Logi-
cam dicunt cfle facultatem , quod per hanc eornm refponfioncm difficultas, qui in pn fentianos vrget, non foluitur"; quum enim conflat Logicam habitum cfle intellectua- lem, & credendum fit plenam , Sc fufficien- tem cfle talium habituum enumerationem, quam Ariftotel. in 6. lib. de Moribusfecit, attamen nondum apparet, ad quem ex illis habitus logi» redigendus fit : imo nos ad nullum eorum redigi pofle demoftrauimus: & in fola mentis conceptione confiftuntjfa- bricat enim illa intclleftus, vt ijs iuuetur ad rerum cognitionem adipfcendam; hic non funt nili conceptus animi , qui voce ar- ticulata fune a nobis fignificari; vox enim ^rticulata cft lignum conceptus , qui ellin animo , duplex autem cft ciufmodi vox , vt in huius libri initio diccbamustalia namque fignificat conceptum rei, vt homo, animal; alia vero conccpcumconceptus , vt genus, fpecies , nomen , verbum , enuntiatio , ra- quial.ogicancquceftfcientia, neque intel- £ tiocinatio, & alii huiufmodi; propterea le&us , neque fapientia , neque prudentia, neque ars; qui igitur faculratcm cfle dicur, fi facultatem alium quendam habitum cfle putant pritcr illos quinque, Atiftotclem in habituum enumeratione mancum, ac dimi- nutum faciunt; fi vero nonalium, fcd eo- rum aliquem, id declarare debebant , & ar- gumenta, qui nos attulimus, folucre, quod ipfi neque fecerunt, neque facere, vt arbi- tror, potuerunt. hx vocantur fecundi notiones ; illi autem primi : prius enim mens rem concipit : de- inde in eo conceptu alium conceptum ef- fingit, enmque voce fignificat, qui dicitur vox fecundi notionis , & eft nomen potius conceptus, feu nominis, quam rei: voces quidem primi notionis non funt inftrumen ca.fed ligna conceptuum, vel falrem ipfi pri mi reru concentus nulla ratione inftrumen- ta funt, fed imagines rerum, vt docet Arifto telcs in principio libri de Interpretatione; propterca i» IacobiZabareltePataumi propterea difciplinx illae, quj in his vcrfan- tur.non dicuntur inftrumentales. At voces feciide notionis iaftrumenta dicutrruriquo- niam conceptus, qui per eas lignificantur. Tunc inftrumcnta noftri intellectus: nam An- gere in conceptibus rerum alios fecundos conceptus non oportui/Tet. nili aliquam no- bis vtilitate prxllicuri fuiiTent ; igitur aliud non funt,quain inflrumenta:quouiam ea vti litate amota, indigni qui a nobis cognoice- rentur.feu formarentur, extitiifent:fcd quu vtiles fint , & ad rerum cognitionem capef- fendam maxime conferant, digni fuerfit, de j quibus aliqu* difciplinx conllituerentur; non quidem per fe digni, fcd propter alia, ad qua: vtiles funt: propterea lue difcipline vocantur inftrumentales: quia non propter J^;^y.fe,(ed propter alias tradit* funt. Has ego i’.f , duas cfTc exiftimo, Grammaticam , & Logi- Gum**- eam : namvtraqueeftinftrnmencum pliilo- i» fophif.fed alia,& alia ratione, que difteren- *'“■ tia breuiter declaranda eft. Mentishumane officium eft, tum humanam fpeciem confti- tuere.taquam proprie eius forme, tum etia proprias hominis edere operationes, quaru prxftanrisfima eft contemplari, & cognofce re:deindc vero, & adionibus noftris pr$ef- Gramt- fe,5clnfpiccre quid a nobis eligendum quid tkt mti- ve fugiendum fit. Sed caeftipfiusinfirmi- tas.vr ipfa per fe.abfque alieno auxilio, tum ’ in contemplatione , tum in adione parum proficere queat, & nemo hadenus fuerit in- uentus.qui folus ipfe cogitando, & ratioci- nando plenam, & feiendarum & agendarum rerum cognitionem fuerit conlequutus-.fed artes oinnes feientic ab hominibus per additamentum inuente,& pierfede funtjpri mus quidem aliquis in aliqua difciplinaali- i quid inuenittid tamen rude»& iniperfedu ; alius pofteaco principio adiutus , aliquid aliud inuenit:deindealiusaliud adiecit, do nec ad perfedionem per multorum operam dudafit;quifque igitur noftrum dodorc in- diget,ad plenam eorum notiriam aflequen- dam.qux homini humanis viribus vtentico gnofccrc datum eft , difeimus autem ab alio aut prf fente>& per vocem docente ; aut ab- fente,&perlitetas,qu{ loco vocum funt; id- circo quum Scabalijs intelligi.&intcllige- re quid alij dicant, & feribant, & addifeen- j dum , &ad docendum omnino ncceifarium fuerit,Grammatica inuenta eft.quf concin- ne loqui,& feribere doceret; cuius quidem difeiplin; cognitio, fi omnes vno atque eo- dem idiomate vteremur, minus fortafle ne- ceffaria, licet non omnind inutilis nobis ef- fer,quum fepe videamus rudes, & imperitos homines ilia , que ab eruditis dicuntur, vel feribunturin eodem idiomate non inrelli- gere : fed propter linguarum varietatem eft penitus neceliaru, quum neque iiccraci viri , ea, que ab alijS:aiio idiomate dicuntur. intel digere queant, nifi illius linget intelligeutii per Grammaticam fuerint aifccutj: propte- rea non eft eadem jpud omnes Grammati- ca,quia neque ecdem voccs,neque exdem Ii terx, vt ait Ariftot. iq principio libri de In- terpretationejverfacur enim Grammatica in fola vocum , quibus conceptus animi figni- fkantur, limationc;& quutn ad omnium di- fcipiinarum intelligentiam vtilis fit , preci- pue adomnium prfllantisfimamcofert.que philofophia eft , eiusque porisfimum gratia ^•s»***» inuentaro ac traditam fuifle credendum eft . Logica vero alia rationeinftrumentum di- citur:quoniam non in polienda locutione, fed in conceptibus ordinandis tota eius na- tura confiftit; propterea vn a, & eade eft om- nibus getibus,& nationibus: quiaapud om nes homines idem funt conceptus , tametfi no ijfdem vocibus, neq; ijfdem literis apud omnes fignificentur : ideo Logica eget Gra- matica.eaque pofterioreft, quia intelligere aliorum conceptus non po(rumus,nifi voces eoru fignificatricesintelligamus.quare om- , nium difciplinarum prima debet dfe Gram- ' matica:quia omnes ea egent, vt intelligere, acjntelligipoifunt. Ob aliam quoque ra- tionem Logica Grammatica liquitur: quo- niam ipfius Logicsrconftitutio a nomine, & verbo exordiumluniit.quc a Grammati- *(•«« di- co videtur accipcreLogicus.quamqua alia, ^ & alia eft horum coniideratio in Grammati ca ,& in Logica; Gramaticus enim voces re- rumfignificatrices alias vocans nomina, & alias verba; has & reliquas orationis partes tradar, vt partes locl:tionis;conceptum au- , tem lignificatum non cofidcrat, nifi propter vocem fignificantem ; Logicus vero concc- ptusabeis fignificatos contemplatur, ipfas autem voces fignificantes non conliderat, nifi propter conceptus fignificatos, quod di ferimen in definitionibus nominis, & verbi a Grammatico, & a Logico traditis.infpici potcfl;Logicus enim primario cocepru s re- fpicit, fecundario voces ; contra Gramma- ticus primario voces, conceptus fecudarid. Exijs,qtix diximus, manifeftumeil Logica vnacumGrainaticafub intcllcduali inftru- mento,tanquam fub proximo genere conti- neri, vtraque enim eft difciplina inftrumen- talis,feu habitus animi inftrumentarius, & nobis inferuiensad omnium aliarum difci- plinarum,& habituum acquiGtionem, pre- cipue verd ad prxeipuas difciplinas , & ad habitus omnium prxftantisfimos. Differen- tia vero harum duarum inftrumentaliiim di fciplinarum, quemadmodum, & aliorum om niu inftrumctoru,afcopo , &ab vfu vtriufi- que defumitur;Gramatic{ enim fcopus eft, reda atque concinna locutio , qua iuuemur ad omnium difciplinarum intelligentiam, & au- Dc Natura Logica:, Lib. L i 5 & audiendo , & legendo . Logicz vero fco- i puscfl, viam ac methodum tradere, qua ad rcrumnotitiam adipifcentiam vri debea mus : ignotum enim noncognofcitur, nili ex alicuius noti cognitione , & ad cuiuf- que ignota rei notitiam aifequendam a fla- turis qinbufdam principiis, & per certa que- dam media progredi nccelfc clt, line quibus eius rei cognitione numqtiam potiremur. Tales igitur methodos Logica ducet, ouas coguofeere vanum prorfus eiret.fi ad rerum notiam adipifcendam nihil nobis vellicaris przbcrcnr ; quamobrem ea cli Logicz natu ra , vt fcien riarum iufirumentumfic.ik do- cear quomodo conceptus rerum difponen- di luit , vt cx notis cognitionem ignotorum adipifcamur.Scd de Logicz fine diligentius ac fufius in fcqucntibus loqucmur. Cap. XI . an Logica fttb aliquo quinque habU tuum intcllcduatium contineatur. Declarat vm efthaaenus, qua- lis habitus Logica fit: efl enim habi- tus intclledtualis inllrumentalis.quo iuiia- ( tur intelledlas ad aliorum habituum ade- as ptionem. Nunc videndum cll, ani.i illis •»* quinque ab Ariflotelc numeratis continca- ' tur. Dicunt nonnulli Ariflocelem in illo fe- v xto libro de Moribus folos nominare vn- , luifie habitus principales , i taque fu ffi cien- tem cifeeam numerationem ,• tanquam ha- bituum principalium; aft habitus Logicz non eft principalis , quum fit inllrumenta- • rius: nullum enim inflrumentum dicitur principale, quatenus inrtru metum cll: quia cll propter aliud tanquam propter finem : finis autem prellantior efl ijs, quz ipfius 1 Y gratia funt, vel fiunt; habitus igitur Lo- gicz illa enumeratione noh fuit compre- hendendus . Hancrcfponfrnncm haud equi- dem fpernenda.aut refutandam eife ccnlco, fed potius magis declarandam , vt omnis hac in rc difficulcas tollatur . Videtur enim dicendum ellc Logicam ea habituum nurnc ratione, & comprehenfam tui(fc,& non coni prehenfam: no fuit coprehcnfatquia no fuit exprclfajfi quidem Arillotel. folos exprimt- re voluit habitus principales; fuit tamen etiam modo quodam implicite, & fecunda- ] rio comprehenfa : qu ia prxeipuorum habi- tu uni nominatione illi quoque comprehen- duntur, qui eorum gratia funt; quemad- modum fi quis ad percontantem quo iueric 'rcfpondeatRomam, hac rcfponfionc alias quoque medias vrbes, per quas tranfeun- dtim fuit, implicite fignificat.vt Bononiam re! Florentiam, quz exprimende non funt: propterta quod prxeipuus illius itineris fcopus, ac finis non fuere , fcdfola Koma. Similiter ratione folemus dicere , Jmpera- i tor Romam venit, fine expreffione aliorum quam plurimorum Ducum, & militum, qui vna venerunt, hi namque eius gratia vene- runt: ideo ei nsvnius nominatione totum eius comitatum fubintelligimus.
No comments:
Post a Comment