GRICE E LONGANO

 SLIOTECA NAZ.   Vlttorlo Emanuele III   lxTii   ...fi   N APOLI    I   t   t   i        Digitized by Google      DE ARTE   RECTE COGITANDE   , ’ \   LECTIONES SEX.    + ,    Digitized by Google    Digitized by Google    DE ARTE   *   RECTE COGITANDI  LECTIONES SEX  AUCT. AB. FRAN, LONGANOl     NEAPOLI   MDCCLXXVII.   EX OFFICINA MICHAELIS MORELLI.    PUBLICA AUCTORITATE.    Digitized by Google     Digitized by Google    $   IILUSTRISS. AC REVSRftfWSS. VIRO   MATTHjEO JANUARIO   T E S T iE-P ICCOLOmINEO  ARCHIEPISOOPO CARTHAGINIENSI, j  E T   FERDINANDI IV*   REGIS A SACRIS, ET COWSILIIS, AC REGU  AR-CHIGYMSfASII prefecto   FRANClSCUS LONGANUS    Q Uct omnia Deus Opt. Max. d  rerum primordiis condidit ho-  mini condidit hominemque i~  ppfum alteri homini . Hinc  fit , ut qui ex hominibus majori cu-  ra j diligentiaque aliorum quarunt utili-  tatem , ac praCtpue in literis , artibufquc  provehendis , qua funt cujufque bene con-   a 3 •    Digitized by Google    flitutee Retpublics ornamentum , ii exteris  proflantes, jure inclyti habeantur , *f§r-  namque flbi comparent famam . Inter hu-  jufmodi viros quinam hac noflra tempeflate  merito adnumerandus , quam tu vir Illu-  flrijftme , ac Rcverendijftme ? qui ft in ex-  teris dignitatibus Tibi collatis pro tua hu-  manitate , prudentia , juflitia quod Ca-  put 1 cfl , pro tua in omni re liter aria , pe-  nitiori cognitione ipfarum literarum , ea-  r umque cultorum Te praflanttjftmum pa-  tronum femper prafliteris , tamen ab eo  tempore , gwo //£* Regii Archigymnafli Prx-  fcllura fuit demandata , ita eas , eofque  provexifli } ut fub te uno utrique nati vi-  deantur 4 Pro tuo igitur bumanijjimo inge-  nio , «r me , ac meum libellum   de arte rcSle cogitandi , qui nunc primum  in lucem prodit , ac tibi libenti animo nun-  cupo , rogo excipias optime vale. Neap .  pridie non. Ap.iyy'/*   \ s •    LE-    • Digitized by Google    L E C T I O   DE EXIGUO HISTORIjC LOGIGE  COMMENTARIO.   ' •   ale£tica , qua» eft ars perfi-  cienda rationis humana, a  Gracis exorta Zenonii Elea-  ti Parmenidis auditori , 8 c  adoptione filio tribuitur, ut  ex Ariftotele, Sexto Empi-  ribo, & Laertio. Verum Zenonis Logica  reapfe non fuit , nifi ars rixandi * & ca-  villandi (a) i ex qua Eleatici Sophifta pro-  fluxerunt | quorum audaciam Socrates pra-   • a 4 ftan-    ( a ) Floruit Zeno circa olympiadem 79.,  qui juxta Valerium Maximum lib. 3*cap.  3. Nearco Agrigenti Tyranno aurem mor-  fu corripuit . Plutarchus Vero ad verfus 'Co-  lotem fcripfit Zenonem fuam linguam  dentibus amputatam in Tyrannum ex-  puifle. Hujus philofophi principia natura-  lia rejecit Ariftoteles libro Metaphyfico-  autn tertio cap. 4.     ftantiflimo vir ingenio, atque morum in-  nocentia Angularis retundens , non aper-  to marte eos aggrediebatur , .fed quadam  difputandi dexteritate proprios errores con-  fiteri eofdem cogebat. Hinc Socratis Lo-  gica tota erat in eo, ut primo vocabula  omnia vellet defjnita , deinde quibufdam,  minutis interrogationibus propofitiones om-  nes per neceffariam confecutionem ita te?  xeret , donec ad praeceps inconfideratos  adverfarios perduceret.   A Socrate quamplurimae philofophorum  familiae profe&ae funt (b) , quarum cele-   bra-    ( b ) Ante Socratem philofophi JE-  thicae ftudium neglexerant . Hic vero  maximo ingenio , corde , ac fpiritu om-  fiium primus homines felices reddere cu-  ravit. Is enim de anima , de paflkmibus,  d'. vitiis, virtutibus, pulcritudine, deque  hujufmodi aliis, quae vel cum nobis, vel  cum focietate conjunfta funt , fapientifli-  me difputavit. Adverfarios hironia, atque  induftione refutabat . Xenophon , & Pla-  to ejus do&rinam , & vitam fcripferunt.  Irreligionis crimine adcufatos, quia Grae-  cis fuperftidonem deteftabatur , ac Dei    Digitized by Google      9   bratiffimae , quasque Diale&icam furtimo  cum honore excoluerunt , memorantur A-  cademici a Platone (c) Athenienfi , Me-   g a «-   unitatem confitebatur , veneno obiit in  carcere . Quae hujus praiftantiflimi viri  fenfa fuerunt , quo ad Deum , animam ,  res morales , aconomicas , atque politi-  cas leggi poffunt in Laertio.   (c) Plato jEgynenfis , Codro ex parte  Patris , & Soloni ex Matre conjun&us ,  87. olympiade natus eft . In pueritia in  exercitationibus gymnafticis, pi£lurae,mu-  ficas , poefis , atque eloquentias ftudio ope-  ram navavit. Verum cum Homerum le-  geret fe excuflit , ac philofophiac fe totum  dedit . Principio Cratilum , atque Hera-  clitum , poftremo o£lo annis Socratem au-  divit, quem in fuis cafibus non deferuit.  Quin imo univerfa ejus bona pro Magi-  ftri incolumitate judicibus obtuLit . Poft  Socratis mortem petivit jEgyptum, deinde  Italiam, atque in fchola Pythagorica ini-  tiatus . Athenas redux , fcholam aperuit  prope Ceramicum , in quo monumenta  eorum erant , qui Marathone tam glo-  ri ofe occubuerant . Plato moriens fua   bo-    lo   garici ab Euclide Megarenfi (/) , Cyre-   , nai-    bona illis reliquit , qui folitudini, quieti,  meditationi , atque filentio vacarent . In-  ter quam plurimos ejus difcipulos recen-  fentur Ariftoteles , Speufippus , Xenocrates,  Hyperides , Lygurgus , Demoftenes, atque  Ifocrates* Plato fuit vir divini ingenii ,  laboriofus, temperans, agendo loquendo-  que gravis, patiens, atque urbanus. To-  to vitae curriculo juventutem inftituit ,  obiitque aetate 81. annorum * Perfeus Mi-  tridates ftatuarrt, Ariftotelefque altare e-  levaverunt. Itemque dies fu» nativitatis  habitus eft facer. Qu* autem de Diale&i-  ca , de rebus phyficis * moralibus , poli-  ticifque pertra&avit , funt pene divina .  Is fuit Primae Academiae au&or , cui fuc-  ceflerunt Speufippus, Xenocrates, Polemon,  Crates, & Crantor, quam deinceps inftau-  ravit Arcefilas , poftremo Carneades , qui  Medi*, ac Terti* Academi* principes fue-  runt. Platonis do£irina primum inftaura-  ta fuit fub Augufto,& Tiberio a Theo-  ne Smyrnenfi, atque Alcinoo; fub Traja-  no a Phavorino ; fub Antonino Pio a  L. Apulejo , & Numcnio Apamenfi : fub   Ccm-    Digilized by Google     tiaici ab Ariftipo Cyrene Afri es urbe  ; na- ‘    Commodo a Maximo Tyrio , Plut. ac Ga-  leno.Exa£la autem barbarie eam excoluerunt  BefTarionus an. 1438. ^ Marfilius Ficinus ,  Angelus Politianus * Aretinus * Calderi-  nus, Joannes Picus Mirandolanus an* 1463.  In Platonis libris aliquam Trinitatis notio-  nem deprehendifle nonnulli fibi vifi funt .  Sed hac in re videnda eft Joannis Frederici  Meyer diflertatio, Samuel Crellius , Joan-  nes Clericus * •   (d) Euclides fpiriturri fui magillri non  feq nutus eft , etenim pro morum philofo-  phia , Logicam coluit , ex quo ut in  Laertio ejus auditores di£U funt & Me -  garenjes & Dialctttci . Is Athenas no£lu  ibat tunica muliebri indutus , pallio ver-  ficolore amiflus* caputque rica velatus e  domo fua Megara ad Socratem commea-  bat , ut ejus fermonum * ac confiliorum  fieret particeps . Rurfumque fub lucem  millia pafluum paulo amplius viginti, ea-  dem tunica teftus redibat * Ita A * Gel-  lius lib. 6 . Euclides enim in arguen-  do nonnifi conclufionibus utebatur. Qua-  •r$ Eubulides ejus fucceftor multa fophif-  matum genera invenit , adhibuitque . At    Digitized by Google    12   nato, Peripatetici ab Ariflotele (e) Sta  • , giri“ *   Diodorus hujus auditor moerore mortuus  eft, quoniam Stilponis argutias refellere  ignoravit , quique Euclidseus fpiritus Eu-  ropse regnavit inter Nominales, ac Reales;  inter Thomiftas & Schotiftas.   ( e ) Ariftoteles Macedo Nicomachi ,  ac Pheftiadis filius, Platonem audivit cir-  citer 20. annos, immenfam au£orum. le-  gionem habuit. In Lycaeo fchoiam ape-  ruit abfente Speufippo Platonis nepote .  Alexandrum Philippi Macedonum Re-  gis filium docuit . Senefcens impietatis  crimine adcufarur a Sacerdotibus , fu-  gi it . Quo ad ejus mortem alii 0 in  ./Euripum fe praecipitaffe , alii fibi ipli  necem intulifle ferunt . Hujus philo-  fophi opera funt pene innumera , ut  ex Laertio . Quas Ariftoteles de hiftoria  naturali , de arte oratoria , de poefi , de  ethica , dd rebus aiconomicis , politicifque.  funt quippe admiranda . Eidem in Ly-  c2eo fucceflit TheoDhraftus fuus difcipulus,  quo mortuo pene filvit , licet in eo do-  cuerit Lycon , Arifton , Critolaus , Dio-  dorus , Demetrius Phalaraeus, ac Stratqp*   to-    Digilized by Google    girita , denique Stoici a Zenone Cittieo(/)  . ' 1 r prin-   cognomerito phy (iens . Verum fub Impe-  ratoribus Romanis alias viguit haec do-  ftrina . At illo imperio proftrato omnino  evanuit . Sed iterum Romanorum Pontifi»  cum cura poft ^urops barbariem denuo  inftaurata , eam fummopere excoluerunt  Albertus Magnus , D. Thomas , Petru?  Lombardus , Scotus , aliique . Majori au-,  tem cum fucceffu dein culta a Pompona-  tio , Jacobo Zabarella Patavino , Franci-  fco atque Alexandro Piccolomineis Senen-  fibus : Itemque ab Andrea Casfalpino , Cae-  fa re Cremonino , qui Harveo praefuit in  nobili fanguinis circulatione . Hac in phi-  lefophia floruit quoque Melan&onius Ger-  manus , qui poftea Nominales , & Rea-  des , variafqne fcholafticorum feftas infe-  quutus eft , Quiq. etiam Stoicos, Scepticos,  atque Epicureos damnabat . Pcftremo hanc  do&rinam coluerunt Nicolaus Taurellius,  Michael Picartus , Cornelius Martini , &  Hermannus Corringius cum quo Peripa-  tetica philofophia corruit .   (/) Zeno Cittieus Mnefii filius aetate  triginta trium annorum Athenas primum   ivit    Digitized by Google    14   cipium habuerunt . Verum qua» , , aq  qualis fuit illorum omnium ars difpu-  tandi : Itemque in quibus laudanda ,sVei  culpanda , licet a propofito non eflet alie*  curri , attamen quia hujufmodi exquifitio  ' . - .me   ivit , ut purpuram venderet , iliofque tam  celebres viros cognofcerct, quorum libros  perlegerat. Quo cum perveniflet, Cratem  primum, illoque religio Stilponem decem  annos audivit, coluit etiam Xenocratem,  Diodorum Cronum , Polemonem inter»  rogavit , quorum omnium cognitionibus  maxime imbutus fcholam aperuit in  Stoa , quamplurimofque habuit audito*  res, quos vita? potius honeftate , quam  leflionibus inftituere folebat. Zeno 88^  annorum artate occubuit , Artam orato-  riam a Diale&ica non dillinxit. Zenonifc  dtfcipuli fuerunt Philonides , Calippus ,  Pofidonius , ’ Zenodes , Scion , Cleantes , A-  rilton Chius Miltiadis ftlius, Herillus Car*  thaginenfis,' Sphoerus , Cleantes Lycius ,  Zeno & Antipater Tharfenfes , Diogenes  Babylonius . Apud Romanos ftoica doflrl-  na in fummo fuit honore . Poft literarum  inftaurationem eam coluerunt JuftusLyp*   . fius    Digitized by Google     me ab inftituto fummopere abalienaret ^  prxteritur, atque oculo peregrino reliqua  percurram , .   Poft hos omnes floruit Epicurus ($) Arhe-  nienlis , qui Xenocratem , & Pamphi-  lum    flus , Gafpar Scioppius , Daniel Hein-  hus, aliique complures,   0}) Epicurus maximus philofcphus Gar-  getti ortus in Attica ojfymp.Top. ex Neocle  & Chereftrata editus* unus eorum fuit, quos  Atfienienfes in Infulam Samos miferunt ,  Hic puer Matri piaculari praeibat, atque  aliquo piaculo domos conta&as circumi-  bat. Ita Lomeyer de Lujtrationibus . Hoc  exorciftx genus inhonorum erat apud  antiquos. Rediit Athenas decimo fux se-  tatis anno, trigeflmo vero fexro fcholam  in viridario aperuit , ibique cum fuis a-  micis tranquille vixit , Quamplurimos ha-  buit difcipulos, ad quem ex omnibus  Graecia: urbibus confluebant , quocum c-  tiam vitam vivebant , nam Epicurus di-  cere folebat, ut ex Cic, de finibus lib:  *• omn r f »™ rerum , quas ad beate viven*  dum faptentia comparaverat , nihil ejfe a-  mscitia majus , nihil uberius , nihilque ju -   cun*    Digitized by Google    1 6   Ium Platonicos , & Theophraflum Ve-  ri pz-    cundius. ^Jeque hoc oratione folum , fed  etiam moribus , ac vita comprobabat . E-  jus fequaces adeo Magiflro adhasferunt ,  ut etiam mortuus fpiraret in fummailla  tot animorum confenfione fui memoria.  ita Gajfcndus de vita, (y moribus Epicu-  ri . Philofophia» corpufcularis Epicurus non  fuit au£lor , fed infkurator . Hunc mo-  mordit ejus difcipulus Metrodorus, qui ad  Carneadem tranfiit. Etiam Cicero Epicu-  rum convitiis laceffivit, at ejus caufam di-  xerunt Alexander ab Alexandro, Coelius  Rhodiginus,Joannes Francifcus Picus Mi-  randolanus , Marcus Antonius Bonciajius ,  Palingeniur, Andreas Arnaldus , Francifcus  de Quaevedo , denique Petrus Gaffendus .   . Quibus omnibus praefuit ipfe Laertius ,  qui fcripfit in ejus vita: nam fan&itatis  in Deos , & charitatis in patriam fuit in  eo affe£tus ineffabilis. Ipfe Cicero de fi-  nibus lib. 2. Ac mihi quidem, quod ip-  fe bonus vir fuit, & multi epicurei fue-  runt , & hodie funt , & in amicitiis fide-  les, &.in omni vita conflantes , Sc gra-  ves , nec voluptate , fed officio confilia     • • , » *  ripateticum audivit . Hujus Canonica five   b Dia-    moderantes, hsec videtur major vis ho-  neflatis , & minor voluptatis . Ita enim  vivunt quidam, ut eorum vitam refellat  oratio, atque ut caeteris exiftimentur, di-  cere melius , quam facere , at Epicu-  rus voluit melius facere , quam dicere.  Quamobrem Seneca de vita beata cap.  2. fcripfit : non ab Epicuro impulfi luxu-  riantur , fed vitiis dediti luxuriam fuam  in philofophiae finu abfcondunt; 8c eo con-  currunt , ubi audiunt laudari voluptatem .  Nec aeftimatur voluptas illa Epicuri quam  fobria, & ficca fit: fed ad nomen ipfum  ad volant, quaerentes libidinibus fuis patro-  cinium aliquod ac velamentum . Hic in  inultis culpatur, ut ex tot |§ntifque fcri-  ptoribus tam antiquis , quani recentibus .  Maxima vero animi conflantia, qua femper  vixerat urinae doloribus correptus aetatis 67 .  an. 0 lymp. 127. Hic vocabulo voluptatis  juventutem allexit , at in fuis le£lionibus  nihil aliud , quam virtutes , temperantiam,  frugalitatem, bonum publicum, an imi for-  titudinem, vita; negle&um , ac voluptates  animi, non autem corporis difcipuios docebat.   Ad    Digitized by Google     iS   Dialc&ica paucas regulas de fermoris per-  fpicuitate , deque reflo ratiocinandi ordi-  ne, quas fophiflis fu* aetatis oppofuit ,  continebat . Qu*que legi poflunt in Laer-  tio fuo difcipulo , in Stanleyo , in l'hpr  mafio , atque in Bruckero,   H*c de veteribus celebrioribus philo-  fophis , qui Dialefticam vel invenerunt,  vel auxerunt, vel perpoliverunt ad Caela-  ris ufque jEtatem , at fecundo ecclefi* fe-  culo Alexandri* , ad quam quafi ad bo-  narum artium mercatum literati omnes  confluebant , invaluit quadam philofo-  phia,'qu* ccclettlca dicebatur, cujus nobile  inllitutum erat ex fingulis philofophi*   fe-    Ad ejus fcholam pr*ter 'virbs confluxerunt  etiam muliqp?s celeberrimas , ut The-  miflia Leontii uxor , Philenides , Erotia,  Hedia, Marmaria, Bodia , Phedria, neq. *  ejus cives , neque ejus adverfarii eum vel  libidinis , vel impietatis crimine adcufa-  runt. Epicuri Philofophia fine ulla inter-  ruptione culta fuit ad Augqflum ufque,  Lucretius eandem collegit . Eandem quo-  que coluerunt Celfus , Lucianus , &   Piogenis Laertius , H*c phjlofophi*   cum    Digitized by Google     19   Ceftis tunc temporis florentibus qimlam  excerpere, quxdam mutare , aliterque ex-  primere. Verum hsc philofophandi ratio  dofliflimis ecclefias Patribus adeo placuit, *  ut ftatim per omnem Chriflianum orbem  fuerit ditfufa. His acceflit , quod ha:reti-  ci quinti feculi Ariftotelads , ac Stoicis  prafidiis abutentes , dolores noftros ad-  grederentur , qui ut adverfariorum argu-  mentationibus , atque irrifionibus occurre-  rent, eadem difputandi arte etiam imbu-  ti funt . Diale&ica itaque eccle&ica ex  Stoica, atque ex Ariftotelica componeba-  tur, qua2 ufque ad duodecimum ieculum  in occidente fuit tradita , maxime quia   b z B. .    cum Roma fepulta iterum revixit initid  feculi decimi feptimi , atque ignominia  formarum plafticarum alias atomos in pri-  ftinum fplendorem alii reponunt Magnarius  Luxemburgenfis edidit primus ejus Demo-  tritum revivtfcentem, Magnano fucceflit Pe-  trus Gaffendus vir pradlantiflimo ingenio  an. 15P2. Poft Galfendum coluerunt rao-  lierius , Bumerius ,.‘Vandomus , Bovillo-  nius , Catinat , Polignac itemque abbas  Gennet,Fontauellius aliique quarn plurimi,  viri .    D    20   B. Aliguftinus fuis difcipiilis eam com*  mendaflfe fertur .   * Seculo autem duodecimo ScholalHci?fivt  Chriftiani occidentales Ariftotelis libros  «ab Arabibus verfos , ab iifdem interpreta-  tos accepere. At hi nimio rixandi ftudio  du&i Logicam , ac Metaphyficam fatis  • quidem obfcuras atque implicitas novis  fubtilitatibus , novifque quseftiunculis ac  laqueis foedarunt. Etenim cum linguam  Grxcam ignorarent , Ariftotelem neque  legere , neque interpretari poffent , ejuR   dem   (£) Laurentius Valla Roriis natus 1415.  anno quinquagefinio fuae statis occu-  buit . Is incultam fermonis barbariem e-  legantiarum libris dsfasdare curavit. Ut  ex Jovio. Natnra mordacilTimus Ciceronem  vellicabar, Arillotelem carpebat, Virgr-  lio fubfannabat , uni tantum epicuro af-  furgebat. Hic cum pauca in Logica fui  temporis animadvertilfet, adverfus Magi-  ftros fe fe offerebat , ac planum diceret  nullam efle Logicam , prater Laurentia-,  nam . In libro de voluptate, ac vero- bo-  no epicuro .adhaefit. Hic omnium primus  philofophiam ex pyriffimis fontibus, non   ex    Digitized by Google    21   dem Utiliora neglexerunt, fophiftica dun-  taxat amplificarunt. Scholaftici itacjuc Ari-  ftotelici denominati funt, & denominan-  tur , licet eorum pauciflimi Arillorelem  legerint. Hujulmodi Logica futnmo in  honore habita fuit ufque ad feculum XV.  illiufque veftigia etiamnum manent in  quamplurimis Monacorum familiis .   Verum initio decimi fexti fcculi , pri-  mum Laurentius Valla Romanus (Z>)\ &  Rodolphus Agricola Germanus , (i) dein*   b 3 de   ex lutulentis rivulis falubriter hauriendam  effe docuit , explofa penitus fcholallico-  rum difciplina , qui tunc temporis prin-  cipatum obtinebat.   (i) Rodolphus Agricola apud Frifios or-  tus ah. 1442. Hic enim tanquam athle-  ta multa tulit, fudavit,& allit abftinuit-  que venere, & vino, ut magis magifque  literis vacaret. Poltque Parifiis, & Ferra-  rii Gricam, ac Latinam linguam com-  paravit , reliquum itatis partim Hebdcr-  bergi, partimque Wormatii duxir. Pofl:  ejus mortem Lovanii editus fuit liber  an. 1 5 1 , i/— ... ■ «*«■■■ »«»»■■ **».*-+   temeritate judices concuffi , irrito conatu  per diem integrum imagiftramvt fuit i ut  barbari barbare vocabant. ItaFreigius in  vita Petri Rami. Scripfit inftirutioves Lo»  gicas , atque in Ariftotelem trviniadverfh*  nes, Ex Triumvirali fenrentia ejus libri  damnati furtt. At paulo poft Diaia&tcx,  atque eloquentia Cathedras obtraurtTTan-  dem in S. Bartolomad praelio occifus eft.   (/) Baco magnus Angliae Cancellarii»  fub Jacobo i. unus- eorum eft qui ora*  nes perfefliones , atque imperfectiones  fcholaftica; philofophiae cognovit , often*  ditque: itetftque vehementi (lime laboravit  pro ea perficienda. Hujus traClatio de aug-  mentis ferendarum eft perquam utilis *  Literarqmafliduitate dx ditiflimo obiit pau-  per. an. 1626., In fcientiarum organo do  rebus Logicis difertiflime difputavic , in  quibus modum optime conficiendae* Indu*  clionis difleruit , cum AriftotelicI metho-  dum docerent conficiendi fylidgifmi . Quo   in    Digitized by Google      24 1 .   mas Hobbefius Ahglus (w) , qui licet luam  Logicam computandi anem infcripferit ,  verum tamen ut caeterae illius temporis  fcholaftiGa garrulitate etiam fcatet. a ^  Poft hos meliori methodo atque a-  criori ingenii acumine de Logica egit  Cartefius Gallus (») vir do&ifiimus y cujus  libellus de methodo rationis rettc dirigendae,  inquirenda in J cientiis veritatis eft val-  de praftans. Etenim is primus ^ fuit, qui.  conculcatis vetuftiffimis au&oritatis prae*,  judiciis * ad veritatem inveniendam aljos  excitavit • Itemque non ex aliorum judi-  cio, 'virum ex propriis viribus omnia ex-   ^ pli-   ■ i .. . . .. i i r - — «... -r‘ * — —   in opere o&odecim annds confumpfit . Hic  unus novae philofophue praxurfor fuit .   m ) Hobbefius Malmesburii ornis an.  1588. pfiuja aetate piaxiraos habuit pro-  greffus in linguis , quinquennio philolo-  phiae fcholafticae operam dedit . Deinde  Italiam , ac Galliam peragravit. Tucidi-  dem in linguam artglicam vertit , ut fb-  tus Democratici conftifiones notaret. Lu-  tetiae an. i) Joabnes Lockius Vyrigton prope  Briftblium natus an. i6p. prima litera,-  rum rudimenta in Collegio Oxfortenfi ,  accepit , quaque illi eide tn -puerilia vifa  funt . At Cartefti opera illum acuerunt •  A Cartefii operibus ad medicinam tranfir,  qua de re anathomen , hiftoriam natura-  lem , atque chymicam comparavit . Pe*  ragravit primo Germaniam * ac Pruffiam ,  deinde Galliam atque Italiam cu«l Co-  mite Noftumberlando - Heflico morbo  correptus Galliam venit 1 qua benigne  exceptus fuit » Vix ad Angliam redux y   Ba-    *8   bris anglice editis an. 1694. artem cogi-  tandi comprehendit . Hos Petrus Cofte  in Gallicum fermonem , Burrigidius vero  in Latinum vertit . Lockius enim fum-  mo mentis acumine rerum caufas rima-  tur, vires humana rationis computat, de-  nique Logicos docuit qua via (e explica-  ri poflent , neque erubefeere fe nefeire ,  quod reapfe ignorant . Cartefianos aggre-  ditur , ac difputat omnes ideas vel fen-  fuum ope , vel meditatione oriri : 2. O-  ftendit quo pa&o unaquaque idea adqui-  ratur : 3. Diligentiffime artem criticam  expofuit . Poftremo de humana cognitio-  ne , de veritate cujuslibet generis , de ra-  tione , de fide , ceterifque aliis fufe la-  teque pertraftavit . Attamen reprehendi-  tur .   '* • •   fc « — .» ■)» ■■■*■■■ i t .-.I,. , -   Bataviam petivit , atque ab Anglia rege  requifitus ire noluit. De Intelle£lu humano  librum confecit, quem an. 1 697. edidit:  rure compofuit librum de Imperio civi-  li , in quo tyrannidis injuftiriam expo-  fuit : eoque in loco compofuit prater li-  brum de puerorum educatione , etiam a-  liquas epifiolas, ac Chriflianifmum ratio-  cinatum, quo in libro Rationis vires ni-  mium,    Digitized by Google    1 9   tuf . i. Quod faepiffime eadem magno  verborum adparatu repetat . 2. Quod quae-,  dam inutilia addat : 3. Quod exempla  neceflaria omittat , 4. Quod libertatis ar-  bitrium non re£le explicuerit .   Ex Lockii Schola Joannes Clericus prae-  ftantiffimus philofophus prodiit , qui uni-  verfa judicandi prscepta ia fu a arte cri-  tica complexus cft. Nam 1. de ideis. 2.  de judiciis , ac propofitionibus : 3. de me-  thodo , poftremo de argumentatione ac  fvllogifmo difleruit .   Poft Clericum mariotte Gallus doflif  fimus vir Logicam duas in partes divi-  fam edidit , quarum altera in quibusdam  propofitionibus evidentilTimis verfatur ; al-  tera vero qua via ex praemiffis propofi-   rid*   mium y quam par eft, praedicat , vitam-  que sternam iis offert , qui Chrifto cre-  dunt, legemque naturalem exercent. Oc-  cubuit an. 1704. num materia poflit co-  gitare , conatus eft oftendere . At quid in-  tereft utrum materia fit cogitans, nec nej?  Quid enim intereft , fi medtis human®  fimplicitas in tuto collocetur ? Fortaffe  ipfa efficere poffet , juftitiam injuftiriamve  noftrarum a&ionum , noftram futuram fe-  licitatem , veritatefque fyftematis politici ?.    1    5 ° .   tionibus alis deduci re£te poflint , perrra-  £lat . Culpatur primo quod de veritate pro-  babili , deque arte critica nihil dixerit ;  Itemque quod ratiocinandi artem confufe  tranaverit \ quod omnium errorum cau-  fas non patefecerit ,   Quod in Anglia Joannes Lockius, at-  que in Gallia Clericus, ac Mariorte, id-  entidem in Germania fecerunt Chriltia-  nus Thomafius , Eeibnitzius , Wolfius ,  aliique complures . Primus enim fine pra:-  teriti feculi introduttione ad Pbtlofopbiam  Aulicam, Dialecticam a nugis, atque er-  roribus , quibus eam maxime infufcave-  rant fcholaftici , emendavit . Id quoque  fecit Andreas Rudigerus etiam Germanus  in fua pbilofopbia Syntbetica , atque in  libello de fenfu veri, ac falfi. Id ipfum   dici   — — - » i ' -   - {q) Leibnitzius Lypfis natus in Saxo-  nia editus elt in lucem an. 1646. ex Fre-  derico , & Catherina Schmuch , illi prae-  mortuus pater a matre fuit inftitutus .  Vix ex Ephebis egrelfus maximam libro-  *um copiam, quam eidem pater relique-  „ rat , legit, at «cognita magiftri indigen-  tia, ad Thomafium omni in re literaria  • , • io    Digitized by Google    dici poffet de Francjfeo Buddaeo, de Le-  ibnitaio >(q) , Chriftiaoo Wolfio , deque  aliis pene innumeris , de quibus verbum  nullum addam , ne propofita: brevitatis li-  mites praft^iantur* '   His omnibus accenlendi denique lune  praeclariflimi viri ^Antonius Genuenfis Nea-  politanus nofter Praeceptor maximo vir  ingenio, ac per quam longa meditatione,  ac le&ione contritus aliaq. fortuna dignus,  Aloyfius Vernejus Lufitanus , Sorias Pi-  fanus, Salvator Rugerius, atque Ab. An-  gelonus P. Coeleftinus ambo Neapolita-  ni . Quorum omnium opera amo , at-  que excolo , primum ob rerum gravi-  tatem , fecundum ob methodi clarita-  tem,    in tota Germania infignem avolavit. Sub  tanto Praeceptore hiftoriam , & Politices  artem calluit , Peragravit deinde omnem  Germaniam , atque Italiam pro defcri-  benda Ducum Brunswifcorum hiftoria .  Cum rediiffet Codicem Juris Qentium di-  plomaticum edidit. Occubuit ann. 1716.  ejus vita legitur m Kortholt , Eckard ,     4 » s   tem , k fermonis latini nitorem , Pi-  fanum ob methodum , atque praecepta Lo-  gica , alium praeter res , etiam ob lin-  gua latina elegantiam r poftremum^ pro-  pter ejus methodum darifliraam .     Digitized by Google     t     INTRODUCTIO,   i, /''"VMnis humana perfe&io ab of-  V_y ficiorum, & virtutum adcu-  rato exercitio unice pendet . Verum nul-  Jum eft officiorum, ac virtutum laudabile  exercitium, nifi a natura: notitia, ejufque.  auftore , qui eam ad proprium dirigit fi-  nem : haec vero rerum Iatebrofarum cogni-  tio. eft laborum , ac fpeculationum profun-  diffimarum fru&us , quae , rationem requi-  runt omni ex pane illuftratam . Ratio  autem eft quaedam ip homine vis y five  facultas, qua 8c noeram, & aliorum cor*  porum exiftentiam , eorumque . relationes  cognofcimus ; qua fumus liberi ; qua alia  feparamus, aliaque conjungimus; qua prae-  terea a quantitatibus cognitis ad occultas^  incognitas pervenimus; ac idearum , $c  judiciorum feries neceflario vinculo con-  ne£timus: & qua, fignorum ope , noftra  intimiora animi fenfa aliis communica-  mus, errores cognofcimus, veritates dete-  gimus: qua denique juftum abinjufto,bo-   A num    s •*    Digitized by Google    2 Leflio 1. De mentis aBibus .  num a malo , honeftum a turpi facile de-  cernimus, Haic vis, quaecumque illa fit,  dum vivimus ex fenfuum applicatione ori-  tur ; experientiis , atque obfervationibus  augetur, Audio vero Logices perficitur. Ex  quibus fane concluditur , Logicam elfe fum-  mo emolumento iis omnibus, qui vel fe  ipfos , vel alios perficere curant , Cum igi-  tur mihi propofitum fuerit ipfam juven-  tuti enucleare , refla via ac ratione  proceflifle arbitror , fi primo de mentis  humanae operationum ortu , ac progrelfi-  bus, tum de fignis,. quibus eas aliis ex-  plicamus; deinde de errorum , ac verita-  tum fontibus, atque augmentis pertracta-  verim. Haec vero omnia quatuor leflioni-  bus compleflar : quarum prima: duae do-  centem , dqae vero poftremae leflioqes Lo-  gicam utentem., yt ajunt , cohflituent .  Quibus ultimo loco accedet de Logicas  redu&ione ad Arithmeticam breviflima  leflio , ut a Dhfiefttco fupputandi necefi  fitas agnofeatur.    LE-    Digitized by Google      3     LECTIO PRIMA   4 *• • t v/* r 4 I • C^*\ '   DE ORIGINE OPERATIONUM RATIONIS  HUMANAE, E1USQUE MAXIMIS  PROGRESSIBUS.   Illud quidem maximum efl , »g/a   animum videre . Cic. Tufc.t.   C A P. I.   ■ » • t   r •   Quibus partibus confiet homo .     'X omnibus animantium  generibus nobis ufque ad-  huc cognitis, unus homo  vi fuz rationis ceteris  praftat , quia hujus fa-  cultatis beneficio non modo feipfum , fed  infinita quoque obje&a exteriora cogno-  fcit. Etenim diutina corporum imprefiio-  ne in fuos fenfus, eorum exiftentiam pri-   A 2 mo    Digitized by Google    4 Lcttto I.   mo intelliglt, deinde mentis meditatione  illorum adtributa, qualitates , 8 c relatio-  nes comprehendit. Itemque natur* leges,  rerum ordinem rimatur: rerum praeterita-  rum recordatur , eafque cum praefentibus  conjungens, futuras pr*fcit,ac veluti. intue-  tur. Quid multa? ad propriam felicitatem  contendit , proprise exiftenti* principium  mundique conditorem fk intelligit, & colit.  Hanc maximam ac pene divinam rationis  vim mihi delineare nitenti , vifum eft,  primo idearum originem enucleare , tum  quo paflo eajdem vel inter fe, vel cum  aliis '■pofltnt combinari. Sed priufquam ad  h*c perpendenda aggrediamur , de homi-  nis partibus paucifiima dicamus.   §. 3. Principio infunt in homine par.  tes, quas videmus, dividimus , contrema-  mus, dimetimur; quaque funt extenf* ,  relilleffres, mutabiles. Verum haec,atqu$  ejufmodi alia corporis funt adtributa . Ho-  mo itaque ex corpore conftat,   §.4. Infuper quilibet homo quodam ve-  hementiflimo natur* impetu ad veritatis  mfrxime utilis ftudium, ad bonum com.  parandum, ad malum declinandum duci-  tur . Rurfus ordinem , pulchritudinem , per-  feftionem amat; eidemque jullitia , honsr   flas,     De mentis aftibus . 5   flas, libertafque placet . Praterea flepe magno  animi mrcrore angitur , eodem tempore quo  elt omni ex parte fanus . Contra quando-  que ell hilaris, licet ejus corpus maximis  cruciatibus torqueatur . His omnibus ac-  cedunt tot abftraftiones , atque alienatio-  nes invita:, tot rerum peregrinarum inven-  ta, tot artes, tot difciplina: . Qua: omnia  ronnifi ab homine prorfus hebete , ac ve-  luti plumbeo, materia: folida: , atque in*  ertiflima: tribui poflunt. Quamobrem ho-  mo corpore, & fpiritu conflat.   §• 5* Quod (i quis ulterius urgeret , ac  diceret , hominem ex fola materia con-  flari ; quaererem ab eo : unde tanta cogi-  tandi vis , tanta agendi libertas , tantaque  rerum etiam abditiflimarum fcientia? ufl-  de tanta fciendi , dominandique cupiditas?  unde denique tanta fenlationum contrarie-  tas , a&ionum oppofitio , virium interio-  rum pugna , tot tantique confciefni» la-  niatus ?   6 . Ex quibus omnibus planiflime de-  duci arbitror: primo hominem ex corpo-  re, & fpiritu conflari: 2. errafle eos, qui  vel folo corpofe , vel uno fpiritu ipfum  conflare crediderunt: 3. eos quoque fuif-  fe deceptos, qui fpiritum ipfius Dei mo-  -ij 0 A 3 di*    Oigitized by Google    6 Leftio /.   dificationera , vel particulam efle fcripfe-   runt .   §. 7 . Qua autem ratione fpiritus io cor-  pus , corpus vero in fpiritum agat , & in-  ter fe mutuo pene colloquantur, ac fe intelli-  gant, omnino ignoratur, ficuti etiam igno-  ratur in qua corporis parte animus loca-  tus fit. Cordatiflimorum quippe virorum  hac de re opinio eft pro capite. At amo-  tis his tricis, quseraraus feria , atque ad  propofitum accedamus .   C A P. II.   1 *   Ve fcnfibus exterioribus .   §• 8 * /'"'XUifque Icit omnem cerebri  raaffam per concavum fpinas  ufque ad ejus os facrum pro-  tendi . Quifque etiam Icit ex hac mafla  telam nervofam oriri , qua: fenfuum textu-  ram efficit. De quibus mox.   §. p. Senfus igitur efl: quadam ani-  mi vis , qua corporum externorum im-  preffiones fentimus . Verum latiore figni-  ficatione fenfus omnem vim mentis expri-  mit , qua objeci orum exteriorum ideas ,  five ftmuhcra , five fpecies , five idola    De mentis aftibus . 7   concipimus , five quicquid interius fenti-  mus . Primi generis fune ideae omnium  rerum, quas vel videmus, vel -tangimus,  vel audimus . Secundi vero generis funt  omnium voluptatum, ac dolorum ideae.   §. io. Ex quibus intelligitur , fenfus vel  efle interiores , vel exteriores . Exteriores funt  quinque notiflimi, quorbnl quatuor fedes ha-  bent peculiares, unus vero tactus efl in toto  corpore diffufus f imo & reliqui ad hunc  folum reducuntur. Interiores autem fenfus  funt totidem alii , fcilicet memoria , tem-  peramentum , pajjiones , attentio , ac deni-  que fenfus moralis* Senfus porro tam in-  teriores, quam exteriores in omnibus lio»-  minibus diflinguuntur; etenim omnes par-  tes folida: , ac fluid* in quoque homine  toto cado inter fe funt diverbe, varieque  complicatae . Quid multa? In eodem ho-  mine temporis progreffu omnis flru&ura  muratur . De fmgulis , 8c primo loco de  exterioribus.   §. ii. Vifus efl fenfuurti eminentiflimus,  nam vis vifiva ita requirebat , cum ipfa  fit orizontis extenfioni proportionalis , &  propter hominis .indigentias efl duplex .  Oculi funt duo globuli , tribus praecipuis  tunicis fepti , quarum concavitates totidem   A 4 hu-    Digitized by Google    8 Lettio I.   humoribus replentur , adeo denfis , ut lu-  cem refrangere poflint . Hujus autem  refraftio ita a natura comparata eft , ut  in oculorum fundo , five retina objefto-  rum inverfas pingat imagines. Qu« por-  ro a nervo optico excepta: , ignoto nobis  modo, in cerebro, non folum imprimun-  tur fecundum reales corporum magnitudi-  nes, figuras, fitus , colores, fed quoque  diutiffime in ipfo cerebro, quin deleantur,  impreflse remanent.   §. 12. Cum autem in omni animantium  genere, maximeque in homine iapfu tem-  poris hujus organi figura , humoruni den-  iitas , atque ipfa fibrarum textura mute-  tur, inexplicabilis ideo eife debet videndi  differentia . Qua: omnia fi quis adcurate  fupputaret , univerfam vis vifiva: quantita-  tem habebit.   §. 1 3. Auditus eft alter fenfus duplica-  tus , in auribus fitus . Auricula exterior  pro aeris undulationibus , ex corporis fo-  * nori vibratione produ£tis excipiendis, in-  fervit . Hic aer ‘tamquam in infundibulo  tortuofo receptus tympanum ingreditur ,  atque ex hoc tranfit in labyrinthum , cui  nervi acuftici adharent, quorum ope ufque  ad cerebri fibras communicatur corporis    Digitized by.Google    De mentis actibus. £   fonori fremitus, qui etiam ignota ratione  in nobis ideam foni excitat.   §. 14. Qux cum ita fint , patet quod  pro defipiendo foni gradu , fupputanda  eft primo corporis fonori elafticitas : 2.  iftus quantitas : 3. obje&i fonori diftantia.  4. aeris reflftentia : 5. denique ipfius or-  gani a&ualis ftatus.   §.15. In naribus porro eft odoratus ;  quae quibufdam nervulis capillaribus ve-  lli untur, ab ipfo cerebro produ&is. Scitur  vero ex corporibus fetidis , atque odorir  maximam effluviorum copiam continuo  exhalare, qua: aerem circumvolant. Sci-  tur etiam , quod ejufmodi particulae in-  fenfiles narium nervulos olfa&orios vel-  licant, ex quibus excitatur in cerebro o-  doris, vel fetoris fenfatio.   §. 16. Hujus fenfus propterea vis habe-  tur ex effluviorum numero, eorumque im-  petu , ex fucci nervei fubtilitate , atque ex  fibrarum cerebri elafticitate .   §.17. Quam proximus odoratui eft gu-  Jius , in lingua,* ac palaro fitus . Lingua  enim eft fuperius te£la quadam membra-  na quaqua verfus iqnumeris foraminibus  repleta , ex quibus innumerabiles papilfe  nerveas taftui rigidae fe produnt . Particu-   fe    Digilized by Google    Io Leflio I.   \x falinas , oleofas , fulphureas , aliaeqige  quamplurima: in cibis contentae iftos ner-  vulos titillant, ex quibus rerum fapidarum,  vel infipidarum idea in tlobis excitatur.   §. 18. Gradus hujus fenfationis fuppu-  tatur : i. ex particularum numero , &  qualitate , 2. ex noftra naturali , & mo-  mentanea difpolitione . . •   ip. Tandem taStus in omnes corpo-  ris, tam interiores, quam exteriores par-  tes eft diffufus ► Medulla enim oblongata  inter colli vertebras , & fpinas lateraliter  nonnulla nervorum paria protendit , qui  v in omnem corporis fuperficiem propagan-  tur, atque ita mirabiliter inter fefe ordi-  untur, ut portentofam membranas reticu-  laris telam efficiant . Hinc evenit, quod  quaslibet impreffio,quas in hac fit,ftatim  cerebro communicatur, atque imprimatur  idea corporis exterioris. Ad hunc fenfum  referuntur omnes fenfationes frigoris , ca-  loris, gravitatis, afperitatis, &c.   §.20. Vis hujus fenfus habetur ex, vi  premente, atque ex noftra aquali, & na-  turali difpofitione . ,   §. 21. Hujufmodi eft fabrica fenfuum  exteriorum , quos - vulgus multiplicatos vel-  let, atque etiam perferiores. At fi fen-  fus    Digitized by Cop^l;    j'--    De mentis tiblibus . 1 1   Tus eflent etiam centum, attamen humanat  mentis operationes eflent ilis ipfe, quas  modo habemus, nam fenfuum multiplicitate  non augerentur, verum fola idearum sphoera  evaderet major . Quantum vero ad horum  imperfe&ionem , eft quoque inepta quere-  la , nam fx fenfus eflent perferiores , illa  ipfa ratione , qua voluptatum numerus  fieret major , eadem quoque dolorum co-  pia fieret numerofior « Nefcimus igitur  quid petamus.   C A P. Ilf.    De fenfibus interioribus.   22. TpXpofita hominis parte exte-  ri riore , perpendendum nunc  eft ejus interius mirabile magifterium ,  quod fummopere in cognitiones , atque  in aftus humanos influit. Senfus interio-  res funt memoria , temperamentum , paf-  fiones , attentio , ac fenfus moralis . De  quibus quambreviter ad Tyronum captum  verba faciam .   23. Univerfa cerebri maflfa duas in  partes difpefcirur , quarum altera cere-  brum , alterum cerebellum nuncupatur .   Hic    12 Lctth 1 .   Haec fubftantia mollis infinitis peno cel-  lulis , five flexionibus repletur , in qui-  bus , modo nobis incognito , non folum  . imprimuntur , fed quoq. retinentur obje-  Clorum exteriorum imprefliones, cum eo-  rundem relationibus, etiam abftra&is, &  perquam longo ordine implicatis . Mihi  fufficiet duntaxat velle , & itatim in hac  fubftantia imagines canis , bovis , equi ,  domus, navis, exercitus &c. diftinCte in-  tueor . Itemq. hujufmodi ideae tanta vi  imprimuntur, ut iis licet femel vilis, re-  corder tamen cujufq. magnitudinem , co-  lorem , litum , dimenliones , & cetera .   §. 24. His accedit , quod in hac mi-  rabili cerebri fabrica, manent non folum  obje&orum ideae hefterna die mihi obver-  fatae , fed etiam illae , quae olim meam  pueritiam profperam, hilaremque reddide-  runt . Itemq. in ea pilae celeritatem , te-  ftudinis tarditatem , ignis vim , vul-   pis vafritiem , Sinenfium vanitatem , a-  1 iaque infinita quafi lego . Quid mul-  ta ? In hac una tanquam in libro diftin-  Ctiflimis characteribus obfignato tot phi-   lofophicarum meditationum feriem , tot  fyftematurn abfurditates , tot imperiorum  yiciflitudines, uno verbo univerfos huma-  •• .. ' nae    z&d by Coogle    Dic     De mentis a Si ibus i 3  nae rationis progreflus , & natura ipfius  revolutiones pene intueor. Haic vis , quae-  cumq. illa fit , memoria nominatur : I-  pfaq. crefcit, decrefcitq. in eodem homi-  ne ; fere femper in fene£lute debilitatur,  & nimia morborum vi etiam prorfus am-  mittitur , ut ex hiftoria .   §. 25. Temperamentum eft folidorum ,  ac fluidorum conftitutio, quae fere in An-  gulis hominibus differt . Ex hoc facile  enodatur, cur ex hominibus alii funt ob-  •tufi , torpidi , ac lenti ; alii contra a&uo-  fi , violenti , iracundi . Itemq. dantur ho-  mines fere femper hilares , feftivi , &  laetantes ; alii contra taciturni , maerentes,  triftefque. Denique funt 8c qui facillime  omnia, ac clare intelligunt . Sunt alii,  qui pauciflima , & obfcure concipiunt.  Unde haec tanta varietas , nifi ex varia  folidorum , & fluidorum permixtione ?   §. 26. In quamplurimis porro fibra  funt debiles ; in aliis vero refiftentes . I-  temque dantur fibra magis , vel minus  elafticac, magis vel minus molles, ac cae-  dentes , atque ex vafis alia funt latiora ,  alia mediocria , aliaque anguftiora . Qui-  bus pofitis , fequi neceflario deber, fluida  non poffe in omnibus a*que circulare. Ex   quo     14 LeETfo /.   «juo intelligltur dari cfiverfa temperamen-  torum genera . Datur ideo cbolericum ^[an-  guineum , melancholicum , O* phlegmaticum  in hominibus temperamentum.   §.27. Et quoniam in fanguineis fluida  aequabiliter cwrunt, ideo funt hilares, a-  perti , fecuri , eloquentes , benefici , urba-  ni , intrepidi . At quia in cholericis fluida  funt fubtiliora, & vafa apertiora, idcirco  cholerici funt celeres , impetuofi , iracun-  di , ambitiofi , atque ad vindi&am pro-  penfi ,   §. 28. Temperamentum melaocolicum  eft fanguineo inferius. Etenim melancoli-  ci funt lenti, taciturni , acri ingenio, acri-  que judicio . At omnium lentiflimi funt  phlegmatici , ob eorundem fluidorum  fpiffitudinem , & vaforum anguftias . Hinc  fit, quod phlegmatici funt vultu triftes ,  tardi, timidi, diffidentes, avari, obtufi ,  denique in virtutibus , $c vitiis mediocres.   §.29, Quicunque igitur omnem terrae  fuperficiem mente perluftraverit , generarim  inveniet, primo climata frigida homines  modificare ad temperamentum phlegmati-  cum , calida vero ad cholericum : deinde  inveniet in quam proxime frigidis homi-  nes effe melancholicos; in quam proxime   cali-    Digitized by GoogI       De mentis etlibus 15  calidis efle fanguineos . Verum hac in ge-  nere. Nam indifcriminattm ubique loco-  rum omnia temperamenta dominamur .  Quin imo in ipfo homine, eademque fa-  milia notantur diverfa hominum tempera-  menta. Quae cum ita fint, fenfationes non  poliunt elfe easdem in omnibus homini-  bus , & ne in ipfo quidem homine .   §. 30, Pajfiones , five affe&us, iive per-  turbationes , five quodvis aliud vocabulum  adhibeas, funt quadam animi commotio-  nes ab objeflis exterioribus excitata. Ha*  rum omnium fedes eft in corde , quo4  nervorum ope cerebro adhaeret , Partiones  licet multas, ac vari® , omnes tamen to-  tidem amoris fui ipfius funt modificatio-  nes ac veluti reafliones, quarum unaqua-  que in noftras ideas , & judicia maxime  influit. Verum partionum vis , atque ener-  gia a tyronibus facilius fentitur , quam iif-  dem explicari poflit,   §.31. Quartus fenfus interior eft atten-  tio, qua nihil aliud eft , quam quadam  infita mentis occupatio in objeSo nobis  cognito. Ex quo ftatim intelligitur, quod  attentio fit quadam vis obje£H impref-  fione anterior, nobis a Deo data, ut mi-  nutim rerum qualitates explorare valea-  mus    16 Leftio I.   mus. Hinc etiam intelligitur, attentionem,  efle quandam mentis energiam , qua; vel  in toto objefto, vel in aliqua ejus parte  occupatur, ut illius ideam adsquatam ha-  beat. Attentionis vis eft in ratione com-  pofita tum indigentiae prsfentis , tum tem-  peramenti , atque educationis : Itemque  attentio varia eft pro finium diverfirate ♦  §. 32. Denique fcnfus moralis eft quae-  dam anterior animi difpofitio, qua , fine  ullo magiftro turpia ab honeftis , bona a  malis, folo natur® impetu, diftinguimus.  Eadem igitur ratione , qua quis dulcia  potius, quam amara guftat , ita honefta  & bona potius confequi, quam turpia, 8 c  mala amat . Hsc animi humani vis eft  phyfica , ac veluti mechanica , ipfoque  Rationis prscclaro lumine multo ante-  rior , & vividior , atque ex fe ipfa  explicatur in quolibet homine. Hinc pe-  ne infinita hominum multitudo beneficen-  tiam, & juftitiam amat, earumque oppo-  fita deteftatur , etiamfi ignoret in natura  inefle quandam vivendi normam omnibus  communem , conflantem , sternam ; quam  quifque fine magiftro fcit , fine interprete  intelligit, fine coailione fequitur : quaque  denique omnes pueri , adulti , urbani , fyi-  , ve-    Digitized by Google     De mentis attibm . ry   veftrefque homines, ut oculis, ut auribus,  ut guftu libere utuntur.   §. 33. Ex hoc fenfu oritur in quovis  'homine illa probitas , qua: ingenita dici-  tur , quasque lenti tur ab omni humana  coniideratione , a qualibet rationum fubti-  lirate, a praemiis, atque a poenis iplis fe-  mota, ac diftintia.   • §. 34. Ex di&is clarilTime intelligittir ,   animum percipere bonum , & malum cum  eorumdem gradibus non dillimili ratic-  ne , quam qua colores intuetur, harmo-  niam concipit , odores lentit , pulchritu-  dinem diligit , & abnormia deteftaiur .  Ex ditiis quoque colligitur , hunc fenfum  effe univerlalem , reliquofque completii ,  nam ex unoquoque fe inflruit,ut de ob-  jettorum exteriorum bonitate , ac pravi-  tate dijudicare poflit .   §. 35. Haec de lenfibus tam exteriori-  bus , quam interioribus , qui veluti toti-  dem fenfationum animi fulcra , ac funda-  menta habendi fuut . Qua: omnia , nifi  quis diltin&c comprehenderit , nullo pa-  £lo intelligcre poterit , quid ex tot tan-  tilque obje&orum imprelfionibus animo  ipfi contingat , ut ex fequentibus clarum  erit    rr.--   7 *    B    * 7 3 > CAP.    . V-    Digilized by Google    r    *    Leftio I.    C A P. IV     De Animi Scnfattonibus,   §• 3^* OI ne objeftis exterioribus nullap  eflent in homine fenfationes,  & fine his nulla in eo eflfet fcientia, vel  ars. ScnJ 'ationis nomine hic venit illa in-  terior animi commotio , qui ex corpo-  rum prifentia, five preflione in nobis ex-  citatur . Cum autem fenfationes fenfuum  numerum, Sc difpofitionem fequantur, fe-  cundum eorumdem ordinem explicabuntur.   §. 37. Si quis autem quacfiverit , 1.  Utrum idei , Sc fenfationes fint ejedem ,  vel diverlse : 2. Num fenfationes , quas  animus ab objeftis excipit fibi ipfi , vel  objectis fint confom : 3. Ex quo oritur  tanta impreflionum vis , atque impetus :  4. Quare inter fe non confundantur tot  fenfationes , & fibrarum fremitus , qui  animum concutiunt: 5. Tandem quo pa-  £Io easdem nofiro arbitratu comparemus,  cum ipfi non fint , nifi totidem cere-  bri commotiones , & rea&iones ab ipfo  animo difitinfl® : ex quibus omnibus, ali-  ifque tandem is concludit .• fenlationum    /      De mentis anibus. i»   ertum , earumque progrefTum , & varie-  tatem inexplicabiles nodos continere  §. 38. Principio fenfationes vifu defini-'  tx non verfantur , nifi in corporum figu-  ris, coloribus, magnitudinibus, diftantiis,  & motu determinando . Preliis enim o-  cuhs ex luce a corporibus reflexa, fenfa-  tio fecundum vim prementenj , atque o-  cuh flruauram modificatur. Ex his 'pref.   1 lombus in nobis attentio excitatur, qu*  primum de noftri exiftentia , deinde de  objecto exteriori nos inftruir . Tum an  prefliones lint nobis confentanea , necne  ex quibus denique fenfationes grata vel  molefla eruuntur , atque ex his volupta-  tes , vel dolores producuntur : qua p 0 -  Itrema non folum animi, fed etiam om-  nium e ju felem deliberationum fulcra ac  vires motrices habenda funt.   §- 39- Secundo animus ex una in aliam  fenfationem tranfir , id elt ex voluptate  m dolorem , atque ex hoc in illam • ex  quo tranfitu , 8c cenationis; & Jurationis  lenfationes adquirit . Cellatio itaque efl '  dolorum ,. vel voluptatum fufpenfio ; du-  ratio autem ell horum continuata fuccef-  10 * Ex ejufmodi fenfationum vel fufpen-    2 e Lcttio I.   fione , vel alterna fucceflione oriuntur in  nobis defdcris , & detcflationes . Quia ubi  voluptas , vel dolor , ibi attentio . Item-  que ubi fenfatio nobis confona ; ibi vo-  Juptas ; ubi fenfatio nobis diffona , ibi do-  lor . Amamus autem voluptates , dolores  odimus. Ex primis igitur oriri debent de-  ' lideria erga voluptatum objeela ; atque  ex fecundis deteflationes erga dolorum cau-  las . Quapropter defideria , atque abomi-  nationes ex fenfationibus ipfis pratentibus  cum praeteritis germinant. Senfationum  itaque memoria noftrum fpiritum , tum  ipfiufque progreffus excitat. Sed ex quo  fenfationum memoria ?   * §. 40. Quum ab aliquo objefto procul   abfumus, ipfum neque flati m , neque to-'*  tum ex animo deletur , nam pro ut at-  tentio fuerit major , vel minor , diutius  in animo ejus imprefiio remanet . Memo-  ria igitur ex attentione , Sed ex quo at-  tentio ?   §.41. Ex di£lis , nulla memoria fine  attentione. Nulla autem attentio fine in-  digentiis, vsl noflris,vel alioruui. Item-  t|ue quilibet homo jugiter eget, alias non  confervatur. Ergo quilibet indiget , ut  ,fc tueatur , necdfaria fibi comparet , no-   *■   • y t • '   . ^ # .• »   f- ' ^ ' f ' V- — ' * *   ^  ;   • » % *•   I. > y- - V 4 . •   t 1   e .... * Dfgitized.Ey' G   -     De trientis risibus. ' ' 21   citura declinet : verum neutrum fine at*  ternione obtinetur, necefiitate itaque ha*  mo eil attentus , adfcoque fublata atten*  tione , nulla hominis dari poteft tuitio;  & eontraquc remotis omnibus indigentiis j  nulla in eo attentio.   §.42. Denique memoria differt ab ifria-  ginatione, I.-Quia memoria efl: imbecil*  la , vivida imaginatio * 2. Prima locum  habet arque in rebus abftraftis, & materia-  libus, altera vero in folis corporeis . 3. Vis  memoris ideas ordinate unit , i magi natrix  autem eafdern unit difpares , confundit &  difiociat fimilares.4. Tandem memoria ex  a&uum repetitione & fit, & corroboratur;  imaginatio ex fola natura oritur.   §.43. Ex huc ufque expolitis, fequitur r.  Animum humanum variis habitibus pol*  fe imbui, ut (impliciter fentiendi , & fen*  tiendi tam voluptates quam dolores-, de*  fiderandi , abominandi , reminifeendi , ima*  ginandi .   §.44. Sequitur 2. Mentem ab uno fenfii  tot habitibus imbui , quot ex quinque  imbuitur . Qui non alia de caula nobis  multiplicati funt , quam pro fenfationuni  multitudine augenda .   §.45. Sequitur 3. Univerfos mentis ha*  K » * B 3 bitus    12 Lcftio 1 . *   bitus effe totidem attentionis ac defide-  riorum gradus diverfos.At fenlationes, ac  defideria ipfa non funt, nifi totidem me-  rse fenfationes, videtur itaque quod quot  quot funt mentis a£lus , omnes ad lolas  fenfationes revocari poflint .   §.45. Sequitur denique 4. pro omni  mentis humana: energia enucleanda fuffi-  cere unum fehfum , minime vero depra-  vatum , ut clarius ex fequentibus fiet .   §.47. Auditus fonos percipit , quin ad  majorem, vel minorem obje&i fonori di-  itantiam advertat . Initio quilibet amat  fonos fimplices , poftea etiam maxime  compofitos . Identidem de odoratu dici  poflet .   §. 48. Guftu eafdem facultates , ac vi-  res adquirimus, quas vifu, auditu, atque  odoratu comparamus . In faporum multi-  plicitate vix unus & confufe fentitur. Hic  fenfus eft cseteris charior , nam pro vita  fufti nenda unice neceflarius .  c,i §.49. Tametfi homo videat, audiat ,  contre&et, itcmque odores ,& fapores fen-  tiat, verumtamen harum omnium ortum  ignorat. Deinde etiamli ta&us ex reliquis  fenfibus minimam habeat vim, homo ta-  men omnis omnino ta£lus fenfationis ex-*   pers,    Digifoed py GdBle     De menti s aElibus . 25   pers, non poflet vivere.   §. 50. Ita fere fenfuum corporis expla-  nata analyfi , fenlationumque natura , ac  varietate expofita , ordo poftulat , ut de  prajcipuis mentis humanne a&ibus aliqua  dicamus .   C A P. V. 4 * 0 »   J|/ m*- --tn x •: • •(. ' .«W *   Dtf mentis aftibm in genere .   $. 51 . T)Rinium Perceptio , five a/mt,  X ell primus mentis a£Ius , quo  fenfuum ope corporum externorum exi-  ftentiam,five impreffiones fentimus : Hinc  fenfatio , idea ,  quomodo in neceffitatibus  invocarunt, quaque ratione iratum pla-  cabant. Itemquc notau funt tormentorum   8 ^    Digitized by Google     De mentis attibus, 4 j   genera , atque execrabiles formula:, qui-  bus impii excruciabantur . Contra qux  vitx honeftas , qux morum innocentia ,  qux jullitia , qux pietas pro futura feli-  citate confequenda requirebantur. ScimuS  denique ex ipfis tot populorum prxjudi-  eia, fuperftitiones , deliramenta , abfurdi-  tates, foeditates, aliaque innumera pue-  rilia , qux Dei cultum vel foedarunt , vel  deflruxcrunt .   §. 92. Secundo quantum ad naturx hi*  floriam , eidem debentur aflrorum noti*  tix ; fcilicet quid fint aflra , quo ordine  difpofita, quibus in orbitis, & quomodo  moveantur , quibus viribus xquilibrantur,  quibus ratis temporibus proprios cuffus con-  ficiant . Eidem debetur metheororum hi-  floria , maris , St terrx, animalium j plan-  tarum , & foffilium cognitio « Eidem de-  nique totius naturx revolutionum perio-  dicarum defcriptio debetur.   §. 93. Tertio humana hiftoria quid  eft, nifx ipfius memorix produ£tio ? In  hac enim videtur qualis fuit primitivus  humani generis flatus , qux focietatuia  civilium origo , imperiorum omnium vi-  ciffitudines , tyrannorum feritas , heroum  gloria, ambitioforum vafrities , qui na-    42 LeRio I.   vigatio , quale commercium , terne pro-  ductiones , hominum induftria , leges ,  ufus, con fuet udi nes , bella, foedera, ma-  giflratus, militia i ve&igalia , fcientia; ,  litterati , morbi , exercitia gymnaftica *  populorum tranfmigrationes , linguaz, ur-  bium , provinciarumque devaftationes , fpi-  rituum vis , juventutis inftitutio , ludi ,  feftivitates , feri» , aliaque *   §. p4. Ad Rationem referuntur etiam  Deus , natufa , & homo . Quantum ad  Deum * Philofophia , qu» eft tam excel-  fa, ut hominem pene divinum reddat ,  Rationis eft filia. H»C licet infinite ex-  tenfa , attamen tria funt ejufdem praci-  pua obje£ta , nempe Deus , natura , & ho-  mo . Profe&o naturalis Rationis progref-  fio eft incipere ab individuis ad fpecies  ab his ad genera \ atque a generibus ad  univerfalia * Hax mentis vis metaphyfi-  cam produxit^ quam tanta cum utilitate  quotidie adplicamus ad Deum , ad natu-  ram , ad hominem  Quae  fcientia minime feparari poteft a mathe-  maticis, qua; in puras , Se in mixtas dif-  pefcuntur . Arithmetica, Geometria, Al-  gebra , ad primas; ad alteras vero Me-  chanica , Dinamica * Hidraulica , Ballifti-  ca , Cofmographia , Geographia , Chrono-  logia , Gnomonica , Optica * Dioptrica , /   Catoptrica, coniiciendique ars referuntur.  Similiter ad natura fcientias fpeftant e-  tiam Notomia phyfiologia , Medicina ,  Botanica, Venatio, Agricolrura, paftora-  lis , metallurgica , Chymica , magia na-  turalis, aliaque hujufmodi*   §. pvero ipfx  hominum indigentis. En quo pafto lin-  gua mentis vires, contraque mens vocum  multitudinem, proprietatem, atque ener-  giam invenit, & auxit.   §. 7 . Ex diflis fane colligitur duplicem -  clari in homine fe exprimendi modum .  Alter nempe eft naturalis, qui in corpo-  ris motibus ; alter vero artificialis, qui m  lingux modificatione five in vocis mo-  dulatione confiftit.   §. 8 . Ex di&is quoque colligitur vo-  cum ortum , cuidam lingux conatui, aug-.   • jnentum indigentiis , denique perieftio-   nem   . • “ • - ' ' Z ~    Digitized by Google    Ac Progrejfu ftgnorum 5 1   nem fpiritus culturae , afliduifque vitae uft-  bus deberi .   §.9. Verum ita femel enodata lingua,  ideae apud homines fic redditae funt com-  munes , ac familiares , ut nihil fupra .  Deinceps cognira etiam fuit neceflitas lo-  quendi hominibus loci , vel temporis ra*  tione remotis. Quapropter varias imagi-  nes excogitarunt , quibus mentis a£lus ex-  plicati funt. Hinc pro defignandis homi-  ne , equo , leone , bove , eorum figuras  defignarunt. En quo pafto a&ioni lin-  guae naturali , accelferunt primo foni ar-  ticulati pro praefentibus , & fcriptura pro  abfentibus. Quae fcriptura initio fuit tota  fymbolica , ut tres frumenti fpica: tres  annos notabant . Ex fymbolica evafit Hie-  roglyphica, quam etiamnum frequentifli-  me adhibemus in nummis , in pi&uris ,  in fculpturis . Sed ad exprimendos noftri  animi impetus poftremo maximum in  modum influxerunt quoque pene infinita  belli , pacifque inftrumenta .   ' §. io. Atque hinc facile eruitur 1. vo-   ces nihil aliud efle, quam quadam figna  abitraria , quae prater fonum , in nobis  -quoque excitant conceptum mentis , ut  horno j praeter fonum huic voci proprium,  1 * D 2 ex     Digilizedby       'Ac Progrejffu ftgnorum .' 6 r   gnum , & parvum ; re&um & curvum ,  grave 8 c leve . Sic Gallia eft magna cum  Regno Neapolis comparata , at eft per-  quam parva Sinenfium Imperio relata .  Hinc intelligitur, quod licet omnes rela-  tiones fint ideales , vcrumtamen Diale&i-  ci eas diftinguunt in ideales , atque reales .  Ideales funt, qua: intercedunt inter ideas  abftradas, ut inter Tacqueti , & Cavalle-  rii Geometrias . Reales funt , qua: repe-  riuntur inter pondus auri , & argenti .   §. 31. In hunc cenfum referri quoque  poflunt pene innumeras voces , qua; fub-  ftantias videntur notare , fed vere relatio-  nes exprimunt, quia ipfae non explicant,  nifi qualitates, ut pulcritudo, deformitas, -  do&rina, ftupiditas, vitiofitas , fon&itas , .  juftitia . Itemque hujufmodi nomina vi- •  dentur effe abfoluta,& funt relativa. E-  tenim unus homo refpe&u alterius defor-  mis videtur , pulcher , & cetera , Id ip-  fum dici polfet de adverbiis dofle , erudi-  te, diligenter &c.   §.32. Ultimo loco dantur termini, li-  ve voces [implices , (y compoftt a ; C lar ce ,   8c obfcura ; dijlintta, & confufce , comple-  ice , fk incompleta j adaequata , (D 1 inada *  quata. Primi generis fuqc linea; & fuper- .   fides.    Digitized by Google    6 i s Lettio II. Dc Ortu ,   ficies Protomartyr , & archimandrita 7  Secundi generis , funt corpus , & anima .  Tertii generis funt Petrus, & homo. Ul-  timi vero generis funt circulus , & vis .  His omnibus accenfenda: etiam funt vo-  ces fmgulares , ut Annibal; generales , ut  planta ; univerfales , ut res ; determinata ,  ut equus a , canis b ; indeterminata , ut  equus, & leo. Si quae fint alia; voces ,  quas praetereo , etiam facili negotio re-  duci poffunt ad has jam expofitas . Haec  de elementorum orationis do&rina', five  de vocibus tam in genere, quam in fpe-  cie ; verum quo pa 6 to eaedem vel inter  fe, vel cum aliis poflint combinari , di-  cam brevius , quam res tanta pofcat ,  adeoque ,   C A P. IV.   De ftmplici vocum combinatione 3 ftve de  propofttione ,   r   §. 33 . Alibi diftum e/1 judicium duas  ideas , vel fenfationes requirere ; unam  rei , quacum conjungitur , vel feparatur  •aliqua qualitas; alteram vero illius, quae  eidem tribuitur , vel removetur . Ex g.   ► . i 1 v Sol     Digitizedby    IbyGq.    . 'Ac Progrejfu ftgnorum 6 3   Sol eft ingentiflima ignis moles . Luna  i • eft corpus opacum . In prima propofitio-  ne : ignis a6lio foii , 8c in altera terra;  opacitas Lunae tribuitur . Contraque fi  judicium ex qualitatum remotione a re-  bus, quibus non conveniunt .Sic i Itali ho-  dt emi non habent prijlinam virtutem . Et :   1 'homo in maximis divitiis innutritus raro  eji mi/cricors. In quibus fane propofitio-  i nibus ab Italis pratentibus majorum glo-  ria, atque ab opulentis mifericordia fe-  ; paratur .   §.34. Ex quibus liquet, quod cum fit  judicium oratio verbis exprefla , ea con-  flare debet ex duobus terminis , quorujn  alter rem, de qua agitur, exprimat, al-  ter quod eidem tribuitur , vel remove-  tur. Sic agrorum cultura cfi utilis . Ha:c  propolitio duos habet terminos : alter eft  agrorum cultura ; alter utilis , quorum  primus dicitur antecedens five fubjeclum ;  fecundus vero vocatur confequens five ad-  tributum five praedicatum .   §. 35. Cum vero voces ex earum in-  ventione non inferviant, nifi pro objcftis  denominandis, hinc fequitur, quod fi quis  adfirmare, vel negare aliquid velit, opor-  tet , ut verbum aliquod adhibeat , cum   quo      ■ w • » • v.   *•* * -    . At fi dicam : Brutus  Roma pugnavit , ut fervaret reliquias mo -  rientis libertatis. Incidens eft in praedica-  to , Itemque datur etiam propofitio hy-   po-    Digitized by Goodle    l    As Progrejfu flgnorum 1 69   pothetica , cum nempe fubje&o praedica-  tum convenit fub aliqua conditione , ut :  Refp. tunc erit florida , cum juventus fue-  rit optime inftituta. Ha?c de propofitionis  materia, fequitur nunc ejus forma.   §. 4 6. Propofitionis forma in termino-  rum unione , vel in eorumdem feparatio-  ne confiftit, ex quo oritur propofitionum  adfirmatio vel negatio . Sic : virtute quam-  protcime homines accedunt ad Deum . Con-  traque : vitium non eft utile Harum al-  tera dicitur ajens , altera vero negans .   §. 47. Quo in loco notandum eft  quod in propofitionibus affirmativis ter-  minorum unio fequi debeat fubjetti, non  vero praedicati extenfionem . Ex. g. Om-  nis leo eft animal . Non intelligitur , quod  omnis leo fit omne animantium genus .  At in propofitionibus negantibus praedica-  tum omnino excluditur. Ex. g. Nulla  planta eft anima f sequivalet huic : nulla  planta eft nulla animalium fpecies . Haec  de forma propofitionum perquam fatis  §. 48. Reftat , ut poftremo loco de  propofitionis quantitate aliqua dicamus ,  quae nihil aliud eft y quam major , aut  minor terminorum vis , quae in pro-  pofitionibus continetur . Cum autem ter-   E 3 mini     yo lactito II. De Ortu ,   mini maximam , vel minimam fignifica-  tionis extenfionem habere poftint , hinc  fequitur , dari debere duas propofitiones  inter fe maxime diftantes , quarum alte-  . ra dicatur univerfalis , altera vero fingu-  laris. Ut: univerfi homines ratiocinantur t  eft primi generis : Petrus ratiocinatur , efl  fecundi generis. Itemque amba; effe pof-  funt vel' adfirmativa , vel negativa . No-  ta propolitionum univerfalium eft vel  omnis , vel nullus . Singularium vero pro-  pofitionum nota eft , hic , ille , & ce-  tera.   §. 4p. Inter has duas propofitiones ma-  xime extremas dantur & alias interme-  dias, qua: particulares atque indeterminata;  vocantur . Ut : aliquis homo ejl dottus . I*  temque : aliqua figura omnes angulos ha-  bet duobus redis aquale   §. 50. Notandum hoc in loco eft >  quod poflit dari propofitio qua; videatur  fingularis,verumtamen eft univerfalis. Et  con tra. Hi nefit, quod ; ut propofitio fit u-  niverfalis , requiritur . 1. Ut plures re-  ' rum fpecies fub fe comprehendat . Ex. g.  Omne triangulum ; Omnes planta , omnes  lapides . 2. Requiritur ut praedicatum ab-  folure, vel faltem hypbthetice alicui fpe-   ciei    Digitized by Google    Ac Progrejf 4 flgnorttm . 71   ciei conveniat . Ex. g. homo boneflus ejl  Reip. utilis . 3. Requiritur , ut generis  praedicatum etiam omnibus individuis con-  veniat . Ex. g. aurum in fluido demerfum  in eius fundum incidit . Idem eft ac (t  dicerem ; Omne /olidum gravitate fpecifl-  ca majus aqua in fundum decidit .   §.51. Omnes propofitiones univerfales  in metapbyflcas , & morales dividuntur .  Primae funt , in quibus neque genus ali-  quod , neque individuum excipitur . Ex.  gr. omnis homo ex corpore , (D* fpiritu con-  flat . Haec propofitio adpellatur quoque  abfoluta , utpote fubftantiae elfentialibus  innixa . In quibus vero aliquod genus ,  vel fpecies , vel individuum excipitur ,  denominantur morales , ut.* omnes Galli a  temperamento /anguineo , (y omnes Hifpa.  ni a cbolerico dominantur . Nam falfum eft,  quod omnes Galli, vel omnes Hifpani ,  nullo excepto, fint fanguinei , et cholerici.   §. 52. Denique quotquot funt univerfa-  les propofitiones, omnes funt vel adflr-  mativa , vel negativa , quas brevitatis  gratia fcholaftici hifGe quatuor alphabeti  Uteris indigitant , quaeque funt . A, E ,  1 , 0 . Prima; duae affirmativas , duae au-  tem poftremae negativas defignant . Infu-   E 4 , P«     72 Lettio II. De Ortu ,'   per A denotat univerfalem affirmativam,  E negativam . Ex poftremis I affirmati-  vam particularem , O negativam quoque  particularem . Denique E continetur in A ,  & O in E-, dummodo propofitiones fmt  ejufdem generis. Sic : Omnia animantium  genera fentiunt . Oves vero funt animan-  tes .’ Ergo fentiunt. Et fic : quicquid non  componitur , nequit in partes clivuli . Spi-  ritus non componitur . Non ejl itaque di-  viftbilis . «   GA P. V.   ' 7 .   De quibufditm vulgaribus propofitionum  adfetlionibus .   §, 53. Hic affe£lionum nomine veniunt  quxdam propofitionum qualitates , qua;  funt : oppofttio , a qui poli enti a , & con-  verfto .   §. 54. Primo oppofitio* duarum propo-  fitionum comparationem denotat , qua;  licet iifdem terminis conflent, attamen  ipfae variare pofTunt v$l in fola forma ,  vel in fola quantitate, vel in utraque. Si  pugnent in fola forma, retenta quantita-  te , tunc vel funt amba; univerfales ,  vel ambae particulares , Si primum, dicun-  tur    Digitized by Google    Ac Prdgrcjfu fignoruml 73  iur contraria , ut .* omnis Italus ejl fagax :  nullus Italus ejl fagax. Sin alias, dicun-,  tur fubcontraria : ut .* aliquis l iteratus ejl  boneflus\ aliquis liter atus non ejl bonejlus f  §.55. Si vero pugnent in quantitate,  retenta forma, tunc vocantur fubaltema ,  quae efle poffunt , vel ambae affirmantes ,  vel negantes « Primi generis eft haec ;  omnis homo laboriofus ejl etiam bonejlus :  aliquis laboriofus ejl bonejlus * Secundi ge-  neris eft haec altera : nulla fuperjlitio ejl  utilis : aliqua fuperjlitio ejl utilis .   §. 5 6 . Poftremo duae propofitiones pof-  funt inter fe aeque pugnare tum in quan-  titate , tum in forma , quo cafu di-,  cuntur contradi Horia ; ut : omnis tyrannus  ejl generi humano detrimento : aliquis ty-  rannus non ejl generi humano detrimento .   §. 57. Quantum ad aequipollentiam,dico  quod tunc du$ propofitiones fint ejufdem  valoris , vel aequepollent , cum altera al-  teri fubftituti poteft , quin earum vis ,  vel. valor mutetur ; ut : quicquid ejl vere  jujlum ejl utile . Et contra : quod sjl ve-  re utile , ejl jujlum . Quo 1 eft de unica  aequi pollentia fimplici.   §. Ex quo fequitur primo , quod tunc  detur aequipollintia inter duas propofitio-    i    74 Lcfllo II. De Ortu ,   nes , cum definitio reciprocari poteft cum  definito. Ex. g. machina , qux horas diei  defxgnat , horologium adpcllatur . Et con*  tra : horologium ejl machina , qua horas  diei deftgnat . Secundo fit , ut quod  fubje&o convenit, praidicato quoque con-  veniat . Sic omnis Japiens legislator Reipu-  hlica tranquillitatem promovet . Et vice-  verfa * omnis Reip . proj perit as a fapien -  tijfimo legislatore provenit . Ex quo etiam  fit , quod omnis propofitionum converfio  fit etiam sequipollentia > proindeque de ea.  nullum verbum .   §. 57. Cum definitiones , ac divifiones  non fint, nili totidem judicia, hinc intel-  ligitur eafdem locum habere in propofi-  tionibus . Definitio itaque eft propofitio,  qua quorumdam terminorum ope aliqua  idea completa , vel determinata exprimi-  tur . Ex. g. Homo eft animal ratione pra$  ditum , civile , atque ad propriam felicita-  tem propenfum . Itemque definitiones ad-  hibemus pro rerum notis diftinguendis ,  ut eas ab aliis facile fecernamus . Sic :  homo efl animat rationale , civile , ad bea -  titudinem f alium. Hlfce notis diftingui-  tur adeo a ceteris animantibus, ut aliter  ab iifdem diftingui non pollet .   X §.rfo.      Digitized by Googlp    Ac Progrcjfu ftgnorum i 75  §1 60. Ex his fequitur. 1. Debere ingre-  di in definitionibus folas notas intrinfecas .  1. Sequitur pofle quoque ingredi poflibi-  les , 8 c impoflibiles, dummodo impoflibi-  litas non fit abfoluta , ut : homo eft ani-  mal ratiocinans , politicum , ad felicitatem  fatlum , vaiiifque habitibus moralibus im-  butum .   §. 61. Ex his fequitur. 3. Pro omni  rerum ambiguitate removenda * neceffe  eft , ut termini fint perquam clari . 4.  Quod tunc definitio dicitur generis , aut  fpeciei , cum utriufque effentialia dinu-  merantur. 5. Quod illa fit definitio par-  ticularis, quae eft rei adeommodata.   §. 6z. Verum cum pmer rerum eflen-  tialia etiam nomina definire poflimus ,  propterea dantur quoque definitiones no-  minales . Hinc univerfae definitiones in  reales , 8 c nominales diftinguuntur . Primi  generis funt definitiones circuli , quadrati,  trianguli. Secundi generis funt definitio-  nes infiniti , trilaterae , quatrilaterae figurae ,  §. 53. In *quo notent juvenes, quod li-  cet Diale&ici definitiones reales adpellent  illas, quae ex genere, & differentia con-  fiant , verumtamen ipfae quoque funt »0-  minalcs . Nam etiam definitionibus reali?   bus    Digilized by Google    y6 Leftio II. De Ortu ,   bus nihil aliud intelligitur , quam illud  ipfum , quod illo vocabulo Philofophi  comprehendunt . Sic : homo ejl animal ra-  tionis compos , humana figura praditum ,  quid eft aliud , quam hujus nominis de*  finitio ? Cur ita ? Quia nemo unus ad-  huc fcivit rerum effentias , aut Tuet un-  quam .   §.54. Denique divifio eft totius refo-  'hitio in fuas partes componentes . Quae  dicitur phyfica in quantitatibus extenfis r  & compofitis : idealis in 'abftra&is . Ad  phyficam refertur humani corporis divi-  fio in partes / 'olidas , & fluidas. Ad alte-  ram vero figurarum planarum partitio in  trilateras , quatrilateras , & multilateras .  Divifionis utilitas eft maxima in rebus  maxime complicatis ac longis, quae uno  veluti mentis intuitu videri , aut com-  prehendi minime poliunt.   §. 65 . Praeterea iftis propofitionibus ac-  cedunt quadam alia , quae apud Geome-  tras palfim inveniuntur, fcilicet propofitio  T beor cHica & praftica , demonflrabilis  in demonflrabilis . Itemque axioma , pofiula *  tum , problema , theorema , fcholium , corol-  larium ^ lemma , & fi quae fint alia, quae  utpote omnibus notae , de iifdem locati  non arbitror. Cap. 6 .    Digitized b^Google    r Ac Progrejfu ftgnorum 1 77   C A P. . VI.   De Compofita Terminorum combinatione J  five de fj/llogifmo , m   §.66. Cum ratiocinatio fit convenien-  tis, vel difconvenientis ratio, quam duas  idea: habent cum tertia ; intelligifur inde,  quod ficuri ideae cum terminis , & judi-  cia cum propofitionibus explicantur , fic  fyllogifmo ratiocinatio enunciatur . Ex  quo intelligitur , quod fyllogifmus fit o-  ratio , qua mentis vis aliis communica-  tur : atque etiam intelligitur , quod om-  nis fyllogifmus ex tribus propofitionibus  conflare debeat. Verum ejufmodi propo-  rtiones inter fe ita funt colliganda: , ut  non modo terminum medium habeant  communem , fed requiritur etiam , ut ter-  mini extremi inter fe uniantur . Ex. g.  Omne grave tendit deorfum. Lapis autem  eji gravis. Cadit ergo. In quo fyllogif-  mo tres termini vel propofitiones funtropofitiones , Termini funt 1 gravis , 2  apis , 3 deorfum, Propofitiones vero funt  1. Omne grave tendit deorfum . 2. Lapis  ejl gravis, 3. Ergo tendit deorfum. Qua-  rum duae prima: dicuntur pramijfa , po-  flrema vero vocatur conci ufio .   §.  nuenfis , aliique complures late fufeque  de tot tantifque variis fyllogifmorum fi-  guris difputaverint, attamen eaj mihi fem-  per vira: funt mera» fubtilitates fcholafti-  ca:, omnino inutiles, hoc confilio potius  ea pmerire volui , quam juventutem in  nugis detinere.   CAP.      Digitized by Google    'Ac ProgreJJu ftgnorum . 85   C A P. VII.   De quibufdam vulgaribus argumentandi  i modis . . •   • • *> • _■   §. 80. Primo pra fua maxima clarita-  te poteft in fyllogifmo omitti major pro-  pofitio , qui argumentandi 'modus 'dicitur  eutbimeema . Ex. g. Hic homo cbolerico  temperamento dominatur . Ergo e fi cru ielis y  ubi ioielligitur hax major propofitio :  £foirumque temperamento cbolerico domina «   t. r efl crudelis. Hic autem bomo tempera-   K 1   mtnto cbolerico dominatur . Ergo efl crudelis ,  81. Secundo cuique propofitioni ad-  di poteft ratio, qua praedicaturi* convenit  fubje&o , idque fieri poteft in utrifque  propofitionibus . Hic modus apud orato-  res frequentiffimus, apud Diale&icos per-  quam rarus, dicitur; Epicberema . Sic: in  corpore civili quifque debet alium dilide-  re y aliter nequit in eo -dari harmonia po-  litica. Petrus y autem , Francifcus , aliique  funt in corpore civili. Ergo fe mutuo di-  ligere debent.   §.82. Tertio ficuti. ex tribus fyllogif-  mi propofitionibus , ‘una tac.eri poteft ob   F 2 maxi-   % *    Digitized by Google    §4 Lcttio II. De Ortu ,   maximam ejus evidentiam , ita aliquan-  do ad manifeltandum perquam longum ,  atque- implicatum ratiocinium tres propo-  iitiones nou fufficient , fed oportet alias  addere , vel faltim alium fyllogifmum ,  vel qnthimema. In primo cafu argumen-  tum dicitur /ornes , in altero Profyllogif-  mus .   §.83. Quantum ad foritem , ipfe e(l  quadam propofitionum feries , ita conne-  xa , ut pradicatum prima propofttionis in  fubjetium fecundec tranfeat : pradicatum fe-  cunda: in fubjettum tertia , & ita dein-  ceps , donec in. concluftone fubjeElum prima  uniatur cum pradicato ultima propofttionis .  Sic : lueratur ut laboratur : laboratur ut con-  fumitur : confumitur ut luxus : luxus ex di-  vitiis * divitia vero, ut commercium . Lucratur  itaque ut commercium majus , vel minus efl.   §.84. Atque hinc intelligitur , foritem  dici . bypotbeticion , fi ex fyllogifmis hy-  potheticis conflet . Ex„ g. ft Deus efl fa-  pientiffimus , prafcire omnia mala debuit *  ft mala prafcita fuerint , fublata funt\ fi  mala fuerint fublata , mundus a Deo crea-  tus efl ceteris melior . Sed Deus efl fa-  pientijjimus . Mundus ergo a Deo creatus  ejl reliquis melior > v   8 *    »    Digitized by Googli    Ac Ptogrejfu /ignorunt» 85  §.85. Quantum ad profyllogifmum ,  ipfe ejl merus fyllogifmus , cujus conci ufio  in pramijjtam alterius fyllogifmi tranfit .  Ex. g. Omne ens fua natura iners , ejl  corporeum . Spiritus autem non ejl iners ,  jed attuo fus . Ergo non ejl corporeus . Ve-  rum quicquid non ejl corporeum in partes  dividi nequit . Spiritus itaque humanus non  cjl refolubilis .   , §.8 LeBio III, De errorum  fimus l 12. His omnibus additur , natu-  ras res cffe adeo innumeras, ac compli-  catas , ut nemini adhuc contingerit de  iifdem adcurate judica* . Denique quis  umquam propria debilitatis libi teftis eft?  Quicumque fane de aliqua re judicium  adfert , exiftimat de ea non poffe me-  lius judicari . Quamobrem ut Intellectus  hos errores vel devitet, vel minuat, hic  pro mea virili nunc curabo , atque ut  ordine noftra procedat oratio, errores fe-  cundum ea ipfa principia , qus in altera  parte enucleata funt , expendam , fcilicet  juxta Mentis, ac lingua; operationes •  Quod fi dicenda non fuffecerint ad omne  ignoranti*, errorumque velum difcinden-  dum , fufficient tamen tyronibus & ut  minus errata fortafle efficient.   ( C A P. II.   De Mentis erroribus ad fenfus exteriores  relatis •   §. 5. Sicuti fit ubi optici varient vel in  lentium difpofitione , vel numero, objefta  majora , vel minora , magis , minufve  diftantia adparent , ita oculi cum non    Digitized by Google     )    Mentis ortu, ne progrcffibusl 95  fint, quam todidem tubuli optici , inter  fs maxime differentes , tam ob eorum  tunicas , quam ob eorum humores ; ex  tali varietate variae prorfus fenfationes ,  at. proinde ab iis complures errorum cau- -  fae oriantur neceffe eft.   §. 6. Erratur 1. Cum quis objeflo-  rum exiftentiam negat , quae ipfe non  videt oculo inerim ; at oculus mycro-  fcopio armatus infinita intuetur , qux ei fi- .  ne tali auxilio non obverfabantur . 2. De-  cipimur in diffantiis ; nam fol , luna ^ 8c  nubes videntur ^qualiter diftare , verum-  tamen nubes non attolluntur nifx ad  duo Y vel tria milliaria Italica : Luna ex-  cedit 333330. fol vero, juxta Kepleri ' *   fupputationes , nonaginta miliones fupe-  rat . Duae urbes cum valle intermedia ,  etiamfi inter fe diflantiffimae , cominus vi-  fx , videntur 1 una eademque . 3. De-  cipimur quo ad corporum figuras : : ellyp-  Iis enim procul vifa. a circulo non di-  ftinguitur ; Itemque duae lineae parallelae  apparent convergentes ; 8c duo 'parietes di-  vergentes videntur paralleli ; & linea fle-  xa ac torfuofa apparet refla . Quarto cam-  pana pulfata , licet ejus partes interiori  fremitu concuffae , attamen videntur om-  ■ nes    Digitized by Google    p 5 LeHio III. De en orum  nes immobiles. Id ipfum dici poflet de  aquis paludofis, ac lutulentis. 5. In pro-  pagatioue Jucis^ etiam decipimur , cujus  motus pulatur fieri in inflanti , cum ta-  men iit fuccefiivus . Hinc Newtonus ob-  fervavit quolibet min uto fecundo ea in  percurrere. 20. Semidiametros terreflres ,  vid. 8 , 202. milliaria . Poflremo erra-  mus quantum ad rerum magnitudines ,  nam folaris difci diameter duorum , vel  trium , pedum videtur , verumtamen folis  magnitudo ab aftronomis eft millione ma-  jor 'if ipfa tellure . Alias mentis deceptio-  nes , quo ad vifum omitto , ne hac in  re nimius efTe videar.   ' §. 7. Sequitur auditus,. 1. hic fenfusi  nos decipit > dum judicamus fonum , vel  concentum effe in ipfis inflrumentis , cum  re vera fit in nobis . Etenim in inftru,-  mentis non reperiuntur, quam cordarum  vibrationes, quae aerem movent. Itaque  aere deficiente , debent etiam deficere ejus  undulationes , adeoque fonus, ut in ma-  china pneumatica , atque in altiffimis  montibus facillime obfervatum . 2. Deci-  pimur , dum judicamus alios eodem mo-  do fentire , ac nos . Quod nequit acci-  dere ob diverfam aurium ftrufturam . 3,   Erra-   ' •    Digitized by GoogI    Metitis orturae progrejjib. py  Erramus , dum fonum referimus verfus  illam partem , ex qua ad nos pervenit ,  iicet corpus fonorum fit alibi Quarto  denique fepiflime unum fonum cum alio  confundimus .   §. 8. Odoratu , & guftu etiam' falli-  mur. r. Odores, 8 c fapores in objeftis  extare putamus, cum in iis non fit,- ni-  fi fola partium difpofitio , five effluvio-  rum, qu* narium, & linguai papillas ner-  veas titillant: 2. His fenfibus turbatis fe-  tida , atque infipida corpora judicamus ,  qualia reapfe non funt. g.jEflimamus eun-  dem fetoris , odoris , & faporis gradum  ab orpnibus circumflantibus a:que fentiri :  Quod fane eft omnino falfum , nam harum  (enfationum gradatio fequi debet organo-  rum difpofitiones .   §. p. Ta£us in gravitatis , afperitatft ,  caloris , & frigoris fenfationibus verfatur ;  & in his omnibus perpetuo decipimur .  1. Vas aere repletum aeftimatur aeque pon-  derofum , ac fi aere elfet orbatum . 2. Ex  quo judicamus aliquid non gravitare fu-  pra nos , judicamus id elfe ponderis ex-  pers . Quapropter aerem non aeftimamus  gravem , attamen columna aeris , quae  nobis imminet , putatur aequalis ponderi  ) _ G 28.    Digitized by Google    p$ Leflio III, De errorum  28. mercurii pollicum : 3. Si folidum  in , fluido demereatur , amittit in eo tan-  tum ponderis, quantum eft volumen flui-  di folidi volumini asquale , adeoque ip-  famet auri moles gravitat minus in a-  qua , quam in vino ; & minus in vino,  quam in aere. 4. Corporum quot quot  funt fuperficies, etiamfi omnes appareant  laevisiatae , attamep mycrofcopio yifaf', eas  jntuemur afperas . 5. Judicamus quadam  corpora fua natura calida , contraque alia  frigida ; verumtamen palor, & frigus non  funt , nifi quadam interiores corporis  noftri fenfationes . Hinc fi manu fri-  gida tangatur aqua calida , haec fentitur  frigida. Et contra fi manus calida mer-  gatur in aqua frigida , haec fentitur cali-  da. Sane haec tanta fenfationum contra-  rietas , eft in nobis ipfls, Id |pfum di-  cendum eft de voluptatibus , ac doloribus,  corumque gradibus, nam quicquid ipfa  funt , ad nos femper funt referenda . Haec  de mentis erroribus , quo ad fenfus exterio-  res , illos nunc percurramus , qui ad iq»  feriores fpe&ant .    CAP.    /    v    Digitized by Googl    Mentis ortUy ac progrejjib. py   s •   C A P. III.    De mentif prroribus ad fenfus interiores  relatis f   • I .    §. 10. TNteriores hominis fenfus alibi  X defcripti , funt memoria , tem-  peramentum, affe&us , attentio , ac fen-  fus moralis . Perpendatur modo quo pa-  fto ab iifdem decipiamur,   §. 11. Primo memoria, cui univerfam  cognitionum noftrarum fphceram debe-  mus, in quamplurimis nos decipit . 1.  Prompte non exhibet nobis ideas alias  conceptas , cujus defe&us quilibet eft con*  fcius , 8 c maxime fcnes ; 2. Unam pro  alia idea, unum pro alio nomine, unum-  que locum pro alio nobis fubminiftrat ;  3. Sua vi , atque energia aliquando mi-*  rus vividas vividioribus ideis praefert : 4.  Saepiffime in ipfis narrationibus maximi  momenti deeft. 5. Idelas , earumque fi-  gna, etiam improbo labore difpofitas, in-  ter fe confundit. Facilius retinet ilia y    quae ad nos , quam quae ad alios fpeflant.  7. Denique quandoque eft adeo vivida ,  pt phantafia evadat . Hinc fane vifiones,   G 2 , ilr     Digitized by Google    i oo Leftio III. De errorum   illufiones , abalienationes , phanatifmus y  exftafis , & quidam mentis furor oriun-  tur : Hinc etiam voluptatis , ac doloris  gradus dependent.   §. 12. Secundo loco cum temperamen-  tum fit certa folidorum , aq fluidorum,  conftitutio ,4ntelligitur, quod ipfum efle  poffit magis , vel minus lentum ; magis  vel minus vividum, adeoque fuftimopere  influere debet in noftras idearum intelle-  ctiones , in noftra judicia, atque in ipfa  ratiocinia . En caufa , cur cholerici fere  omnes flnt ambitiofl , ac crudeles . Con-  tra fanguinei urbani , & mifericordes . Cur  melancholici taciturni , ac ratiocinatores ;  contra phlegmatici timidi , pufillanimes,  excordes, avari.   . §.13, Atque hine facile eruitur horum   omnium propeniiones & judicia debere  efle varia . Nam primi funt magni pro-?  miffores , fuperbi , audaces , vafri , ambi-  tiofl. Secundi apti, nati ad venerem, ad  vinum , ad libidinem , ad ludos , brevius  ad un iverfa , qu® fenfus alliciunt , & mul-  cent : itcmque funt.hilares , ac ftrenui  milites , conflantes , liberales , fociales ,  qd grandia quoque fafti . Melancholici  ftmt mentis coufufe , laboriofi , diffiden-    Digitized by Google    Mentis ortu , ac progreJJib. ior  tes atque acerrimi judicii . Phlegmatici  denique funt natura pavidi , pufillanimes ,  fuperftitiofi , fervi nati , confufi , fuperfi-  ciales, ignavi.   §.14. Qua: cum ita fint, neceflario fe-  qui debet, quod circa idem objeftum his  omnibus obferyatum , non aeque judicare  poflint . Itemque idem periculum fangui-  neis videbitur nullius momenti , melan-  cholicis magnum, phlegmaticis maximum.  Similiter eadem res uni efle debet ma-  gna:. voluptati; alteri vero maximo dolo-  ri. Praeterea idem ac£ufatus, ab uno ex-  cufatur , ab altero damnatur ad mortem ,  a tertio ad crucem , ab ultimo ad remos.  Unde igitur tanta judiciorum diverfitas ,  tiifi ab ideis variis ; unde idearum varia-  tas , nift ex fenfationum diverfitate ; unde  tandem haec varietas , nili a temperamen-  tis , ad quod nifi mens advertat , .non  aequo judicabit Iove , fed potius fecundum  propriam conftitutionem .   §. 1 5. Tertius noftrorum errorum fons  in pafiionibus confiftit : Primo quotquot  funt in homine pafliones , omnes ad li-  lium fui ipfius amorem reducuntur; hinc  eft quod noftra judicia femper ad hoc u-  nicum atque indeclinabile obje&um refe-   G 3 ran    102 LeElio 111. De errorum  rantur . Hinc quoque eft, quod in noflris  judiciis non aliud legitur , & obfervatur,  quam quo nos temperamento dominamur,   & quo amore nos ipfos diligimus .Legatur  hiftoria Civilis ad hoc evidentiflime com-  probandum, e* qua videbitur, ob proprium *  amorem filios Patribus , Patres filiis ne-  cem intulilfe  identidem de fingulis animi paflioni-  bus fecUndariis dici poflet . At quis dinu-  merare poterit univcrfa Intelledus errata,  quae ex odio , timore i ambitione * fpe ,  immodica laetitia* defiderio * ira , audacia,  timiditate , ceterifque animi modificatio-  nibus orta funt , ac quotidie oriuntur ?  Loquacem Fabium, ut ille ait, delalfa-  rem , fi vellem ea omnia fingillatim per-    T    Mentis ortu , ac progrejjib. 103  fgqui ; at pauciflima dicam ad Tyronum  captum, qui rerum multitudine ilon funt.  obruendi  ac tot hominum  ftupiditas 'derivanda eft. 6 . Ex ipfa vo-  luntatis alienatio, mentis diftra£lio , judi-  ciorum praecipitantia non modo apud po-  pulum , fed penes ipfos viro§ literatos •  Nonne haec funt errorum fons , atque   origo ? „ .   §. 21. Reflat, ut extremo loco de fen-  fu morali dicamus , ejufque fallacias often^  damus . V erum cum hic fenfus fit omni  reflexione , quolibet examine , & quibuf-  vis praejudiciis anterior * hinc nequaquam  ab eo decipimur» At profequamur reli-  qua mentis errata»   C . ■ A P. IV. '   • t   De erroribus ad mentis affus relatis »   §.22. T ris cogitans , judicatrix* ac  V ratiocinatrix eft tam invo-  luta , atque difficilis , ut quafi impoflibi-  le fit omnium errorum analyfim juxta  univerfos mentis a£lus hic exhibere . Qua-  propter confueta ratione praecipuos tan-  tummodo attingam *   §. 23. Mens errat * dum fenfationes  concipit tanquam res realiter in ©bjeftis    io 6 Letlio III. De errorum   exiftentes. Hinc judicamus dolorem eflfe  in cultro , faporem in ficubus , dulcedi-  nem in vino * frigorem in aqua , calo-  rem in igne . 2. Dum fenfationes , quas  ut centies diftum eft i funt relate , haben-  tur abfolutse , hinc dicimus fua natura  bonum * vel malum aliquod obje&um ,  quod tald eft duntaxat refpe£tu rioftri . 3.  Id ipfurri diceridum quoque eft de volup-  tatibus, ac doloribus, qus non funt nili  totidem rea&iones tiobis confonse , vel  diflonas, ddeoque nobis folis tiiric tempo-  ris relate 4 Nihil enim in ipfis quidquam  abfolutuni concipiendum eft i 44 Decipi-  mur dum ideas abftra&as , ut Dei , ho-  minum , Sc corporum aSiones habentur  ejufdem generis i licet toto coelo inter  fe diftinguantuT *   §. 24. Item durii ideas fpirituales  putamus materiales , uti funt Angeli ,  Dsmones, 8 c c. 6 . erramus dum qua: vi-  nita funt , feparata judicamus ; & cotitra  quae fola mente fepararitur , natura con-  •jun£Ia putamus 4 Primi generis errata funt  tot Poetarum fabellae ^ atque commenta.  Secundi autem gerieris * funt tot Roma-  norum Dea: , & Dii , ut juftitia i Viso-  ria , Fortitudo , Februa , Jupiter Termi-  nalis,    Digitized by Google    Mentis ortu , ac progrejjtb. icj  liatis , Feretrius , & c. 7. falfe judicatur,  fi relationum ideaj ignorentur , ut in ma-  lorum origine ; in Dei natura , pradcien-  tia . 8. Etiarri falfo judicatur * fi hypo-  thefes habentur vera», priufquam ad pra-  xim revocata; fuerint . Hujufmodi funt Pla-  tonis ideaj innata;, noftra intuido in Deo,  qua; Malebranckio placuit * Woowardi ,  Wiftoni j & Burnct fyftemata , aliaque  hujufce commenta pene infinita , potius  delirantium fomnia,quam Philofophorum   opiniones . ■ t   §.25. His. 9. additur, quod ex medi-  tationis defe&u facile erramus ; 10. Si  ut abfolute accipiantur , quae ex quo-  dam circumflandarum concurfu intelligenda  funt * Hinc male quis ntentis gradus ex  fortuna determinabit . 1 1» Facile decipitur  fi a particulari idea ad univerfalem fla-  tim afcendatur, quin omnes fpecies &  genera percurrerit * Quis enim dicet li-  terulis grajcis imbutunl etiam cordatum  efle virum, & folida , magriaque cogi-  tantem? quis Philofophum putabit etiam  bonum agricalam ? quis denique Cafuiftam  etiam Theologum, philofophum, hiftori-  cum , atque aeconomicum ?   §. 2 6 . Praeterea .12. decipimur , dum ea t   quas    16 $ Lectio III. De errorum  qux non intelligimus , infipienter , atque  obftinato animo negamus . 13. Decipi-  mur , cum ea quaj nobis funt contraria ,  fpernimus, minuimus , damnamus 14. no-  vitatis amore : 15. Scepticifmi fpiritu in-  confiderato : 16. Erratur ex argumenti a-  nalogia, five ex rerum fimilitudine : 17.  Ex libertatis abufu : iB. Ex nimia curiofi-  tate: ip. Ex nimio defiderio nos diftin-  guendi a reliquis hominibus faltem ejuf-  em ordinis: 20. Ex partium ftudio,quod   3 uibufdam temporibus , ac locis nos lu-  ificat : 21. Pro privato emolumento ,  quod nos oblivifci facit ipfa naturae liga-  mina , ut liberemur ab interioribus fen-  fationibus moralibus . 22. Denique quo-  dam ambitionis fpiritu , quo in noftro  cerebro veluti mundum univerfum conci-  pimus , cujus nos centrum evadimus , lae-  tamur dum aliorum opiniones circa nos  gyrant, atque ceu deliquia pati obferva-  mus .    (    CAP.    Googl    Di    Mentis ortu , ac progrejftb', iop'   C A P. V.   i   jD* erroribus ad animi ftgna relatis i   §.27. OUnt voces, aut vocabula to-  tidem animi inftrumenta ,  vel rerum figna. Cum autem voces con-  fiderari poflint tam folitariae , quam fi-  mul jun&ae , tum fimplici tum compoti-  ta ratione , hinc fit , quod totidem mo-  dis in iifdem intelle&us errare poterit ,  ut ex fequentibus.   §. 28. Primo erramus cum vocibus uti-  mur , quae pmnis omnino fignificationis  funt expertes , ut entelechia , quam adhi-  buit Ariftoteles. 2. Cum utimur vocibus  ex fe clariflimis , quae tamen unione  fiunt obfcurae , ut circulo - — Quadratus,  corpus — fpirituale . 3. Si voces adhibea-  mus ambiguas , ut anima , cujus idea va- *  ria philofophorum placita fequitur: 4, Si  putemus abfolutas voces , quae funt vere  relatae , ut pulcritudo , deformitas , vitio-  fitas, juftitia. 5. Erratur, fi eidem voca-  bulo eadem vis tribuatur , etiam in ma-  xima locorum , ac temporum diftantia ,  yt pileus , calceus , navis , theatrum : 6.   Si    Digifeed by Google    fio LcRio Itl, De errorum  Si verba nova , yel metaphorica , vel  cmphatica adhibeantur , quin fit neceffa-  rium. 7. Si vocibus utamur vis indeter-  minata?, ut odium, amor, voluptas, do-  lor, fenfatio, qux temperamentorum , at-  que habituum ratipnem conftantiffime fe-  quuntur. 8. Si termini adhibeantur, qui  res minime intelligibiles defignant , ut  infinitas, xternitas, preatio, annichilatio ,     §-j#.      Digifeed by Google    Earumque progrefftbus . 12 1   §. 10. Tertio quoque intelligitur, quod ,   ex duabus propofitionibus una elfe poteft  altera probabilior ; unaque altera verifi-  miiior. Primi generis eft haec : Cupcrni-  ei hypotbefis eji fyjiemate Tyconis proba-  bilior . Alterius generis eft fequens : Re-  di opinio eji vero fwiilior , quam illa Le-  •wenoekH . Quibus ita i:itelle£lis , priuf-  quam invenienda: veritatis regulas in ma-  dium proponam, opera pretium duco quae»  dam de ipfa veritatis nota , five criterio  adumbrare.   C A P. II. • •-   De veritatis cujufque generis nota • -   , • # . . > t • • \   §. 1 1* T 7"Eritatis nota ab aliis in •   V . Tolis fenfibus , ab aliis in  fola mente, ab aliifque denique in utrif- >  que ponitur . Cartefius. vero in rerum e- *  videntia . Ex quo fit , quod Cartefio eft  certum quicquid eft evidens . Contraque  omne evidens eft quoque certum. Qua-  propter evidentia certitudinem , & haec  illam efficit .   §. 12. At fi Cartefius interrogetur, ei-  que dicatur . 1. Quicunque judicat , ac .   ^ ac    Digitized by Google    122 LeSl. IV. De veritatum ortu,  ac ratiocinatur, putat fe clare, atque evi-  dentiflime percipere , ac judicare , quis  itaque evidentiam ipfam tutam reddit :  quis meam , quis aliorum evidentiam in  tuto ponit , cum ipfa fenfibus , ac cujuf-  que lumini fit proportionalis ?   §.13. Itemque,ii evidentia omnia cer-  titudinum genera tuta redderet , primo  ipfa non deberet habere gradus ; at eviden-  ti* phyfic® pr*ftat mathematica , phyfi-  ca autem morali praevalet.   14. Praeterea fi evidentia exifteret ,  nufquam efle deberent in collifione  du* evidentiae. At fuperfleies taftui con-  vexa eft oculo plana : quod eft fal vifui  eft: faccharum palato. Ipfeque Jacob erat  Efau taftui, Jacob autem Jfaaci auditui.  Quid denique multa? Quilibet fenfus cum  fe ipfo confligatur . Qui pi&uram adfpi-  cit, videt in ea antra , fluvios , urbium  rudera , pontes , praeliaque magis minuf-  ve diftantia , attamen eadem & plana te-  la omnia limitat, ac definit.   §. 15. His omnibus addi poteft . 1.  Quod corporum exiftentia ex fenfibus ha-  betur. At hi omnes jam demonftrati funt  fallaciflimi . Ipfa itaque corporum exiften-  tia videtur- e fle incerta .   §. 1 6.      Digitized by Google    Earumqne progrejjibus l 123   16. Secundo ft daretur certitudo, ea  eflet omnium temporum , ac locorum .  Verum ipfa eft relata, haud abfolura.   17. Si ipfa exifteret faltem uni ei-  demque homini videri poflct eadem .  At noftra fenfuum conftitutio , mutabili-  tas, atque ipfum mentis lumen mutantur  perpetuo. Nequit itaque efle eadem .   18. Denique fi evidentia certitudinis   eflet nota , ea efle deberet veritas primi-  tiva , quaz .mihi deberet oftendere fecun*  dariam ; verum Cartefius dubitando ad evi~  dentiam pervenit . Dubium itaque potius,  quam evidentia eft certitudinis cujufque  generis nota. Hinc Ariftoteles primo me-  taphyficorum libro fcripfit nos dubitatio-  ne veritates pofle confequi. Dubitationes  enim funt veluti quidam nodi , quos ft  quis non videat , (cientia: five veritatis  non eft capax . At hoc pofito nonne  eflet perabfurdum ex dubio fcientiam  prodire ? J   §. 1 p. Ex quibus facillime eruitur ,  quam inconfiderate nomen doftiflimi , &  fapientiflimi , non dicam Galilxo , Leib-  nitzio, Newtono , fed cuilibet alteri tri-  buatur. Quis enim omnia (civit, aut fci-  re ppteft? , ,   §. 20.    Digitized by Google    124 Lc&, IV, De veritatum ortu ,   §. 20. Sed ex huc ufque expofitis , ne-  mo velim deducat, non dari cujufcunque  generis veritates. Nam etfi veritas abfoluta  nobis defit, non autem relata , qua pro-  pe infinita fcimus . Revera qui poterit  dubitare, de tot corporum, quibus undi-  que premor , exiftentia ? Nihil refert ,  quod materiae natura, vires, energia, &  combinationes me lateant , cum ad ho-  rum omnium exiftentiam comprobandam  mihi fufficiant folas mei animi interio-  res commotiones . Exiftit ergo certitu-  do phyfica   §. 21. Itemque cum homines inter fe  convenerint fignis 4, 10, ioo. illas in-  dicere quantitates , in quibus numerus ti-  nus, quatuor, decies, & centies repetitur,  quis me poterit reddere dubium, centum  eflfe decuplo majorem numero decem ?   §. 22. Poftremo antequam ego Romam  ivifiTem, hilari animo de ejus rebus pere-  grinis loqui audiebam . Quum viferera ,  eandem inveni, ut millies & audiveram,  & legeram . .Quaero 11 id dpfum mihi di-  catur de .Mediolano , de Florentia , de  Bononia, deque Veneriis, eccur narranti  non credam ? Itemque hiftoricis antiquis  de Babiloniis , Hetrufcis , Samnitibus ,    Digitized by Google    E arum que pro^rejjtbus 125  • Tarentinis , Gallis poft tot fecula jam  elapfa tam multa narrantibus fidem ha-  bebo? Praeterea tot recentiflimis hiftoricis  afferentibus effe antipodas, Indos , tam o-  rientales , quam occidentales , aliofue non  credam ? At haec denegare , infani eft .  Exiftit itaque evidentia, quacum verita-  tum cujufcunque generis certitudo facilli-  me nobis innotefcit .   c a p. m.\   De veritatis natura , ejufque diviftone .’   §.23. ✓^VMnis propofitioex fe confiderata,  V^/ vel efl vera , vel falfa . Ad nos  autem relata vel eft nerta , vel incerta .  Etenim nos concipere poffumus majofem ,  vel minorem relationum numerum inter  duas ideas , quae ’ eafdem ligant . At fub  primo afpeflu nullius effet utilitatis : ju-  vat itaque veritates fpeculari fecundum no-  ftras cognitiones. Hinc veritas fuperius  definita fuit : quaedam noftrorum judicio-  rum congruentia cum rebus , vel cum ea-  rundem relationibus.   §.24. Quod fi veritas eft noftrorum judi-  ciorum cum obje&is exterioribus conformi-   tas,    V    Digitized by Google    ii6 LcEl. IV. De veritatum ortu ,  tas , ipfa igitur eft dependens .’ Nam ubi  defunt fenfationes , deefle quoque debent  cogitationes ; atque ubi deficiunt cogita-  tiones deficere etiam debent veritates Lo-  gic*. Contra veritates aetern* in rerum  relatione conftabilit* Dei voluntate , qux  natura fua immutabilis, etiam noftris co-  gitationibus omnino deftruftis, exiftunt .   §.25. Ulterius idearum obje&um duplici-  ter menti noftrae eft conforme, vel inte-  rius, vel exterius . Namobje&um, ad quod  cogitamus; vel ex noftra ipfa cogitatio; vel  exiftentiam realem habet . Prima veritas  dicitur 'interior , altera exterior . Ex quo  fequitur, quod omnis veritas exterior fit  quoque interior. At non contra.   §. 26. In veritatum porro inveftigatione,  vel a principiis eas deducimns; vel ab eo-  rundem conclufionibus . Primo modo ad  veritates pervenimus intuitionc ; alio mo-  do vero ratiocinatione. Ex quo fit, quod  duo veritatum genera habeamus . Primum  eft veritatum objettivarum , five intuitiva-  rum. Altera vero abJhaSta , & difcurfiva y  qu* in idearum connexione confiftit .   §.27. Ex quo facile deduco, omnes fcientis  eundem certitudinis gradum habere polfe, '  nam quot quot fcientiaj , artefque dantur,   uni-    \    Digitized by Google    •l    EcrUmquc progrejjtbui 12 7  Unlvefa; logicas veritates continent adeo-  que evidentias capaces. Hinc ethica, me-  taphyfica , Politica , aliasque demonftrari  quoque poflimt. Reapfe ^Ethicas auSor  quinque libris comprehenfas. impietatem  fuam ex falfis priilcipiis oftendit . Iden-  tidem fecit Hobbefius ; denique Wolfius  univerfa. ejus perquam prolixa opera e-  tiam methodo mathematica confcripfit .   §.28. Itemque in hac tanta rerum varieta-  te, fervatur quidam ordo, qui Dei volunta-  ti eft omnino conformis; hujufmodi veri-  tas dicitur metapbyfica , Qua; fane veritas  cft prorfus extrinfeca , nullimode depen-  dens a noflris cogitationibus , ideoque eft  abfoluta, atque asterna.   §.2 9. Poftremo veritas moralis aliorum  fidei innititur , nempe ipfa eft , fpiritus  noftri perfuafio narrantium auftoritate con-  ifabilita .   §. 30. Ex his , quae ha&enus fumma  cum brevitate expofui , apertiflime erui-  tur , quod veritas fit tanquam totum  quod ex omnium relationum complexio-  ne deducitur , quas funt inter ideas . Ex  his quoque intelligitur , quod fi omnes  idearum connexiones , vel contradi&iones  nobis innotefeaut , tunc habebimus veri-    4    Digitized by Google    „128 Lctt. IV. De veritatum crtu ,  tatis certitudinem . At fi {"dummodo to-  tius aliquam partem agnofcamus, non e-  rit veritas, fed probabilitas . Qua: ita de-  libatis, reliqua profequamur.    V.    IV.    De certitudine tam intuitiva , quam demo -  flrativa , probabili,   ^• 3 I,_ 0 ^^ nc ’P'° met h°dus eft via,five or-  . . j do , quo vel incognita invenimus;  vel inventa aliis communicamus. Quibus  in re vel a partibus ad totum ; vel ab hoc  ad illas proceditur. Si primum, metho-  dus dicitur analytica , fi alterum fyn-  4 et hic a . •   §.32. Primus modus ex rebus manifeftis,  & fimplicibus procedit ab obfcuras, compo-  fitas , & implicitas. Contra alter: ut ia  corporis humani anatome , fi omnium  primo difquiram univerfa fluida , deinde  folida , ex quibus poftremo deducam , cor-  poris humani ftru&uram ex fluidis , ac  lolidis conflari , perquam ordinate dif-  pofitis .   §.33. Quod fi haec vellem aliis enucleare,  principio dicam corpus humanum ex flui-  dis ,    Digitized by Google    Earumque progrejjibus . 12 f   •dis , Sc folidis conflare , tum fingula ex-  ponam. Ex quibus fane intelligitur, quod  primus modus pro re invenienda , alter  pro eadem explicanda infervit. His ita ex-  politis ad propofitum accedamus .   §,34.Primo certitudo phyfica eft quaedam  noftri judicii qualitas , quae forti invi£la-  que relatione nollrum fpiritum neceflario  unit cum propofitione , quam nos affir-  mare , vel negare volumus . Hujufmodi  certitudo fentitur tam in omnium corpo-  rum exiftentia , quam in eorum fenfatio-  nibus , late , fufeque in prima leflione  pertra£latis .   §-35.Ex quo primo fequitur, hanc cer-  titudinem fequi debere nollrorum fenfuum  rationem , obje&orumque prelftones.   §.3$. Secundo fequitur, quod fi fenfuum  organa ftnt vitiofa,vel non fint in debita  diliantia , obje&a non poffunt videri cla-  re-dilfin£fa, ut in myopis, Sc presbytis.   §.37.Tertio fequitur, quod fi unus fenfus  non fufficiat , necelfe elf , ut adhibeatur  alter . Sic fi vifus non diftinguat , utrum  mafla aliqua fit necne metallica , adhi-  betur, etiam taffus.   §.38. Quarto requiritur, ut medium , per  quod lux tranfit , fit omnino fimplex ,   i en    1 30 Left. IV. De veritatum ortu ,  en ratio , cur remus in aqua videatur  fra&us .   §.35j.Quinto requiritur quidam lucis gra-  dus pro vifione fufficiens , alias objeftum  non videtur, uti revera eft .   §.4o,Sexto convenit obje£la afpicere fe-  cundum omnes eorundem fitus.   §.4i.Poftremo requiruntur perferiora in-  ftrumenta , quae oculis funt maximo adju-  mento . Haec de certitudine phyfica , f«-  tpiitur demonftrativa .   q’ a p. v.   De certitudine^ dcryonjtrativa .   ‘ ' ' ... 4   §42.T>Ri nc ipi° demonftratio nihil aliud  JL eft,quam videre , num praedic^  tum conveniat, necne, fubje£lo.Qu2 rela-  tio dum a definitionibus, poftulatis, atque  ex axiomatibus deducitur , vocatur dire-  Ba . Si autem aliqua contradi6lio , five  abfurdum oftendatur ex propofito princi-  pio oriri, vocatur demonftratio indire&a ,  Primi generis funt pene omnes Euclidis  propofitiones . Secundi vero funt fexta ,  feptima , alixque qpamplurim* ejufdem  ^roris, ‘ , " 1    Digitized by Google    Earumque progrejjibut . i 3 1  §.43.Ttemque veritas vel ex efie£libus, vel  cx caufis eruitur . Primo cafu dicitur a  pofleriori , in fecundo a priori . Ad pri-  mum genus referuntur omnes illas verita-  tes, quas ex obfervationibus, atque expe-  rimentis detegimus . Sic Redus deduxit ,  omnia infefta oriri ex ovis . Ad aliud  porro genus referuntur omnes philofopho-  rum hypothefes . De omnibus fingillatim  dicemus ,   §•44- Qui fibi proponit perpendere, num  aliquod praedicatum fubjetlo conveniat .  1. Ex integra definitione , .vel ex ejus  partibus propofitiones accipiat pro fyllo-  gifmorum catena conficienda. 2. Si circa  idem obje£fum habentur axiomata , vel  poftuiata , vel alis propofitiones jam de-  monftratae, iifdem uti poteftin minoribus  fyllogifmorum propofitionibus . 3, Data  propofitione , quae fibi cum aliis eft me-  dius terminus communis , revocatur ut  fiat major in alio fyllogifmo. 4. Cum  his prasmiflis uniatur alia ex antecedenti-  bus jam nota. 5. Tandem quotquot funt  propofitiones ita inter fe conne&antur ,  donec ad fyllogifmum perveniatur, ut e-  jus conclufio fit ipfa propofitio , quam  demonfirandam fufcepimus. Hinc fi quis  , , 'I 2 often-    .«    % Digitized by Coogle    132 Lcfl. IV. De •veritatum ortu ,  oftendcre v-llet illud ipfum , quod habet  Horatius in fatyris : nemo fua forte conten-  tus ; hunc ia modum procedat .   §45.Def.i. Felicitas eft ille hominis cu-  jufque ftatus, quo omni ex parte eft con-  tentus , cuique ftatui nihil addi , vel de-  trahi. poteft.   §.4. fuffi-    V    Digitized by Google    1    Eatutnque progrcjpbusl 137  fufficientem alicujus effe quz in eo locum  habent .   §.72.Prsterea notandum, 'quod fi duo effe*-  ftus quandoque fuerint conjungi , fequi  non debet eofdem femper effe fimul . Ex*  g. apparet Cometa id noftro horinzonte,  ergo aerumnae in familiis , in imperiis ?  aliquis literatus eft facinofofus , literae igi*  tut funt Civitati detrimento? Si vero at-  tributum rei adhaereat , tunc concluden-  dum, quod res ita fit. Sic Europaeus non  eft fua iotte contentus : de fua forte que-  rantur etiam Africanus, Afiaticus, atque  Americanus . Nullus itaque homo vitam  ducit omni ex parte beatam i   §.73. Id ipfum dicendum eft, fi propofitio  fit hypothetica , dummodo ex repetitis  experimentis proveniat 4 Ita homo , qui  a temperamento cholerico dominatur , ad  crudelitatem natura rapitur . Sed an vere  fit crudelis, obfervanda eft ejus vita, ali*;  ter erratur; etenim inftitutio naturam po-  te ft    j    •-    Digitized by Google    fcttruthcjue progrefftonibus i 1 jj*   tert immutare: ex quo intelligitur, quod  propofitionum univerfalitas a repetitis ex-  perimentis , atque obfervationibus deriva-  tur ^ At quo pa£ta> a caufarum cognitio-  ne ad effe&us ratiocinandum fit , videa-  mus .   §.74.Primo necefle eft, ttt omnis efFe£lus  fit caufaj proportionalis , fcilicet fi duplex,  vel triplex fit effeftus, dupla , vel tripla  efle quoque debet caufa . Denique erir  phyfica, vel moralis, fi effe&us fuetit ha-  jufmodi. His propofitis, fit igitur.   §.75. Defii.Deus eft em perfetfijfimum »  §-7   Earumque progrejjtbm . 145   tatorum eft capax. Sane quidam Aftro-  nomi afleruerunt, eandem efle habitatam.  Prima eifc intriafeca , fecunda extrinfe-  ca . v ^ -r ‘   §.114. Denique verifimilitudo eft illa,  quae reperitur infra certitudinis dimidium :  Itemque illa probabilitas , qux certitudi,  dinis dimidio ajquivalet , dicitur dubita-  tio . Primi generis eft haec : Petrus mi-  hi dixit , me vicifle centum fcuta , fi  hoc eft verum illi fpondeo 40. En veri-  fimilitudo, fin autem fpondeo 50. Dubia  mihi videtur notitia, nam ex utroque la-„  tere aequantur . Sed quidnam requiritur ,  ut refle probabilitates fupputentur?   §.115. Primo neceffe eft videre, num  quod quaeritur^ fit poflibile. Secundo ad-  curate fupputandi funt omnes refiftentiaj,  vel difficultatis gradus . Ex.g. morietur ne  Sinenfium Imperator in novilunio Aprilis  hujus anni currentis? ut hoc problema ri-  te refolvatur , fupputandus eft numerus ci-  vium : Imperatoris aetas , ejufque vita, de-  inde fi dari poffit aliquis aeris influxus  perniciofus: medicorum peritia: aliaque.   nd. Tertio notandum, quod fi in  quaefito ex duabus fyllogifmi praemiffis ,  una fit certa, altera vero probabilis, con-  | K clu-    Lett.IV. De veritetum ortu ,  clufio quoque effe debet probabilis . Sia  autem ambae praemiflae fint probabiles ,  conclufio continebit probabilitatem proba-  bilitatis . Sic unus tertis oculatus habet  dimidium probabilitatis ; qui illum audi-  vit , & ex eo narrat , habet dimidium  primi; fcillcet dimidium dimidii, hoc eft  quartam probabilitatis partem . Denique fi  illud ipfum narrat tertius, hic habebit di-  midium dimidii , nempe ortavum proba-  bilitatis gradum • Et fic deinceps ,   §.iii-At ex omnibus probabilitatis ge-  neribus , quae mihi maxime cordi funt ,  iunt hiftoria , 8c aeconomica , in quibus  vellem ut confenefcereot juvenes., nam  prima eft objertum innumerabilium domi,  militiceque fartorum. Quaeque nos reddit  yeluti prxfentes omnibus temporibus , a q  J ocis . Hoc uno facilique medio quin  pniverfam telluris fuperficiem cum tot vi-  ta? difcriminibus,ac fumptibus peragremus,  difcimus quicquid in ea agitur ab abfen-  tibus . Hinc ex ea cognofcimus Imperio-  rum origines, formulas, leges, vires, ar-  tes, fcientias, vicifiitudines ,   §. ii 8. In aeconomia autem eft major  fupputandi utilitas, etenim ex hac fuppu-  talione habei.ur navium numerus , terra-  rum   ,TTr\. - ' *«.   I - t ; , ‘ ^   ; ^ . v • •* ■’*   , ' i- -v' * '' ; • m 149  flatui nocet ? determinanda eft relationis  quantitas . Revocato ad haec pauca uni-  Verfo ratiocinii myftefio, fequentes recu-  las Diale&ici proponunt , ut ejufmodi  quaefita enodentur .   §. 112. Re*. 1. In cujufque quaditi fd-  lutiorte omnium primo determinanda eft  vocabulorum vis , maximeque fi ea fmt  implicita .   §. 123. Statim legis hujus neceflltas in-  N telligitur, cujus negligentia etiam apud-  fcriptores magni nominis contentiones per-  petuas produxit . Definiantur luxus , liber-  tas , inanitas , prafcientia divina , et e*  radicatae erunt decertationes. Vocibus de-  finitis , animadvertatur.   §. 124. Regula 2. Semel determinata vo»  cabolorum vi , non amplius convenit ab  ea recedere.   * §.125. Quamplurimi hac in re aberra-   runt. Vox Deus apud ipfos Epicureos, Sc  Manichteos non fonat idem . Apud Hob-  befium natura jura non femper fignifi-  cant eandem rem . Quid multa ? Carte-  1 fius ipfe materiam fubltilem varie accepit# ‘  Videatur praterea.   . §. 125 . Reg.3. Si quzfitum fit refola-  tionis capax. Quo expenfo, exquirendum   K 3 dein-   't Tt > v m    I    1^0 Lc 8 . 1 V. De veritatum ortu ,   deinceps eft, num totum, vel ex parte’,  limites capacitatis humanas , vel tua; tra-  fcendat . Si primum deferatur inta&um ,  ut in intelligenda unione mentis cum  corpore . Sin alterum te ipfum concute ,  vel alios te praftantiores , ac feniores in-  terroga .   §.127. Quam regulam fi fciviflent tot  Jiterati viri , non confenuiflent in tot tan-  tifque quadliunculis inexplicabilibus , at-  que inutilibus , neque poli tot foculorum  focula etiamnum eas ad manus haberent.  Uti eft malorum origo , humani foetus  conceptio , vis elaftica , attraflio , & ce-  tera! Quid fi quicftio fuerit folubilis?   §. 128. Reg.4. Videndum, num qurefi-  tum fit fimplex , vel compofitum . Si  compofitum dividendum eft in omnia e-  /us membra poflibilia . Ex quibus, inutili-  bus membris refecatis , alia fic extrincen-  tur , ut unum membrum alteri praelu-  ceat , ac contineat .   §. i2p.Sic in hoc quaefito : luxus eftne  flatui utilis? videndum eft. 1. Si flatus,  fit Monarchicus , vel Republicanus ; dein-  de num ex propriis , vel exteris artifici-  bus , ac materiis. Tertio fi ex propriis,  videndum ultimo eft num artes primi-  • ■    • s     DigitizedJjy Copgli    » Enrumque progr cjjibus . 155   qu?e raro habetur , probabilitas querenda  eft . At non evulgari debet nifi tanquam  veritas probabilis . In quo cavendum quo-  que eft , ne hypothefes ut thefes ha-  beantur .   §.139. Eft ha&enus incertum , num ter -  ra, vel fol moveatur . Ergo ad probabi-  litates recurrendum . Itemq. ex variis ve-  ritatibus probabilibus quaeratur probabilior,  ut Redi hypothefis eft probabilior ani-  malculis fpermaticis Leewenhoeckii .   §.140. Reg. 10. Obfervandum porro eft  quxfiti genus , nam (i fit de rebus phy-  ficis , fenfus , exprimenta , atque observa*,  tiones funt interroganda . Si de rebus»  abrtra&is , rationem interroga ; fi deni-  que de rebus fa&is, confule Codices fa*  ftorum .   §.141. Reg. ii. In confulendis autem  codicibus , funditus fciri debet lingua , in  qua Codices fuere confcripti . Ac caven-  dum a tradu&ionibus vulgaribus, aut Le-  xicis communibus. Ad hoc rite, re£le-  que intelligendum fufficiet legere Cicero-  nis orationes a Ludovico Dolce in lin-  guam Italicam converfas : Quin inno Lu-  cretii , & Virgilii verGones. .   §.142. Reg. 12* Ad intimiora fcriptoris   fenfe    1^4 Lett. IK De verttatuni ortu ,  fenla penetranda , praeter linguam , fac  etiam fcias fcriptoris patriam ^ aeetatem ,  faeculum  adfe&us > ftudia > exerci-  tationes t   §. 14$. Quorfum ha;c omnia ? Nam  ea mirum quantum influere poflunt ad  au6loris intelligentiam .■ Quicunque enim  fcribit his viribus occultis non modo mo*  vetur , fed etiam concutitur » Ergo ho-  rum omnium cognitio maximopere pro-  deft . Id libentiflime oftendetem ex mul-  tis kriptorum omnium fententiis , atque  opinionibus , fi in te tam clara teftibus  indigetem »   §. .144. Reg.i$. Non unum aliquod  Scriptoris opus diligentiffime verfandum.  eft , fed fumma indufiria legenda iunt  omnia ejufdem fcriptoris opera * Quod  fi de ejus fertterttia nihil confiet : Tunc  vel totum 'tei ice s vel dubita.   §.145. En potiflima ratio , cut innumeri  ltt judicando errent » Id ex eo maxime  provenit > quod Vel integrum librum non  -degunt , vel non intelligunt * At quid fi  fcriptor de aliorum opinionibus j vel fa-  4 ftis agat? t - #» ^ '■■■;? i*   40.    j •      X,    Bjgitized by (Jooglt   -rU,    I    Eimmque progrcjjibus . 155   5.146. Rcg. 14. Tunc quaere primo an  fcire potuerit. 2. An fuerit perfpicax. 3,   An in judicando adcufatus. 4. An in re-  ferendo fincerus . In quibus omnibus vel  eorum uni fi defecerit , fidem ei dene-  ga ; fin minus, eundem habe aptum, ac  veracem .   r* §. 147. Duo Vtllani , mundi hiftoriam  fcripferunt . Sed fciveruntne quae in eo-  rum funt libris ? maximis fcatent profe- ^   ' flo erroribus . At non fic Guicciardinus . \   Quid vero fi quamplurimi ex uno hifio-  rico acceperunt? Quantum ipfi valenf?   5.148. Reg. 15. Si quamplures ex uno  hiltorico fua traxerunt, Omnes fimul va- • 1 .  lSnt , quantum ille unus , ex quo tran-  fcripta fuerunt omnia . Quod fi clare  confiet , fcriptorem fuifle faflt fcienthTi- .   mum , in cognofcendo p^jfpicacem , in / . »  judicando adcuratum , ad denique irt re- . '  ferendo fincerum , adtribenda eft illis fides.   §.145?. Reg. 16. Turtc obferva an liber  fit fpurius vel genuinus ; an interpola-  tus, vel mutilatus. Si fpurius, eum reii-  ce : fi genuinus eum tene . Si interpo-  latus , additiones nota ; fi denique muti-  latus , lacunas agnofce , & diftingue , po-  ftea fi poter is etiam reftitue . ' * \   §• 44 *    t    Digitized by Google    I     1^6 LcR. IV. Di verir arum nrfu ,   §.150. Primo liber eft fpurius,five a \   §.156. Reg. 20. 1. Oportet perpendere,  num Deus loquutus fuerit : 2. Cui : 3.   Quo loco: 4. Quando: 5. Quid: 6. Si  ccnftet reapfe locutum efle , videndum  • infuper eft , num quae dixerit ad nos in - ).  corrupte ac genuina, vel interpolata, aut  mutilata pervenerint. Itemque fi verba  pofiint varie interpretari, tunc nemo fut>  arbitratu temere ea intelligat , fed unius  ecclefiae Catholicae judicio ftandum erit.   §.157. Hujufmodi eft methodus analy- y ,   tica , quae non infervit modo pro veri-  tate    Djgitized by Google    158 LcH. IV. Dc veritatum ortu ,  tate invenienda, fed etiam juvat pro cu-  jufque feriptoris fcientia definienda. In*  ternofeimns enim ex regulis propofitis,  qui feriptores fint ferviles , fuperficiales ,  duri , difficiles ; qui profundi , nobiles ,  clari , folidi , phdofophi . Itemque inter*  nofeimus qui habendi fint optimi fpi ri-  tus , peregrini . Sed ex quo tanta feriben-  di varietas? Refpondetur,   §.158. Haec varietas partim repetenda  eft ex corpore , partim ex fpiritu huma-  no. Secundo attentio non eft eadem in  omnibus , neque fenfuum difpofitio eft  omnino conformis , Denicjue hominum  inftitutio , habitus , exercitia , cultus in  infinitum variant. En feribendi varietas.   §. 1 3p. His omnibus accedunt fenfuum  ufus , meditandi adfiduitas , librorum Ic-  ilio, literatorum virorum frequentia , iti-  nera , experimenta, obfervatipnes , Item-  que ad hog conferunt Geometriae , at-  que arithmeticae ftudia, quorum primum  reddit faciliores idearum combinationes ,  aliud nos adfuefeit ad eafdein inter fe  colligandas .   §.ido. Ex his omnibus oriuntur artium,  fcientiarumque progreffus. Ex his ratio-  cinandi robur , claritas , atque ordo . Ex         Digjtizca bv GoosL'    E arumque progrejftbusl 159  his denique politica arcana referantur, fu-  perditionis myderia evanefcunt , ignoran-  tiae velum vel retrahitur , vel in mini-  mas partes fcinditur . Reliquum ed , ut  de modo, quo veritas inventa aliis com-i»  municatur, fedulo pertrahemus ,   C A P, VIII. i' W .   De regulis , quibus explicanda ejl veritas .   §. i    Digitized by Google    l6l LcH. IV. De veritatum ortu ,   §.174. Reg. 9. Magifler {■^caveat ^ .  ne fophifmata vel paradoxa , wl do£lri-  nas novas auditoribus proponat, nam ju*  venes hifce femel imbuti , facile in tur-  piflimum fcepticifmum incidunt . Quin imo .  ltudiofe doceat , qui libri fint fcepticQ-  rum , ut eofdem vitent.   §. 175. Reg. 10. Modum doceat , quo  legeqdi funt libri , ut mentem au£loris ,   & fpifitum confequi poflint . Qua in re ,  juvat le£lio alicujus libri, atque a magi-  liro notentur omnia ? ut difcipuli profi*  ciant,   §.175. Reg, 11. Doceat, quod pro a*  liqua hitfaria legenda , addifcantur prius  chronolqgia , ac Geographia ; itemqu®  asthica, ac politica, alias nihil proficient'  §,177. Reg. 12. In fiiftoria literaria ,  cure? -ut juventus prima veluti rationis  (lamina in omqihus artibus , ac fcientiis  agnofcar : faciat deinde notare earum pro-  grefliones , atque quibus ex caufis a ma-  ximo ad minimum devenere gradum ,   §. 178. Reg. 13. Praeterea homo eft  natura i nertiflimus , ergo quantum ipfe  ell, totum edftcationi debet' adeoque ma-  gilter eum fedulo inftituat , maximeque  io praceptis yit* civilis , nam fi cum   non    Digitized by Google    Earumque p rogrejfibus 16$   non poterit efficere philofophum , faciat  faltem bonum , & pium civem .   . §* I 7 P* Nam fine fpiritu patriotico ho-  mines fe mutuo deftruant , & fine re-  ligionis idea , erunt Deo ingrati , aliis  vero hominibus pemiciofi.   §. 180. Reg. 14. Sed fupra omnia ju-  ventutem ad laborem horetur , & ad-  fuefcat, atque erga alios reddat benevo-  lam ; nam hxc duo funt focietatis veluti  fulcra , qua: corpus civile fullentant .   §. 181. Reg. 15. Itemque exciretur in  juvenibus amor erga genitores , qui ha-  bendi funt totidem Dii terreftres;ex quo  amor , & obedientia in illos oriri de-  bent ,   §. 182. Reg. 16. Infuper qui alios do-  cet , excipiat animo grato juvenes , eof*  que curet reddere meliores , tam in eo-  rum parte phyfica , quam morali .   §.183. Quo aoftrema cujufque generis fit , fo!a mul-  tiplicatione , .ac divifione , fcilicet fola  additione, ae fiibtraftione conficiatur. Se-  quitur omnes arithmetica; regulas ad fa-  lam additionem, ac fubtraftionem reduci.   §. 13. Diale&ica tantopere a Graecis  exculta, deinde a noftris poli literarum  inftaurarionem, ad inftruendum Intelle£hira,  ut omni loco, ac tempore veritatem in*  veniat , tendit . Hinc finis ejus eft men-  tem perficere , errores vitare , veritatef-  1 • . . - . : que   fr" • ' " ■ — " 1 ' ) »'■ 1 ■ ■■ . ■   (a) Legantur tabula numerica Profla-  fnrafts an, 1610, .ub Erwert odita , qui-   bu%    Digitized by Google    Rcduftione ad Arithmeticam . 175   que detegere . Sed qu* eft cogitandi ma-  teria, quxque ipfius mentis vis ? atque  energia ?   §. 14. Refpondetur cogitandi mate-  riam a fenfuum ufu provenire , qui cor-  porum imprefliones excipiendo mentem  tion modo quafi excitant, ac acuunt ,  fed quoque eandem imbuunt tot tantif-  que rerum ideis, ut quadam nobis inco-  gnita vi eas inter Te modo conjungens ,  modoque feparans ex veritatibus notis ad  incognitas deveniat . En itaque totum  fcientiarum abditiflimum mytterium ma-»  nifeftatum : En fcieqdi arcana referata :  en denique ars illa pene divini, qua in-  telle&us fupra res humanas fe erigens ad  peleftia perfcrutanda adfpirat ,   §.15. Quibus 1 ex omnibus profero in-  telligitur fenfationes efle cogitandi obje-  flum, ac veluti materiam : mentis vero  artificium in judicando , ac ratiocinando  effe pofitum . Sed quid judicium , quidve  ratiocinium? *• ••   §. 16. Judicium eft quidam mentis a-   r . ftus   — — * — • ; —   bus multiplicatio , ac divifto additione , 0 *   fubtra&atione abfolvuntur . •    iy6 Lctt. V, De Logica  ftus, quo ideas inter fe ieparamus , vel  eaidem conjungimus: fic dicimus: Petrus  e/i dottus: Petrus non efl ovis. In primo  judicio ne6litur do6lrina cum Petro ; in a-  lio vero disjungitur ovis proprietas a Pe-  tro. Verum dari poliunt certitudines tam  intuitivae, quani demonllrativae . Ia intui-  tiv^s liquet judicia non efl'e, nili itidem,  vel additiones, vel fubtrafliones, hoc eft  judicia affirmativa ad additionem , negati-  va autem ad fubtra&ionem relerri . Quo  autem referuntur ratiocinia , ac tot vul-  gariffimi argumentandi modi?   §.17. Ex di£lis in toto Logicae curfu,  omnes mentis ratiocinationes fatis confiat  elfe duarum idearum relationes cum ter-  tia : nam fi eontigprit , ut quod inter duas  ideas relatio non mihi innotefeat , tunc  «afdem cum alia confero . Cui tertiae vel  ambae conveniant , vel minime . In pri-  mo cafu ratiocinium dicitur affirmativum,  in fecundo negativum . Sic fi quaeratur ;  folis moles eline ignea ? Itemque plantae  funt animatae ? neque in primo , neque  in fecundo quaefito video quid mihi affir-  mandus vel negandum fit inter ideas ea- M  rundem relationes , hinc ad refolvenduni  primum quaefitum .tertiam ideam veluti in  auxilium fumam, ac dic^n: quidquid u,   ' rit ,    Digitized by Google    Reduftione ad Arithmeticam . 177   rit , ejt igneum * fol autem urit , efl igi-  tur igneus. In quo fyllogifmo, tertia id-  ea , oim qua duas alias comparavi , eft  quicquid curit. ut qua; eidem conveniunt,  inter fe quoque conveniunt. Itaque eidem  urere conveniat tam natura ignis , quam  folis . Ex quo poftremo conclufum eft ,  folem efle igneum .   §. 18. In fecundo quasfito hanc aliam  ideam in auxilium fumam : qua ex fe  moventur , funt animata . Plantae autem ex  fe non moventur, ergo non funt animata.  In hoc Tyllogifmo tertia idea eft cx fe  movere , cui convenit efle animatum, at  quia eidem non convenit plantarum na-  tura, proindeque conclufum eft plantas non  efle animatas .   §. ip. Ex hifce duobus exemplis ,«fit  manifeftum ratiocinium efle illud ipfum ,  quod in Arithmetica regula aurea , five  trium , hoc eft ex datis tribus terminis  vel veritatibus notis , quaritur quarta in-  cognita . Sic in primo fyllogifmo verita-  tes notas, funt. l.Quicquid urit . 2. Iqnis.  3. Sol urit . 4. Terminus incognitus fol  efi igneus . In alio exemplo : 1. Quod  ex fe movetur . 2. Efl animatum . 3. Planta  non femoyentur. Ergo planta; non funt ani-     M nu-      Digitized by Google    J7$ Left, V. De Logica   ruat* efl quarta veritas incognita , Con*  itat itaque ratiocinium efle quoque regu-  lam nurnericam , Quantum ad caetg*as ar*  gumeptandi rationes apud vulgares cogni-  tas , ipfe pon iunt , pifi diyerfe unius  fyllpgifmi modificationes ,   2 p. Ex quo fit, ut illud ipfum Diale-  ctico contingat in quxfitorum folutioni-  bus, quod arithmeticis in fuis problema-  tibus refol vendis f Hi enim quartum ter-  minum proportionalem incognitum poft  tres datos nofos , femper inveniunt vel  multiplicando fecundum cum teifio , vel  primum cum fecundo , eorurpque produ-  Ctum yel dividunt per primum , vel per  tertium , Sic quoque Dialeftjci medium  terminum varie combipando cum fuis ex-  tremis modo directo, modoque reciproco  omnes fyllogifmorum formas conficiunt ,  Jtemque f; quis ratiocinii naturam per-,  pendat , inyenif eandem ad ipfum judi-  cium referri , etenim in fyllogiljno aliud  pop fit , quam duas yoces prius ad ter-  tiam , deinde inter fe referre , Sicuti igi-  tur quotquot dantur numericae regula: ,  omnes ad additionem atque fubrraftionem  revocantur, ita etiam omnes regula: Logica  ad unum judicium vel pegativum, vel affir*    s    Di(    ed by Google    *R.cduftione ad Arithmeticam . 179   mativum , hoc eft ad ipfam etiam addi-  tionem , vel fubtra&ionem referuntur .  Hazc cum ita fint , quifque intelli-  git primo , quod ficuti Diale&icus ope-  retur in ideis , ac fenfationibus , fic  arithmeticus in cyphris numericis : 2.  Intelligitur , quod utriufque finis fit i-  dem hoc eft veritatis inventio Etiam  intelligitur , tot regulas dari in una, quot  in altera . 4. Denique patet mentis ope-  rationem in utraque efle eamdem 4 His  demonftratis , nonne fequitur inter has  difciplinas dari maximam analogiam ? Non-  ne Logicaj ftudiofo efle perquam necefla-  riam numericam fupputationem? nonne de-  nique fequitur mentem hac exfufcitari ,  acui nobilitari ?   §. 21. Quibus ita potius inchoabis',  qnam explanatis , patet numericam fup-  putandi rationem omnibus efle necef-  fariam , maximeque Diale&icis . At fi  jethicas, fi oeconomicus, fi politicus fint  ejusdem expertes , habendi funt bardi , &  tanquam ftipites ac trunci . Quis enim fe  ipfum regere ac vincere potuerit nifi  prius proprias vires tam phyficas , quam  morales fupputaverit ? quo patfto aliquis  fe cohibere prafumat , nifi antea & tem-   M 2 pe-    ■ . Digitized by Google    Left, V, De Logic a   peramenti , Sc propenfionum , &affeftuum  impetum definierit ? Quomodo denique  focialis , nifi propria & aliena jura , ni_  fiqqe propria aliena officia ante pra>  calluerit ?   ^ §.22. Quid tandem dices in aeconomia  civili, ac politica ars numerica cum noftro  tempore ^paucis rrtagiftris docenda , paucifli-  jnis vefo difcipulis addifcenda eadem defera-  tur? Q infantuli natura: humanae afelli! Pof-  funtne refle profpereque procedere a:que  pes domeflicaE , ac civiles fine ulla nu*  merica fupputatione ? Quomodo enim fci-  remus hominum multitudinem , qui hunp  regnum incolunt : quomodo confummatio-  riis quantitatem* frugum copiam, animalium  fruflum , commercii extenfionem , indit-  uri» produ^qm ? fine hac fciremps na-  vium numerum , regni fijperficiem , ter-  rarum omnium produttjones , veftigalium '  yim , hominum cujufque coetus lahores ,  vita: commoda, fortunas, bona, atates,  morbos periodicos , curationes ? Penique  fine ulla fppputandi arte quisnam fcire  pollet , hujus regni prafeqtem , ac pme?  yitum ft^tum, & quodammodo etiam fu-  tqrum pracogpofpere ? Quid multa? Non«    Digitized by Google i    RcduEltorte dii Arithndeiicdrti . i8f  fltf prafens totius Europae floritas 1 uni  computanJi fpiritui tribuenda eft ?   §. 23. Ex di£lis igkur hanc in aper-  tiflimam coriclufionem venio i quod fi  qui impetent , re£le facillimeque compu-  tant , ejus regimen eft philofophicum j  artes , fcientiaeque florere debent , at-  que flatus omni e* parte effe debet fecu-  fus ac potens* Contraque fi ubiqud men-  dici , otiofi , ignavi , fiagitiofi : fi ex fla-  tii extrahantur materiae primae * atque im-  mittantur aliorum induflria: i fi ars pe-*  cuaria negligatus ac commefcium Vile-  fcat : fi aftifices , agriculae , ac laboriofi  lngentiffima ve£ligaliuni pondefe dppri-  mantur : fi ftupidi } Vafri, atque iftfcied-  tiffimi fublimantuf , deprifnentufque ho-  li efll & induflriofi : fi denique rtlufici f hi-*  flriones 1 mimi , balatrones ifiagnifice ex-  cipiantur , literatique autem viri faceflt ,  dicendunl in illo flatu artem computan-  di prorfus ignoraii * Inoumbac itaque huic  fcrentiae quilibet Logicae ftudiofus 1 iri  fuifque operationibus confenefcac * Marti  vifum eft , quantum aeque paupefibi»  prodefl i locupletibus arqufe i sfque ne-  gle£U viris 1 pueris , fenibufque nocebit «     1   ARTIS RECTE C0GJTAMD1   *   SEX lectionib. contenta   Stl»f O ? H s   \ 1 .   JN USUM LOGIC JE TIRONUM ,   LECTIO L   De exigua bijtoria Logica ComrrtentaAo *   Diafeftica, qu# efl afS perficienda ra-  tionis humans, a Grsecis orta Zenoni E-'  leati Parmenidis auditofi i & adoptione  filio tribuitur, cujus progfefiio f ac fata  tum apud antiquos ^ tum apud recemifti-  irtos ufque ad Abbatem Angelorium Pa-  trem Coeleftirtum brevirtime d£fignatitur *  Itemque itir praecipuis fcripfofibus, cjuid itl  iis ^culpatur , quidve laudatur fine par-  tiurti lludio exponitur,   f   LECTIO IL   De origine aperntiattunt ‘R.ationii huma*  na , ejuj que maximis progrejpbus ,   *   Cap, I. Ex omnibus animantium ge-  neribus tiobis huc ufque. cognitis 1 unus   M 4 Jio-    homo vi j. 12 rationis caeteris prsfcftat >  quia hujus facultatis beneficio fe ipfum ,   &' peiie, infinita alia objefta exteriora  cognofcit. Sed quo pa£to ; nifi corporum  exteriorum diutinis experimentis in fuos  fenfus ? Quid fenfus , iiift qu&dam orga-  na,- quae nos videmus, tangimus , ac di-  vidimus ? Verum quae ita funt, corporea  funt . Homo igitur corpore confiat, Item-  qae quilibet homo fua natura ducitur ad  veritatis inveftigandae ftudium, 3 d bonam  comparandum , ad malum declinandum #  Infuper rerum ordinem , pulcritudinem ,  jufiitiam , honeftatem , liberatemque di-  ligit. His addite tot divina rerum inven-  ta , tot artes , tot dtfciplinas , quae om-  nia nonnifi ab homine plumbeo materiae  folidae , atque inertiflitnae tribui poflunt * ,   Denique nonne maximum eft animo ipfo  animum videre? Quare homo etiam fpiriro  confiat. Sed qua via is ad veritatem inve-  niendam contendit, ea tam theoretice, quam  pra&ice Loricae tironibus enucleabitur .   Cap. 3. Senfus , qui funt totidem a-  nimi fenfationum fulcra y quibus mens  veluti excitatur, concutitur, atque auge- •  tur, re£U difiiogutmtur in exteriores, &  in interivres. Primi funt quinque ©mrri-  - • '    eo    Digitized by Google    eo fortius ac facilius ratiocinatur . Deni*  que quo plures teftes oculati , veraciores,  ac Tagaciores , eo veritatum multitudo au-  getur . ,   Gap. 8. At fapisntiffime quifque phi-  lofophatur , ii fciat , num fubje£him,num  pradicatum , vel eorundem relatio eidem  iit quarenda . Ad qua; tria revocatis u-  niverfis philofophandi myfteriis, curandum  primum eft , ut vocabula accurate defi-  niantur , neque ab eorum vi iemel de-  terminata minime recedendam . Curan-  dum fecundo eft, utrum quafitum iit re-  folutionis capax , alias defere : Itemque  utrum fimplex, vel compofitum . Quibus  rite conftitutis : propofitiones omnes ita  ordire , ut una alteri colligatur ceu in  catena annuli . Infuper videndum , utrum  quafiti genus fit de rebus phyficis ; tunc  fenfus atque experimenta adhibe : ii   de rebus abftrattis , rationem interro-  ga . Si denique de rebus fa&is, Codices  confule . Verum his in confulendis, au-  siorum lingua funt callenda, atque fcien-  da eft illorum patria , astas , religio, fe-  culum , imperium , fefta , mores , adfe-  £lus , exercitiaque . Poftremo loco inqui-  rendum eft , jnum liber fit fpurius vel ge-  nui-    Digitized by Google    1 $   nuinus , vel interpolatus, vel mutilatus «  Cap< 8. Quibus undique conquifitis,fi  aliis volueris ea tam viva voce, quam (cri-  ptis communicare, dic primo quid fit fa-  cultas tfadenda , ex quo & quando orta,  qui fuerunt ejufdem progreflus , qua: fa-  ta quique fcriptores , eamque denique  in partes diftin£te propone . Qusb omnia  ceu in parva quadam tabula funt tibi per-  fpicue delineanda. Tum cura, ut omnes  rei nodi proponantur , iidemq. fingillatim  in operis progreffu refolvantur . Sed rite  procefferis fi voces definias , fi a rebus  fimplicibus ad compofitas procedas, fi pa*  radoxa devites * fi auditores ad laborem  utilem , atque ad vita: honeftatem in*  flamtnes, fi pedantifmura quo undique la-  boramur , declines . En univerfa informan-  dae rationis ars; en principia, quibus po-  litica arcana formidando velo obdu&a re-  ferantur; en fontes quibus ignorantis te-  nebrae , ac fuperftitionis tctrificse lemures  cvanefcunt . En denique via , qua in fa*  erum veritatis templum ingredi quilibet  poterit .    *   LE-    Digitized by    - _ y   lECTIO VX.   * .   De Logica redu&ione ad Arithmeticam Z   ■ V»   Verum quid funt tot arte» , tot fcien^  tiae ? Quid hiftoria omnigena ? Quid ipfk  fidei regula a Chrifto praedicata , a noftrifi  que majoribus nobis propofita $ ni fi to-  tidem merttis humans Computationes ?  Nam nifi San&iflimam invenilfent , ne-  que ipfi , neque pofteris eam colendam  commendaffent , Nonne ars computandi  in Arithmetica contineatur ? Quotquot  igitur dantur artes quotquot fcientiae  omnes Arithmetica funt regulae . At ju-  re merito hoc nomen ufurpat Diale&ica ;  in qua tot regulae docentur , quot in al-  tera . Principio univeffae Arithmeticae re*  gulae funt additio , ac fubtraftio , nam ad  primam revocatur multiplicatio, ad alte-  ram divifio . Haec tam de integris, quam  de numeris fra&is . Quo ad potentiarum  elevationes ipfae non funt , mfi multipli-  cationes; extraftiones vero radicum funt  multiplicationes, ac divifiones fimul,hoc  eft additiones , ac fubtra&iones . Quid  multa? Nonne ad has quoque duas revo-  cantur omnes trium numerorum regulae ?   Qui*    ' Digilized by Google     . JO . • -* ,   Quibus ita perfpe&is , fi quis Diale&icae  prscepta perpenderit, identidem inveniet*  % Nam veritatis obje&um eft utrique facul-  tati commune . Altera enim operatur in  numeris, altera in ideis . Itemque mens  combinat in utraque nempe in illa ideas,  in hac vero cyphras.Rurfus omnis veritas  vel eft intuitiva, vel ex idearum combina-  tione innoiefcit, fcilicet vel addas ideas,  vel eas inter fe fepares . Nonne ha; funt  additio , fubtraflio , ac regula trium ?  Uti igitur quartus numerus proportiona-  lis cum regula aurea invenitur in Arith-  metica , ita etiam quarta idea in Logi-  ca cum ratiocinatione invenitur . Quis-  , quis igitur Logicam voluerit optime cal-  lere , in Arithmetica; fupputationibus fe  terat ac confenefcat ; nam. ea , ut bene  Horatius :   A Equa pauperibus prodejl , locupletibus  . j . aeque:   /Eque neglefta viris , Pueris , Serti-  bufq . nocebit .   LOGICA. FINIS .