Grice: “Lizio is a nice Italian way to avoid the proper-name reference to Aristotle: it’s only his Lycaeum that matters, thus called because of that infamous statue of Apollo Lizio in riposo!” -- CATEGORIA. V* .»• ' w • ■« •*>■. I». ; -- , V m Prolegometui. lOciCit partes tres funt. I. De dicionibus. II. De enunciationibus , qua: ex diclionibus , conftant. III. De fyllogifmis,qui ex cnuncia- . ; • funt,vt Socrates. 1.1,1. At ^jdc^ yniueriaha,qu* deTubipnojdifr,yp album, nigrum! I V . Accidentia particularia, qua: dchubicdo non dicuntur, in fubie&o autem ftint,vt hoc album, hoc nigrum,- . , 16 H Ex ditiis collige, aliud efle fu b replum. de,quo , id cll Tubitilum attributionis j:raUpd:fyJne$H|« jinqqp , line yihfC" rentiajullo mpjclo parti ailafie^iftcr/aij ; Kpc prodo lublbn}7 tu accidentibus fubiicicm,, .j\ :;q‘ ,, ,fK..tr 17 f Quoniam igitur 'in flfxfq^ja folum apeidens dicitur effe in fubieclouctlc Arif1o.tpJc,sin lubip^o efle inquq,qpod ita in fubic$o. cft,vt ne, « At cius pars, ppc po$q qfle liqc co.c-r tenim accidens non eft pars fubftantix , qua: cil ^in^fTubiqj ftum:nccpor?ftd^c^W^^eot>^Vjtfn - 18 f Indiuiduuro a fchy4^fi^5ljqjjiifu^q..vaSum.&: hT gnatum i quorum illudpjfppri^yaca^ur gulare.Particiilare vagum cli* quod nomine viuucrfali ligni - heatur adicSa notaparripuiari, vt aiiquisthomo. nam homo, cft nomen vn.iuerfaleiaUqqjs^iVnotapafficularis^cl eft,q{lp7 4it hominem hic n^ccip j ynii^ahtj^ iarc;feu lignatu cft,qnod proprio nomfuqnpwc^, yt,SqffaT tesvei C TUT E',G O H 13E. u tcsrvd^rortominc dcrrianftcatiuo, aliavc ccfaatidcmuftratio- nc-iodicacur, vt iduis Sophromfci, ii' folus Socrates fit So- ptecaiifcufillus. j .riinc.^bij rj.;;{ «u. ?!«u.uik; ; Ca p. I I L c i I d *h , i . *•* ao:;.'- . it.r/ • a. j * : ;fl vw»r r.i &«nr.n • 11 /'^XYicquid.fimplici vocabulo fignificatur , ad vnarrt cx Cap.4. is^^occra categoriis refertur ;r,- ■ 14 Sf Categoria eft gertcrum,fpcciefum, &C indiuiduorum oomptchenfioiciorumque apta difpofitio,ica vt indiuidua lub. fuafpccie/pccies fub luo genere, Sc omnia fub vno gc»0rc gOBCraliftimc» contincantun 0^3 dJarfidnb » -- • 14 > flf.GatcgOrixfunt.decfcmivt dii^lumifuit K4gpgcs ^.17:, tubdantia.vt homo,lapi&:quantita$ivt deccm: quali,tas,vp ai-v borardata,vtfpatxrii£fihus:vb»,Yc im ifo fq :: qua n do} v t hcri:fi* tas,vc ilcercdwbcx^ytjvcftitumeficiagcrc , vt fecarerpati vt. fccari. ..nr > .m di.; n,-; ita-s 1F Deeategoriisitria fantrtQt«ld«h.; IrVnanijtffccajq- g®riain fubftitix,fdiqMXpmini^(rq acewb? ntift, U, orji b 1 "fi C A T&COR.IA fignificationem fubftatia dicitur ^uod.pcr fc fubfiftit, vtho- nK>;accide«svci^quodinfuhftanriataquam in fubicdo in- haerct,vt albura.Ciim autem per relationem ad alterum acci- piuntunfubftantia vocatur,qux ad rei eflentiam pertinet : vt animal pertinet ad fubftantiam liue eflentiam hominis , co- lor ad fubftantiam fiue.eflentiam albhaccidens vero appella- tur, quod alteri praeter eius eflentiam accidit, vt homo acci- dit animali, & album eoiori , & color corpori.Itaquc ii homo perii- fpcdetur,eft fhbftantia: fi cum animali conferatur, cft accidcns.conrra color fi per fe coniiderctur,eft aecidcnsrfi ad album referatur, eft fubftantia. 1 1 1. Ad eandem categoriam referri concretum & abftradum:vt homo & humanitas funt in categoria fubftatix: albor &C album in categoria qualitatis SC quahs.vna cft enim categoria qualitatis, U qualis:ite quan- titatis^ quantitfimiliter rclationis,& relatorum, eadem cft ratio cqtcrarum categoriarum. IV. Hxc,cum accipiuntur per fc,nec aftirinare,ncc negare,vt homo, vel currit: fcd horu compoiitioncfieri affirmationem & negationem , vt homo currit,homo non currit.Scd dc affirmatione & negatione po- ftenus diffcremusuninc ipfx categorie diftindius Sicnuclea- tius funt cxplicandx. CAP. V. De fubtfantia. * ^.igOVbftantia diuiditur in primam Sc fecundam. Prima ^fubftantia hoc loco appellatur , qux neque dc fubicdo dicitur, neque in fubicdo eft, id cft, fubftantia mdimdua^-vt SocraresjBucephalus.Secnn da fubftantia vocatur ea , cui pri- ma fubiicitur : id eft, fpecies , vt homo , equus : & genus, vt animal. '• ; ‘ J‘J ■ irj Prima fubftantia eft omniumaliarutn rerum fubic- dum:fed refpedu fecund^ eftffubie6tum!awrrbutiariis,*te^c- ftu autem accidemiseft fubiedum inhxrennx. naorfecun- . dxfiibftantix de fubiedisfprirors dicuntur ,:vt animal & ho- mo dcSocrate : accidentia verbm futrkdisprimis fubftatiis infunt,vt albor in cycno. x8 ^ Species eft magis fubftantia, quhm genus: cum quia eft propinquior primae fubftantia , tc magis eius naturam -SC dfentiam dcdatatittOveciM» qufctipecies-gcnwijaon-genus CATEGORJ^i ij on tamen' foli, quia co- acnit etiam quantis, vt duobus$tribus. V. Subftantia necdo- L-.A b 3 i Cap.6 14 " CATEGORI /E.-> teditur.ncc remittitur, hoc excepto, quod fu psJfc dixi, fpccicm. dTo magis fub Itantia quam genus,. 8c. minus cllc fubikuuiam’ quam indiuiduum .Hxc proprietas non conuenit foli fubilan tix,fcd etiam quantitatnnon dicitur enim magis vel minis rricubitum,ncc magis vel minus duo. V I. Subftantra, ciim' vna ficcade numero fit,poteft contrariafufcipere.vt idem ho- mo modo eft indodus.modb dodus.Hxc proprietas coucniri omni fltfoji lubltatix.Siobiicias liahc proprietatem tantum coucnire primae lubftatix>qux fola videtur dici polle vna nu- mcro:refpondcbo,etiam fecundam fubftantiavnam numero* dici polfe.vt homo,& animal rationale, funt vnum numero:i-» tem vcftimentum,8£ indumentum.Pofter.lib.i.cap.j. particjj. ScTopic.lib.i.c.7.partic.i.Rurfus fi obiicias, orationem &c o- i • qjiiklGlA nPa VI. : , I tf. j > , atut ) i', t De quanto. jt '■ \r •*. *»’ jjTJf Xpolica eftoategoria fubftantixrfcquuntur accidentias riguorum alia priora, alia pofteriora dici poliunt. Priora voco ea^qux cx lolaiiibftatia orruntur.poftcriora autem, quas a.lubftantia cum aliquo cx prioiib-accidentibus coiunda or- tum ducut-PrioEis generis fune, quatitas,qual itas, rclatio.Cur» enim fubftantia ex materia, & forma confter: cx materia naf- eitur quantitas, cx forma quahcas,ex refpcdu materiar tc for-» mr relata. Ad pofterius genus reducuntur c^terx categorix. Nacx fohftantia Sfi quantitate oriuntur duq categori^,Vbi Quado:iiquidc Vbi iumitur ex locojin quo eft fubltatu:Qua-* do,cx tempore, quo eft eadem fubftantia.Scd ex fubllalitia&S qualitate proficifountur adio & pallio:quia fubftaria per qua-i litatcm aginemc dicatur do- mini feruusrctiam reciproce dicetur ferui dominus. Sunt c- nim duo relationis tcrmini:quorum primus ,a quo incipit ac denominatur rclatio,vocatur fundamentum relationis, alter, in quem definit relatio, appellatur correlatiuum, vt cum fer- uus dicitur domini feruus : tunc feruus eft fundamentum re- lationis,qux nominatur feruitusrdominus autem eftcorrela- tiuum.at fi dominus dicatur ferui dominusitunc dominus efir fiindamentum relationis, qus vocatur dominium:fcruus au- tem eft correlatiuum. Omne igitur relatum, ad fuum corrcla- tiuum referri debet. Sed correlatiuum interdu habet nomen diucrfura a fundameto relationis; vt pater refertur ad filium, dominus ad feruum, fcientia ad fcibile: ffttcrdum habet idem nomen ; vt cum focius refertur ad focium, frater ad fratrem, arqualc ad aquale, fimile ad fimileiintcrdum nomine caret, vt »d*ad qnod refertur caplit.Na fi referatur caput ad hominem, &dicatuf hominis caput, nulla erit reciprocatio, nec dicetur capitis homo.Hoc autem cafu,quo correlatiuum nomine ca- ret,nomen fingendortt eft, fumpta appellatione ab ipfo rcla- tiohis fondam?td.vc a capite dicendtfm capitatu.ficrecipro- cabitur,8t: dicetur caput efie capitati caput,8c capitatum efle cadite dipitatura. 1‘VvSiintfimul haturkVt duplUtn & dirm- Ca.p8. 18 CATEGORIA dium.Hxc proprietas non couenit Tolis relatis, fed etiam iis, qux in eadem diuifionc Tibi inuicem opponuntur, id eft,dua- bus differentiis oppofitis,qu^ diuidunt idem genus, vt ratio- nali, & irrationali,vt volucri &terreftri &: aquatih.inf.cap.13. partic.j.Rurfus non conuenit omnibus relatis, vt ex **, • C A P. I X. J ' * •'ty , |;i •■#»;.,• fl|1rj34,¥ 57 A Ctio cft, fecundum quam agens dicitur in fubicdam Cap materiam agerervt calefacere, refrigerare. 58 Adionis diuiiiones dux nocentur. I. Velcftimma- ncns,quq in externam materiam non tranfir,vt contemplari: vel tranfiens in externam materiam , vt lecarc. 1 1. Aut cft naturalis, vt ciim lapis defeendit : aut violenta , vt cum lapis adfcendit: aut voluntaria,vt differere: aut fortuita, vt fodien - tem terram inuenire thefaurum/ 59 Proprietates adionis funt quatuor. I. Recipit con- trarictatcm, vt calefacere, &c refrigerare. 1 1 Intenditur, 6C remittitur.dicituremm aliquid magis, vel miniis calefacere, vel refrigerare. Has proprietates etiam qualibus, Sc nonnullis relatis fupratribui,& paflioni mox tribuam. III. Non fine motu fic,qui ab agente procedit.Hxc proprietas conuenit c- tiam paflioni. IV. Infert paflionem.velutifi quid calefacit, neccflc cft aliquid calefieri. Hxc proprietas omni 8c foli a- dioni conuenit. 60 Paflio eft,fecundum quam fubicdum dicitur pati. 61 IT Paflionis duplex diuifio notetur. I. Alia eft animi, vt triftari,lxtari:alia corporis, vt calefieri, refrigerari. 1 1. A- lia cft corruptiua,qux fubicdum de fuo ftatu dimouct,vt ca- lcfieri:alia pcrfediua,qux fubiedum non corrumpit,fed om- nino perficit, quantacumque lit,vtdifcere. 61 U Proprietates paflionis funt quatuor. I. Recipit con- trarietatcmrvt caleficri,&: refrigerari. II. Intenditur, & re- mittitur. dicitur enim aliquid magis , vel minus calefiet#, aut refrigerari. III. Non fit fine aliquo motu. Has pro- prietates non conuenire foli paflioni , eonftat ex his qux di- dafunt partic.59. I V. Infert adionem.velutifi quid calefit, neccfle eft aliquid calefacere. Hxc proprietas omni 8t foli paflioni conuenit. 63 Quando eft, fecundum quod aliquid dicitur efle in cemporezvt cras,hcri,nudiuftcrtius. 64 Proprietates huius categorix funt tres. I. Nihil ha- bet contrarium. 1 1. Nec intcnditur,nec remittitur.Hx pro- ; . v ! . . v' c 5 # •N 2i 'CATEGORIA prictates conueniunt ctia aliis categoriis, vt fubftantix,quan- titati,& vbi. III. Ad cas tantum res pertinet , quae ortui 8c interitui funt obnoxiae. Nam Deus non e ft in tcmpore,quod fluit, fcd in xuo permanente, idcirco omnia dicutur cfle Deo prxfcntia , nihil prxteritum, nihil fururum. Hxc proprietas conucnit omni &: ioli quando. ‘ 5T Vbi cft, fecundum quod aliquid dicitur cfle in loco. 66 IT Accipitur autem tribus modis:circumfcriptiue,dcfi- nitiue,&:repletiu£. primus modus eft phyilcus : reliqui duo thcologici.Primo modo corpus eft in loco : fecundo modo ' angeli, &c humanus intellc&us a corpore fe paratu s:tcrtio mo- do Deus. nam corpus a loco circumfcribitur : angelus a loco definitur, ac terminatur, quia non cft infinitus : Deus, cum fit infinitus, nec circumfcribitur, nec terminatur, fcd omnia re- plet fua virtute omnipotente. 67 5T Loci phyfici proprium cft, I. Non intendi, nec re- mitti, 1 1. Nihil habere contrarium, III. Cireunfcnbere corpus locatum.Hxc poftrcma cft vera proprietas ,• qux con- ucnit omni &foli. nam duas priores conuenirc etiam aliis categoriis, patet ex fupra notatis. Cap.10 . 68 Situs eft partium corporis apta difpofitio:vt ftare,fe- derc,iaccre. 69 IT Proprietates fltus funt tres. I. Non habet contra- rium. II. Non contenditur, nec remittitur.Ex didis conftat, has proprietates conuenirc etiam aliis categoriis. III. Par- tium corporis inter fe refpe&um fignificat a pofitione fum- ptum: vt cum aliquis ftat , caput eft fuperius cqteris partibus: cum iacet, caput non eft fuperius,fcd xquo loco. 70 Habcre,eft circa corpus vel partem corporis aliquid adiaccrc. 71 f Eft igitur duplex : alterum in parte, vt habere an- nulum in digito:alterum in toto,vt togatum efle, armatu efle. 71 Proprietates huius categorix funt tres. I. Nihil con- trarium habet. 1 1. Non intenditur, nec remittitur.Has pro prictatcs iam fcimus etiam aliis categoriis coucnirc. III. Si- gnificat relationem corporis habentis erga externum corpus quod habetur. Hxc fignificatio eft huius categorix propria, nec vili ali; competit. * ... C A I>. 1 CATEGORIA C a p. X. - • De oppofitis. 73 /'''XPpofitorum genera fune 'quatuor. I. Rdata : vt pa- Cap. ii. V_y ter, Se filius. II. Contraria: vt album, S>c nigrum. III. Priuantia-.vt videns, & caecus. I V. Contradicentia: vt,omnis homo eft iuftus, non omnis homo eft iuftus. ■ 74 f De relatis fupra diclum fuit prolixe: Se inter cqte- ra di&um eft,relata id ipfum quod funt,ad fua correlatiua re- ferri: vt pater dicitur relatione habita ad filium , &! duplum dicitur refpcdu dimidij. '75 f Contraria duobus modis diuiduntur. I. Aut funt firaplicia , vt album & nigrum : aut in oratione fpc- dantur , vt, omnis homo eft iuftus , nullus homo eft iu- ftus. II. Alia funt immediata, alia mediata. Immediata funt, quorum alterum neccffe eft inefte in fubiedo ad ea recipienda apto :vt omnis numerus neceffario eft par, vel impar. Mediata funt , quorum vtrumque afubiedo ad re- cipiendum apto abefte poteft. verbi gratia, non eft neceffe vt omne corpus fit album , aut nigrum : quia poteft effe ru- . brum, aut viride : hi namque funt medij colores inter album & nigrum. 7 6 f Poirb quae media funt inter duo contraria , partim funt nominata , vt rubrum & viride albo 8 C nigro interieda: partim innominata , vt inter iuftum Se iniuftum eft id quod ncc iuftum nec iniuftum eft. Atque hxc dicuntur media per negationem cxtremorum:illa verb , media per participatio- nem extremorum. 77 Vt priuatio r ede attribuatur , Primo debet attribui fubiedo, quod poflit habitum recipere : idedque excitas re- tbh tribuitur homini, non lapidi. Secundo debet eo tempore attnbui,quo fecundum naturam habitus inefte poteft.itaque vir, fi careat dentibus , dicitur edentulus : infans ver 6 ne- quaquam. 78 Aliud eft priuatio, aliud eft, priuatum effe : item aliud eft habitus , aliud eft habere habitum , fiue habitu prxdi- tura effe : fed idem eft oppofitionis modus inter priua- tum efte U habere habitum , qui eft inter priuationem • • ' c 4 i4 categoria: Sc habitum.Similiter aliud cft affirmatio &c negatio, aliud res affirmata vel negata: fcd eadem oppofitio cft inter rem affir- matam ic rem negatam , quae cft inter affirmationem &: ne- gationem. 79 1f Notetur duplex diferimem inter contraria , &c pri- uantia. I. Contrariorum immediatorum femper ncceflc cft alterum in fubietto ad recipiendum apto inefte; vt femper ncceffe eft hominem vel bene valerc,vel aegrotare.mediato- runt autem vel vtrumque poteft abeffe, vt aliquod corpus nec cftalbum,ncc nigrum,led rubrum aut viride; vel defini- te vnum femper ineft,vt ignis femper calefacit, numquam' rcffigcratrpriuantium autem aliquando vtrumque abeft, ali- quando alterutrum inelTc ncceflc cft; vt homo recens natus, nec habet dentes , nec cft edentulus; quando autem natura comparatum cft vt dentes habeat, tunc vel habet dentes, vel cft edentulus. 1 1. In contrariis cft regreflus, vt idem ho- mo poteft ex fano fieri argrotus , & ex aegroto fanus : a priua- tione autem ad habitum non datur regreflus, vt videns po- teft afpe&um pcrderc,fcd oculis captus non poteft afpcftum reciperc.Hoc intellige de priuatione,quse non folum aiftum, fed etiam poteftatem tollit.alioqui multa exempla obftabut: vt tenebrae funt priuatio luminis, &C in acre lumen &c tcnc- brx libi inuiccm fuccedunt. 80 H Contradicentium proprium eft,omnimod6 alterum c(Te verum, alterum falfum:vt omnis homo cft albus , non o- mnis homo eft albus: item Socratcscft iuftus , Socrates non eft iuftus.Nam oppofitis fimplicibus,vt patri 8 C filio , videnti &: caeco, albo Sc nigro, neque veritas neque falfitas conucnit: contrariae vero orationes poliunt elfe ambae falfae, vt omnis homo eft albus, nullus hpmo cft albus.itcm mortuo Socrate, vtraeque hae orationes contrariae funt falfae , Socrates valet,' Socrates aegrotat. C A v. XI. De eontrurijs. 8irV( Ufiu kVod cft bono contrarium,vt iuftitiac iniuftitia,ncccf- [farib eft malum. Quod autem malo cft contrarium, modo eft bonum , vt iniuftitiae contraria cft iuftitiarmodd- malum, vt profufioni contrarii eft auaritia. 8x11 Vnum i CATEGORIA. 1S 8a IT Vnum contrarium fine altero clTc potcft, vtfanitas fine morbo. nam fi omnes fint fani, nemo argrotat:Sc fi Socra- tes bene valeat, Socrates non a,grotat. 8$ f Subie&um contrariorum vel cft vnum fpecie, vt iu- ftitia &C miullitia fpe&antur in homine : vel vnum genere, vt (anitas Sc morbus fpe&antur in animali, albori nigror in corpore. 84. ^7 Contraria vel funt in eodem gencrc,vt albor & ni- gror funt fpccics coloris:vcl in contrariis generibus, vt iufti- tia cft fpecies virtutis, iniuftitia cft fpccics vitij: vel contraria gcnera,vc bonum, &: malum. Cap. XII. De priori. 8fT)Rius dicitur tribus modisitemporc, natura,ordine. Jl 86 IT Tempore prius cft, quod eftvetuftius,vt bel- lum Troianum bello Carthaginenfi. 87 Naturi prius accipitur tribus modis. E Id quod non reciprocatur fccunduin exiftendi confecutionem : vtv- num cft prius duobus:quia fi duo fint, vnum quoque cft : at fi cft vnum,non propterca funt duo.Hoc modo genus cft prius fpccic: quiafi fit ( exempli gratia ) homo , neccflarib cft ani- mahfcd fi fit animal, non continui) eft homo , ciim poflit cite cquus,vel afinus. II. Quod cft prarftantius. qua: quidem fi- gnificatio cft maxime impropria. IU. Caufa cft prior cf- feiftu,vt fol lumine. 88 IT Ordine prius cft,quod priori loco collocatur,vt pro- oemium narratione,narratio probatione, probatio cpilogo. Cap. XIII. ^ De modi» Simul. SpC^Imul dicitur duobus modis. I. Tempore: vtCa’far&: jjPompcius. II. Natura:vt relata, vcluti pater &: filius: SC qua: in eadem diuifione fibi inuiccm opponuntur, vt in animalis diuifione rationale & irrationale. Cat. XII 1 1- Demotu. Otus cft aftus , quem mobile , quatenus mobilc,ha- bctil moucnte. 91 Motus genera quatuor funtrquia fpe&atur in quatuor categoriis. I. In fubftantia ortus &C interitus.Ortus eft motus ’°ME Cap.ti. Cap.ij. Cap.14. x6 DE INTERPRETATIONE, a no cfic ad dTc. Inccricus cft motus ab cffc ad non cffe. II. In quantitate audio deminutio. Audio eft motus a minori quantitate ad maiorem-Deminutio cft motus a maiori quan titate ad minorem. III. In qualitate variatio , qua: eft mo- tus in contrariam qualitatem, vt ex albo in nigrum, & ex ni- gro in album. IV. In categoria vbi, motus localis": qui cft h loco ad locum, vt adfccnfus,8c defcenfus. No eft ncccffe id quod variatur,augeri vel minuirne- que id quod augetur vel minuitur, variari. e lf vt quadratum abde, addito gnomo- ne cbg, fit maius, non tamen variatur, quia figura eadem manet. e a e d g 9} Motui opponitur quies, vt habitui priuatio.Sd fpccia- li motui opponitur fpecialis quies, vt motui locali quies in loco. 94 % Praeterea motus motui contrarius cft: vt ortui in- tcritus,audioni deminutio, dealbationi denigracio, adfcen- fui defcenfus. CA XV. De modis habendi. xv. 95 T T Abere dicitur feptem modis. I. Qualitatem, vt albo- JnLrcm,velfcientiam. II. • Quantitatem, vt magnitudi- nem duorum , vel trium cubitorum. III. Circa corpus , vt veftimentumjvel circa partem corporis, vt annulum. IV.Par- tcm,vt manum,vcl pedem. V. Rem contenta , vt vas aquam. V I. Rem pofleffam , vt domum , vel agrum. VII. Coniu- gem,vt virum,aut vxorem. Hacc fignificatio fecundum Ari- ftotclem impropria eft,Sc tantum cohabitationcm notat. Ex Ilis fola tertia fignificatio categoriam habendi conftituit. DOCTRI- X DOCTRINA PER I- PATETICiE TomvsI. Liber III. ' LOGICO RVM TERTIVS. i> DE INTERPRETATIONE. CAP. I. • De interpretatione. Vatvor fubordinata funtrres, mentis concc- Lib .j ptus,vocabula,3c litcra: fcu feriptura. Res eft, vt £ap u' " equus.mentis conceptus , funt rerum fimulacra, vt equi intelle&io. vocabula funt conceptuum norx:vtc£im aliquis profert hoc nomen equus,' auditor equum me-nte concipit, literx funt nota: vocabulo- ^ rum:nam quibufeum loqui propter abfentiam no poflumus, erga cos feriptura vtimur. i IT Res & conceptus funt h natura, idedque pro gentium * ijj varietate non variant.fed vocabula & feripturq funt ex homi- * ' nam inftituto, proindeapud alios alia funt : vt idem ab He- braeis vocatur tn«.Adam, i Grxcis ajfofomos,'A Latinis homo. Loquor enim de vocibus articulatis, qualia funt nomina 8C vefrba,qux feribi poflunt. nam belluarum voces inarticulatas Sc illiteratx,vt latratus canu,&: vlulatus luporn, funt a natura. } iT Cum vocabula interpretentur conceptus animi no- ftri,merit6 ab Ariftotelc vocantur interpretationes. 4 IT Et ex diuifione conceptuu fumitur diuifio interpreta- rionis.vr.nxonccptuu alij funt fimplices,vcritatis &c falfitatis experteSjVt intelle&io equi, aut ligni;alij coniun&i,qui in co- pofitionc vel diuifione fpcdatur,&necc-2arie> sQt veri aut fal- ii,vt homine currere, homine no currcrerita etia alia sut fim- plicia vocabula, nec veru nec falsu fignificatia, vt nome homo, ■ & verbu a/rroiUii coniuda , in quibus veritas aut faliitas cer- d i L» z8 DE INTERPRETATIONE. nitur,quia vel affirmant, vt currit-, vel negant, vt homo non turrit. Hinc apparet aliam elTe fimpliccm interpretationem, veri &: falli expertfm ; aliam coniun&am, qur eft vera , aut 'falfa. 5 IT Simplex interpretatio in nomen Sc verbum fubdi- /" uiditur. C A P. I I. De nomine. Cap.t. 6 X TOmen eft vox fignificans ex inftituto, fine tempore, 1 \| cui9 nulla pars feorfum aliquid lignificat.vcl breuius. Nomen eft interpretatio, line adlignificatione temporis, cu- ius nulla pars feparata fignificac. Nam vox lignificans exin- ftituto,nihil aliud eft, quam interpretatio. .7 5T Ha:c definitio fumitur a materia,forma,&: efficiente. Nam interpretationis materia eft vox.y.dc generatione ani- malium, cap. 7. lignificatio eft eius forma: hominum inftitu- tum eft efficiens. 8 f Notandum eft,proprie loquendo,aliud elTe lignifica- tionem, aliud adlignificationem , aliud conlignificationem. lignificatio eft principalis-.adligmficati» fignificationi acce- dit:confignificatio in oratione fpe&atur.Nomen lignificat a- liquem conceptum, vt curfus.verbu lignificat conceptum, Sc adlignificat tcmpus:vt currit, lignificat curfum in tepore prx- fcnti:& praeterea confignificar, quatenus connc&it partes o- tationisjvt ciim dicojiotno connecto curium cum homi- nc.lVncatcgoremata neque lignificant, neque adlignifkant* fed tantum conlignificant, vt prxpolitiones , 8c coniun&io- nes:proindc non funt interpretationes. 9 % Quod igitur in nominis definitione diftum eft, fine tempore, non ita debet accipi , quali nullum nomen lignificet tempus:haec enim i\omina,tcmp/a,annrusnenJis,dies,{\%nifica.nt tempus. fed nullum nomen adlignificat tempusrquia itarem aliquam fignificat , vt non adfignificet quando illa res iit. vt hoc nomen, curfta, non lignificat quando currat :& tempta, vel p™ lignificat, quando tempus, vel nox Iit. "JriTFars nominis nCH fianificat feparatim.necrefcrr.v- • trum lit nomen fimplcx,an compolitum.vt fyllab a «5qu$ eft pars limplicis nominis homo, per fc nihil rignificat:&ni-.apii coniundi cum verbo eft, nec verum nec falfum ligiiificant. C A P. III. De Verbo. 11T TErbum eft vox, qux fignificat ex inftituto, Se adfigni- Cap. j V ficat tempus, & conftat ex partibus nihil per fc figni- ficanribus,& confignificat nexum attributi cum fubicdo. vel breuiiis, Verbum eft interpretatio fimplex, qux adfigni- ficat tempus,8c vim habet nededi attributum cum fubiedo. 15 Tres igitur funt verbi vires: fignificatio alicuius rei feu conccptus:adfignificatio temporis, Se confignificatio il- lius nexus,qui eft inter fubiedum Se attributum.prima eft il- li communis cu nomine:reliqux dux funt eius proprix. fcd poftrema vis in oratione non apparet.vt in hac oratione, ho- mo currit, verbum currit, conncdit curfum cum homine : fed hic nexus non apparet in folo verbo currit, vtin oratione, bomo currit. » 14 Qux differentia eft inter nomen finitum , vt homo, & nomen infinitum, vt non-homo : eadem eft inter verbum finitu m,vt currit,Se verbum infinitum, vt non-currir. ij Et vt cx nominis declinatione fit cafus nominis , ita d 3 }o DE INTERPRETATIONE, cx verbi inflexione fit cafus verbi, dicitur enim proprii ver- bum, quod cft indi catini modi , ac prxfcntis temporis , non habita ratione pcrfonx,aut numeri : vt curr a>curris, tum i,curr /- mus , curritis, currunt. Cafus autem verbi appellantur, quicunque funt in aliis temporibus, &C modis , vt currebam , curre , curreret, currere. 1 6 f Verbum fum,et,e ytf.quandoqucnon habet aliam vim, quhmconfignificandi,idcft,nedcndi partes enunciationis, vt Deus eft iuftur.quandocpic prxter eum nexum,figriificat te- pus,vt Socrates e fi domi: quandoque etiam fignificat eflc in re- rum natura, fiue effe ens , vt motus eft.Deus cfi , centaurns non cft, chimera non e/?.Primo , aut fecundo modo acceptum , non eit proprii verbum, fcd copula verbalis: tertio modo fumptum, cft veri proprie verbum. Cap. IV. De oratione. 17 ^“'\Ratio eft vox fignificans ex inftituto, cuius aliqua pari V_y fignificat feparatim.vcl breuiiis , cft interpretatio co- pofita,vt homo currit. 18 Partes orationis funt didiones, &: fyllabx ex quibus didiones conftant,&: interdum orationes, nam ex pluribus orationibus vna oratio componi potcft.cxempli cauia , huius orat\onis,guales funt in republica principes , tales reliqui ciues effe folent,\ arix partes fpedari poffunt.vt puti hxc pars, quales funt in republua principes, eft oratio: hxc pars funt, eft verbum : hxc pars, principes, eft nomcn:hxc pars,^mcft fyllaba.Cum autem eft oratio fimplex,vt , principes funt honorandi , tunc eius partes funt fyllabx didiones,non orationes. 19 Commune igitur omni orationi eft, habere aliquas partes nihil fignificantes,nempe fyllabas, Sc.aliquas per fe fi~ gnificantes, nempe didiones. 20 Enunciationis fpecics odo funt. I. Enunciatiua:vr, Deus nobis hac otia fecit. II. V ocatiua:vt,9 pater , b hominum , di~ uuq-, aterna poteftas. 1 1 I.Imperatiua,vel poftulatiua:vt: \Mufa mi- hi caufas memor 4.1 V.Intcrrogatiuaivr,^#* te Moeri pedes ? V. Ad miratiua:vt,6 fecula,o moresi V I.Optatiua: vt , b mihi prateri- tos referat fi I uppiter annos. VII. Coniundiua:vt,S/ fxturagregem fuppleuerit. VIII. Infinitiua:vt,/o/ voluere cafus.Sc d ceteris o- millisjdc cnunciatiua,qux folaadlogicu pertinet, dicedu cft. 2i ^FEnun- D E I KT ERPRETATIONE. -31 xi IT Enunciatio eft oratio, qux verum aut falfum fignifi- cat:vt horno eft iustusjiomo non eft initus. ,Ca r. V. . ' ■ * . " De enuntiatione. 11 5T Enuntiationum tres funt gradus, in primo ponitur fimplcx affirmatio:vt,& po- fterioris clalfis non comparantur cum enuciationibus prio- ris claflis.In priori clalTe collocantur,qux habent fubie&um finitum:in pofteriori.qux habent fubie&um infinitumnn v- traque autem prior locus iis tribuitur, qux habent attributum finitumr posterioriis quæ habent attributum infinitum. Vtraque clalfis vel ex indefinitis, vel ex definitis enunciationibus delcribi poteft, vt in subiectis exemplis. Prima clalfis ex enuntiationibus indefinitis. i• x homo est iustus; homo non est iustus; homo non est non-iustus; homo est non-iustus. Prima clalfis ex enunciationibus definitis. Omnis homo est iustus; non omnis homo est iustus; non omnis homo est non-iustus; omni homo est non-iuftus. Secunda clalfis ex enunciationibus indefinitis. non I DE INTERPRETATIONE. z z non-hoitfo eft iuftus. non- homo non eft iuftus. non- homo non eft non-iuftus. non- homo ejt non-iuftus Secunda claffis cx enunciationibus definitis. % i Omnis non- homo eft iuftus. z non omnis non- homo eft iuftus. no omnis non- homo eft non iuftus .| omnis non-homo eft non-iuftus.VthxplafTes intclligantur, notanda funt,qux fcquuntur. I* Enunciationes prima & tertia affirmant.- fecunda Sc quarta negant. 1 1. Prima Sc fecunda fibi inuiccm contradicunt: item tertia Sc quarta fibiinuiccm contradicunt. III. Quar- ta fequitur primam Sc fecunda tertiam: non e contrario pri- ma quartam, aut tertia fccundarn,id eft, concefla prima nc- ccfTe eft concedere quartam, Siconcefla tertia necefTe cft co- ccdere fecundam, fcd neque coccfla quarta necefTe eft con* cedere primam, neque concefla fecunda necefTe cft conce- dere tertiam. IV. Secunda Sc quarta pofTunt efTe fimul ve- rr. V. Prima Sc tertia indefinitae pofTunt efTe fimul verx. V I. Prima Sc tertia definitae non pofTunt efTe fimul verx. 43 V Cum fubie&um definitum conftct ex nomine, Sc nota, quam Grxci «® appcllant,quantitatem eius; nominis definiente: ( funt autem notx,vt omnis,nullus, ali- quis) fi velis ex fubie&o finito facere infinitum, debes ne- gandi aduerbium apponere nomini,non notx. verbi gratia, fit oratio definita ac finita, omnis homo currit, fi vis eam redde- re infinitam. non debes dicere ,non omnis homo currit, fcd, omnis non homo currit, hoc enim modo cft affirmatio infinita : Illo modo eft negatio finita. 4+ % Affirmatio & negatio , qux fubie&o non diffc- runt.fi altera attributum finitum habcat,altera infinitum, x- * qui pdllent:vt,w altera fal(a.Quod fi quis contradidioncm ponat' in dido, non in modo : fequetur euidens abfurditas, enunciationcs contradicentes fimul veras eflc pofle : vcluti, pofiibile efi hominem currere , pefitbile efi hominem non currere. Ap- paret igitur, quam rationem in fuperioribus enuntiationibus habebat verbum, eandem hic clTc in modo. De confecutione emendationum modificatarum. $ IN^TOn cft ignorandum qupmodo ha: modificatx cnun- JL >1 ciationes, quas expofui.fe inuiccm consequantur. Id facile apparebit in sequenti deferiptione , in qua enuncia- tiones xquipollcntcs collocantur in eadem cellula , contra- dicentes autem funt c regione pofitx. Nece jfe efi e jfe. Non pofiibile efi non e jfe. Non contingit non e jfe. Impossibile efi non esse. Necejjie efi non effe. Non pofiibile efi ejfe. Non contingit ejfe. lmpofiibile est ejfe. Non nece jfe efi ejfe. Pofiibile efi non effe. Contingit non ejfe. Non impofiibile efinon ejf. Non necejfe efi non ejfe. Pofiibile efi effe. Contingit effe. Non impofiibile efi effe. DE INTERP RETAT1 ONE. In his exemplis verbum ejfe, habet rajeipnem di&i, Se fubaudiendum est aliquid, vt oratio perfecta fit: verbi gratia, necejfe est hominem ejfe iustum, non necesse est hominem esse iustum. Se ita de ceteris sentiendum. «tv. *\ y sint enunciationes contraria. Enunciationum oppositio spettatur potius in affirmatione St negatione eiusdem attributi de eodem subiecto, quam in duabus affirmationibus contrariorum attributorum. Exempli gratia, huic affirmationi, omnis homo est iustus, magis contraria est hæc negatio, nullus homo est iustus, quam hæc affirmatio, omnis homo est iniustus. Similiter huic affirmationi, CICERONE est iustus, magis contradicit hæc negatio, CICERONES non est iufius, quam hxc affirmatio, CICERONE est iniustus. Ratio est: quia negatio eiusdem attributi opponitur per se, affirmatio verb contrarij attributi non opponitur per se, sed quatenus includir negationem eiusdem attributi, verbi gratia, cum per se verum sit, bonum esse bonum per se falsum est bonnm non esse bonum: per accidens autem falsum est, bonum esse malumjquia si est malum, non est bonum: vnde qui opinatur, vel dicit esse malum jfirou.l opinatur vel dicit non esse bonum, Si hac ratione adversatur ei, qui dicit vel opinatur esse bonum quoniam igitur magis opponitur ea quque per se opponitur, quam ea qux opponitur per accidens: id- circo affirmationi magis opponitur negatio eiusdem attributi, quam affirmatio attributi contrarij. Opere. Giulio Pace. Pace. Keywords: dialettica, Aristotele, Porfirio, Boezio, categoria, praedicamentum, lizio. Giulio Pace. Pace. Keywords. Refs.: Luigi Speranza, “Grice e Pace” – The Swimming-Pool Library.
No comments:
Post a Comment