QUAESTIONES DIALECTICAE
Quaestiones super tractatus logicales Petri Hispani: quaestiones dialecticae, incipit «quaestio principalis sit haec utrum dialectica sit scientia •; 1) VENEZIA,,
San Marco, ms, lat., Classe Vi, 63, collocazione 2550, sec. XIV, ff, 1r-92r, codice appartenuto a Giovanni Martanova, in Padova, 1449: hune librum donavit eximius artium et medicinae doctor Magister Johannes Marchanova de Venetiis congregationi Canonicorum regularium sancti Augustini ita ut tamen sit ad usum dictorum canonicorum in monte sancti Johannis in
Vicocis, torate pund nd Hai Cananci d an Astio da)
Convento di san Giovanni in Viridario; F. 92r: «expliciunt regulae ae questiones super tractatum compositae per reverendum doctorem magistrum
Blaxium de Parma, amen... Frater Johannes de Mediolano ordinis
Cruciterorum scripsit hunc librum in carceribus sancti Marci de Venetiis et completus fuit M.o trecentesimo nonagesimo secundo die XXV mensis aprilis in festo beati Marci evengelisti»; 2) OXFORD, Bodleian Library, Canonici, miscellanco, 471, sec. XIV, ff, 99ra-222vb: -explicit hic codex per Simonis eque manumque». Si tratta della stessa redazione con leggere varianti formali: possiede in fine alla ultima questione, prima dell'explicit una raccolta di sophismata, diversamente dal ims, di Venezia. (Su cio efr. in particolare il mio studio Le questioni dialetriche di Biagio Pelacani da Parma sopra i trattati di logica di Pietro Ispano,
"Medioevo"
*2 (1975), (Padova, 1976), pp. 253-287.
Riportiamo i titoli delle 68 questioni contenute nel codice veneziano (Quaestiones dialecticae, ms, Venezia, Mare, lat. el. vi, 63, 2550, ff. 1r-92r). 1, «De introductionibus de dialectica»
1, 1, F. Ira (Oxford, Bodleian Lib., Canon, misc, 471, f. 99ra) «quacstio principalis sit hace utrum dialectica sit scientia et arguitur quod non*.
1,2, 1. Iva (O.f. 100rb), «secunda quaestio utrum dyalectica sit scientia
scientiaram, arguitur quod non».
1,3, f. 2rb (O,f. 101ra), «tertia quaestio utrum in acquisitione scientiarum dialectica debeat esse prior et arguitur primo quod non».
1, 4, f. 3га (O, f. 102ra), «quarta quaestio utrum disputatio dvalectica sit sermo duorum, scilicet opponentis et respondentis et arguitur quod non».
1,5, f. 3vb (O, f. 103ra), •quinta quaestio utrum a sono tamquam a priori
sit incoandum et arguitur quod non».1, 6, f. 4va (O, f. 104rb), «sexta quaestio utrum hace sit concedenda: sonus est quiequid proprie auditu auris percipitur et arguitur quod non*.
1,7, f. 5rb (Q,t, 105ra), «septima quaestio utrum vox significativa sit illa quae auditui aliquid repraesentat et videtur quod non».
1,8, f. 6ra (O, f. 106rb), «octava quaestio utrum vos significativa ad placitum sit illa quae ad voluntatem instituentis aliquid significat et arguitur quod
1,9, f. 6vb (O,f, 107г), «nona quaestio utrum vox significativa naturaliter
sit illa quac apud omnes dem segmticat».
1, 10,1.7rb (O, f. 108ra), «decima quaestio utrum diffinitio data de nomine sit bona cum dicitur nomen est vox etc.».
1, 11, E. Sva (O, 1. 109va), -undecima questio utrum diffinitio data de verbo sit bona et arguitur quod non».
1, 12, f. 9vb (O, f. 111rb), «decima (sic) quaestio utrum diffinitio data de oratione sit sufficienter posita et arguitur statim quod non».
L, 13, F. 10va (O, E. 112rb), «tertia decima quaestio utrum propositio sit oratio verum vel falsum significans et arguitur quod non»
1,14,f. 11vb (O,f. 113vb), «quarta decima quaestio utrum omnis propositio
sit cathegorica vel ypotenca».
1,15,1, 13ma (O,f. 115vb), «quinta decima quaestio utrum omnis propositio
ypotetica sit quanta et arguo quod non».
1, 16, f, 14rb (O, f. 117ra), «sextadecima quaestio utrum omnis propositio cathegorica sit aftirmativa vel negativa et arguitur quod non*.
1, 17. f. 15va (O, f. 118va), «septima decima quaestio utrum quaecumque fuit contraria fuit universalis negativa eiusdem subieeti et eiusdem praedicati
et arguitur quod non».
L, I8, f, 16va (O,f. I19vb), «decima octava quaestio utrum omnis propositio sit necessaria, contingens vel impossibilis et illa quaestio movetur super illum passum propositionum triplex est materia et statim probatur quod nulla sit
necessaria et arguo sie,
1, 19, f, 17vb (O, f, 121ra), «decima nona quaestio utrum contrariarum si una est vera et reliqua est falsa et statim arguitur quod non».
1, 20, f, 19rb (O, f. 122rb), «vigesima quaestio utrum possibile sit contradictoria simul esse vera vel falsa in aliqua materia, et arguitur primo
quod sies.
1, 21, f. 21va (O,f. 125ra), «vigesima prima questio quia magister dicit quod lex subalternarum talis est quod si universalis est vera, particularis est vera et non econtra et ideo quaeratur in quaestione utrum si universalis est vera particularis cius debeat esse vera et statim arguitur quod non».
1,22, 1. 22vb (O, F. 126va), -vigesima secunda questio circa capitulum de conversionibus sit illa utrum omnis conversio sit bona consequentia et
arguitur quod non-.
1,23, 1. 26v (O,f, 130va), «circa capitulum de ypoteticis sit prima quaestio utrum diffinitio data de propositione ypotetica sit bona in qua dicit auctor propositio ypotetica est quae habet duas cathegoricas principales partes sui et arguitur guod non»
1, 24, f. 27г (©, f. 131vb), esecunda quaestio utrum omnis conditionalis vera sit necessaria, falsa aut impossibilis, quia illa quaestio duo quacrit, ideo argumentum (arguo O) primo contra primum, secundo contra secundum».1,25, f. 28rb (O, f. 133rb), «tertia quaestio utrum ad veritatem copulativae requiratur utramque partem elus esse veram er hoc sufficiat et statim arguitur
qu,27, 1 290b (O, E. 134va), «quata quaestio urum ad veritaten distunative
requiratur alteram partem erus esse veram et hoc sufficit statim, patet qued non›. 1,27, f. 31ra (O, f. 136rb), «quinta quaestio utrum ad veritatem causalis requiratur consequens sequi ex antecedente et hoc sufficit et arguitur quod non». (Non si trova nel testo di Pietro: qui Biagio sviluppa un tema della logica di Occam sulle proposizioni causali, Scrive Biagio: «Si consideras consequenter quae sunt illae de quibus non determinavit, ad hane respondetur
und qui) proposa o, 1. 57 de una illarum, scilieet de causali de qua
1, 28, f. 33ra (©, F. 142ra), «septima quaestio utrum si aliquis terminus. positus in propositione steterit ratione alicuius signi confuse et distributive contingat illum stare determinate alio confundente et illa quaestio rationabiliter quaeritur propter quaddam (sic) dieta in quaestione praccedenti, arguitur in questione pro parte negativa..
1, 29, t, 35va (O, 1. 143ra), «septima quaestio utrum si alquis terminus
qu,50, 1. 35vb (O, f. 143rb), octaya quaestioutrum omnes duae propositiones
modales ex cisdem terminis constitutae se mutuo inferant in bona consequentia
et statim arguitur quod non».
II, « De praedicabilibus»
11, 1, F. 39г (O, f. 146vb), «una quaestio utrum praedicabilia sint quinque et non plura et arguitur quod praedicabilia sunt plura quam quinque et deinde quod pauciora. Primum argumentum est hoce, III, «De praedicamentis»
III, 1, f. 43ra (O, f, 151rb), «sit prima quaestio de pracdicamentis utrum quando alterum de altero praedicatur de praedicato praedicetur de subiceto
et statim arguitur quod non»-
- 111, 2, f. 44va (O, F. 152vb), «secunda quaestio utrum substantia sit genus-
generalissimum in predicamento substantiae
praedicatione essemill de quelbe ponibili possibili Vin praedicamento
substantiae, Ista questio aliqua quaerit et aliqua praesupponit. Arguam de primo supposito, dende de quacsito".
III, 3, f. 46rb (O, F. 155rb), «tertia quaestio utrum substantiae sit aliquod contrarium et statim videtur quod non*.
111, 4, f. 48vb (O, f, 158rb), -quarta quaestio utrum ab co quod res est vel non est, oratio dicatur esse vera vel falsa, vel sic, utrum omnis propositio habens correspondentiam rei dicatur esse vera, non habens
aulem
correspondentiam ex parte rei dicatur esse falsa; vel sie, ut ex co quad ita est sicut propositio principaliter significat, ipsa propositio sit vera, ex co quod non ita est sicut propositio significat, propositio dicatur esse falsa, et statim arguitar contra partem affirmativam®.III, 5, f. 53ra (O, f. 164ra), «quinta quaestio utrum substantia quanta distinguatur a quantitate eius vel idem sit quod sua quantitas et extensio, sive quaeram sub his verbis utrum omnis quantitas sit substantia vel qualitas»:
III, 6, 6. 55rb (O, f. 168va), «sexta quaestio utrum eadem quantitas possit esse et dici continua et discreta et statim arguitur quod sic..
III, 7, f. 56vb (O, f. 169vb), «septima quaestio utrum quantitas sit genus generalissimum de predicamento quantitatis et statim apparet quod sie per autoritatem et per Aristotelem».
II, 8, f. 57v (O, f. 171ra), «octava quaestio utrum hace sit vera 'omne tempus est'er statim arguitur quod non»
1|, 9, f.59rb(O,f. 173va), «nona quaestio utrum numerus sit res numerata vel distinguatur ab eis et statim probo qued numerus non sit ipsa res numerata, sed quod potius ab ipsis rebus distinguatur. Primumargumentum»
III, 10, f. 60ra (O,f. 174vb), «decima quaestio utrum puneta sint in linea et statim arguitur quod sic».
III, Li, f. 6Iva (O, f. 176vb), «undecima quaestio utrum quantitati sit aliquod contrarium et statim videtur quod sic»,
temini qui sano radica) e de de quiete in quie gue dio
possibilles (sic) in praedicamento ad aliquid et statim viderur quod sie».
HIL, 13, f. 63vb (O, f. 179vb), «tertia decima questio utrum ab uno correlativorum ad aliud valeat consequentia».
III, 14, f. 65ra (O,f. 181rb), «quarta decima quaestio utrum relatio sit res distincta a rebus invicem relatis et importatis per terminos de praedicamento ad aliquid ut velim quarere in illa quaestione utrum paternitas sitilla res quae est pater vel distincta a patre, dependentia sit res distineta a dependentia et statim arguo quod relatio sit res distineta a rebus invicem relatis».
111, 15, f, 65vb (O, f, 182rb), «quinta decima quaestio utrum quilibet terminus praedicabillis (sic) in quale si de praedicamento qualitatis et statim
arguo quod non».
III, 16, f, 66vb (O, f, 183va), sexta decima quaestio utrum termini de predicamento qualitatis sint de se invicem praedicabilles (sic) de suis inferioribus cum his adverbis 'magis et minus' et statim videtur quod non».
TH, 17, f.68rb (O,f. 185vb), «decima septima quaestio utrum proprium sit actionis ex se inferre passionem et est quaerere utrum ab activo ad passivum valeat consequentia et statim arguitur quod none.
IV, «De consequentiis»
IV, 1, F. 69rb (O, f. 187rb), «decima octava quaestio utrum quaelibet
Con, 2 1 70v (0, 189a), quina non quaestio utrum ex duabus
premissis in modo et figura dispositis de necessitare sequatur aliqua conclusio
et statim viderur quod sico,
IV, 3, 1.7 1vb (O, f. 191va), «vigesima quaestio utrum quilibet sillogismus sit bona consequentia et statim apparet quod non».
IV, 4, F. 74va (O, f. 195rb), -vigesima prima questio utrum licitum sit ex puris negativis sillogizare et statim per plura argumenta videtur quod sie».
IV, 5, L. 75va (O, t. 197rb), «vigesima secunda quaestio utrum negativa possit inferre affirmativam statim videtur quod sic».IV, 6, f. 76vb (O, f. 199ra), «vigesima tertia quaestio utrum quacliber consequentia cuius antecedens est impossibile sir bona et hoc est quaerere illud qued communiter logici quaerunt, scilicet (utrum] ad impossibile sequatur quodlibet vel sequi possit et statim arguo pluribus argumentis quod
IV, 7, f. 78rb (O, f. 201rb), «vigesima quarta quaestio utrum quaelibet consequentia curus consequens est necessarium sit bona et hoc est quaerere utrum necessarium sequatur ad quodlibet et arguitur quod non..
IV, 8, f. 79rb (O, f. 202vb), -vigesima quinta questio utrum possibile sit ex veris sequi falsum et arguitur primo qued sic-proposit sob o teste), seguir esta quaria que quan per
multa inconvenientia»,
V, « De locis»
V, 1,1. 82ra (O, f.207va), «circa locos sit prima questio utrum quatuor sint species argumentationis, scilicer sillogismus, inductio, entimema et exemplum
consequentia bona et arguitur quod non».
V, 5, f. 86ra (O, f, 213vb), «quinta quaestio utrum consequentiae tenentes. vel quae vigorantur per locum a toto in quantitate ad cius partem sunt bonae, et statim arguitur qued non».
V, 6, f. 87rb (O, f.215rb), «sexta quaestio utrum consequentia qua arguirur a toto in modo ad eius partem sit bona, et statim arguitur quod non».
V, 7, f. 88rb (O, f. 216rb), «septima quaestio utrum a toto in loco ad cius partem sit consequentia bona, et statim arguitur quod non».
V, 8, f. 89rb (O, f. 217ra), «octava questio utrum a toto in tempore ad eius partem sit bona consequentia et arguitur quod non».
V,9,f. 90г (O,1.217vb), «nona quaestio utrum quae libet talis consequentia valeat: generatio huius castri vel civitaris est bona consequentia, igitur hoc castrum est bonum vel illa civitas. Similiter quaero de illa consequentia: corruptio istius hominis vel illius mulieris est bona, igiur ille homo fuit malus vel illa mulier, er hoe est quaerere idem qued sequeretur utrum a generatione ad generarum, similiter a corruptione ad corruptum, sit bona
bona 'equitare est bonum, igitur equis est bomus'.
V, 11, F. 91vb (O, f. 220ra), «undecima quaestio utrum a
estuneta cum
CONCLUSIONES DE CONSEQUENTIS
VENEZLA, Marc, fonde antico 262 (proven. Bessarione), (Valentinelli, IV, 71), sec. XIv, f. 83vb- 84rb, quaestiones ordinatae per me Blasium de Parma, «quaccumque consequentia posita nulla talis est mala, sed quaelibet bona».
Si tratta dell'elenco di 7 petitiones di logica 'de consequentiis', seguite da conclusioni; non di Physica come ritenuto dal THORNDIKE (A History, IV. PP. 68 € 654) e E. GRANT (Blasius of Parma, in Dictionary of scientific Biography, 11, ad vocem, New-York, 1970, pp. 193 sgg.), A f. 83va si legge inoltre: -et sie sit finis sententiae conclusivae totalis libri Ethicorum Aristotelis secundum
in domo filiorum quondam magistri Jofredi Ferrariae». Segue ff. 83vb-84r «Elenchus quaestionum ordinatarum per me Blaxium de Parma» e art. 86-90 segue Tabula quaestionum Johannis Buridani super decem libris Ethicorum.
QUESTIONES PERSPECTIVAE
Quaestiones perspectivae, incipit :«quaeritur utrum pro visione causanda necesse sit ponere species diffusas ab obiecto in oculum et arguítur primo quod non»; 1) FERRARA, Bibl. Comunale, classe IL, n. 380, Pavia 1390, ff. 1r-52, 2) VENEZIA, San Marco, classe XI, codes 57 (335) (Valentinelli, TV, 244), AD, 1399, I, Ira-97vb, expliciunt quaestiones super perspectiva scriptae anno domini 1399; 3) OXFORD, Bdl. Canonici, misc. 177, sec. XIV, ff. 136vb-152vb, Blasii de Parma quaestiones duodecim (in realtà 13) super aliquibus propositionibus primac partis perspectivae (copia incompleta); 4) OXFORD, Bdl. Canon, misc, 363, sec. XV, ff. 194;5) FIRENZE, Laurenziana, Plut. 29, 18 in Firenze, 1428, 1t. 83 (ma 1403) efr. i micr Studi sulla prospettia medtevale.
Torno, Giappichelli, 1987- PP. 242-43 e per la mia edizione da questo ms. delle questiones I, qu. 14 € 16, e Ill qu. 3, de iride, cfr. Le questioni di
'perspectival di Biagio Pelacani da Parma, "Rinascimento", XI (1961), pp.
163-223,6) FIRENZE, Laur. Ashburnham 1042, 11. Ir-T14, sec:XV; 7) MILANO, Ambrosiana, 1, 90 sup., see. XV, ft. Er-80%, (da ff. 74rb a t. Sov con figure) seguito da Opus Prosdocimi super Jo. de Sacrobosco tractatum de sphaera, 11, 81-157; a H. 161-193 segue: Collectanca ex Thadeo de Parma super Theorica planetarum Gerardi Cremonensis; 8) MILANO, Ambrosiana, F. 145 super, see. XIV, ff. 28va-56rb, si arresta alla quaestio XV; 9) MILANO, Ambrosiana, C.
71 sup., in Pavia, 1455, ff.2ra-46rb: «Explicit opus eximii viri
artium et mediciac doctons magistri Blasi Parmensis super propositionibus et conclusionibus perspectivis scriptum per me magistrum Marinum sacrac theologiae doctorem de Castignano ordinis Minorum provinciae Marchae Anchonitanae dum Papiae studens essem discipulus magistri
Francisci de
Pellacanis film supradicti auctoris anno domini 1445: 10) CITTA DEL
CANO, Vat. Barb., lat. 357, 1t. 61-108, datato 1$69; dopo la tabula quaestionum a f. 108rb si leage: «Explicit opus eximii viri artium et medicinae doctoris magistri Blaxii Parmensis super propositionibus et conclusionibus perspectivis scriptum per me Theodoricum Goth almanum 1469 undecima die mensis iuli deo gratias», seguito probabilmente dalla perspectiva communis diPeckham ff. 109r 122v (non menzionato da David Lindberg ed., JOHN PECKHA, Perspectiva communis, Madison, 1970, pp. 54-55); 11) VATICANO, Vat. lat., 2161, sec. XV, ff, 1r- 40vb: vet sic finitae sunt quaestiones perspectivae secundum Blaxium de Parma, deo gratias; expliciunt quaestiones super perspectivam communem secundum famosissimum artium monarcham et philosophum dominum magistrum Blasium de Parma». A f. 40 rb si trova citata 'l'illusione ottica che gli capito a Busseto nel 1403, che non si trova, ovviamente, nelle copie anteriori a quella data e che costituiscono un diverso gruppo di questioni di prospettiva; 12) VIENNA, Nationalbibliothck, 5447, sec. XV, ff. 24y- 131r (edizione delle questioni 1-10 del primo libro da questo ms. a cura di FRANCO ALISSIo in "Rivista critica di storia della filosofia", xvi
(1961), PP. 79-110, 188-221); 13) VIENNA, Nationalbibliothek, 5309, anno domini 1437, ff. 67г 126v; 14) LODI, Biblioteca Comunale, ms XXVIII, 9, secolo XVI, datato 1506; 15) PARMA, Bibl. Palatina, fondo parmense codex 3572, trascritto nel 1851 dal sacerdote veneto Antonio Maria Pasini dal codice 335 della Biblioteca Marciana di Venezia con una dichiarazione del Valentinelli;
16) NEW YORK, Columbia Univ, Plimpton 181 (Boncompagni 561): 17)
SIVIGLIA, Colombina, 82.1.18, ff. 111r- 158r (A.D. 1432).
EXPOSITIONES e QUAESTIONES DE CAELO
EXPOSITIONES DE CAELO
Expositiones o summa de caelo, datata in Bologna, 1380, incipit: «obmissis
causis aliis
super libro decacloct mundo compilata per famosissimum artium doctorem
magistrum Blasium de Parma de Pelacanis in Bononia«: 2) ROMA, Angelica, 592, sec. XIV, ff. tr-34r: 3) VIENNA, Nationalbibliothek, ms. VPh 2402, sec.
XV, FE. Ira-64ra (copiata nel 1451, ma stesa nel 1380 a Bologna): «Explicit summa super librum de caelo et mundo compilata per famosissimum artium doctorem magistrum Blaxium de Parma de Pelacanis in Bononia recollecta anno domini M COCEXXx in scolis reverendi doctoris.. scripta per manum
Nicolinum artium nune studentem M'OCCe LI die quarta Marti, amen, in felicissimo studio paduano». (efr, anche FRANz UNTERKRCHER, Die datierten
Handschriften der Oesterreicheschen Nationalbibliothel bis zum Jahre
1400, Band 1, Vienna, 1969).
QUESTIONES DE CAELO
Questiones de caelo Alberti de Saxonia datae per magistrum Blasium de Parma: 1) ROMA, Angelica, 595, f. 1ra-37 va, ff. 37va-68va: si tratta da f. Ira-37 va del testo delle quaestiones de caclo di Alberto, seguite quindi da quelle di Biagio (37va-68va), Imapit e, quindi, delle quaestiones de caelo di Al-berto: Prologo, scaelo et mundo Aristoteles considerat de totali mundo et detractatu primi libri partiali concludere et volo ergo circa illud tractare duas quaestiones quarum prima est ista (incipit): utrum cuilibet corpori simplici insit tamen unus motus simplex». Tale incipit corrisponde con quello del ms.
Monaco lat. 26838, ff. 158v-172r, del Vat. Palatino, lat. 980, ft. 88ra-117 ra, opera ristampata a Parigi, 1516 come questiones de caelo Alberti de Saxonta; altra copia è ms. Roma, Angelica, 592, ff. 76ra-110; a. f. 98r di questa copia si legge: «Expliciunt questiones super primo libro caeli et mundi Aristotelis secundum Albertum Novum de Saxonia per me Anthonium de Armannis de Regio tune Bononiae studentem in artibus 1368 dic 18 februarto (cir. anche'
L. THORNIKE - P. KIRE, Catalogue of Incipits, Londra, 1963, col. 1638).
Dunque a f. 37va del ms. Angelica, 595 iniziano le questiones de caelo di Biagio probabilmente dalla 12- questione perche corrispondono con la questione 12' del primo libro contenute nel ms. Milano, Ambrosiana, P. 120 sup-,
quacitur con sorenti in de nece ente e posit perpean parole:
vexpliciunt quaestiones primi libri de caelo et mundo secundum Blasium»:
f. 68va: «expliciunt questiones de caclo et mundo datae per magistrum Blasium de Parma doctorem reverendum ».Su ciò in particolare cfr. G. FEDERICE ViscoviNi, Note sur la circulation du commentatre d'Albert de Saxe an 'De caclo' d'Aristote en Italie, in Itéraire d'Albert de Saxe, a cura di J, Biard,
Paris, Ven, 1991.
- ROMA, Biblioteca Angelica, 592, quaestiones de caclo per Blasium de Parma, sec. XIV, ff. 36r-75v (incompleto con ordine diverso delle quaestiones rispetto alla copia di Milano, Ambr., P. 120 sup.): incipit, «quacritur primo circa primum de caelo et mundo utrum omnis quantitas sit divisibilis in semper divisibilia». A 1. 74r si trovano Notae di Problemata: «Nota aliqua... problemata, primum quia causam agens in os sicut ignis prima sui actione... et per consequens nigrum et hacc est causa problemas huus, has veriticationes dixit magister ille Blasius in scolis suis in die 16 januarii Hora quarta () MCCC82, amen». Alf. 73v si legge: *Sic sint finitae istae quaestiones de caclo secundum Blaxium de Parma»:
- MILANO, Ambrosiana, P.
120 sup, quaestiones de caclo et mundo
scriptae pro magistro Antonio de Abruzio, sec. XIV-XV, ff. 1r-69rh: «expliciunt
Basi de Faih iphe pro hig to Atono de Ardetoris hagsri
Tabula questionum de caelo
CITA DEL VATICANO, ms. Var. lat. 9414, f. 138rb
QUESTIO DISPUTATA DE TACTU CORPORUM DURORUM
1JOXFORD, Bdl. Canonici, mise. 177, sec. XIV, ff. 155r- 158v quaeriturutrum duo corpora dura possint se tangere Blaxii de Pelacanis de Parma famosi doctoris parisini, incipit, «quaeritur utrum duo corpora dura possini se tangere»: 2) VENEZIA, Bibl. Marciana, classe XI, codex 18 (3377) (Valentinelli, IV, 230), ff. 105-112r: Dabitatur utrum duo corpora dura vel plana possint se tangere;3) BOLOGNA, Bibl. Universitaria, n. 2567. Edizione, per Ottaviano Scoto, Venczia, 1505.UTRUM SPHAERICUM TANGAT PLANUM IN PUNCTO
1)OXFORD, Bdi. Lib. Canonici, mise. 177, sec. XIV, ff. 153ra- 154vb, incipit: «utrum sphaercum tangat planum in puncto et posito super planum tangat
121 ra) in cui dice espressamente che non è una questione che riguarda la filosofia naturale, quanto invece la geometria
QUAESTIONES DE SPHAERA
1) PARMA, Bibl. Palatina, fondo parmense, codex 984, sec. XV, If, 56r-81v:
«Incipiunt quaestiones super tractatum sphaerac Johannis de Sacrobosco per Blasium de Parma, doctorem excellentissimum mathematicum singularem circa tractatum de sphacra (incipit), primo quacritur utrum diffinitio de sphaera sit bona qua dicitur sphacra est transitus. Expletae sunt quaestiones de sphaera secundum venerabilem doctorem magistrum Blasium de Parma Parisiensem"-
QUAESTIONES e TRACTATUS DE PONDERIBUS
Quaestiones de ponderibus: 1) MILANO, Biblioteca Ambrosiana, F, 145 sup., sec. XIV-XV, H. 18rb-28vb; f. 18vb: «Et ideo ad instantiam amicorum ego Blaxius Lombardus de Pelacanis de P'armadum Parisius me visitabat (sic), volui aliqua dubia super tractatum de ponderibus inquirere et illa conclusionibus et corollariis posse meo declarare», Incipit, f. 18rb, «primo quaeritur utrum omnis ponderosi motus sit ad medium, arguitur quod non=; f, 28vb: -Ad rationes potest patere solutio per ea quae dicta sunt. Expletae sunt quaestiones super tractatum de ponderibus compilatae et ordinatae per magistrum Blaxium de Pellacanis de Parma artium doctorem eminentissimum».
Tractatus de ponderibus: 1) HRENZE, Nazionale, Conventi Soppressi, San Marco, J. VI. 36, 8ra-16v, Tractatus de ponderibus magistri Blasit de Parma «Explicit tractatus de ponderibus ordinatus per magistrum Blasium de Parma tempore magnarum vacationame (codice appartenuto a Cosimo de' Medici, cfr. E. GARIN, Storia di Milano, vol. vI, Milano, 1955, p. 571); 2)
PARIGL, Bibl. Nat., lat. 10252, sec. XV, ff. 149r- 159v (ed. E. MooDy-M.CLAGETT, The Medieval Science of Weights, Madison, 1952, PP. 238-278), soc. XV, datato 1476, 5 gennaio in Napoli.
CONCLUSIONES DE GENERATIONE ET CORRUPTIONE
Conclusiones de generatione et corruptione: VATICANO, ms. Urb. lat. 1489, sec. XV, Ff. 104rab- 11Svab, conclusiones Blasii de generatione et corruptione scriptae per me Antonium artium scolarem Bononiae studentem. Incipit: *(DJe generatione iste est liber de generatione quem inter alios libros naturales volo in tertio loco situari ut sie dicam»; f. 112ra: «et sic finitur sententia primi libri de generatione edita ab eximio doctore artium magistro Blaxio de Parma.
(Dje mistione, iste est secundus liber»; f. 118vb: «Expliciunt conclusiones primi et secundi de generatione et corruptione compilatae per eximium artium doctorem magistrum Blaxium de Parma scriptae per me Antonium
artium scolarem Bononiae studentem»,QUESTIONES DE GENERATIONE ET CORRUPTIONE
Questiones de generatione et corruptione: 1) VATICANO, Vat. Chigi, O, TV. 41, sec. XIV, ff. 1v-58vb (scritte a Bologna dopo le qu. de caelo, cfr. ivi II,
11312, 913880 Padi de Mar hode Vinisa 0, au sa Nel arigacura
in legno del codice si legge, infatti, «Blasius de Parma, Paduae doctor anno 1388 de generatione et corruptione, de meteororum, de anima prin et secundi physicorum collezit Marinus de Lagoussao, Incipit: «circa primum librum de generatione et corruptione quaeritur utrum sit nobis evidens aliquid posse simpliciter generare; f. 58vb: «expliciunt quaestiones primi libri et secundi degeneratione et corruptione secundum reverendum doctorem magistrum Blaxium de Parma scriptae per me Marinum de Lagonissa».
QUESTIONES METHEORORUM
1) VATICANO, Vat. Chigi, O. IV, 41, sec, XIV, ff. 59г-105г. Incipu:
«Primo quacritur circa primum librum metheororum utrum iste mundus generabilium et corruptibilium gubernetur a caclo»; f. 74va: «Expliciunt quaestiones primi libri metheororum factae per egregium virum magistrum
Blaxium de Parma omnium liberalium artium protessorem et incipiunt quaestiones secundi libri; f. 105va-106ra: Incipit tabula quaestionum pri-mi, secundi, tertii et quarti metheororum: 2) ROMA, ms. Vat. lat. 2160, sec.
XIV-XV, 11. 62ra-138va: «Expliciunt quaestiones super libris quattuor metheororum secundum magistrum Blasium de Parma»; 3) FIRENZE, Laurenziana, AshburNham, 185, sec. XIV. ff. 1r-99v, «Expliciunt quaestiones totius libri metheororum recollectae sub reverendo et excellenti artium doctore magistro Blaxio de Pelacanis de Parma et scriptae per me Barnabutium de Favero in monte Silice tempore quo pestis vigebat Paduac et hacciannis
Domini currentibus 1399 die XXVII* sectembris; +) CHICAGO, Universitaria,
n. 10, sec. XIV, II. Ira-37vab, copia non completa, alcune questioni de diversi libri mancanti: «Expliciunt questiones super libro methaurorum Aristotelis quas compilavit magister Blasius de Parma completae et scriptae per me magistrum Johannem de Medicis deyter (P)*-
Tabula quaestionum methaurorum
CITTA DEL VATICANO, ms. Vat. lat. 9414: Tabula delle prime 16 questioni del primo libro, H. 138rb-138va
CONCLUSIONES DE ANIMA
D)VATICANO, Urb, lat. 1489, ff. 74r- 103v: Incipit «[BJonorum honorabilium nottam... iste est primus tractatus hurus primi libri de anma habens unicum capitulum quod dividitur in tot partes quot sunt conclusiones in co... nobis necessario non insunt. Expliciunt conclusiones super tribus libris de anima compilatae per magistrum Blaxium de Parma. Amen».
2) PADOVA, Bibl, Univ, n. 1743, fine sec. XIV, mutilo dell'inizio, ff. 3-53, ma carte 37: «in materia et hoe est philosophia». F. 53v: -Expliciunt conclusiones super libris de anima secundum eximium doctorem magistrumBlasium de Parma per me fratrem Antonium ordinis Servorume.
Biagio segue fedelmente il testo della translatio antiqua del de anma come è pubblicato, con il commento di Averroé nella edizione giuntina del 1562.
Le due copie, una contenuta nel Var. Urb. lat. 1489, ff. 74-103v e l'altra a
Padova, Bibl. Univ. 1743, H. 37, corrispondono tedelmente,
compilata da Bragio come risulta dall'expliat: - expliciunt conclusiones super tribus hbris de anima compilatae per magistrum Blaxium de Parma, Amen» Il ms. Padova, Bibl, Univ. 1743 ha alcune carte strappate, ma è identico al Vaticano. Differenza rilevante che abbiamo riscontrato da una collazione tra le due copie è l'introduzione nel ms. Urb. lat. 1489, a f. 75va delle opiniones antiquorum de anima, mancanti nel seguito del Padovano, Univ. 1743, e non perché la carta sia stata strappata. In questo ms. Urb. lat. 1489, a F. 75va e scritto in margine dalla stessa mano, a proposito dell'opiniones antiquorum. riferite per esteso e mancanti nel padovano: «errores antiquorum et hoc secundum Bridanm, quia hos Blaxius non recitavit de anima..
Inoltre esistono alcune differenze tra le due copie, che sono, a nostro avviso, molto importanti. E sulla base di questa diversità che abbiamo supposto che la copia del manoscritto padovano sia un poco anteriore a quella del vaticano e da collocarsi, forse, in un periodo anteriore alla condanna del vescovo di Pavia del 1396, per la forza di una espressione che si trova nelle prime carte e che viene por modilicata nella copia del manoscritto Urb. lat, 1489 compilata da Biagio, Biagio corregge in altri termini l'espressione «materia regitiva totius universi quae est ipse deus», con «natura regitiva totius universi quae est ipse deus». Diamo qui la collazione delle due copie da cui risulta la correzione.
PADOVA, Univ, 1743, f. 9vab
«Hic asculta quod licet in conclusione dicatur quod generare sit generalissimum seu naturalissimum
viventibus etc., non intelligitur tamen qued hace operatio quae est generare sit cateris perfectior et magis intenta a generante, quia non est dubium quad
unumquodque
animatum
principalius
intendit
conservare seipsum quam generare.
Sed tamen
verum est quod per
conservationem
specier
hacc
operatio est maxime intenta ab agente particulari et materia regitiva
totins inversi quae est ipse dense.-
CITTA DEL VATICANO,
Vat. Urb. lat, 1489, f. 79va
«Hie asculta quod licet in conclusione dicatur quod
generare sit
generalissimumseu naturalissimums
viventibus ete., non intelligitur tamen quod hace operatio quae est generare sit cacteris perfection et magis intenta a generante, quia non est dubium quod
uodque
animacum
principa
intendit
conservare seipsum
Sed
tammen
verum
per
conservationem speci
hace opera-
tio est maxime intenta
agente
particulari et a matura regitiva totins
universi gide est ip
г7QUAESTIONES DE ANIMA
1) VATICANO, Vat. Chig, O. IV, 41, ff. 112r-224r (vecchia numerazione):
Inc. «Circa primum librum de anima primo quacritur utrum aliqua notitia sit nobis possibilis. Expliciunt quaestiones primi, secundi et terti libri de anima datae per excellentem artium doctorem Blaxium de Parma, recollectae
191v: « Adsit principio Sancta Maria meo, amen, MCCCLXXXV. Utrum aliqua notitia sit nobis possibilis.. 1386 Expliciunt quaestiones super libris tribus de anima, disputatae Paduae per reverendissimum et egregium artium doctorem
Magistrum Blasium de Parma [.. Expletac Paduae, 21 ma prima augusti die.
Tabula questionum de anima secundum magistrum Blasium de Parma, doctorem dyabolicum». Queste due copie corrispondono fedelmente.
Liber primus
Ms. Vat. Chig. O. IV.41
1 f. 112ra (vecchia numerazione):
Circa primum librum de anima primo quaeritur utrum aliqua notitia sit nobis possibilis. Et arguitur quod non. Primumargumentum: staliqua
notitia esset nobis possibilis maxime.
2 f. 110va: Consequenter quaeritur secundo utrum de anima sit nobis
aliqua notitia possibilis.
3 f. 112ra: Consequenter quaeritur
utrum cognitiones distinctae distin-
guantur proporzionaliter secundum
distinetionem suorum obiectorum
46, 113rb: Consequenter quaeritur quarto utrum diversae scientiae
proportionaliter
se excedant
secundum excessum obiectorum.
5 f. 115ra: Consequenter quaeritur utrum scientia de anima sit alfis
scientiis difficilion.
6 f. 116rb: Consequenter quaeritur
utrum cognito unius rei possit causare cognitionem alterius rei.
7 f. 118rb: Consequenter quacritur
septimoutrumspericumpositum supri
planumtangatipsum praccisem puncto.
81. 121 ra: Utrum anima intellectiva possit a corpore separari.
Ms. Napoli, Bibl. Naz. VIII. G. 74
1
Adsit principio Sancta Maria meo
amen MECCLXXXV.
1f.3m. Utrum aliqua notitia sit nobis possibilis. Arguitur qued non. Pri-
mum argumentum: si aliqua notitia esset nobis possibilis maxime esset ilia.
2 f, 6r: Consequenter
quacratur
utrum de anima sit nobis aliqua
notitia possibilis.
31.9r: Consequenter quaeritur utrum cognitiones distinctae distinguantur
proportionaliter spundum distin-
ctionem suorum obiectorum.
4 f. 11r: Consequenter quaeritur
utrum diversae scientiae proportio-
naliter se excedant secundum exces-
sum obiectorum.
5 1. 14r: Consequenter quaeritur utrum scientia de anima sit aliis
scientiis difficilior.
6 f. 17r: Consequenter quaeritur
utrum cognitio unius rei possit causare cognitionem alterius rei. 7 f.21r: Consequenter quaenturutram spericum positum supra planum tangat
ipsum precise in puncto.
8 1. 25v; Consequenter quaeritur utum
animaintellectiva possitacorporeseparan.1f. 128 va: Quaeritur primo circa secundum de anima et sit prima quaestio scilicet utrum omne vivens sit compositum ex duplici substantia, ut puta ex amma et corpore.
2 f. 131ra: Consequenter quacritur utrum diffinitio de anima sit sufficienter posita qua dicitur anima
est actus primus substantialis.
3 f. 134va: Consequenter quaertur utrum ex anima et corpore fiatunum.
4 f. 137 va: Consequenter quaertur utrum in qualibet creatura rationali anima intellectiva sit distincta a
sensitiva et vegetativa crus.
5 f. 143va: Consequenter quaeritur utrum in homine anima intellectiva sit tota in toto et in qualibet parte ipsius hominis,
6 t. 147vb: Quaeritur utrum in latitudine viventium sit essentialis perfectio penes accessum ad
summum attendenda.
7 f. 150vb: Quacritur utrum naturalissimum sit unumquodque
generare sibi tale quale est.
8 f. 154va: Quacritur utrum qualitas in vigore proprio possit formam
substantialem producere.
sicombusebilenondehvataugeaturignis
quantumlibet in infinitum.
- 10f. 1647b: Consequenter quaeritur
utrum animal possit nutriri ex
impiei de Comequente quaerinur
utrumomne animal dum vivie nutsarur.
12 f. 166rb: Consequenter
quaeritu
utrum exures sit appetitus calidi et sicci.
131, 167 rb: Conseguenter quaeritur utrum sensus sit virtus paxiva.
1HConscquenterquaenturtrum
species conserventur in organo sensus temporaliter in abisentia obicetorum.
151. 169va: Consequenter quaeritur
utrum omne quod apparet sit tale,
11
1 f. 38v: Quaero istam quaestionem circa materiam secundi utrum omne vivens sit compositum ex duplici substantia, ut puta ex anima et corpore.
21. 42r: Quaero istam quaestionem utrum definitio de anima sit sufficienter posita, qua dicitur anima est actus primus substantialis.
3 f. 47r: Quaero istam quaestionem utrum ex anima et corpore fiat unum, 4 f. 49v: Quacro istam quaestionem utrum in qualibet creatura rationali anima intellectiva sit distineta a sensitiva et vegetativa eiusdem.
5 f. 56v: Quaero istam quaestionem utrum in homine anima intellectiva sit tota in toto et in qualibet parte
ipsius hominis.
6T. 61v: Quaero utrum in latitudine viventium sit essentialis perfectio penes accessum ad summum attendenda.
7 f. 65v: Quacritur utrum naturalissimum sit unumquodque
generare sibi tale quale ipsum est.
8 f. 70r: Quacritur utrum qualitas in vigore proprio possit tormam
substantialem producere.
91.75v:Quaeritur utrumsi combu-
stibile non deficiat augeatur ignis
quantumliber in infinitum.
10 f. 81r: Quacritur utrum animal possit nutriri ex simplici elemento.
11 1. 83v Quacritur utrum omne
animal dum vivit nutriatur.
12 f, 85v: Quaeritur utrum esuries sit appetitus calidi et sicci,
13 1. 88r: Quacritur utrum sensus sit
virtus passiva.
14 f. 91r: Quaeritur utrum species conserventur in organo sensus temporaliter in absenta obrectorum.
15 f. 94r: Quaeritur utrum omne quod apparer sit tale tantum et ubitantum et ubi, quale et quantum et ubi apparet quae quaestio consucta est proponi sub hac forma, 16 f. 174rb: Consequenter quaeritur utrum lumen multiplicetur per medium subito et in istanti.
17f, 175rb: Consequenter quacritur utrum visio fiat in istanti.
18 f. 177 va: Consequenter quaeritur utrum possibile sit aliquem sonum esse vel bert
19 f. 179ra: Consequenter quaeritur utrum idem sonus possit a pluribus audiri.
20f. 180vb: Consequenter queritur
utrum
odor multiplicetur
spiritualiter per medium.
21 f. 183m: Consequenterquenturutrum
sensus tactus sit inus ct non plures,
221. 184ra: Consequenter quaenturutrum duo corpora dura possint se tangere. 23f. 188rb: Consequenter quaeritur utrum ad
sentiendum tangibile
requiratur medium extrinsecum.
24t. 189ya: Conseguenter guaentur
utrum quinque sint sensus exteriores et non plures nec pauciores.
25 f. 190va: Consequenter quaeritur utrum sensibile positum supra sensum causet sensitionem.
26f. 192va: Consequenter quaeritur utrum evidenti ratione ostendi possit sensum communem esse ponendum.
27 Hf. 194v-196va: Consequenter quac-
ntur urum oranum sensus communs
sit in cerebro vel in corde... Et hace hie sit finis questionum secundi libri de anima.
quale quantum et ubi apparet.
16 f. 104v: Quacritur utrum lumen multiplicetur per medium subito et in istanti.
17 f 110v: Quaeritur utrum visio fiat in instanti.
18f. 114r: Quacritur utrum possibi le sit aliquem sonum esse vel hier.
19 E 117v: Quaestio sit ista utrum idem sonus possit simul a pluribus audiri.
20 f. 120v: Quaeritur utrum odor multiplicetur spiritualiter per medium.
21 f. 125v: Quaeritur utrum sensus tactus sit unus et non plures.
22 f. 128r: Quaeritur utrum duo corpora possint se tangere.
23 f, 136г: Quaeritur utrum ad sentiendum tangibile requiratur medium extrinsecum .
24f. 138r: Quacriturutrum quinque sint sensus exteriores et non plures nec pauciores.
251. 140v: Queriturutrum sensibile positum supra sensum causet sensationem.
26 f. 144r: Quaeritur utrum evidenti ratione ostendi possit sensum communem esse ponendum.
27 H. 149r-153v: Quacritur utrum
scnsuS commanis organum sit in
cerebro vel potius in corde... explicit secundus de anima.
Liber tertius
1 6. 196vb (n.n.): Dubitatur circa tertium hbrum de anima et quaeritur primo utrum intellectus humanus pati possit ab aliquo agente.
2f. 199wh: Conseguenter guaeritar
utrum possit persuaderi quod intellectus humanus sit denudatus ab omni qualitate.
1 f. 153v: Incipit tertius: quaeritur utrum intellectus humanus pati
possit ab aliquo agente.
2 f. 159v: Quacritur utrum possit persuaderi
intellectus
numanus sit denudatus ab omni
qualitate.
196 of 226201 va: Quacritur utrum omnis veritas possit ab intellectu cognosci.
4 f.
204 va: Quaeritur utrum
intellectus humanus possit intelli-
gere quod non est.
5 f. 206va: Consequenter quaeritur utrum intellectus possit simul plura intelligere.
6 f. 208ra: Consequenter quaeritur utrum per speciem lapidis intellectus
intelligat se ipsum.
7 f. 209rb: Consequenter quaentur utrum actus intelligendi et habitus et cum hoe species, sint idem quod anima actualiter vel habitualiter intelligens.
8 f. 210rb: Consequenter quacritur utrum voluntas sit praccisa causa activa suae volitionis et nolitionis.
9f. 211rb: Consequenter quaeritur utrum voluntas humana in utramgue [partem] contradictionis sit libera.
10 f. 213ra: Quacritur utrum principium motus localis in corporibus viventibus sit anima vegetativa vel sensitiva an magis intellectiva.
11 1. 214: Ultimo quaeritur utrum natura in erus operibus deficiat in necessaris et habundet in superfluis;
f. 215ra, [224ra p.m.): Expliciunt
Guarde anima rima peredi leneri
artium doctorem Blaxium de Parma recollectae per me Marinum de
Leonissa in studio Paduano in anno domini 1385, deo gratias ad cuius finem me perducat qui vivit per infinita saccula amen amen amen.
Incipit tabula praccedentium quaestionum super libro de anima.
3 f. 163v: Utrum omnis veritas possit
ab intellectu cognosci.
4f. 164v Quacritur utrum intellectus humanus possit intelligere quod non est.
5f. 173v: Quacriturutrum intellectus
possit simul plura intelligere.
6. 5. 176v: Quaeritur utrum per speciem lapidis intellectus intelligat
sespsum.
7 E 179v: Quacritur utrum actus intelligendi et habitus et cum hoc species, sint idem quod ipsa anima actualiter vel habitualiter intelligens.
8t. 182r: Utrum voluntas sit praecisa causa activa suae volitionis et nolitionis.
9 f. 183v: Utrum voluntas humana in utraque (partem] contradic-
tionis sit libera.
18 1. 187r: Quacritur utrum
principium
motus localis in
corporibus viventibus sir anima vegetativa vel sensitiva an magis intellectiva.
11 f. 189r: Quaeritur utrum natura ineius operibus deficiat in necessaris et habunder in supertluis, f191rv: 1386. Expliciunt questiones super libris tribus de anima.
disputata Paduae per reverendissi-mum et egregium artium doctorem
Magistrum Blasium de Parma, deo
Me si nome sei en sicci
Expletae Paduae 21 ma prima augusti die. Tabula quaestionum de anima secundum magistrum Blasium de
Parma doctorem dvabolicum.
CONCLUSIONES e QUAESTIONES PHYSICORUM
CONCLUSIONES PHYSICORUM
1) TREVISO, Bibl. Comunale, 420 A, 1. 1r-43v, raccolte da un discepolo nell'anno 138(2) (l'ultima cifra è andata perduta nella rilegatura): *Glose per Blasium de Parma super librum physicorum utiles cumanima boni philosophi (Buridano secondoil ms.), Incipiunt recolecte (.)per
Blasium de Parma super libro physicorum»; t. 43vs «Explicit compendium recollectarum super 8 libros physicorum per dominum magistrum Blastum de Parma- (per Matheum de Tervixio): f. 13va: «Et finis questionum secundi libri physicorum que sunt recolecte per me Matheium de Tervixio philosophum minimum ex dictis valentium doctorum 138 (?)»,
QUESTIONES PHYSICORUM
VATICANO, Vat Chigi, O. IV, 41, sec. XIV, ff. 226r-280vb, prima redazione limitata al primo e secondo libro della física, questione settima del secondo libro. Incipit« Circa primum librum physicorum quaeritur primo et su prima questio in ordine, utrum nobis de rebus naturalibus sit possibile aliqua cognitio sensitiva vel intellectiva»; f. 267rb: « expliciunt quaestiones primi libri physicorum recollectae per me Marinum sub reverendo doctore magistro Blaxio de Parma in studio paduano ordinane legente»
1386
Padova
IUDICIUM
In quodam iudicio magistri Blasii de Parma anno currente 86, ms. CITTÀ DEL VATICANO, Reg, lat., 1973, ff, 48rb-vb, incipit: «qui maxime se diligit»; cfr, la mia edizione,
"Rinascimento", 22 (1971), pp. 90-93.
388-1389
Firenze
389-1407
Pavia
QUESTIONES SUPER TRACTATUM DE PROPORTIONIBUS
THOMAE BRADWARDINI
Esistono due redazioni diverse di questa opera. Le seguenti tre corrispon-dono salvo lievi varianti formali sebbene una di esse sia stata corretta e rivista in parte da Biagio e in parte da Pietro de Raimundis de Cumis, contengono 12 questiom; una quarta copia non corrisponde e contiene salo 11 questioni.
Primo gruppo: 1) VENEZIA, San Marco, lat. Classe vult, codex 38 collocazione 3383, sec, XIV, ff. Sva-37ra, codice posseduto da Giovanni Marcanova, le questioni di Biagio sono,
Bradvardin anglico sacrae paginae professore scriptae et completae per me Andream de Castello, 1391, die XX* mensis iuln, inter vigesimant secundam et tertiam hora(m): f. Sva, Incipiunt questiones super eisdem proportionibus secundum magistrum Blasium artium venerabilem doctorem. Incipit:
«счастисит ситса
proportones utrum conungar
omnem motum alteri in
velocitate et tarditate proportionar. Negative:
arguitur primos; t. 37ra:
«expliciant questiones super tractatum de proportionibus utrum contingat omnem motum alter in velocitate et proportionibus secundum venerabilem doctorem magistrum Blaxium de Parma scriptae per me Andream de Castel-lo Bononiae sub anno Domini 1391 19 die mensis iulii«:2) OXFORD, Bdl. Lib., Canonici, mise, 177, sec.
XIV, ff, 68vb (81vb)-96va (109v2), «expliciunt
questiones magistri Blaxii super tractatum proportionum Bardvardini, amen»; 3) CITA DELVATICANO, Var. lat., 3012, soc, XV, ff. 137ra- 163rb, se-guito da carte bianche, testo rivisto in parte da Biagio e da Raimondo da Cuma: incipit: quaestiones super tractatum proportionum magistri Thomac
Berverdini ab eximio artium doctore monarchaque domino magistro Blaxio de Parma «utrum contingat ombem motum alteri in velocitate et tarditate proportionarie; a f. 165rb si legges «istas quaestiones super tractatum de proportonibus ego frater Petrus de Raymumdis de Cumis emi a magistro Jacobo de Panicalibus (?) artium et medicinae doctore anno domini 1406 die 29 augusti et ipsas pro parte correxit magister Blaxis de l'arma huius operis compilator, in residuo autem pars ego correxi».
Una redazione diversa, più breve che comprende solo 11 questioni si trova
AMILANO, Ambrosiana, F. 145 sup., ff.Sva-18mb: -Expletae suntquaestiones
super tractatum de proportionibus Tomae Bervardini compilate per magistrum Blaxium Pelacanum de Parma, incipit: «utrum intensio qualitatis attendatur penes accessum ad summum gradum vel penes recessum a non gradu-, la quaesto e mutta; segue la seconda, f, 6ra, «consequenter quacritur
proprianemi edit pre ioni, taranel dabi, si sandra:
ROMA, Angelica, 480 (D.7.6), sec, XV, ff, 79ra 91vb (anonimo). Su cio cfr. in particolare il muo studio Due comment anonimi al "Tractatus proportionum" di Tommaso Bradwardine, "Rinascimento", 30 (1979), pp. 231-233,
QUESTIONES DE LATITUDINIBUS FORMARUM
Esistono tre redazioni diverse con particolare riguardo alla prima questio-ne. Primo gruppo: 1) OXFORD, Bdl. Lib., Canonici, misc. 177, sec. XIV(1392),
fE. Sovb (109vb)-100va (113va); esse seguono l'explicit delle «crusdem tractatus de latitudimbus formarum». Incipit: «quaeritur primo utrum alicurus formae set latitudo unforms quod non.., exphcunt questiones super tractatu de latitudinibus formarum datae per venerabilem artium doctorem magistrum Blaxium de Parma per me Donatum de Monte artium doctorêm et in medicina studentem, 1392 die 29 decembris regnante domino Francisco de Francia (2) Paduae secunda vice Amen*: 2) MILANO, Ambrosiana, F. 145 sup., sec. XV, H, Ira-Sva. Incipit: «circa tractatum de
-latitudinibus formarum quaero primo utrum cuiuslibet formae latitudo est
coitounde l difinis con litur quad die (quesa prima pratione, por
questa prima questione si avrebbero dunque, tre stesure diverse). F.
«Explicitae sunt questiones super tractatu de latitudinibus formarum editae et ordinatae per me Biaxium Pelacanum parmenseme, Un secondo gruppo di mss, contiene le questioni de latitudinibus formarum in una redazione quasi uguale, salvo licvi varianti formali, con le prime ediziom di questa opera, Padova, per Matteo Cerdone,
1482.
1486, Venezia,
per Ottaviano
Scoto, 1505. La redazione della I questione è diversa da quella d ei 2 mss. sopra citati: 1) FIRENZE, Laurenziana, Ashburnham, 1348 (1272);
1フィコー
19vb: quaestiones de latitudinibusformarum, mapu
quaeritur
primoutrum
cuushbet formae latitudo sit uniformis vel dillormis et arguitur primo quad non de forma substantiali ut de anima intellectiva quae est indivisibilis»;19vb: «expliciunt quaestiones super tractatum de latitudinibus formarum determinatae per venerandum doctorem magistrum Blasium de Palma (sic) scriptae per manum Roberti de sancto Petro»; 2) CITTA DEL VATICANO, Vat.
lat, 4829, sec, XV, ff. 132-138v, datato anno Domini 1486; 3) SIENA, Comu-nale, G. vi1, 40, ff. 201v-203v, sec. XV, «expliciunt quaestiones super tractatu de latitudinibus formarum edito a magistro Blasio subtilissimo viro de Parma Paduae vero scripto per me fratrem Johannem Angeli Senensem ordinis praedicatorum 1462*; +) OxFORD, Bdl. Lib. Canonici, misc., 181, sec. XV, ff. 64r-66ra, incipit; «quaeritur primo utrum cuiuslibet tormae latitudo sit uniformis vel difformis et primo arguitur quod non de forma substantial ut de anima intellectiva quae»; f. 66ra: «expliciunt questiones utiles super tractatum de latitudinibus magistri Blaxii de Parma per me Vendraninum scholarem artium 1404 die 19ª Man stante discordia non modica inter Venetos et dominum Pad.». Questa copia ha maggiori varianti rispetto alle altre tre.
QUAESTIO DISPUTATA DE INTENSIONE
ET REMISSIONE FORMARUM
1) OXFORD, Bdi, Lab., Canonici, musc. 17%, sec. XTV, ft, 24ra-39rb, in mar-
sit aliqua qualitas posse intendi similiter et remitti, arguitur primo de supposito»; f. 39rb: «explicit questio de intensione formarum disputata per reverendum doctorem magistrum Blaium de Pelacanis de Parma»; 2)
VENEZIA, San Marco, classe XI, codex 20, 2549 (Valentinelli, IV, pp. 233-34), sec. XV, comprato nel 1440 dal Marcanova, lasciato ai frat di San Giovanni in Verdario nel 1467, contiene una redazione un pò diversa, fatta da Biagio per il figlio Francesco, ff. 1vb (con bella capitale miniata) - f. 18rb. Contiene dopo il terzo articolo e prima dell'inzio del quarto articolo, dubia di statica e di meccanica che non si trovano nella copia di Oxford sopra citata, ft. 13rb-tova: vantequam condescendam ad quartum articulum pro declaratione matori doctorum necnon dicendorum ego quaero adhue hane dubitationem utrum a proportione acqualitatis vel minoris inacqualitatis proveniat vel possit aliquis ellectus provenire» (con figure e note nel margine basso): f.
Lova: «et hace dicta sint pro toto isto dubio cum eis difficultatibus motis et etiam de isto tertio articulo principalis questionise; f. 18rabi «expliciunt ca quae sufficienter sub veritate dici possunt circa materiam de intensione et remissione formarum in hac notabilissima questione secundum excellentissimum artium monarcham necnon studiorum Italiae illustratorem magistrum Blasium de Pellachanis de Parma quae quidem quaestio est mei
Francisci fili cius». Il folo seguente porta la copia dell'epitaffio della tomba di Biagio posto sulla porta della cattedrale di Parma; 3) OXFORD, Bdl. Lib., Canonici, misc. 181, f. 66rb (anonimo emutilo in fine); incipin cum sit evidens aliquam qualitatem posse intendi vel remitti.CONCLUSIONES e QUESTIONES PHYSICORUM
CONCLUSIONES PHYSICORUM
Seconda redazione: CITTÀ DEL VATICANO, Vat. lat, 2159, sec. XIV, ff. Ir-59, incipit expositio primi libri physicorum per conclusiones secundums serenissimum artium illustratorem magistrum Blaxium de Parma. Incipi:
«quoniam quidem intelligere et scire contingit circa omnes scientias quarum sunt principia»;t. 49va: set in hoc cum der laude finitum (sic) sententia actavi et ultimi libri physicorum secundum solemnissimum virum artium illustratorem preclarissimum Blasium de Parma, Expliciunt conclusiones octavi libri et ultimi physicorum secundum Blasium de Parma qui subtilis doctorappellatur die JovisXVIIII' mensis Juli 1397 in studio papiensi scriptae per me Bernardum a Campanea de Verona hora tertia noctis»; (sui codici copiati e posseduti da Bernardo cfr. il mio studio A propos de la diffusion des oeuvres de Jean Buridan en Italie du XIV au XVI siècle, in The Logicof John Buridan, ed. J. PinnoRG, Copenhagen, 1976, pp. 31 5gg,) e S. CARor, I codici di bernardo Campagna, Roma, Manziana, 1991.
QUESTIONES DISPUTATAE SUPER OCTO LIBROS PHYSICORUM
1) Seconda redazione, in Pavia, 1397, CITTÀ DEL VATICANO, Vat. lat. 2159, sec, XIV, ff. 61ra-225ra, Prologo: «Gratia regis caelorum qui totius are (2) elementalis summus est imperator in laudem et gloriam serenissimi ducis.
Incipit, utrum scientifiça notitia sit nobis a rebus naturalibus passibilis-,
Diamo qui di seguito i titoli di tutte le questioni da questa copia.
Questionum physicorum tituli:
Liber primus
L, qu. 1, ff. 61ra-63ra: utrum scientifica notitia sit nobis de rebus naturalibus possibilis, arguitur quod non.
L, qu: 2, ff. 63ra- 65rb: secundo quaeritur utrum cognita causa totalis alicurus rei cognoscatur statum illa res et non aliter, arguitur negative.
L, qu. 3, H, 65ra 68rb: tertio quaeritur utrumin nacuralibus ordine doctrinae ab universalibus in singularia sit processus, et arguitur primo negative.
- 1, qu, 4,11. 68rb-69va: quarto quaeritur utrum asserentes omma esse unum possint probabiliter in hac opinione substentari, arguitur quod sie.
1, qu. 6, ff. 71va-74rb: sexto quaeritur utrum asserentes omnem rem
cxtensam et suam extensionem non differre, possint probabiliter positionem
corum substentare, et statim arguitur quod sic.
1, qu, 7, Ff. 74rb-76vb; quacritur et septimo utrum in materia quantum-cumque parva forma substantialis hora generationis producatur, primum
naturalium esse tantum tria possint potenter impugnari et arguitur quod sic. 1, qu. 9, fl. 79vb-82vb: quaeritur et nono utrum per potentiam finitam vel infinitam possit aliquid fieri ex nichilo, arguitur quod sic.naturalie appela peranque rur de quadron Expibe ena estrale
primi libri physicorum secundum excellentissimum doctorem Blaxium de
quaestiones secundi libri physicorum secundum antedictum doctorem.
Bernardus antedictas quaestiones die XXVII Januari 1397.
Liber secundus
H, qu. 1, Hf. 84vb-Sora: circa secundum librum physicorum primo quaeritur utrum domificator vel faciendo domum faciat aliquid rebus naturalibus
condistinctum et sie ista quaestio duo quaerit,
II, qu. 2, ff. 86ra-89rb: secundo quaeritur utrum quodlibet ens naturale habeat in se principium motus et quietis, arguitur quod non.
11, qu. 3, 1. 89rb-91vb: tertio quacritur utrum omnis forma in latitudine perfectionali entium sit perfectior quam sit materia.
Il, qu. 4, ff, 91vb-92va: quarto quaeritur utrum diversae scientiae
perfectione essentiali secundum proportionem obiectorum proportionaliter
excedant se, et arguitur primo negative.
El, qu. 6, It. 94ra-96ra: sexto quaeritur utrum possit evidenter probari aliquid esse causa altenus, arguitur negative.
11, qu. 7, 11, 96ra-98rb: septimo quaeritur utrum ad cuiuscumque rei naturalis generationem practer agens particulare requiratur influxus causae universalis quae causa universalis dicitur sol quia secundo huius dicebatur quod homo generat hominem et sol et ita intelligitur de aliis planetis, arguitur
'11, qu. 8, fF. 98tb-100ra: octavo quaeritur utrum inter agentia particulani
supposita semper generali influentia superiorum possit qualitas una vel plures formam substantialem producere et arguitur primo affirmative.
H, qu. 9, H.100ra-103rb: nono quaeritur utrum asserentes omnia de necessitate evenire et nhil a casu vel a fortuna, possit corum positionem substentare et arguitur primo affirmative:
Liber tertius
111, qu. 1, FF. 103va-104rb: circa tertium librum physicorum primo quaeritur utrum in aliquo casu necesse sit ignorare naturam, probatur quod non.
III, qu. 2, ff. 104rb- 106rb: secundo quacritur utrum hacc propositio
'motus est' significans motum esse et precise sie et non aliter, sit vera et
arguitur primo negative.
III, qu. 3, ff. FO6rb-107vb: tertio quaeritur utrum motus sit ipsum mobile,
arguitur primo quod non.
111, qu. 4. H. 107vb-11 Iva:quarto quaeriturutrum contradictionemincludat aliquam magnitudinem esse actu infinitam et arguitur quod non.
Liber quartus
quartur 1 i poss sto ci gequari ato, aria quad primoIV, qu. 2, ff. 114va-117 rb: secundo quaeritur utrum entia naturalia distantia ab corum locis naturalibus moveantur ad illa, impedimentis subtractis, arguitur quod non.
IV, qu. 3, M. 117rb-119ra: tertio quacritur utrum corpora naturalia ab corum locis naturalibus distantia remoto impedimento moveantur ad illa per lineas rectas tamquam per lincas breviores, arguitur négative.
possiblis arguit pr-12 quo guinto quacritur utrum in vacuo sit morus
IV, qu. 6, ff. 126rb-127vb: sexto quaeritur utrum penetratio corporum sit possibilis et arguitur qued sic.
TV, qu. 7, ff. 127vb-130rb: septimo quacritur utrum rarefactio sit possibilis, IV, qu. 8, 130rb-132rb: octavo quaeritur utrum hace propositio sit concedenda "nune est tempus', et arguitur quod non
IV, qu. 9, ff. 132rb-135va: nono quaeritur utrum aliquid sit praecise per instans, arguitur quod sic.
Liber quintus
V, qu. 1, ff. 134vb-137 ra: circa quintum librum physicorum quaeritur primo utrum agens naturale hom qua agit in passum agat in ipsum secundum
arguitur quod sic.
V, qu. 3, 1t. 138vb-140vb; tertio quaertur utrum alteratio sit motus, arguitur quod non.
V. qu. +, ft. 140vb-143vb: quarto quaertur utrum augmentatio sit motus
PV.qu. 5. 1,143b-145raquintoguaritrucumcontadicionemindudat
motum localem esse et non esse motum, arguitur quod non.
V, qu. 6, H. 145г- 147ta; sexto quaeritur utrum unitas motus sit principaliter attendenda penes unitatem temporis aut magis penes unitatem mobilis, etista quaestio quaeritur quia philosophus ad testum dicit quad ad unitatem numeralem motus requiritur unitas temporis et mobilis et dispositionis secundum quam est motus, primo arguo negative.
V, qu, 7, H. 147ra-149rb: septimo quaeritur utrum aliqui motus differant specie arguitur qued non.
V, qu. 8, ff. 149cb-151rb: octavo quaeritur utrum in motibus sit penes contrarietatem terminorum ad quos contrarieras attendenda, arguitur primo
negative.
V, 9, ff. 151rb- 154ra: nono quacritur utrum possibile sit contraria in codem simul complicari, affirmative arguitur.
V. qu. 10, ff. 154ra-161rb: decima quaestio quaeritur utrum qualitas sit inten-
legi ego Bernardus a Campanea de Verona, anno domini 1397 in felici studio
papiensi, Explevi etiam ipsas vero recoligere die Mercurii XI' Juli hors XXI,Liber sextus
Incipiunt questiones sexti libri physicorum secundum praedictum doctorem quas incepi recoligere die Jovis XII' Julii in civitate Papiac, f. 161rb.
Vi.qu. 1, ff. 161va-164va: circa sextum librum physicorum primo quaeritur utrum per bonas rationes concludi possit continuum esse ex indivisibilibus compositum, arguitur quod sic.
Vi, qu. 2, ff. 164va-169vb: secundo quacritur utrum continuum sit in infinitum divisibile, et arguitur quod non.
Vi, qu. 3, ff. 170ra-172ra: tertio quaeritur utrum mobile velox per idem tempus vel aequale plus pertranseat de spatio tardiori, arguitur primo
negative.
VI, qu. 4. ft. 172ra-173rb: quaeritur et quarto utrum indivisibile moveri localiter vel alio modo rationibus obviet philosophorum, arguitur quod non.
VI, qu. 5, ff. 173rb-174va: quinto quaeritur utrum sit possibile motum velocitari in infinitum, et statim arguitur quod non.
VI,qu. 6, ff. 174 va-178va: sexto quaeritur utrum omne quod moverur prius movebatur et post hoc movebitur, et arguitur quod non.
VI, qu. 7, ff. 178vb-182ra: seprimo quaeritur utrum possibile sit magnitudinem infinitam transiri tempore finito et finitam transiri tempore infinito, et arguitur primo ad primam partem quod sit possibile.
Vl. qu. 8, 1t, 182ra- 185rb: octavo quaeritur utrum potenter possit improbari alquod moven localiter et arguitur primo affirmative. Expliciunt quaestiones sexti libri physicorum secundum Blasium de Parma.
Liber septimus
Incipiunt questiones super septimo libro physicorum secundum Blasium
praedictum, t. 185rb.
VII, qu. 1, ff. 185va-189ra: primo circa septimum librum physicorum quaeritur utrum omne qued movetur moveatur ab alio, arguitur primo.
negative.
VII, qu. 2, ff. 189ra-190ra: secundo quaeritur utrum in motibus et motis sit processus in infinitum aut potius sit venire ad primum motorem et arguitur
primo affirmative.
VII, qu. 3, ff, 190rb-192va: tertio quaeritur utrum in omni motu movens et motum sint simul et quia ista terminus 'simul* potest dicere simultatem loci et temporis, ideo primo arguitur negative ex parte loci.
VI, qu. 4, 1, 192va 193va: quarto quacritur utrum morus rectus et circularis sint invicem comparabiles, et arguitur primo affirmative.
VIL, qu, 5, ff. 193va-194vb: quinto quaeritur utrum acqualiter gravia
moveri, et arguitur affirmative.
VII, qu. 6, 1f, 195ra-197va: sexto quacritur utrum in alteratione sit certa velocitas attendenda, arguitur quod non.
VIL, qu. 7, ft. 197va-200vb: septimo quaeritur utrum in motu locali sit certa velocitas attendenda, et arguitur quod non.
VII, qu. 8, 1t. 200vb-203rb: octavo quacritur utrum in augmentatione sit certa velocitas attendenda, et arguitur quod non.VIl, qu. 9, ff. 203rb-209ra: nono quaeritur utrum in motibus proportio velocitatum sit sicut proportio causarum, et arguitar quod non.
VII, qu. 10, ff, 209ra-210ra: ultimo quacritur utrum agens naturale sit limitatum et arguitur affirmative. Expliciunt quaestiones super septimo libro physicorum Aristotelis disputatae et in scriptis traditae per magistrum Blaxium de Parma doctorem famosissimum artium.
Liber octavus
Inepiunt quaestiones super octavo libro et ultimo physicorum Aristotelis secundum praedictum magistrum Blaxium de Parma, f. 210ra.
VIII, qu. 1, ff. 210rb-213ra: primo circa octavum librum physicorum quaertur utrum philosophicis rationibus patenter concludi possit matum fusse ab aeterno et arguitur affirmative.
VIII, qu.2, HI. 213ra- 214ra: item dubitatur et secundum utrum 'deum non esse' contradictionem includat, arguitur primo negative.
VIII, qu. 3, H.2 14ra-214 va: tertio quaeritur utrun contradictionem includat caclum fuisse acternaliter productum et arguitur quod sic.
VIII, qu. 4, ff. 214va-215vb: quarto quaeritur utrum caclum moveri in instanti contradictionem includat et arguitur quod sic.
VIII, qu. 5, F. 215vb-218ra: quinto quaeritur utram possibile sit primum motorem caclum movere in instanti et arguitur quod sic,
VIII, qu. 6, f. 218ra-218vb: sexto quaeritur utrum inanimata sive gravia sint sive levia ex se moverntur vel nata sint ex se mover et arguitur quod sici VIII, qu. 7, ff. 218vb- 219va: septimo quacritur utrum motus localis sit primus motuum arguitur quod non.
VIII, qu. 8, ff. 219va-22 Ira: octavo quaeritur utrum asserentes motos contrarios quiete media interrumpi possint per rationes naturales improbari.
VIII, qu. 9, ff. 221 rb-222ra: nono quaeritur ut rum praecise motus circularis sit perpetuus, arguitur negative.
VII, qu. 10, H. 222ra-223 rb: decimo quacritur utrum per rationes naturales amar possit a quo protecta moveantur contra inclinationes naturales cumab impellente recesserunt, et arguitur quad non.,
VIII, qu. 11, ff, 223rb-224va: undecimo quaeritur utrum per naturales rationes concludi possit primum motorem qui est ipse deus et vigore et duratione esse inhnitum, et arguitur attrmative.
VII, qu. 12, H. 224va-225rb: ultimo quacritur utrum primus motor st
-ubique, tamen magis in circumferentia quam in centro, arguitur negative sic.
Expliciunt quaestiones super primo, secundo, tertia, quarto, quinto, sexto, septimo et octavo libris physicorum Aristotelis disputatae et in scriptis traditae in civitate Papie per perspicuum doctorem Blaxium de Parma anno domini 1397,
Altra copia, stessa redazione, non completa, manca l'intero ottavo libro e alcune colonne degli altri nonché aleuni problemata: 2) VATICANO, Vat. lan 3012, sec. XV, H.5ra-1 10vb, quaestiones physicarum: «Cratia re favente qui totus... utrum scientitica noutia de rebus naturalibus sit nobis possibilis»; f. 91ra «consequenter circa septimum physicorum quacritur primo utrum omne quod movetur moveatur ab alio,.*; f. 110ra-110vb. «quaeritur trum omne agens sit in cius actione limitatum et arguituraffirmative», si arresta a f. 110vb al primo articolo; al f. 136y si legge: «istae questiones Blaxii super libros physicorum sunt fratris Petri de Raymundis ordinis Praedicatorum quas scribi fecit anno domini 1405:.. et sub ipso magistro Blaxio audivit»
IN THEORICAM PLANETARUM ALPETRAGI
In Theoricam planetarum Blasii demonstrationes et dubia
Si tratta di opera diversa dalle semplici Demonstrationes geometricae in theoricam planetarum: 1) Demonstrationes et dubia in theoricam planetarum
Alpetragii, VATICANO, ms. Vat. lat. 4082, sec. XV. ff. 47ra-60va, datato 1401 (o 1405): Prologo, Incipit •(S)uper theoricam planetarum aliquas demonstrationes et dubia circa materiam gratiarum largitor pulsando
occultare ne me quis invidum reputaret qui non papirum combustilem, sed pergamenum magis ignis extinctum gratus vobis cognovi lineandum, quia etc. omnibus licitum est ordinem servare doctrinalem, consequar quod promisi, videlicet primo orbes solis depingendo ut sic inde conclusius videat apparentas et nequaquam naturalibus principiis derogando et naturali obviat qui vacuum pont qui corporum penetrazionem admittit et minus qui orbes facere fluere et stationes cum praedictis, deinde propositiones demonstrationem parientes ut gloriosus deus concesserit discursu apodiacon demonstrabo et ultima demonstrata pro tabulistis quantum ad corum proposita sufficit, applicabo». Incipit «(Tres orbes mundo eccentricos et difformes per applicationem speram solis eccentricam fabricare, Istam conclusionem propositam non intendo demonstrare...; f. 60va: «patet quomodo respondetur ad demonstrationes contra istam et sie sit finis per me Petrum de Fita 1401 (o 1405), Expletae sunt theoricae planetarum per magistrum Blasium de Pelacanis de Parma editace: 2) FIRENZI, Laur., Plut, 29, codex 27, sec. XV, ff. 8ra-14v, non completo, si arresta al commento della proposizione (f. 14r): *(Dunam sex motibus moveri quibus datis», al f. 14v con le parole: set tertium ab eis distat vel illud tertium quod a duobus coniunctis distat est Sol vel epiciclus»; 3) BERLINO, Staatsbibliothek, ms. lat 246, fine secolo XIV, ff. 87ra-93v, Demonstrationes et dubia theoricae Blasii de Pelacanis de Parma; 4) VENIZIA, San Marco, classe XI, codex 86 (3349), sec XVI, Demonstrationes et dubia Blasii Parmensis super theoricam planetarum,
11. 175г-216v; 5) HIRENZE, ms. di proprieta Leo Olschki, sec. XIV-XV, Prologo:
«Super theoricam planetarum aliquas demonstrationes et dubia secundum subiectam materiam gratiarum• incipit «Tres orbes mundo eccentricos et difformes per applicationem speram solis fabricare, istam conclusionem propositam non intendo demonstrare», edito sotto l'attribuzione a Pietro da Modena da G. BoerTo E U, MAzzIA, D'un ignoto astronomo del secolo XIV, Pietro da Modena, da un ms. della collezione Leo Olschki,
"Bibliofilia", 9
(1907), PP. 374-379; in realtà si tratta dell'opera di Biagio, cfr. anche L,
'THORNDIKE, Notes upon some medieval latin astronomical astrological and mathematical manuscriprs at the Vaticana,
"Isis", 17 (1956), pp. 391-404; 6)PARMA, Bibl. Palatina, codex 984, sec. XV, ff. 87r-103v, anonimo.
In theoricam planetarum demonstrationes geometricae
- VATICANO, Var. lat, 3379, sec. XIV, f. 52r-61r: Blas Parmensis demonstrationes geometricae in theoricam planetarum, mapit: « Centrumsolis acqualiter distat a centro eccentrici solis et a centro terrac existentis in duobus punctis terminantibus lineas existentes»; f. 61r in fine: - plus sex signis luna peragit cursum suum. Finis theorica lunae»; f. 61v branco: f. 62r: *Laurenti Bonincontri Miniatensis (?) super Centiloquio Photomer». Nella prma carta del codice se legge: «Nicolai comitis patavini de motu octavae sphaerac, Tractatus sphaerae Johannis Sacrobosco, Demonstrationes Blasir parmensis, Comentum Albertum magnum super sphacram, Eiusdem Blasti demonstrationes mathematicae super theorica planetarum, Centiloquiam Ptolomei cum commento mei Laurentii Bonincontri»; nell'indice, dunque sono indicati i due testi di Biagio, ma noi ne avremmo individuato uno solo.
- VIENNA, Bibl. Nat., 5303, sec. XVI, H. 51г- 83v: mapu, *centrum solis acqualiter distat a centro eccentrici». Corrisponde salvo lievi varianti, fino a
f. 66v (con la proposizione 22a), con il Vat, lat. 3379, ff. 52г-61г,
3) VENEZIA, Musco Correr, Provenienza Cicogna, 2289, sec. XV, 1. 111r; contienesolo l'explicit, evidentemente errato: «finiant demonstrationes Blasii de Parma super theorica planetarum compilata per ipsum in Gymnasio
mia cdizione Il 'Lucidator' dubitabilm astronomiae di Pietro d'Abano, Padova, Editoriale Programma, 1988).
Le Demonstrationes geometricae sono pubblicate anomime nell'edizione per Ottaviano Scoto, Venezia, 1518, Sphaera mundi cum commentaris, ff. 143ra- 152v; efr. anche L. THORNDIKE, Notes upon some medieval latin astronomical astrological, cit., pp. 391-404.
JUDICIUM
ladicium revolutionis anni 1405, PARIGI, Bibl. Nat., lat. 7443, sec. XV, IT.
11v-17e: ludicium revolutionis anni 1405, 11 martu cum hors et fractionibus secundum magistrum Blasium de Parma, incipit: cantequam invadam pracsentem materiam pro mei informatione et alterius cuiuscumque priesupponam aliqua in modum propositionum iuxta formam et consuetudinem philosophantium•. (Su questa opera efr. il mio studio Biagio Pelacani, una storia astrologica, "Abstracta", 47 (1990), pp.
No comments:
Post a Comment