Thursday, June 6, 2024

GRICE E PARISIO

  lANI PARRHASII    NE APO LITANI VIRI   CTISSIMI RHETORICAE  Compendium»   AQVIBVS PRIMVMETIN*  uenta Rhetorica >6^ cele^  brata» Cap,i»    Rhetorics    toresyqta^ leges tulerunt, tllm pnmt creduntur  exercuifjeieaq- duce feros animos eff^ciffe pati  entes focietatis , ^ coetus, Winc ex oh feruatio^       ne, quum queere£ta,qu re& non uidcbantur • Marte etiam   geni^    I    RHETORICAE COMP. f  genitus Populus , tanfim defidice altricem  rejpuebant» Et quia a Grcecis petenda eratf  ^gre ferebant ah illis quicquam accipere : indi-»  gnum putantes, quos armis rerunuygloria uicif»  fentydiqua tamen in re fateri fuperiores.Vnde fi  ^ui Uteros callebant Gracas, magna eas indu-»  firia difiimukbant,ne apud fuos ciues autoritatc  imminuerent.Paulatim tame utilis hone/ia^ ap-  paruittprimus^ L . Plocius G alius, fub ipfi^ U  Crafft extremis temporibus, eo ipfo die quo Vd  lenus Catullus natus eft , docere eam latine cce  pittad quem ingens cocurfus. Aegre ferebat Ci  cero,non^idem fibiliceretquod doSiifiimoru  autoritate teneretur, qui extimarent, Graecis  exercitationibus ali melius ingenia poffe, LJtin  de*Voltacilius,q Gn.Pompeiu docuit, primus^  hbertinoru hi/ioria no nifi ab honeflifiimis tra-  ftrfr/ folitam fcribere aufus cfi, rhetorica artem  profeffus eUitantuml^ breui interieSio tempore  fumpfit incrementi , ut Cicero iam finior, cum  Hircio & Panfa grandibus pr   rhetorica nulla pracepu ab autonhus defcrip^  ta funti uel quod nulla materia diRans ah huma-  nis rebus excogitari poteB , qua in aliquo ex tri  hus generibus propria rhetorica aliqua falte ex  parte non cadatiuel quia qua degena^ali dicen-  da ^ent , ex propria praceptis facile mtelligi  pofpnt . Hanc igitur propriam ex fententia M.  Tullij breuiter ^ circufcripte definiamus-) par-  tem effe ciuilis fcientia,id efi politica, ciuilis au  tem rationis una pars eR-, qua in opere fine tu- ^  multuialtera-) qua in quaftionibus hteq^ cofiftit^  cuius magna et ampla pars artificiofa eloquetia*  ayiT> INTER RHETORI-  cam 8^ dialccfiicam. Cap» 5«.   E t quonia d^aleRica cognata putat An-  ftoteleSyage fi lubet qd inter fe differat in  fpictamus . Nofttm eR illud Zenonis , qui manu  prolata utriufque uim expreffit . amba enim ad  unum fere eundemq; finem argumentationes re-  periuntinec fecum, fed ad alios agunt, fola^ ex  omnibus fcientijs,de cotrarijs ratiocinantur.neu  tra determinata quapiam re, quomodo fe habeat^  fcientia eR: fed facultates quada funt inuenien-  darurationU , hinc idm quaft hAet fubieSiu^^ut    ^ lANI PARRHASII   ft diiddisy neutr i perfeSie fcictU cfje  duum certum proprium fuhieShum mdlu ha^  \ he^leorjum. Sed tiwie D Ule6ticofitione longe ab illius diuer  fa, contenta eR, acciditq; dialectico, ut appa-  renti fyllogijrno uti nequeat : fit enim fiam cd  uillator, fi eum prudens elegerit. At oratori tam  eo quod eR , quam quod apparet , uti permtffum  eC^:dum tamenperjuadeat, ad quodunum omnis  nititur ars oratoria,   AN RHETORICA SIT   -   ars^ Cap*^»   E St^ alia inter eruditos cotrouerfia ,fu  ne ars rhetorica: fuosi^hahet quceq^fin^  tetia acerrimos defenfbres,tantis^ animis non-  nulli ex artiu numero eam explodunt,ut ne coid  tijs quidem fcriptis in eam calumnijs temperd   rinttillis maxime nifi argumentis, quodars reru  fit qiue friuntur, rhetorica opinionibus conflet^  no fcientiatnec cognitis penitus^ perfjpeCtis re-  bus, et nunqfallentibus,ad unum^ finem fj^eCia  tibus cotineatur,utnec femper ueris agatidua^  femper fint caufe^ut neceffe fit altera falfum tu   A 5 ni    tO lANI PARRHASII   rri.Addm et illud, ob umadtSiiomsgenerdad  mdgire popularem'^ fenfum iccomoitnda, nui  Um irteefje poffe,At^id poRremo ohijdut,ca  put totius rhetoricae e^e dicere:quod ipfum arte  tradi non poteh,Ad c^uae fmgula ne articuktim  occurramus,in caufa nobis e^Qtantilianus,qui  libro fecundo omnes fententias confutando, eo  rem deduxit , ut artem effe  crate ufurpatum : Qjw in re clarus quif^ efi,ht   > ea fe exerceat , ^ diei partem illi plurimam im-^  fy pendat, utipfefe fuperk. G audeat, fi ad doShri-  nam prouocetur: nec turpe putet docere alios, id  quod ipfis fuerit difeere hone^iijiimum,memine  - rit    RHETORICAE   tit tmcn uirginem effe inuSim eloquentUmj  nec turpi lucdlo proflituendam, tuncq^ laborum 'EJoqucntt^  juormfruEtum fat rm^um capere Je fiat, .  quum occafionem adipifcitur publicandi qu. ♦   rit,non doceat : nec ingenia melius ahjs uacatu-^   ta , detineat atque obruat . quibus deliramentis   plenos ij»n tunc effe grammaticorum cemmen^ •   B 2 tarioi    tO lANI PARRHASII   tortos, conquerebamur Seneca et Quimilianfff,  Exerceat poftremo difcetes, inflet, molejius fit^  potejlatemq^adipipendcerhetoricte non minus  in di fcemium,quam docentium dm^entiojoliett  datconfijiere,   aVALES ESSE DEBEANT  Rhetori cf candidad«.   Cap^ lo^   A Ge nunc uici^im, quales efje debeant  Rhetoricit candidati , inf^iciamus.neq»  enim ex omni ligno fit Mercurius . Mali nihil m  ea proficienucum quia mens uitijs occupata, pid  cherrimi operis jiudio uacare non potefh tum  quia omnem malum , /lultum effe oportet, Mti  autem iudicio carent , & confiiiotquibus maxi”   • . me nititur ars rhetorica , nam ut caterarum re-   rum, fic etiam eloquentiae fundamentum efifa-  pentia,Sit liberaliter inftitutus,bonis corvoris ap  tbryne, prime ornatus i?hry nem meretricem Athenien-  fes prudentifimi eloquetifimiq> ,no tam Kyperi  dis oratione,qiMnqud admirabili, petfuap, quam  uifo eius peSiore(quodfpeciofiflmum , diauStd  ^ibiades* ueAent^erm)apfoluerHnuAlctbUdeSi cui R*    RHETORICAE COMP* 21   P. relji>onfo Apollinis, tanqtmmfortif^imo Gra  eorum flatwtm in comitio erexit, populum Athe  tiienfem pulchritudine poti^ime habuit fihi ofc-  noxium. Nec mirum, fi illi populo placent, quos  eximia j^ecie natura donare dignata e ^ : quum  credatur ccele/lis animus in corpus uenturus,  dignum prius fibi metari hofhitium uel quo «e-  nent , pro halitu fuo fibi jingere habitaculum,  unde aliud ex altero crefeat: esr quum fe pariter  iunxerint,utraque maiora fint .Vtcunque, fatis  conRat,mirum effe quantum ^atice forma maie  flasq- corporis fibi conciliet. Dotibus idem ani-  mi fit infhruSius , filiis qua ingenerantur ap-  pellantur^nonuoluntariatut docilitas , memo-  ria,quaf^e omnia appellantur uno ingenij no-  mine : filiis , qua in uoluntatepofita, proprio  nomine uirtutes dicuntur ^ Ante omnia tamen  ingenio opus eft : quodquibufdam animi atq^in-  gentj motibus eget oratio , qui ad excogitandum  acuti, ad explicandum omandumq^ uberes, et ad  memoriam firmi fiint (^dtuturm . magnamq-in  oratione pofiident artem facetia, lepores,lacef-  findirej^ondendiq^ celeritas, /ubtii urbanitate   B 3 coniuttSia:    tl lANI PARRHASII   conimSia : qu   N Ec minor dijfenfio eflin eius materia i  illis orationem, abjs argumenta perluaji*  hdja,ciuilesabjs quce^iones jiatuentibus^ Noiy  de ea inter optimos conuenvtt , aperimusi  t prius quid fit ipfa materia oRenderimus^Ejl  enim materia , in qua omnis ars, ^ ea facultas  qiue conficitur ex arte,uerfatur,Vt ergo medici  nauulnerOy^^morbU fic rhetoricae omnes res^  quacunque oratori ad dicendum fubieSla funt^  materia appellatur.Nec obflat,quod fi deornni^  tus rebus dicat, propriam ergo non habeat mato  rianhfcdmultiplicem : quum alia quoque artei       VtatedaH     mino*    '5S    V    RHETORICAE COMP. I*   • DE CIVILIBVS Q.VAESTI- i*''   , _ -‘v   onibus, Sacarum gencru -r  bus* Cap«. x6,   S olent autem res oratori fuhieBa   cendum^ d plerifque (^uMones ciuiles ap  pellari : quod non omnia quk‘.    J2 .H lANI PARRHASII   pofhefitn uocant . 1« hdc genercttim Jiquid  ftueritHT , ut ExpetemU ne fmt liter ae . \n iU  (t definitcejunt perfonce^ C'onfiituti cum ad  uerfario confligendum, ubi rei dominus (qui fie^  pe alienus, fepe immicus eR ) quafi machinatio^  ne quadam, nuncadiram,odtum,triRiciam,ht^  ticiam,fexcenta oppoftta,eR detorquendustillk  magnum eR opus, & (ut inquit Cicero) nefcio  m de humanis operibus longe maximum^   DE CIRCVN STANTIA, QJTAB   fedthypothefim^. Cap 17«.   N Vnc quoniam thefimab hypothejife-*  perauimus,et quomodo quceflione uti de  beat orator oRendimus: reliquum eji,ut quid fit  quod hypothefim faciat, demonRremus, ER  enim rerum quell^ere,auieqHid fit, enumera  fione facilius ^uam dehnitionc aeprchendttUK  Sunt autem eius partes lex Quarum coniun^iio^  onat.Elocutio,(]ua idonea uerba ^ fen  tentias inuentionibus dijhofitts acc6modamus„  MemorUyquie rerum uerborumq^fida efl cuflo--  dia * Pronunciatio , quicej e,in quas  fpeaes diuidantur. Hermagoras, quo duce po  ttj?ima rhetorum pars ufa efl,quatuor modis fie-  najjerit: per cequale,unicu, fine circunflantia, modi 4«  inexplicahtle.Aequale e/i, quum eadem ex utra- t  que parte dicuntur: ut , Dj(o adolefcentes uicini  f ormo fas uxores habebant, noSiuobutamfa£H  media uia,accufant Jeinurcemadulterij, Vntcu, t  quum ex una parte tantum con/iat, ex altera ni-  hil affertur: ut Leno, qua parte fciebat uenturos "  adolefcentes, foueamfecit, quailli pertere ,Smr ^  arcun/iantia,quum aliquid deeH in qtueflionei  quod faciat caufam : ut,¥iliumpater abdicat,  neq; ulla additur caufa abdicationis, Inexplicabi ^  le (fi, quum ludex haeret impeditus, nec f nem iu  dictj uidet ullum lUtLexeH, feptemiudicesde " * :  reo cognofeant , maioris partis fententia fanSia - •  fit , duo quendam abfoluunt, duo pecunia mul- ^   Siant, tres capitis condemnant : rapitur ad pee-  iiam,contradicit.\t€m,Alexander in fomnijs ad- ^  monetur^nonejfe credendum fomnqs,Plura de-  / tndf    44 f A^RRIfASIf   wde oh ferumtpoftmtas cmofior ,nm Con^  ’ nertihile id affelUtur^ qtmm tota a£do conuerti^  twr a litigantiusmcutn^ fuis prioribus utitur rd  tiomhuSyfrladunlarij . hocmodoiExigebatqtur  “ dm A amico pecuniam cum ufura , quafi credi^   f i tamtofferebatilklineufurajquafidepofitim,ln^  . terim lex fertur denotas tAults : petit creditor  tanquamdepofitamyrtegat debitor tanquam credi  € tS, Non uerijimile ecquod contra opinione dici  . turtut fi Cato ambitus accufetur.quodtame ft m  caute agatur , haud procul ahefi quin cmfiftat»  7 Jmpofme eR^quum id dicitur quod fit contra re  rum naturcefidm; ut fi infantem accufemus adul  f terij , quod cum uxore cuharit aliena .Turpe  quod omninoreijcitur :utfiuir precium pojcat  ^adulterij.Sine colore efi, quum nulla caufa faSH  inuenitur:utdecemmilitesbelli tempore fibipol’-  Cdcofyfid' hces amputauerut,reifunt LtftreipuhUc4e. Sunt  ta. f^alue IpecieSyqtutcacojyRatayidefimale con^  *■ fiflentia appellantur.ut^aticum , quum aut ali^  quiserrorinhiRoria^yautinquamsexcircun-'  * fiantijs.Impenfum, quum penes unum omnis iudi^  cijuis eftyparumq^mer habet in quo dicendo   Iere    RHETORICAE COMP.   a ir ,Pr  iunguntur: et fic accufatur faailegus,utfur etia  dicatur efje. In tranfuttm uero, uno tantum ac-  cu farnus crimine , fiue illo quod intendimus, fi-  ueillo ad duod reus tranfferri poHulat aSiio^  nem . Sed hcec multarum fitnt nundinarum ,  qtue non una difceptatione pofiint abfoluLSum-  ma tamen h^c fit, expedire dificentibus quadri-  partita fieri diuifionhuel qafacdior fit,uel quod  defendendaru caujaru ratio id exigere utietur,  ut primo fi pote fi negemus , proxime fi non id ^  obijctturfaSiu afferamus, tertio (quadefenfio  e^ honefiifitmdjfi reBefaSiu cotendamus.quco  fideficiut,una fuperefi falus,aliquo iurisadiuto-  rio elabendi d crimineiquodfit per tranflatione^  DE STATV CONIECTV-  ralu Cap«. 24^   C Onk^iuralis autem fiatus, quod incerta  conieSittris Juj^iciomhus^ indaget, di-   D    yo ‘ lANI PARRHASII ,   £}us:re^'^a nonnullis nono uerho , nc nefch  m LdUno-, mutus f quodmeouideatur utrum  maSia fit:tumfit-,quum quod ah uno obijciturf  alter pernegat. nec folumfaiium , fed et aiSium  ,qucerit:poteflq;in omnia tempora Sflrihui.De  prceterito enim conijcimus,An fenatores Romn  Ium occiderintide prcefenti ,Bono ne animo er-  ga Tullum fit Metiuside futuro, Num fi Alba no  diruatur, Miquid incommodi ad Romanos Jit per  uenturum . In his omnibus agit conieSiura^eafic  ab aliquo manife^o figno, quod lege moribus f  liceat, nec necefarto rem arguat. Ac (utapei:^  tius agamus) fex eiufmodi objeruantur. aut emm  defa6lo tantum , non de perfona conflat: aut ae  ^erfona conflat, non defaSio: aut de de utroque  non conflat :aut fi defaSio, de uoluntate no con  flat : aut quum de re ipfa quaeritur, non dtfaSio  /diquo, an aliquid fuerit illud de quoefl qute^tiot  4Ut mutua eflaccufatio.,   '' PE STATV DEFINITIVO,   Cap. 25,   D Uflnmu€tiam commodum aliquod - . '   -i afferimus.    c?    O X    m    i*        Genus.    fZ lANI PARRHASII   de statv generaliJ  Cap* 26 ^   A t quum quid faShtm i ^ quo nomine  appellari debeat conuenitiet tme quan  tum, e^r cuiufmodi , & omnino fine ulk nominis  cotrouerfia quale fit qu tetnpus : illa , pdicet negocialiSj iudicial^   pnetmtmqi rejpiciant, ut fuo loco demonftra-^   hitur.Age uero nunc iuridicialem , cuius contro   uerfia ex re iam faSla proficiJcitur,inlj>icidmus:   negocialem poji paulo traSiaturi- In iuridickli luxiiicialU,   aut reusfeciffe quippiant,^uod uetitum fit^fate-   tunaut uetitum negat* ft negat, abfoluta ejl iuri-^ ^   " lam   ,af- , .  Ahjoluta*   foluta duobus jit modis, faSti qualitate , & iuris  ratiocinatione . FaSli qualitas eji , cum ofiendir i   mus nihil nos fecijp pemiciofum.lurb ratiocm'.  tio modis fit quatuor.lege,ut occidit filiuindem^  natum quis : licet id lege,more, ut apud Scythas  fexagenarij e pontibus mittutur,Athenis id Scy  tha fecit, tuetur fe more gentis fu • ^   » Vietatioeri   minis.    Remotio   criminis.    54 lANI PARRHASI! '   con^itutio, quatuor locis diuiditurt com^aratioh  ite, relatione criminis, remotione criminis, con-  cej^ione , Comparatio fit, qumfaSia compen-  ftntur, ^ aut maiori incommodo prolj^e^lurtt  efje contendimus , aut deliSlo meritum compara  mus : comparaturq; id quod in crimen uocatur^  ad id quo fe reus profriffe afjerit , ut quidam mu ,  ro ciuiMis deturbato hoflesfugauit, reus efl Itt  fe reipublicte.lbi comparatio efl^ quod enim mu  rosdeiecit,uideturl  trem , eir Mfione m Clodium, At fi non in eum  qui paffus e^i,fed in alium,uel aliudcrimen tranf  fertur,tunc remotio criminis appellaturiut de eo  qui porcam tenuit in fcedere cum Numantinis,  Vnde remotio criminis duobus modis con/iat: fi  aut caufam in alium tranfferamus , aut faS^um:  uel fi in perfonm remonemus, aut in rem ,ut pu    RHETORICAE CO*P.   . . ' * . . .   tdtuH partibus in-  jj>e6iis , legitimam confideremus . Efl autem le  Legitima, ^tima conRitutio , quum ex fcripto controuer-    RHETORICAE COMP*   fia nafcituriin  funt in legitima confitutione , Quod fi ex   plunbus [criptis controuerfia ndfcatur, contra^   ^md de TranflationeaSiionis fit omnis coHtro^  nerfiaM enim ah alio nos accufari debere dici^  musyoutnon nos^aut non apnd hos , aut non had  lege,non hoc cfimine^non hac pcena^ uel aete^  ris id genus* Illud tamen animaduertendum iit  Tranflatione^quodaut omnino de commutatio-  ne ali 4    Tranfidtia   undefiat^         .♦'-t    4p J-ANJ PARRHASII   huj; eds partes feantur,^uas pnefcripfimusSe^   quU iks principales , alus incidentes effe dixr   mus , lUud multos implicitos hahetyjTi plures   tus in caufa inueniantur^quem potilsimum eliga^   mus, quem'ue principalem ejje iudicemusf H«ic   jcrupulo facile occurri per nos poterit , fi illud   imprimirobferuauerimus,quid fit quod compre'   ' ■ • hendat , quidue fit quod comprehendatur ^ qui   Trutcipdlis enim alteru in fe habuerit, is erit principalis: qui   uero quafi membrum accefferit , incidens erit is   Incidens, iudicandus, huius proprium e^l , confirmire prin   cipalem.Qupd fi neuter comprehendatur, tunc   principalis cenfendus , qui imperarit : incidens,   qui feruierit.Si uero nujqua aut feruire aut com   . prehendi Ratus uHusapp^erit,tucuterq^prin-   Copiexm • ^ efiappellandusieao; controuerfia,quonu  controuer^ J ^ i ' a ^ i   duos m feplures ue ftatus mpleqti^,cpmplexi   Uanominatur. .   QJTAE CAVSA SIMPLEX SIT,*   8^ qu 2 c conmntfla,. Cap^   A Tque uel ob hanc rem poti fimum fla-  tim caufa difeutienda efl,fimplex'ne fit   tn comund^inet^enim eadem utriuf^ efl ratig.  " ^ quoniam    RttBTOlUCAE OO^PJ St   quonim multum intereR, utrum de unare an Se  plurihus agatur . Simplex , ahfoiutam continet  qua^ionem,at ConiunSla,aut ex pluribus quce Co/«'w^  /lionibus iunSiaefttut quum Verres accufatUTi  quodmulta furatus fit, quodciues Romanos nei  carit, quod peculatu commi ferit , autft ex com  paratione , quum quid poti fimum fit confidera-^  tunut utrum Cicero accufet,uelC(ecdius.qu(t ,  caufe cognitio maximo efi adiumento ad conA  tutioneminueniendam,   DE  genere caufe, conftitutione  ip utrum caufa fimplex fit an con^  iun6iainj^e6iis,qua^io,ratio,iudicatio,firma-  mentumq^funteognofeenda^nam defaipti&  rationis controuerfia fatis efi; a nobis eo loco de  monfhratum,ubi de generali egunus confiitutio-  ne,C^^ipnem autem quum dicimusffummam  illam in qua caufa uertitur ,intelligi uolumust - -   Sunt enim pleraque minores exfummisdepen^  dentes,quasj^cialia nonnulli capita appelknt^   quum    ^ •    ^ lANi PARRHASII   ^Mum fummas dias , generalia nominauerintEfl   .QB^o ergo auaftio hcec , materia , quce ex intentione   . fmma. depulfione'^nafcituriut,Oreflesmatremiure   fe ocadiffe att:qi{^efiio,an iure occiderit » Subfe  tquitur ratio, qtue caufam continetiquia quodfa^  ciu efje confiat, j^er eam defenditur . ut, Occidi  matrem , quia patrem illa meum necauerat ♦ ex  qua ratione necejfead iudicationem peruenitur^  qu eloquentiae lumi  moftendenda, licet TheophraHo refragrante^   GENVSDEMONSTRA-   tiuum*. Cap^ 35.   D Emoflratiutgeneris praecepta dare, funt  qui minime neceffarium effe arhitren-,  tur:quoduixcenfeatur quifqua effe qui nefciaty,  quaefmt in homine laudanda.cum tamen mu fu.  jit cottidiano,eoqs tandem excreueriti principi-  PUS doRorum confilia afpemantihus , pefimoq^  dicendi genere in iudicijs induSlo , ut fere folum  hodie materiam praeftet oratoribus : non erit ah,  f hnnc iplim etiam locum ddigeittius tradam   E 4 uerimuSy    yl lANi PAR RHASII   uerims.Eiusfirtem honefium effe diximus, fiue  enim qumquam laudamus, fiueuituperamus, id  quod dicimus honefium effe contendimus. Nam  fyoneRum bonum eR , ideo   ergo laudatio, & potipima, d uirtutis dehetfon^  te proficifci , fine qua nihil laudari poteji ^ Eam  in quatuor laedes ^iferefapientesi in pruden- 'Virtutum  tiam, Mittam, temperantiam, fortitudinem, 4-  praclara omnes quidem, et qua mutuis adiuuen  tur auxilijstaptiores tamen quadam ad laudatio-  nem,Si enim uirtus benefaciendi quada uis e^  certe eas partes qua plurimum conferunthomi-  mhus,maximas effe oportet^unde luftitia ^for  titudoiucundij^ima in laudationibus, qua domi  foris^pra^o fint, nec tam pofiidentibus quam  generi humano fruSluofe putentur: prudentia  uero,ac temperantia, tenues ac pro nihilo exi/H , ,   mantur , iungenda tamen fiunt omnestquod non  minus fape moueant mirabilia, quam iucunda ^   ^ata , Et quoniam fingularum uirtutum quada  funt partes et ^tcia, propterea euagandum e^,  habet enim in fe Prudentia memoriam,inteUigen  ttdm, prouidentiam : Eortitudo,perfeuerantiamy  patientiam, fidentiam^magnifitentid: luflitia, re   E Ugfonmp    74 IANI PARRHASII   Ugionem,pietatm,ohferumim,ueritatem,uIti  enem : Temperantia uero continentiam, clemen  tiam , modelham^ compleSiitur » His omniVus  fuo ordine resgems accommodare,no tamglo-  riofum quam difficile ludicatur, Optimu aute  mrtutum condimenta, quod ornati fime dici  facillime audiri po f it, fmper eji exiftimatum,fi  aliquid magno labore ac periculo fine aliquo emo  Jumento pramwuefaSium oRendatur . ea enim  pneflantis ejje uiri uirtus cenfetur,qu^efruSiuo  fa altjs,ipfi autem lahoriofa , aut periculofa , uel  certe gratuita fit.Etneuirtutum tantummodo  partibus immoremur , magna fylua oritur lauda-  tionum, ex hominum uita , deq; his qua cottidie  in ea emerguntt ut funt illa omnia quibus pramia  funtpropofna,femperqs in pramijs honor pecu-  nia proponitur , Commendantur ^quamor-  tuos magis confequuntur, quam uiuosine fui gra  tiaquenquam aliquid facere arbitremur, Nec mi  nus foletU celebrari, qua egifje nullus efi metus,  neq;pudor : quemadmodu fertur Alceo Sappho  refpondiffeMonimenta item,^ publica lauda-  tiones, in d^unShs potifintum, magnam faciunt   ad-    RHETORICAE COMP. 7J   gdmtationmiquMquamliiudis fiunt gratia, nec ‘ >   nobis, fed altjs utilitati funu^rafertim bene meri  tis. S unt etiam morerconfuetudinesq- earum gen  tium,apud quas laudamus, cottfiderand con^at.qui pe  des uelociteragit,curfor:qui premere poteji,^  retinere,luSlator:qui pulftndo pellere,pugil:qui  utrumc^ hoc , id eft retinere ^ premere pote/l,  pancratiafiestqui omnia fimul, pentathlus ♦ Ma-  gna fane junt hac cum geRu , tum ffe^atu bo-  na.fed nifi externis illis, id e^ fortuna bonis, op  timis ad felicitate infhrumentis,adiuuentur, man  ca reddetur felicitas,et qua undecuq^ laudari no  potefl.Vnde non mediocris laus ex fortuna to-  nisderiuatur.ea funt nobilitas , liberi, amicitia,   glonOf    RHETORICAE COMP^ , 751   ghria, honor , eSr qtce fequttnttfr,Nohilitas,0'  duitatis f/l, ^•jamiliceAlla uetu^ate,libeitatey  feliatate, rehuscj^geflis commendatmhac^illis  ipfis rehus , uiris etiam ac mulieribus, uirtute aut  Jiuitijs,aut alia re laudata claris, legitimisly nata  lihus celebratur. Uberi magno funt ornamento,  fi multi funt, fi (ut uno completior uerbo)boni*  mares ultra corporis bona, temperantia placent,  t^fortitudine‘fixminie,forma,proceritate,pu--  dicitia, lanificio , Amicitia multorumbonorum  . expetutunqua bona fore amico putent,propter  ipfium amicu agant , Diuitia nummis, agris,pra  dtjs, fupelle 6 iili,mancipijs,armentisq; continen  tur:multitudine,magnitudine, pulchntudine,ex  ceUentialaudantwr,eafirma,amoena, utiliaq^ef-  fe debent. Gloria datur,haberi in precio, puta--  ri^ id conjecutum , quod uel plures uel boni pru  dentes dejtderent. gloria diti fimos beneficos ple  rumq- fequitur , uel eos qui conferre queant be-  neficia , Honons autem partes fiunt,facra, cele-  brationes , decantationes carminum, panegyri- ,  d,fepulchra,flatua , alimenta publice : ^qticc  barbaris placent, adorationes , inclinationes, ce-       bitus , in corporis /latu cernitur ^ Hiratioe/l infpicienda : animi magnitudo tunc,  potiffimu furgit, fortitudo uero illa bellica (nam  domeftica grauioris eflatatis) incrementum ha '  bettneq^fupereft quod fieres d fortitudine, nifi  fe in iuuenta patefecerit. Virili autem atati  tantum demitur de laude, quantum de uirtute de,  fideratur ^Itaque oportet idatatis uiros effe per-  fe£liflimosi neq^qulcquam facere, cuius pudeat  aut pceniteat. tunc prudentia, rerum cognitio^,  magnificentiaq; apparent. AtfeneSius patien,  tiaplacet:dulcedine morum, comitate, affabilita •  teq;dHe^at.cenfeturq;praclara, fi corpus non  reddat infirmum J rebus publicis no auertittnon '  facit deni^ ut ueru fit illud , Bis pueri fenes: qua-  les funt creduli, obliuiofi,diffoluti, luxuriofnqui .  inomni atate turpes , in feneSia uerq funtfcedtf    B.HBTOtt.ICAE COMP,   pm^ SeptimmiUHdfupereA tempus, qu6dj^  i^m hominis infequi dixermus . in uerycn  non femper dccafio efi : quod non omnerfepul-*  tos di^a memoratu feqimtur,Si quando tamen  traSlare cotigerit , teftimoma,fi qua allata funtyr  ucenfeantur,tam diuina quam humana . in qms  dedicationes temploru, confecratmes , fiattuti ' A  mommenta, publica decreta numerantur, hahk  &fuumlocum ingeniorum monimenta^u^era^ . -  ro laudem ante obitum confequutur.Afferunt et * ' , . ^  laudem liberi parentibus, di]cipulipr ■    ' >    ^4 ’ lANIPARRHASII   ci Uerfus caperent, permijkAdem'que mfunehrr  laudatione hunc ordinem ofiendit , ut defunSii.  prius Copiofelaudentur, fuper^lites inde benigne  moneantur, filij mox defimS^orum fratres^ aS  tdntais ip forum imitationem inuitentur : parens  tumpofhremo&maiorum,fquifuperfunt^do^  BrawluSS confoktione leniatur, Romani ambitio^  hoc genus troEtauerunt , rmdta fcripfhrutn: •  eirch I libr. dUctfaSia ^ no funttex quibus rerum rioflrarum  Ro^a?. tiftorU eflfaShimendofior .^am illas imerire  rionfinebant familia , fed fua quafi ornamenta  tcmtmimenta feritabant, & ad ujpfm fi qunei^   . . gmerisoccidif[et,&admemoriamla^   fnefticarum, illu&andamq; nobilitatem fltam:  ttec alius quifquam id ojficij fumebatfibi,nifi  quidefuniioeJfetcoiunSiifiimus, Sed iam fatis  vituperan- dedimus praceptoru in hominibus laudandis t et  di eade qua exegiffet fane ratio , ut aliquid de uituperatione  laudandi ra diceremus,nifi hic ipfe labor eadem nobis exem  I ; . uituperationis idem fit ordo, qui   laudadonis i praceptac^uituperandi contra*  rijs ex uitijs fumantur , non folum in hominis  tata, fed^ ante hominem , &poft obitum, itt   it    iePmle,MeliOyM:^>MoHid memori^fro&Hf  ‘ ^.Vridr fatis conf^y fine uirtutum ukiorut^i^    •m P» V f^wrww *■ 'I "JW* - - ■ ■■   tcSiaagams, contentihisqtuediBafmtyadho  thtiies laudandos pauca de cateris rebus in mple^,laudibus extollendo, quoaonus fiufch  pere uolentibus,imprimis a Deo Opt. Maxjnci  piendu efljnueniffel^ eum , oftendiffeq; nuptias  mortalihustid'^ ita pro confejfo effe,ut non mo^  do nos in hac pia uera4 tANi PARRHASII   - ^ UiiuSytion auiditpudohs ji^ifjcatione, uocis t-  m   ’ V /    0 '    RHETORICAE CaMP, ^ ^   po/?remo     ^freyfjpme pr '   lia, qu(t propter fdpfum aut ex confuetudinea^  eit , aut ex appetitu uel rationali (}urluntas emm  coniefl,cumratiorteineq»quifquani)diqidduidt  nifi honu putet)uel etiam irrationali,cufnfacitit  ira ^cupiditas.Neceffee^ ergo, qtuecun(j^ho  niines agunt, feptem tantum caujisfaceretfor--  tuna,ui,natura,confuetudine,ratione,ira,cuph 7*  ditate . Fortuna accidunt, quce nec femper,nec ^  plerum(y , nec ordine fiunttcumipfaFortuna,ac  cidentium rerum fubitus fit atf inopinatus euera %  tus ft^atura ea jieri dicuntur, que  remus: neceffee]}, iucunda omnia uelprafentii  fentiendo,uel praterita repetendo, uel futura ff e  rando cotineri, Qjuecunq; tame prafentia dele  Bat , eademq- fferatibus memoriaq; repetentib,  iucunda funtinec fecus e contrario^ Vnde ^ in    RrfETOKiCAB COMP.   prtimfi hi pra^enty qui ipfi laudandi funt, qui-  bus'^ fidem adhibeamus . cum eorum nihili fat  iudicium, qui nullo m precio habeantur. Amare  etiam, amariq;, beneficia conferre, egentibus o-  pem ferre, fuauifima:quod his abundemus, qus-   'vr'        lAiarPARRHASir T  homines, nam prd parente e^ conditor^ pr*  maioribus populi a quibus origine duxerint. junt  ix fua auguria , eX uaticinia t multumq^ hahent  mBoritatis qui Aborigines, id efi indigenmplexi, laudibus extollendo, quod onus fufch  pere udentibus, imprimis a Deo Opr. Pto.inci  piendueflunueniffel^ eum , oflendiffeq^nuptias   mortalibusudcj-itaproconfeffoeffeyUtnonmo-   do nos in hac pia uera^ religione, fed etiam uetu  flasloui lunonic^acc^tum connubium retule^  rit , turbam^ dmrum ingentem proeffe nuptijs   uoluerit, nec contenti loueadulto,Iunoneriu efi^ j^ffnoHprM  res intueri prafentes,Uf^enimpf aut animi promotione cogatur^  d^obatio aut earum rerue^h ^uaedb or^^reno  :^cogitantur,fid d caujareisque defmmtunut jqtubusfita^  fiiutabuLe,teftimoniayfa£htiConuentayleges,et  Mteraidgenus.auttotaindij^utationeyautar^ ■'   •gumentatione orationis collocata eh : Mt in hae \   '^ear^unentis inueniendis y in dia de traSiandis  • ^ cogitandum. Conediatio fit dignitate hondt eSediatm,  ms, rebus geftiSyexifHmatibneuite   remusi neceffe ejl, iucunda omnia uel pr con-  Jueta agere iucundum mauifeilo fit, quis credat  tantum afferre iucunditatis uicifiitudinem f necy  iniuria, cum fittietafis mater fit Similitudo , In-  efi & fua indifcendoimitando'que ‘iucunditas:  ifuce^ imitatione confequimur, etiam fi ipfa ni-  hil in fe haheant iucunditatis. ocium denique ip-  fum^ac iram , ri/«m j afferentia deleSiant ♦ Po-   C z ftrema    )    too lANI PARRHASII   fkcmOitludmmqtue fecundum naturmkctm*  ditate ajferut, idcirco quo coniunStiora fimt,eo  funt iucundiora: ut homo homini ^ mas mari*  qua ex fententia feipjum magis homo amet necef  fe e/lj quam reliquosicum fua ipfius cauft ccete^  ros amet.Liberi deinde,& qua inter chara adntt  merantur^ quanto plus ad homine accedunt, tan  to plus afferunt iucunditatis. Et iucundo qui^  dem per^e6io,eademq^ ratione iniucundo'(cwn  eadem oppofitorum fit difciplina') facile erit co^  ^ofcere, qua caufa fit inferenda iniuria : ad  Vtiuria affj Juccedat oportet, quales fint qui iniuria cateror  dentes qui* afpcmt.Sunt autem, qui facile inferre poffe ar^  hitrantur, uel celare jperant: aut fi deprehenji  fint, nullas, uel quam mmimas daturos fe pcenas:  plusq; in iniuria lucri, uoluptatis'ue, quam in luen  da pcena damni mcerorisq- inejfe exiftimantJniu  riam facile fe poffe inferre eloquentes , diuiteSf  aSiionihus exercitati, experti, multis nixi amici*  tijs,clientelis^:uelfi ipfi careant, in habenti*  hus amicis, feu focijs,feu miniflris,quod illorum  fe patrocinio tutos putent,Praterea fi amici iudi  cibus fint , uel his qui iniuriam perpetrant* ludi*    rhetoricae COMP. tot   cts enim leta moUil^hrachio in amicis ag^^ann  eorum iniurias acjuiore animo toleramus ♦. QeU  re autem feipfos poffeU^erant , qui omni uacare  juf^e^ione uideantur,ut d^ormes adulter'^-, fa*  cerdotes flupri,dehdes pulfationis,&'ea qwt pa  idm ante oculos funt neque enim aperta ^ quaq^  ingentis laboris fit tollere, ohferuantur , Caue^  muslj' potius nobis ab ufitatistut uidemus in mor  his accidere : quos illi timent , qui fiint experti.  Clam etiam fefaSiuros putant,ipiihus nullus ini  micuSyUel quibus plurimi.illhquod no obferuen^  turt hi uero,quum omnibus fere fufj^^^i fwt,no  mdeantur ob nimiam cu^odiam clam facere po-  tuiffe^mukos quoque locus,commoditas,moreSj  que celant. Inuitant etiam ad iniuriam facienda,  iudicij propagandi , prop>uljandi , corrumpendi,  uel certe ob inopiam euadendi f^estlucrum quo  que apertum, prafens,magm,prafertim fi dm-   num occultum paruum procutue fit. maior etiam  utilitas , quam ut par fupplicium excog^ari pof  fit : ueluti efl ^rannis . Sunt^ proni adiniu-   riam, qui inde lucrum petunt, neque quicquam  malipreeter ignominiam uerentur, quibus que id   G } frcijjc    t02 lANI PARRHASII   fecijje laudi afcrihiturtut parentes quacim fint qui inferant , quiq; patiantur , fatis  arbitror ex his qua in medium adduRa funt poa  tere.Sed quonianon omnibus eadem uidetur in-  iuria , fapeq; ufu uenit ut plus doleant laft quam  par fit,minusq; noctdffe fe putR nocentes quam  fecerintCquod aliena mala no fentimus, et noRra  maiora quam fint iudicamus ) idcirco de iniuria  primu iureq^faRis,mox de maiore minoreq^ iniu  ria paucis differamus, Iniuria iureq^faRa omnia  legibus primUm duabus, deinde quibus funt bifa  riam determinantur, leges aut duas appellamus il  las ipfas iu/li partes, qua ternario a nobis nume-  ro in iu^i definitione funt expojfita, comunem  fcilicet, qua fecundum natura fit: (^propriam,  qua in fcripta ^ non fcriptam diuidatur. Qui-  bus uero iniuria fiat , bipartito conflituimus.aut  enim emunis laditur focietas, ciuitasq; ipfa of-  fenditur, ut in militUiaut unus alter ue iniuria af   jiciturf    RHl£TORICAE COMP. tOJT   ftcitwr,ut in adulterio,qu horti quadam eleSiione, quadam uero  ^eSiuconuiA * Cueiufinodi:quid jit illud de quo agitur de^  finiendu eB,ur popimus iwre ne an iniuria querd^  tnur injpicere . pr quonia iuftorum iniuftorumq^  ' duas partes connumerauimus, firiptas fdlicetle  gd,^ no ficriptas, deq- fcriptis affatim demon*  firatti eft : pauca de no fcriptis funt recenfenda.  alia enim per excejfum uirtutb uitijq;Junt, in qui  hus uituperatioes,honores , infamia^iut gratias  habere benemerito,amicis praflo effe,& his fi*  milia.alia uero ex lega fcriptarum defe6iu:deejl  aut fcriptis legibus, uel qu^ latores aliquid effi  gerit,uel quod confulto pratermiferint,cu detet  minare figillatim omnia nequiuerint.ne^enint  fi de tiuinere agatur, quo ferro, quali , quat&ue,   G y coth    tO^ JANI PARRHASII   constitui poteft, Eil igitur aquum (juoddm ha^  numq;, quod praterlegefcriptamiufiu cenfea-  turimultaq^ etid lege fcripta putatur iniufla,qua  aquo homq; tutari Poffunt. Bade ratione no tan  ti errores faciendi funty quanti iniuria:nec*tanti  qwt aduerfa eueniut fortuna, quati errores.nam  gduerfa fortuna feri dicutur,quacu<^prceter o-  pinione, non ex malignitate puntterror uero no  'praeter opinione, fed fine malignitate ft. At iniu  . ria cSt* opinio e^i O’ malignitas, Aequu e/l etiatn  jn rebus humanis ad ignofcendu commoueri: eJT*  non lege,(ed legis fcriptoreino uerha,fed fenten  ti^:nonfaSiu,feduoluntatetnon partem, fed to  tminon qui nuc, fed qui pepe, aut fere fmp fut   ritconfuierareibenefciorupotii^qua iniuriaru,  accepti!^ quam collati meminilje : iniuriaaquo  gnimoferre,oratione potius Mam re difceptare,  et ad arbitru magis quam inforu defcendere,na  arbiter ^equu bonuq^, iudexiuflumf^eSlaune^  gha ob caufam arbiter eligitur, nifi utaquum ho  tiumq-fuperemineat. Atq;hac deiniuriaiurec^  fa£tis di£lafufficiat,Haior aut minor ue iniuria  inultis modis cognofcitur i eaq^ maior exiflima*    RHETORICAE dCMP^. i 07   htr,qH<e i nudori t profcifcendi toh   4e <{uee minim funt aimiruty ttutxitM mterdu td  deturtcu ispr^fertim qui terunciufwctur^quid  kis iudicetwr ablaturus . Ma^itudo quoq; dam  m maiore facit inturid , fi par mUum juppliciurH '  excogitari, aut remediu adkiben pofit : na ultio  et pcenapro remedio fut.nec minor, cu qui ppef  fus turpitudine ferre no poteritiut qui accufatus  ^ fibi uim intulit,maledico(y carmine laceratus hh  queo pependit .E/i et in maximis, foiu aliquid fd  cere,uel primu,uel cu paucis: pnefertim fiid fa*  ciat fsepe, caufam'ue legi nou<e dederit , aut cor-  ceri,autfupplicio.QM»et maior cenfetur im«-  ria, quce plurimu dijiet ab humanitate,beftiaruL  fit quamftmillimaiet qiue cogitatojit,quaq; audi  ta homines magb timent quam mifereantur. Am  plificatur aut omms iniuria,quod euerterit multa  iufta,iufiurandu, datam dexteram,hojpitium,fi  dem , affinitatem'^ contempferit.Ad haec maius  redditur peccatum , fi ibi deliquerit , ubi iniufti  puniunturiquod faciunt falft te/ies. ubi enim no  nocebunt, qui apud iudtcem peccauerintfEa etia  ^maiora funt, in quibus fumma turpitudo, ingrati-  tudo^    I    fOd - lAin PARRHASII   tudoli^htgens.nm bis pecatyquodnon lenefi^  €ity^j}iUmde.Sedhac&‘longeflurayfij^  lidmitudii artis<^ adhibuerit , facile orator fuo  iiigenioaffequetur:nohisdemonflraffe fat fitge  tueri iudiciali neceffariay^uid potiffimu circa ittr  luria uerfetur.Eius generis proprium eR  rita difcuteretomnes flatus capit, omne artis exi  git fupelleSiilem , omnia dicendi genera cu ufus  ^ cxpoAulat: neiy ullum genus e/l, in ^uo df^  , flcilius^oriofius'^fe poffk   . orator exercere,   COM.PENDII RHETORICAE  ab Optimis utriuscg lingug autoribus  excerpti, quo lANVS PARRHASIVS  tn perducendis ad eloquentia iliis  adolefcentibus uttjfolebat. 

No comments:

Post a Comment