Grice e Dati: la ragione conversazionale e l’implicatura
conversazionale dell’ELEGANTIOLÆ – scuol di Siena – filosofia sienese –
filosofia toscana -- filosofia italiana – Luigi Speranza (Siena). Filosofo sienese. Filosofo toscano. Filosofo italiano.
Siena, Toscana. Grice: “Dati is a good one if you are into Ciceronian rhetoric
as given a running commentary by an unknown philosopher from Siena! – But mind,
he also wrote, like Shropshire, on the immortality of the soul!” Noto per il suo manuale di grammatica Elegantiolae. Erasmo
lo loda come uno dei maestri italiani di eloquenza. Nato da una agiata famiglia
senese, passò la maggior parte della sua vita a Siena. Studia con Filelfo. Dopo
aver insegnato per qualche tempo a Urbino, torna in patria e insegna retorica.
E nominato segretario di Siena. Altre opere: Elegantiolae. L'Isagogicus
libellus pro conficiendis epistolis et orationibus fu stampato per la prima
volta a Ferrara da Andrea Belfortis. Elegantiae minores; “Opusculum in
elegantiarum precepta cum Jodoci Clicthovei Neoportunensis et Jodoci Badii
Ascensii commentariis; “Ascensii in epistolarum compositionem compendium”;
“Sulpitii de epistolis componendis opusculum”; “Tabule in Augustino Datto
contentorum index”; “Francisci Nigri elegantie regularum elucidatio”;
“Magistratum Romanorum nominum declaratio”; “Ortographie regularum Ascensiana
traditio. De grecis dictionibus apex ex Tortellio depromptus.” “Augustini
Datii Senensis opera (Siena) – include diciassetteopusculi: I piu importanti
sono: “Oratium libri septem”, “Fragmenta senensium historiarium libris tribus;
“Isagogicus libellus pro conficiendis epistolis et orationibus” ristampato
“Elegantiarum libellus”. Le Elegantiolae, ristampato ocon cari titoli, era
considerato "il manuale par excellence". Sirve da base per i “Rudimenta
grammatices” di Perotti. Dizionario biografico degli italiani, Roma, Istituto
dell'Enciclopedia Italiana, “Plumbinensis Historia”, Firenze, Sismel Edizioni
del Galluzzo. Vedi Bandiera, “De laudibus eloquentiae”. BOpSTr
. JULLgi I & o=w zxt ri (yauM^ -zn j r
J * cm (jflV<3 VSTINI DttTI Senensis Ifagogi?
cus libellus in ELOQUENTIAE PRECEPTA ab JPvnbrea b«= mini ctyriftof eri
filium f eliciter incipit/ 8 Rebimu giam bufeumaplcnfcKviiris i
* etiam bifertiflimis perfuafiitum be- v ' , t v tvr, mum artem
quepiam in bicebo non . ^«,'<$•/ J nuliam abipifcu y fi veteru fectatu vef
6 tigia/optia fibi quifcp feper ab imita bum propofueriFTNecj^ eni
qui biutius I.M» CICERONE lectione veriatus fit,n5 m bicebo/et ornatus et copiosus
esse poterit. Na et fjorribiora cre= i ,•.»>>- brius cofectati l
ipfi qucqp anbi ieiuni et inculti fi ant neceffe eft. 4j Lectitati igitur
micfyi CICERONE volumina Cque ELOQUENTE parentem appellaueri) - j pauca
anotatioe bigna vifa fut. iquibus fi vtemur 41
vulctanufermoneaipernati/ab eloquetiamrroxi i s i mius.accebemus/
v PRECEPTVM I varietati/comutati onio vt ftubeamus/ t d
Seb cu ib i primis quirc| abmouebus fiti quob rfyetor ille biligetittimus
et inlignis abmobu orator sabius Quitilianus be oronis partibus
bicere cofueuit.J Meq; eni leges fut oratoru / quaba velu- .
tiiniu.atihj Kceflitdtecoltitute; ncc roaaiignibus < L -v*
GI-NEVIEVM; vt i&cm bicebat)plebifl ve fcitis.Tancta [vt ifta PRECEPTA. feb
vti in ftatuis picturis pozmatibus ccte= rif^ita quocgin exornaba viri
eloquentis oratione plurimum feper roboris ac vcnuftatis r;abuit varietas
. &tc$Cquob bici ibfet) tenenbu cauenbucj illub est antc omni ainears
vlla bicebi u fieri poteft fTe vibeatur. Hec igitur lex prima fit comutafionis varietatiTaj/qua
erubitoru aures nobiffi cile iubicet. ilHoc iajtar iacto fubaireto
/per pauca beitfps fcritan C 7>vnorea amicc fuauilhme qae et fi
ron femper^ vt plurimi m tamen l; is rationitus titi feruar.ba erunt t fcb iam
nofiri ialti' tuti ita nafcetur exorbium. (JBecunbum preceptum be
fitu fuppofiti/ verbi etappctti i oratione; ^Jplcrua; enim
qui oratorie artis fforibussc faleratis. Vtaiu Ove ibis ftufccntkotratnu
vulgataci gramaticorum confuetubinem bamna= tcsi quob in calce abiolute
orationis locari cofue uitiib illi potms coaptantinicioi quob oir.ne
tibi exemplo erit manifeftms. £cis plena orationer a conltaretribus
partitus. qucb SUPPOSITVMCvteorum ipforum vocabulis vtar)quob verbu/ quob APPOSITVM
vocant. Diciit igitur nramatici {SCIPIONE afiicanus telcu A l.aitf; £gin«ri,
ciwticrie vcro L r h 1 r l eloquii
bemines couerfo potius vtuntur orbine. Al-*— a liarttjacune lcipio
africanus &eleuft.illi.'M/r. CICERONE (si veda) vtitur famuiariter. p4cntulo.no8
vero.'p«le^ *f'**T tulo. CICERONE farmliarir vtitur. Quib?
tf^'J*t-r me exeplis patere arbitror appofitum prirnu 1 owr^V^ *
> tione/fuppofitu mebiul nouiflmuiverolocu ver^^ bu tenere.([Seb
et u quib Cpro graraaticor5 «•*. A; re)poft appofitu fitum eriti ib iitio
oratioms poi^J^ L-Scncr^^. ras. Ligurgus conbibit fancttflimas legcs
lacebc* *~i awu^yfc. monis. Lacebemonis fanctillimasIecreB ligursr..^*-
<*, e ~3 aus conbibit.mulfag; cofimili ratione* ~pao„tfi^c , i !*.l.*-«*«_i k igitur pieruncj
principioappomturi hppoiitutnf^/ mebiojline vei bum.vtanopagu folon.
fclammuBf™ primu coftituit vbi granwtici bicut j fol5 primus,
coltituitanopasum. {[Ceterum biueriis orttmcv feus i et iocis tollocabe
fut partes pro aunum iu*r7 " a ^ fW do j quob quibem folo vfu
coparatur ^ a*A PERCEPTUM III be
abuerbioru fitu |*r^ lam vero be abuerbiisC que funt veluti abiecjjftc verb?rum)5id
poteft pauW vbi uia lpci A effeivfei bemu aptius congruere vifa
tuerint«mos bo in principioJmobo in finelmobo intenecta m< ter
vti ucg.qua in re biligeti vtenbuin est conhho Seb prope verfcum
frequetius per venuftam rebbunt oratione. vt fabius maximus ante alios fortiter
atcj animofe pugnauit.C.lehus fcipioe fami hanfume vtebatur. Qementiflimus
ceiar l?umiti= teHcjngfcebat. Nunc vero ab rehqua . {jQuartu
preceptum be prepofitionu/et integrarum pferumaj
orationuiteriectioet inter NOMEN SUBSTANTIVVM et abiectiuum; PROPOSITIONES
pcrpulcf;rc intcr fobftafiua at q abiectiua nomina interiiciutur.vt
feraci in agro ornatiflimo in loco.maximas ab res.fyanc ob cau*
fam. iuftis be caufis . aliacji l;uiufmobi complura* Ncc
prcpofitionea folum (kb alia pretcrea eiufc» mobi nuncfumemus eyempla. Maxima
i rep. bi* ligentia. magna in parentes pietas increbibilis m omnes
ciues obferuantw.fummain l;oftes hbera PRECEPTVM V be fmedecticne
genis fiuora iter buos nominatiuos/et ecotra. 7Ktq etiarn
pulcf;crriinu i iter buos cafus / puta nominatiuo e buos/ahquib cotmue pomtur.
Vt om »ia reip.iura coftates miljtum ammi.macma fces
< i» f m leratorum fyominum flagitiaf
Bcouerfo etia cofti tuta ac trafpolita oratio piurimu exornah
Vtl?u ius daritubo viri.fyuius qmrites auctoritate locif
Ci VI PRECEPTU beabiectiuorufituf Venufte etiam pieruqj precebit
abiectiuum nome fubft4tiuum. Vt tua bigmtas«optimavirtus»biui
»u igemuin.exquifitaboctrina*Magni ehirefert/ quo ioco quecg
bictio iita fit. quob teftatur BOEZIO (si veda) in iis comontariis l quos in
ariftotelis librum cofcripfit.vbi et CICERONE et VIRGILIO (si veda)
ponit exepla BOEZIO autem ipsius fyec verba fut Sfenim c£tum ab copositionem
orationis fpectaf/ maximum bif- f ert l quo VERBA ET NOMINA predicationis
sue ordine proferantur. Multum enim itereft in eo quob f* A ait CICERONE^bb9ncteamctiamnaturapeperit-'volutas
exercuit/fortuna fcruauit ita bixiffe vt biz J ; ctum eft/an lta ab
Ijanc te amentjam peperit naf u +4 £ j ^
raiexercuitvoluntasiieruauitfortuna* jSicei'im>>' » minor elt fetentie magnitubo.
minuf^ in ealucet _^.^ v ib quob fi fic coponatur emmet i et fefe
vel nolentib«s i^ominum aunbus/aifqj patefacit « Rurius quoqi bicit
Virgduis pactqj iponere moremipo^ iuilfet feruaffe metrum li ita
bixifiet l moreq? imponere paciifeb elt bebilior fonus* nec eo lctu ver
fus ta preclare vt uhc compojitue oiceretur* quod ibera non eft apub
byalcticos . ljcc BOEZIO . Nuc aorciiqua; <J Septimu
preceptu bc fitu ncgatiue bictionisf Negatiua bictioapte i
calceoratioms ponitur» Vt preitanticrem te vibi nemi :em. Scipicne
clario= re m bellicis laubibus iuenies nemincm.Tua er=
ga me BENEVOLENTIA tuo in me aimo gratius e ni= cbil.gui tearoenti
js amet.' fyabes nemine* (jfpctauu preceptu be pouellcns ante
pof= fefnonem fitu/ S8D et polleffor ate poifeffione. Vt opti
viri bi* uitie. preftantis viri virtus.prubetifumi fyominis
confilium; dHonu prcceptu bc vlu gerunbiuorum
nominu pro gerunbus; CXVIQ vero pull?i-ms.'§ £i pro gerunbiis
que appellant vtamur gerubiuis nominibus. 7Kc trjs tu e
prifciani exempiu . Veni ca amabi virtutem/ vcni amabe virtutis caufa.gra
gerebi bella t geren= borum bellorum gratia.ab amplexaba virtute ma
gis.qi ab amplexabum virtute. Que vna preceps tio optima eft.crebraq?
cius apub.M.T.aLolqj c* loquetes viros tuit cbleruatio; {fPecimu
preceptu be congruentia nominis relatiui $kruq, cum consequente/. Nunc aatem
mu!ta confkiam. quc li biligeter ab uertensmb pavu ornatus ktino cobucent
elo= quio.Seb ib micfci imprjmis aniabuertenbu vibe
tur,'vtquom tna luerint^antccebesJ cofeques/ et eorum mebiu
relatiuu nomeifr fitib confequens/ vel l?ominis / vel rci cuiulpiam
propriu nome.' re LATINV cofequeti femper cogruat.ftlioquin no LATINA
ORATIO fit ( fcb a boctiUimorum fyominu consuetubine longe ahena , frhas poteft
cum aiterutro conuenire fi ncn con cquatur propi ium
ncmen. Qua rem facile exempla beclaratiet prifcoru auctoritafes coplures.
CICERONE primo TVSCVLANARV quefhonum.btubio fapietie que pl ia bicitur. Et
fexto be rep. contilia - cetuigj fycmmu mre fcciati; que dujtates
appellantur. Mq lteru i cx illis lem= piternis ignibus/ que
vcsfytera etfteliasnucus ett.s.Saluftii quoq; llluo tritum cft,
Eftiocus in carcere quob tullianu appellatur/inuncrabilia h
netufiis cobicibus ib genus iucnias.Hcc ib e ara= maticeartis
vitiumiquobquibam Ljnari littcraru arbitrantur.Seb et nos ahquio
exemplorum af fe ramus predarum est CICERONE opus(qui cato ma
ior bicitur.nam quob CATONE MAGGIORE bicitur /non ia= tinc
profertur. Confiiniliter vrbis vifcenbus con ilcr.bu eft i qui iut
ciucs. pcrbiti vin cx vrbibus pellenbi funt /que eft ciuitatum pernities fentina
Sebecoris. Plerunq* igitur relatiuum nomen cura eo concors eft quob
fequitur/ CjVnbccimu preceptum be cogruentia in cafu ex
trib^/eoru buoru que proximius iugutur^ Illub quoqj fpectabum efttNam cum
tria exiftant qaorum vnum relatiuum lit nome;frequetihime coram buo
in eiufbem cafus exitu conuemut/ na vt exempli caula bicam aliquib Si
quis l?unc fer monem protulerit l liber in quo be virtutc agitur preclarus
eft .rectius atqj ornatiusbicitur;in quo hbro be virtute agitur/predarus
eft. Concorfcant nantj eobem cafu ex tnbus buo llla que maion vi
cinitatc iuncta funti ahub lterum exemplum ^u^ iulcemobi fit* Qaias
mifif*i htteras ab mc locubc f jerunt. Sermoce queaubifas no eftmeust Qua
exiftirras bemoftI;eIs orationem /cfcJ^ms elt. atq Ijuius fermonis crebru
muenii e potens apub ve- tercs vfum.M.T.officioru pricnoi quorum
au* tcm offinorum precepta trabutur ea quancy p« tincant ab finem bonoriu
Virgihus Maro m ene ibc/ vrbcm quam ftatuo veftra elu Terentius in
i bna/poltl^ac quas faciet be integro comebi.s fpec tanbc an
exigenbe funt vobis prius.Ibem.popu* lo vt placcrcnt quag f ecilfet
fabulas* Ibem, quaa t r creois cffc
\)islno funt vere nuptie. $tcj eiufrao bi fermo plurimum
exornat; (JDuobcc.mu preieplum t e auxefi potxti* ucrum cum
per; 3D c.ucxj oigmlfimu cft annotatu. vt quom pofi=
tiud€<auger^ velimus normnaivtnsper prepofi f um aecebdt.Gcero m
cpjftola ab cunonemkui z cai us eque fisiet teriocunbus . Ibcm be
oratore p r;m o.perboati quite frater ilhviben folet.Tere. in
eunucr;o. perpulc^ra irebo bona fyaub nof tns fi miha.nam pergratum
vaibegratum fignifrcatM in cratione Jepibe p crfonat; (jTrebecimu PRECEPTVM
XIII be fuperJatmis cum multo/longe/et §; PST fupcrlatiuis /inulto/ioge/et
qj abuerbia pre ponimus ibqj fepenumero pei pulcl;ru viberi fo^
let. Vt longe amatilfnnus veftri.mulfo ommu foituanllmus-St acjo tibi
q-maxias gratias (JJDerimumquai tum preceptum be com* parati
uis cum multo / aut longc . GOMPAratmis vero vel multo vel fonge p
poni Jblet. Vt mfticia multo predarior eft ceteris vir tutibus.8t Socrates loge aliis pfyis fapientioi }
(jDecimuquitu preceptu be quibufba noibus quc agrecis
prpfecta/bccfinatiorie mutant, ({ILLVD nequacp omifc;'imus,'q> quom
nomina quepiam funt profccta a grecis tertie fiex.onis d obiiquos
cafus fjabentia qui rectum bperanttf» tini oratores rrequentifume calibus
ac.uf tiuis il= lorum quibufbam immutatis fmgunt ahamm be
dinationum nomina et genus feruant . qualiafut poematum EMTYMEMANTVM o
ELIPSIIM elegantus ctlampaba^aue a plerifg?tertia flettione pro ferutur
poema ENTYMEMA /beipbin/ ELIPSIS as la- pas . fyanc tu obleruationem
biligenter manba memorie/ (TDecimu fextu preceptu vteleganferoftebemus
quippam nobis eife/iocubu/ vtilc/ vell) Onestus et
ettevaibgenus; JXuo aut volumus oftebere nobis aliquiD jocti
bu/^oneftum/vtile eftei batiuis cil verbo vtimur fum/es/elt fubltatiuoru/
quoru illa abiectiua fut Mi(ne ab exeplis bilceba^quib aiiub iignif icat
l?«e res raicfy locunbitati eft JcJ bec res eft micfy iocu-
bVlbemc$ l lpfe micfyitue littete fuerut gaubio* quob elt ab gaubium vel
gau&iu micfyi attulerut. Predara vrbis ebificiaciuibusbecorifunt.
Vitia bsbecon ful viris Jibeft bebecus pariut viris beq
ceteris colimriiratione; ([Decimufeptun preceptu be af ricio et af
Fiaor» <l k. m «#"» Vevbum
aftido Jet pulcfyru eft/et late patet.nam afficio te voluptate ibciit
tibi voluptate affero. M i icio te fyonore lbeft facio tibi Ijonoi em et
te fycno ro.aff <cio te laubibus l&efi tc laubo. affkio te
pro bro lbelt vitupero te . afficio te comobis lbeit tibi ccnioba
facio.afficio cabauera fepuftura lbcft caba uera icpelio.T^if icio
inimicos miuria tbeft facio i iunam mimicis, 7\tq fimihter affiaor bolore
lbe boleo.af ficior gaubio ibeft gaubeo. aificior vere? cubia ibelt
verecunbor. Latiilimacj eftlmius ver= bi vlurpatio.Nec tum lateat tc/af f
icerc bifponere ficjmficare.Hinc eft plauti iflub/ viua vos magis
arficit.Neq} cnim fme optimis caufis ta l&ta / tao; bilfula fit eius
verbi SIGNIFICATIO feb be i?oc latis; Cj PRECEPTVM be tum vel
et «jeminatis . (jxviii > Non eit aute ignoranbu cp i\ ouo/ aut
plura buo* tus Cquob perraro vfu velt)paritcr fe l;abuennt.'
vtri<$ tum bictiomm prepcnemus.Qoicb Iiqueat exemplo.Par eftin.C.
lelioboctrina/ ac virtus. qitacj dt eius viri pvobitasitata quoc| ett
eius fci= entia, tunc lf lenbibe / ac rccte bixcrim . C. lcfius vir
tum boitus e/t/ tum probus •Itibemcji magna ineit.M.C.ieiiotum virtus/
tum etiam boctrina C« ivltus p..uMnu tu iaute/tu reru icietia valet
OTub iterum exemplum» tfyemiftocks tum con- filio polletin vrbams
rebus/tui beliicss negociis viribus atcg animi magnitubine f ioret . Stc
eni ta* tum oftebit in rebus vrbatiis effe cofiiium cjtj in
beilicis magoif ubinem animi <$ tum geminatum pofitu eft*Seb eanbem
quoqj vim fyabet .jeminata et coiuctiua Virgiliusi eneibe.MuItum xlle et
ter tis iactatus et alto. ibe profecto fignat.'eneas t tum pelagi
/tum terrarum labores perpeffus eft.7?vfri canus fuit figularis et vir et
imper.ator l lbem Qy> vult« africanus magnus extitit tum vir
tuntfmpe i-ator ; (J Preceptu be cu et tu (Jxix* Qi fi buo contra nequaty paria
futi (eb aheru mi= bus complechtur /alteru vero magisiita etficiens
bum eft* vt quob leuius exiftit locemue pnus/at= cj ei cum bictione
preponamus.quob aute graui- us valibmf$.'ib pofterius politum/ tu bictio
pre= cebat.Qoiob patefaciemus exemplis Gielius a- mat SCIPIONE
propterea <$ eu boctum cognouit fyominem/et fempzr virum optimum/ quob
poItremu vefyemSter ab amorem impellit. quare ita oratio eft inftituenba«
G. lelius amat lcipionem tu ob boctrina eius tu propter virtute. ita
virtus in fyac bemuoletia pius mometi fyabet. JPvtqj ibem lta
ubixerim.Gu oes. fortunati funj qui bene. viuwt» -I tum
perbeati qui omnia befetfit / et virtute iblaui coplectuntur, Ijos na<$
pofteriores multo beatio= res elfe conltat.Si quis fuperius mo aliatam
pre* ccptiorem intellexerit.l;ec. M. Ciccro lmpnmis i requeter
vfurpat.£x quo iiiub.'cum cmnibus co fulenbum eft/tum lllis qui armis
politis ab lmpe ratoris fibem conf ugiunt. SIGNIFICAT enim fumc-
tibus ab lmperatores/et lefe bebetibus multo ma= gis confulenbum
elle.$ttc| m catone maiorc nura ti fele aicbat Iceuola. CATONE MAGGIORE
cum ceteraru re= rum perfectam fapientiam/tum q> nug> fuerit
jlli feneaus gra uis . kb be f,flc re faiia/ (JVtquapia laubari aut
vituperari oporteat, xx lam vcro explicanbum clt qua ratione
quapiam perfonam/ autlaubari/ aut vituperan oporteati quob ab
bccorem iermoms pertineat .riam it trj= f anam polfe f icri coperimus ex
monumehs litte-'- rarum.li cnim velim oftenbere.M.catonem
fjabe remagnamvirtutemicum verbofum/es/elti ita comobiflime f
iet,Marcus cato vir eft magna virtu te, M.cato vir eft magne
virtutis.M.cato vir cft magnua virtute»popuio pfyilofoptus fuit
preftas igemo/vel preftatis igemi.'vel preftanti ingenio. mulier
eclara morib^/claroru moru. 1 claris mori b^wregregiojaiibc
egregie, iaufys egrcgia laube Se* iliub prius magig poetaru eft. poftremu
ve~ ro fplenbibiffimum et perpolitum,ffiriltoteUs clt fcietie copia
pbiio Coplug^exquifita boctrinai vir a ctrimo isenio ! Quob qu.beCvt
bifertfcus pri fcianus inquit )hcjmficatariftotele fcbentem fa-
cntie copiam* ac qui l?abeat esqaifitam ooctrmam cetcra cj confimiii
ratione. Cluob quibcm ttulus qelius confcntirc vibetur in noc, ac, bft
erura vjf fut befectio quebam ifeb ca ttifa / vforpat** ab elo
quentiffimis viris/ac darilhmis oratonbui. qut et vobis quocg vtenbum fit
; fTDc accufatiuis etablatmis participioru locum tenentibus infimtim
verbi. <[xxi. flT& VI participioru cum accufatim calus ie«
pe tum ablatiuilocum tenet mfmitiui verbi. J?wt feluftianum illub , nam
et priufc* iopias colulfo* tt vbi coolulueris mature facto opus elt.bt
tere» tianu Mius gliceriumalioqueflamicam pamptjui lam iam inquit
muentum tibi curabo 1 ec abOujs* tumtoumpamlpilum.Omnian5c|iUay colulto/;
facto inventuiabbuctu cofulcreyfactre/ luemre/ aooucere befignat.
veru frequeter l?is ratiombus abltluoru cafibus vtutur l accuktiorum
perraro? 4jDe ijoc nomie opus cu variis cafibus. .xxiiv
%quomam*eMa»ne quo>eft©ou8 •«»»«, i • v
metione iiteHigen&um elt / opus eft micfyi ^ac re i
fignif icare me egere Ijac re.feb ib variis caubus m cu folet Nam etiam
opus cft micfy tua opera/no- minabi cafu«'et tue opere/et tuam operam/ et
tua operaJeb ljoc poftrcmu ornatius eft 'z totum ora torium.Cetens
rationbus poete pctius / fyyftcris •grap^icj vtuntur ,tloa autem queca
precip imus vt cocrncfcamus a veteribus vfurpata eifoecg vta*
mur.quecam veroM cognofcamus lolum.i^am rpus eft miclpi l;anc rcm/ nun§
oraior oicit i feb fcacre? (Jpe comutafione abitctiui
tt fubftantiuj' in vqcc geuere et calu. ijxxiiii* O uib
illub.^ncne puldjerrirr.u cTt .' vt quom fcuo ncrowa alterum abiectiuum
/alterii lubftatiuu co bem cafus cxitu proferri cebenf)vtfrpe
crcberri* mccfCquocarno tertia abiecfiui nominis voce que cli
neutra i vim iubitaf j'ui trafferamus/et fubftan tiuu iliub prius cafu
collccemus geitiuo.quob vt Irequts e ciubitis atqs bifertis vir;s. ita
quog erit excmplo manileitiuB. Mam quom muitam vir lu tem bicturus
fum i li «nultcm virtufis loco eius 9 taiionis pofuero / multo protukrim
vcouftius» «Multu pecunie eni fignificatmulta pccunia.pl u* mmi
&nm t f limmas vra»quife anmi tltt qiiis aimus quib rei que res quib
cause. que causa. ftlia quocp lta permulta. Seb amabuertenbum efl/q, fi
genitiuus ille casus singularis fuerit.toti itera orationem fiogulariter
exponere bebemus, Bi pluralisipmraliter. Naqi (exempli caufa)mul tu
pecunie ibcft multa pecunia / fingulari numero atconfcramultum pecuniarum
figmfieat multas pecuuias. Similis <* eft ct aliorum ratio. vt
muls tum roboris/fingularem^plurimum virium/plu rale quocj fabet
fignif ication€. Et abverbia quoc$ nonnulla eanbem vim retinenfc prefertim vero buo l?ec/parum et
fatis.Nam paru fepientie lbeft parua fapiifia.fatis virium ibett
fufficietes vires, 8t nifyil quog fiue nomen/ fiue abuerbium ht . m
canbem fepe obferuantiam eabit, Hec igitur ^ac^ Vt gemioanbum eft
epitl?eton fequentibus. substtantivis aut econtra» <£ Quonia aute
figula fyc fere iueftigamusiib quo* a oignum cognitione ctti vt cum buo
meminen= nius nomina fubftantiua/ quorum vtrio; ibem e* pitfyeton
abicienbum efU vt abiectiuum ipfum pri cipiocollocemus<et fequentibue
fubftantiuis / vel tumgeminatum/velbuplicatum^tpreponamus
Bxempli vero caufa ef i erantur» CICERONE verba. $fricanus singularis
*t vir ct imperatori quob eft afrixanus ficujlaris vir z figularis
iperafor .ppter magoa el boctoris auctoritatem/et vrbis/ eft pro
pter magnam auctorif ate ooctoris et propf er ma= gna auctontafena
vrbis^predarus/etrailesyet ci= uis iliuftns/tu vir/tu pfyus optimus/tum
pafrie foefefor/tum gubernatcr/iuftus/etrex/ etiubex» Coniumliacj
eobcnmobo fe fyabeot. Seb et fepe= numcro contra co&em orbine vni
fubftatiuo pre ; pcfito buo aoiectiua/aut plura beferuiunt.8xcm=
pia funt que nunc conftituam. Vir tum bonus fu temperatus.imperator et
callibus etfortis, iubex etiteger et foflers. owamefa ciuifafis tum
mulfa tum predara. alia fu ipfe coniecta. Non nungj» ef buo
lubftitiua ita fe r^bent vt alterum vim fuam vbi$feruef actueaf ur/
alferum quafi qugbam ofc tineat abiectiui nommis iocu/ ef eiusfugafur of=
ficio.&uale eft illub VIRGILIANOprimo eney, mo lemqi et montes
infuper altos impofuit. ac fi bicat molem montuoiam impofuit. Cauenbum
eftne ab fyoneftate naturacj oilcebamus.' ac ii bixerit ca
uenbum ne a naturali Ijoneftate bifcebamus. Scb tibi f)ec fatig
finf/ (jpe extremis fupinis/pro gerubiis accyfafjui eafus,
xxv. -.^- iSzb m qotfi i;iftonam texens biceborum fenem
nectami lta quecg patefecerim vtlefemicfy forte quabam obtulennt. Ceterum
no ignoranbum effe vibetur ,vt ipfc arbitror>xtrema fupina
pleruncj ornate/ac peruenuite fignif icare gerunbia accufa* tiui
cafus ao bictione prepofita, Vt res biii icilis crebitu ibeft ab
crebenbum. miferabilis vifuibeft ab vibenbum. iocunba aubitu ibeft ab
aubienbum fuauis guftu ibeft ab guftanbum .permulta fimili/ ac pari
ratione fe fyabent/ {£ De exafperatione orationis permutationem
fuperlatiui cum abiectione abuerbii fuperiafcjui ab mobum / vel in primis» (fNec
ib te amice lateatM quomfuerit fuperlas tiuum quobpiamburius/afperiufcj
et fuperiatiue fignificanbum fit l vt pro fuperlatiuo poutiuum
afferamus.' et ei aptum abuerbiuro fuperlatiuum apponamus.Nam
maxime memorabiie hciausi eft memorabiliffimufacinus» Maxime rarum
ge- nus fyoimieft ranflimu genus fyominum» Seb ab mobum/et in
primis / poiitiuis abiucta vi fermc eabem retinet. Vt abmobu memorabile
facinusi vel inprimis rarum genus ^ominum i ^Txxvii . vt quepiam
mebiocritet «ut vetyementcr ia ubabimus/ I Jb aute nequaqj
filetio preterierim. Vt fi que qui virtutcro fyabeat v lim mebiocriter
faubare i bica (exempli caufe) perides virtute preftas princeps
erat atfyenisfvelmulta predara gelferat. Trjcmisftocles rebus geftisfloruit. Sin
velim vefycmenttr ac plurimu iaubare abiiuam gloria fiue faubem^z
caufam laubatiois calu genitiuo coftituta Perides (Vtibem exemplu
aga)virtutis gloria preftans a= tfyenis daruit.'tl)emiftodes geftarum
rerum laube emicuit. £ict{. M .antoniuS preffabat ELOQUENTIA mebiocriter
huoatur ac fere exditer. L . Craflus efoquetijgforia excelluit
ve^emetiffime laubatur Seb tu pro tui ingenii bcnitate oebucitof (C
Luotiens SINGULARIS ET PLURALIS numes rus connedutur* viciniori relpobebu
i ibecj Ht jn oiueriis generibus; QuotiesCquob ipfe
quot| teftatur gramaticus fer uius")Ggularis etpfuralis numerus
ccnnectutur/ refponbemus viciniori. Virgi.primo cnei,'r;ic il lius
arma V>ic currus fuit.no aute fuerut.Teren. in anbria J amatiu ire
amoris reintegratio e.xeno= pfyotis belitie mee fut.fyoftes eorucj
exercitus pro perabit.atcg ita frequlius obferuat*.ibe f it I biuer
fis gencribj.na fiue niafculinu"/ fiuc f eininu e. vici no
refpoDgmus. vt vir atcy mlier optia ab me venit Intelligitur naq?
optimu effe viru et optima mut here que vemnt. Verum fi plurali numero
ve.'i= mus vtiteb mafculinu trifire nece fe eft. vt vit et mulier
leti properant.T^vlexaber et olipias clari es Ittterunt? TxxixToperepretium
eft. Opereptetiu eftCquob peruenuftum eJft)ficmif icat
mo vtile efteimobo neceflanuimo locubu i mobo laubabile.i^tq*
is SIGNIFICATIONIBVS NOMINIS veteres vlurpant/ {J»xx.v.frui.
Frui quapiam reieft fructu/ fme vtilitate veJ vc^ luptatem percipere ex
ea. vt cum bixerit quis ocio fruor, pre fe f erre. JPre f e f
erre ahquib eft verbis *ut ibiciif quibufba ib oftenbere/et quobamobo
confiteri/vt. M. cato pre
fe f art gramatica.lelius pre le f ert hberalitate fyz vuit oftenbere
<$ i f fe fit iiberalis; Rat.one fyabere. tiaticncm babere eft
refpectu fyabere. feb(vt planius xpona)fyabere rationem alicuius rei eft
rem conliberare. vt fyabeo ratione temporum loci per fonaru eftea
ratione oia coplecti / et conhberve/ {JjTxxiii .Complector anuno» t Hanc
r em animo mcnteej complectcr l ibeft tflat rem conhbero et voluof
n animo esse. In animo est / SIGNIFICAT IN ANIMO IjabeQ.a
aimus mictyeft/ibeftvolojj . CeKtum micfyi efti Certum
eltmicf)i libelt beliberat»m ct oecrefum/ v«I bejjberaui et
becreui. Profequor? Profequor te fyonore ioeft te fconero»
Profequbr te laube ibeft te laubo • profequor te probro ibeff
vifupero f e.profequor te amore ifceff amo te/ Benemereri;
Eenemerltus [um be rep, ibeft beneficium i illam
confuli.benemereribearoicifl/eft cpnferrein arai cos beneficia*
«^sxxviu.eque» Eque pro ita.'ac pro vel/afc| pro vf vel quafi orni
tilfime ponutur.exemplum cft eque te laubo ac ci ceronemj
^xxxix .Haub lecus Haub pro
non/ fecu9 pro aliter venufte in eabem oratione continue fe Ijabet vt
feaub fecus fetio atcj f u ibeft fentio ita ficut tu/ (l*h9*
coparatioo Igcp pofitiui MdnficJ et pulcljre coparatiui prb pofitiuis
ponu tur. Vtalexanber macebo corpus babebat imbes cilliusiquob imbeciliufismficat.
Satiriinlcele» vefyemetius inuefyuntuWquob eft vefyemeter. , Dar e
rem vitio / vel laubi . Do tibi fyanc rem vitio lbeft vitupero te be bac
re. bo laubi ibcft laubo. bo crimini ibelt crimmor; De fubiuctiuo
loco inbicatiui.'et illiua pro l)uius temporibus; Seb nec illub
quibem negligenbu elUfubiuctiuus mobus pro inbicauuoiz ujius tempora pro
i?uius temponbus interbu l?aub illepibe ponutur. vt ve Jim fepe pro
volo.et gercrem pro gerebam bilexe rim pro bilexi.feciuem pro feceram.
fuerit gratu pro gratum erit.feccris pro facies.Ib oim multo
ornatiffimui li cportunis locisagatur . quob vbi factitanbum fit. 7
peritorum aures facile ceiebunt. Quaobrem exercitatio abfybeba e non mebiocris
que omniu magiftroru precepta fuperat.Quob fi quis nouerit grecas
litterasiei quob mobo explis cauimus non bif f icile perfuabetur ;
(fxliii . Partim l>ominu et eius abuerbii geminatione/ partim
^oruinu venerant perfepe bicitur.Et.^v. gelio tefte eft ibem quob pars
Ijominu ibeft quib» Ijomincs^nampartiminfyocloco abuerbiunj elt neqj
indinatur cafus fine.St cum partim fyominu bici poteft lbeft
cunVquifcuiba fyomimbus et quafi cum quabam parte fyominu.Seb l?oc tame
cft fple bibiuskum in oratione iterum fuerit abbitum vt eft
illub.M, T.in epiftolis.nam qui iftinc veniut pirtim te fuperbum effe
bicunt/quob nicfyl refpo teas/partim cotumehcfuyqj malerefponbeas. 8t qui ciuitatibus perfunt
partim nobiles funt/par^ tim populares.quob elt aliqui nobilesfunt
aliqui populares]> ^TxJiiii. Decimus quifc|; (f Xb
ett optimum eognitu/ g» becimufquifcj} eft vnus ex numero benario . ficut
millefimufquifqs elt vnus ex numero millenario.fyinc cft illub cefa
ris in commentariis eognofcit no becimuquec| ee reliquu militem fine
vulncre.quo exeplo vti per= pulcljru eft vt vix becimufquifc$ remafit fme
vul neremtaliconfjictuf ifxl v. Quotu fquifqj ;
Q.uorufcquifqf I;omo eft ibelt quot fyomines. Quotufquifcg rrnleB ibeft
quot milites; /Txlvi.PercJ cu positivo Per§ vna bictio
bumtaxat puleljerrime pottiuis abiucutur nominib^ vt percj> boctus
pr/ilofopfyus \t p per $ bonus amicuS/
^Jxlvii^lias geminatu locom tcnet mobo abuerbii» Cuibillub. nunquiblepibiffime
vfurpamus/vt i oratione eabem iterum alias vfurpatum /locu ops
tmeat mobo abuerbii.Quale pffet fi quis Dicat oes l^omines eobem ferme
nati fut ingenio alias qui bem ribet/alias vero lacrimatur. omes item
riues alias boni alias mali.nuq» eifbe fut monbuaf
{fxlviiulnire caftra. M. Tfaitrjonius iuit i caftra multifariam
bicitur.' M.Tfatfyonius caftra petiuit in caftra profecrus thik ab
caftra cotulit . fe in caftra recepitife ao ca« ftra perbuxit»
4jxftx7Vim'nti annos natus. Hic fyabet viginti annos. quob veteru
cofuetubine bicitur cotra pebagogam opinionem/aliiftg ratio* nibus
bicitur.J;ic vixefimu anu attigit.agit /bec^it vicefimu anu etatis.
vigiti anos natus eft.3? ^oc
poftremu magis oratori couemtf {Q
£loquetia laborare CICERONE laborat eloquentia. CICERONE (si veda) in
eloquentia tera pus cofumit. tempus in eloquentia coterit. in eloquentia
operam pomt. ba^eloquentie operam. etate in eloquentia cdiumit. In ftubiu
incubit eloquetie. £t> alia oe&uc pro tuo iuUciof
{TIi«Habeo/teneo I?anc rem memoria. Habeo ^anc rem memoria non
minus vfit ate bici tur ' q> fyabeofiue teneo Ijancrem
memorie.teneo ^ac re memoria /f;uius rei memoria fyabeo;
fljii . Voluptatis me capit obliuio. Obliuiff or voluptatis vel
cuiufcun^ alterius rei» vcluptatis me capit oMiuio.St ibem verbu cu
ce- teris iunctu nommibus fignificat biuerfa/cofimis h orbine vt
capit me facietas ciuitatis ibeft capit tne Jjoim obiu vel tebium;
dJui. Contineo me ruri/vel in vybe^ VIRGILIO (si veda) incolit
ciuitate l)cc perpulct)re bicitut* cum teneo/ vel etiam cum cotineo
verbo«vt virgj* tuxtfc continet. Virgi.tenet fefe in vrbe; 41 liiii. Prefer et
pre venufte oftentaf aliquam rcm aliam anfeceifere. Si quis velit offefare aliqua rem alia
antecellere/ «t vltra illa valerc i venufte ib bicitur / vei per
ac* tufatim prepofita preter / vel cu pre ablatiuo prc= polita. Vt
cefar preter ceteros rebus bellicis polje bat» vel pre cetcns
pollebat; IjIvXelius efacili igenig vcl facilff mis moribus
natus. Lejios ftabs faciles mmsj ; vd f acilcm naf uram/
I ornatius bicitur Jelius eftleui ingenio natus ( vel
faciiimusnatusmoribus . Scipio natus eftt rifti ingenio. Stbereliquiscofimiiitcr;
iTIvi. Valeo/polleo cu ablatiuis. Valeo et polleo verba et fplenbiba
fut.' et latiffime patcnti x ablatiuo iuguntur.fyoc pacto, ;
7>vureliu& auguftinus plurimuingenio valuit. ijypocrateai
ingenii bonitate poUebat.Mitnbates memoria cb ruit vel poUuit.M.cato in
ciuitate plurimu aucto ntate pollebat;
(jlvii.Clareofpolfum. Clareo et poffum verba eabe ferme r atione fe
ga* bent. cHgo apub bominum cefarem multum (iue poffum fiue
clareotomate et IplenbiOe bicitur^ a* pub bominum ceferem plurimum mea
ciaret au* ctoritas.fyortenfius rhultum poteftin senatu ornatius multum
fyortenfii in fenatu poteit aurtori tas .que potj{fimu jGgmficat eam
opimonem que eftapub ijomines be alicuius viri preftantia . que
vulgo et trita cofuetubine reputatio nuncupatur* Sum batiuo iunctfi
tyabere SIGNIFICAT et quobamo poffibere; Geterum ib perbelium
eft.Sft rnidji apub te fibea ibeft tu abfyibes micfyi fibem. quob eft
accuratius abuertenbum.nam plerumtj foiet fum es e verbil batiuo
iuctu/u SIGNIFICARErjabere.' et quobammobo pollibere. Vt e micfyi
pecun/aiett cefari rnagna po teltas liue pietas^ilJub befignatme pecuniam
i^a= bere.fyoc rjabere cefare magna poteftate. Cuius cq. Ititutiois
crebra apub prifcos et bilertos viros ct« leruatio
cit. Recorbor fyanc rera.fyec res micbi in mentem venit. Ejo
recorbor r;ac rem potius § l)uius rei bicitur. Jst ibem bicitur ljuius
rei me fubit recorbatio.fyec res micr;i ln mentem venit lbeft micr;i
occurrit i vel mict)i fuccurrit/quobpoltteinum minus vfi=
tatebicitur? {T Ix.Prefto antecelio aliquabo cu accu? fatiuo
aliquanbo cum ablatiuo.' Prefto et anf ecelloCque venuftefonant
verba>li= quabo batiuo aliquabo acculatiuo perpulcfyre iun
guntur cum acceflione ablatiuoru eius rei cuius e preftatia. Vt ego
prefto tibi ingenii acumine.flo. preceilit petru acumine ingenii.equus
preltat afi= no velocitate curfus? flhi. De frequetatiuis
verbis loco primitiuorum/ £>cpe numero f requetatiua verba que
appellaf ur pnijuuuorw verboru a quibus traxerunt origine" SIGNIFICATIONE
retinet.prefertim fi prima illa afpe*riora f uerit. vt coiecto pro conutio.mafo
pro ma* aeo.imperito proimpero . amplexor proample* ctor. ct alia
itcm pcnc inumcrabilia fi quabo etia verbi arpcritas vlla cotingat ,'quob
erubitorum iu bicio nunc berelinquimus? De et bis mutant» Dc
jttepofitio verbis abiccta pcrfepe cofraria mu<= tat fignificationem
vt prccor ct beprecor cotrana lut^ortor ct befyortor , Nonuno) lbcm bie
eff icit vt fuabeo biffuabeo Quauis in iifoem vtfbto no* nu^ auget
perpotius cj vim coinutetj flixiii . Gx ct be aplificat* Sx
ct 6e vejjementer ampiiticat, Vt exoro .' quob ab ex ct oro bebuctu
fignif uat ipetro ? Tere.in a% gnatavtbetoro/vixc|ibexaro .
iQxiiii.Suaoco perfuabeotfacio perficio, Sic et fuabco fignificat
oratoris off icium quob I benebico ,atc* perfuabco bencbixiffc fignif
icat quii cft oratoris f inis,ibeft impeteo atc$ obtineo , vnbe et
crebro non folum fuabeo/ feb etiam perfuabeo£ beb i acio etperficio
explorata funt; {fixv.De abuerfatiua bictione* Pfurimuetiam
fermonem ac oratione exornat ab uerfatiua bictio quag? ibicatiuo iucta,
duob vbicj CICERONE feruauit aliiqs fcocfiffimi* feb I; uwe cx
cmplum fit.Qua§ tc ante I;ac tiJigeba.' nuc tame cbfmgnkrem vir^ufem
veI;emiterabmiror. J\)a tha funt que quobam fibi orbine luicem
iugutur. quoru prius ac leuius e biligere i pcftremum ab^
mkotlqixob ve!?en.es^ac precipuuiet eoru mebiu ofcleruo quoi> cft
vencror /et colo . cx quo obfer * uanfiam et reuerentiam fignificat.Seb
itcrum ali u5 exemplu quancp miclji fint omniu amicoru io cunbe
iittreitue tame iocubiflime fuerut.Seb ct pro Umen polt §uis raro
collocamus. Vt qu*n§ micfji anfe ^ac carus eras,'feb ct nuc pi ofecto a
- riffimus^es; {jJxvuHonfolum y febetia* verurnetia/
verumquoq?» 7Kb fjec jll* buo orationem pcruenufta rebbut fibi
inuiccm correfponfcentia.quoi n alteru eft non fo lum/Cucnon mobo /fiue
nontantu l alteru efeb- etiam/ vel veruetia/vel loco etia pofito quoqj/
et aliquibusintenectis.quoru ommu exempla fub= necta* fyec miciji
res n^n folum grafa eft kb etiam iocubatMtAntonjus non rrtobo ciceronis
crat ini micus/vcruetiam Ijoftis patne*M Catoncn folu ingenio
pollebatifeb etiam vurtute florcbat pluri mu ftlexanber no foium reliqua
vrbem iubegiti is veruquo? ipf u romanii iperiu
cogitabat attigere. Tametcji. £t fic etiam tam et $ fibi correfponbe-f .
vt tam ca* ra micfy patria efMcj tibi iocuba vita ( ieb facile ttt
te boc mteUijes r (Jlxviii.cgoipfe pro erjomet? Pro
eoautem <$ ceteri exprimere cofueuere pros nominibu» abbentes
vclteveimet fyllabicasao* icctiones. CICERONE potius lbem eiiicitljoc
piono* mine ipfe/ipfa/ipfum; quob illarum fcre abiecti* onu locu
optinet. Vt egoipfe magis q> egomet.tf Ieipfe 1 nosipfiivt nucp lecus
fenSbo U, {Jlxix.De mccum et mc cumf K\i* <ft abiectio puldjra.
Vt m?cum ipfe cogitafc fem.etfyoc vt mecum fit vna bictio. Item me
cum ipfeviccre.quombuefuntbictunes. Vt familiarinte couerlatione et
(imiiw ornateexprimemns; Seb fi tibibicebu «rt tu micfy
familians es.'orna tius oicit ego te vtor f aiiianter ,Tu rnify
amicus es .ego te amico vtor. Tu micty es magifter iorna tius ego
te vtor magiltro, 830 tecu f requeter ver for.frequeT mify tecu e
cofuetubo.que fepe couer= fatione SIGNIFICAT Tecu magna amicitia ljabeo .
magnamicfy tecu est amicitia, 8t ita aiia per murta.Vtfit inicfyi cu oib malis
viris iimicitie.na recti= us bixcrimus iimicitic pluraii numero/cp
ficjfari. (Jjxxi .£3id)iJ cii cdparatiuis. Seb neutra vox
nid;il ac potiffimii in comparati = uis nominibus tu femim rebbit
oratione.tu ma= lcuiina. Vt nici;il cft J>oc fyomie melius/f ere ibi
| vt nulius jtjomo eit l;oc fyomine melior. Kityii l;ac virgine eft
formofius .' quaft nulla virgo fyec virgi ne e formoficr,£t i ceteris
aliquabo confimiliter; iflxxii, Munus pro officio/et coumiliter
partes; Munus pro officio ornatiffime bicitur , V t l?oc e nmici
munua ibdtamici officiu,Funa;or boni viri munere^ferme ibi cft facio boni
vin offjciu.Seb et partes plurali numero confimilem l;abet SIGNIFICATIONEM,
vt mee partes lut lbeft officiu me vel perf inet ib rae;
(flxxiii»Caueo cum ablatiuo fignificaf pro uibeo»cu accusativo
vito ac f ugio. Caueo verbff etfi fepe fignifccat prouibeo. vt tu
eft lege perornate accuiatiuo iuctu pro vitol fugio vfurpant eloquentes
viri, vt turpis viri/ m genui cauent mores/ "% Memini cu
accufatiuo/ fttqui et memini rectius ac vfitatius iugitur accu
fatiuo § gcuitiuo vt inenani plaiocis fapiectiant» Virffi.inbuc. Stnumerosmemi
fimeteverbai* ner«m . nec miru f. in iis que funt potius folute
orationis. Vir.ma.ois aff eram teftimonium que" non folum poetam
egregie erubitum* ieb et rfceto hce artis vbic| obferuat.ffimu f mffe
conftat. Penitet ibeft parum vioetur. Penitet me qmcquib f igmf
icet notif umu" «f t l feb et paru vibetur vfarpat auctores et t
reftates boc= trina vin» t ^ , , .. Vaco cum batiuo/attenbo cu
ablatiuo vacuumeffe.( Scb ibem perfepe verbum vanis
coftructiombus cofitum/baub eabem retinet SIGNIFICATIONIS vrau Vaco
buic rei.'eft attenbo l?uic tei.vaco r,ac re.'eft W re fum vacuus I et
ornatilfimu eft, vt bom vin 4nt opera vt perturbatiombus vaceut ibeft
Iiberi et vacui fintr. Deaiabuerto etaiabuerfio.
flmiabuerto ibeft fore vibeo/et quobamobo mtel* Iicto Ht aiabuerto
coftructu cu acculatiuo m presofita/ibemfibi vult <$ punio.Vt pleutippus
ai= abuertit in feruum platonis lbeft pumt platoms (cruum.cix quo aiabuerfio
pumtione quabam no nuq> llii: p c x<i fa Q c ^ oa tiuo et
accufatie n cm
mebiante ab. 7Ktc$ iterfi ref ero tibi l)ac rem ibfft
narro tibi fyac rem.feb refero ab fenatum/ refero ab popula Jtjac
rem ibeft pono f?anc rcm confultationem populi vel fenatus.Qui vfus verbi
eius apub fyyftoriaru fcriptores frequctiffime eft. Dare litteras
tibi/vel ab te. Quib varii quoq? cafus /eibem verbo fepe coniun=
tii/nom magnam aclonge biuerfam vim f>abeV Quale eft bo bibaculo ab
cefarem litteras . Nam bantur bibaculo beferenti / vt cefari rebbatab
que mittuntur littere.Sas igitur leQtt CeIar.Bibaca= fus quibem
velut tat Ilarius befert. Na qui fert Iras/confueuit tabellarius
appellari.Verum ne quib buius nunc ignores bare lras fignifkat
fcri= feerefeu mittere Jitteras/ <X Jx*x.
Vuas/binas/trinas/Iras/pro vna buabus t tribus ve epiftolis bicim
us/ Nec tef ugiat q> pro epiftola bicimus litteras plus rali
numero.Necobftatpoetarum cofuetubo ♦ £t pro vna epiftola bidmus vnas
litteras.Na ib no= me vnus.a.u -cu iis que pluralit' folu
Iflectuntnr plurale" quo<# retiet natura* Vt vne nuptie vne
bi geivaa menia .8tCvtabpropofitu rebea)pro bua bf epiltolis
bicitnus ite binas littcras ino aut buas pro tribus cpiftolis ternas i
non autem trcs. pro quatuor quaternas. £t que beinceps funt rehqua
cofimili ratione proferentur; (JJxkk i . inf mitiua oratio pro conc
iunctiua peruenufte ponitur. Inf initiua oratio pro
coiunctiua pergjpulcfyra eft, V t volo te ab me Icribere.cupio te
atfyeuas proh cilci . £t ib teretianu quib facere te in fyac re
velim ficmif icat eni quib velim quob tu in f;ac re facias. velim
ciues omes vnanimes efle ibclt q> vnanimes fint et cocorbes.Seb
fjoc tibi fit cocinnius vt nullum fit ambigui iermonis bifcrimen, neq? eni omnino
rcctum iit/fi quis oicatvoio te me amare « g> uis pleruqi lb
fuppofitionis lccum r;abcat l quob 1 i lmtiuum veibu mimebiatius
precellent. vt puto pyrrfyu romanos vmcere poffe ibilt crebo cp
roma ni poffot vincere pyrrfjum, kb ib pro viribus ca=
ueat orator.St quob mobo prcceptum eratbe coniuctiua atcg mf initiua
oratione precipue in abfola tis verbis<vel vbi alteri calui i
uerit abiecta propositio feruanbum fit. vt vofo te amari a ine; {£
l.\xxn.£x vel £ pro a vel ab. Ex vel e propofitiones pro a vei ab/et fepe
et pers ©rnate ponutur. vt aubiui ex maionbj nris pro i maiqnb$
nris.accepi ex patre tuo vel e patre tuo Cluero ex te et a te.'quob eft
te confulo/et te intsr rogo. Quob abuerteiet vlui trabe. De
pro/Ioco in et fecunbujm Pro ornate ponitur loco in et fecunbii . Vt pro
ro ftris .ibeft in roftris.pro tribunali ibelt in tribuna
h. et alia . pro viribus tuis ib eft fecunbum tuas vires.pro
tui ingenii bonitate.pro virili tua. et similia/ Sub ia compofitione aut
dam/aut biminute fignificat/ Sub copofita aut clam aut biminute fignif
icat vt fubrnouit me permeno ibeftdam et occulte.fubi^ rafcor tibi
quob eft pauiulum irafcor. Mor emgererc complacere obfequi SIGNIFICAT.
Moremgerere perornatum verbum complacere fignificat/atqj obfequi vnbe
moriger a.um. quob a morofo quob bif Lcilem fignificat i et a
mojrato quob inftitutu fignificat plurimu biff ert? Confequor pro
exprimoj Confequor pro exprimo pulcfyemmum eft.Non poflu ego verbia
cofequi ibeft exprimere . Iitferis cofequi ibeft per lras explicare. Metuo
timeo multis cafi- bu3 coniunguntur. "V* Metuoettimeo verba
aliquanbo tnultis cafibus ab.unguntur , Metuit CICERONE a.p.dobio fibi
extre mu periculum,Tim«omicl?iabfternortem Ncn nun$ abfolute
ponutur folo batiuo liicta . vt me= tui papl?iIo- papfyili vite timeo ,
kb fyc eft poUus poeticus^fus/ {]Txxxviii.8uabo pro
fio/et efficior. Suabo pro fio et ef i icior ornatum vfitatumcp
eft, Vt dcero euafit eloqu€tiffimus.ftriftoteles eua* fit fumus
pf;ilofopr;uB , cefar vero euafit inciitua imperator.St bz ahis quogj
fimiliterf. Fore futurum cffe. Fore f utura femper l?abet fignificationem
. et eft ibem <$ futurum ee.M.G. be eratore tertiolibro
loquensbe fyortenfio, Que quibem eortfioo omis bus iftia laubibusi quas
tuaorationecomplexup es excelletiore fore.
8tcraffusforebicisinquit/ ego vero effe iam mbico; {£xc Quib
Iter bimibiu z bimibiatu itereft Quib inter bimibium et inter bimibiatum
inter fit nofce perutile e.Cum enim bimibiatu fit quafi in partes
buas biuifumi nifiaiiquibbiuiuim fit/ bimibiatum non
poteftbici.&imibiu veroappella tur no q> ipfu biuifu fit/feb q ex
bimibiato pars al tera eft .Hd jgitur recte bixerit quis pco fetentta/
VARRONE Cvtait.ft.gelius I noc.ae)bimibiulJ fcrum Iegi.bioiibiam fabulam
aubiui. feb bimibia tu libru i bimibiata fabula recte quis bixerit.
quia &imi:<iatumCex caufa)bigitum appellamus. feb al
terufram parte bimibiu.Quob eft accurate bilige^ tercg afpicietibum. Interfum
et prefum quib bifferut; Plurimii aute cobucit vcbis itelligcre que fut
no= minu bif feretie/ac verborum bilcrimma 8a quo- q res miru imobu
oratione exornabat. Vt fi quis nouent quib bifferut prefum/et ir terfum
interfe verba.'puJcfjerrime bicet.M.C.publicis negociis «on interf
uit folum .'fcb pref uit . quoru illub figni ficat comitem effe alicuius
rei.fjoc vero buce> ^[xcii.Confiteor profiteor gratulor gaubio
Egonon folum cofiteor/quob eft per vimifeb tti am profiteor quob qmbe eft
fpote.St apub Mar. Tulliu peifepe tibi gratulor micfyi gaubeo. gau
bemus nobis* gratulamur aliis cj> abepti funtali qua bona/;
-4jxcui*#vgo ref ero fyabeo bebeo; Bt tibi ago gratia quob quibem
eft verbis.Refero gratias quob eft re et factis. Habeo gratiam quob
efti animo. Debeo gratia'vbialiqua obligationis vis ceroitur.Etite alias
opiniones Jjis fimries? -rf {Jxciiii«Hec res mi\)i cobucit.bono tc
i;ac re. Optimu cft non ignorare nominu bii i erentias vt ct
vberior et ornatiot nra rebbatur oratio. l?cc res micfji conbucit* elt
lbcrn q> mic^i rcs fyec vtiiis eft St quob ceten pleruqj bicunt/ bono
tibi f>ac temi pulcfyrius bicitur ac Iplebibius bono tc I>ac re*
Vt miles nauali corona bonatus e!t«Sabinos romani
ciuitatebomuerut/quobeftciuesfecerunt quob ite bicut labinos romani I
ciuitate acceperuntf {£xcv* Prepofitio que iolet abiungi nomini
pulcfyrius vcrboabiungitur* Jnterbu vcro prepofitio/que nominj ac cafui
pre== ponitur l pulc^rius venuftiuicg vcrbu preceltent in quibufba
verbis. Ooiale cTt Ii quis bicat co ab Ul vt bicat potius abeo te.
etloquor ab te/ potius afioquqr te.Cebit bc vita.'becebit vita. ccbit ex
Iju manisrebus' excebit rebus fyumanis£t in aliis quibulbi
cofimihter. Minus abuerbium. Minus abuerbium quaq» fepc iiapii icat
nonnu^ tame cu pofitiuo iunctu cotrane SIGNIFICATIONIS comparatiuu bemostrat.
Vt Teretianu lllub p^ebria^ nemo fuitirinus incptus'pto prubentior.
etne^ aio elt tc minus formoius lbeft beformior 4 et fic be alus
coitmilibus; 2 o ^JxcviuQoiib inter becem annos et becem annis
intereft Quotiens multos aut bies autannos bicimus
per accufatiuuiitelligimusiuge teporis curriculu efife £ere cotinuu Seb
per ablatiuu SIGNIFICATVR annoru fiuebieruiteriectio intermifiioi. Quare(
vt ait marcellus^optates rectms acculatio vtibebent fiquibem ab
fecuba fortuna attineat, In fereft jgi- tur ita li quis bixmtJbece anos i
re militari verfa tus (uia ltaibece annis bebi opera rebus bdlicis
; 4jxcviii»Corbi eft, Corbi l?cmo etia flexibiliteir corbi
l;ominu(vt pri fcianus Iquit, Dgificat iocubus fci.bo ficut et fru=
gi.Seb iatiusUnca fetetia; Marcellus dpinatus e. Dicit eni corbi eft
ibeft animo febet* Nam fyec res mid^i corbi eft ibeft placet* Teren.in
abria ^n ti bi l?e nuptie fut corbi CICERONE be perfecto oratore
flumealiis verboru voiubihtas corbi eft . £t LUCILIO probe beclarat cu iquit.St quob tibi ma
gnopere corbi eft* y micl?i vefyemeter bifplicet^ {[xcix.De
Tatifpei:. Tantifper qucb quafi eft tambiu Qrnaf e poft
febepofcitbum» quobfermeeftfconec Vtillub Terentianum in ^eauto.Tantiiper
meum bici te yolo.'bum qucbtebignumefaqias. i 8gotantiIper
magna voluptate afficior/ bu apub te viuo? {jC.quib Iter Delecto et
oblecto itercft. Tu micl?i earus es.ego te amo.tu mil?i iocunbus
es.ego te bclecto.feb belecto ct oblecto non fimilis ter ffruuntur» Nam
bicimus belect.it me rjec res. feb oblecto me ac re. belectabat Socrate
vite intes gritas. Pitfyicus fefe virtute et loctnna obiecta=
baUego me oblecio ruri/ JGuFero banc re facuVmo* befte moberate/equo
animo Fero fyacre pacietor feu patienti animo/fplebibiusr bicitur
.'ego f>ac ref acilepafior .et mobefte fero/z moberate/ct equo
almo.Ecotra SIGNIFICANTIA abuer bia grauiter/acerbe/egre/molefte/et
iiquoaimo. Ijec micfyi iocuba rcs e.fyec res placet micl;i,et que
molefta eft/bifplicet; <£C.ii.be Affero.et bolef micfji*
ffero comunilTimu verbu ilet quo mulfis locig vti poffumus.Secuba fortuna
affert micf» vofup tate ibcft mc bclectat. Tsbuerfa f ortuna af f ert
mi= cf;i bolore ibeft bolet mitfyu Nabicimus z fyec res milji bolet
ibeft boleo fyac re.feb rebeo vnbe bigref fus fu. liftere tue afferut
micip abmiraeione lbeff eftitiut vt abmirer. affcrsteftioniu ibeft
teftifica= ris z ita bifperfa e z vaga fjuius verbi fignif icatio/Ciiibe
perinbe cu afcg vel ac poftpofita* Pennbe omatiffime poftuiat poit fe ac
/ vel atqj ct totu fimul perinbeae vei atqp fyabet eabem vnn quam
vt tanquam, vt CamiJlus perinbeatcp oim fapietiffimus.et cfjerea
perinbeac foret eunuci^us et be l?ac re fatis r;ec bicta fint
fyactenusf {7Ciiii.be Coco» Coeo nonlolum abfofutum cft/ feb
nonnuqj per= uenufte cafu fyabet accufatiuu . Coeo focietate tecu
Et ijinc cft lilub» 7K* gelii in noc aube pitagora/ beqf cius conforte ♦
quobouifcg familie pecunieq? Ijabebat / in mebium babant i et coibatur
focietas infepatabilts, Sebeobem cicero pacto aiiquanbo eft eo
verbo vfust. De Mille fyoim in finguiari numero NiHe fyominum fingulari
numcro SIGNIFICAT mifc le fyomines.mille militu interiit fyoc eft mille
mi- lites interierunt» mille militu vulneratum eft ib cft millc
vuinerati funt milites.ibcg ornatu/vfita= tumqj
eft}L_-Primis» Primas SIGNIFICAT etia ordinem quob nome sequitur secundus
et tertius .et beinceps alia eiufbem or binis nomma.tame multociens
fignificat pricipa le . vt fyic eft noftre ciuitatis vnus omniu
primus li t per fe fignif icat optimu.,feb
ib poftrenjij in caro e vfuora torum. De interbico* Interbico fibi
I?ac re; et non fjanc rem»vt int«-bi= co tibi aqua et igni*plinius
fecunbus in epiftolis caret rcge iure'quibus aqua et igni iterbictu
eft/ {1 GviihCXue noia ornate fincopantur* Hunc vero ab
reliqua neq; eni iuitus omiferim q que nomina ab numeru fpectat in eoru
plurahbs genitiuis lincopa efficiunt«ibqj cum vfitatum eft/ tum ab
exornabam pertinet oronem»vt mille numum potius <$ mille numoru*mille
benariu mil- le aureum*et totmilia argentu . et ita be reliquia et
in ijenitruis omnium nom mu fecunbe beclmatj on>s frequenter eff
iciunt* IjGixyCitra cgtenariu ef poft vigemriugi minor
numerus maiorem eleganter precebit/mebiante coniunctionef Ssb prokm
fcribentes /et foluta orone in nomini fcus lolu numeru et mefura [ignificanhbus
l atqj in numeroru nominibus eam plerunq; feruarnus cofuetubinem et
citra cetenarrum numeru ii qua bo
poft vigenariu buo numeri comemoranbi fut/ vt eoru minor precebat et
maior fequatur vt i)ic e vnu et virjinti annos natus»buos et tricjit^
anos iz viximus. tres et quabraginta anos nauigaui . qua tuor
et quiquagmta annoru confurrfi etatem, ieb vltra ccntenariu/et citra
vigenarium tritu ac vul garem Jeruamus morem et SERMONEM. 4jGuob
aute ficut buo be viginti nonnuqj» bicimus/ et buo be triginta.'ita et
buobeuigefimo > et buobetrigefi= n;o nunif citu eit, feb no quibem eft
in frequenti oratorum vlu/ Inbies et inoiem . Quib inbiss i
none pulcfyerrimus fermo eV ac fig nificat per lingulos bies/et quotibie
i feb cu quo= bam incremento, vt tua inbies accrefcit virtus.in=
bies fyomines fapiunt.ftultorum fjominum mbies accrelcit mfamiatfeb Qum
bicitur inbiem eft termi nus beputatus/ {Mpxi . Vt in ve* bis
actione aut PASSIONE SIGNIFICAT ib^ vanetati ftubenbum. In vet bis tam
actior.em q> PASSIONE figmficatibus confiberare bcbemus varias vocum
lnflectioncs / atcjj exitus . et mcbo fyns mo illis vti pro auriu
iu bicio.vt fuere pro fuerut.amaruntproamauerut vibere pro
viberiit.norim pro nouenm.triupfya= rantpro triupfyauerant.et be aliis
quocj! eobemo, 3eb ne quib fiat cotra gramatice artis preceptioes
fyac via prpwbcnbum eit; .oe Cluin. auin particula quomo increpet/
vel exortetur i quom5 item confirmet et quomobo interroget iib
fatis exploratum eft . feb nos ea pulcfarrirne vti* mur.'cum bi
cimus.'nonpoffu quin gcftia.no pof fum quin boleam.no poffum quin
abmirer. figni f icat enim f ere me non pofle continere* g> non
&> leam ,et ita be cetens confimiliter. rftxiii.be
Locus eft vel Multum aut nicljil loci eft ljuic rei . Quib inWnone
preelarum eft vfu.locus eft l?uic rei.multum loci eft gaubio. plurimu
loci eft trifc quillitati.et terencianus bauus.nicfyl loci e fegni
cie.'fignificant eni fyec omniai vel oportere nos le tari/vel
tranfqutflos effe* vel voluptatibus afficii vel oo negligetes ac fegnes
ee« et fic in i aliis fyu* iulmobi<JOdiu.be Magnopere et
fimmbus. NonnucJ verobuo nominaCfiue prepofitione ab= bita/fiue
non>nius abuerbii vim retinet.vt mag nopere pro valbe. maximopere pro
plurimu.m* iorem lmobupromaximcmiruinmobu promi rabiliter.etjtem
mirabu inmobum. ^Jpxv .be In primis et fimilibus. Seb
ablatiui cafus / fme cum comercio prepofitio nis fiue (tne eo vim Ijabent
abuerbii vt in primis fignificat zm
precipue ac prefertim.et ib^vi gr cci bicut)ibuerbiu ipfum(fi lta
appellabu eft) peror- nate nomimbufiugitur.vf in primis
fapiens.ipri «ijs erubitus.Seb nc a propolito bifgrebiar^pau*
<is mterbu pro paucu/multis pro multumt Veru J^ccaliojoco pportunius
illo* ijCxvLbe ©ent cu noie magiffratus fiuc iperii Ilic etiam
rnobus optimus eft+vt li quis bicturus dt qucmpia homine aliqucm ^abcrc
magiftratunj vcJ i?qnore/feu ipcriu vt ex noie l;onoris eiufmoi et
gero geris verbo pulcljerrima coftituat ordne. ^oc pactoi^ic eft rome
cSfuLrome cofulem gerit. ita cofimiliter imperatorem gerif . principem
ge* wt.pKetorem gerit et alia cofimiliter ab ijofcc eni viros remm
cura et abminiftratio pertinet. Cxviitbz intcrlcg«nbumyet
fimilibus. Vfitata et perpulcijra eft fermois oratio/vt geru^
bioruaccufatiuis prcpofita lterfignificct tempus imperfectuinbicatiui vcl
fubiunctiui mobi vel al terius ct bu particulam vt interabuianbu
^oftes offenbi.'J?oc eltbum ambulaKcm interlcgcnbum vibebas t ibeft
bu legeres . £t fic pro varictate per * [onarum ita cxponenbum cft vti
mobo explicaui mus.fcSicferuius in buc. vir. Interagenbum ib rft bum
agis.l;onefta locutip fi bicamus intercenabu \)oc fum locutus ib eft bum cenare
Ijoc locutus fu. 4jCxviii.De in pro erga vef cotra. In pro erga ct
c5tra pulcfyerrima e accufatio pree pofita. Vt meusinte animus.mea mte
beniuol.n tia.vbicj enim fignificat erga . luucnalis muefyt in
bomicianum. CICERONE ljabuit orationcm in CATILINA ibi eni contra SIGNIFICAT. Deappnme.?7ypprime
pro valbe recte apponitur noibus.que? abmobum be imprimis fupenus bictum
eft.vt VIRGILIO .apprime nobiha res.appnme vtilis.St ita
beaiusfimilibus. 4j_QiKf Vt res apte coi ungitur abiectiuis
polielliuis. Rec nomen latum / bif i ufumc| eft. feb eo pulcijer
rimcvtimur cum abiectiuis poffefliuis nomini' biis/ et prefertim
J?uiufmobi. vt cu bicitur res bel Iica, res bomeftica.refpublica. res
familiaris. re« nwlitaris.Et be fimilibus paritct. De preftolor. Vt
aliq veluti fignanba mftituam preftolor vei" bum plerumcj poete
accufatiuo iungunt. CICERONE connectit batiuo. Vt quem preftolariB.'*
preftoior iol?anni^. J^vffentior ,tio . Impartior .tio
. 2V Multa funt verba quibus per eaoem SIGNIFICANTIA et pafliua
vtimur voce et actiua,et(vt omittam p e nc innumerabilia; ciceio
frequeter m r;is buobus mobo actiua mobo paffiua voccm vFurpat.
s£,enti or et affentioi vbicg eabem coftructicnis forma. et
impartior /et Ipartio.in ceteria autem ifc fii mult© unus. Vfu venif.
Vfu venit ornatiff ime pro contingit ponitur. VSVRPATIO ET VSVRPARE. VSVRPATIO ET
VSVRPARE VSVRPATIO ET VSVRPARE non lta intelligi bebentifis cut
mrifcofuJti vtunfur. fe6 VSVRPATIONEM orato?
rcs frequetem usum nominat/ et VSVRPARE in frequenti usu fyabere. Deficit cum
accufatiuo. Hec res me befirit ib eft beeft micr;i Ijec res» vi bc=
f icit me bies. vita cpprimum mortales beficit f ep beficio bac re magis
poetarum eft. Omnis pro omnes. Nunc aute ne ea que perutilia funty
i ornatiffima omittamus. intellicjenbu eft quoque nominatertie
bcclinationiB ta nominatiuu q> genitivu singulare fyabet fimiies i prefertim
Ji gewtiuus pluralis in ium esiuerit ecru frequtter accufatiuus
pluralis in is terminari folet raro in es . vt grnnis pro
oes mortalis promortaks.manispromancs, fimifc terCvt ipe quog?
teftatur priftianus Ji es et is ternu nantiareperiuntur. vt f ortis et i
ortes partiset partes pontis et pontes. io rebquis rarius ib fit que
est poetaru veniaf. De pofrnbie. CXucbam abucrbia funt que epiftolis
maxime con ctruut.ficut propebiem/ cjprimu/cito/cofeftim/ et
poftribie. quob multi ignari htttram / et grammatice artis expartes exponut
poft tres bies . ieb tuCnc eobcm bucaris errore)crebe poftribie
fignis fkare poftero bie/eteopacto. M.C.accepitto alii crubitiffimi
virij. Primu /beinbe / prctcr a£ ab /1)oc /poftrcmum fttfi
quis multa referre velit.'pro prima rt ponai erimu vcl primowtiuuj eni in
vfu eft, profecute oeinbe velfecunbo loco.protcrtia/ preterea. vel
pro tcrtio loco.pro quarto Cquob perraro accibit) ab hoc vr prcterea vcl
quarto loco.in calceipoltre mo/ vd poftrcmu/ vel bemum.at igitur
l?uiurce= mobi exemplu. tria fut que magna micin af i erut
voluctate.primuenicf optimuamicu nartuslu beibe aute cj> finguiare tua
crga mefepe tefohcans beiuoletia poftremu vero /q> tc icolume
mteliexir. be orbine fyaru coniu n= ctionumeni autem/vero» &ua
in re ib quocg abuertenou eft/g> fres inueni= nras coiuctiones recto
atcp vfiiato orbine.que funt eni/aute/et vero. feb tuipfe tyec oia ac
multo plu= ra raule cogncueris.^fi CICERONE Lriptai et in primis eius
epiftolas lect»tabis. Mcmorie pro s ifum eft. Memone prohtu ficmat fcnptu
eft. multa enita= lia ornatiffime vfurpantur vanis cu fignificatus,
vt memorie trabere.mabare fcriptis.mabare litte* raru monumetis.quoru
fermc omniueabe vis eft feb manbare memorie aliub fibi vibetur velle. Falht
me bcc rcs. Fallo verbu tritu eft apub CICERONE f aliit mc r;ec rcs
bicimus.fallit te fpes.quob e fruftratur et beci p it. Miflu f acerc
. Miffu facere ib e bimitterc venuftu et ornatu eft, nam miffam
Ijanc rem f acio fignif icat bimitto xl= lam rem. Hc quibem» $bf;uc
et in eabem oratione buc f;ee particule/ne et quibem/pulcfyerrjme futifi
quis f uerit ilhs rec te vfus. nam cum ponuntur femper aut aliquib
bictum cit( aut mentc ib concipitur vt
ne aubmi cT quibem.fignificat euira Q exempli caufa) non
folu non vibi feb neqj ctiam aubiui . Item aliub exemplum pfylofopijie ftubia bemocritus n5 mobo n5 intermittit
;Ieb ne remittit quibem.reaiittere na<| pfyiam cft remiffius
pfyilofopfyari? .be orbine pluriu fine coiunctioc Scb ea quoq?
abljibeba biligetia elt q> li quabo plura ponimus preferti finecopulatioeCqui
articuius eft et fi ibi vibeatur fignificare quob vefyemetius
fonat magis coilocetur i calce.vttua virtus lauba ba probaba
e.na probaba eft rnagis q> fit ai mbicio Magitratus
biligere/amare/colere oebemus. pro bau3mios virosomnesf; omines
verentur./ obseruat abmiratur quc turpia / obfcena i tetra ; f cba fut.'ea
fugere et afpernari bebemua. virtutis offi= cju fuma laus efr.na
l?abet officiu accelfione actio nis. (JSeb i l?iis quoq? orbo quibe
fpectanbus eft q> fi tria quoru buo parte aliqua ugnificenti
tercis um lit communius^ib prof ecto plcrumoj bebet in
f ine collocariinili fe fyabuerit qucbam generis mo bo.tunc
enim ecotra fit quob nunc liquibo ac pers fpicuo patcf accre
exemp{is«ac prioris quibe excm plu cft.oms in abipifcenba virtute
cura/opera/bi- iigentiaiponenba e. eft eni cura confilium animi, opera
corporis i bihgentia vtrumqjcomplectitur. Item inrepublica plurimum i&uftrie/laboris/
te poris ponen&u eft,#smicos confilio I viribus opera abiuuare
bebemue. Cylterius nof a exemplafut l ion lunt per fc rcs comobe ex eten&e
bjuicie/tjo norcs/voluptates comobum eni generislocum beiinct cuius
fpecies funt multe.puta quas mobo nuirerauimus. Atg item animalia queqjV
fyoines Ieones;equi/bcnu vibetur appetere . feb vUamc| resfele
fyabeat. Ii multa fint,' quobpluriseft/ bc= bet poni m finc.iam ab alia
prccebamus. Qanfquis ,' vtvt i vbiubi, Multocicns gcminatio in quibulbam
tam verbis infinitis q> abucrbiis tanti valet quati i& nome
fel' ct cuncg. vt quilquis pro quicuncg , quotquot prQ quotcug.
quatufquatus pro quantulcucj» qualif= qualis pro quaiifcuqj. vtut pro
vtcuqj, vbiubi pro vbicunq?. ct ib abucrte biligenter/ vi .
^vcccbit. ^ccebit proabbitur/§ vfitatum cfttam pulcfyer= rimum
vibcri bcbet. vnbe et acceffio abbitioncm fignat. vf ab meas miferias
mictji acccbit bolor ib eft abbitur. Conf ibo, Cofibo non ficut
quiba arbitraf ur( nefcio quo pac to)ftruit J ,13 iugitur aiias catio
ahas ablatio cafui n et in fyiis potiffimu verfatur que ab animum
fpertant. vt confibotua virtute/ tuafyumanuatef tuo confilio. et lbem be
aliis fyuiufmobi. Crebo pro cornitto. Crebo quocg pro comirto ornatiffimum
eft. vt crc bo tibi confiLa mea. crebo tibi granbem pecumam et fic
be aliisr/ C^rahbismaior vel minornaftu 0ranbe abiectiuu
nomen pvoh vel etati conuemt vel pecunie. pecunie exepla fupra pofuimus.
leb l?ic grabior neftorc vibetur ib § vibetur qi
ncltore vincat etate et atecebat. r;ic tit graoisnatu/ajrabife
fimus natu SIGNIFICATIO geuu fjonine / atcj atmo--bu fene.St quia be natu
facta meeioi maior natu otnatifiie ficmif lcat feniore ficut mior
natu ib eft, be Parentfyefi. {J. iuniore/ Infuper^aubi Hepiba fit interposita
nonnuncp in oratione /atcpinteriecta parentljefis . vtbebifti ab
meCque mea eft fumma voluptas fuam fimas lits teras. omnes amicos (nifi
ialloOpJurimum abmi ror.fcire velim exte (ea nacg eftamicorum
cofue- tubo) quib nuperin caufa.M. Tfaitoniiegeris et iti bemum (repostulante)
noftraram Jjuiufmobi oratione interpositionibus alpergatrtus. be
Incrcbuit, Hecres apub me lerebuit/et fere %nif icat ab au
res perueit^et REI NOTITIA SIGNAT. Vt nos nefcire quib feicemus» Nefcio
t)ac re.ignoro/ preferif me f ugif me.
la= tet me. fyuius rei nefcius fum.ignarus fu.jpec res fcietiam
meam f ugitf. Reliquu eft^pro reff at. Hoc refiquu e i& eft reftaf
/perpulcfyre / et magno euornatu lbem fignificaf /exemplu eft.omnia
tibi ctnatura et fortuna tribuitreliquii eff t vt bene et
iaubabmter viu?S/. Vulgo ib e vbiql Rumor e vulgo/ibeft vbiql et
comunifer&icifur et ornatus fermo eftf {J^Cxlv.^vccipere
pro au&ire et cognofcere ccipere pro au&ire et cognofcere
peruenufte bititur. Vtacccpirumoribus quor uel certus auctor acccpi ljolm
fama/ que certoauctore cotietur.acce pi nuciis it enuciatioibus.quos
nutios z qui mit ti affert.accepi litterisquas plerucj abaicis
accipi mus.et I aliis cofimilibus lodsf (ffjxlvuHike Ijofce
})*ke* Prono% articularib| bemoftratis cofucuerut ora tores abbere
ce a&jectione i iis cafib^ qui i f.bcfiuut tupljonie ca\vtl?iice
fyofce tafce pro jjis fycs feas/ mn V-' CfCxlviibe tranftatione
fyuius pi-epofitiomscum cp* PREPOSITIO que preponi fofet /
poftponitur ecum fi fi jnif icantia eabem manet . et in quibufc bam
juibem femper. que funt mecum tecu fecum nobifcum vobilcum . in quibufbam
qupqj non fe- per, vt qui cum/quo cumV quibus cu/ te proptet ac
etiam propter te lbem fignificant. et fic quibus cum « t cun quibus • et
in iis potiffimum ea pre* pofmonum tnnflatio fit que wb enumeramus. Clam
prepolitio potius cp abuerbium» Clam plerumq? prepofitio eft.et
nonnuncj abuer- bium* (eboratores PREPOSITIONEM potius accipi* unt
;fiue iugatur ablatiuo vt prifcianusfetiti i;ue accufatiuo/ quobopinatur
bonatus* vtclamme prcfectus eft ib dt me nelciente/
iJjCxlix.Cora et prepofitio et abuerbium» Coram cum accetu in prima
lillaba prepofttio eft et quib fignif lcet nemo eft qui nclciat.cum
accetu vero in vltima fillaba abuerbium pulcfyerrimum eft SIGNIFICAT
vt ita bicam)prefentialiter. quo frequentiflime viriboctivtuntur – vt apud
CICERONE .cupio tecum coram iocari ib eit prefentiali ter.etiam coram
tecum loquor. De abuerbusin. I. et. V.befinetib. Multa abuerbia in.I.exiftetia
etiam I ipfis epifto lis pulefyerrima funt.feb i;ec imprimis ruri
vefpe ri/bomiybelli. Multaitem ino fero/ Icrio/ conlulto poftremo/falfo/merito.precario.
Cetera vero in eobem exitu beunentia ljaub in frequenti funt
vfu oratoru» i n v vero non multa funt biuicuius SIGNIFICATIO
MANIFESTA EST. Ioterbiu/quob eft quafi infra mebii bid temcus.£t
noctu pto nocte.quob magis nome e. Vnbe biu noctucg bicimus;
(jXluNullus pro nom Hullus «li.um.n6nu§ pro non.prefertim fum
/es cft verbo abiuncto.vt nullus fum.ibefi interii. ref
pu.nulla eft (quau non eft lbeft extmcta eft. Ibc|
ornatiffimu f uerit. Preftofum.ib e affum vel
appareo. Preftomm SIGNIFICAT affum. et f ere appareo . et Dc
ibem abuerbiuj eiufbem verbi moois omnibus ac temponbus peruenufte
conuectitur i m eabem qua mobo pofuimus SIGNIFICANTIA vt prefto
micfyi fuit feruus tuus vrbe ingrebienti / lb eft affuit.
([Cliii.Licet micfyi bono vito efleivel bonum viriun.
Licet micfyi bonu virum effe et licet micfy bono vi ro elfe
vtrumcj latine atcj vf ltate bicitur. Seb
goftering magis oratoriu est. Pcirpetuu et Iperpetuu
aouerbia? Perpetuu et imperpetuum abuerbia pro eobe po s niitur '
et eis f requeter vtimur. Deuindo proobligo» Deuincio verbum cum pulcfyerrimum
e.tum pre cipue eplis congruit SIGNIFICAT et beuincio oblis go / et
bevinctus obligatus / ficut et fepe obnos xius
quobnonloiumtritomore SIGNIFICAT tquoo notu eft. febetiam beuincturm. Collocare
apub aliqui beneficiu. Collocare apub alique benef irium eft alicui
benefi cium facere, vt apub gratos viros beneficium col iocafti
(IClvii.Gratificor» <5ratif icor libi fyanc rem predare vfurpaf
ur / prp gratumfacjo» ([Clviii.De "inbulgeo et
ignofco. Jnbulgeo fane verbum eft aptiffimum et fplenbis bi
ornatus. quob et batiuo iungitur t et f erme \i- gnificat bo operam, at(j
ita reponitur ♦ vt fyie nis mio fomno inbulget. ib eft nimis bormit mmio
d bo inbulget / lb eft nimis comeoit . be aliis con fimili pacto. H
Inbulgere quafi concebere eff verbum luxurielam quanbam Mignans
clemetia tt in&uicjentem paretem appelfamus/ leniore er=
ga Iiberos mgenio.quare z ab ignofco piurimum biffert.eft enim ignofco
parco.ibeit bo venia.fme excufatum fcbeo.ignofco tibiifiquibCexepu
cauz faJabmifens lceleris . inbulgeo vero i vt multa a= cpre impune
queas. quorum verbgrum bifcrime i>il ^entifFime conliberabum
eft/ TANTVS QVANTVS Tantus. ta.tum. et quantus eobemobo fefyas bent
in 01 atione vt raro alterum abfgaltero pona tur. vt cor.cio l?ec tanta
eftiquata ante^ac vn§ fu it.tnbuis micl?i tantu quantum necagnofco /
nec postulo tdntum in te eft bocfrine quantum 1 boc= tilfimo fo 7
et effe viro; iI_Clx T a»a qualis? Taliff et qualis alterutru
creberrime ponitur* ra ro vtrucj. vt teie iolemus fentire bonu viru/et
fub Bitelligimuf quale biximus.z ecotra.orator eilfu ftris qualis
alter nuilus reperitur. veru l?ec be f)is htiBt ^LClxi. Vel pro
eciam, tVel pro etiam particula I multis locis rectiffime
congruit.vtfyambal fuit imperator velomnium primus.tua eximia
virtua vt tearoem velmaxie impeliit. ([CytVfrforj
» Verfor verbfi ifl f requetiffio e vTtt veteru ac oifer toiu
foofni . perbif f nlaqj e eius verbi fignif icatia ac beno variis
poteftrationib? expoi.vt ego verfori Iraru ftubio ib l bo opera
lraru ftubio. virt us circa bifficile verfatur ib e virtus i
bifficiii cofiftit. ver famur in tenebris ib eft f ere fumus ac viuimus
et quasi stamus in tenebris etCquob eft exemplis fuperioribus beciaratum)
buos fibi plerumq? ac fre qnetius cafus poltulat. nam aut acculatiuo
uingi* tur/precoata circai aut ablatiuo in precebete. na
cu acanatiuo vt ante f unbu verlari.ab porta ver= fabatur
pcrraro bicta funt. fcb queabmobu cetens rebus oibus { ita buie f
uma abfybenba e biiigetia, ^QQUiii . 8niuer o Sinaute HonnuS oue particule
ornatiOime coiunguntur, quarum eabem fit vtriul* f ignificatio. vt
enmero nam pro explenba SENTENTIA altera bumtaxat Juffi cere
poterat et similiter finautem cauia conplen* be fentencie. eo in loco
aute patticula nullam om* nino vim l?abet. 1m eni per le iignif icat feb
h/ trClxiiii.&ttoab. auoabypro quoufq;/et pro quabo/no
minus ornate ponnur^ latine.vt volo in vrbe effe/ quoab tu rebeasa . ita
in plenfc* locis conlimihter accipi poteft. Sufci pere.
Sufcipere no folum(quob tritug vulgatufcg vfus fyabeOfignificat
quob eft fuper fe accipere et quo= bamobo abbucere aliquibi feb etiam
perornate po= fitum in epiftolis cemmenbatum Ipabere. vt fu£ci= pit
cicercnem cefar in fuis rebus abuerfis . que vticj poftremaugnificatio /r/aub^quaqKfi
quisin= fpiciat accuratius)a priore illa afiena eft. Positivo abiucta
negatio cotrarii politiui pleruqj vim tenet. Optima quocj ratio eft
vt pofitio cuipiam abiun = cta negatio cotrarii poifiui virn ac SIGNIFICATIONEM twneat. feb non ita plene /
tamen et accurate lilam expleat.cuius rei exempla fubiciamus . r;ic vir
eft J;aut improbus. SIGNIFICAT enim i ere fyuc lpomine prolum
potius q> imprcbum effe jfyabenbum . et pr;us ^aub igncbilis.r;iftrio
non illepibus.miles co inftrenuus.ciuis fjaub malus.Nam in iis/eo=
rumc| fimilibus rectius atcjj vlitatius bicitur qua bo vis laubis
cuiufbam eit. feb quafi biminute/ et quafi btf raubate laubis. Peto r;anc
rem a te CLuob gramatici bicunt peto te r; ac rem /ornatius nec minus
latir. e bici queat * peto banc rem a te et ibplutimum ciceip m epiftoJis
cofueuit. ConHdoY pro pereo. Conficior paffiua voce crebro vfitatu
e pro eo f e= re quoo e pereo.vt confectus fu ibeft columtus vt vir
lops ac mifer .'fame/fricjore/bolore coficitor. fic anis etate et ftubio
conficitur, ac merore Jbbo? re/fenio cofectus.et be aliis fic per mulf
is? ^JOxix ftblatmi tu participioru tfl alioru peruenuftam rebbut
orationS ftblatiui cafus no participioru folu/veruecia om niu
alioru in orone percodne ponutur.prcfet tjm fi qua f uerit fignificatio
teporis » et be participiis quibe mariif eftu eft, vtregnante octauiano
cefaref parta eft vniuerfo orbi pax * quafi qua tempeftate regnabat
octauianus cefar et aliub bioniiio firas cufis tyranum gerente/grauifuma
inficilia bella fut gefta.ibeft jn quotepore fyracufanoru bionifc?
us tyranus erat* ([Beb eobe quocj rao alia que bam fe babet nomitaa
.maxime fi bignitatu ct 1)0* noru extiterit. vtcornelio et galba cbilibus
curili* bp acte fut in tfyeatro f abule. Quiba abbut partid pium
exiftenubus.IeO nos profybemus l quob ab vcnuftate oratiois n5 pertiet
abbi oportere . et iU fcipionc conlule peni beuicti funt. Icipione
imperatore euerfa eft numantia . jpt reliqua eiufmobi panter.
(JCIxx.be geitiuis cu pofieffiuis pronoibus Licetetia ta Ljramatice
q> oratorie genitiuos quo rumcuqt cafualm cu pcffeffiuis quocuq; cafu
proJa tis coiugere. qucb ct priftianus trabit . vf mea ca venit/rt
celeroru amicorum.meuagrum et mar ci anfonii populati funt.tuo amico ac
fratris gra= •iificare.tuu.r; imperatorem fectare et coriolanum p
ncfter ac frains amice. fua ille confibit et ciuiu pruoentia./C tqj lta
figuratur conftrucfio in omnibus pdifeff:ui3.pinc terentianum illub meo
prefi bjoatq^ofp.ti. ^e nominatiuo poffeffiuo •cu gemtiuo
poffefibris.Ibq? penitus mfpidenbu fit/quaboqj etiam bifcre=. tioms leu
abubancie cuiufbam caufa folet abbicu genitiao poffefforis et nominatiuus
pofieffiuus vt fuus eft.C.cefaris mcs ib tlt eius et no alterius
fuus ticiifilius fjeres teftamento conftitutus eft. fuus( vt ipfe quocj
pnftianus exponit>b bifcrctio ne eius pertinet qui fecubum leges fuus
non ciU ib eft fub poteftate patris legittimi non eft . fuus autem
pro vnius cuiufq? proprie accipitur, quob ipfum apub viros
eloquentiffimos freques eft. Quibbiftatbie
quartoetbie.quatfa. Qit quartaC vt nonius marcellus eciam
teftis eft) et bie quarto non ibem fignificant . feb mafculino
genere preter itu tempus befignatur f eminino f u* tutum . quob vef
uftiffimi tamen aliter protuleriit vt fic bit quarto pro eo e quob aliter
nubiufqrtus bicifur .'nubiuftertius.^et ltibe be aliis. Qm ib infere
inter tua ca et tui ca feci» Tua caufa fcci/et tui caufa feci ( ne pretei
veteru et boctorem cofuetubinem aliquib ef f iciamus ine ter fefe
fyaub mebiociiter bifcernutur . nam tui ca bicimus/fiquib eiabquem
fermonem vertimus preftiterimus. vt tui caufa a& antonii caftra prof
e ctus quob eft tuenbi tui gratia. kb tua caufai cum tuaQ vt ita
bixerim) contemplatione aliquib alteri preftiterimus vt tua ca»fratris
tui caufa egi/ ^JXHxxiiii ,be bif f erentia intcr gcnis tiuos
primitiui et pofieffiui . £t quia aliquib be lis que ab poffeffionem
fpectant locuti lumus i fyaub ab re f uer it bif f erentia illam
ptof erre in mebium .' que intcr genmuos priuKi= ui eft ct poffelliui. vt
mei tui fui noltri et veftri. qua tibem pulcfyerrime pnfcianus exponit .
vox na<$ eft eabem .at vis ipfa longe biuerfa.cu genitP uus
pnmitiui fimplicem fignificat poffeifionem. potfeffiui vero bupliccm» vt
mci amicus ibe meu3 amicus . feb mei filii amicus bupjicem
poifefiione continet alteram meam in f ilio • alteram filii i ami
co. quo cc fubiecimus/ne cum ornafum requiri= mus4 verboru vim icjncremus
ipfam/atq? in errorem quepiam iguorater incibamus feb nunc institutum prosequamur.
C|xi.v. in mentem venit. Hcc res mic*?i in mttem venitbicitur. et cum
ge= nitiuo l;uius rei mid?i m mttem venit. nec micfyi curc eft an
j:ro nominatiuo geriitiuus pofitus eft, vt uq; veto ncn iolum poete feb
etiam. M. ricero vfurpauit; fJClxxvi.be teporu c6mufatione t
Oratcr;s(f:cut et poete^perfepe prefentibus tepo ribus vtuntur pro
pretetitis . nonnucj et pro f u= turis. veru lb quioe muitorarius . feD
cotra fyaub crebro fit.nifi forte incp verbum/ quob fufuri te-
poris eft / preteriti foco vel prefentis accipiamus. Seb muita que fuper
fyiis bici polfut/in aliub quo 9 tempus ieruamus;
4j0xxvii.>3imilis genitiuo et plenus batiuo. Similis et
plenus nomina Cquorum prius batiuo iugitur 4 postrerius etia
ablatiuo)oratores vt pluri mu/ac fere femper genitiuo iugunt.
vtfimilis'es !"uoru maioru.bignitatis et of ficii es plenus»
no» nuq» vero(feb perraro)pr«feruntur cu superioribus cafibusj. Vt
fubiuctiuis impe= rdtiua verba iunguntur. Sepenumero ctia
maioris SIGNIFICANTIE causa vel ornatissime imperativis subiunctiua verba
iugutur quob CICERONE fepe ef ficere folebat. quale e iliuO cu = va
vt vir fis. et aliojoco fcrxbens ab f ilium eff ict etiaboravtexcellas. Curri
WcenatuWprabetur. Decurritur fpaciu/cenatur rijombus l
pranbetu* tultu Wcoftmilj aq? pulcf;errime bicuntur/
<£ixxx. Vt trafitiua verba abfokte prof cruntur» fltqf vt
abfoluta iterbu vcrba obliquis cafibus iun gutuWita trafitiua quocp iicet
nonunqua non folu pro gramaticoru more/feb etia pro oratoru cofue
tubie abfolute prof eratur .preferti vcro ili qua fu* passio cu ACTIONE
IPSA SIGNIFICATVR qualia illa fat. Lugeoinbeo metuo. que cum transitiva
funt inunc abolute proferutur. Dc terminatis m bunbus. due I bubus
excut noia ; no ta fimilitubine figni* ficatCquob pleng arbitratur) §
abubatia quabam potius ac vefyemetius.vt gliabubus no ta
cjioriati fimilisiq» abunbe feie vefjementerqi ef feres.Qua
opinione eloquetiu ateji qSerubitifumoru fcominu vbicg teftimoniis
coprobata/tu quoqj firmiter ara pfectere.na(vtalios omitta)7?vulus gelius
auctor probatiffimuf ex fnla quotj boctiffimi appoftinaris
letabu5us bicitur^qui logo atcg sbubati errore efu et tu quocj eiftem
vtere nominibus. De Fretus» Fretus.ta.ui.icerte originis ablatlo iuctu
pultfyer nmu eft.'et ugmficat fere confilu atej munitu. vt vra
fyuanitate f rcius . vra fapieuU J i:on mea vir tute fretus. Certicrefacere
Certiore facere vfitate atcj frequenter in epistolis vsurpatur. na facio
te be i$ac re certioremUb e tibi figmfico l;ac re.et fepilfime velim me
be tua vali* tubine facias certiorem; “Habeo”. Habeo varia
coftructione figuratu plurimu orna tus Ipet.vt bene fyec res fc
l)et.'qucb e fere vt ita bi ca\'ftat bene fyec res.et ita bene fyeo me .
et cu participiis bene me fyabes rebeo rure et cotrariu ab uerbiu similiter ei
verbo iugitur quob eft maie; /plxxxv.be participiis f uturi temporis. Participia
fepenumetQ i uturi temppris ornatiffime vfurpantur vt scripturus fum ab SCIPIONE
(si veda) litteraa. quoo eft fere bebeo scribere
. etaliub.' tu ab ebes cras iturus eslquafi ire bebes. CICERONE (si veda)
e atfyeas profecturus ib e bebet atfyenas proficifci. plautua in
ciprum traiecturus eft ( fere eftnauigarebcbet in cipru.quob ibcirco ita
expofuimus quoniam is pi-opne nauigare / is tranfmittere t is folucre
ei» locum fignificat vnbe prof icifcimur is bemu tra= iicere
biciturl g> eubem befignat qui rate vebitur. vt CICERONE (si veda) soluit
atfjemsiet in afiam traiccitt(f/e= ru ab propofitu rebeubum eft . illa
igitur particis pia quc a verbis manant palliuis et naffiue quoqj cxponi
bebent vt cuius infons animus e/mulctaa bus non cft ib e mulctari et
puniri non bebct . fon tes accufanbi funt ib e accufari bebent.vir
flagicio fusefttrubebus incarccremibe coiicienbus jn vi cula . 8t
alia reliqua exponatur / vt fupra biximus* {JjMec tame negauerim qui
eorunbem participi oru alia quoqj ratio fit feb ea nos mobo
profequi mur iprefetiaru/que venuftius eloquiu rebbant/ Repeto Qoiib
repeto ^none perpulcfyre ponitur.fi quib ei accefferikneq; batiuus
foluscafus/feb etiam abla= tinus.vt jepeto fjanc rem memoria/ quobnon
te neo memoria figaifieat. vt permulti extimat feb *<
H •podus meoria voluto^t rcmifcor /et quasi oblmi oni trabitu rurlu
lueftigo meoria»l;oc nos vii vei bo ornatiffie poterimusiquonia ecbe z
veteres eic quetiffimi f requeter vfi iut* l;k illub be ORATORE CICERONE
(si veda) libro. cogitanti mkl)i /ac memoria repete ti et africanus a
neuio accufatus / tnbuno plebis <% ab antfyioctjo pccunia accepilfet /
comcbiffimc to verbo vsus rnemoria (mquit) quintes repeto ^unc bie
fyobiernu effe*'quo Ijanibale penu iimitif tmu fyuic imperio vici in
africa l et perpetua pace vobis/ac victoriam peperi infeparabile» veiu
cap= tus ingenti voluptate longius in af rica verbis re f erebis
progrelfus furcuquaobrem «b veltru initi- tutura ref erat k oratiof. Promori;
bieobireymorte oppe tereet fimilia,' pro viaere aute vita agere/ be
gere ctatetn / etfimilia ornatebicimus/ Optimu factii fuerit l ne eifbe
aut mobis oratiosis/aut verbis vtamur* eKquob inicio bicimus) varia plurimu
probat oratio et ti veluti quibufba fiofculis afpergitur vt pro morivbie
obire /mor- t«m oppcterc anima expirare / vitabecebere]* ani ma
efflare/ vita befugi^ rebus fyumaqis excebere ex vita migrare/res
beferere fyuanas i exii e be vi- talnwtc? pbireiextremum claubere bie;
interire i i occibere cdfimiliacg* et iteru pro viuere
vitam age re begereetatem/ Vtlu&oluou.Ticet
viuo vita &icimus et coniimilia» St(ne figillatim cucta
coplectar)illu& fcoc loco ani mabuertenbum iitiq ficut fepe
bicimus lubo lubu pugno pugnaiferuio feraitutemiboleoy &olore^et
fimilia.' ita et inter&u viuo vitamVviuo miferam feu
felixe vitam, vt fi quis bixerit qui expe&ita fu«= erint
virtuteconfecuti, / ii viuentbeatam/ etimor = talem vitam.et qui predaru
certamen certaucrit/ a mphffimis bonabitur muueribus . £t quob &e
va riis bicimus orationis mobis l i& ipfu be fingulis
partibus intelligebu lit , vt pro oro rogo/ precor obfecro/
pro quafi pene ferme.reliqua tuipe coiec U} <JClxxxix, Ib
genus, Ib genus pro eius generis C quo& fere simile nomen
expnmiOpulcfyre et vfitate bicitur vt multa funt ib genus monftra. be
multis ib genus rebus locutus eft.'quob e fimilibus.et ita in alns^ {JClxc
, Sx fcntencia , 8x fentencia quafi fecunbum votuntaf em et prof=
perc • vt gefta rcs eft cx fcntentia . quob eft prout optabamus.et tibi
i& vecit sententiat et muftis
iuiocis confirniliter. “Inferre”. Inferre iiurii quali iniuria facere . manus
iferre alicui eft alique pulfare, impetu j quepia facere iit quepia
cu ipctu et quafi vi aboriniet jrruere. “Dare veniam. “Dare veniam”
pulcfyerrimu efticrnofcerectlicetia coneebere; 3°vt> 'nicio ctatis
Ijabui te amicu.amicicia micr;i tc cum eft a teneris annis/a paruulote
primis ctatis temporibue* a tenerisCvt greci bicut) vnguiculis
abincunabilisipfis.etijuiutmobi. {jQtuuei etaspuicfyerrime abolefccnciam SIGNIFICAT.
F«.rire f ebus. Fcrire f ebus opfame atcp optimis caufis ex feriali
um cofuetubine fignificat f ebus coponere vt per= fepe ictum fcu
pcrcuffufcbus/eft conftitutum/ ct compo fitum. Hft micbi nomc fcipioni
£ft miclji nomefcipioni.fcipioni cognome africa= no f uit.cui paojo
troiano nome c ct lic be reliquig batio cafu perulitate ac puldjerrime
bicitur .que eabe z aliis quoij mois bicutur.£ frequetius m6s fueeriores
apub eloquetiffimos et boctiffimos vi= rosioucnies. ^iunt t f ertur
bicitur. i» Cum tritum vcrbu volumus ©ftenbere Aet quob in ore
populo e.' vtimur vel iperfonali fertur / vel perfonali verbo aiunt Jet
nonuncj biritur . et eis fi gulis/ vt preponimus.' etraro ita.' feb
interoii. q> exempla fcuiufmobi lut . nam firenesCvt aiui)fur bi
bwbemus aure tranf ire. et item na ita f ertur vt nulcfc tuta ut fibes.
item fyaub turpe e( vt biutur) tum ultuanbi be grabu beiici. Mebiam fuper
noctem, onuq> ita bicimus nocte luper mebiam vigilaui rous quob e
vltra mebia nocte vigilauinius. ibcj z f taias ipfeteftatuWetquorubam
vetcrumpro= fcut auctoritis. Tenbo. Contra sermone tuu tebo lb e
reiponbeo tibi. y licut et tenbo cotra iter iib e tibi occurro feb fyc
fyaub i frequenti vfu oratorum inuenies. Aacte. Macte /magis
aucte.et eft glorie et laubis fermo,' et plerucj ablatio iiigitur.vt
macte virtute elto.ib 9 et poete vfurpat/et fcriptores fyiftoriara*
etbe= mu oratores ipfi. qui lermo C vt multi erubitilu= rai trabunt)a
facris bebuctus elt. 7Kb expiicanbu locum tue genus gentile ac patnum
effingimus. duoties alicuius explicaturi fuaius/iiue
genus/ I sive locu/getuWc patriu nome effingimue. qucb
quifecuBeffccerit/fortaffelatine locutus fit;febil lepibe penitus/atc|
Ibecore. vt qui fuent a firacu= fis oriubus/no be ciracufis bicebul J?
firacufanus no be atl;els<f? atfjemefis.et fic be aliis. atcj i
gc= nerifc^ /ac familiis nos no be cu abltio vtimur(vt muiti l feb
ibc nome effidmus vt no bc ftauris f$ luurus . r 6 ite be grecis fcb
grccus non bc catufis feb catulus.non be batis feb batus . Qua qmbe
a reib mento afferebu fitl quob pliniusipfeaiebat/ q>
beriuationes no fyabet firmas regulas . fcb exeunt/tcrminaturc| vti ipfis
autonbus placet fic a tfyaurotfyauru/tfyaureu^ttfyaurinu bjcimus»
et quoe nos romanos bicimus^ bicut greci romeos» guos nos
cartfyaginefes ^iUi cartfyiboneos vocantt &qb in enfis valatq as fi
ab loca pertinent frequetiores terminationes sunt. vt albanenfis vero
nenfis dufiuua .' taretinus /lacebcmonus .'eiracutas nus^arpinas.iftlii
quoc| funt eorube nominu exitus.feb 11 frequetiori vfu celebratur.quob ibe ct
in quibufba aliis fit«que mq a generis noibj fluxcre neqj loci vllius. vt
tcrecianus cremes/ platoicuB gigesifocraticus gorgias.queoia a propriis
profecta lunt/atcj origine traxerc. feb que alia fyac bc re^ici
pQiTuUtuipe coQitatione coplectere. Conoi\ Conorrjanc rcm optimc ac
peruenufte oirimuB, prefertim fi bifficilior fit.'et arbua. quo pacto
cice ro fepe vtebatur. vt oe pcrfecto oratorci maguum opus ct
arbuum brute ccnamurf {[ CCi«{3tubco» Et ftubeo fi quib
ftubiofius effecturi fumus coiam accufatiuopulc^crrimc iuncjitur. “Defibero”.
Dcfibero vcrbu pulcfyerrime pofitfi e . na cu befis beriu fit abfetiu
reru perfepc bicimuf befibcro amo re tuu quafi tu no mc amas.bcfibcro tua
prubetis anWquafifis iiipies.et ltem bc alns; ijCCiii .
complector C5plcctor perbiff ufu e/atcj ornatu verbu.prefer= ti vcro
aiiquibus abiecus/ Jjac roe.vt te amore/at q beiuof ecia coplector /pro
te amo» cogitatione co plecfcr .'qucb e cogito.z lb e aiificut
facultatecofe quor/eft rei ipfius; Degerubjuiflf Illub
ignoranbu non tltiq gcrubiuuar mobus ab omni verbo fimili procratur / fi
quanbo nobis fo ret eo opus . vt cantanbo rumpitur anguia ib eft
bum cantatur l vt ait feruius * et alio in loco acti^ uc bictum eft*
cantanbo tu illum it> cit bum canis. ib efficere atqj vfurpare
oratores queunt/ (] CCv^be quarto p retoriet quartu pretor
Putat nonulli nicfjil itereifeiu quis bixent quar - to pretor / ct
quartum prefor / et (ic be aliis. feb magna e certe bra/vt.M.varro teltis
e.na quarto pretor locu figmficat/et tres anteactos. quartum vero
befignat tpus .Caue igitur biligenter ne per= pera fjifce vtaris
ronibj.ne ofuib eotra veteru/ at cp eloquetiu roore/cofuetubinecj
faciamus. quare terciu coful/ac tertio cdlulno ibefignificatt
{JCCvi.Kuri effe» £eb ne plura iH f equar(na infinita pene «iu
fmob precipi poflut)ib tene memoria q? no irure effe/feb
ruri ee bicimus.quob cu f eftus popeius affirmat tum terecius
cdprobat.aif ei ruri fe cotinebat/ Quaobrem u qua reliqua fut.'paucis
ex^ e^.amus Nam cu pro coficiebis epiJfoIis I)ee potissimu atligerimus si salutatioms
formuia/ ac regula ibu um nonaruqj obferuatione patef eceri .' iure
l;uic p aruo inftituto fine ac mobum ftatuerini/ 4/C
Cvii.Vale Salue» Vale igitur ac falue verba pro VARRONE /et
omnium boctiifimorum virorum (entencia ibem fignif icare
vibentur, Quibus nos alias in faluta0 aiias in execranbo vtimur ex quo
terenciann iliuc» 2. valeant qui inter nos bifdbiu volut /ac cu=
piunt mortuis quoqj et qui mortaliu vita beccffes runt^ quibus nullam
fyuiufce Iucis optare lalu.e polfumus ,'nonuncj vale bicimus. CE?t
veterea quobam eifoe ibem verbu pro mori bicebat^quafi nicfyil
araplius viuentibus fibi cu mortuis futuru elfet t et imperpetuu iam ab
eoru afpectu bifcebes rent.Nam neg? valet llli nec| falui effe polfunt
ob eabem rem abbut nonulii bene f eliciteng abuerbta aut fi qua
alia funt euumobi fiemihcatie. Veruta= meninepiftolisipfisvaiein
finebicere cofueuis mus ab^ vlla abuerbii acceflione^ perinbe ac amicis
vite falute ac f eligitate exoptemuf. Quib igitur vale fibi querat.' quo
ve illo pacto vtebu fit nofcef Ct G Gviii.bico tibi lalute iubeo te
faluere, Pro falute aute piemc| nos bicimus falutem bico et fi
quefalutare cupimus 4 batiuo cafu aptifume appofucnmus» vt vaie et cefari
bic falutem . T^lia quo(j erit faiutanbi ratio.vt iube fcipioncm
falue* re quob eft fcipionem faiuta . iSiam ille mobus vi quabam
befiberii cotinet . ct pro antiquoru more et confaetubine inf initiuus
mobus in alium tranf mutatur vt
iubeo te faluerc ib eft lalue . iubeo te gaubere_pro gaube;
^JCCw.Meo noie vel meis vcrbis,
t {Tp ro mea ex paif e. Quob vero alii ex mea parte bicuntl
mulfo quibe ornatius bicitur vel meo noie vel meis
verbis/ calebis/nonis/et ibibus» Quota aute cuiuicuqj mefis biem
velimus mtellr gereicalebis/ nonis/ibibus ve notamus.necj quib illi
fibi velitinuc expiicare cofiliii eft.feb quo pac- to bicamus figulorum
mefium bies.' et quomofco ab eis nominatione fufcipiat . cpobrem
intelligebu elti primis/ primu cuiufqi mt fis biem/ calenbaru
appellatione vocari . fecunbu quas nonarum bies coftituitur . ef in aliis
quibe mefibus feptima luce Marcio/Maio lulio/Octobri.in aliis autem
qui» ta/Ianuario/ Februario/yvpnli lunio / 7\ugus fto/ Septembri/ nouebri
/Decembri. J^tc| omne« ii bies qui cdlenbas et nonas intercefferint*'
nona- rum cognominatione cefentur. vbi et numerum meminenmus ac
nonas ipfas.et ille ablatiuo con ftruuntur. fjee accufatiuo. Seb
internumeranbu etprepoftero vtemur orbine^et nonarum biem conumerabimus
.' atnonisexactis/ proximosocio bies . ib quocjt in quolibet menfe ibuum
umiitter cognominatione fignincabimus* fcb pari rone tu orbis/tu
anumerationis.reliquos veroeius mefi» (quotquot fuperf ueriObies calebaru
appeliatione notabimus. que hxturiJacpYcximi fut mefisi neeg
orbinis/necp numeratiois roeimutate. 7>vt ib om nc exeplo iiluftrabu
iSitqf martius nobis exeplo. cuius curriculu vno ac trigefimo bit
coficitur .pri tna ltaqj bies halenbe erut mahi.fecunba fexto no
nas marcii tercia quito nonas. quarta qnartono nas . quita ttrcio nonas .
fe.\ta no bicitur fecunba nonasifeb pribie nonas.et lta be lbibus at^
fcalcn lsfeptima bieg none erunt marcii . octaua octavo ibus marcii .nona
feptio ibus mattii becima fex to ibus marcii.vnbecima quito lbus .
ouobeum* quarto ibus. tribecima terno ibus . quartabeciina pribie
ibus quitabecima ibus erunt marcii.febecia bccimo leptimo halenbas
aprihs. quoniam is me fis proximum fequitar.beamafepnma beamofrx to
halenbas april.g. becima octava bccimcquinto halerbas/becima nona becimo
quarto halebas. vi ccfuna becimotertio kalcbas. vicefimapt ia
buobe* cimo calenbas. vicefimaiecunba vnbecimo calebas
viceiimatertia becimo calenbas, vicefima quarta nono calenbas vicefima
quinta / octauo calenbas. Viceuma fexta feptimo caienbas . Vicefima
fepn= ma lexto cahnbas. Viceiima octaua quinto ca« lenbas. Vicelima
nona quarto calenbas . Trice frnia tertio calebas. Tricefima prima et
nouifiim/i i J pribie fcalebas aprilis.In ceteris
omibus eabefer 3 uaoa eit ratio bieru, Dieru autem numerus f;aub fe
lateatgui in propmtu eft cmnibus/ 4jCCsi ♦ P^ibie kaienbas
,'pribie, nonas,'pribie ibus. Pribie aute fcalenbas/pnbie
nonas/pribie ibus et «t fignificat quob vetuftiffimi bicebant
biepriftini pro abuei bio quob fignif icat bk priftino. et iic per
vetuitomore biecraf tini / et biequitiet biequinto umiliter pto abuerbio
, Veru nos prifcam nimis et Ipombiore vetuftate vbicf f ugere ac vifere
bebt mus, #vc bene et preclare cefar preciperc Folebat/ ta§ fcopulu
fic f ugienbu ee iaubitu /atq ifoles ver fcum; <L Pro genitis aate
ihenfiu rectius pof= felfiua nomina finxerimus. vt pto ijalebis
marcii fic uenuftxus bixerimus halebas martiaf z ita apri les/maias
/ lunias /iulias /ac quitiles auguffas feu fextiks/ieptembrias, et
itaianuarias/ fcbruarias g> autem m haknbis/nonis ibibuiq abiatiuo
cafu iugimus.' jbcm poifimus in accufatiuu tranfferre et ab
preponer e feb ib iignificst tempus fere biu= turnu, vt ab bccimu
kalenbas februarii bebiiti ab me litteras . ego vero ab ocfauu ibus
lanuarias ao te fcripferam^abet enim vim tejs»f»e*4^vel:;emen twem
fyocpofterjus; fc> J 4 1 Operis peroratio. Me «Sor
pl«» fcribamdpc micfy Etic imprefen* tiarum obtulerut ! quc anotatu
bigniora vila funt{ nuc« tibi multo plus ferfafe conbucent ; cj
eoru preceptioncs i quieafbemetepiftohsetoratiQm; bus tribuunt
partes.quorum penitus enpient.ua eb error .afa* ita fentienbui vti
littens ipbs ab te concinnc bilucibc^ perfcribamus .'ac noitram
len» tcntia afc» mente ^comobiffime apenamus . cj? cu bec bili S
cnter tenueiis < ck in£inito pene fcrum r« La numcro;alia qucbam no
mmus taaife vtt< ha,'feb multa grauiora (ubnectam.auaobremCvt
facis ) cupibiwme ftubia htteraru complectere at L ea
queinbiesaffequerisabcxeraUttommawo moba? IVale?
f/fluguftini bati fenenfis oratoris primaru liajjocjicus
libellua octttioniB precepta finitf oc Kt e^a
rAficm ^•S. "atriftcr mM^urinxx^j^iit^Scnom^m
ttyAnne* ie fUmati* ^d{' Llmulas kriwor frpi » Grice: “Dati is
into ‘elegance’ but he is also into ‘regulae’, which are a bit like my maxims –
my maxims can be exploited for ‘effect’ – and those are the types of rules that
Dati is interested. Sadly, his philosophy has been interpreted as that of a
mere linguist or grammarian prescribing on how to write letters! But he surely
was a pre-Griceian who is looking for ‘rational’ pragmatic reasons to the
effect of a most effective, yet ‘elegant,’ communication. Many examples can be
philosophical: ‘women are women’, ‘war is war’. ‘Women are women’ is not meant
as a substitutation for Parmenides’s law, x = x. Such an utterance would be,
“Every thing is identical with itself.” “War is war” is different in that ‘war’
is uncountable, and we can keep the singular ‘is’ of Parmenides’s law, x = x.
But why do we consider ‘War is war’ a tautology? Because it is the
exemplification of ‘x = x” – Now, some philosophers claim that ‘war is war’ –
or Parmenides law, for that matter, isn’t not a ‘patent tautology’, since it
needs to be formalized in the predicate calculus, and the predicate calculus is
not decidable, i.e. there is no algorithm for its interpretations which render
its formulae tautologous. Augustinus Datus. Augustinus Dathus. Agostino Dati. Keywords:
ELEGANTIOLÆ, retorica, grammatica. Refs.: Luigi Speranza, “Grice e Dati” – The
Swimming Pool Library. Dati.
No comments:
Post a Comment