Posts
lANI PARRHASII NE APO LITANI VIRI CTISSIMI RHETORICAE Compendium» AQVIBVS PRIMVMETIN* uenta Rhetorica >6^ cele^ brata» Cap,i» Rhetorics toresyqta^ leges tulerunt, tllm pnmt creduntur exercuifjeieaq- duce feros animos eff^ciffe pati entes focietatis , ^ coetus, Winc ex oh feruatio^ ne, quum queere£ta,qu re& non uidcbantur • Marte etiam geni^ I RHETORICAE COMP. f genitus Populus , tanfim defidice altricem rejpuebant» Et quia a Grcecis petenda eratf ^gre ferebant ah illis quicquam accipere : indi-» gnum putantes, quos armis rerunuygloria uicif» fentydiqua tamen in re fateri fuperiores.Vnde fi ^ui Uteros callebant Gracas, magna eas indu-» firia difiimukbant,ne apud fuos ciues autoritatc imminuerent.Paulatim tame utilis hone/ia^ ap- paruittprimus^ L . Plocius G alius, fub ipfi^ U Crafft extremis temporibus, eo ipfo die quo Vd lenus Catullus natus eft , docere eam latine cce pittad quem ingens cocurfus. Aegre ferebat Ci cero,non^idem fibiliceretquod doSiifiimoru autoritate teneretur, qui extimarent, Graecis exercitationibus ali melius ingenia poffe, LJtin de*Voltacilius,q Gn.Pompeiu docuit, primus^ hbertinoru hi/ioria no nifi ab honeflifiimis tra- ftrfr/ folitam fcribere aufus cfi, rhetorica artem profeffus eUitantuml^ breui interieSio tempore fumpfit incrementi , ut Cicero iam finior, cum Hircio & Panfa grandibus pr rhetorica nulla pracepu ab autonhus defcrip^ ta funti uel quod nulla materia diRans ah huma- nis rebus excogitari poteB , qua in aliquo ex tri hus generibus propria rhetorica aliqua falte ex parte non cadatiuel quia qua degena^ali dicen- da ^ent , ex propria praceptis facile mtelligi pofpnt . Hanc igitur propriam ex fententia M. Tullij breuiter ^ circufcripte definiamus-) par- tem effe ciuilis fcientia,id efi politica, ciuilis au tem rationis una pars eR-, qua in opere fine tu- ^ multuialtera-) qua in quaftionibus hteq^ cofiftit^ cuius magna et ampla pars artificiofa eloquetia* ayiT> INTER RHETORI- cam 8^ dialccfiicam. Cap» 5«. E t quonia d^aleRica cognata putat An- ftoteleSyage fi lubet qd inter fe differat in fpictamus . Nofttm eR illud Zenonis , qui manu prolata utriufque uim expreffit . amba enim ad unum fere eundemq; finem argumentationes re- periuntinec fecum, fed ad alios agunt, fola^ ex omnibus fcientijs,de cotrarijs ratiocinantur.neu tra determinata quapiam re, quomodo fe habeat^ fcientia eR: fed facultates quada funt inuenien- darurationU , hinc idm quaft hAet fubieSiu^^ut ^ lANI PARRHASII ft diiddisy neutr i perfeSie fcictU cfje duum certum proprium fuhieShum mdlu ha^ \ he^leorjum. Sed tiwie D Ule6ticofitione longe ab illius diuer fa, contenta eR, acciditq; dialectico, ut appa- renti fyllogijrno uti nequeat : fit enim fiam cd uillator, fi eum prudens elegerit. At oratori tam eo quod eR , quam quod apparet , uti permtffum eC^:dum tamenperjuadeat, ad quodunum omnis nititur ars oratoria, AN RHETORICA SIT - ars^ Cap*^» E St^ alia inter eruditos cotrouerfia ,fu ne ars rhetorica: fuosi^hahet quceq^fin^ tetia acerrimos defenfbres,tantis^ animis non- nulli ex artiu numero eam explodunt,ut ne coid tijs quidem fcriptis in eam calumnijs temperd rinttillis maxime nifi argumentis, quodars reru fit qiue friuntur, rhetorica opinionibus conflet^ no fcientiatnec cognitis penitus^ perfjpeCtis re- bus, et nunqfallentibus,ad unum^ finem fj^eCia tibus cotineatur,utnec femper ueris agatidua^ femper fint caufe^ut neceffe fit altera falfum tu A 5 ni tO lANI PARRHASII rri.Addm et illud, ob umadtSiiomsgenerdad mdgire popularem'^ fenfum iccomoitnda, nui Um irteefje poffe,At^id poRremo ohijdut,ca put totius rhetoricae e^e dicere:quod ipfum arte tradi non poteh,Ad c^uae fmgula ne articuktim occurramus,in caufa nobis e^Qtantilianus,qui libro fecundo omnes fententias confutando, eo rem deduxit , ut artem effe crate ufurpatum : Qjw in re clarus quif^ efi,ht > ea fe exerceat , ^ diei partem illi plurimam im-^ fy pendat, utipfefe fuperk. G audeat, fi ad doShri- nam prouocetur: nec turpe putet docere alios, id quod ipfis fuerit difeere hone^iijiimum,memine - rit RHETORICAE tit tmcn uirginem effe inuSim eloquentUmj nec turpi lucdlo proflituendam, tuncq^ laborum 'EJoqucntt^ juormfruEtum fat rm^um capere Je fiat, . quum occafionem adipifcitur publicandi qu. ♦ rit,non doceat : nec ingenia melius ahjs uacatu-^ ta , detineat atque obruat . quibus deliramentis plenos ij»n tunc effe grammaticorum cemmen^ • B 2 tarioi tO lANI PARRHASII tortos, conquerebamur Seneca et Quimilianfff, Exerceat poftremo difcetes, inflet, molejius fit^ potejlatemq^adipipendcerhetoricte non minus in di fcemium,quam docentium dm^entiojoliett datconfijiere, aVALES ESSE DEBEANT Rhetori cf candidad«. Cap^ lo^ A Ge nunc uici^im, quales efje debeant Rhetoricit candidati , inf^iciamus.neq» enim ex omni ligno fit Mercurius . Mali nihil m ea proficienucum quia mens uitijs occupata, pid cherrimi operis jiudio uacare non potefh tum quia omnem malum , /lultum effe oportet, Mti autem iudicio carent , & confiiiotquibus maxi” • . me nititur ars rhetorica , nam ut caterarum re- rum, fic etiam eloquentiae fundamentum efifa- pentia,Sit liberaliter inftitutus,bonis corvoris ap tbryne, prime ornatus i?hry nem meretricem Athenien- fes prudentifimi eloquetifimiq> ,no tam Kyperi dis oratione,qiMnqud admirabili, petfuap, quam uifo eius peSiore(quodfpeciofiflmum , diauStd ^ibiades* ueAent^erm)apfoluerHnuAlctbUdeSi cui R* RHETORICAE COMP* 21 P. relji>onfo Apollinis, tanqtmmfortif^imo Gra eorum flatwtm in comitio erexit, populum Athe tiienfem pulchritudine poti^ime habuit fihi ofc- noxium. Nec mirum, fi illi populo placent, quos eximia j^ecie natura donare dignata e ^ : quum credatur ccele/lis animus in corpus uenturus, dignum prius fibi metari hofhitium uel quo «e- nent , pro halitu fuo fibi jingere habitaculum, unde aliud ex altero crefeat: esr quum fe pariter iunxerint,utraque maiora fint .Vtcunque, fatis conRat,mirum effe quantum ^atice forma maie flasq- corporis fibi conciliet. Dotibus idem ani- mi fit infhruSius , filiis qua ingenerantur ap- pellantur^nonuoluntariatut docilitas , memo- ria,quaf^e omnia appellantur uno ingenij no- mine : filiis , qua in uoluntatepofita, proprio nomine uirtutes dicuntur ^ Ante omnia tamen ingenio opus eft : quodquibufdam animi atq^in- gentj motibus eget oratio , qui ad excogitandum acuti, ad explicandum omandumq^ uberes, et ad memoriam firmi fiint (^dtuturm . magnamq-in oratione pofiident artem facetia, lepores,lacef- findirej^ondendiq^ celeritas, /ubtii urbanitate B 3 coniuttSia: tl lANI PARRHASII conimSia : qu N Ec minor dijfenfio eflin eius materia i illis orationem, abjs argumenta perluaji* hdja,ciuilesabjs quce^iones jiatuentibus^ Noiy de ea inter optimos conuenvtt , aperimusi t prius quid fit ipfa materia oRenderimus^Ejl enim materia , in qua omnis ars, ^ ea facultas qiue conficitur ex arte,uerfatur,Vt ergo medici nauulnerOy^^morbU fic rhetoricae omnes res^ quacunque oratori ad dicendum fubieSla funt^ materia appellatur.Nec obflat,quod fi deornni^ tus rebus dicat, propriam ergo non habeat mato rianhfcdmultiplicem : quum alia quoque artei VtatedaH mino* '5S V RHETORICAE COMP. I* • DE CIVILIBVS Q.VAESTI- i*'' , _ -‘v onibus, Sacarum gencru -r bus* Cap«. x6, S olent autem res oratori fuhieBa cendum^ d plerifque (^uMones ciuiles ap pellari : quod non omnia quk‘. J2 .H lANI PARRHASII pofhefitn uocant . 1« hdc genercttim Jiquid ftueritHT , ut ExpetemU ne fmt liter ae . \n iU (t definitcejunt perfonce^ C'onfiituti cum ad uerfario confligendum, ubi rei dominus (qui fie^ pe alienus, fepe immicus eR ) quafi machinatio^ ne quadam, nuncadiram,odtum,triRiciam,ht^ ticiam,fexcenta oppoftta,eR detorquendustillk magnum eR opus, & (ut inquit Cicero) nefcio m de humanis operibus longe maximum^ DE CIRCVN STANTIA, QJTAB fedthypothefim^. Cap 17«. N Vnc quoniam thefimab hypothejife-* perauimus,et quomodo quceflione uti de beat orator oRendimus: reliquum eji,ut quid fit quod hypothefim faciat, demonRremus, ER enim rerum quell^ere,auieqHid fit, enumera fione facilius ^uam dehnitionc aeprchendttUK Sunt autem eius partes lex Quarum coniun^iio^ onat.Elocutio,(]ua idonea uerba ^ fen tentias inuentionibus dijhofitts acc6modamus„ MemorUyquie rerum uerborumq^fida efl cuflo-- dia * Pronunciatio , quicej e,in quas fpeaes diuidantur. Hermagoras, quo duce po ttj?ima rhetorum pars ufa efl,quatuor modis fie- najjerit: per cequale,unicu, fine circunflantia, modi 4« inexplicahtle.Aequale e/i, quum eadem ex utra- t que parte dicuntur: ut , Dj(o adolefcentes uicini f ormo fas uxores habebant, noSiuobutamfa£H media uia,accufant Jeinurcemadulterij, Vntcu, t quum ex una parte tantum con/iat, ex altera ni- hil affertur: ut Leno, qua parte fciebat uenturos " adolefcentes, foueamfecit, quailli pertere ,Smr ^ arcun/iantia,quum aliquid deeH in qtueflionei quod faciat caufam : ut,¥iliumpater abdicat, neq; ulla additur caufa abdicationis, Inexplicabi ^ le (fi, quum ludex haeret impeditus, nec f nem iu dictj uidet ullum lUtLexeH, feptemiudicesde " * : reo cognofeant , maioris partis fententia fanSia - • fit , duo quendam abfoluunt, duo pecunia mul- ^ Siant, tres capitis condemnant : rapitur ad pee- iiam,contradicit.\t€m,Alexander in fomnijs ad- ^ monetur^nonejfe credendum fomnqs,Plura de- / tndf 44 f A^RRIfASIf wde oh ferumtpoftmtas cmofior ,nm Con^ ’ nertihile id affelUtur^ qtmm tota a£do conuerti^ twr a litigantiusmcutn^ fuis prioribus utitur rd tiomhuSyfrladunlarij . hocmodoiExigebatqtur “ dm A amico pecuniam cum ufura , quafi credi^ f i tamtofferebatilklineufurajquafidepofitim,ln^ . terim lex fertur denotas tAults : petit creditor tanquamdepofitamyrtegat debitor tanquam credi € tS, Non uerijimile ecquod contra opinione dici . turtut fi Cato ambitus accufetur.quodtame ft m caute agatur , haud procul ahefi quin cmfiftat» 7 Jmpofme eR^quum id dicitur quod fit contra re rum naturcefidm; ut fi infantem accufemus adul f terij , quod cum uxore cuharit aliena .Turpe quod omninoreijcitur :utfiuir precium pojcat ^adulterij.Sine colore efi, quum nulla caufa faSH inuenitur:utdecemmilitesbelli tempore fibipol’- Cdcofyfid' hces amputauerut,reifunt LtftreipuhUc4e. Sunt ta. f^alue IpecieSyqtutcacojyRatayidefimale con^ *■ fiflentia appellantur.ut^aticum , quum aut ali^ quiserrorinhiRoria^yautinquamsexcircun-' * fiantijs.Impenfum, quum penes unum omnis iudi^ cijuis eftyparumq^mer habet in quo dicendo Iere RHETORICAE COMP. a ir ,Pr iunguntur: et fic accufatur faailegus,utfur etia dicatur efje. In tranfuttm uero, uno tantum ac- cu farnus crimine , fiue illo quod intendimus, fi- ueillo ad duod reus tranfferri poHulat aSiio^ nem . Sed hcec multarum fitnt nundinarum , qtue non una difceptatione pofiint abfoluLSum- ma tamen h^c fit, expedire dificentibus quadri- partita fieri diuifionhuel qafacdior fit,uel quod defendendaru caujaru ratio id exigere utietur, ut primo fi pote fi negemus , proxime fi non id ^ obijctturfaSiu afferamus, tertio (quadefenfio e^ honefiifitmdjfi reBefaSiu cotendamus.quco fideficiut,una fuperefi falus,aliquo iurisadiuto- rio elabendi d crimineiquodfit per tranflatione^ DE STATV CONIECTV- ralu Cap«. 24^ C Onk^iuralis autem fiatus, quod incerta conieSittris Juj^iciomhus^ indaget, di- D yo ‘ lANI PARRHASII , £}us:re^'^a nonnullis nono uerho , nc nefch m LdUno-, mutus f quodmeouideatur utrum maSia fit:tumfit-,quum quod ah uno obijciturf alter pernegat. nec folumfaiium , fed et aiSium ,qucerit:poteflq;in omnia tempora Sflrihui.De prceterito enim conijcimus,An fenatores Romn Ium occiderintide prcefenti ,Bono ne animo er- ga Tullum fit Metiuside futuro, Num fi Alba no diruatur, Miquid incommodi ad Romanos Jit per uenturum . In his omnibus agit conieSiura^eafic ab aliquo manife^o figno, quod lege moribus f liceat, nec necefarto rem arguat. Ac (utapei:^ tius agamus) fex eiufmodi objeruantur. aut emm defa6lo tantum , non de perfona conflat: aut ae ^erfona conflat, non defaSio: aut de de utroque non conflat :aut fi defaSio, de uoluntate no con flat : aut quum de re ipfa quaeritur, non dtfaSio /diquo, an aliquid fuerit illud de quoefl qute^tiot 4Ut mutua eflaccufatio., '' PE STATV DEFINITIVO, Cap. 25, D Uflnmu€tiam commodum aliquod - . ' -i afferimus. c? O X m i* Genus. fZ lANI PARRHASII de statv generaliJ Cap* 26 ^ A t quum quid faShtm i ^ quo nomine appellari debeat conuenitiet tme quan tum, e^r cuiufmodi , & omnino fine ulk nominis cotrouerfia quale fit qu tetnpus : illa , pdicet negocialiSj iudicial^ pnetmtmqi rejpiciant, ut fuo loco demonftra-^ hitur.Age uero nunc iuridicialem , cuius contro uerfia ex re iam faSla proficiJcitur,inlj>icidmus: negocialem poji paulo traSiaturi- In iuridickli luxiiicialU, aut reusfeciffe quippiant,^uod uetitum fit^fate- tunaut uetitum negat* ft negat, abfoluta ejl iuri-^ ^ " lam ,af- , . Ahjoluta* foluta duobus jit modis, faSti qualitate , & iuris ratiocinatione . FaSli qualitas eji , cum ofiendir i mus nihil nos fecijp pemiciofum.lurb ratiocm'. tio modis fit quatuor.lege,ut occidit filiuindem^ natum quis : licet id lege,more, ut apud Scythas fexagenarij e pontibus mittutur,Athenis id Scy tha fecit, tuetur fe more gentis fu • ^ » Vietatioeri minis. Remotio criminis. 54 lANI PARRHASI! ' con^itutio, quatuor locis diuiditurt com^aratioh ite, relatione criminis, remotione criminis, con- cej^ione , Comparatio fit, qumfaSia compen- ftntur, ^ aut maiori incommodo prolj^e^lurtt efje contendimus , aut deliSlo meritum compara mus : comparaturq; id quod in crimen uocatur^ ad id quo fe reus profriffe afjerit , ut quidam mu , ro ciuiMis deturbato hoflesfugauit, reus efl Itt fe reipublicte.lbi comparatio efl^ quod enim mu rosdeiecit,uideturl trem , eir Mfione m Clodium, At fi non in eum qui paffus e^i,fed in alium,uel aliudcrimen tranf fertur,tunc remotio criminis appellaturiut de eo qui porcam tenuit in fcedere cum Numantinis, Vnde remotio criminis duobus modis con/iat: fi aut caufam in alium tranfferamus , aut faS^um: uel fi in perfonm remonemus, aut in rem ,ut pu RHETORICAE CO*P. . . ' * . . . tdtuH partibus in- jj>e6iis , legitimam confideremus . Efl autem le Legitima, ^tima conRitutio , quum ex fcripto controuer- RHETORICAE COMP* fia nafcituriin funt in legitima confitutione , Quod fi ex plunbus [criptis controuerfia ndfcatur, contra^ ^md de TranflationeaSiionis fit omnis coHtro^ nerfiaM enim ah alio nos accufari debere dici^ musyoutnon nos^aut non apnd hos , aut non had lege,non hoc cfimine^non hac pcena^ uel aete^ ris id genus* Illud tamen animaduertendum iit Tranflatione^quodaut omnino de commutatio- ne ali 4 Tranfidtia undefiat^ .♦'-t 4p J-ANJ PARRHASII huj; eds partes feantur,^uas pnefcripfimusSe^ quU iks principales , alus incidentes effe dixr mus , lUud multos implicitos hahetyjTi plures tus in caufa inueniantur^quem potilsimum eliga^ mus, quem'ue principalem ejje iudicemusf H«ic jcrupulo facile occurri per nos poterit , fi illud imprimirobferuauerimus,quid fit quod compre' ' ■ • hendat , quidue fit quod comprehendatur ^ qui Trutcipdlis enim alteru in fe habuerit, is erit principalis: qui uero quafi membrum accefferit , incidens erit is Incidens, iudicandus, huius proprium e^l , confirmire prin cipalem.Qupd fi neuter comprehendatur, tunc principalis cenfendus , qui imperarit : incidens, qui feruierit.Si uero nujqua aut feruire aut com . prehendi Ratus uHusapp^erit,tucuterq^prin- Copiexm • ^ efiappellandusieao; controuerfia,quonu controuer^ J ^ i ' a ^ i duos m feplures ue ftatus mpleqti^,cpmplexi Uanominatur. . QJTAE CAVSA SIMPLEX SIT,* 8^ qu 2 c conmntfla,. Cap^ A Tque uel ob hanc rem poti fimum fla- tim caufa difeutienda efl,fimplex'ne fit tn comund^inet^enim eadem utriuf^ efl ratig. " ^ quoniam RttBTOlUCAE OO^PJ St quonim multum intereR, utrum de unare an Se plurihus agatur . Simplex , ahfoiutam continet qua^ionem,at ConiunSla,aut ex pluribus quce Co/«'w^ /lionibus iunSiaefttut quum Verres accufatUTi quodmulta furatus fit, quodciues Romanos nei carit, quod peculatu commi ferit , autft ex com paratione , quum quid poti fimum fit confidera-^ tunut utrum Cicero accufet,uelC(ecdius.qu(t , caufe cognitio maximo efi adiumento ad conA tutioneminueniendam, DE genere caufe, conftitutione ip utrum caufa fimplex fit an con^ iun6iainj^e6iis,qua^io,ratio,iudicatio,firma- mentumq^funteognofeenda^nam defaipti& rationis controuerfia fatis efi; a nobis eo loco de monfhratum,ubi de generali egunus confiitutio- ne,C^^ipnem autem quum dicimusffummam illam in qua caufa uertitur ,intelligi uolumust - - Sunt enim pleraque minores exfummisdepen^ dentes,quasj^cialia nonnulli capita appelknt^ quum ^ • ^ lANi PARRHASII ^Mum fummas dias , generalia nominauerintEfl .QB^o ergo auaftio hcec , materia , quce ex intentione . fmma. depulfione'^nafcituriut,Oreflesmatremiure fe ocadiffe att:qi{^efiio,an iure occiderit » Subfe tquitur ratio, qtue caufam continetiquia quodfa^ ciu efje confiat, j^er eam defenditur . ut, Occidi matrem , quia patrem illa meum necauerat ♦ ex qua ratione necejfead iudicationem peruenitur^ qu eloquentiae lumi moftendenda, licet TheophraHo refragrante^ GENVSDEMONSTRA- tiuum*. Cap^ 35. D Emoflratiutgeneris praecepta dare, funt qui minime neceffarium effe arhitren-, tur:quoduixcenfeatur quifqua effe qui nefciaty, quaefmt in homine laudanda.cum tamen mu fu. jit cottidiano,eoqs tandem excreueriti principi- PUS doRorum confilia afpemantihus , pefimoq^ dicendi genere in iudicijs induSlo , ut fere folum hodie materiam praeftet oratoribus : non erit ah, f hnnc iplim etiam locum ddigeittius tradam E 4 uerimuSy yl lANi PAR RHASII uerims.Eiusfirtem honefium effe diximus, fiue enim qumquam laudamus, fiueuituperamus, id quod dicimus honefium effe contendimus. Nam fyoneRum bonum eR , ideo ergo laudatio, & potipima, d uirtutis dehetfon^ te proficifci , fine qua nihil laudari poteji ^ Eam in quatuor laedes ^iferefapientesi in pruden- 'Virtutum tiam, Mittam, temperantiam, fortitudinem, 4- praclara omnes quidem, et qua mutuis adiuuen tur auxilijstaptiores tamen quadam ad laudatio- nem,Si enim uirtus benefaciendi quada uis e^ certe eas partes qua plurimum conferunthomi- mhus,maximas effe oportet^unde luftitia ^for titudoiucundij^ima in laudationibus, qua domi foris^pra^o fint, nec tam pofiidentibus quam generi humano fruSluofe putentur: prudentia uero,ac temperantia, tenues ac pro nihilo exi/H , , mantur , iungenda tamen fiunt omnestquod non minus fape moueant mirabilia, quam iucunda ^ ^ata , Et quoniam fingularum uirtutum quada funt partes et ^tcia, propterea euagandum e^, habet enim in fe Prudentia memoriam,inteUigen ttdm, prouidentiam : Eortitudo,perfeuerantiamy patientiam, fidentiam^magnifitentid: luflitia, re E Ugfonmp 74 IANI PARRHASII Ugionem,pietatm,ohferumim,ueritatem,uIti enem : Temperantia uero continentiam, clemen tiam , modelham^ compleSiitur » His omniVus fuo ordine resgems accommodare,no tamglo- riofum quam difficile ludicatur, Optimu aute mrtutum condimenta, quod ornati fime dici facillime audiri po f it, fmper eji exiftimatum,fi aliquid magno labore ac periculo fine aliquo emo Jumento pramwuefaSium oRendatur . ea enim pneflantis ejje uiri uirtus cenfetur,qu^efruSiuo fa altjs,ipfi autem lahoriofa , aut periculofa , uel certe gratuita fit.Etneuirtutum tantummodo partibus immoremur , magna fylua oritur lauda- tionum, ex hominum uita , deq; his qua cottidie in ea emerguntt ut funt illa omnia quibus pramia funtpropofna,femperqs in pramijs honor pecu- nia proponitur , Commendantur ^quamor- tuos magis confequuntur, quam uiuosine fui gra tiaquenquam aliquid facere arbitremur, Nec mi nus foletU celebrari, qua egifje nullus efi metus, neq;pudor : quemadmodu fertur Alceo Sappho refpondiffeMonimenta item,^ publica lauda- tiones, in d^unShs potifintum, magnam faciunt ad- RHETORICAE COMP. 7J gdmtationmiquMquamliiudis fiunt gratia, nec ‘ > nobis, fed altjs utilitati funu^rafertim bene meri tis. S unt etiam morerconfuetudinesq- earum gen tium,apud quas laudamus, cottfiderand con^at.qui pe des uelociteragit,curfor:qui premere poteji,^ retinere,luSlator:qui pulftndo pellere,pugil:qui utrumc^ hoc , id eft retinere ^ premere pote/l, pancratiafiestqui omnia fimul, pentathlus ♦ Ma- gna fane junt hac cum geRu , tum ffe^atu bo- na.fed nifi externis illis, id e^ fortuna bonis, op timis ad felicitate infhrumentis,adiuuentur, man ca reddetur felicitas,et qua undecuq^ laudari no potefl.Vnde non mediocris laus ex fortuna to- nisderiuatur.ea funt nobilitas , liberi, amicitia, glonOf RHETORICAE COMP^ , 751 ghria, honor , eSr qtce fequttnttfr,Nohilitas,0' duitatis f/l, ^•jamiliceAlla uetu^ate,libeitatey feliatate, rehuscj^geflis commendatmhac^illis ipfis rehus , uiris etiam ac mulieribus, uirtute aut Jiuitijs,aut alia re laudata claris, legitimisly nata lihus celebratur. Uberi magno funt ornamento, fi multi funt, fi (ut uno completior uerbo)boni* mares ultra corporis bona, temperantia placent, t^fortitudine‘fixminie,forma,proceritate,pu-- dicitia, lanificio , Amicitia multorumbonorum . expetutunqua bona fore amico putent,propter ipfium amicu agant , Diuitia nummis, agris,pra dtjs, fupelle 6 iili,mancipijs,armentisq; continen tur:multitudine,magnitudine, pulchntudine,ex ceUentialaudantwr,eafirma,amoena, utiliaq^ef- fe debent. Gloria datur,haberi in precio, puta-- ri^ id conjecutum , quod uel plures uel boni pru dentes dejtderent. gloria diti fimos beneficos ple rumq- fequitur , uel eos qui conferre queant be- neficia , Honons autem partes fiunt,facra, cele- brationes , decantationes carminum, panegyri- , d,fepulchra,flatua , alimenta publice : ^qticc barbaris placent, adorationes , inclinationes, ce- bitus , in corporis /latu cernitur ^ Hiratioe/l infpicienda : animi magnitudo tunc, potiffimu furgit, fortitudo uero illa bellica (nam domeftica grauioris eflatatis) incrementum ha ' bettneq^fupereft quod fieres d fortitudine, nifi fe in iuuenta patefecerit. Virili autem atati tantum demitur de laude, quantum de uirtute de, fideratur ^Itaque oportet idatatis uiros effe per- fe£liflimosi neq^qulcquam facere, cuius pudeat aut pceniteat. tunc prudentia, rerum cognitio^, magnificentiaq; apparent. AtfeneSius patien, tiaplacet:dulcedine morum, comitate, affabilita • teq;dHe^at.cenfeturq;praclara, fi corpus non reddat infirmum J rebus publicis no auertittnon ' facit deni^ ut ueru fit illud , Bis pueri fenes: qua- les funt creduli, obliuiofi,diffoluti, luxuriofnqui . inomni atate turpes , in feneSia uerq funtfcedtf B.HBTOtt.ICAE COMP, pm^ SeptimmiUHdfupereA tempus, qu6dj^ i^m hominis infequi dixermus . in uerycn non femper dccafio efi : quod non omnerfepul-* tos di^a memoratu feqimtur,Si quando tamen traSlare cotigerit , teftimoma,fi qua allata funtyr ucenfeantur,tam diuina quam humana . in qms dedicationes temploru, confecratmes , fiattuti ' A mommenta, publica decreta numerantur, hahk &fuumlocum ingeniorum monimenta^u^era^ . - ro laudem ante obitum confequutur.Afferunt et * ' , . ^ laudem liberi parentibus, di]cipulipr ■ ' > ^4 ’ lANIPARRHASII ci Uerfus caperent, permijkAdem'que mfunehrr laudatione hunc ordinem ofiendit , ut defunSii. prius Copiofelaudentur, fuper^lites inde benigne moneantur, filij mox defimS^orum fratres^ aS tdntais ip forum imitationem inuitentur : parens tumpofhremo&maiorum,fquifuperfunt^do^ BrawluSS confoktione leniatur, Romani ambitio^ hoc genus troEtauerunt , rmdta fcripfhrutn: • eirch I libr. dUctfaSia ^ no funttex quibus rerum rioflrarum Ro^a?. tiftorU eflfaShimendofior .^am illas imerire rionfinebant familia , fed fua quafi ornamenta tcmtmimenta feritabant, & ad ujpfm fi qunei^ . . gmerisoccidif[et,&admemoriamla^ fnefticarum, illu&andamq; nobilitatem fltam: ttec alius quifquam id ojficij fumebatfibi,nifi quidefuniioeJfetcoiunSiifiimus, Sed iam fatis vituperan- dedimus praceptoru in hominibus laudandis t et di eade qua exegiffet fane ratio , ut aliquid de uituperatione laudandi ra diceremus,nifi hic ipfe labor eadem nobis exem I ; . uituperationis idem fit ordo, qui laudadonis i praceptac^uituperandi contra* rijs ex uitijs fumantur , non folum in hominis tata, fed^ ante hominem , &poft obitum, itt it iePmle,MeliOyM:^>MoHid memori^fro&Hf ‘ ^.Vridr fatis conf^y fine uirtutum ukiorut^i^ •m P» V f^wrww *■ 'I "JW* - - ■ ■■ tcSiaagams, contentihisqtuediBafmtyadho thtiies laudandos pauca de cateris rebus in mple^,laudibus extollendo, quoaonus fiufch pere uolentibus,imprimis a Deo Opt. Maxjnci piendu efljnueniffel^ eum , oftendiffeq; nuptias mortalihustid'^ ita pro confejfo effe,ut non mo^ do nos in hac pia uera4 tANi PARRHASII - ^ UiiuSytion auiditpudohs ji^ifjcatione, uocis t- m ’ V / 0 ' RHETORICAE CaMP, ^ ^ po/?remo ^freyfjpme pr ' lia, qu(t propter fdpfum aut ex confuetudinea^ eit , aut ex appetitu uel rationali (}urluntas emm coniefl,cumratiorteineq»quifquani)diqidduidt nifi honu putet)uel etiam irrationali,cufnfacitit ira ^cupiditas.Neceffee^ ergo, qtuecun(j^ho niines agunt, feptem tantum caujisfaceretfor-- tuna,ui,natura,confuetudine,ratione,ira,cuph 7* ditate . Fortuna accidunt, quce nec femper,nec ^ plerum(y , nec ordine fiunttcumipfaFortuna,ac cidentium rerum fubitus fit atf inopinatus euera % tus ft^atura ea jieri dicuntur, que remus: neceffee]}, iucunda omnia uelprafentii fentiendo,uel praterita repetendo, uel futura ff e rando cotineri, Qjuecunq; tame prafentia dele Bat , eademq- fferatibus memoriaq; repetentib, iucunda funtinec fecus e contrario^ Vnde ^ in RrfETOKiCAB COMP. prtimfi hi pra^enty qui ipfi laudandi funt, qui- bus'^ fidem adhibeamus . cum eorum nihili fat iudicium, qui nullo m precio habeantur. Amare etiam, amariq;, beneficia conferre, egentibus o- pem ferre, fuauifima:quod his abundemus, qus- 'vr' lAiarPARRHASir T homines, nam prd parente e^ conditor^ pr* maioribus populi a quibus origine duxerint. junt ix fua auguria , eX uaticinia t multumq^ hahent mBoritatis qui Aborigines, id efi indigenmplexi, laudibus extollendo, quod onus fufch pere udentibus, imprimis a Deo Opr. Pto.inci piendueflunueniffel^ eum , oflendiffeq^nuptias mortalibusudcj-itaproconfeffoeffeyUtnonmo- do nos in hac pia uera^ religione, fed etiam uetu flasloui lunonic^acc^tum connubium retule^ rit , turbam^ dmrum ingentem proeffe nuptijs uoluerit, nec contenti loueadulto,Iunoneriu efi^ j^ffnoHprM res intueri prafentes,Uf^enimpf aut animi promotione cogatur^ d^obatio aut earum rerue^h ^uaedb or^^reno :^cogitantur,fid d caujareisque defmmtunut jqtubusfita^ fiiutabuLe,teftimoniayfa£htiConuentayleges,et Mteraidgenus.auttotaindij^utationeyautar^ ■' •gumentatione orationis collocata eh : Mt in hae \ '^ear^unentis inueniendis y in dia de traSiandis • ^ cogitandum. Conediatio fit dignitate hondt eSediatm, ms, rebus geftiSyexifHmatibneuite remusi neceffe ejl, iucunda omnia uel pr con- Jueta agere iucundum mauifeilo fit, quis credat tantum afferre iucunditatis uicifiitudinem f necy iniuria, cum fittietafis mater fit Similitudo , In- efi & fua indifcendoimitando'que ‘iucunditas: ifuce^ imitatione confequimur, etiam fi ipfa ni- hil in fe haheant iucunditatis. ocium denique ip- fum^ac iram , ri/«m j afferentia deleSiant ♦ Po- C z ftrema ) too lANI PARRHASII fkcmOitludmmqtue fecundum naturmkctm* ditate ajferut, idcirco quo coniunStiora fimt,eo funt iucundiora: ut homo homini ^ mas mari* qua ex fententia feipjum magis homo amet necef fe e/lj quam reliquosicum fua ipfius cauft ccete^ ros amet.Liberi deinde,& qua inter chara adntt merantur^ quanto plus ad homine accedunt, tan to plus afferunt iucunditatis. Et iucundo qui^ dem per^e6io,eademq^ ratione iniucundo'(cwn eadem oppofitorum fit difciplina') facile erit co^ ^ofcere, qua caufa fit inferenda iniuria : ad Vtiuria affj Juccedat oportet, quales fint qui iniuria cateror dentes qui* afpcmt.Sunt autem, qui facile inferre poffe ar^ hitrantur, uel celare jperant: aut fi deprehenji fint, nullas, uel quam mmimas daturos fe pcenas: plusq; in iniuria lucri, uoluptatis'ue, quam in luen da pcena damni mcerorisq- inejfe exiftimantJniu riam facile fe poffe inferre eloquentes , diuiteSf aSiionihus exercitati, experti, multis nixi amici* tijs,clientelis^:uelfi ipfi careant, in habenti* hus amicis, feu focijs,feu miniflris,quod illorum fe patrocinio tutos putent,Praterea fi amici iudi cibus fint , uel his qui iniuriam perpetrant* ludi* rhetoricae COMP. tot cts enim leta moUil^hrachio in amicis ag^^ann eorum iniurias acjuiore animo toleramus ♦. QeU re autem feipfos poffeU^erant , qui omni uacare juf^e^ione uideantur,ut d^ormes adulter'^-, fa* cerdotes flupri,dehdes pulfationis,&'ea qwt pa idm ante oculos funt neque enim aperta ^ quaq^ ingentis laboris fit tollere, ohferuantur , Caue^ muslj' potius nobis ab ufitatistut uidemus in mor his accidere : quos illi timent , qui fiint experti. Clam etiam fefaSiuros putant,ipiihus nullus ini micuSyUel quibus plurimi.illhquod no obferuen^ turt hi uero,quum omnibus fere fufj^^^i fwt,no mdeantur ob nimiam cu^odiam clam facere po- tuiffe^mukos quoque locus,commoditas,moreSj que celant. Inuitant etiam ad iniuriam facienda, iudicij propagandi , prop>uljandi , corrumpendi, uel certe ob inopiam euadendi f^estlucrum quo que apertum, prafens,magm,prafertim fi dm- num occultum paruum procutue fit. maior etiam utilitas , quam ut par fupplicium excog^ari pof fit : ueluti efl ^rannis . Sunt^ proni adiniu- riam, qui inde lucrum petunt, neque quicquam malipreeter ignominiam uerentur, quibus que id G } frcijjc t02 lANI PARRHASII fecijje laudi afcrihiturtut parentes quacim fint qui inferant , quiq; patiantur , fatis arbitror ex his qua in medium adduRa funt poa tere.Sed quonianon omnibus eadem uidetur in- iuria , fapeq; ufu uenit ut plus doleant laft quam par fit,minusq; noctdffe fe putR nocentes quam fecerintCquod aliena mala no fentimus, et noRra maiora quam fint iudicamus ) idcirco de iniuria primu iureq^faRis,mox de maiore minoreq^ iniu ria paucis differamus, Iniuria iureq^faRa omnia legibus primUm duabus, deinde quibus funt bifa riam determinantur, leges aut duas appellamus il las ipfas iu/li partes, qua ternario a nobis nume- ro in iu^i definitione funt expojfita, comunem fcilicet, qua fecundum natura fit: (^propriam, qua in fcripta ^ non fcriptam diuidatur. Qui- bus uero iniuria fiat , bipartito conflituimus.aut enim emunis laditur focietas, ciuitasq; ipfa of- fenditur, ut in militUiaut unus alter ue iniuria af jiciturf RHl£TORICAE COMP. tOJT ftcitwr,ut in adulterio,qu horti quadam eleSiione, quadam uero ^eSiuconuiA * Cueiufinodi:quid jit illud de quo agitur de^ finiendu eB,ur popimus iwre ne an iniuria querd^ tnur injpicere . pr quonia iuftorum iniuftorumq^ ' duas partes connumerauimus, firiptas fdlicetle gd,^ no ficriptas, deq- fcriptis affatim demon* firatti eft : pauca de no fcriptis funt recenfenda. alia enim per excejfum uirtutb uitijq;Junt, in qui hus uituperatioes,honores , infamia^iut gratias habere benemerito,amicis praflo effe,& his fi* milia.alia uero ex lega fcriptarum defe6iu:deejl aut fcriptis legibus, uel qu^ latores aliquid effi gerit,uel quod confulto pratermiferint,cu detet minare figillatim omnia nequiuerint.ne^enint fi de tiuinere agatur, quo ferro, quali , quat&ue, G y coth tO^ JANI PARRHASII constitui poteft, Eil igitur aquum (juoddm ha^ numq;, quod praterlegefcriptamiufiu cenfea- turimultaq^ etid lege fcripta putatur iniufla,qua aquo homq; tutari Poffunt. Bade ratione no tan ti errores faciendi funty quanti iniuria:nec*tanti qwt aduerfa eueniut fortuna, quati errores.nam gduerfa fortuna feri dicutur,quacu<^prceter o- pinione, non ex malignitate puntterror uero no 'praeter opinione, fed fine malignitate ft. At iniu . ria cSt* opinio e^i O’ malignitas, Aequu e/l etiatn jn rebus humanis ad ignofcendu commoueri: eJT* non lege,(ed legis fcriptoreino uerha,fed fenten ti^:nonfaSiu,feduoluntatetnon partem, fed to tminon qui nuc, fed qui pepe, aut fere fmp fut ritconfuierareibenefciorupotii^qua iniuriaru, accepti!^ quam collati meminilje : iniuriaaquo gnimoferre,oratione potius Mam re difceptare, et ad arbitru magis quam inforu defcendere,na arbiter ^equu bonuq^, iudexiuflumf^eSlaune^ gha ob caufam arbiter eligitur, nifi utaquum ho tiumq-fuperemineat. Atq;hac deiniuriaiurec^ fa£tis di£lafufficiat,Haior aut minor ue iniuria inultis modis cognofcitur i eaq^ maior exiflima* RHETORICAE dCMP^. i 07 htr,qH<e i nudori t profcifcendi toh 4e <{uee minim funt aimiruty ttutxitM mterdu td deturtcu ispr^fertim qui terunciufwctur^quid kis iudicetwr ablaturus . Ma^itudo quoq; dam m maiore facit inturid , fi par mUum juppliciurH ' excogitari, aut remediu adkiben pofit : na ultio et pcenapro remedio fut.nec minor, cu qui ppef fus turpitudine ferre no poteritiut qui accufatus ^ fibi uim intulit,maledico(y carmine laceratus hh queo pependit .E/i et in maximis, foiu aliquid fd cere,uel primu,uel cu paucis: pnefertim fiid fa* ciat fsepe, caufam'ue legi nou<e dederit , aut cor- ceri,autfupplicio.QM»et maior cenfetur im«- ria, quce plurimu dijiet ab humanitate,beftiaruL fit quamftmillimaiet qiue cogitatojit,quaq; audi ta homines magb timent quam mifereantur. Am plificatur aut omms iniuria,quod euerterit multa iufta,iufiurandu, datam dexteram,hojpitium,fi dem , affinitatem'^ contempferit.Ad haec maius redditur peccatum , fi ibi deliquerit , ubi iniufti puniunturiquod faciunt falft te/ies. ubi enim no nocebunt, qui apud iudtcem peccauerintfEa etia ^maiora funt, in quibus fumma turpitudo, ingrati- tudo^ I fOd - lAin PARRHASII tudoli^htgens.nm bis pecatyquodnon lenefi^ €ity^j}iUmde.Sedhac&‘longeflurayfij^ lidmitudii artis<^ adhibuerit , facile orator fuo iiigenioaffequetur:nohisdemonflraffe fat fitge tueri iudiciali neceffariay^uid potiffimu circa ittr luria uerfetur.Eius generis proprium eR rita difcuteretomnes flatus capit, omne artis exi git fupelleSiilem , omnia dicendi genera cu ufus ^ cxpoAulat: neiy ullum genus e/l, in ^uo df^ , flcilius^oriofius'^fe poffk . orator exercere, COM.PENDII RHETORICAE ab Optimis utriuscg lingug autoribus excerpti, quo lANVS PARRHASIVS tn perducendis ad eloquentia iliis adolefcentibus uttjfolebat.
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment