GRICE E TOLOMEI

This is a reproduction of a library book that was digitized by Google as part of an ongoing effort to preserve the information in books and make it universally accessible. https://books.google.com 119 : ! T BIBLIOTECA 7.8COMPLUTENSE, 9 C. E.f.c. 2.N.4 00000000 96 ! 15 Eb-d { 724 16.415 ! ! 1 6 1 PHILOSOPHIA MENTIS ET SENSUUM. + Comune un ta Ista sophie ,secompro en Madrid enla Libreria alexriva enla callidelis causas , in cinys realerde velimi , yisdeboibre Puis carrion ,με m shival deCanizar , Dewis Coluto ; sopriaenla universidad deMeata de Prician Folecto : Curarve se Cuxiance de Philo . Yconste quaxenia y anolde ha de Ali's descricento y quarenea , y porser verché isaquadco Ferme en Madrid com Loveofdra Modridacinco de Julis de 1940 Cusebio Kuiz cavion .. : : PHILOSOPHIA MENTIS ET SENSUUM Secundum utramqve Ariftotelis methodum pertractata METAPHYSICE, ET EMPIRICÈ A JOANNE BAPTISTA PTOLEMÆO Societatis JESU 16415 IN COLLEGIO ROMANO. EditiopoſtROMANAM, PrimainGERMANIA, multò auctior & emendatior, AdjunctaPhiloſophia Morali,feuEthica. Dela Libreria del Col: dela Comparia de I'ns de Alcala, Aro 1744.3 AMORET CONSTANTIA GIGNIT Cum FACULTATE SUPERIORUM. AUGUSTÆVINDELICORUM & DILINGE, Sumptibus JOANNIS CASPARI BENCARD. Anno MDCXCVII. 4 AD LECTOREM. OCopusconceptumprimòfcriptumque eft, ut triennio duntaxat fupereffet : quandiu ſcilicet difcipulorum, quibus formandisdeſtinabatur,manibus tereretur, moxvelutimune re defunctumfuotenebris condendum & oblivione. Quod verò aliquantòdiutius inluceperſtet, &inpublicumpaten tiùs typis vulgatum exeat ; corum, quibuspro dignitatejus erat,placitoſumptuque effectum eft, aliudquidemſpectan tium præcipuum magis , acſplendidum , in cujus tamen auctariam cederet Operis hujuseditio. Hacitaquefatis exinde purgatur, necopus quæfitas, actritas excufationes accerfere , quibus ex uſu jam pridem evilefcenti bus rarus Lectorfidem aut veniamindulget. Idpotius agendumpræfando vide retur, utfcriptionis ipfius vel minimè typis deſtinatæ ratio , argumentum , &me thodus palamfieret : verùmhoc ipsum , magna ſaltem exparteſupervacaneum, post illa , que tum in operis aditutum antepræcipuasquaſquepartes atque tracta tus predicuntur tum indice rerumpræmiſſo, quifimili ordineſervato totius operis confpectum fummamque exhibet. Eorum prætereà , de quibus monendus eft Le oper Etor unum illud : propofitum nempefuiſſe, adolefcentem catera ingeniofum , & navum àprimisPhiloſophia rudimentis , & quafi crepundiis itinere perpetuato aduſque rerumfummarumcognitionem provehendi aquabili via , minimè impedi ta, &planèphiloſophica. In huncfinem methodumgeometricam Sapientiſſimo rum virorumfententia , & exercitatione in reliquis quoque difciplinis opportu niſſimam habitam imitari vifum eſt , ſobriè tamen , & duntaxat exparte : hoc quidem ad cavendum pofitum è regionepericulum , ſigeometricè omnino philo ſophicapertractentur , quod ufu ipſo & aliorum conatu compertum est , nec in omni paffim propofito adphiloſophandumargumentopraſtaripoſſe : nifi tantum in fpeciem : efficta videlicet non inventaſerie &propagine propofitionum malèinvi cem aptarum & coherentium : &ubimethodum illammateriapatiatur,fimplicitate ipfafua implexam reddi nonfine tædiolegentium & memorie labe. Et ifta quidem ſpectata circa modum methodumquetrattationis : atſuper rebustračłandis,earumque delectu ampliorfollicitudotenuit. Vulgatiusjam est , quam uthic defcribifitopus , quantisanimis hac tempeftate agaturcausaPhilofophiæ , illius nimirum , que majorum auctoritate & Princi pumSanctionibus commendata in Scholis & Academiis omnibus Catholicis , ac plerifque heterodoxis etiamnum celebratur : mirum,quin & miferum intueri cum patronis accufatores commiſſos otiofiffima rixa bonas horas perdere , quas conful tiffimè poffent in excolenda ornandaque Philofophia collocare. Idverotuncfieret, quod cenſent equi minimumque partium ſtudioſi eſtimatores ſi arbitratu lis iſta componeretur : eumporro hujusmodi conceptum verbis efferrefolent : utfartam &tectam more majorum Aristotelis Philosophiamquiſque tueatur : ea tamen ex toto prodeat in Scholas , } nec una duntaxat ejuspars quantòfublimior tantofecre tior ad docendumſeponatur, reliquis Aristotelea phyſiologiæ partibus , & volu minibus valere juſſis. Quod ubi præſtetur ; quidquid eruditum & verum confe quentium Philofophorum autfubtilitas aut felicitas prodidit , quidquid ex arca nis : nisnaturævelinduftria veleventusretexit ; operanondifficili corrivaricodempoffe, &inunum colligi,utindeabſolutiſſimaexiftat, quantum in hac rerum caligine licet, univerſe Philofophiæpertractatio. At beoipfapacifcendi ratio adintelligendum quidemſpeciofa, ad agendum tamen operoſanimis &tantum nonimpoffibilis nonnul lis videtur, idqueduabusdecaufis: tumquod inſociabiles mutuòcenfeant eſſegeminas eas,utvocantpotius Philofophias, quamuniusejusdemquepartesPhilofophia,unam quaſenſuum obfervationibus &experimentis nititur, alterampofitam in iis contem plandisvelrerum corporearumattributis,queſenſibusinacceſſa tantum intelligentia confequimur : tumquodetiamficonſortionipateretlocus; multiplex adeo congeftum que argumentumtrienniiſpatia noncaperent, quibusprolixiora nusquam Philofophie tradendeſtatutafunt. Itaquepræfentiopere ſcribendo confiliumfuit experiri , num contra quamhujusmodi opinationesferant,evenirepoffit : quarenilamplius abſolu tiuſquehincexpectare Lector debes, quam tentamen, atque conatum integra Philoſo phiætrienniotradende. Eagratianilprætereaprima editione typis impreſſumeſt, quamquodfcribendoperidtemporisàdifcipulis exceptumfuerat : curatumautem in primis,ut abhactractatione nihilabeſſetſcitu dignum, atqueproficuuminterfubtilia problemata,quæcontroverfiamPeripateticisexhibent, quorum acumeninMetaphy ficis immeritovellicant , quifubtilitatem usque adeò inMathematicisperfequuntur. nifi credant,humano vitio,magnimomenti eſſeduntaxatfua ,eaque unaproptereacu riosè exquifitèquetractanda. Operaitemdata eſt amplificandaornandeque reiphy fice, tumreftitutis iis,quainAriftotelis librisfere neglectajacent, plurima autem illa funt & magnipretii : tummutuòveluti acceptis, quæ doctiſſimiPhyſiologipotis doctiffimi Phyfio fimumbocfeculo aut commenti aut rimatifunt. Quorumquidem nominibus, quod rariusconfigneturbocopus, noverit Lector, iddolo malo nonfactum : funt enimque dam originisadeopervulgata, utvelprolataauthoremultrodeſignentfuum citrano menclaturam : aliatanti nonfuntuttitulo infigniri debeant : plura mitigandafuere fenfuperipatetico,quorum proindealienohabituprodeuntiumpuderetfuos : denique ut proptereaquidquidminusineptum abſonumque exieritaliunde acceptum necdomina tum credas,perauthorem licet. Poftremò, quodelocutionem verborumque delectum attinet ; illudſpectatum , ut vatio haberetur tum rerum dicendarum, tum eorum , quibus cumde iis plerumque loquimur : hinc Metaphyſica minus latinè, Physiologica & Ethica minus barbarè fcriptafunt. " THYRSVS GONZALEZ SocietatisJESVPræpofitus Generalis. C VmCurſumPhiloſophicum compoſitum àPatreJoanneBaptifta Ptolemæonoftræ Societatis Sacerdote , aliquot ejusdem Societa tis Theologi recognoverint,&inlucemedipoſſe probaverint,fa cultatem facimus,uttypismandetur,ſi iisadquospertinet itavidebitur: cujusreigratiahas literas manunoſtraſubſcriptas,&figillo noſtromuni tas dedimus. Romæ 20.Julii 1695. Thyrſus Gonzalez. J APPROBΑΤΙΟ. Uſſu ReverendisſimiPatris FerrariiSacriPalatiiMagiſtri vidiCurfum Philoſophicum,ac Theologiæ quoquenaturalisab Adm. Rev. Patre JoanneBaptiſtaPtolemæo èSocietateJeſu magnæ doctrinæ,&erudi tionis copiacontextum:ibienimphiloſophicaacumina mathematicis de monftrationibusmixta,abſtruſioranaturæ arcana,quæintervifceraterræ, fluminum venas,&latitudinem maris elementaris ille ſpiritus quaſi per membratransmiſſustotamagitansmolem,&magno ſe corpore miſcens fuperiorivirtutecomponit:fimulaerismutationesjamniverigentis,jamin imbres effuſi, jam flatibusdisſipati, vel tonitruobſtrepentis,velfulmini buscorufcantis,veliride ſubridentis,velcometæ crinibus minitantis , ac cæteranaturalia,quaſiprodigia,quæſummus Artifexadrapiendos,acpa ſcendos hominumintellectus,inflammandasque voluntatesinſuiadmira tionempariter , & amorem inhujusTheatri vaſtitatediſpoſuit. Hiſtoria rumprætereaflores,& aliarum luminaſcientiarumin doctrinarumſubſi dium,&operis ornamentum adjecta,&tumantiquorum,tumrecentio rumplacitaPhiloſophorumcircaresnaturales ,& quæ fupra naturam funt diligenter excuſſa,libratoquejudicio,autadmiſſa,autrejecta: parielegan tia, tia,claraquemethodo,&paritateſtylimateriæ ſcholafticæ accommodati exprimuntur: itauttotumvolumenvarios ſcientiarum flores in manipu lum alligatos,autliterarumemporiumdixeris,ubiartiumprofeſſoresmul tiplicem difciplinam, alimentum ingenia , literatorum otiadelectamen tum,&interphilofophicasſpinaseruditionis leporem inveniant. Nihil itaque ibicontraFideicandoremoffendi,ſedſanamdilucidamquedoctri namè ſactisScripturærivulis,&Patribus propinantibus hauſtam: minus contrabonosmores,quosveriusliber informat& inſtruit,& eâ quâ res tractat ſuavitate,acmodeftiâ,&congeftiscreaturarumexemplis,quarum nexus & ordo,&cohærentiumcompagopartium,ſtabilisque inagendo concordia, æquabilitatemvitæ,morumqueconcentumnosadmonet. Id circò luce publicadıgnum cenfeo. InÆdibus Sancti Silveftri Montis QuirinalisdeUrbe 20.Octobris Menſis 1695. DonCajetanusPaffarellus C.R. S. Univers.&Romana Inquifit.Qualific. Imprimatur, Si videbiturReverendisfimoPatri SacriApoftoliciPalatiiMag. Sperellus Epifc. InteramnennVicesgr. Imprimatur, Fr.JoſephMariaBerti Reverendiſs.P.Mag.SacriApoftolici Palatii Socius. : 1 This is a reproduction of a library book that was digitized by Google as part of an ongoing effort to preserve the information in books and make it universally accessible. https://books.google.com 119 : ! T BIBLIOTECA 7.8COMPLUTENSE, 9 C. E.f.c. 2.N.4 00000000 96 ! 15 Eb-d { 724 16.415 ! ! 1 6 1 PHILOSOPHIA MENTIS ET SENSUUM. + Comune un ta Ista sophie ,secompro en Madrid enla Libreria alexriva enla callidelis causas , in cinys realerde velimi , yisdeboibre Puis carrion ,με m shival deCanizar , Dewis Coluto ; sopriaenla universidad deMeata de Prician Folecto : Curarve se Cuxiance de Philo . Yconste quaxenia y anolde ha de Ali's descricento y quarenea , y porser verché isaquadco Ferme en Madrid com Loveofdra Modridacinco de Julis de 1940 Cusebio Kuiz cavion .. : : PHILOSOPHIA MENTIS ET SENSUUM Secundum utramqve Ariftotelis methodum pertractata METAPHYSICE, ET EMPIRICÈ A JOANNE BAPTISTA PTOLEMÆO Societatis JESU 16415 IN COLLEGIO ROMANO. EditiopoſtROMANAM, PrimainGERMANIA, multò auctior & emendatior, AdjunctaPhiloſophia Morali,feuEthica. Dela Libreria del Col: dela Comparia de I'ns de Alcala, Aro 1744.3 AMORET CONSTANTIA GIGNIT Cum FACULTATE SUPERIORUM. AUGUSTÆVINDELICORUM & DILINGE, Sumptibus JOANNIS CASPARI BENCARD. Anno MDCXCVII. 4 AD LECTOREM. OCopusconceptumprimòfcriptumque eft, ut triennio duntaxat fupereffet : quandiu ſcilicet difcipulorum, quibus formandisdeſtinabatur,manibus tereretur, moxvelutimune re defunctumfuotenebris condendum & oblivione. Quod verò aliquantòdiutius inluceperſtet, &inpublicumpaten tiùs typis vulgatum exeat ; corum, quibuspro dignitatejus erat,placitoſumptuque effectum eft, aliudquidemſpectan tium præcipuum magis , acſplendidum , in cujus tamen auctariam cederet Operis hujuseditio. Hacitaquefatis exinde purgatur, necopus quæfitas, actritas excufationes accerfere , quibus ex uſu jam pridem evilefcenti bus rarus Lectorfidem aut veniamindulget. Idpotius agendumpræfando vide retur, utfcriptionis ipfius vel minimè typis deſtinatæ ratio , argumentum , &me thodus palamfieret : verùmhoc ipsum , magna ſaltem exparteſupervacaneum, post illa , que tum in operis aditutum antepræcipuasquaſquepartes atque tracta tus predicuntur tum indice rerumpræmiſſo, quifimili ordineſervato totius operis confpectum fummamque exhibet. Eorum prætereà , de quibus monendus eft Le oper Etor unum illud : propofitum nempefuiſſe, adolefcentem catera ingeniofum , & navum àprimisPhiloſophia rudimentis , & quafi crepundiis itinere perpetuato aduſque rerumfummarumcognitionem provehendi aquabili via , minimè impedi ta, &planèphiloſophica. In huncfinem methodumgeometricam Sapientiſſimo rum virorumfententia , & exercitatione in reliquis quoque difciplinis opportu niſſimam habitam imitari vifum eſt , ſobriè tamen , & duntaxat exparte : hoc quidem ad cavendum pofitum è regionepericulum , ſigeometricè omnino philo ſophicapertractentur , quod ufu ipſo & aliorum conatu compertum est , nec in omni paffim propofito adphiloſophandumargumentopraſtaripoſſe : nifi tantum in fpeciem : efficta videlicet non inventaſerie &propagine propofitionum malèinvi cem aptarum & coherentium : &ubimethodum illammateriapatiatur,fimplicitate ipfafua implexam reddi nonfine tædiolegentium & memorie labe. Et ifta quidem ſpectata circa modum methodumquetrattationis : atſuper rebustračłandis,earumque delectu ampliorfollicitudotenuit. Vulgatiusjam est , quam uthic defcribifitopus , quantisanimis hac tempeftate agaturcausaPhilofophiæ , illius nimirum , que majorum auctoritate & Princi pumSanctionibus commendata in Scholis & Academiis omnibus Catholicis , ac plerifque heterodoxis etiamnum celebratur : mirum,quin & miferum intueri cum patronis accufatores commiſſos otiofiffima rixa bonas horas perdere , quas conful tiffimè poffent in excolenda ornandaque Philofophia collocare. Idverotuncfieret, quod cenſent equi minimumque partium ſtudioſi eſtimatores ſi arbitratu lis iſta componeretur : eumporro hujusmodi conceptum verbis efferrefolent : utfartam &tectam more majorum Aristotelis Philosophiamquiſque tueatur : ea tamen ex toto prodeat in Scholas , } nec una duntaxat ejuspars quantòfublimior tantofecre tior ad docendumſeponatur, reliquis Aristotelea phyſiologiæ partibus , & volu minibus valere juſſis. Quod ubi præſtetur ; quidquid eruditum & verum confe quentium Philofophorum autfubtilitas aut felicitas prodidit , quidquid ex arca nis : nisnaturævelinduftria veleventusretexit ; operanondifficili corrivaricodempoffe, &inunum colligi,utindeabſolutiſſimaexiftat, quantum in hac rerum caligine licet, univerſe Philofophiæpertractatio. At beoipfapacifcendi ratio adintelligendum quidemſpeciofa, ad agendum tamen operoſanimis &tantum nonimpoffibilis nonnul lis videtur, idqueduabusdecaufis: tumquod inſociabiles mutuòcenfeant eſſegeminas eas,utvocantpotius Philofophias, quamuniusejusdemquepartesPhilofophia,unam quaſenſuum obfervationibus &experimentis nititur, alterampofitam in iis contem plandisvelrerum corporearumattributis,queſenſibusinacceſſa tantum intelligentia confequimur : tumquodetiamficonſortionipateretlocus; multiplex adeo congeftum que argumentumtrienniiſpatia noncaperent, quibusprolixiora nusquam Philofophie tradendeſtatutafunt. Itaquepræfentiopere ſcribendo confiliumfuit experiri , num contra quamhujusmodi opinationesferant,evenirepoffit : quarenilamplius abſolu tiuſquehincexpectare Lector debes, quam tentamen, atque conatum integra Philoſo phiætrienniotradende. Eagratianilprætereaprima editione typis impreſſumeſt, quamquodfcribendoperidtemporisàdifcipulis exceptumfuerat : curatumautem in primis,ut abhactractatione nihilabeſſetſcitu dignum, atqueproficuuminterfubtilia problemata,quæcontroverfiamPeripateticisexhibent, quorum acumeninMetaphy ficis immeritovellicant , quifubtilitatem usque adeò inMathematicisperfequuntur. nifi credant,humano vitio,magnimomenti eſſeduntaxatfua ,eaque unaproptereacu riosè exquifitèquetractanda. Operaitemdata eſt amplificandaornandeque reiphy fice, tumreftitutis iis,quainAriftotelis librisfere neglectajacent, plurima autem illa funt & magnipretii : tummutuòveluti acceptis, quæ doctiſſimiPhyſiologipotis doctiffimi Phyfio fimumbocfeculo aut commenti aut rimatifunt. Quorumquidem nominibus, quod rariusconfigneturbocopus, noverit Lector, iddolo malo nonfactum : funt enimque dam originisadeopervulgata, utvelprolataauthoremultrodeſignentfuum citrano menclaturam : aliatanti nonfuntuttitulo infigniri debeant : plura mitigandafuere fenfuperipatetico,quorum proindealienohabituprodeuntiumpuderetfuos : denique ut proptereaquidquidminusineptum abſonumque exieritaliunde acceptum necdomina tum credas,perauthorem licet. Poftremò, quodelocutionem verborumque delectum attinet ; illudſpectatum , ut vatio haberetur tum rerum dicendarum, tum eorum , quibus cumde iis plerumque loquimur : hinc Metaphyſica minus latinè, Physiologica & Ethica minus barbarè fcriptafunt. " THYRSVS GONZALEZ SocietatisJESVPræpofitus Generalis. C VmCurſumPhiloſophicum compoſitum àPatreJoanneBaptifta Ptolemæonoftræ Societatis Sacerdote , aliquot ejusdem Societa tis Theologi recognoverint,&inlucemedipoſſe probaverint,fa cultatem facimus,uttypismandetur,ſi iisadquospertinet itavidebitur: cujusreigratiahas literas manunoſtraſubſcriptas,&figillo noſtromuni tas dedimus. Romæ 20.Julii 1695. Thyrſus Gonzalez. J APPROBΑΤΙΟ. Uſſu ReverendisſimiPatris FerrariiSacriPalatiiMagiſtri vidiCurfum Philoſophicum,ac Theologiæ quoquenaturalisab Adm. Rev. Patre JoanneBaptiſtaPtolemæo èSocietateJeſu magnæ doctrinæ,&erudi tionis copiacontextum:ibienimphiloſophicaacumina mathematicis de monftrationibusmixta,abſtruſioranaturæ arcana,quæintervifceraterræ, fluminum venas,&latitudinem maris elementaris ille ſpiritus quaſi per membratransmiſſustotamagitansmolem,&magno ſe corpore miſcens fuperiorivirtutecomponit:fimulaerismutationesjamniverigentis,jamin imbres effuſi, jam flatibusdisſipati, vel tonitruobſtrepentis,velfulmini buscorufcantis,veliride ſubridentis,velcometæ crinibus minitantis , ac cæteranaturalia,quaſiprodigia,quæſummus Artifexadrapiendos,acpa ſcendos hominumintellectus,inflammandasque voluntatesinſuiadmira tionempariter , & amorem inhujusTheatri vaſtitatediſpoſuit. Hiſtoria rumprætereaflores,& aliarum luminaſcientiarumin doctrinarumſubſi dium,&operis ornamentum adjecta,&tumantiquorum,tumrecentio rumplacitaPhiloſophorumcircaresnaturales ,& quæ fupra naturam funt diligenter excuſſa,libratoquejudicio,autadmiſſa,autrejecta: parielegan tia, tia,claraquemethodo,&paritateſtylimateriæ ſcholafticæ accommodati exprimuntur: itauttotumvolumenvarios ſcientiarum flores in manipu lum alligatos,autliterarumemporiumdixeris,ubiartiumprofeſſoresmul tiplicem difciplinam, alimentum ingenia , literatorum otiadelectamen tum,&interphilofophicasſpinaseruditionis leporem inveniant. Nihil itaque ibicontraFideicandoremoffendi,ſedſanamdilucidamquedoctri namè ſactisScripturærivulis,&Patribus propinantibus hauſtam: minus contrabonosmores,quosveriusliber informat& inſtruit,& eâ quâ res tractat ſuavitate,acmodeftiâ,&congeftiscreaturarumexemplis,quarum nexus & ordo,&cohærentiumcompagopartium,ſtabilisque inagendo concordia, æquabilitatemvitæ,morumqueconcentumnosadmonet. Id circò luce publicadıgnum cenfeo. InÆdibus Sancti Silveftri Montis QuirinalisdeUrbe 20.Octobris Menſis 1695. DonCajetanusPaffarellus C.R. S. Univers.&Romana Inquifit.Qualific. Imprimatur, Si videbiturReverendisfimoPatri SacriApoftoliciPalatiiMag. Sperellus Epifc. InteramnennVicesgr. Imprimatur, Fr.JoſephMariaBerti Reverendiſs.P.Mag.SacriApoftolici Palatii Socius. : 1This is a reproduction of a library book that was digitized by Google as part of an ongoing effort to preserve the information in books and make it universally accessible. https://books.google.com 119 : ! T BIBLIOTECA 7.8COMPLUTENSE, 9 C. E.f.c. 2.N.4 00000000 96 ! 15 Eb-d { 724 16.415 ! ! 1 6 1 PHILOSOPHIA MENTIS ET SENSUUM. + Comune un ta Ista sophie ,secompro en Madrid enla Libreria alexriva enla callidelis causas , in cinys realerde velimi , yisdeboibre Puis carrion ,με m shival deCanizar , Dewis Coluto ; sopriaenla universidad deMeata de Prician Folecto : Curarve se Cuxiance de Philo . Yconste quaxenia y anolde ha de Ali's descricento y quarenea , y porser verché isaquadco Ferme en Madrid com Loveofdra Modridacinco de Julis de 1940 Cusebio Kuiz cavion .. : : PHILOSOPHIA MENTIS ET SENSUUM Secundum utramqve Ariftotelis methodum pertractata METAPHYSICE, ET EMPIRICÈ A JOANNE BAPTISTA PTOLEMÆO Societatis JESU 16415 IN COLLEGIO ROMANO. EditiopoſtROMANAM, PrimainGERMANIA, multò auctior & emendatior, AdjunctaPhiloſophia Morali,feuEthica. Dela Libreria del Col: dela Comparia de I'ns de Alcala, Aro 1744.3 AMORET CONSTANTIA GIGNIT Cum FACULTATE SUPERIORUM. AUGUSTÆVINDELICORUM & DILINGE, Sumptibus JOANNIS CASPARI BENCARD. Anno MDCXCVII. 4 AD LECTOREM. OCopusconceptumprimòfcriptumque eft, ut triennio duntaxat fupereffet : quandiu ſcilicet difcipulorum, quibus formandisdeſtinabatur,manibus tereretur, moxvelutimune re defunctumfuotenebris condendum & oblivione. Quod verò aliquantòdiutius inluceperſtet, &inpublicumpaten tiùs typis vulgatum exeat ; corum, quibuspro dignitatejus erat,placitoſumptuque effectum eft, aliudquidemſpectan tium præcipuum magis , acſplendidum , in cujus tamen auctariam cederet Operis hujuseditio. Hacitaquefatis exinde purgatur, necopus quæfitas, actritas excufationes accerfere , quibus ex uſu jam pridem evilefcenti bus rarus Lectorfidem aut veniamindulget. Idpotius agendumpræfando vide retur, utfcriptionis ipfius vel minimè typis deſtinatæ ratio , argumentum , &me thodus palamfieret : verùmhoc ipsum , magna ſaltem exparteſupervacaneum, post illa , que tum in operis aditutum antepræcipuasquaſquepartes atque tracta tus predicuntur tum indice rerumpræmiſſo, quifimili ordineſervato totius operis confpectum fummamque exhibet. Eorum prætereà , de quibus monendus eft Le oper Etor unum illud : propofitum nempefuiſſe, adolefcentem catera ingeniofum , & navum àprimisPhiloſophia rudimentis , & quafi crepundiis itinere perpetuato aduſque rerumfummarumcognitionem provehendi aquabili via , minimè impedi ta, &planèphiloſophica. In huncfinem methodumgeometricam Sapientiſſimo rum virorumfententia , & exercitatione in reliquis quoque difciplinis opportu niſſimam habitam imitari vifum eſt , ſobriè tamen , & duntaxat exparte : hoc quidem ad cavendum pofitum è regionepericulum , ſigeometricè omnino philo ſophicapertractentur , quod ufu ipſo & aliorum conatu compertum est , nec in omni paffim propofito adphiloſophandumargumentopraſtaripoſſe : nifi tantum in fpeciem : efficta videlicet non inventaſerie &propagine propofitionum malèinvi cem aptarum & coherentium : &ubimethodum illammateriapatiatur,fimplicitate ipfafua implexam reddi nonfine tædiolegentium & memorie labe. Et ifta quidem ſpectata circa modum methodumquetrattationis : atſuper rebustračłandis,earumque delectu ampliorfollicitudotenuit. Vulgatiusjam est , quam uthic defcribifitopus , quantisanimis hac tempeftate agaturcausaPhilofophiæ , illius nimirum , que majorum auctoritate & Princi pumSanctionibus commendata in Scholis & Academiis omnibus Catholicis , ac plerifque heterodoxis etiamnum celebratur : mirum,quin & miferum intueri cum patronis accufatores commiſſos otiofiffima rixa bonas horas perdere , quas conful tiffimè poffent in excolenda ornandaque Philofophia collocare. Idverotuncfieret, quod cenſent equi minimumque partium ſtudioſi eſtimatores ſi arbitratu lis iſta componeretur : eumporro hujusmodi conceptum verbis efferrefolent : utfartam &tectam more majorum Aristotelis Philosophiamquiſque tueatur : ea tamen ex toto prodeat in Scholas , } nec una duntaxat ejuspars quantòfublimior tantofecre tior ad docendumſeponatur, reliquis Aristotelea phyſiologiæ partibus , & volu minibus valere juſſis. Quod ubi præſtetur ; quidquid eruditum & verum confe quentium Philofophorum autfubtilitas aut felicitas prodidit , quidquid ex arca nis : nisnaturævelinduftria veleventusretexit ; operanondifficili corrivaricodempoffe, &inunum colligi,utindeabſolutiſſimaexiftat, quantum in hac rerum caligine licet, univerſe Philofophiæpertractatio. At beoipfapacifcendi ratio adintelligendum quidemſpeciofa, ad agendum tamen operoſanimis &tantum nonimpoffibilis nonnul lis videtur, idqueduabusdecaufis: tumquod inſociabiles mutuòcenfeant eſſegeminas eas,utvocantpotius Philofophias, quamuniusejusdemquepartesPhilofophia,unam quaſenſuum obfervationibus &experimentis nititur, alterampofitam in iis contem plandisvelrerum corporearumattributis,queſenſibusinacceſſa tantum intelligentia confequimur : tumquodetiamficonſortionipateretlocus; multiplex adeo congeftum que argumentumtrienniiſpatia noncaperent, quibusprolixiora nusquam Philofophie tradendeſtatutafunt. Itaquepræfentiopere ſcribendo confiliumfuit experiri , num contra quamhujusmodi opinationesferant,evenirepoffit : quarenilamplius abſolu tiuſquehincexpectare Lector debes, quam tentamen, atque conatum integra Philoſo phiætrienniotradende. Eagratianilprætereaprima editione typis impreſſumeſt, quamquodfcribendoperidtemporisàdifcipulis exceptumfuerat : curatumautem in primis,ut abhactractatione nihilabeſſetſcitu dignum, atqueproficuuminterfubtilia problemata,quæcontroverfiamPeripateticisexhibent, quorum acumeninMetaphy ficis immeritovellicant , quifubtilitatem usque adeò inMathematicisperfequuntur. nifi credant,humano vitio,magnimomenti eſſeduntaxatfua ,eaque unaproptereacu riosè exquifitèquetractanda. Operaitemdata eſt amplificandaornandeque reiphy fice, tumreftitutis iis,quainAriftotelis librisfere neglectajacent, plurima autem illa funt & magnipretii : tummutuòveluti acceptis, quæ doctiſſimiPhyſiologipotis doctiffimi Phyfio fimumbocfeculo aut commenti aut rimatifunt. Quorumquidem nominibus, quod rariusconfigneturbocopus, noverit Lector, iddolo malo nonfactum : funt enimque dam originisadeopervulgata, utvelprolataauthoremultrodeſignentfuum citrano menclaturam : aliatanti nonfuntuttitulo infigniri debeant : plura mitigandafuere fenfuperipatetico,quorum proindealienohabituprodeuntiumpuderetfuos : denique ut proptereaquidquidminusineptum abſonumque exieritaliunde acceptum necdomina tum credas,perauthorem licet. Poftremò, quodelocutionem verborumque delectum attinet ; illudſpectatum , ut vatio haberetur tum rerum dicendarum, tum eorum , quibus cumde iis plerumque loquimur : hinc Metaphyſica minus latinè, Physiologica & Ethica minus barbarè fcriptafunt. " THYRSVS GONZALEZ SocietatisJESVPræpofitus Generalis. C VmCurſumPhiloſophicum compoſitum àPatreJoanneBaptifta Ptolemæonoftræ Societatis Sacerdote , aliquot ejusdem Societa tis Theologi recognoverint,&inlucemedipoſſe probaverint,fa cultatem facimus,uttypismandetur,ſi iisadquospertinet itavidebitur: cujusreigratiahas literas manunoſtraſubſcriptas,&figillo noſtromuni tas dedimus. Romæ 20.Julii 1695. Thyrſus Gonzalez. J APPROBΑΤΙΟ. Uſſu ReverendisſimiPatris FerrariiSacriPalatiiMagiſtri vidiCurfum Philoſophicum,ac Theologiæ quoquenaturalisab Adm. Rev. Patre JoanneBaptiſtaPtolemæo èSocietateJeſu magnæ doctrinæ,&erudi tionis copiacontextum:ibienimphiloſophicaacumina mathematicis de monftrationibusmixta,abſtruſioranaturæ arcana,quæintervifceraterræ, fluminum venas,&latitudinem maris elementaris ille ſpiritus quaſi per membratransmiſſustotamagitansmolem,&magno ſe corpore miſcens fuperiorivirtutecomponit:fimulaerismutationesjamniverigentis,jamin imbres effuſi, jam flatibusdisſipati, vel tonitruobſtrepentis,velfulmini buscorufcantis,veliride ſubridentis,velcometæ crinibus minitantis , ac cæteranaturalia,quaſiprodigia,quæſummus Artifexadrapiendos,acpa ſcendos hominumintellectus,inflammandasque voluntatesinſuiadmira tionempariter , & amorem inhujusTheatri vaſtitatediſpoſuit. Hiſtoria rumprætereaflores,& aliarum luminaſcientiarumin doctrinarumſubſi dium,&operis ornamentum adjecta,&tumantiquorum,tumrecentio rumplacitaPhiloſophorumcircaresnaturales ,& quæ fupra naturam funt diligenter excuſſa,libratoquejudicio,autadmiſſa,autrejecta: parielegan tia, tia,claraquemethodo,&paritateſtylimateriæ ſcholafticæ accommodati exprimuntur: itauttotumvolumenvarios ſcientiarum flores in manipu lum alligatos,autliterarumemporiumdixeris,ubiartiumprofeſſoresmul tiplicem difciplinam, alimentum ingenia , literatorum otiadelectamen tum,&interphilofophicasſpinaseruditionis leporem inveniant. Nihil itaque ibicontraFideicandoremoffendi,ſedſanamdilucidamquedoctri namè ſactisScripturærivulis,&Patribus propinantibus hauſtam: minus contrabonosmores,quosveriusliber informat& inſtruit,& eâ quâ res tractat ſuavitate,acmodeftiâ,&congeftiscreaturarumexemplis,quarum nexus & ordo,&cohærentiumcompagopartium,ſtabilisque inagendo concordia, æquabilitatemvitæ,morumqueconcentumnosadmonet. Id circò luce publicadıgnum cenfeo. InÆdibus Sancti Silveftri Montis QuirinalisdeUrbe 20.Octobris Menſis 1695. DonCajetanusPaffarellus C.R. S. Univers.&Romana Inquifit.Qualific. Imprimatur, Si videbiturReverendisfimoPatri SacriApoftoliciPalatiiMag. Sperellus Epifc. InteramnennVicesgr. Imprimatur, Fr.JoſephMariaBerti Reverendiſs.P.Mag.SacriApoftolici Palatii Socius. : 1This is a reproduction of a library book that was digitized by Google as part of an ongoing effort to preserve the information in books and make it universally accessible. https://books.google.com 119 : ! T BIBLIOTECA 7.8COMPLUTENSE, 9 C. E.f.c. 2.N.4 00000000 96 ! 15 Eb-d { 724 16.415 ! ! 1 6 1 PHILOSOPHIA MENTIS ET SENSUUM. + Comune un ta Ista sophie ,secompro en Madrid enla Libreria alexriva enla callidelis causas , in cinys realerde velimi , yisdeboibre Puis carrion ,με m shival deCanizar , Dewis Coluto ; sopriaenla universidad deMeata de Prician Folecto : Curarve se Cuxiance de Philo . Yconste quaxenia y anolde ha de Ali's descricento y quarenea , y porser verché isaquadco Ferme en Madrid com Loveofdra Modridacinco de Julis de 1940 Cusebio Kuiz cavion .. : : PHILOSOPHIA MENTIS ET SENSUUM Secundum utramqve Ariftotelis methodum pertractata METAPHYSICE, ET EMPIRICÈ A JOANNE BAPTISTA PTOLEMÆO Societatis JESU 16415 IN COLLEGIO ROMANO. EditiopoſtROMANAM, PrimainGERMANIA, multò auctior & emendatior, AdjunctaPhiloſophia Morali,feuEthica. Dela Libreria del Col: dela Comparia de I'ns de Alcala, Aro 1744.3 AMORET CONSTANTIA GIGNIT Cum FACULTATE SUPERIORUM. AUGUSTÆVINDELICORUM & DILINGE, Sumptibus JOANNIS CASPARI BENCARD. Anno MDCXCVII. 4 AD LECTOREM. OCopusconceptumprimòfcriptumque eft, ut triennio duntaxat fupereffet : quandiu ſcilicet difcipulorum, quibus formandisdeſtinabatur,manibus tereretur, moxvelutimune re defunctumfuotenebris condendum & oblivione. Quod verò aliquantòdiutius inluceperſtet, &inpublicumpaten tiùs typis vulgatum exeat ; corum, quibuspro dignitatejus erat,placitoſumptuque effectum eft, aliudquidemſpectan tium præcipuum magis , acſplendidum , in cujus tamen auctariam cederet Operis hujuseditio. Hacitaquefatis exinde purgatur, necopus quæfitas, actritas excufationes accerfere , quibus ex uſu jam pridem evilefcenti bus rarus Lectorfidem aut veniamindulget. Idpotius agendumpræfando vide retur, utfcriptionis ipfius vel minimè typis deſtinatæ ratio , argumentum , &me thodus palamfieret : verùmhoc ipsum , magna ſaltem exparteſupervacaneum, post illa , que tum in operis aditutum antepræcipuasquaſquepartes atque tracta tus predicuntur tum indice rerumpræmiſſo, quifimili ordineſervato totius operis confpectum fummamque exhibet. Eorum prætereà , de quibus monendus eft Le oper Etor unum illud : propofitum nempefuiſſe, adolefcentem catera ingeniofum , & navum àprimisPhiloſophia rudimentis , & quafi crepundiis itinere perpetuato aduſque rerumfummarumcognitionem provehendi aquabili via , minimè impedi ta, &planèphiloſophica. In huncfinem methodumgeometricam Sapientiſſimo rum virorumfententia , & exercitatione in reliquis quoque difciplinis opportu niſſimam habitam imitari vifum eſt , ſobriè tamen , & duntaxat exparte : hoc quidem ad cavendum pofitum è regionepericulum , ſigeometricè omnino philo ſophicapertractentur , quod ufu ipſo & aliorum conatu compertum est , nec in omni paffim propofito adphiloſophandumargumentopraſtaripoſſe : nifi tantum in fpeciem : efficta videlicet non inventaſerie &propagine propofitionum malèinvi cem aptarum & coherentium : &ubimethodum illammateriapatiatur,fimplicitate ipfafua implexam reddi nonfine tædiolegentium & memorie labe. Et ifta quidem ſpectata circa modum methodumquetrattationis : atſuper rebustračłandis,earumque delectu ampliorfollicitudotenuit. Vulgatiusjam est , quam uthic defcribifitopus , quantisanimis hac tempeftate agaturcausaPhilofophiæ , illius nimirum , que majorum auctoritate & Princi pumSanctionibus commendata in Scholis & Academiis omnibus Catholicis , ac plerifque heterodoxis etiamnum celebratur : mirum,quin & miferum intueri cum patronis accufatores commiſſos otiofiffima rixa bonas horas perdere , quas conful tiffimè poffent in excolenda ornandaque Philofophia collocare. Idverotuncfieret, quod cenſent equi minimumque partium ſtudioſi eſtimatores ſi arbitratu lis iſta componeretur : eumporro hujusmodi conceptum verbis efferrefolent : utfartam &tectam more majorum Aristotelis Philosophiamquiſque tueatur : ea tamen ex toto prodeat in Scholas , } nec una duntaxat ejuspars quantòfublimior tantofecre tior ad docendumſeponatur, reliquis Aristotelea phyſiologiæ partibus , & volu minibus valere juſſis. Quod ubi præſtetur ; quidquid eruditum & verum confe quentium Philofophorum autfubtilitas aut felicitas prodidit , quidquid ex arca nis : nisnaturævelinduftria veleventusretexit ; operanondifficili corrivaricodempoffe, &inunum colligi,utindeabſolutiſſimaexiftat, quantum in hac rerum caligine licet, univerſe Philofophiæpertractatio. At beoipfapacifcendi ratio adintelligendum quidemſpeciofa, ad agendum tamen operoſanimis &tantum nonimpoffibilis nonnul lis videtur, idqueduabusdecaufis: tumquod inſociabiles mutuòcenfeant eſſegeminas eas,utvocantpotius Philofophias, quamuniusejusdemquepartesPhilofophia,unam quaſenſuum obfervationibus &experimentis nititur, alterampofitam in iis contem plandisvelrerum corporearumattributis,queſenſibusinacceſſa tantum intelligentia confequimur : tumquodetiamficonſortionipateretlocus; multiplex adeo congeftum que argumentumtrienniiſpatia noncaperent, quibusprolixiora nusquam Philofophie tradendeſtatutafunt. Itaquepræfentiopere ſcribendo confiliumfuit experiri , num contra quamhujusmodi opinationesferant,evenirepoffit : quarenilamplius abſolu tiuſquehincexpectare Lector debes, quam tentamen, atque conatum integra Philoſo phiætrienniotradende. Eagratianilprætereaprima editione typis impreſſumeſt, quamquodfcribendoperidtemporisàdifcipulis exceptumfuerat : curatumautem in primis,ut abhactractatione nihilabeſſetſcitu dignum, atqueproficuuminterfubtilia problemata,quæcontroverfiamPeripateticisexhibent, quorum acumeninMetaphy ficis immeritovellicant , quifubtilitatem usque adeò inMathematicisperfequuntur. nifi credant,humano vitio,magnimomenti eſſeduntaxatfua ,eaque unaproptereacu riosè exquifitèquetractanda. Operaitemdata eſt amplificandaornandeque reiphy fice, tumreftitutis iis,quainAriftotelis librisfere neglectajacent, plurima autem illa funt & magnipretii : tummutuòveluti acceptis, quæ doctiſſimiPhyſiologipotis doctiffimi Phyfio fimumbocfeculo aut commenti aut rimatifunt. Quorumquidem nominibus, quod rariusconfigneturbocopus, noverit Lector, iddolo malo nonfactum : funt enimque dam originisadeopervulgata, utvelprolataauthoremultrodeſignentfuum citrano menclaturam : aliatanti nonfuntuttitulo infigniri debeant : plura mitigandafuere fenfuperipatetico,quorum proindealienohabituprodeuntiumpuderetfuos : denique ut proptereaquidquidminusineptum abſonumque exieritaliunde acceptum necdomina tum credas,perauthorem licet. Poftremò, quodelocutionem verborumque delectum attinet ; illudſpectatum , ut vatio haberetur tum rerum dicendarum, tum eorum , quibus cumde iis plerumque loquimur : hinc Metaphyſica minus latinè, Physiologica & Ethica minus barbarè fcriptafunt. " THYRSVS GONZALEZ SocietatisJESVPræpofitus Generalis. C VmCurſumPhiloſophicum compoſitum àPatreJoanneBaptifta Ptolemæonoftræ Societatis Sacerdote , aliquot ejusdem Societa tis Theologi recognoverint,&inlucemedipoſſe probaverint,fa cultatem facimus,uttypismandetur,ſi iisadquospertinet itavidebitur: cujusreigratiahas literas manunoſtraſubſcriptas,&figillo noſtromuni tas dedimus. Romæ 20.Julii 1695. Thyrſus Gonzalez. J APPROBΑΤΙΟ. Uſſu ReverendisſimiPatris FerrariiSacriPalatiiMagiſtri vidiCurfum Philoſophicum,ac Theologiæ quoquenaturalisab Adm. Rev. Patre JoanneBaptiſtaPtolemæo èSocietateJeſu magnæ doctrinæ,&erudi tionis copiacontextum:ibienimphiloſophicaacumina mathematicis de monftrationibusmixta,abſtruſioranaturæ arcana,quæintervifceraterræ, fluminum venas,&latitudinem maris elementaris ille ſpiritus quaſi per membratransmiſſustotamagitansmolem,&magno ſe corpore miſcens fuperiorivirtutecomponit:fimulaerismutationesjamniverigentis,jamin imbres effuſi, jam flatibusdisſipati, vel tonitruobſtrepentis,velfulmini buscorufcantis,veliride ſubridentis,velcometæ crinibus minitantis , ac cæteranaturalia,quaſiprodigia,quæſummus Artifexadrapiendos,acpa ſcendos hominumintellectus,inflammandasque voluntatesinſuiadmira tionempariter , & amorem inhujusTheatri vaſtitatediſpoſuit. Hiſtoria rumprætereaflores,& aliarum luminaſcientiarumin doctrinarumſubſi dium,&operis ornamentum adjecta,&tumantiquorum,tumrecentio rumplacitaPhiloſophorumcircaresnaturales ,& quæ fupra naturam funt diligenter excuſſa,libratoquejudicio,autadmiſſa,autrejecta: parielegan tia, tia,claraquemethodo,&paritateſtylimateriæ ſcholafticæ accommodati exprimuntur: itauttotumvolumenvarios ſcientiarum flores in manipu lum alligatos,autliterarumemporiumdixeris,ubiartiumprofeſſoresmul tiplicem difciplinam, alimentum ingenia , literatorum otiadelectamen tum,&interphilofophicasſpinaseruditionis leporem inveniant. Nihil itaque ibicontraFideicandoremoffendi,ſedſanamdilucidamquedoctri namè ſactisScripturærivulis,&Patribus propinantibus hauſtam: minus contrabonosmores,quosveriusliber informat& inſtruit,& eâ quâ res tractat ſuavitate,acmodeftiâ,&congeftiscreaturarumexemplis,quarum nexus & ordo,&cohærentiumcompagopartium,ſtabilisque inagendo concordia, æquabilitatemvitæ,morumqueconcentumnosadmonet. Id circò luce publicadıgnum cenfeo. InÆdibus Sancti Silveftri Montis QuirinalisdeUrbe 20.Octobris Menſis 1695. DonCajetanusPaffarellus C.R. S. Univers.&Romana Inquifit.Qualific. Imprimatur, Si videbiturReverendisfimoPatri SacriApoftoliciPalatiiMag. Sperellus Epifc. InteramnennVicesgr. Imprimatur, Fr.JoſephMariaBerti Reverendiſs.P.Mag.SacriApoftolici Palatii Socius. : 1 INDEX TOTIVS PHILOSOPHIÆ. ELEMENTA PHILOSOPHIE, feu LOGICO-GRAMMATICA. IBER PRIMVS. Quid fit Philoſo LOGICO-PHYSICA, Seudemodis cogitandi. DISSERTATIOPRIMA. dorumtotoopere. Synopfis traden DISSERT. II. Depoſſibilitatefciendi. phia , pag. 1. "uplex ejusmunus? pag.47. p.49 Homo plura fcire poteſt in hacvita morta Veritas prima recogitandaàPhiloſo li. pho. DISSERT. III. Poffibilis non eft fcientia huma Modus ,quoHomocogitat. Quomodoper ſignamanifeſtenturcogitata? p.3. p. 2. ibid. P. 4. nauniverfaliffima. p.s1. Diftinguunturobje&a,quæ ſciri poffunt. p. 1. Quid fit vox, vocabulum, idioma? Analyſis compendiaria cujusqueGrammaticævul àp.4. : DISSERT. IV. De artificio ſciendi , quodLogi canuncupatur. p. 52. ArsGrammatica , garis Artificium logicum ſelectum ex Grammatica vul gari P-7 inventæ funt. & Quidfitars Logica ? Paradigma fermonisphilofophici. Determinis,eorumque multiplicidivifione. ap 7. ars Logica fimili ratione p.52. p.s3. ibid. DISSERT. V. DeLogica objectis. Quopactoperterminoscommunesin certasclaf ap.54. DISSERT. VI. Utrum Logica Aristotelicafit P-17 ſes ordinenturres univerſæ ? Terminus communis extrapropoſitionemhabere p.11. poteſt trigintadiverſas ſignificationes , &acce ptiones. .muni. fcientia? Prima principia , &objectum fcientiæ in com 3. ibid. Topica facultas , & Sophistica non eſt ſcien tia. 120 ap. 12. Terminus idem verbo conjundus triginta duas acceptioneshabetdiverſas. ap. 14. P. 59٠ DISSERT. VII. DeneceffitateLogica. ibid. QuidfitLogicamconcurrereadſcientias?p.60. LIBER SECVNDVS Elementorum Philofo- Neceffitasquintuplexdeclaratur. ibid. phiæ. Depropofitione multiplici. pag. 17. ibid. ibid. Auguftini fententiade utilitate Logicæ. p. 63. DISSERT. VIII. De primo modoferendi,feude ap.63. Devera,&falfa.... Propofitio aſſociata cum alia certis particulis vi- Multiplexdefinitionunclaſſisexponitur. p.64. ginti,& amplius acceptioneshabet. Artificium comparandi inutuò quaſcumque pro finitione. ap.18. DefinitioLogicaquidrei, quare fitperultimum genus, &primamdifferentiam? ap.64. pofitiones oppofitas. àp. 21. DISSERT. IX. Defignificatu terminorum.com LIBER TERTIVS Elementorum Philofophiæ, munium,feude univerfalibus. pag. 26. Deultima claſſe propoſitionum ſcilicet inferen р.бб. Multiplex facultas perceptiva hominis expo p.67. nitur. L tium,&illataruın. àp.26. Triplexſpecies illationumconfideratur. P.27. Equipollentes ad primam ſpeciem pertinent. pag.27. Adfecundamvero converſa. Adtertiamſpeciem propofitiones ſpectantes ex p.29. Quomodo cognoſcatfingularia, & univerfalia 4 definita , & particularia,& univerſalia inde finita ? Deuniverfaliideali. Platonondocuit hujusmodiuniverſale. ibid. p. 68. ibid. DISSERT. X. Defacultate intellettus cogno plicantur. LIBER QUARTVS Elementorum. De fyllogifmo. àp ap.31. pag. 37. P37 Exenthymematefyllogifmuin conformare. p. 38. Exintegroconftru,re. Replicarecum aliquaex præmiſſis negabitur. p.39. ibid. Quadruplex claſſis fyllogifmorum proponitur. pag.39. conftruere. Syllogifmos ex propofitionibus non fimplicibus Sexleges fyllogifmorum exponuntur. p. 40. ap.40. Adinveniendummediumterminumtabellaphilo fophicaex arte Lulliana. àp.42. Axiomatapervulgata magis inPhiloſophia. p. 45. R. P. ProlomaiPhilofophia. fcendiunumpermodumplurium, &pluraper modumunius. ap. 69. Termini tranſcendentales ſenſu proprio , & metaphorico accepti declarantur. à p.70. Multiplex diſtinctio rationis explicatur. p.72. &fimilitudi DISSERT. XI. Unitasformalis, nisfatisfuperque estpro affignandis obječtisfci ap.73. entiarum, &adrefellendumuniverfalepseu doplatonicum. 1. DISSERT. XII. De modo copnoſcendi intuitive, &abstractive,feuperſpecies alienas. àp.76. Intellectushumanus proſtatupræſenti inphan tafmatibus , ut fuppofitis & fubftitutis pró objecto inſenſibili , aut fpirituali illud cogno fcit a INDEX. ſcit abſtrativè , & per ſpecies alienas. àpag. 81. Cognofcendoperſpecies alienaspræſcindipo teſt objective. àp. 88. Per hujusmodi præcifionem explicatur univer Vocabulaexarbitrio æquèprimario, &imme diatè ſignificant tum cogitationen loquen tis, tum remcogitatam. ibid. DISSERT. XXV. Deconcretis, &denomina tionibus. ſaleformale. p.90. DISSERT. XIII. Deuniverfaliàparterei. p.91. àp. 143. Concretum objectivumeſt ſubje&um capax,& formaapplicata. DISSERT. XIV. De distinctione rationis non prafcindenteobjective, P.144 Concretum formale aliud eſt quidditativum, àp.96. DISSERT. XV. Deuniverfalirationis. ap. 105. DISSERT. XVI. Dedistinctione media ex na tura rei&virtualiintrinfeca. à p. 109. DISSERT. XVII. Arborphilofopbica reflexa, exUniverfalibus &Pradicabilibus.ap.115. Quidfitindividuumvagum? Univerſale , vel eſt prædicabile , vel fubjici ibid. bile. Vel eſteffentiale,velaccidentale. Veleſt ſubſtantivum,vel adjectivum. р. 116. ibid. ibid. Singulorum diviſio exponitur duplici ſcheina matiſmo. ap. 117. Tricofiffima objetio circa genusgeneris.p.119. aliud denominativum. ibid. Quomodoconcreta formaliavel adje&iva, vel ſubſtantiva, ſeu denominationes multiplicen tur? Quidfitperſona,quidperſonalitas? ibid. P.145. Hi termini,perfona ,fuppofitum, ſunt concreta adjectiva. ibid. DISSERT. XXVI. Defecundo modo ſciendi, feudedivifione&compofitione. p. 146. Totum multipliciter dicitur , & inſchematif. mumdiſtribuitur. ibid. Compofitione,&diviſione metaphyſica mirum inmodumſcientiæpropagantur. Item combinatione. P.147 ibid. DISSERT. XVIII, Deproprietatibus pradicabi- DISSERT.XXVII.Deapprehenfionibus. p. 148 . A liumfingillatim. DeGenere. DeSpecie. DeDifferentia. DeProprio. DeAccidente, P.120. ibid. P. 121. P. 122. р.123. ibid. DISSERT. XIX. Controversadedifferentiafpe àp. 125. cifica. DISSERT. XX. Controversadefingulari ,feu individuo. pag. 127. Quid fit obfcurè ,quid confusè cognofcere? pag.129. Singularitas primò intentionaliter eſt unitas numericacujusque. P.130. Singulare primo intentionale non eſt univer fale. àp. 130. DISSERT. XXI. De figno , &fignificatione. pag. 132. ternorum. Deapprehenſione ſenſuuminternorum , & ex ibid. Deapprehenfione mentali , cjusquediſcrimina àjudicio. P. 149. Devero,&bono multiplex diſtributioin ſche matiſmos. Proprietatesapprehenſionis mentalis. àp. 150. DISSERT. XXVIII. Dejudiciomentali. p.155. p. 153. Effentia , & proprietates judiciimentalisgene rationaccepti. ibid. DISSERT.XXIX.Controverfade Univerfaliina Etualipredicatione,veljudicio mentali.ap.157. DISSERT. XXX. Deprimaria divifione judi ciimentalis in affirmativum , &negati vum. pag. 163. De modo , quoper ſpecies proprias, velalie nas objecta quælibet affirmantur, vel negan tur. p. 164. Signi naturalis , & arbitrarii ſchematiſmus. DISSERT. XXXI. De ulteriori diviſionejudi ibid. Picturæ & fimilia, ſi rectè elaboratæ fint , funt fignanaturalia. p. 133. : In quo conſiſtat vis fignificativa gni? 1 Axiomataquædamcirca ſigna. humani fi p. 134. p. 135. DISSERT.XXII.Devocibus,&locutione.p. 136. Vocesnonfunt naturaliter vocabula. p. 137. De unica linguahumanigeneris antediluviuni. pag. 137. DISSERT. XXIII. De vifignificativa vocum adplacitum. P. 138. Undeinduai ſint Homines ad idiomata inſti tuenda? : p. 139. Delinguis infuſis , tumAdamo , tumincon fuſione Babelica. p. 139. De objecto voluntatis illius in qua conſiſtit vis fignificativa vocabulorum. p.140. DISSERT. XXIV. De multiplicifignificatione Vocabulorum. Demendacio,ejusque malitia. p. 141. àp. 141. Vocabula difformia mentali diſcurſui non funt mendacia. P.142. Itemdifformiapræcisè rebusſignificatis, ibid. ciimentalis. àp.165. Mentaliter haberi nonpoteſt propofitio iden tica. Neque indirectæprædicationis. Nequeconverfiopropoſitionum. p. 166. ibid. ibid. Perſpecies alienas haberipoſſunt æquipollentes propofitiones , & pleræque propofitiones aſſociata expofitælib. 2.elementorum. ibid. Non tamen haberi poffunt per ſpecies pro prias. ibid. Quiddepropofitionedisjunctiva , & conditio nata? ibid. Quid de propofitione disjuncta , ſcu vaga ? pag. 167. Idemobjectum fimul affirmari , & negari non p. 167. poteft. De veritate formali propoſitionis mentalis, ejusqueproprietatibus. Defalfitate objectiva. ibid. p.168. De conſtantia ſubjecti ad veritatem requifi ta. àp. 168. De propoſitione fimul vera ,& fimul falfa. p. 169. Etnequevera,neque falſa. P.170. DIS nepropofitionisverainfalfam &c. INDEX. DISSERT. XXXII, Controverfadecommutatio- Non poteſt cognoſci impoffibileuteft inſe, ap. 171. DISSERT. XXXIII. Controversa de veritate contingenterfuturapropofitionum, ap. 175. p. 212. Ab humano intelle&u cognofcitur impoffibile, uteftinalio. DISSERT, XXXIV. Detertiomodofciendifeu DISSERT. XLIII. Depoffibili. difcurfumentali. p.213. p.214. ap. 182. Poſſibilitas eſtintrinfecapoſſibilibus. P. 215. Deimperiovoluntatis indiſcurſu , & judicio DISSERT. XLIV. Deente, &ejusattributis. mentali. Dediviſionediſcurſus mentalis. p. 184. *pag.216. p. 185. Devero,&bono. P. 217: Plures haberi poffunt diſcurſusvocales , quam Deperfectione ineſſendo ,&agendo. ibid. mentales. ibid. Deuno,&aliquo. p. 218. De illatione, &diſcurſuexhypothefi impof- Dediſtinctionereali,& regulis adeam cogno fibili, Deiliationeveriex falſo, Illatio materialis differt ab illatione ratione ma p. 185. ſcendam. p. 219. p. 186. DISSERT, XLV. Controverſadeenterelativo, &abfoluto. àp.220. Relationes contingentes aliæ confiftunt in 4 teriæ, DISSERT, XXXV. Decertitudine, &eviden p. 187. tia : I don ap.187. Certitudinis formalis effentia , & proprietates, ibid. Deevidentiaformali &metaphyfica. p.188. Evidentia multiplex in ſchematiſmum diſpo fita.osak ap.189. Series multiplex , prioritas , & pofterioritas declaratur Evidentiæ proprietates exponuntur. p. 190. DISSERT. XXXVI. De inductione adprima principiapersenotacolligenda, p. 191. àp. 192. Divifiones , & proprietatesprimorumprinci piorum. Inductioquadrupliciter dividitur. ibid. p. 193. Axiomata, &præcognita neceffaria ad indu &ionemphyſicam. : fundamento&termino, aliæ in folo funda. àp.223. mento. DISSERT. XLVI. Deenteſubſtantiali. .231. DISSERT. VLTIMA. Deaccidente , ap.233. DE SCIENTIA RERVM NATVRALIVM: Pars Prima. HYSICO-METAPHYSICA. P DISSERT. PRIMA. Deidea corporisnaturalis. naturalium pag.237. &effentia pag. 238. DISSERT. II Deortu,& mutatione corporum pag. 244. Quoſenſu tria fint principia corporis natura lis? p. 194. DISSERT. III. Deenteexiftente. DISSERT. XXXVII. Deprobabilitate, &im- Dequatuorſtatibusentis. probabilitate. àpag. 195. ap.248. ap.251. ; ibid. Exiſtentia rei creatæ eſt idem realiterac eſſen Schematifmusjudiciiinevidentis. ibid. tia. P255. Proprietates opinionis propriè talis , ſeujudi- DISSERT. IV. Denonente , &nonexiftente, ciiprobabilis. àp. 197. àpag.260. Quidopinio minus aut magis , aut æquèproba- De quadrupliciſpecieoppofitionis. ibid. bilis?quidimprobabilis? : Quidopiniocommunis &fingularis? ibid. Circa diſcurſum probabilem ,vel improbabilem notabilia. Deoppofitione contrariorum. Deoppofitis privativis. Deoppofitis contradictoriis. ibid. p 261. p. 262. P. 262. Denegationeobjectiva,&ftatunegativo p. 264. DISSERT. XXXVIII.Controverfadecompofitio--Velnondaturnegatioformalis àparte rei, vel p. 199. nefcientia , &opinionis ineodem intellectus apag 200. DISSERT. XXXIX. De feriefcientiarum., ap. 202. : Depractico,& fpeculativo. • ibid. eſt mera relatio. àp.266. Quid fit negatio neceffaria, & impoffibilis ? p267. DISSERT. V. Demodis. Quifintcelebriores modi? ap.272. p.276. Deobjectomateriali, & formali, &rationefor- Non diftinguuntur realiter à re modificata. mali fubqua omniumſcientiarum. 4 p.203. àp. 278. Enumeratio, &ſchematiſmusomnium ſcientia- DISSERT. VI. De loco. rum. àp.204. DISSERT. XL. De habitibus , &fcientiisha bitualibus. Dehabitibus voluntatis. àp.206. Proprietates habituum acquifitorum , & divi p.207. fiones. Deſpatio imaginario. Delocoperipatetico,&loco reali, Demultiplici modificationelocali, De replicatione ,&penetratione. Delocali ,& locando. àp.285. 42 àp. 286. p.290. ap. 292. àp. 294. P.299. ibid. Eftimpoffibiliscreaturaexiſtensnullibi , : LOGICO-METAPHYSICA. p. 208. Vbi fint veritates objectivæ ? DISSERT. VII. Detempore, ibid. àpag 300. ibid. ISSERT. XLI. Deprimis , &generaliffi mis humanementisobjectis. pag.209. D Deintelligibili,&rationeobjectiva. p.210. DISSERT. XLII, Deimpoffibili, & enteratio nis. Detemporeimaginario. De temporeAriftotelico &ſenſibili. P.303. De tempore ,& inſtanti realijuxtametaphy ap. 304. ficamconfiderationem. Deduratione,& durabili. P 309, àpeg.211. DISSERT. VIII, Dequantitatererum, ap 310, a 2 Po PoftulataLogico-Mathematica. ibid. Detriplici acceptione quantitatis ſenſu phyſi INDEX. DISSERT. VI. Deſyſtematiselementari,Ana co, metaphyfico,& mathematico, àp.314. ар.360. xagorao, &chimico. Proprietates trium principiorum chimicorum. Status controverfiæ ,& quinque de illaopinio nesfalſæ. p.316. Poftulata propius ad quæftionem pertinentia. p. 365. Quomodopereaprincipia phænomena corpo ris naturalisexplicentur. DISSERT. VII. Defyftemate Ariftotelicojuxta p. 366. P.318. Deplacitisveterum Philofophorum in hac re. ibid. Quantitas continua componitur ex partibus indivifibilibus&c. P.319. PHYSIOLOGIA, Seù PhyſicaGeneralis. DISSERT. PRIMA. Deprincipiis, &cau fisrerum. pag. 323 DISSERT. 11. De cauſamateriali,&formalı, &compofitoincommuni. p. 327. Deeffectu formali ſecundario , ſeu exigentia. p.331. DISSERT. III. Deſyſtemateperipatetico corpo risnaturalis. P.333. Quorundam veterum Philofophorum opinio vindicata. ibid. Deuno perſe , ſeudecompofitione ſubſtan tiali. ibid. Materiæ primæeffentia, &proprietates viginti, àp. 334. Materia prima ſecundum ſe eſt mera indiffe rentiaphyſicaadomnem actualitatem,perin deacfi effetindividuumvagum. Eſtingenerabilis,&incorruptibilis. P335 P-337. Nonpoteſt exiftere neque miraculosèfine-for mafubftantiali, ibid. Nonmagisappetit formas perfectiores. p.338. Demateriisprimispoffibilibus. P.339. De materia prima , &fecunda : remota & proxima د P. 340. Formæ fubftantialis effentia , & proprietates viginti, : ap.340. Nonpoteft confervari neque miraculosè ſe párataà materia. p.342. Inviventibus dantur formæ ſubſtantiales par tiales. ibid. Plures formæ fubftantiales materiales non fub ordinatæ neque miraculose poffunt infor mareeandemnumero materiam. P. 344. Formanoneft tota quiditascompoſiti. p.345. Deorigine formarum,&eductione. DISSERT. IV. De ſyſtemate Epicureo tutionePetriGaffendi, DevacuoexplicationesEpicureæ. De atomis Deatomorumproprietatibus. ibid. ex resto ap 340. P.347. P.349. .p.350. Per atoinos quomodo ſtatus corporum natu ralium exponantur abEpicureis? P.352 DISSERT. V. Defyftemate corporis naturalis exinventioneRenatiCartefii. Demateriaprima Carteſiana. P354. ibid. De diviſione materiæ primæ in triaelementa Cartefiana. p.355. Prædictorum elementoruin proprietates , & effectus, a àp.356. Quomodo Carteſiani phænomena corporis naturalis explicent. P.359. interpretationem Patris Honorati Fabri. àp.367. Syſtema Ariftotelicum prætenfum reftitutum. p. 369. DISSERT. VIII. Cenfuraperipatetica defyſte matishactenusexpofitis. ap.371. Syſtemata illa , quæ nulla agnofcuntaccidentia materialia abfoluta,falfafunt. ibid. Syſtema peripateticum latinum præferendum eft cæteris. p.3720 Quidquid in cæteris ſcitudignum, & eruditum eft corrivari poteft , &debetin ſyſtemaperi pateticum. DISSERT. IX. Decaufaefficiente. Ejusdemeſſentia, & primæ diviſiones. P.373. àp.374. ibid. De anima Mundi, & quintaeffentia caufarum fecundarum, p.376. Placita , & teftimonia San&orum Patrum , & Sapientumquoad hanc rem. ap.378. Admittendæfunt rationes ſeminales in materia naturali, P.379. p. 380. Energia , & virtus caufæ materialis efficientis per quintam effentiam explicatur, DISSERT. X. Decaufafecundaefficientepotis fimumcorporea. Abfolvitur divifio caufarumefficientium. p. 381. Caufæ efficientis corporeæ proprietates trigin p.381. taſeptem. ap.383. Axiomata circa caufamefficientem. àp. 384. Eſt impoffibilis actio in diftans. p.386. Experimenta plura , quæ videntur probare actionem indiſtans. P. 387. Determinatio quoadſpeciem effectus in colle ctione ineft excauſa ſecunda, &Caufa pri ma. Nondaturſeries effectuum. : p.389. p.390. Effectus, qui eſt ab una cauſa,poteſt eſſeab alia diviſive. P.391. Caufa fecunda naturaliternondeterminatur ad producendos effectusjam corruptos. p. 392. Nihitpotestagereinseipsum: multipliciterex ponitur. ibid. Cauſa actione æquivoca agit in ſeipfam, non verò univocâ. P.39 Deantiperiſtaſi , & pluribus circaillam experi ibid. mentis. Simile non agit infimile, neque deftruendo, nequealterando. P.394. •Excepto impetu agens minus intenfum non agit in paſſum magis intenfumſenſuphyfico. P.395 Quomodoagat ſenſumetaphyſico? р. 396. Omneagensagendorepatitur:multipliciterex ponitur. P. 397. Deduplici cauſatotaliejusdem effectus. àp.399. Decauſa immediata ſubſtentiæ, àp.402. DISSERT. XI. Demotu,&impetuincommuni. àp. 480. Divifiomultiplexmotus localis. ibid. De יו INDEX. { Dequiete.. Impetuseſtvismotiva. Decuneo,cochlea,&cochleainfinita. ibid. p.409. ibid. DISSERT. XXII. Dequalitatibus,&qualifica Præterimpetum innatumdaturacquifitus,&eli tionibus corporum. citus. àp. 410. Deintenſo,&remiffo. DISSERT. XII. Deimpetuelicito,&acquisito. Deraro,&denſo. àp.411 . Proprietatesvigintiquatuorutriusque. ibid. Experimentaadhancrem. Deprogreſſucongelationis. Caufalitates diverſæ ad impetum producen 1 dum. Deliquuido,&fluido,&humido. àp. 416. Deduro,ſeufirmo&ficco. ap.448. ibid. àp.452. p.457. p.456. àp.457. àp461. DISSERT. XIII. Deimpetuinnato, qui estgra- Detransformationedurorum inliquida. ibid. Dereſolutionedurorum. vitas. p. 418. .. Decentrogravitatis & reliquis centris. p.419. Decryſtallizatione. Proprietates duodecimgravitatis. DISSERT. XIV. Devielastica. ibid. àp.421. Depræcipitatione. ibid. p.462. ibid. Dereſiſtentia abſoluta,& reſpectiva durorum. Ejus natura ,&caufæ. Ejusdemproprietatesduodecim. Regulæmotus in corporeelaſtico. ibid. ap.422. p.462. Defragili ,& flexibili. p.463. p.426 Delacrymis vitreis , earumque mira fragilitate. Regulæ motus quoad corporanon claſtica . р.464. p.426. Depingui,¯o. DISSERT. XV. Demotufimplicirečto. p.427 Delubrico..... Demotu gravium deorfum ejusque accelera- Deliquabili,&concretili. tione. ibid. Defriabili, fiffili, ſecabili,ductili , Accelerationis naturalis proprietates ,&caufa. ibid. tinctili p.464. ibid. p.465. i , ferrabili , & ibid. DISSERT. XXIII. Dequalitatibusactuoſis. àp. Uterquecelebris calculus accelerationis appro batur. Motus naturalis recti proprietates reliquæ. p.430. 466. àp.428. Communiaomnibus qualitatibus, & peculiaria calorisproponuntur. Demotuviolentorectoverticali , & horizon ibid. De primis qualitatibus fententia Cartefiana , & Epicurea. ibid. SententiaAristotelica. tali. p.431. DISSERT.XVI.Demotumixto. àp.432. p. 467. DeAcido &Alkalichymicisqualitatibus. p.468. Deobliquomixtofurſum. ibid. SenſuMetaphyfico via , ſeulineaprojectorum Caloris proprietates , & variaphænomena ad caufasrevocantur. oblique furfum , aut horizontaliternon eſt Defrigore. parabola. p. 369. P.470. P.433- Dequalitatibusſpecificis , feuoccultis. p.471. Dehorizontalimixto. Deeffluviis,& expiratione. P.434. De motu mixto projectorum oblique deor- Detranſpiratione. ibid. ..... fum. Demotumixto multiplicimixtione. ibid. p.471. P.472. Proprietates ſpecificarum qualitatumad caufas revocantur. DISSERT. XVII. Demotufuperplanum incli natum. àp.435. Inclinati motus deorfum proprietates decem. ap.435... : Motus inclinati ſurſumproprietates. 1 àp.436. DISSERT. XVIII. Demotu reflexo ,&refracto. 1 p.437. Dereflexoperpendiculari. ibid. PHYSICA PARTICULARIS. ISSERT. PRIMA. D ſexdecim. ibid. DeMundo. pag. 473. DeMundo corporco , natura&attributa àp.473. Dereflexononperpendiculari. Motus refracti proprietates. p.438. DISSERT. II. Deoperefexdierum,feuquomodo P.439. DISSERT. XIX. Demotucirculari. p.440. Proprietates motus rotationispotiffimum fim plicis. Demotucircularimixto. ap.440. P.441. Obfervationes octoin motu mixto rotæ. ibid. Difficultas Ariftotelica de rota in medio rotæ, P.442. DISSERT.XX.De motupenduli, P.443. Proprietates quatuordecim motus fune-pen duli. Demotupendulialteriusſpeciei. ibid. P. 444. DISSERT.XXI.Deorganismotuslocalis. p.444. Delibra. Devecte. DeTrochlea. Deaxein peritrochio. Derotis dentatis. ibid. P.445. р.446. ibid. p.447. fitconditusMundus. Antecedentia adprimamdiem. Deopereprimædieimundanæ. ap.478. P.479. p.480. Lucis primigeniæ proprietates quatuordecim. ibid. Deopereſecundædiei. p.481. Cæli funt liquidi. Aquæverè fupercœlos,velincœlis ſunt. ibid. ibid. ibid. Corporacœleftiaconſtantelementis. Suntcorruptibilia. ibid. Defirmamento,& aquisſuperioribus. p.482. Deoperetertiæ diei. ap.483. MethodusDivina inMundocondendo. ibid. ibid. Deaquarumcongregatione. Pertinentia adglobum terraqueum. Deplantarumproductione. p.484. p.485. DeMetallorum , & mineralium productione. ibid. De INDE X. DeTerrestriParadifo. ibid. Dearborevitæ,&arbore ſcientiæ boni ,&mali. pag.486. DefonteParadiſi,&quatuorfluviis. Deoperequartædici. ibid. àp.486. Deproductione globorum cæleftium. p.487. ibid. Denube, nebula, rore,&glacie, Depruina,melle, &manna. Depluvia. Denive,&grandine. Deventis,&triplici corumcaufa. P. 504 ibid. ibid. р.506. àp. 506. DeEcnephia,Typhone,&Preſtere. P.507 Globiilli funtfolido- liquidi. Decentro,gravitate , & athmoſphæra corum globorum. àp.487. Deopere quintæ dici , feu de avibus,&piſci bus. Deopere ſextæ diei. Deferpente, quiEvam ſeduxit. Dedominiohominis inbruta. Dehominiscreatione. ibid. p.489. ibid. ibid. àp.489. Demeteoris ignitis,&primòdetonitru. ibid. Defulgure,& fulmine. Dereliquisignitis. DeCaſtore,Polluce, &Helena. p.508. ibid. ibid. Deſtellis candentibus, igne fatuo , &lambente. p.509. Demeteoris emphaticisac in primis de Iride. àp. 509. PhænomenaIridis explicantur. De imagine , & fimilitudine hominis cumDeo. DeHalone,Parelio. ibid. De productione Eva. DISSERT. III. Deglobo terraqueo. Devirgis, &voragine. p.490. DISSERT.VI. Decorporecælefti. ap.491. p.510. ibid. p.11. p.II. Habita ratione athmoſphærarum intres cælos Paradoxa quæ conſequunturex figuraſphærica terræ. Decentro univerſi,& centroterræ. ibid ibid. Demotu diurno, vel annuo, veltrepidationis. p.492. Devirtute magneticaterræ. ibid. Quidfi terra effetperforata,autab ea ſegmen tumſphæricumabſcinderetur? DeproſpectuterræexLuna. Deglobi terrestris diviſione. Defolidis partibus orbisterrarum. ibid. ibid. ibid. ibid. Demontium altitudine, ac potiffimumdeCau cafo. Dedeſertis. Deſuperficie liqvidaorbisterrarum. Demotuquadrupliciregulari marium. ibid. P.493. ibid. ibid. De fluxu,&refluxu per duplicem hypothe fim. Defalfedinemaris, & cæteris aquarum qualita ibid. tibus. P-494. Defontibus, fluminibus,& lacubus. àp.495. Ortus Auminum quinque modis effe poteft. ibid. DISSERT. IV. DeMundofubterraneo. àp.496. dividiturcorpus cœlefte,ſen æthereum. ibid. Quotfintcæli fecundum diverſas hypotheses? ibid. Liquidi ſuntcæli,&perfe&iffime diaphani. ibid. Corruptibiles , feu alterabiles ſunt. P.512. Syſtema Mundi nullum certum ſtatui poteſt: falſa ſyſtemata feptem celebria deſignantur, quæ ufui funt ad ſupputationem aſtronomi cam. Decaufamotricecæleftium globorum. Deeorumvelocitate,& motu. Aliifunt globi lucidi, aliiilluminati. Deſtellis fixis. Undeſcintillent? Deſyderum influxu. ibid. ibid. P.513. ibid. ibid. ibid. P.514. Altitudo , & magnitudo globorum cæleftium &terræ omnium accuratiſſima defcribitur, pag.515. DeSole , ejusque attributis decem& feptem. pag. 516. Demaculis ſolaribus , carumque obſervationi bus, caufa ,&c. DeLuna. Ejus figura,&ſuperficies ſolido-liquida. ibid. P.517 ibid. Decompagineveluti offea orbisterrarum. ibid. Obfervationestresdecim circaLunam , &ecli Deignefubterraneo. Demontibus ignivomis. 1 àp.497. p.498. DeEtna,acpotiffimum.deeruptioneanni 1669. àp.499. DeVefuvio , &peculiariter de exundatione àp. 500. Adcauſasphyſicasrevocanturphænomenainiis anni 1694. exundationibus obfervata. Deaquafubterranea. 2.501. ibid. Decirculatione aquarum fubterranea de polo adpolum. P. 502. Demari rubrocommunicante cummediterra ibid. neo. Devorticibus. Deaerefubterranco. ibid. ibid. Deterræmotibus coramque phænomenis di verfis. Deventoperæſtatemexpirante exmonteTe ibid. ſtaceo Romæ , &Cafiopropè Interamnam. p.503. DISSERT. V. Deathmosphera , &meteoris. ap. 503. pſestumSolares,tumLunares, DereliquisPlanetis fingillatim. DeCometis. àp.517. p.518. p.519. Depunctis, &circulis cæli imaginariis,&illo rumprimoinvento. àp. 519. Claſſesduæterminorum,&nominumad ſphæ ram armillarem ,& adcæleſtes circulos , & terreftrespertinentium. PHYSICA PARTICULARIS De Elementis. P.521 DISSERT. PRIMA. Controverfadeelemen tis generatim P.523. Ariftotelica elementorum definitio. Denumeroillorumquaternario. Degeneratione eorum,& corruptione. Quomodoinvicemtransmutentur? ibid. ibid. ibid. P.524. Elementaſenſu phyficonon funtactu in mix tis: funt autem ſenſumetaphyſico,&infenfi biliter. àp. 524. In corporum generatione neque ſubſtantialis , neque : INDEX F nequeaccidentalisfitreſolutiousqueadmate riamprimam. p.526. Degravitateelementorum. ibid. Perindegravitantinpropriislocis , acalienis. Quomodoaccendatur,&conferveturflamma lucernæ? ibid. Obſervationesſexcircaaccenfionemignis.ibid. Quoadextinctionemignis obfervationesqua àp.527.くtuor.. ibid. Experimentiaſeptem,quævidenturadverfari ! conclufioni. p.528. Circaflammam candelæ obſervationesunde cim. : p.542. DISSERT. II. Deaeriselemento. P.529. Defumoejusqueproprietatibus.à P.542. Numaerdiftinguaturabæthere? ibid. DISSERT.IV.Deelementoaqua. P.543. Deſcribunturfonticuliportatiles. ibid. Ejusattributa,&proprietatesduodecim. ibid. Aeraliuscraffior,aliusfubtilior. ibid. DISSERT. V.Deterraelemento. P.544. Departiculisaereis. ibid. Deterrapura,&impura. àp.544. Dereliquisproprietatibusaeris. p.530. Hypothefiscarteſianadeelementoterræ.p.545. Aervimclaſticamhabet. : ibid. Dequadrupliciordinepororumterræ. ibid. Aerimpuruspropèterramcompreſſusperpe-Demixtisterreſtribusimperfe&is. 1 ibid. tuòeſt. ibid. Decinereobſervationesſex, ap.545. Aerabfolutamgravitatemhabet. P.531. Decalceproprietatesocto. p.546. Devacuofententiaperipatetica. ibid. Dearena,&præfertimputcolana. ibid. Nullaeſtqualitas,velvirtusimpreſſa,quævoce-Decarbone,&fuligine. 4 ibid. turfugavacui. ibid. Defloccishalituoſis,mucore,&fitu. ibid. Perpetuaplenitudoexcluſovacuoconſervatur ***innaturapergravitatem ,&elateriumaeris. ap.531. ١٠١١ Experimentacircavacuumrecenfentur.p.532. PrimumexperimentumvacuiTorricelliani,ejuf 2 quephænomenatredecim... ibid. Difficultatesexhisphænomenisacceptæcontra ſententiamnoſtram. àp.533. PHYSICAPARTICULARIS. Demixtoinanimi. ISSERT. PRIMA. Defalibusincommuni. DP.547 Quifintſalesfimplicescoruinq;ſpeciesjuxta ExperimentumMagdeburgicumexplicatur. p. Chimicos? ibid. 1 5350 DeSiphonecruribusdeorfuminflexis. ibid. Deſyringa&aquaperillamfurfumafcenden Decryſtallizatione,ejusquemirophænomeno. pag.548. Deſalecommuniobfervationesundecim. ibid. te. p.536. Denitro,ejusquenatura. Exponiturundepondusilludemboloſyringæ adveniat æqualegravitati liquoriselevandi Devitriolo. àp.548. P.549. Dealumine. ibid. . perſyringam, ibid. Detartaro. : ibid. 4 DeAntlia. ibid. DISSERT.II.DefoffilibusMercurialibus. p.550. Experimentumduorummarmorummutuòcon gruentium. Mercuriinatura,&proprietates. ibid. ibid. DISSERT. III.Defoffilibusfulphureis,&bitu-Motusſuctionis,acpariterrefpirationisperae risgravitatemexplicatur. minosis. ap.sso. ibid. Bituminumvariæſpecies. P.SSI. Exindequoqueintramedicascucurbitulascaro attollitur. P.537. DISSERT. IV. Delapidibus. Degenerationelapidum. P.SSI. ibid. Experimentumhortenfis irrigatorii,&ſcyphi inaquaminverfi,&lagenæangufticolli. ibid. Delapidumaugmentationeperintroſuſceptio. nem. ibid. Præcipualapidumgeneracumproprietatibus Detubuliscapillaribus,&aquaperillosultrali bellamafcendente. Phænomenaplurafimiliareferuntur,&adcau ſuisexponuntur. P.552. ibid. Degemmis,&lapillisfingillatim. P.553. Devielearica. ibid. : fasrevocantur. ap.537. Cauſavirtutiselectricæ. P-554-Deellychnio,ſpongia,filtro. p.538. Demagnete,&vimagnetica. ibid. DISSERT.III.Deigniselemento. ibid. Naturamagnetis,¬ioresdecemproprieta Purusignisprincipiumeſtprimariumcaloris,lu-4 tes. ibid. cis,&agitationis. àp.538. Exquiriturcauſavirtutismagneticæ. P.555. Utrumignismixtuseffedebeat,utſenfibiliterlu-Utrumattractionaturalisdiftingvaturabimpul-ceat,&caleat? P.539. fione: ibid. Utrumagitatioprimariòfitabigne,anàſubſtan-Demagnetiſmoglobiterreſtris. ibid. tiaætherca? ibid. Peraccidensdiſtinctumexplicarinequitexto Depabulo,&nutritioneignis. ibid. tovismagnetica.. ibid. Experimenta,&obſervationesſexadindagan-Nequeperſolaeffluvia. ibid. dumpropriumpabulumignis. àp.539. ... Quomodoconjunctimpereffluvia,&chimica Sulphur,&nitrùmſunthujusmodi.... p.540. principia expliceturmultiplexvismagne Phænomenacircaignemadcauſasrevocantur. tica? p.556. ibid. Attractio,&ſuſpenſio ferri referturinfer Degeneratione,&extinctioneflammæ,&ignis impuri. P.541. mentationemathmoſphæræmagneticæ, & ferreæ. A P.557 Ex INDEX Exſyſtemate peripatetico analogia ad vimma gneticam explicandam. Peculiares magis magnetis proprietates. à p. .. ibid. Plantarumortusexſeminè. Seininis, & analogia. .. P.570. ibid. Circulatio fucci per ſemen ejusque lobos. 557. Circa acceſſum ferri ad magnetem obſervatio nesocto. p.558. Quæpertinent ad adhæſionem , &fufpenfio nemferri. Circamotumverticitatisobſervanda. ibid. ibid. Quantumadvirtutis communicationemobſer vationes octo. ibid. Circamotumfugæ obſervationesocto. àp.558. Obfervanda circa magnetem armatum. p.559. Declinationem magnetis confequuntur qua tuor. 1.ibid. Quæpertinentadmagnetisinclinationem. ibid. DISSERT. V. Demetallis. Principia metallorum ingenere. Defodinis, &ortu metallorum. : Comparatiogravitatis metallorum. Deaqua forti , & regia. Dearboribusmetallicis. P.559. ibid. p. 560. ibid. ibid. ...ibid. Demagiſterio magno transmutandi metalla. à p. 560. Deauro,natura& proprietates. Deargento. Deſtanno. Deplumbo. Deære,& ferro. P.571. P.562. ibid ibid. .. p. 563. DISSERT. VI. Demineralibus,feusemimetal lis. Deantimonio,ejusqueproprietatibus. p. 564. ibid. De auripigmento , cerufla , lapislazulo &c. ibid. : PHYSICA PARTICULARIS. DeCorporeanimato. DI SSERT.PRIMA.Corporis animatigenera lia attributa, proprietates. p.565. Animægeneratim fumptæ,&corporis orga nicinotio& definitio. Deunivocatione Vitæmultiplici. ibid. р.566. Nonomnesanimæfuntejusdem ſpeciei. ibid. Utrum animæhominum fintentitative invicem omninofimiles? ibid. Inuno corpore ánimatouna tantum ineſt ani ma. ibid. Nequeinbrutoduæ,nequeinhomineſucceſſive tres animæ admitti debent. Facultates corporeæ vitales diftingvuntur rea ibid. liter ab anima rationali : non veròfacultates incorporeæ ſcilicet intellectus , & voluntas. p.567. Animarationalis non eſt ſubjectum receptivum operationummaterialium. Animæcorporeædiviſibilesfunt. ibid. ibid. Partes integrales animæ corporeæ funthetero . geneæ. ibid. *. Quæ partes corporis organici fint animatæ? p. 508. : DISSERT. II. Devitaplantarum. Anatomeplantarum generalior. àp.568. ibid. Paradigma ortus plantarum expofitum inpro- : creatione fungorum. p. 569. P. 571. Determinatio figuræ& fitus radicum , &ramo rumrepetendaextexturaſeminis. ibid. Undenonnulla ſemina ,& bulbi extra terram germinent? 1. ibid.. Utiliter femina quædam antequam terræ man dentur maceranturaqva. ا. ibid. Terrairrigata potiffimum pluviis vel aqvis lixi vialibus fœcundior evadit. Item fimoimpingvata,&arata. . ibid. P.572. Defpontènaſcentibus. Sineſemine vel furculo,vel ſtolone , vel præ àp. 172. iparatoprincipio feminali nullum vivens na fcitur. ibid. Experimenta , & obfervationes ad hanc rem.-573 De nutritione, augmento,& ftatu plantarum, P.573. Tresfacu'tates vitæ vegetativæ. gnitudinis,&parvitatis. : : ibid. ibid. Corpora aniinata certum habent terminum ma Departibus deſtinatisadnutritionem plantarum. ex obfervationibus D. Malpighii : ſcilicet fi brillis ,globulis ,&lamellis ſqvamatis. p.574. .. Succus circulatur per arbores : qvodprobatur perobfervationes undecim. ibid. Undè neceffitas continuæ nutritionisin arbori bus ? P.575. De nutritione , conformatione cujusqve partis organicæ plantarum. ibid. Unde nodi intruncis,&geniculi in culmisori antur? Deflorumnutritione. ibid. ibid. De fructu vulgari ,& botanico plantarum ... P. 576 Deproceritate ,& craffitie arborum. Depropagatione,&infitione. ibid. ibid. Deplantis,quæ mutuamantipathiam, vel ſym pathiamhabent. Deheliotropio. Deherba ſenſitiva , ſeu mimoſa. P.577. ibid. ibid. Deexcretioneplantarum , &refinisdiverſis , melle,&cerâ. Deanalyſivulgariplantarum. ibid. ibid. De analyſi chymica per diverfos gradus ignis. p.578. DISSERT. III. Demixto animatovita anima lium. p.578. Departibus animaliumanatome compendiaria. ap 579. Devalvulisvaforum. : àp.$80 De glandulis , venis lacteis , & vafis lympha ticis. ibid. DISSFRT. IV. Devitabrutorum,feuanbruta Vivant? àp.581. Diſcrimen explicaturſenſationis ab intelle&io ne ibid. Animamhabent,&fentiuntbruta,nec funt mera automata contra Cartefium. àp.582. RefellunturCarteſianorumrationes. àp.583. DISSET. V. Deviinterna fentiendi. àp.585. Paradigmafunctionisſenſitivæ expofituminfim pliciſſima ſenſione tactus. ibid. Ubi ! INDEX. Ubifiat ſenſatiotatus ? Cerebri anatomeaccuratior. Denervis. àp. 586. àp. 577. ibid. Devianimæ inexcitandis , & comprimendis paffionibus. ibid. : DISSERT. VII. De motuanimalium spontanco. De ſucco nerveo , & ſpiritibus animalibus. à p. 588. Devalvulis nervorum. ibid. Demultiplici diviſionefacultatis internæ ſenſi tivæ. àp. 596. Quo motu ſpontanco careant Zoophyta ? ap. 197. Demuſculis anatomeaccuratior. ibid. ibid. Exponitur dupliciter quomodo affluentibus Deorgano, & ſedepeculiari ſenſus interni.à p. 589. Inplexu retiformi facultatis imaginativæ , pa theticæ , & loco motivæ organum, &fedes ſpiritibus muſculi contrahantur ac dilaten tur. Deinceſſuanimalium. àp. 598. ibid. Perficitur inceſſus per plures motus mixtos eft. Deorgano,&ſedememoriæ, àp. 589. circulares. ibid. ibid. Hominis ſtantis,& ambulantis diſcrimen quoad ibid. Duplici hypothefi phantaſmatum diſtributio,& coordinatioexponitur. altitudinein,& lineam dire&ionis. àp. 589. Exponitur progreſſus ambulationis per impul Utrumſpeciesphantafticæ fint revera figuræ & imagunculæ? Memoriæpeculiariaattributa. ap.590. fum mixtum alterius pedis retrorfum , & 1 deorfum. ibid. Undedifficilis fitinceſſusperarenam? Quomodoordinatimrecordemur? ibid. ibid. ibid. Saltus,curſus , & alii modi incedendiexponun Inquopofitafitfœlix memoria? àp.591. Utrum aboleantur omnino ſpecies exmemo ria? Memoriæ,& reminiſcentiædiſcrimen. ibid. ibid. Deidonea conformatione cerebri ad memori am,judicium,&acumeningenii. ibid. Deviribus, effe&ibus,& affectionibusimagina tionis. ap.591. Devi componendi ſpecies diverſas inunam. ibid. Quæfit contagioimaginationis? àp. 592. Denotisimpreſſis in fætu ex matris imagina tione. tur. ibid. Cur nonnulla animalia agiliorafint adſaltum? ibid. Animalia, quæ latiores pedeshabent, cur minus terræ infigant? P.559 Unde homo , &pleræqueavespedibusduobus ſtare,& incedere poffint? Deinceſſureptilium,&ferpentium. Devolatu. ibid. ibid. ibid. Quomodoavesſe librent, &quafi fufpendant inaere? ibid. Denatatu , & ftatupiſcium in mediis aquis. ibid.. ibid. Depraviscerebriaffectionibus undèpervicacia, De natatorumfitu in natando. Pinguesfacilius innatant,quam macri. ibid. DISSERT. VIII. Demotunaturali,feùvitali. levitas, tetricitas determinantur. Stultitiæ erigo , & proprietates. Defomno,&vigilia. Conciliandi fomni caufædiverſæ. Deexcitatione exfomno. Defomniis. ibid. ibid. ap. 593. ibid. ibid. ibid. Utrum infomnio intelle&ioſpiritualis interve àp. 599. Demotucordis,&arteriarum. Exponiturhypothos Cartefii. Elaterium eftprincipiummotuscordis. ibid. ap600. ibid. ibid . In fibras donataselaterio refunditurmotus na niat? ibid. Demotibuspatheticis,& fpontaneisinfomnio. ibid. Commentitiæ vires imaginationis refelluntur. ibid. DISSERT. VI. Deappetitufenfibili,&paffioni bus. ap. 594. Analogia appetitus concupifcibilis , & irafcibi lis cumnifugravium. Define facultatis appetitiva. ibid. ibid. Utrumejus organum incordevelin cerebro fit : pofitum? ibid. Depaffionibus,ut affectionescorporis animati funt fingillatim. : ap. 595. Depaffione, & motu amoris , natura, &pro prietates ſeptem. Deaudacia,&timore. Deſpe,&deſperatione. Dedolore,&delectatione. ibid. ibid. ibid. turalisnonfolum cordis , fed aliorum vaſo rum. ibid . Compreffio hujusmodi elaterii effe poteft ex imaginatione. Quimotuscordis ſitdiastole,quiſyſtole ? ibid. ibid: Differentiæpulfuum recenfentur. Demoturefpirationis. Diaphragmadeterminathuncmotum. àp.601. ibid. Ufus refpirationis unus eſtpræcipuus ad ju ibid. vandamvimperistalticamventriculi, &inte tinorum. Deriſu:principium &proprietates. Deanhelitu,tui,&ſternutationc. Defingultu. Deſuſpirio. Devomitu,&ruau. : Deoſcitatione ,&pandiculatione. Dereliquis motibus naturalibus. ibid. ibid. ibid. p.602. ibid. ibid. ibid. ibid. ibid. DISSERT. IX. Defenfibus externis , &primò Deira. Propenfionaturalis adpaſſiones. ap.596. ibid. Depaffionibus,quatenus prætercorpusanimam afficiunt. ibid. Demutuadeterminationeinteranimam,&cor pusadaffectiones fuas. R.P. PtolomaiPhiloſophia. ibid. detačtu. Deorganotactusgeneratim. Quæpartestangendivimhabeant? àp.603. ibid. ibid. Texturaexternæcutis exMalpighio accuratius defcripta. ibid. Undealbedo,&rubedo &nigredo cutis ? ibid. b De Deaffe&ionibusdiverfis cutis. INDEX. ibid. Unde ſonis appofitis quidam morbi curentur? De affectione tangendi , & objecto tactili. p.604. Recenſentur ſecundæqualitatestactiles. ibid. Problemata ad tactum pertinentia ad ſeptem capitarevocata. DISSERT. X. Degustatu. p. 604. ap.605. Departibuscapitis , &oris ad ſenſum guſtatus, ibid. ibid. Undeapes ſonoafficiantur,coque auditoconfi ſtant? Degenerationefoni. ibid. ibid. Tremores,& vibrationesaeris àcorporeſono ro eòpertingunt ubi ſonusnon auditur ex obſervationeDigbei. ibid. &motus variosedendi,&bibendi deſtinatis. De triplici ſpecie particularum obſervata op portunead foni generationem. ibid. Inſola linguavisguſtandi reſidet. Potiffimumin ejusapice,&radice. Linguæ fabricaaccuratiffimè obſervata. ibid. ibid. ibid. De glandulis oris , & du&ibus ſalivalibus. p.606. Obſervanda circa falivam. ibid. Affectiones variæ conſequentes guſtatum tum in lingua, tum in aliisoris partibus. Deſaporibus. ibid. àp. 606. Dediſpoſitionibusrequifitis ad ſaporem. p.607. Obſervatiocirca ſaporem infipidum. ibid. Quo progreffu arborum poma & fructus fa poresimmutent? Problematadeſaporibus,&guſtatu. Circa dulcedinem obfervationesſex. ibid. ibid. ibid. Quo ad reliquos ſapores obfervationes quin 1. que. àp.608. Phænomena varia ex mixtionibus Taporum. ibid. DISSERT. XI. Deodoratu. àp. 609. Partes adorganum olfactus pertinentes recen ſentur. ibid. Peculiare organum poſitum eſt in membrana conveſtiente ſquamulasfiftularum. : Deodoribus. ibid. àp. 609. Exhalatio ſeu fumus ex corporibus odoratis effuſus eſt odor in concreto. p.610. Proprietates novem odorem confequentes. ibid. Diffufio ſphærica odorum eſt , & athmoſphæ ram circacorpus odoratum plerumque con-- Nituit. ibid.-Medium,perquoddiffunditurodor,dumimme diatèafficit olfactum , eſt aerſpirabilis, non humoraqueus. Quæpertinentadodorummixturam ? ibid. ibid. Problematadecem deodoribus ,& viodoran di. DISSERT. XII. Deauditu. Fabrica,& ufusorganiauditus. p.611. àp.611. ibid. Exempla tria ad intelligendum ufum organi acuſtici. àp.612. Analogia ,qua mutuo conveniunt ſenſuumom niumorgana. ibid. Minutius ,& fingillatim obſervanturpræcipuæ quæque partes organum auditus componen tes. ap. 612. De affectione impreſſaàſonoinorganumacu Aicum. ap.613. Quæpertinentad vibrationemmembranætym pani. ibid. De tinnituaurium , & bombointro reſonante. ibid. Demira energia affectionis acufticæ ad exci tandos varios motus , & paffiones pro va rietateſoniautmuſicæperceptæ. р.614. Sonuspofituseſtnonin primacolliſionecorpo ris ſonori, ſedin reſultibus particularum ſo norarum. P615. Analogiatriplex ad explicandamſonigeneſim, ibid. Quomodo diverſorum instrumentorum ope multiplexedaturfonus? ibid. Chordarun fonus auttenfioneeditus , autple Aro fuper chordamducto. ibid. Campanæfonusfimilis eſtſono chordarum.ibid. Unde campana obvoluta velleribuslanæ con fufiusfonet? ibid. Sonus multiplex editus ob aerem adactum in. ter corpora folida. ibid. Hujusmodi eſt ſibilus editus inſpirato aere in tubuluin clavis. ibid. Unde ex agitato flagello aut excuffis ſtragulis fonusfiat? Exploſionisfonus varius exponitur. Detibiarum,&fiftularumfono. ibid. ibid p.616. Animalium voces explicantur per ſonum fiftu larum. ibid. Unde diverſitas ſoni vocalium , & confonar 1 tium literarum ? Depropagationefoni. ibid. ibid. Quomodo remiffio propagati ſoni continga . ibid. ibid. ) De propagatione foni per tubum cylindricum, &conicum. Epicureaſententia quoad hancrem. p.617. Proprietates conſequentes propagationem fo ni. ibid. Per parietes, & fimilia duracorpora quomodo propageturfonus? ibid. Plures foni fineconfufione fimulpropagantur. ibid. : Diſcrimentriplex intenfionis foni propagati. ibid. Utrumin infinitumpropagari poffitfonus? itid. Quantatemporis morapropagetur fonus? ibid. De propagatione in recipiente' Boyliano, àp. 618. Secundovel adverſovento,nebuloſo aere, per flaminam aut fumum ut propagetur ſonus? Aere tranquillo , libero , & profundooptimè •diffunduntur foni. ibid. Cur fonus de ſuperioriloco clarioradveniatad *audientem eximo? ibid. Audiens ſonum difcernit unde oriatur aut re fultet. Dediviſioneſonimultiplici. ibid. ibid. Acutus , &gravis fonus adlegespendulorum revocatur. Deafpero,& Aridulo ſono. ibid. P619. 1 Problemata ageometrica de fono acuto , & gravi. ibid. Vox ! INDEX Voxhumanaunde acutior , aut gravior eva Lumentenue nonapparet,ubijadeſtintenfius, ibid. dat? Voxprodu&afub finemacutior editur. ibid. sibid. Timor , morbus , planctusvocemacuit : fecus rifuse. jibid. Dumquisevigilatgravioremvocemedit, ibid. Cur frigida diffuſa ſuper pavimentum acutius Quomagisàlucidorecedit,eòremiffiusfit. ibid. Phyſicus radius luminis confiftit in collectione. ibid. Quæ fitclaritas major luminis? stiibid. Perdieminomnem partem , &ex omni parte fonet,quamcalida? ibid. Tibiæclaufisforaminibusgraviusfonant. ibid. Problemata geometricadeiisdemſonis. ibid.-Deproportione ſonorum habita rationelongi 1 tudinum chordarum. Item comparatatenfioneearundem. ibid. ibid. Soni diffimiles pro diverſa materia chordarum. ibid. Proportio tenfionum affertur in chordis æquè- craffis,&tenfis.. : Craffities chordarum ad rationem magni & ibid. parvi foni, longi& brevis facit. ... p.620. An longius ſonum diffundat craffior chorda? .ibid. Deconsonantia,&diſſonantiafonorum. Unifonachordafonat fi altera pulſetur. ibid. Quidinduobus ſcyphis unifoniscontingat?ibid. Unde ſcyphus diffiliat edita in proximo diffo nante voce? ibid.-Unde conſonantia ſonorum grata fit auditui ? ibid. Ad calculum gradusque muſicos revocatus ſo nusdiverſus humanævocis. ibid. Obſervationes ſeptemad eum calculum perti nentes.c Defimilitudineoctavarum. Defonoreflexo,&Echone. Sonus refringitur. ibid. ibid. àp.621. ibid. Analogiæ tresad intelligentiamEchonis perti nentes. ibid. lumenadvenit. libid. Alucido omnem inpartem diffunditutlumen. ibid. ال. Abopaco item expofito per diem reflectitur lumeninomnempartem. ... ibid. Refringitur radius luminis ex medio in me dium diverſæ denfitatis obliquè penetrans, ibid. 1.. Refractiodiverſa mobilis,& luminis. いいいいい ibid. Refractiones luminis trajecti per vitra plana, convexa, concava , &multarumfacierum. p.626. Deaffectione,feuſpecieviſibili..... ot p 627 Diſcrimen triplex ſpeciei vifibilis ab objecto ipfo. 10. ibid. Problemata optico-phyſica ſpeciei in cubiculum trajecta. ibid. Deuſulentisvitreæ ad foramenfeneftræ ibid. Quæ confequantur objectum pofitum propius vel remotius ad feneftram ? P.628. Vitrum convexum duos focos reciprocos ha bet. Problematafpeciei vifibilis inoculum traject& :::: &vifionis confequentis. ibid. Quæ refractiones fiantinoculis piſcium? ibid. ibid. De uſu crystallini mobilis , & quatuor muſcu lorumad viſionem. QuifintPresbytæ,&Myopes? ibid. Cur objecta remotiora magis clara appareant? ibid. ibid. Echo non eſt ſonus reflexus ſed convolutus. Curitemminusdiſtinta? ibid. Proprietates quinqueEchonis. Sonireflexi proprietates novem. DISSERT. XIII. Devifu. Pratum candidis flofculis diſperfum cur à longè ibid. ibid. totumalbum appareat? p. 629. ibid. Curftellæ, & flamma noctu àlongemajor vi Deorganofacultatis viſivæ. ap 622. ibid. •Analogiæ quatuor ad uſumoculiexponendum. ibid. Partium oculi peculiares proprietates, àp.623. Retina concava eſt adexhibendas imagines di tinaiores. ibid. Noneſtunica,& lævis ſuperficies : mobilis eſt per fibrillas nerveas. Undeperduosoculos unicafitviſio? ibid. ibid. Exdifpofitione oculorum multiplex apparet objectum. Demufculis oculorum, ap. 624. De lumine certafenfuphyſico proponuntur. ibid. àp.624. Lumenpropagaturperlineasretas. ibid. Radius unus alium non impedit à directione : fua. ibid. Noneft vifibile lumenniſi opaco terminatum. ibid. Incidensinopacum reflectitur. Lumenreflexum tingiturobiciscolore. p.625. ibid. Inreflexione obſervat æqualitatem angulorum. ibid. deatur? Quifit uſuspupillæ mobilis? ibid. ibid. Compreſſo oculo objectummajus , & illuftrius exhibetur. ibid. Equi , & fimilia bruta objecta majoranon vi dent. ibid, Oculo in tenebris conſtituto clarius apparet objectum. ibid. Quid contingat oculo poſt inſpectum, Solem translato in locumobfcurum ? ibid. Cur qui diù intenebris fuere mox videre non poffint? ibid. Undèmoleſtè afficiantur oculi à tenebris in lu cemtranslati? р. 630. Utrumfeles , & fimilia bruta lumen ex oculis emittant? ibid. Decircumftantiis obječtivifibilis, quaSenfibi liacommunianominantur. ibid. Undedignofcatur ex vifione ſitus objectorum? ibid. Diſtantia videndo conjiciturſex modis. ibid. Moles , & magnitudo ex viſione judicatur. ibid. &diftantia. Superat captum imaginationis ſyderum moles, ibid. Fi bz INDEX. Figuraobjectiviſi ,&numerusundecolligatur? ibid. Defallaciisoculorum.... p.631. Gurunumoculumclaudamus collimantes?ibid. Exfallaciacirca figuramProſpectivaoritur. ibid. Circadiftantiam fallaciæ oculorumtres. ibid. Denigredine, &corporenigro obfervationes Septem. Dereliquiscoloribus. Quifintprimarii colores ? rios colores. p.643. ap644. ibid. Experimenta, quæ fuadentquinqueeſſeprima ibid. Circamotumfallaciæ quinque. ibid. Urnde radii fus deque appareant in Aamma ...candelæadſtrictis palpebris profpecta? ibid. Natatoresſubaquis confusèvident. ibid: Vifiononfit per emiffionem radiorumab oculo. ibid. Formaleorganumvifionis funt filamentanervea ..:diſperſa perretinam. p.632. Species viſuales funt ipfimet radii undequaque diffufi. Devifioneperorganaexterna. ibid. ibid. Phænomenadecemcircavifionem per minima foramina. Deviſionepervitrum polyoptrum. Pervitraconvexa. DeMicroſcopiis. Devifione pervitraconcaya. DeTeleſcopiis. Deviſioneinſpeculis.: ap.632. p.633. ibid. P.634. ibid. P.635. p.636. Proprietates communes omnibus ſpeculis. ibid. Defpeculoplano. Deſpeculo convexo. Deviſionein ſpeculisconcavis. Deluminecontroversa. Sententiatriplexfuper naturaluminis. ibid. ibid. P.637. ap.637. ibid. Refractio nonnullapetitur adcolores. Undefintverſicolora objecta? .. Obfervationes quatuor de mutatione colorum. ibid. p.645. ibidem. .. : DISSERT, XIV. DeFacultateVitali,&Natu valiCorporisfenfitivi. ibid. Deæſophago & reliquisadprimam&fecundam alimenti præparationem Organis pertinenti bus obfervationesquatuor. DeComeſtione,& Digeftione. Dechylo&fanguificatione. ibid. р.646. p.647. Ratiocur chylusad venas lacteas divertat , & obliquet. p.648. Organa adperfe&ionem ,&circulationem fan guinisminutius deſcribuntur. DeCorde, DePulmonibus. DeHepate DeLiene, feu ſplene, DeRenibus. p.649. ibid. ibid. p.650. ibid. ibid. Demultiplici fanguinis ufu , &ejusdem per fectione. DeCirculationeſanguinis. p 651. р.652. Sanguinis Circulationem evidentia phyſica niti, probatur. ibid. Utrum lumen fit effluvium ,& halitusdiffufus Objectiones contra prædictas probationes fol alucido? OpinioCartefii circalumen. ibid. p.638. SententiaAriftotelica denaturaluminis. ibid. Proprietates luminis. ibid. Luminis fere continuaproductioeft. p. 639. •Diffunditur ſphæricèlumen, fi lucidumſphæri cumfit. ibid. Lumeneffunditurquadrupliciter: diread,refie ibid. xe,refrate,&diffracte. De Lithophosphoro,feulapideBononienfiob fervationesſex. *vationes octo. ibid. vuntur. P-653 De Nutritione & reliquis ulibus fanguinis. ibid. Proprietates nutritionis exponuntur. p. 654. Fames&Sitis definiuntur. Vitia nutritionis quinquerecenfentur, p.655. ibid. DeVita & Morte, De Sanitate,& Morbis. THEOLOGIA NATVRALIS, ibid. ibid. DePhosphoroeoqueliquido , autduro obfer- DISSERT. PRIMA. Defpiritu generatim. ibid. De reliquis corporibus quæ lucem ingenitam habent. Dediaphano &opaco p.640. ibid. Obfervanda quatuorad utriusque naturamin telligendam. Dedifpofitione corporis diaphani. Proprietates diaphəni quatuor. Opacitotidemproprietates. ibid. ibid. ibid. p.641. Quæcontingantincorporeopacoſpeculari?ibid. Decoloribus. Delucecolorata. ap.641. ibid. De lumine ex reflexione,aut refractione colo rato. ibid. Diſcrimen intercolores apparentes,&proprios, tranfeuntes &permanentes. ibid. Alius ex color inactu primo , alius in actu ſe cundo. ibid. De lumine incidente per radios ordinatos. P.642. Dealbedine,&corpore alboobfervationesun decim. ibid, pag. 657. Methodus triplex ad inveſtigandam ſpiritus ibid. ideam. Spiritus proprietates. P 619. Devita conceptus formalis per notiffimas ob fervationes exquiritur. p.660. Gradusvitæ triplex intelle&ualis, ſenſitivæ , & vegetativæ,& difcrimina experimentalicom paratione colliguntur. ibid. Vitainactuſecundo noneſtmotus localis , fed illam modus localis confequitur. ibid. Nonomnecorpuseſtvivens , vivens tameneſt Ipiritus omnis. ibid. DISSERT. II. De exiftentia Summispiritus nempeDei. p. 661. Demonstrationesmorales exiſtentiæ Dei. ibid. DemonſtrationesPhyſicæ. p. 662. Evaſiones quinque contra prædictas demon ſtrationes proponuntur. ibid. Eſt evidens adrempræſentemnilfacereprocef fumininfinituminferie caufarum contingen tium. p.663. Eft 1 1 : i INDEX. Eſt evidens repugnare corpus neceffarioexi ſtens,improductum,&àſe. ibid. Eftevidens ens neceffariòexiſtens eſſeinfinite perfectum,&Deum. OmnipotentiaDei abſolutè connotat poffibilia pro ſtatupoffibilitatis. ap.690. DISSERT. V. DeterminiscontroverfisOmnipo р. 664. Eſt evidenter impoffibilis cafus omnimodus. р.665. Refellitur nonnullorum illegitimaprobatiohu jusevidentiæ. tentiaDei. ap.691. Depoffibilitate creaturainfiuita,seude infini to inmultitudine. ibid. ibid. Repugnatàparterei in ſtatu exiſtentiali infini tum categorematicum in multitudine : datur Demutuacauſalitate.: ар.666. Eſt evidens repugnare mutuam phyficam effici Centiam non interveniente tertio productivo mutuònonproducto. p.667. Minus propriamutua cauſalitas repugnat qui dem, licetnonevidenter,ſed illaaddemon fſtrationesexiſtentiæDei nilpertinet, àp.668. Demonstrationes Metaphyfice de exiftentia Det,feuquedicunturâquafipriori. ap.670. Triplici methodo hujusmodi demonftrationes colligendæ funt. f Tollunturpræjudiciaquatuor. 671. ibid .. Exprincipiis metaphyficis lumine naturæevi dentibusevidenseltDeumexiſtere. ap.673. Teſtimonia quibus oftenditurperinde evidens effe DEUM exiſtere ac prima principia. àp.674. Altera claſſis teſtimoniorum quod multò cer tior , &clarior infit homnibus evidentiade Deoexiſtentequam fitdemonftratio àpoſte àp.675. Tertiaclaſſiscomplectens afferentes perfectio riori. nes fimpliciter fimplices,&attributaDivina evidenterexterminis intelle&ui humano re præfentaripoffibilia. p.677. Quarta claffiscontinens teftimoniade infallibi litate luminisnaturæ, ibid. Proponiturſecunda,&tertiamethodusproban dæconclufionis noftræ. p.678... DISSERT. III. De effentia , &attributisDei. àp.679. Dionyfii Areopagitæ methodus proponitur ad imitandumin repræſenti. ibid. Effentia metaphyficaDei eſt ens illimitatum. ap.681. Quoadnominacommunia aliquo pactoDeo, &creaturis analogia tùm attributionis , tùm proportionis intervenit,& præfertim termi nus ens eſtanalogus reſpectu Dei, & crea turæ, àp.683. Sanctorum Patrum ſenſus quidixere inveniri ۱ honpoffenomenpropriumDei. p. 684. Producuntur illi , qui adDeum intelligenduın progreffi funt per negationemomnium, fu perlationem omnium , & caufam omnium. ap.685. Differentiæ entis non præſcindunt ab ente. p.687. Attributa Divina communia tùm mutuò , tùm abeffentia metaphyſica Divinadiſtingvuntur tantum diſtinctione ratiocinante penes ex preffum. p.688. DISSERT. IV. DeOmnipotentiaDei. ap.689.7 Numillius effentia attributalis fit formaliter di ſtincta ab intellectu , & voluntate Divina? ibid. Determinis OmnipotentiæDei Depoffibili,& impoſſibili... T ibid. ibid. tamende factoinſtatupoffibilitatis,& inten tionali. Depoffibilitate creatura eterna, &immen àp.694. fa. àp.698. Conceptus DivinæEternitatis, & Æternitatis participatæ. De habitudine temporis ad Eternitatem. р.699. ap.700. Numaliquidfit futurum, vel præteritum reſpe Au DivinæÆternitatis ? ibid. Exponiturquomodocontingentia fint ab æter àp.701. noDeopræfentia. DeDivina ſcientia, quomodopræſcientia futu rorumfit,&præſentiumviſio ? Repugnat creatura five permanens , five fuc ibid. ceſſiva, tuinquæ petateffentialiterautconna turaliterproduciab æterno,tùm quæpoffitab æternoproduci. 1 ibid. Repugnat ſimilitercreaturaimmenſa. àp.705. Depoffibilitate creaturaperfectiſſima, &in finiteperfecta. Repugnatutraque creatura. finitum effeAuum. ibid. p.707. Repugnatitemcauſaphyſicaperfectiorumin in Depoffibilitate creatura effentialiter inde ibid. Struibilis,&permanentis. Repugnatutraque. a àp.709. Repugnat peccatum effentialiter incondonabi ibid. le , &a&usvirtutis eſſentialiter impræmia bilis. p.711. Depoffibilitatecreaturaeffentialiter immul tiplicabilis infpecie. Depoffibilitate creatura creantis. ibid. ap.712. Deelevationecaufæadeffectus ſupernaturales. ibid. Repugnat creaturavelnaturaliter ,velſuperna : turaliterpotens creare. p. 713. Depoffibilitatepotentiaobedientialisadquod libet. àp.715. Repugnatpotentia hujusmodi vel activa , vel paffiva. р.716. DISSERT. VI. Deexercitio,&caufalitateDi 1 DeDeocreante. vineOmnipotentia. p.719. : ibid. Eſt evidensnon exneceffitate, ſedexliberavo ibid. luntate Deum creare, quæcreat. Actusprimus proximèexpeditus ad creandum .. eſt OmnipotentiaDeiejusque libertas in actu fecundò. p.720. Divinam libertatem velle actum primum Om nipotentiæ proximè expeditum ad crean dumeſt velle ipſamOmnipotentiam,utcon notantemeffectum fuumproximè poſſibilem. ibid. Decretum Dei nonhabet cauſammotivam, ſed Deus ex plenitudine libertatis ſuæ determi naturquialibet. àp.721, Liber 1 1 INDEX. Libertas Divina in actu ſecundo componitur .. cumDivinaimmutabilitate.. Nullacontingentia,neq;virtualis,agnofcenda eſt ibid. DISSERT. VIII. Deanima rationali ejusque immortalitate. P.740. Diſcrimen explicatur evidentiæ phyficæ circa intrinfecaDeo ,nequedatur complementum extrinfecum,ſedmerumconnotatumDivinæ voluntatis liberæ in actu ſecundo. ibid. Undè denomineturDeus ab æterno liberè vo lens,nonverò creans mundum ? P.722. Creatioformaliseſtmodus noninDeo,ſedinef fectu creato. DeDeoconfervante. ibid. P- 723. Creatæ resutperſeverent effe eſſentialiter indi gent confervatione æquivalenti ad primam : productionem. ibid. Hujusmodi conſervatio à ſolo Deo duntaxat effepoteft. ibid. Idquenon folùmmediatè,ſedſemper immedia tc. ibid. DeDeoconcurrente,&cooperanteimmediatè omnia. ibid. Neceflitate metaphyfica immediatus Dei con curſuspetituradquemlibeteffectum caufarum fecundarum. àp.724. DeDeopramovente, &prædeterminantephy ficè. ap.726. Deus nonconcurrit immediatè cum caufis ne ceffariis perpræmotionem phyſicam. p.727. Conceptus libertatis ejusq;energia minutius ex plicatur. à p.729. Deduplici actu ſecundo modali, &accidentali libertatis. P.730. Eoſuppoſitofacilis redditur ratio , cur negetur phyfica prænotio. ibid. Præmotio quintuplici ſignificatione ufurpatur. àp.73 1. Eſt impoffibile Deum concurrere immediatè cum caufis liberis perpræmotionem phyfi cam quintæ fignificationis. P.732. Summaſententiæ , quæ citra phyficampræmo tionemexplicatconcurfum Deicumliberta tecreata. Prædefinitio Dei libertatem creatam non lædit. P.734. objecta etiam moraliaab opinione circa ea dem objecta ex auctoritate , & fide teftium. ibid. Evidenseſtprudentiffimèaffirmabile,&affirman dumeffe fub gravi obligatione peccati ani mamrationalem eſſe immortalem.. P.741 Evidens eft animam rationalem fupereſſepoſt mortem corporis. ibid. Evidens eſtanimam rationalemabfolutèeſſeim mortalem exnatura fua. ibid. Demonftrationes decemafferunturpleræqueex Platonecorrivatæ ejusque,& aliorum Sapien tumfententiis illuftratæ ad animæ rationalis immortalitatem oftendendam. ibid. Argumenta,&figna de veritate Chriftianæ Re ligiouis decem capitibus perftringuntur. à p.747. Quidquid opponipoffetcontraimmortalitatem animævel evidenter falſumeſt,velevidenter non eftadrem. ibid. RejiciunturEpicureorum objectiones. p.748. Quæque à pſeudo-peripateticis jactabantur, à P.749. DISSERT. IX. DeAttributis reliquisAni merationalis. P.749. Adprobandum: animam rationalem revera effe formam fubftantialem hominis, quatuor ra tiones afferuntur. p.750. Solvuntur objectiones contra allatas rationes. ibid. DeOrigine Animæ rationalis. Anima rationalis multiplex eft. Deſtatu Animæ ſeparatæ. P-751. P.752. ibid. DISSERT. X. Devoluntate,&actibusvolendi. P.759. Aduum voluntatis diſtributio , & feries. pag. 756. P.733 . DISSERT. XI. De Bono,feuObjecto Volunta tis. DeprimaBoni diviſione. Quonampacto prædefinitio illa fit impedibilis? ibid. DISSERT. VII. De intelligentiis , &Angelis. àp.737. Exiftentia, effentia,&proprietates Angelorum. ibid. Eſt evidens exiſtere ſubſtantias invifibiles,& in corporeas. ibid. Comprobatur fpirituum invifibilium exiſtentia : ex energumenis deprehenfis anno 1694. non DeBonohoneſto. DivifionesBoni honeſti DeBonojucundo. DeBonoutili. DeBonisDivinis. Adquatuor revocanturOrdines. DeSummoBono. Attributa SummiBoni. DePulcro. P- 757 ibid. P.758. P-759 P.760. ibid. p.761. ibid. p.762. P.763 . ibid. Attributa , & diſcrimina pulcritudinis. p.764. procul ab Urbe apudMarfos. p.738. Nequidem fubtiliffima corporaAngelis infunt. ibid. Alii Angeli probi funt, alii reprobi. DediftinctioneAngelorum mutua. ibid. ibid. DefpeciebusAngelis infufis ad intelligendum. ibid. DemutuacollocutioneAngelorum. ap739. Angelorum diſtributio in Hierachias , & Cho ros. ! Detempore,&locoAngelico. Demotu locali,& viativaeorundem. 2 ibid. ibid. ibid. Bruta non afficiuntur pulcritudine etiam cor porea. ibid. Pulcritudo crefcere poteſt in infinitum. pag. 765. Num pulcrumamoturut finis cui, vel ut finis qui. p. 766. DISSERTATIO XII. DeBonishumanis, pag.. 767. DeBonovivendi , & ejus attributis. DeBonoScientiæ. DeBonoHonoris. DivifionesHonoris. ibid. p.768. P.769. ibid. De 1 INDEX *DeAmore. Rationes , & dotes ad alienumamoremdeme rendumplurimænumerantur. Affectiones&ſymptomata corum , qui timore pag. 770. p.771. DeBonoDivitiarum. Divifiones earundem. DeNobilitate. P.772. ibid. corripiuntur. Pudor ad timorem revocatur mixtum trifti tia. Is bifariaın ſcatur. p.773. DISSERT. XV. DeVirtutibus. DePotentia Politica. DeMalishumanis. QuatuormalorumClaſſes. P.774. ibid. p.803. ibid. ibid. p.804. Virtutem inmediopoſitameſſe,effatum eſt,& ferèdefinitioAriftotelica. ibid. p.805. DISSERTATIO XIII. De impedimentishu- Ejusdem ambiguæ fignificationes evolvuntur. ibid. manavoluntatis,adagendumvoluntarie liberècircaBonum, AnVirtuseſſepoffit fineprudentia. p.776.- DeViolentia. DeIgnorantia. Ignorantia eſtquadruplex. DeMetu. ibid. P-777 ibid. p.778. ibid. Virtutes quædam fimuleffenonpoffunt. pag. 806. Quæ fintperfectiones virtutesEthicæ. ibid. De Divifione , & Enumeratione Virtutum . ibid. Metusdiſtribuiturinſervilem, &civilem, & re verentialem. 2 ibid. Virtutumdiſtributio & ſchematiſmusin immen fumabirepoteſt. DISSERT. XIV. DeConcupifcentia&Paffioni bus. P-779 DePrudentia. p. 780. Ejusdemproprietates. Attributa &propritatesearundem. Motus primo primi ,& fecundo primi , quid DePrudentiæDiviſione. DeTemperantia. + fint? Paffionum ſedes&organum. Paffionumremedia. p.781. p. 783. DeFortitudine. ibid. Fortitudinis a&uumclaſſes. p. 807. i p.809. p.811. p.812. p.814. p. 816. DeDivifione,&Enumerationepaffionum. pag. DeVirtutibusreliquis,quæin dirigendis Paffio p. 817. nibus verſantur. 784. DePaffionibus fingillatim,&primò deAmore, DeMagnanimitate. ibid. De Manſuctudine , Clementia , Severitate. p.818. p.786. Diſcrimenamoris. Amordividiturin quatuorgradus. p. 787. p.788. Φιλανθρωπίαnon ſatis latinèredditur ibid. Amorisproprietates. DeOdio. Proprietates ejusdem. Dividitur in tresClaſſes. p.789 p. 790. ibid. p. 819. DeModeſtia, ejusqueſpeciebus, DeLiberalitate. DeMagnificentia. DeJuſtitiain genere. DeJuſtitiæſpeciebus. p.791. DeObedientia. Delra. Ejusdemproprietates. P.792. DeEpichia. ibid. DeObfervantia. CurAriftotelesdixerit: Iramcalcareſſe Virtu- DePietate. tis. P.793. DeGratitudine. Ratio , curIra diuturnanon fit. Ira&Odiuminterſedifferunt. DeIracundis. ibid. ap.793. p.794 Anlenitas ſeu placabilitas fit paſſiovel pura ira cundiæprivatio. DeConcupifcentia &Cupiditate. P.795.. p.796. Ariftoteles defideriadiſtribuit in rationalia& ir rationalia. DeFidelitate. DeVeracitate. DeAmicitia. Ejusdem proprietates&attributa. p.820. p.821. p.822. ibid. p.823. p.824. ibid. ibid. p.825. ibid. р.826. p.827. ibid. p. 828. NuminterDeum&hominemeſſepoſſitamici tia. p.797. DeFuga. ibid. p. 829. Quidnam inamicitia fitpotius amarevel ama DeDelectatione. ibid. Celebria Doctorum Dicta circadele&ationem. p.798. ProblemataexAriftoteledejucundisrepræſen tantur. Diſcriminadelectationum. DeTriſtitia. Triſtitia in multiplicesſpeciesdirimitur. Quarum Invidiaeſtpesſima. Deſpeſeu Fiducia. ibid. ibid. p. 799. ibid. p.800. ibid. Numdefideriumcumdeſperatione confiftere poffit. DeAudacia. DeTimore. p.801 . ibid. p.802. ri. Conditiones amicitiæ. Impedimentum amicitiæ. p.83 1. p. 832. ibid Quiddeaxiomateillo ſentiendum : Amicorum cunctaeſſe communia. ibid. Numamici vitam exofficio præferre debea mus. Fructus amicitiæ. DeCaritate& Benevolentia, DeReliglone. ibid. p.833. ibid. p.834 Pænitentia adReligionis officia referenda eſt. р. 836. DIS INDEX. DISSERTATIO ULTIMA. DeUltimo Fine, &HominisBeatitudine. pag.837 Ariiftotelis aliorum ſententia dehominis felici ibid. tate. : Plato conftituit verum & fummumBonum in fruitioneDEI. p.838. In vita præſenti homini contingere nonpos ſe omnibus partibus abſolutam fruitionem. DEL, : P. INDEX TOTIVS PHILOSOPHIÆ. ELEMENTA PHILOSOPHIE, feu LOGICO-GRAMMATICA. IBER PRIMVS. Quid fit Philoſo LOGICO-PHYSICA, Seudemodis cogitandi. DISSERTATIOPRIMA. dorumtotoopere. Synopfis traden DISSERT. II. Depoſſibilitatefciendi. phia , pag. 1. "uplex ejusmunus? pag.47. p.49 Homo plura fcire poteſt in hacvita morta Veritas prima recogitandaàPhiloſo li. pho. DISSERT. III. Poffibilis non eft fcientia huma Modus ,quoHomocogitat. Quomodoper ſignamanifeſtenturcogitata? p.3. p. 2. ibid. P. 4. nauniverfaliffima. p.s1. Diftinguunturobje&a,quæ ſciri poffunt. p. 1. Quid fit vox, vocabulum, idioma? Analyſis compendiaria cujusqueGrammaticævul àp.4. : DISSERT. IV. De artificio ſciendi , quodLogi canuncupatur. p. 52. ArsGrammatica , garis Artificium logicum ſelectum ex Grammatica vul gari P-7 inventæ funt. & Quidfitars Logica ? Paradigma fermonisphilofophici. Determinis,eorumque multiplicidivifione. ap 7. ars Logica fimili ratione p.52. p.s3. ibid. DISSERT. V. DeLogica objectis. Quopactoperterminoscommunesin certasclaf ap.54. DISSERT. VI. Utrum Logica Aristotelicafit P-17 ſes ordinenturres univerſæ ? Terminus communis extrapropoſitionemhabere p.11. poteſt trigintadiverſas ſignificationes , &acce ptiones. .muni. fcientia? Prima principia , &objectum fcientiæ in com 3. ibid. Topica facultas , & Sophistica non eſt ſcien tia. 120 ap. 12. Terminus idem verbo conjundus triginta duas acceptioneshabetdiverſas. ap. 14. P. 59٠ DISSERT. VII. DeneceffitateLogica. ibid. QuidfitLogicamconcurrereadſcientias?p.60. LIBER SECVNDVS Elementorum Philofo- Neceffitasquintuplexdeclaratur. ibid. phiæ. Depropofitione multiplici. pag. 17. ibid. ibid. Auguftini fententiade utilitate Logicæ. p. 63. DISSERT. VIII. De primo modoferendi,feude ap.63. Devera,&falfa.... Propofitio aſſociata cum alia certis particulis vi- Multiplexdefinitionunclaſſisexponitur. p.64. ginti,& amplius acceptioneshabet. Artificium comparandi inutuò quaſcumque pro finitione. ap.18. DefinitioLogicaquidrei, quare fitperultimum genus, &primamdifferentiam? ap.64. pofitiones oppofitas. àp. 21. DISSERT. IX. Defignificatu terminorum.com LIBER TERTIVS Elementorum Philofophiæ, munium,feude univerfalibus. pag. 26. Deultima claſſe propoſitionum ſcilicet inferen р.бб. Multiplex facultas perceptiva hominis expo p.67. nitur. L tium,&illataruın. àp.26. Triplexſpecies illationumconfideratur. P.27. Equipollentes ad primam ſpeciem pertinent. pag.27. Adfecundamvero converſa. Adtertiamſpeciem propofitiones ſpectantes ex p.29. Quomodo cognoſcatfingularia, & univerfalia 4 definita , & particularia,& univerſalia inde finita ? Deuniverfaliideali. Platonondocuit hujusmodiuniverſale. ibid. p. 68. ibid. DISSERT. X. Defacultate intellettus cogno plicantur. LIBER QUARTVS Elementorum. De fyllogifmo. àp ap.31. pag. 37. P37 Exenthymematefyllogifmuin conformare. p. 38. Exintegroconftru,re. Replicarecum aliquaex præmiſſis negabitur. p.39. ibid. Quadruplex claſſis fyllogifmorum proponitur. pag.39. conftruere. Syllogifmos ex propofitionibus non fimplicibus Sexleges fyllogifmorum exponuntur. p. 40. ap.40. Adinveniendummediumterminumtabellaphilo fophicaex arte Lulliana. àp.42. Axiomatapervulgata magis inPhiloſophia. p. 45. R. P. ProlomaiPhilofophia. fcendiunumpermodumplurium, &pluraper modumunius. ap. 69. Termini tranſcendentales ſenſu proprio , & metaphorico accepti declarantur. à p.70. Multiplex diſtinctio rationis explicatur. p.72. &fimilitudi DISSERT. XI. Unitasformalis, nisfatisfuperque estpro affignandis obječtisfci ap.73. entiarum, &adrefellendumuniverfalepseu doplatonicum. 1. DISSERT. XII. De modo copnoſcendi intuitive, &abstractive,feuperſpecies alienas. àp.76. Intellectushumanus proſtatupræſenti inphan tafmatibus , ut fuppofitis & fubftitutis pró objecto inſenſibili , aut fpirituali illud cogno fcit a INDEX. ſcit abſtrativè , & per ſpecies alienas. àpag. 81. Cognofcendoperſpecies alienaspræſcindipo teſt objective. àp. 88. Per hujusmodi præcifionem explicatur univer Vocabulaexarbitrio æquèprimario, &imme diatè ſignificant tum cogitationen loquen tis, tum remcogitatam. ibid. DISSERT. XXV. Deconcretis, &denomina tionibus. ſaleformale. p.90. DISSERT. XIII. Deuniverfaliàparterei. p.91. àp. 143. Concretum objectivumeſt ſubje&um capax,& formaapplicata. DISSERT. XIV. De distinctione rationis non prafcindenteobjective, P.144 Concretum formale aliud eſt quidditativum, àp.96. DISSERT. XV. Deuniverfalirationis. ap. 105. DISSERT. XVI. Dedistinctione media ex na tura rei&virtualiintrinfeca. à p. 109. DISSERT. XVII. Arborphilofopbica reflexa, exUniverfalibus &Pradicabilibus.ap.115. Quidfitindividuumvagum? Univerſale , vel eſt prædicabile , vel fubjici ibid. bile. Vel eſteffentiale,velaccidentale. Veleſt ſubſtantivum,vel adjectivum. р. 116. ibid. ibid. Singulorum diviſio exponitur duplici ſcheina matiſmo. ap. 117. Tricofiffima objetio circa genusgeneris.p.119. aliud denominativum. ibid. Quomodoconcreta formaliavel adje&iva, vel ſubſtantiva, ſeu denominationes multiplicen tur? Quidfitperſona,quidperſonalitas? ibid. P.145. Hi termini,perfona ,fuppofitum, ſunt concreta adjectiva. ibid. DISSERT. XXVI. Defecundo modo ſciendi, feudedivifione&compofitione. p. 146. Totum multipliciter dicitur , & inſchematif. mumdiſtribuitur. ibid. Compofitione,&diviſione metaphyſica mirum inmodumſcientiæpropagantur. Item combinatione. P.147 ibid. DISSERT. XVIII, Deproprietatibus pradicabi- DISSERT.XXVII.Deapprehenfionibus. p. 148 . A liumfingillatim. DeGenere. DeSpecie. DeDifferentia. DeProprio. DeAccidente, P.120. ibid. P. 121. P. 122. р.123. ibid. DISSERT. XIX. Controversadedifferentiafpe àp. 125. cifica. DISSERT. XX. Controversadefingulari ,feu individuo. pag. 127. Quid fit obfcurè ,quid confusè cognofcere? pag.129. Singularitas primò intentionaliter eſt unitas numericacujusque. P.130. Singulare primo intentionale non eſt univer fale. àp. 130. DISSERT. XXI. De figno , &fignificatione. pag. 132. ternorum. Deapprehenſione ſenſuuminternorum , & ex ibid. Deapprehenfione mentali , cjusquediſcrimina àjudicio. P. 149. Devero,&bono multiplex diſtributioin ſche matiſmos. Proprietatesapprehenſionis mentalis. àp. 150. DISSERT. XXVIII. Dejudiciomentali. p.155. p. 153. Effentia , & proprietates judiciimentalisgene rationaccepti. ibid. DISSERT.XXIX.Controverfade Univerfaliina Etualipredicatione,veljudicio mentali.ap.157. DISSERT. XXX. Deprimaria divifione judi ciimentalis in affirmativum , &negati vum. pag. 163. De modo , quoper ſpecies proprias, velalie nas objecta quælibet affirmantur, vel negan tur. p. 164. Signi naturalis , & arbitrarii ſchematiſmus. DISSERT. XXXI. De ulteriori diviſionejudi ibid. Picturæ & fimilia, ſi rectè elaboratæ fint , funt fignanaturalia. p. 133. : In quo conſiſtat vis fignificativa gni? 1 Axiomataquædamcirca ſigna. humani fi p. 134. p. 135. DISSERT.XXII.Devocibus,&locutione.p. 136. Vocesnonfunt naturaliter vocabula. p. 137. De unica linguahumanigeneris antediluviuni. pag. 137. DISSERT. XXIII. De vifignificativa vocum adplacitum. P. 138. Undeinduai ſint Homines ad idiomata inſti tuenda? : p. 139. Delinguis infuſis , tumAdamo , tumincon fuſione Babelica. p. 139. De objecto voluntatis illius in qua conſiſtit vis fignificativa vocabulorum. p.140. DISSERT. XXIV. De multiplicifignificatione Vocabulorum. Demendacio,ejusque malitia. p. 141. àp. 141. Vocabula difformia mentali diſcurſui non funt mendacia. P.142. Itemdifformiapræcisè rebusſignificatis, ibid. ciimentalis. àp.165. Mentaliter haberi nonpoteſt propofitio iden tica. Neque indirectæprædicationis. Nequeconverfiopropoſitionum. p. 166. ibid. ibid. Perſpecies alienas haberipoſſunt æquipollentes propofitiones , & pleræque propofitiones aſſociata expofitælib. 2.elementorum. ibid. Non tamen haberi poffunt per ſpecies pro prias. ibid. Quiddepropofitionedisjunctiva , & conditio nata? ibid. Quid de propofitione disjuncta , ſcu vaga ? pag. 167. Idemobjectum fimul affirmari , & negari non p. 167. poteft. De veritate formali propoſitionis mentalis, ejusqueproprietatibus. Defalfitate objectiva. ibid. p.168. De conſtantia ſubjecti ad veritatem requifi ta. àp. 168. De propoſitione fimul vera ,& fimul falfa. p. 169. Etnequevera,neque falſa. P.170. DIS nepropofitionisverainfalfam &c. INDEX. DISSERT. XXXII, Controverfadecommutatio- Non poteſt cognoſci impoffibileuteft inſe, ap. 171. DISSERT. XXXIII. Controversa de veritate contingenterfuturapropofitionum, ap. 175. p. 212. Ab humano intelle&u cognofcitur impoffibile, uteftinalio. DISSERT, XXXIV. Detertiomodofciendifeu DISSERT. XLIII. Depoffibili. difcurfumentali. p.213. p.214. ap. 182. Poſſibilitas eſtintrinfecapoſſibilibus. P. 215. Deimperiovoluntatis indiſcurſu , & judicio DISSERT. XLIV. Deente, &ejusattributis. mentali. Dediviſionediſcurſus mentalis. p. 184. *pag.216. p. 185. Devero,&bono. P. 217: Plures haberi poffunt diſcurſusvocales , quam Deperfectione ineſſendo ,&agendo. ibid. mentales. ibid. Deuno,&aliquo. p. 218. De illatione, &diſcurſuexhypothefi impof- Dediſtinctionereali,& regulis adeam cogno fibili, Deiliationeveriex falſo, Illatio materialis differt ab illatione ratione ma p. 185. ſcendam. p. 219. p. 186. DISSERT, XLV. Controverſadeenterelativo, &abfoluto. àp.220. Relationes contingentes aliæ confiftunt in 4 teriæ, DISSERT, XXXV. Decertitudine, &eviden p. 187. tia : I don ap.187. Certitudinis formalis effentia , & proprietates, ibid. Deevidentiaformali &metaphyfica. p.188. Evidentia multiplex in ſchematiſmum diſpo fita.osak ap.189. Series multiplex , prioritas , & pofterioritas declaratur Evidentiæ proprietates exponuntur. p. 190. DISSERT. XXXVI. De inductione adprima principiapersenotacolligenda, p. 191. àp. 192. Divifiones , & proprietatesprimorumprinci piorum. Inductioquadrupliciter dividitur. ibid. p. 193. Axiomata, &præcognita neceffaria ad indu &ionemphyſicam. : fundamento&termino, aliæ in folo funda. àp.223. mento. DISSERT. XLVI. Deenteſubſtantiali. .231. DISSERT. VLTIMA. Deaccidente , ap.233. DE SCIENTIA RERVM NATVRALIVM: Pars Prima. HYSICO-METAPHYSICA. P DISSERT. PRIMA. Deidea corporisnaturalis. naturalium pag.237. &effentia pag. 238. DISSERT. II Deortu,& mutatione corporum pag. 244. Quoſenſu tria fint principia corporis natura lis? p. 194. DISSERT. III. Deenteexiftente. DISSERT. XXXVII. Deprobabilitate, &im- Dequatuorſtatibusentis. probabilitate. àpag. 195. ap.248. ap.251. ; ibid. Exiſtentia rei creatæ eſt idem realiterac eſſen Schematifmusjudiciiinevidentis. ibid. tia. P255. Proprietates opinionis propriè talis , ſeujudi- DISSERT. IV. Denonente , &nonexiftente, ciiprobabilis. àp. 197. àpag.260. Quidopinio minus aut magis , aut æquèproba- De quadrupliciſpecieoppofitionis. ibid. bilis?quidimprobabilis? : Quidopiniocommunis &fingularis? ibid. Circa diſcurſum probabilem ,vel improbabilem notabilia. Deoppofitione contrariorum. Deoppofitis privativis. Deoppofitis contradictoriis. ibid. p 261. p. 262. P. 262. Denegationeobjectiva,&ftatunegativo p. 264. DISSERT. XXXVIII.Controverfadecompofitio--Velnondaturnegatioformalis àparte rei, vel p. 199. nefcientia , &opinionis ineodem intellectus apag 200. DISSERT. XXXIX. De feriefcientiarum., ap. 202. : Depractico,& fpeculativo. • ibid. eſt mera relatio. àp.266. Quid fit negatio neceffaria, & impoffibilis ? p267. DISSERT. V. Demodis. Quifintcelebriores modi? ap.272. p.276. Deobjectomateriali, & formali, &rationefor- Non diftinguuntur realiter à re modificata. mali fubqua omniumſcientiarum. 4 p.203. àp. 278. Enumeratio, &ſchematiſmusomnium ſcientia- DISSERT. VI. De loco. rum. àp.204. DISSERT. XL. De habitibus , &fcientiisha bitualibus. Dehabitibus voluntatis. àp.206. Proprietates habituum acquifitorum , & divi p.207. fiones. Deſpatio imaginario. Delocoperipatetico,&loco reali, Demultiplici modificationelocali, De replicatione ,&penetratione. Delocali ,& locando. àp.285. 42 àp. 286. p.290. ap. 292. àp. 294. P.299. ibid. Eftimpoffibiliscreaturaexiſtensnullibi , : LOGICO-METAPHYSICA. p. 208. Vbi fint veritates objectivæ ? DISSERT. VII. Detempore, ibid. àpag 300. ibid. ISSERT. XLI. Deprimis , &generaliffi mis humanementisobjectis. pag.209. D Deintelligibili,&rationeobjectiva. p.210. DISSERT. XLII, Deimpoffibili, & enteratio nis. Detemporeimaginario. De temporeAriftotelico &ſenſibili. P.303. De tempore ,& inſtanti realijuxtametaphy ap. 304. ficamconfiderationem. Deduratione,& durabili. P 309, àpeg.211. DISSERT. VIII, Dequantitatererum, ap 310, a 2 Po PoftulataLogico-Mathematica. ibid. Detriplici acceptione quantitatis ſenſu phyſi INDEX. DISSERT. VI. Deſyſtematiselementari,Ana co, metaphyfico,& mathematico, àp.314. ар.360. xagorao, &chimico. Proprietates trium principiorum chimicorum. Status controverfiæ ,& quinque de illaopinio nesfalſæ. p.316. Poftulata propius ad quæftionem pertinentia. p. 365. Quomodopereaprincipia phænomena corpo ris naturalisexplicentur. DISSERT. VII. Defyftemate Ariftotelicojuxta p. 366. P.318. Deplacitisveterum Philofophorum in hac re. ibid. Quantitas continua componitur ex partibus indivifibilibus&c. P.319. PHYSIOLOGIA, Seù PhyſicaGeneralis. DISSERT. PRIMA. Deprincipiis, &cau fisrerum. pag. 323 DISSERT. 11. De cauſamateriali,&formalı, &compofitoincommuni. p. 327. Deeffectu formali ſecundario , ſeu exigentia. p.331. DISSERT. III. Deſyſtemateperipatetico corpo risnaturalis. P.333. Quorundam veterum Philofophorum opinio vindicata. ibid. Deuno perſe , ſeudecompofitione ſubſtan tiali. ibid. Materiæ primæeffentia, &proprietates viginti, àp. 334. Materia prima ſecundum ſe eſt mera indiffe rentiaphyſicaadomnem actualitatem,perin deacfi effetindividuumvagum. Eſtingenerabilis,&incorruptibilis. P335 P-337. Nonpoteſt exiftere neque miraculosèfine-for mafubftantiali, ibid. Nonmagisappetit formas perfectiores. p.338. Demateriisprimispoffibilibus. P.339. De materia prima , &fecunda : remota & proxima د P. 340. Formæ fubftantialis effentia , & proprietates viginti, : ap.340. Nonpoteft confervari neque miraculosè ſe párataà materia. p.342. Inviventibus dantur formæ ſubſtantiales par tiales. ibid. Plures formæ fubftantiales materiales non fub ordinatæ neque miraculose poffunt infor mareeandemnumero materiam. P. 344. Formanoneft tota quiditascompoſiti. p.345. Deorigine formarum,&eductione. DISSERT. IV. De ſyſtemate Epicureo tutionePetriGaffendi, DevacuoexplicationesEpicureæ. De atomis Deatomorumproprietatibus. ibid. ex resto ap 340. P.347. P.349. .p.350. Per atoinos quomodo ſtatus corporum natu ralium exponantur abEpicureis? P.352 DISSERT. V. Defyftemate corporis naturalis exinventioneRenatiCartefii. Demateriaprima Carteſiana. P354. ibid. De diviſione materiæ primæ in triaelementa Cartefiana. p.355. Prædictorum elementoruin proprietates , & effectus, a àp.356. Quomodo Carteſiani phænomena corporis naturalis explicent. P.359. interpretationem Patris Honorati Fabri. àp.367. Syſtema Ariftotelicum prætenfum reftitutum. p. 369. DISSERT. VIII. Cenfuraperipatetica defyſte matishactenusexpofitis. ap.371. Syſtemata illa , quæ nulla agnofcuntaccidentia materialia abfoluta,falfafunt. ibid. Syſtema peripateticum latinum præferendum eft cæteris. p.3720 Quidquid in cæteris ſcitudignum, & eruditum eft corrivari poteft , &debetin ſyſtemaperi pateticum. DISSERT. IX. Decaufaefficiente. Ejusdemeſſentia, & primæ diviſiones. P.373. àp.374. ibid. De anima Mundi, & quintaeffentia caufarum fecundarum, p.376. Placita , & teftimonia San&orum Patrum , & Sapientumquoad hanc rem. ap.378. Admittendæfunt rationes ſeminales in materia naturali, P.379. p. 380. Energia , & virtus caufæ materialis efficientis per quintam effentiam explicatur, DISSERT. X. Decaufafecundaefficientepotis fimumcorporea. Abfolvitur divifio caufarumefficientium. p. 381. Caufæ efficientis corporeæ proprietates trigin p.381. taſeptem. ap.383. Axiomata circa caufamefficientem. àp. 384. Eſt impoffibilis actio in diftans. p.386. Experimenta plura , quæ videntur probare actionem indiſtans. P. 387. Determinatio quoadſpeciem effectus in colle ctione ineft excauſa ſecunda, &Caufa pri ma. Nondaturſeries effectuum. : p.389. p.390. Effectus, qui eſt ab una cauſa,poteſt eſſeab alia diviſive. P.391. Caufa fecunda naturaliternondeterminatur ad producendos effectusjam corruptos. p. 392. Nihitpotestagereinseipsum: multipliciterex ponitur. ibid. Cauſa actione æquivoca agit in ſeipfam, non verò univocâ. P.39 Deantiperiſtaſi , & pluribus circaillam experi ibid. mentis. Simile non agit infimile, neque deftruendo, nequealterando. P.394. •Excepto impetu agens minus intenfum non agit in paſſum magis intenfumſenſuphyfico. P.395 Quomodoagat ſenſumetaphyſico? р. 396. Omneagensagendorepatitur:multipliciterex ponitur. P. 397. Deduplici cauſatotaliejusdem effectus. àp.399. Decauſa immediata ſubſtentiæ, àp.402. DISSERT. XI. Demotu,&impetuincommuni. àp. 480. Divifiomultiplexmotus localis. ibid. De יו INDEX. { Dequiete.. Impetuseſtvismotiva. Decuneo,cochlea,&cochleainfinita. ibid. p.409. ibid. DISSERT. XXII. Dequalitatibus,&qualifica Præterimpetum innatumdaturacquifitus,&eli tionibus corporum. citus. àp. 410. Deintenſo,&remiffo. DISSERT. XII. Deimpetuelicito,&acquisito. Deraro,&denſo. àp.411 . Proprietatesvigintiquatuorutriusque. ibid. Experimentaadhancrem. Deprogreſſucongelationis. Caufalitates diverſæ ad impetum producen 1 dum. Deliquuido,&fluido,&humido. àp. 416. Deduro,ſeufirmo&ficco. ap.448. ibid. àp.452. p.457. p.456. àp.457. àp461. DISSERT. XIII. Deimpetuinnato, qui estgra- Detransformationedurorum inliquida. ibid. Dereſolutionedurorum. vitas. p. 418. .. Decentrogravitatis & reliquis centris. p.419. Decryſtallizatione. Proprietates duodecimgravitatis. DISSERT. XIV. Devielastica. ibid. àp.421. Depræcipitatione. ibid. p.462. ibid. Dereſiſtentia abſoluta,& reſpectiva durorum. Ejus natura ,&caufæ. Ejusdemproprietatesduodecim. Regulæmotus in corporeelaſtico. ibid. ap.422. p.462. Defragili ,& flexibili. p.463. p.426 Delacrymis vitreis , earumque mira fragilitate. Regulæ motus quoad corporanon claſtica . р.464. p.426. Depingui,¯o. DISSERT. XV. Demotufimplicirečto. p.427 Delubrico..... Demotu gravium deorfum ejusque accelera- Deliquabili,&concretili. tione. ibid. Defriabili, fiffili, ſecabili,ductili , Accelerationis naturalis proprietates ,&caufa. ibid. tinctili p.464. ibid. p.465. i , ferrabili , & ibid. DISSERT. XXIII. Dequalitatibusactuoſis. àp. Uterquecelebris calculus accelerationis appro batur. Motus naturalis recti proprietates reliquæ. p.430. 466. àp.428. Communiaomnibus qualitatibus, & peculiaria calorisproponuntur. Demotuviolentorectoverticali , & horizon ibid. De primis qualitatibus fententia Cartefiana , & Epicurea. ibid. SententiaAristotelica. tali. p.431. DISSERT.XVI.Demotumixto. àp.432. p. 467. DeAcido &Alkalichymicisqualitatibus. p.468. Deobliquomixtofurſum. ibid. SenſuMetaphyfico via , ſeulineaprojectorum Caloris proprietates , & variaphænomena ad caufasrevocantur. oblique furfum , aut horizontaliternon eſt Defrigore. parabola. p. 369. P.470. P.433- Dequalitatibusſpecificis , feuoccultis. p.471. Dehorizontalimixto. Deeffluviis,& expiratione. P.434. De motu mixto projectorum oblique deor- Detranſpiratione. ibid. ..... fum. Demotumixto multiplicimixtione. ibid. p.471. P.472. Proprietates ſpecificarum qualitatumad caufas revocantur. DISSERT. XVII. Demotufuperplanum incli natum. àp.435. Inclinati motus deorfum proprietates decem. ap.435... : Motus inclinati ſurſumproprietates. 1 àp.436. DISSERT. XVIII. Demotu reflexo ,&refracto. 1 p.437. Dereflexoperpendiculari. ibid. PHYSICA PARTICULARIS. ISSERT. PRIMA. D ſexdecim. ibid. DeMundo. pag. 473. DeMundo corporco , natura&attributa àp.473. Dereflexononperpendiculari. Motus refracti proprietates. p.438. DISSERT. II. Deoperefexdierum,feuquomodo P.439. DISSERT. XIX. Demotucirculari. p.440. Proprietates motus rotationispotiffimum fim plicis. Demotucircularimixto. ap.440. P.441. Obfervationes octoin motu mixto rotæ. ibid. Difficultas Ariftotelica de rota in medio rotæ, P.442. DISSERT.XX.De motupenduli, P.443. Proprietates quatuordecim motus fune-pen duli. Demotupendulialteriusſpeciei. ibid. P. 444. DISSERT.XXI.Deorganismotuslocalis. p.444. Delibra. Devecte. DeTrochlea. Deaxein peritrochio. Derotis dentatis. ibid. P.445. р.446. ibid. p.447. fitconditusMundus. Antecedentia adprimamdiem. Deopereprimædieimundanæ. ap.478. P.479. p.480. Lucis primigeniæ proprietates quatuordecim. ibid. Deopereſecundædiei. p.481. Cæli funt liquidi. Aquæverè fupercœlos,velincœlis ſunt. ibid. ibid. ibid. Corporacœleftiaconſtantelementis. Suntcorruptibilia. ibid. Defirmamento,& aquisſuperioribus. p.482. Deoperetertiæ diei. ap.483. MethodusDivina inMundocondendo. ibid. ibid. Deaquarumcongregatione. Pertinentia adglobum terraqueum. Deplantarumproductione. p.484. p.485. DeMetallorum , & mineralium productione. ibid. De INDE X. DeTerrestriParadifo. ibid. Dearborevitæ,&arbore ſcientiæ boni ,&mali. pag.486. DefonteParadiſi,&quatuorfluviis. Deoperequartædici. ibid. àp.486. Deproductione globorum cæleftium. p.487. ibid. Denube, nebula, rore,&glacie, Depruina,melle, &manna. Depluvia. Denive,&grandine. Deventis,&triplici corumcaufa. P. 504 ibid. ibid. р.506. àp. 506. DeEcnephia,Typhone,&Preſtere. P.507 Globiilli funtfolido- liquidi. Decentro,gravitate , & athmoſphæra corum globorum. àp.487. Deopere quintæ dici , feu de avibus,&piſci bus. Deopere ſextæ diei. Deferpente, quiEvam ſeduxit. Dedominiohominis inbruta. Dehominiscreatione. ibid. p.489. ibid. ibid. àp.489. Demeteoris ignitis,&primòdetonitru. ibid. Defulgure,& fulmine. Dereliquisignitis. DeCaſtore,Polluce, &Helena. p.508. ibid. ibid. Deſtellis candentibus, igne fatuo , &lambente. p.509. Demeteoris emphaticisac in primis de Iride. àp. 509. PhænomenaIridis explicantur. De imagine , & fimilitudine hominis cumDeo. DeHalone,Parelio. ibid. De productione Eva. DISSERT. III. Deglobo terraqueo. Devirgis, &voragine. p.490. DISSERT.VI. Decorporecælefti. ap.491. p.510. ibid. p.11. p.II. Habita ratione athmoſphærarum intres cælos Paradoxa quæ conſequunturex figuraſphærica terræ. Decentro univerſi,& centroterræ. ibid ibid. Demotu diurno, vel annuo, veltrepidationis. p.492. Devirtute magneticaterræ. ibid. Quidfi terra effetperforata,autab ea ſegmen tumſphæricumabſcinderetur? DeproſpectuterræexLuna. Deglobi terrestris diviſione. Defolidis partibus orbisterrarum. ibid. ibid. ibid. ibid. Demontium altitudine, ac potiffimumdeCau cafo. Dedeſertis. Deſuperficie liqvidaorbisterrarum. Demotuquadrupliciregulari marium. ibid. P.493. ibid. ibid. De fluxu,&refluxu per duplicem hypothe fim. Defalfedinemaris, & cæteris aquarum qualita ibid. tibus. P-494. Defontibus, fluminibus,& lacubus. àp.495. Ortus Auminum quinque modis effe poteft. ibid. DISSERT. IV. DeMundofubterraneo. àp.496. dividiturcorpus cœlefte,ſen æthereum. ibid. Quotfintcæli fecundum diverſas hypotheses? ibid. Liquidi ſuntcæli,&perfe&iffime diaphani. ibid. Corruptibiles , feu alterabiles ſunt. P.512. Syſtema Mundi nullum certum ſtatui poteſt: falſa ſyſtemata feptem celebria deſignantur, quæ ufui funt ad ſupputationem aſtronomi cam. Decaufamotricecæleftium globorum. Deeorumvelocitate,& motu. Aliifunt globi lucidi, aliiilluminati. Deſtellis fixis. Undeſcintillent? Deſyderum influxu. ibid. ibid. P.513. ibid. ibid. ibid. P.514. Altitudo , & magnitudo globorum cæleftium &terræ omnium accuratiſſima defcribitur, pag.515. DeSole , ejusque attributis decem& feptem. pag. 516. Demaculis ſolaribus , carumque obſervationi bus, caufa ,&c. DeLuna. Ejus figura,&ſuperficies ſolido-liquida. ibid. P.517 ibid. Decompagineveluti offea orbisterrarum. ibid. Obfervationestresdecim circaLunam , &ecli Deignefubterraneo. Demontibus ignivomis. 1 àp.497. p.498. DeEtna,acpotiffimum.deeruptioneanni 1669. àp.499. DeVefuvio , &peculiariter de exundatione àp. 500. Adcauſasphyſicasrevocanturphænomenainiis anni 1694. exundationibus obfervata. Deaquafubterranea. 2.501. ibid. Decirculatione aquarum fubterranea de polo adpolum. P. 502. Demari rubrocommunicante cummediterra ibid. neo. Devorticibus. Deaerefubterranco. ibid. ibid. Deterræmotibus coramque phænomenis di verfis. Deventoperæſtatemexpirante exmonteTe ibid. ſtaceo Romæ , &Cafiopropè Interamnam. p.503. DISSERT. V. Deathmosphera , &meteoris. ap. 503. pſestumSolares,tumLunares, DereliquisPlanetis fingillatim. DeCometis. àp.517. p.518. p.519. Depunctis, &circulis cæli imaginariis,&illo rumprimoinvento. àp. 519. Claſſesduæterminorum,&nominumad ſphæ ram armillarem ,& adcæleſtes circulos , & terreftrespertinentium. PHYSICA PARTICULARIS De Elementis. P.521 DISSERT. PRIMA. Controverfadeelemen tis generatim P.523. Ariftotelica elementorum definitio. Denumeroillorumquaternario. Degeneratione eorum,& corruptione. Quomodoinvicemtransmutentur? ibid. ibid. ibid. P.524. Elementaſenſu phyficonon funtactu in mix tis: funt autem ſenſumetaphyſico,&infenfi biliter. àp. 524. In corporum generatione neque ſubſtantialis , neque : INDEX F nequeaccidentalisfitreſolutiousqueadmate riamprimam. p.526. Degravitateelementorum. ibid. Perindegravitantinpropriislocis , acalienis. Quomodoaccendatur,&conferveturflamma lucernæ? ibid. Obſervationesſexcircaaccenfionemignis.ibid. Quoadextinctionemignis obfervationesqua àp.527.くtuor.. ibid. Experimentiaſeptem,quævidenturadverfari ! conclufioni. p.528. Circaflammam candelæ obſervationesunde cim. : p.542. DISSERT. II. Deaeriselemento. P.529. Defumoejusqueproprietatibus.à P.542. Numaerdiftinguaturabæthere? ibid. DISSERT.IV.Deelementoaqua. P.543. Deſcribunturfonticuliportatiles. ibid. Ejusattributa,&proprietatesduodecim. ibid. Aeraliuscraffior,aliusfubtilior. ibid. DISSERT. V.Deterraelemento. P.544. Departiculisaereis. ibid. Deterrapura,&impura. àp.544. Dereliquisproprietatibusaeris. p.530. Hypothefiscarteſianadeelementoterræ.p.545. Aervimclaſticamhabet. : ibid. Dequadrupliciordinepororumterræ. ibid. Aerimpuruspropèterramcompreſſusperpe-Demixtisterreſtribusimperfe&is. 1 ibid. tuòeſt. ibid. Decinereobſervationesſex, ap.545. Aerabfolutamgravitatemhabet. P.531. Decalceproprietatesocto. p.546. Devacuofententiaperipatetica. ibid. Dearena,&præfertimputcolana. ibid. Nullaeſtqualitas,velvirtusimpreſſa,quævoce-Decarbone,&fuligine. 4 ibid. turfugavacui. ibid. Defloccishalituoſis,mucore,&fitu. ibid. Perpetuaplenitudoexcluſovacuoconſervatur ***innaturapergravitatem ,&elateriumaeris. ap.531. ١٠١١ Experimentacircavacuumrecenfentur.p.532. PrimumexperimentumvacuiTorricelliani,ejuf 2 quephænomenatredecim... ibid. Difficultatesexhisphænomenisacceptæcontra ſententiamnoſtram. àp.533. PHYSICAPARTICULARIS. Demixtoinanimi. ISSERT. PRIMA. Defalibusincommuni. DP.547 Quifintſalesfimplicescoruinq;ſpeciesjuxta ExperimentumMagdeburgicumexplicatur. p. Chimicos? ibid. 1 5350 DeSiphonecruribusdeorfuminflexis. ibid. Deſyringa&aquaperillamfurfumafcenden Decryſtallizatione,ejusquemirophænomeno. pag.548. Deſalecommuniobfervationesundecim. ibid. te. p.536. Denitro,ejusquenatura. Exponiturundepondusilludemboloſyringæ adveniat æqualegravitati liquoriselevandi Devitriolo. àp.548. P.549. Dealumine. ibid. . perſyringam, ibid. Detartaro. : ibid. 4 DeAntlia. ibid. DISSERT.II.DefoffilibusMercurialibus. p.550. Experimentumduorummarmorummutuòcon gruentium. Mercuriinatura,&proprietates. ibid. ibid. DISSERT. III.Defoffilibusfulphureis,&bitu-Motusſuctionis,acpariterrefpirationisperae risgravitatemexplicatur. minosis. ap.sso. ibid. Bituminumvariæſpecies. P.SSI. Exindequoqueintramedicascucurbitulascaro attollitur. P.537. DISSERT. IV. Delapidibus. Degenerationelapidum. P.SSI. ibid. Experimentumhortenfis irrigatorii,&ſcyphi inaquaminverfi,&lagenæangufticolli. ibid. Delapidumaugmentationeperintroſuſceptio. nem. ibid. Præcipualapidumgeneracumproprietatibus Detubuliscapillaribus,&aquaperillosultrali bellamafcendente. Phænomenaplurafimiliareferuntur,&adcau ſuisexponuntur. P.552. ibid. Degemmis,&lapillisfingillatim. P.553. Devielearica. ibid. : fasrevocantur. ap.537. Cauſavirtutiselectricæ. P-554-Deellychnio,ſpongia,filtro. p.538. Demagnete,&vimagnetica. ibid. DISSERT.III.Deigniselemento. ibid. Naturamagnetis,¬ioresdecemproprieta Purusignisprincipiumeſtprimariumcaloris,lu-4 tes. ibid. cis,&agitationis. àp.538. Exquiriturcauſavirtutismagneticæ. P.555. Utrumignismixtuseffedebeat,utſenfibiliterlu-Utrumattractionaturalisdiftingvaturabimpul-ceat,&caleat? P.539. fione: ibid. Utrumagitatioprimariòfitabigne,anàſubſtan-Demagnetiſmoglobiterreſtris. ibid. tiaætherca? ibid. Peraccidensdiſtinctumexplicarinequitexto Depabulo,&nutritioneignis. ibid. tovismagnetica.. ibid. Experimenta,&obſervationesſexadindagan-Nequeperſolaeffluvia. ibid. dumpropriumpabulumignis. àp.539. ... Quomodoconjunctimpereffluvia,&chimica Sulphur,&nitrùmſunthujusmodi.... p.540. principia expliceturmultiplexvismagne Phænomenacircaignemadcauſasrevocantur. tica? p.556. ibid. Attractio,&ſuſpenſio ferri referturinfer Degeneratione,&extinctioneflammæ,&ignis impuri. P.541. mentationemathmoſphæræmagneticæ, & ferreæ. A P.557 Ex INDEX Exſyſtemate peripatetico analogia ad vimma gneticam explicandam. Peculiares magis magnetis proprietates. à p. .. ibid. Plantarumortusexſeminè. Seininis, & analogia. .. P.570. ibid. Circulatio fucci per ſemen ejusque lobos. 557. Circa acceſſum ferri ad magnetem obſervatio nesocto. p.558. Quæpertinent ad adhæſionem , &fufpenfio nemferri. Circamotumverticitatisobſervanda. ibid. ibid. Quantumadvirtutis communicationemobſer vationes octo. ibid. Circamotumfugæ obſervationesocto. àp.558. Obfervanda circa magnetem armatum. p.559. Declinationem magnetis confequuntur qua tuor. 1.ibid. Quæpertinentadmagnetisinclinationem. ibid. DISSERT. V. Demetallis. Principia metallorum ingenere. Defodinis, &ortu metallorum. : Comparatiogravitatis metallorum. Deaqua forti , & regia. Dearboribusmetallicis. P.559. ibid. p. 560. ibid. ibid. ...ibid. Demagiſterio magno transmutandi metalla. à p. 560. Deauro,natura& proprietates. Deargento. Deſtanno. Deplumbo. Deære,& ferro. P.571. P.562. ibid ibid. .. p. 563. DISSERT. VI. Demineralibus,feusemimetal lis. Deantimonio,ejusqueproprietatibus. p. 564. ibid. De auripigmento , cerufla , lapislazulo &c. ibid. : PHYSICA PARTICULARIS. DeCorporeanimato. DI SSERT.PRIMA.Corporis animatigenera lia attributa, proprietates. p.565. Animægeneratim fumptæ,&corporis orga nicinotio& definitio. Deunivocatione Vitæmultiplici. ibid. р.566. Nonomnesanimæfuntejusdem ſpeciei. ibid. Utrum animæhominum fintentitative invicem omninofimiles? ibid. Inuno corpore ánimatouna tantum ineſt ani ma. ibid. Nequeinbrutoduæ,nequeinhomineſucceſſive tres animæ admitti debent. Facultates corporeæ vitales diftingvuntur rea ibid. liter ab anima rationali : non veròfacultates incorporeæ ſcilicet intellectus , & voluntas. p.567. Animarationalis non eſt ſubjectum receptivum operationummaterialium. Animæcorporeædiviſibilesfunt. ibid. ibid. Partes integrales animæ corporeæ funthetero . geneæ. ibid. *. Quæ partes corporis organici fint animatæ? p. 508. : DISSERT. II. Devitaplantarum. Anatomeplantarum generalior. àp.568. ibid. Paradigma ortus plantarum expofitum inpro- : creatione fungorum. p. 569. P. 571. Determinatio figuræ& fitus radicum , &ramo rumrepetendaextexturaſeminis. ibid. Undenonnulla ſemina ,& bulbi extra terram germinent? 1. ibid.. Utiliter femina quædam antequam terræ man dentur maceranturaqva. ا. ibid. Terrairrigata potiffimum pluviis vel aqvis lixi vialibus fœcundior evadit. Item fimoimpingvata,&arata. . ibid. P.572. Defpontènaſcentibus. Sineſemine vel furculo,vel ſtolone , vel præ àp. 172. iparatoprincipio feminali nullum vivens na fcitur. ibid. Experimenta , & obfervationes ad hanc rem.-573 De nutritione, augmento,& ftatu plantarum, P.573. Tresfacu'tates vitæ vegetativæ. gnitudinis,&parvitatis. : : ibid. ibid. Corpora aniinata certum habent terminum ma Departibus deſtinatisadnutritionem plantarum. ex obfervationibus D. Malpighii : ſcilicet fi brillis ,globulis ,&lamellis ſqvamatis. p.574. .. Succus circulatur per arbores : qvodprobatur perobfervationes undecim. ibid. Undè neceffitas continuæ nutritionisin arbori bus ? P.575. De nutritione , conformatione cujusqve partis organicæ plantarum. ibid. Unde nodi intruncis,&geniculi in culmisori antur? Deflorumnutritione. ibid. ibid. De fructu vulgari ,& botanico plantarum ... P. 576 Deproceritate ,& craffitie arborum. Depropagatione,&infitione. ibid. ibid. Deplantis,quæ mutuamantipathiam, vel ſym pathiamhabent. Deheliotropio. Deherba ſenſitiva , ſeu mimoſa. P.577. ibid. ibid. Deexcretioneplantarum , &refinisdiverſis , melle,&cerâ. Deanalyſivulgariplantarum. ibid. ibid. De analyſi chymica per diverfos gradus ignis. p.578. DISSERT. III. Demixto animatovita anima lium. p.578. Departibus animaliumanatome compendiaria. ap 579. Devalvulisvaforum. : àp.$80 De glandulis , venis lacteis , & vafis lympha ticis. ibid. DISSFRT. IV. Devitabrutorum,feuanbruta Vivant? àp.581. Diſcrimen explicaturſenſationis ab intelle&io ne ibid. Animamhabent,&fentiuntbruta,nec funt mera automata contra Cartefium. àp.582. RefellunturCarteſianorumrationes. àp.583. DISSET. V. Deviinterna fentiendi. àp.585. Paradigmafunctionisſenſitivæ expofituminfim pliciſſima ſenſione tactus. ibid. Ubi ! INDEX. Ubifiat ſenſatiotatus ? Cerebri anatomeaccuratior. Denervis. àp. 586. àp. 577. ibid. Devianimæ inexcitandis , & comprimendis paffionibus. ibid. : DISSERT. VII. De motuanimalium spontanco. De ſucco nerveo , & ſpiritibus animalibus. à p. 588. Devalvulis nervorum. ibid. Demultiplici diviſionefacultatis internæ ſenſi tivæ. àp. 596. Quo motu ſpontanco careant Zoophyta ? ap. 197. Demuſculis anatomeaccuratior. ibid. ibid. Exponitur dupliciter quomodo affluentibus Deorgano, & ſedepeculiari ſenſus interni.à p. 589. Inplexu retiformi facultatis imaginativæ , pa theticæ , & loco motivæ organum, &fedes ſpiritibus muſculi contrahantur ac dilaten tur. Deinceſſuanimalium. àp. 598. ibid. Perficitur inceſſus per plures motus mixtos eft. Deorgano,&ſedememoriæ, àp. 589. circulares. ibid. ibid. Hominis ſtantis,& ambulantis diſcrimen quoad ibid. Duplici hypothefi phantaſmatum diſtributio,& coordinatioexponitur. altitudinein,& lineam dire&ionis. àp. 589. Exponitur progreſſus ambulationis per impul Utrumſpeciesphantafticæ fint revera figuræ & imagunculæ? Memoriæpeculiariaattributa. ap.590. fum mixtum alterius pedis retrorfum , & 1 deorfum. ibid. Undedifficilis fitinceſſusperarenam? Quomodoordinatimrecordemur? ibid. ibid. ibid. Saltus,curſus , & alii modi incedendiexponun Inquopofitafitfœlix memoria? àp.591. Utrum aboleantur omnino ſpecies exmemo ria? Memoriæ,& reminiſcentiædiſcrimen. ibid. ibid. Deidonea conformatione cerebri ad memori am,judicium,&acumeningenii. ibid. Deviribus, effe&ibus,& affectionibusimagina tionis. ap.591. Devi componendi ſpecies diverſas inunam. ibid. Quæfit contagioimaginationis? àp. 592. Denotisimpreſſis in fætu ex matris imagina tione. tur. ibid. Cur nonnulla animalia agiliorafint adſaltum? ibid. Animalia, quæ latiores pedeshabent, cur minus terræ infigant? P.559 Unde homo , &pleræqueavespedibusduobus ſtare,& incedere poffint? Deinceſſureptilium,&ferpentium. Devolatu. ibid. ibid. ibid. Quomodoavesſe librent, &quafi fufpendant inaere? ibid. Denatatu , & ftatupiſcium in mediis aquis. ibid.. ibid. Depraviscerebriaffectionibus undèpervicacia, De natatorumfitu in natando. Pinguesfacilius innatant,quam macri. ibid. DISSERT. VIII. Demotunaturali,feùvitali. levitas, tetricitas determinantur. Stultitiæ erigo , & proprietates. Defomno,&vigilia. Conciliandi fomni caufædiverſæ. Deexcitatione exfomno. Defomniis. ibid. ibid. ap. 593. ibid. ibid. ibid. Utrum infomnio intelle&ioſpiritualis interve àp. 599. Demotucordis,&arteriarum. Exponiturhypothos Cartefii. Elaterium eftprincipiummotuscordis. ibid. ap600. ibid. ibid . In fibras donataselaterio refunditurmotus na niat? ibid. Demotibuspatheticis,& fpontaneisinfomnio. ibid. Commentitiæ vires imaginationis refelluntur. ibid. DISSERT. VI. Deappetitufenfibili,&paffioni bus. ap. 594. Analogia appetitus concupifcibilis , & irafcibi lis cumnifugravium. Define facultatis appetitiva. ibid. ibid. Utrumejus organum incordevelin cerebro fit : pofitum? ibid. Depaffionibus,ut affectionescorporis animati funt fingillatim. : ap. 595. Depaffione, & motu amoris , natura, &pro prietates ſeptem. Deaudacia,&timore. Deſpe,&deſperatione. Dedolore,&delectatione. ibid. ibid. ibid. turalisnonfolum cordis , fed aliorum vaſo rum. ibid . Compreffio hujusmodi elaterii effe poteft ex imaginatione. Quimotuscordis ſitdiastole,quiſyſtole ? ibid. ibid: Differentiæpulfuum recenfentur. Demoturefpirationis. Diaphragmadeterminathuncmotum. àp.601. ibid. Ufus refpirationis unus eſtpræcipuus ad ju ibid. vandamvimperistalticamventriculi, &inte tinorum. Deriſu:principium &proprietates. Deanhelitu,tui,&ſternutationc. Defingultu. Deſuſpirio. Devomitu,&ruau. : Deoſcitatione ,&pandiculatione. Dereliquis motibus naturalibus. ibid. ibid. ibid. p.602. ibid. ibid. ibid. ibid. ibid. DISSERT. IX. Defenfibus externis , &primò Deira. Propenfionaturalis adpaſſiones. ap.596. ibid. Depaffionibus,quatenus prætercorpusanimam afficiunt. ibid. Demutuadeterminationeinteranimam,&cor pusadaffectiones fuas. R.P. PtolomaiPhiloſophia. ibid. detačtu. Deorganotactusgeneratim. Quæpartestangendivimhabeant? àp.603. ibid. ibid. Texturaexternæcutis exMalpighio accuratius defcripta. ibid. Undealbedo,&rubedo &nigredo cutis ? ibid. b De Deaffe&ionibusdiverfis cutis. INDEX. ibid. Unde ſonis appofitis quidam morbi curentur? De affectione tangendi , & objecto tactili. p.604. Recenſentur ſecundæqualitatestactiles. ibid. Problemata ad tactum pertinentia ad ſeptem capitarevocata. DISSERT. X. Degustatu. p. 604. ap.605. Departibuscapitis , &oris ad ſenſum guſtatus, ibid. ibid. Undeapes ſonoafficiantur,coque auditoconfi ſtant? Degenerationefoni. ibid. ibid. Tremores,& vibrationesaeris àcorporeſono ro eòpertingunt ubi ſonusnon auditur ex obſervationeDigbei. ibid. &motus variosedendi,&bibendi deſtinatis. De triplici ſpecie particularum obſervata op portunead foni generationem. ibid. Inſola linguavisguſtandi reſidet. Potiffimumin ejusapice,&radice. Linguæ fabricaaccuratiffimè obſervata. ibid. ibid. ibid. De glandulis oris , & du&ibus ſalivalibus. p.606. Obſervanda circa falivam. ibid. Affectiones variæ conſequentes guſtatum tum in lingua, tum in aliisoris partibus. Deſaporibus. ibid. àp. 606. Dediſpoſitionibusrequifitis ad ſaporem. p.607. Obſervatiocirca ſaporem infipidum. ibid. Quo progreffu arborum poma & fructus fa poresimmutent? Problematadeſaporibus,&guſtatu. Circa dulcedinem obfervationesſex. ibid. ibid. ibid. Quo ad reliquos ſapores obfervationes quin 1. que. àp.608. Phænomena varia ex mixtionibus Taporum. ibid. DISSERT. XI. Deodoratu. àp. 609. Partes adorganum olfactus pertinentes recen ſentur. ibid. Peculiare organum poſitum eſt in membrana conveſtiente ſquamulasfiftularum. : Deodoribus. ibid. àp. 609. Exhalatio ſeu fumus ex corporibus odoratis effuſus eſt odor in concreto. p.610. Proprietates novem odorem confequentes. ibid. Diffufio ſphærica odorum eſt , & athmoſphæ ram circacorpus odoratum plerumque con-- Nituit. ibid.-Medium,perquoddiffunditurodor,dumimme diatèafficit olfactum , eſt aerſpirabilis, non humoraqueus. Quæpertinentadodorummixturam ? ibid. ibid. Problematadecem deodoribus ,& viodoran di. DISSERT. XII. Deauditu. Fabrica,& ufusorganiauditus. p.611. àp.611. ibid. Exempla tria ad intelligendum ufum organi acuſtici. àp.612. Analogia ,qua mutuo conveniunt ſenſuumom niumorgana. ibid. Minutius ,& fingillatim obſervanturpræcipuæ quæque partes organum auditus componen tes. ap. 612. De affectione impreſſaàſonoinorganumacu Aicum. ap.613. Quæpertinentad vibrationemmembranætym pani. ibid. De tinnituaurium , & bombointro reſonante. ibid. Demira energia affectionis acufticæ ad exci tandos varios motus , & paffiones pro va rietateſoniautmuſicæperceptæ. р.614. Sonuspofituseſtnonin primacolliſionecorpo ris ſonori, ſedin reſultibus particularum ſo norarum. P615. Analogiatriplex ad explicandamſonigeneſim, ibid. Quomodo diverſorum instrumentorum ope multiplexedaturfonus? ibid. Chordarun fonus auttenfioneeditus , autple Aro fuper chordamducto. ibid. Campanæfonusfimilis eſtſono chordarum.ibid. Unde campana obvoluta velleribuslanæ con fufiusfonet? ibid. Sonus multiplex editus ob aerem adactum in. ter corpora folida. ibid. Hujusmodi eſt ſibilus editus inſpirato aere in tubuluin clavis. ibid. Unde ex agitato flagello aut excuffis ſtragulis fonusfiat? Exploſionisfonus varius exponitur. Detibiarum,&fiftularumfono. ibid. ibid p.616. Animalium voces explicantur per ſonum fiftu larum. ibid. Unde diverſitas ſoni vocalium , & confonar 1 tium literarum ? Depropagationefoni. ibid. ibid. Quomodo remiffio propagati ſoni continga . ibid. ibid. ) De propagatione foni per tubum cylindricum, &conicum. Epicureaſententia quoad hancrem. p.617. Proprietates conſequentes propagationem fo ni. ibid. Per parietes, & fimilia duracorpora quomodo propageturfonus? ibid. Plures foni fineconfufione fimulpropagantur. ibid. : Diſcrimentriplex intenfionis foni propagati. ibid. Utrumin infinitumpropagari poffitfonus? itid. Quantatemporis morapropagetur fonus? ibid. De propagatione in recipiente' Boyliano, àp. 618. Secundovel adverſovento,nebuloſo aere, per flaminam aut fumum ut propagetur ſonus? Aere tranquillo , libero , & profundooptimè •diffunduntur foni. ibid. Cur fonus de ſuperioriloco clarioradveniatad *audientem eximo? ibid. Audiens ſonum difcernit unde oriatur aut re fultet. Dediviſioneſonimultiplici. ibid. ibid. Acutus , &gravis fonus adlegespendulorum revocatur. Deafpero,& Aridulo ſono. ibid. P619. 1 Problemata ageometrica de fono acuto , & gravi. ibid. Vox ! INDEX Voxhumanaunde acutior , aut gravior eva Lumentenue nonapparet,ubijadeſtintenfius, ibid. dat? Voxprodu&afub finemacutior editur. ibid. sibid. Timor , morbus , planctusvocemacuit : fecus rifuse. jibid. Dumquisevigilatgravioremvocemedit, ibid. Cur frigida diffuſa ſuper pavimentum acutius Quomagisàlucidorecedit,eòremiffiusfit. ibid. Phyſicus radius luminis confiftit in collectione. ibid. Quæ fitclaritas major luminis? stiibid. Perdieminomnem partem , &ex omni parte fonet,quamcalida? ibid. Tibiæclaufisforaminibusgraviusfonant. ibid. Problemata geometricadeiisdemſonis. ibid.-Deproportione ſonorum habita rationelongi 1 tudinum chordarum. Item comparatatenfioneearundem. ibid. ibid. Soni diffimiles pro diverſa materia chordarum. ibid. Proportio tenfionum affertur in chordis æquè- craffis,&tenfis.. : Craffities chordarum ad rationem magni & ibid. parvi foni, longi& brevis facit. ... p.620. An longius ſonum diffundat craffior chorda? .ibid. Deconsonantia,&diſſonantiafonorum. Unifonachordafonat fi altera pulſetur. ibid. Quidinduobus ſcyphis unifoniscontingat?ibid. Unde ſcyphus diffiliat edita in proximo diffo nante voce? ibid.-Unde conſonantia ſonorum grata fit auditui ? ibid. Ad calculum gradusque muſicos revocatus ſo nusdiverſus humanævocis. ibid. Obſervationes ſeptemad eum calculum perti nentes.c Defimilitudineoctavarum. Defonoreflexo,&Echone. Sonus refringitur. ibid. ibid. àp.621. ibid. Analogiæ tresad intelligentiamEchonis perti nentes. ibid. lumenadvenit. libid. Alucido omnem inpartem diffunditutlumen. ibid. ال. Abopaco item expofito per diem reflectitur lumeninomnempartem. ... ibid. Refringitur radius luminis ex medio in me dium diverſæ denfitatis obliquè penetrans, ibid. 1.. Refractiodiverſa mobilis,& luminis. いいいいい ibid. Refractiones luminis trajecti per vitra plana, convexa, concava , &multarumfacierum. p.626. Deaffectione,feuſpecieviſibili..... ot p 627 Diſcrimen triplex ſpeciei vifibilis ab objecto ipfo. 10. ibid. Problemata optico-phyſica ſpeciei in cubiculum trajecta. ibid. Deuſulentisvitreæ ad foramenfeneftræ ibid. Quæ confequantur objectum pofitum propius vel remotius ad feneftram ? P.628. Vitrum convexum duos focos reciprocos ha bet. Problematafpeciei vifibilis inoculum traject& :::: &vifionis confequentis. ibid. Quæ refractiones fiantinoculis piſcium? ibid. ibid. De uſu crystallini mobilis , & quatuor muſcu lorumad viſionem. QuifintPresbytæ,&Myopes? ibid. Cur objecta remotiora magis clara appareant? ibid. ibid. Echo non eſt ſonus reflexus ſed convolutus. Curitemminusdiſtinta? ibid. Proprietates quinqueEchonis. Sonireflexi proprietates novem. DISSERT. XIII. Devifu. Pratum candidis flofculis diſperfum cur à longè ibid. ibid. totumalbum appareat? p. 629. ibid. Curftellæ, & flamma noctu àlongemajor vi Deorganofacultatis viſivæ. ap 622. ibid. •Analogiæ quatuor ad uſumoculiexponendum. ibid. Partium oculi peculiares proprietates, àp.623. Retina concava eſt adexhibendas imagines di tinaiores. ibid. Noneſtunica,& lævis ſuperficies : mobilis eſt per fibrillas nerveas. Undeperduosoculos unicafitviſio? ibid. ibid. Exdifpofitione oculorum multiplex apparet objectum. Demufculis oculorum, ap. 624. De lumine certafenfuphyſico proponuntur. ibid. àp.624. Lumenpropagaturperlineasretas. ibid. Radius unus alium non impedit à directione : fua. ibid. Noneft vifibile lumenniſi opaco terminatum. ibid. Incidensinopacum reflectitur. Lumenreflexum tingiturobiciscolore. p.625. ibid. Inreflexione obſervat æqualitatem angulorum. ibid. deatur? Quifit uſuspupillæ mobilis? ibid. ibid. Compreſſo oculo objectummajus , & illuftrius exhibetur. ibid. Equi , & fimilia bruta objecta majoranon vi dent. ibid, Oculo in tenebris conſtituto clarius apparet objectum. ibid. Quid contingat oculo poſt inſpectum, Solem translato in locumobfcurum ? ibid. Cur qui diù intenebris fuere mox videre non poffint? ibid. Undèmoleſtè afficiantur oculi à tenebris in lu cemtranslati? р. 630. Utrumfeles , & fimilia bruta lumen ex oculis emittant? ibid. Decircumftantiis obječtivifibilis, quaSenfibi liacommunianominantur. ibid. Undedignofcatur ex vifione ſitus objectorum? ibid. Diſtantia videndo conjiciturſex modis. ibid. Moles , & magnitudo ex viſione judicatur. ibid. &diftantia. Superat captum imaginationis ſyderum moles, ibid. Fi bz INDEX. Figuraobjectiviſi ,&numerusundecolligatur? ibid. Defallaciisoculorum.... p.631. Gurunumoculumclaudamus collimantes?ibid. Exfallaciacirca figuramProſpectivaoritur. ibid. Circadiftantiam fallaciæ oculorumtres. ibid. Denigredine, &corporenigro obfervationes Septem. Dereliquiscoloribus. Quifintprimarii colores ? rios colores. p.643. ap644. ibid. Experimenta, quæ fuadentquinqueeſſeprima ibid. Circamotumfallaciæ quinque. ibid. Urnde radii fus deque appareant in Aamma ...candelæadſtrictis palpebris profpecta? ibid. Natatoresſubaquis confusèvident. ibid: Vifiononfit per emiffionem radiorumab oculo. ibid. Formaleorganumvifionis funt filamentanervea ..:diſperſa perretinam. p.632. Species viſuales funt ipfimet radii undequaque diffufi. Devifioneperorganaexterna. ibid. ibid. Phænomenadecemcircavifionem per minima foramina. Deviſionepervitrum polyoptrum. Pervitraconvexa. DeMicroſcopiis. Devifione pervitraconcaya. DeTeleſcopiis. Deviſioneinſpeculis.: ap.632. p.633. ibid. P.634. ibid. P.635. p.636. Proprietates communes omnibus ſpeculis. ibid. Defpeculoplano. Deſpeculo convexo. Deviſionein ſpeculisconcavis. Deluminecontroversa. Sententiatriplexfuper naturaluminis. ibid. ibid. P.637. ap.637. ibid. Refractio nonnullapetitur adcolores. Undefintverſicolora objecta? .. Obfervationes quatuor de mutatione colorum. ibid. p.645. ibidem. .. : DISSERT, XIV. DeFacultateVitali,&Natu valiCorporisfenfitivi. ibid. Deæſophago & reliquisadprimam&fecundam alimenti præparationem Organis pertinenti bus obfervationesquatuor. DeComeſtione,& Digeftione. Dechylo&fanguificatione. ibid. р.646. p.647. Ratiocur chylusad venas lacteas divertat , & obliquet. p.648. Organa adperfe&ionem ,&circulationem fan guinisminutius deſcribuntur. DeCorde, DePulmonibus. DeHepate DeLiene, feu ſplene, DeRenibus. p.649. ibid. ibid. p.650. ibid. ibid. Demultiplici fanguinis ufu , &ejusdem per fectione. DeCirculationeſanguinis. p 651. р.652. Sanguinis Circulationem evidentia phyſica niti, probatur. ibid. Utrum lumen fit effluvium ,& halitusdiffufus Objectiones contra prædictas probationes fol alucido? OpinioCartefii circalumen. ibid. p.638. SententiaAriftotelica denaturaluminis. ibid. Proprietates luminis. ibid. Luminis fere continuaproductioeft. p. 639. •Diffunditur ſphæricèlumen, fi lucidumſphæri cumfit. ibid. Lumeneffunditurquadrupliciter: diread,refie ibid. xe,refrate,&diffracte. De Lithophosphoro,feulapideBononienfiob fervationesſex. *vationes octo. ibid. vuntur. P-653 De Nutritione & reliquis ulibus fanguinis. ibid. Proprietates nutritionis exponuntur. p. 654. Fames&Sitis definiuntur. Vitia nutritionis quinquerecenfentur, p.655. ibid. DeVita & Morte, De Sanitate,& Morbis. THEOLOGIA NATVRALIS, ibid. ibid. DePhosphoroeoqueliquido , autduro obfer- DISSERT. PRIMA. Defpiritu generatim. ibid. De reliquis corporibus quæ lucem ingenitam habent. Dediaphano &opaco p.640. ibid. Obfervanda quatuorad utriusque naturamin telligendam. Dedifpofitione corporis diaphani. Proprietates diaphəni quatuor. Opacitotidemproprietates. ibid. ibid. ibid. p.641. Quæcontingantincorporeopacoſpeculari?ibid. Decoloribus. Delucecolorata. ap.641. ibid. De lumine ex reflexione,aut refractione colo rato. ibid. Diſcrimen intercolores apparentes,&proprios, tranfeuntes &permanentes. ibid. Alius ex color inactu primo , alius in actu ſe cundo. ibid. De lumine incidente per radios ordinatos. P.642. Dealbedine,&corpore alboobfervationesun decim. ibid, pag. 657. Methodus triplex ad inveſtigandam ſpiritus ibid. ideam. Spiritus proprietates. P 619. Devita conceptus formalis per notiffimas ob fervationes exquiritur. p.660. Gradusvitæ triplex intelle&ualis, ſenſitivæ , & vegetativæ,& difcrimina experimentalicom paratione colliguntur. ibid. Vitainactuſecundo noneſtmotus localis , fed illam modus localis confequitur. ibid. Nonomnecorpuseſtvivens , vivens tameneſt Ipiritus omnis. ibid. DISSERT. II. De exiftentia Summispiritus nempeDei. p. 661. Demonstrationesmorales exiſtentiæ Dei. ibid. DemonſtrationesPhyſicæ. p. 662. Evaſiones quinque contra prædictas demon ſtrationes proponuntur. ibid. Eſt evidens adrempræſentemnilfacereprocef fumininfinituminferie caufarum contingen tium. p.663. Eft 1 1 : i INDEX. Eſt evidens repugnare corpus neceffarioexi ſtens,improductum,&àſe. ibid. Eftevidens ens neceffariòexiſtens eſſeinfinite perfectum,&Deum. OmnipotentiaDei abſolutè connotat poffibilia pro ſtatupoffibilitatis. ap.690. DISSERT. V. DeterminiscontroverfisOmnipo р. 664. Eſt evidenter impoffibilis cafus omnimodus. р.665. Refellitur nonnullorum illegitimaprobatiohu jusevidentiæ. tentiaDei. ap.691. Depoffibilitate creaturainfiuita,seude infini to inmultitudine. ibid. ibid. Repugnatàparterei in ſtatu exiſtentiali infini tum categorematicum in multitudine : datur Demutuacauſalitate.: ар.666. Eſt evidens repugnare mutuam phyficam effici Centiam non interveniente tertio productivo mutuònonproducto. p.667. Minus propriamutua cauſalitas repugnat qui dem, licetnonevidenter,ſed illaaddemon fſtrationesexiſtentiæDei nilpertinet, àp.668. Demonstrationes Metaphyfice de exiftentia Det,feuquedicunturâquafipriori. ap.670. Triplici methodo hujusmodi demonftrationes colligendæ funt. f Tollunturpræjudiciaquatuor. 671. ibid .. Exprincipiis metaphyficis lumine naturæevi dentibusevidenseltDeumexiſtere. ap.673. Teſtimonia quibus oftenditurperinde evidens effe DEUM exiſtere ac prima principia. àp.674. Altera claſſis teſtimoniorum quod multò cer tior , &clarior infit homnibus evidentiade Deoexiſtentequam fitdemonftratio àpoſte àp.675. Tertiaclaſſiscomplectens afferentes perfectio riori. nes fimpliciter fimplices,&attributaDivina evidenterexterminis intelle&ui humano re præfentaripoffibilia. p.677. Quarta claffiscontinens teftimoniade infallibi litate luminisnaturæ, ibid. Proponiturſecunda,&tertiamethodusproban dæconclufionis noftræ. p.678... DISSERT. III. De effentia , &attributisDei. àp.679. Dionyfii Areopagitæ methodus proponitur ad imitandumin repræſenti. ibid. Effentia metaphyficaDei eſt ens illimitatum. ap.681. Quoadnominacommunia aliquo pactoDeo, &creaturis analogia tùm attributionis , tùm proportionis intervenit,& præfertim termi nus ens eſtanalogus reſpectu Dei, & crea turæ, àp.683. Sanctorum Patrum ſenſus quidixere inveniri ۱ honpoffenomenpropriumDei. p. 684. Producuntur illi , qui adDeum intelligenduın progreffi funt per negationemomnium, fu perlationem omnium , & caufam omnium. ap.685. Differentiæ entis non præſcindunt ab ente. p.687. Attributa Divina communia tùm mutuò , tùm abeffentia metaphyſica Divinadiſtingvuntur tantum diſtinctione ratiocinante penes ex preffum. p.688. DISSERT. IV. DeOmnipotentiaDei. ap.689.7 Numillius effentia attributalis fit formaliter di ſtincta ab intellectu , & voluntate Divina? ibid. Determinis OmnipotentiæDei Depoffibili,& impoſſibili... T ibid. ibid. tamende factoinſtatupoffibilitatis,& inten tionali. Depoffibilitate creatura eterna, &immen àp.694. fa. àp.698. Conceptus DivinæEternitatis, & Æternitatis participatæ. De habitudine temporis ad Eternitatem. р.699. ap.700. Numaliquidfit futurum, vel præteritum reſpe Au DivinæÆternitatis ? ibid. Exponiturquomodocontingentia fint ab æter àp.701. noDeopræfentia. DeDivina ſcientia, quomodopræſcientia futu rorumfit,&præſentiumviſio ? Repugnat creatura five permanens , five fuc ibid. ceſſiva, tuinquæ petateffentialiterautconna turaliterproduciab æterno,tùm quæpoffitab æternoproduci. 1 ibid. Repugnat ſimilitercreaturaimmenſa. àp.705. Depoffibilitate creaturaperfectiſſima, &in finiteperfecta. Repugnatutraque creatura. finitum effeAuum. ibid. p.707. Repugnatitemcauſaphyſicaperfectiorumin in Depoffibilitate creatura effentialiter inde ibid. Struibilis,&permanentis. Repugnatutraque. a àp.709. Repugnat peccatum effentialiter incondonabi ibid. le , &a&usvirtutis eſſentialiter impræmia bilis. p.711. Depoffibilitatecreaturaeffentialiter immul tiplicabilis infpecie. Depoffibilitate creatura creantis. ibid. ap.712. Deelevationecaufæadeffectus ſupernaturales. ibid. Repugnat creaturavelnaturaliter ,velſuperna : turaliterpotens creare. p. 713. Depoffibilitatepotentiaobedientialisadquod libet. àp.715. Repugnatpotentia hujusmodi vel activa , vel paffiva. р.716. DISSERT. VI. Deexercitio,&caufalitateDi 1 DeDeocreante. vineOmnipotentia. p.719. : ibid. Eſt evidensnon exneceffitate, ſedexliberavo ibid. luntate Deum creare, quæcreat. Actusprimus proximèexpeditus ad creandum .. eſt OmnipotentiaDeiejusque libertas in actu fecundò. p.720. Divinam libertatem velle actum primum Om nipotentiæ proximè expeditum ad crean dumeſt velle ipſamOmnipotentiam,utcon notantemeffectum fuumproximè poſſibilem. ibid. Decretum Dei nonhabet cauſammotivam, ſed Deus ex plenitudine libertatis ſuæ determi naturquialibet. àp.721, Liber 1 1 INDEX. Libertas Divina in actu ſecundo componitur .. cumDivinaimmutabilitate.. Nullacontingentia,neq;virtualis,agnofcenda eſt ibid. DISSERT. VIII. Deanima rationali ejusque immortalitate. P.740. Diſcrimen explicatur evidentiæ phyficæ circa intrinfecaDeo ,nequedatur complementum extrinfecum,ſedmerumconnotatumDivinæ voluntatis liberæ in actu ſecundo. ibid. Undè denomineturDeus ab æterno liberè vo lens,nonverò creans mundum ? P.722. Creatioformaliseſtmodus noninDeo,ſedinef fectu creato. DeDeoconfervante. ibid. P- 723. Creatæ resutperſeverent effe eſſentialiter indi gent confervatione æquivalenti ad primam : productionem. ibid. Hujusmodi conſervatio à ſolo Deo duntaxat effepoteft. ibid. Idquenon folùmmediatè,ſedſemper immedia tc. ibid. DeDeoconcurrente,&cooperanteimmediatè omnia. ibid. Neceflitate metaphyfica immediatus Dei con curſuspetituradquemlibeteffectum caufarum fecundarum. àp.724. DeDeopramovente, &prædeterminantephy ficè. ap.726. Deus nonconcurrit immediatè cum caufis ne ceffariis perpræmotionem phyſicam. p.727. Conceptus libertatis ejusq;energia minutius ex plicatur. à p.729. Deduplici actu ſecundo modali, &accidentali libertatis. P.730. Eoſuppoſitofacilis redditur ratio , cur negetur phyfica prænotio. ibid. Præmotio quintuplici ſignificatione ufurpatur. àp.73 1. Eſt impoffibile Deum concurrere immediatè cum caufis liberis perpræmotionem phyfi cam quintæ fignificationis. P.732. Summaſententiæ , quæ citra phyficampræmo tionemexplicatconcurfum Deicumliberta tecreata. Prædefinitio Dei libertatem creatam non lædit. P.734. objecta etiam moraliaab opinione circa ea dem objecta ex auctoritate , & fide teftium. ibid. Evidenseſtprudentiffimèaffirmabile,&affirman dumeffe fub gravi obligatione peccati ani mamrationalem eſſe immortalem.. P.741 Evidens eft animam rationalem fupereſſepoſt mortem corporis. ibid. Evidens eſtanimam rationalemabfolutèeſſeim mortalem exnatura fua. ibid. Demonftrationes decemafferunturpleræqueex Platonecorrivatæ ejusque,& aliorum Sapien tumfententiis illuftratæ ad animæ rationalis immortalitatem oftendendam. ibid. Argumenta,&figna de veritate Chriftianæ Re ligiouis decem capitibus perftringuntur. à p.747. Quidquid opponipoffetcontraimmortalitatem animævel evidenter falſumeſt,velevidenter non eftadrem. ibid. RejiciunturEpicureorum objectiones. p.748. Quæque à pſeudo-peripateticis jactabantur, à P.749. DISSERT. IX. DeAttributis reliquisAni merationalis. P.749. Adprobandum: animam rationalem revera effe formam fubftantialem hominis, quatuor ra tiones afferuntur. p.750. Solvuntur objectiones contra allatas rationes. ibid. DeOrigine Animæ rationalis. Anima rationalis multiplex eft. Deſtatu Animæ ſeparatæ. P-751. P.752. ibid. DISSERT. X. Devoluntate,&actibusvolendi. P.759. Aduum voluntatis diſtributio , & feries. pag. 756. P.733 . DISSERT. XI. De Bono,feuObjecto Volunta tis. DeprimaBoni diviſione. Quonampacto prædefinitio illa fit impedibilis? ibid. DISSERT. VII. De intelligentiis , &Angelis. àp.737. Exiftentia, effentia,&proprietates Angelorum. ibid. Eſt evidens exiſtere ſubſtantias invifibiles,& in corporeas. ibid. Comprobatur fpirituum invifibilium exiſtentia : ex energumenis deprehenfis anno 1694. non DeBonohoneſto. DivifionesBoni honeſti DeBonojucundo. DeBonoutili. DeBonisDivinis. Adquatuor revocanturOrdines. DeSummoBono. Attributa SummiBoni. DePulcro. P- 757 ibid. P.758. P-759 P.760. ibid. p.761. ibid. p.762. P.763 . ibid. Attributa , & diſcrimina pulcritudinis. p.764. procul ab Urbe apudMarfos. p.738. Nequidem fubtiliffima corporaAngelis infunt. ibid. Alii Angeli probi funt, alii reprobi. DediftinctioneAngelorum mutua. ibid. ibid. DefpeciebusAngelis infufis ad intelligendum. ibid. DemutuacollocutioneAngelorum. ap739. Angelorum diſtributio in Hierachias , & Cho ros. ! Detempore,&locoAngelico. Demotu locali,& viativaeorundem. 2 ibid. ibid. ibid. Bruta non afficiuntur pulcritudine etiam cor porea. ibid. Pulcritudo crefcere poteſt in infinitum. pag. 765. Num pulcrumamoturut finis cui, vel ut finis qui. p. 766. DISSERTATIO XII. DeBonishumanis, pag.. 767. DeBonovivendi , & ejus attributis. DeBonoScientiæ. DeBonoHonoris. DivifionesHonoris. ibid. p.768. P.769. ibid. De 1 INDEX *DeAmore. Rationes , & dotes ad alienumamoremdeme rendumplurimænumerantur. Affectiones&ſymptomata corum , qui timore pag. 770. p.771. DeBonoDivitiarum. Divifiones earundem. DeNobilitate. P.772. ibid. corripiuntur. Pudor ad timorem revocatur mixtum trifti tia. Is bifariaın ſcatur. p.773. DISSERT. XV. DeVirtutibus. DePotentia Politica. DeMalishumanis. QuatuormalorumClaſſes. P.774. ibid. p.803. ibid. ibid. p.804. Virtutem inmediopoſitameſſe,effatum eſt,& ferèdefinitioAriftotelica. ibid. p.805. DISSERTATIO XIII. De impedimentishu- Ejusdem ambiguæ fignificationes evolvuntur. ibid. manavoluntatis,adagendumvoluntarie liberècircaBonum, AnVirtuseſſepoffit fineprudentia. p.776.- DeViolentia. DeIgnorantia. Ignorantia eſtquadruplex. DeMetu. ibid. P-777 ibid. p.778. ibid. Virtutes quædam fimuleffenonpoffunt. pag. 806. Quæ fintperfectiones virtutesEthicæ. ibid. De Divifione , & Enumeratione Virtutum . ibid. Metusdiſtribuiturinſervilem, &civilem, & re verentialem. 2 ibid. Virtutumdiſtributio & ſchematiſmusin immen fumabirepoteſt. DISSERT. XIV. DeConcupifcentia&Paffioni bus. P-779 DePrudentia. p. 780. Ejusdemproprietates. Attributa &propritatesearundem. Motus primo primi ,& fecundo primi , quid DePrudentiæDiviſione. DeTemperantia. + fint? Paffionum ſedes&organum. Paffionumremedia. p.781. p. 783. DeFortitudine. ibid. Fortitudinis a&uumclaſſes. p. 807. i p.809. p.811. p.812. p.814. p. 816. DeDivifione,&Enumerationepaffionum. pag. DeVirtutibusreliquis,quæin dirigendis Paffio p. 817. nibus verſantur. 784. DePaffionibus fingillatim,&primò deAmore, DeMagnanimitate. ibid. De Manſuctudine , Clementia , Severitate. p.818. p.786. Diſcrimenamoris. Amordividiturin quatuorgradus. p. 787. p.788. Φιλανθρωπίαnon ſatis latinèredditur ibid. Amorisproprietates. DeOdio. Proprietates ejusdem. Dividitur in tresClaſſes. p.789 p. 790. ibid. p. 819. DeModeſtia, ejusqueſpeciebus, DeLiberalitate. DeMagnificentia. DeJuſtitiain genere. DeJuſtitiæſpeciebus. p.791. DeObedientia. Delra. Ejusdemproprietates. P.792. DeEpichia. ibid. DeObfervantia. CurAriftotelesdixerit: Iramcalcareſſe Virtu- DePietate. tis. P.793. DeGratitudine. Ratio , curIra diuturnanon fit. Ira&Odiuminterſedifferunt. DeIracundis. ibid. ap.793. p.794 Anlenitas ſeu placabilitas fit paſſiovel pura ira cundiæprivatio. DeConcupifcentia &Cupiditate. P.795.. p.796. Ariftoteles defideriadiſtribuit in rationalia& ir rationalia. DeFidelitate. DeVeracitate. DeAmicitia. Ejusdem proprietates&attributa. p.820. p.821. p.822. ibid. p.823. p.824. ibid. ibid. p.825. ibid. р.826. p.827. ibid. p. 828. NuminterDeum&hominemeſſepoſſitamici tia. p.797. DeFuga. ibid. p. 829. Quidnam inamicitia fitpotius amarevel ama DeDelectatione. ibid. Celebria Doctorum Dicta circadele&ationem. p.798. ProblemataexAriftoteledejucundisrepræſen tantur. Diſcriminadelectationum. DeTriſtitia. Triſtitia in multiplicesſpeciesdirimitur. Quarum Invidiaeſtpesſima. Deſpeſeu Fiducia. ibid. ibid. p. 799. ibid. p.800. ibid. Numdefideriumcumdeſperatione confiftere poffit. DeAudacia. DeTimore. p.801 . ibid. p.802. ri. Conditiones amicitiæ. Impedimentum amicitiæ. p.83 1. p. 832. ibid Quiddeaxiomateillo ſentiendum : Amicorum cunctaeſſe communia. ibid. Numamici vitam exofficio præferre debea mus. Fructus amicitiæ. DeCaritate& Benevolentia, DeReliglone. ibid. p.833. ibid. p.834 Pænitentia adReligionis officia referenda eſt. р. 836. DIS INDEX. DISSERTATIO ULTIMA. DeUltimo Fine, &HominisBeatitudine. pag.837 Ariiftotelis aliorum ſententia dehominis felici ibid. tate. : Plato conftituit verum & fummumBonum in fruitioneDEI. p.838. In vita præſenti homini contingere nonpos ſe omnibus partibus abſolutam fruitionem. DEL, : P. INDEX TOTIVS PHILOSOPHIÆ. ELEMENTA PHILOSOPHIE, feu LOGICO-GRAMMATICA. IBER PRIMVS. Quid fit Philoſo LOGICO-PHYSICA, Seudemodis cogitandi. DISSERTATIOPRIMA. dorumtotoopere. Synopfis traden DISSERT. II. Depoſſibilitatefciendi. phia , pag. 1. "uplex ejusmunus? pag.47. p.49 Homo plura fcire poteſt in hacvita morta Veritas prima recogitandaàPhiloſo li. pho. DISSERT. III. Poffibilis non eft fcientia huma Modus ,quoHomocogitat. Quomodoper ſignamanifeſtenturcogitata? p.3. p. 2. ibid. P. 4. nauniverfaliffima. p.s1. Diftinguunturobje&a,quæ ſciri poffunt. p. 1. Quid fit vox, vocabulum, idioma? Analyſis compendiaria cujusqueGrammaticævul àp.4. : DISSERT. IV. De artificio ſciendi , quodLogi canuncupatur. p. 52. ArsGrammatica , garis Artificium logicum ſelectum ex Grammatica vul gari P-7 inventæ funt. & Quidfitars Logica ? Paradigma fermonisphilofophici. Determinis,eorumque multiplicidivifione. ap 7. ars Logica fimili ratione p.52. p.s3. ibid. DISSERT. V. DeLogica objectis. Quopactoperterminoscommunesin certasclaf ap.54. DISSERT. VI. Utrum Logica Aristotelicafit P-17 ſes ordinenturres univerſæ ? Terminus communis extrapropoſitionemhabere p.11. poteſt trigintadiverſas ſignificationes , &acce ptiones. .muni. fcientia? Prima principia , &objectum fcientiæ in com 3. ibid. Topica facultas , & Sophistica non eſt ſcien tia. 120 ap. 12. Terminus idem verbo conjundus triginta duas acceptioneshabetdiverſas. ap. 14. P. 59٠ DISSERT. VII. DeneceffitateLogica. ibid. QuidfitLogicamconcurrereadſcientias?p.60. LIBER SECVNDVS Elementorum Philofo- Neceffitasquintuplexdeclaratur. ibid. phiæ. Depropofitione multiplici. pag. 17. ibid. ibid. Auguftini fententiade utilitate Logicæ. p. 63. DISSERT. VIII. De primo modoferendi,feude ap.63. Devera,&falfa.... Propofitio aſſociata cum alia certis particulis vi- Multiplexdefinitionunclaſſisexponitur. p.64. ginti,& amplius acceptioneshabet. Artificium comparandi inutuò quaſcumque pro finitione. ap.18. DefinitioLogicaquidrei, quare fitperultimum genus, &primamdifferentiam? ap.64. pofitiones oppofitas. àp. 21. DISSERT. IX. Defignificatu terminorum.com LIBER TERTIVS Elementorum Philofophiæ, munium,feude univerfalibus. pag. 26. Deultima claſſe propoſitionum ſcilicet inferen р.бб. Multiplex facultas perceptiva hominis expo p.67. nitur. L tium,&illataruın. àp.26. Triplexſpecies illationumconfideratur. P.27. Equipollentes ad primam ſpeciem pertinent. pag.27. Adfecundamvero converſa. Adtertiamſpeciem propofitiones ſpectantes ex p.29. Quomodo cognoſcatfingularia, & univerfalia 4 definita , & particularia,& univerſalia inde finita ? Deuniverfaliideali. Platonondocuit hujusmodiuniverſale. ibid. p. 68. ibid. DISSERT. X. Defacultate intellettus cogno plicantur. LIBER QUARTVS Elementorum. De fyllogifmo. àp ap.31. pag. 37. P37 Exenthymematefyllogifmuin conformare. p. 38. Exintegroconftru,re. Replicarecum aliquaex præmiſſis negabitur. p.39. ibid. Quadruplex claſſis fyllogifmorum proponitur. pag.39. conftruere. Syllogifmos ex propofitionibus non fimplicibus Sexleges fyllogifmorum exponuntur. p. 40. ap.40. Adinveniendummediumterminumtabellaphilo fophicaex arte Lulliana. àp.42. Axiomatapervulgata magis inPhiloſophia. p. 45. R. P. ProlomaiPhilofophia. fcendiunumpermodumplurium, &pluraper modumunius. ap. 69. Termini tranſcendentales ſenſu proprio , & metaphorico accepti declarantur. à p.70. Multiplex diſtinctio rationis explicatur. p.72. &fimilitudi DISSERT. XI. Unitasformalis, nisfatisfuperque estpro affignandis obječtisfci ap.73. entiarum, &adrefellendumuniverfalepseu doplatonicum. 1. DISSERT. XII. De modo copnoſcendi intuitive, &abstractive,feuperſpecies alienas. àp.76. Intellectushumanus proſtatupræſenti inphan tafmatibus , ut fuppofitis & fubftitutis pró objecto inſenſibili , aut fpirituali illud cogno fcit a INDEX. ſcit abſtrativè , & per ſpecies alienas. àpag. 81. Cognofcendoperſpecies alienaspræſcindipo teſt objective. àp. 88. Per hujusmodi præcifionem explicatur univer Vocabulaexarbitrio æquèprimario, &imme diatè ſignificant tum cogitationen loquen tis, tum remcogitatam. ibid. DISSERT. XXV. Deconcretis, &denomina tionibus. ſaleformale. p.90. DISSERT. XIII. Deuniverfaliàparterei. p.91. àp. 143. Concretum objectivumeſt ſubje&um capax,& formaapplicata. DISSERT. XIV. De distinctione rationis non prafcindenteobjective, P.144 Concretum formale aliud eſt quidditativum, àp.96. DISSERT. XV. Deuniverfalirationis. ap. 105. DISSERT. XVI. Dedistinctione media ex na tura rei&virtualiintrinfeca. à p. 109. DISSERT. XVII. Arborphilofopbica reflexa, exUniverfalibus &Pradicabilibus.ap.115. Quidfitindividuumvagum? Univerſale , vel eſt prædicabile , vel fubjici ibid. bile. Vel eſteffentiale,velaccidentale. Veleſt ſubſtantivum,vel adjectivum. р. 116. ibid. ibid. Singulorum diviſio exponitur duplici ſcheina matiſmo. ap. 117. Tricofiffima objetio circa genusgeneris.p.119. aliud denominativum. ibid. Quomodoconcreta formaliavel adje&iva, vel ſubſtantiva, ſeu denominationes multiplicen tur? Quidfitperſona,quidperſonalitas? ibid. P.145. Hi termini,perfona ,fuppofitum, ſunt concreta adjectiva. ibid. DISSERT. XXVI. Defecundo modo ſciendi, feudedivifione&compofitione. p. 146. Totum multipliciter dicitur , & inſchematif. mumdiſtribuitur. ibid. Compofitione,&diviſione metaphyſica mirum inmodumſcientiæpropagantur. Item combinatione. P.147 ibid. DISSERT. XVIII, Deproprietatibus pradicabi- DISSERT.XXVII.Deapprehenfionibus. p. 148 . A liumfingillatim. DeGenere. DeSpecie. DeDifferentia. DeProprio. DeAccidente, P.120. ibid. P. 121. P. 122. р.123. ibid. DISSERT. XIX. Controversadedifferentiafpe àp. 125. cifica. DISSERT. XX. Controversadefingulari ,feu individuo. pag. 127. Quid fit obfcurè ,quid confusè cognofcere? pag.129. Singularitas primò intentionaliter eſt unitas numericacujusque. P.130. Singulare primo intentionale non eſt univer fale. àp. 130. DISSERT. XXI. De figno , &fignificatione. pag. 132. ternorum. Deapprehenſione ſenſuuminternorum , & ex ibid. Deapprehenfione mentali , cjusquediſcrimina àjudicio. P. 149. Devero,&bono multiplex diſtributioin ſche matiſmos. Proprietatesapprehenſionis mentalis. àp. 150. DISSERT. XXVIII. Dejudiciomentali. p.155. p. 153. Effentia , & proprietates judiciimentalisgene rationaccepti. ibid. DISSERT.XXIX.Controverfade Univerfaliina Etualipredicatione,veljudicio mentali.ap.157. DISSERT. XXX. Deprimaria divifione judi ciimentalis in affirmativum , &negati vum. pag. 163. De modo , quoper ſpecies proprias, velalie nas objecta quælibet affirmantur, vel negan tur. p. 164. Signi naturalis , & arbitrarii ſchematiſmus. DISSERT. XXXI. De ulteriori diviſionejudi ibid. Picturæ & fimilia, ſi rectè elaboratæ fint , funt fignanaturalia. p. 133. : In quo conſiſtat vis fignificativa gni? 1 Axiomataquædamcirca ſigna. humani fi p. 134. p. 135. DISSERT.XXII.Devocibus,&locutione.p. 136. Vocesnonfunt naturaliter vocabula. p. 137. De unica linguahumanigeneris antediluviuni. pag. 137. DISSERT. XXIII. De vifignificativa vocum adplacitum. P. 138. Undeinduai ſint Homines ad idiomata inſti tuenda? : p. 139. Delinguis infuſis , tumAdamo , tumincon fuſione Babelica. p. 139. De objecto voluntatis illius in qua conſiſtit vis fignificativa vocabulorum. p.140. DISSERT. XXIV. De multiplicifignificatione Vocabulorum. Demendacio,ejusque malitia. p. 141. àp. 141. Vocabula difformia mentali diſcurſui non funt mendacia. P.142. Itemdifformiapræcisè rebusſignificatis, ibid. ciimentalis. àp.165. Mentaliter haberi nonpoteſt propofitio iden tica. Neque indirectæprædicationis. Nequeconverfiopropoſitionum. p. 166. ibid. ibid. Perſpecies alienas haberipoſſunt æquipollentes propofitiones , & pleræque propofitiones aſſociata expofitælib. 2.elementorum. ibid. Non tamen haberi poffunt per ſpecies pro prias. ibid. Quiddepropofitionedisjunctiva , & conditio nata? ibid. Quid de propofitione disjuncta , ſcu vaga ? pag. 167. Idemobjectum fimul affirmari , & negari non p. 167. poteft. De veritate formali propoſitionis mentalis, ejusqueproprietatibus. Defalfitate objectiva. ibid. p.168. De conſtantia ſubjecti ad veritatem requifi ta. àp. 168. De propoſitione fimul vera ,& fimul falfa. p. 169. Etnequevera,neque falſa. P.170. DIS nepropofitionisverainfalfam &c. INDEX. DISSERT. XXXII, Controverfadecommutatio- Non poteſt cognoſci impoffibileuteft inſe, ap. 171. DISSERT. XXXIII. Controversa de veritate contingenterfuturapropofitionum, ap. 175. p. 212. Ab humano intelle&u cognofcitur impoffibile, uteftinalio. DISSERT, XXXIV. Detertiomodofciendifeu DISSERT. XLIII. Depoffibili. difcurfumentali. p.213. p.214. ap. 182. Poſſibilitas eſtintrinfecapoſſibilibus. P. 215. Deimperiovoluntatis indiſcurſu , & judicio DISSERT. XLIV. Deente, &ejusattributis. mentali. Dediviſionediſcurſus mentalis. p. 184. *pag.216. p. 185. Devero,&bono. P. 217: Plures haberi poffunt diſcurſusvocales , quam Deperfectione ineſſendo ,&agendo. ibid. mentales. ibid. Deuno,&aliquo. p. 218. De illatione, &diſcurſuexhypothefi impof- Dediſtinctionereali,& regulis adeam cogno fibili, Deiliationeveriex falſo, Illatio materialis differt ab illatione ratione ma p. 185. ſcendam. p. 219. p. 186. DISSERT, XLV. Controverſadeenterelativo, &abfoluto. àp.220. Relationes contingentes aliæ confiftunt in 4 teriæ, DISSERT, XXXV. Decertitudine, &eviden p. 187. tia : I don ap.187. Certitudinis formalis effentia , & proprietates, ibid. Deevidentiaformali &metaphyfica. p.188. Evidentia multiplex in ſchematiſmum diſpo fita.osak ap.189. Series multiplex , prioritas , & pofterioritas declaratur Evidentiæ proprietates exponuntur. p. 190. DISSERT. XXXVI. De inductione adprima principiapersenotacolligenda, p. 191. àp. 192. Divifiones , & proprietatesprimorumprinci piorum. Inductioquadrupliciter dividitur. ibid. p. 193. Axiomata, &præcognita neceffaria ad indu &ionemphyſicam. : fundamento&termino, aliæ in folo funda. àp.223. mento. DISSERT. XLVI. Deenteſubſtantiali. .231. DISSERT. VLTIMA. Deaccidente , ap.233. DE SCIENTIA RERVM NATVRALIVM: Pars Prima. HYSICO-METAPHYSICA. P DISSERT. PRIMA. Deidea corporisnaturalis. naturalium pag.237. &effentia pag. 238. DISSERT. II Deortu,& mutatione corporum pag. 244. Quoſenſu tria fint principia corporis natura lis? p. 194. DISSERT. III. Deenteexiftente. DISSERT. XXXVII. Deprobabilitate, &im- Dequatuorſtatibusentis. probabilitate. àpag. 195. ap.248. ap.251. ; ibid. Exiſtentia rei creatæ eſt idem realiterac eſſen Schematifmusjudiciiinevidentis. ibid. tia. P255. Proprietates opinionis propriè talis , ſeujudi- DISSERT. IV. Denonente , &nonexiftente, ciiprobabilis. àp. 197. àpag.260. Quidopinio minus aut magis , aut æquèproba- De quadrupliciſpecieoppofitionis. ibid. bilis?quidimprobabilis? : Quidopiniocommunis &fingularis? ibid. Circa diſcurſum probabilem ,vel improbabilem notabilia. Deoppofitione contrariorum. Deoppofitis privativis. Deoppofitis contradictoriis. ibid. p 261. p. 262. P. 262. Denegationeobjectiva,&ftatunegativo p. 264. DISSERT. XXXVIII.Controverfadecompofitio--Velnondaturnegatioformalis àparte rei, vel p. 199. nefcientia , &opinionis ineodem intellectus apag 200. DISSERT. XXXIX. De feriefcientiarum., ap. 202. : Depractico,& fpeculativo. • ibid. eſt mera relatio. àp.266. Quid fit negatio neceffaria, & impoffibilis ? p267. DISSERT. V. Demodis. Quifintcelebriores modi? ap.272. p.276. Deobjectomateriali, & formali, &rationefor- Non diftinguuntur realiter à re modificata. mali fubqua omniumſcientiarum. 4 p.203. àp. 278. Enumeratio, &ſchematiſmusomnium ſcientia- DISSERT. VI. De loco. rum. àp.204. DISSERT. XL. De habitibus , &fcientiisha bitualibus. Dehabitibus voluntatis. àp.206. Proprietates habituum acquifitorum , & divi p.207. fiones. Deſpatio imaginario. Delocoperipatetico,&loco reali, Demultiplici modificationelocali, De replicatione ,&penetratione. Delocali ,& locando. àp.285. 42 àp. 286. p.290. ap. 292. àp. 294. P.299. ibid. Eftimpoffibiliscreaturaexiſtensnullibi , : LOGICO-METAPHYSICA. p. 208. Vbi fint veritates objectivæ ? DISSERT. VII. Detempore, ibid. àpag 300. ibid. ISSERT. XLI. Deprimis , &generaliffi mis humanementisobjectis. pag.209. D Deintelligibili,&rationeobjectiva. p.210. DISSERT. XLII, Deimpoffibili, & enteratio nis. Detemporeimaginario. De temporeAriftotelico &ſenſibili. P.303. De tempore ,& inſtanti realijuxtametaphy ap. 304. ficamconfiderationem. Deduratione,& durabili. P 309, àpeg.211. DISSERT. VIII, Dequantitatererum, ap 310, a 2 Po PoftulataLogico-Mathematica. ibid. Detriplici acceptione quantitatis ſenſu phyſi INDEX. DISSERT. VI. Deſyſtematiselementari,Ana co, metaphyfico,& mathematico, àp.314. ар.360. xagorao, &chimico. Proprietates trium principiorum chimicorum. Status controverfiæ ,& quinque de illaopinio nesfalſæ. p.316. Poftulata propius ad quæftionem pertinentia. p. 365. Quomodopereaprincipia phænomena corpo ris naturalisexplicentur. DISSERT. VII. Defyftemate Ariftotelicojuxta p. 366. P.318. Deplacitisveterum Philofophorum in hac re. ibid. Quantitas continua componitur ex partibus indivifibilibus&c. P.319. PHYSIOLOGIA, Seù PhyſicaGeneralis. DISSERT. PRIMA. Deprincipiis, &cau fisrerum. pag. 323 DISSERT. 11. De cauſamateriali,&formalı, &compofitoincommuni. p. 327. Deeffectu formali ſecundario , ſeu exigentia. p.331. DISSERT. III. Deſyſtemateperipatetico corpo risnaturalis. P.333. Quorundam veterum Philofophorum opinio vindicata. ibid. Deuno perſe , ſeudecompofitione ſubſtan tiali. ibid. Materiæ primæeffentia, &proprietates viginti, àp. 334. Materia prima ſecundum ſe eſt mera indiffe rentiaphyſicaadomnem actualitatem,perin deacfi effetindividuumvagum. Eſtingenerabilis,&incorruptibilis. P335 P-337. Nonpoteſt exiftere neque miraculosèfine-for mafubftantiali, ibid. Nonmagisappetit formas perfectiores. p.338. Demateriisprimispoffibilibus. P.339. De materia prima , &fecunda : remota & proxima د P. 340. Formæ fubftantialis effentia , & proprietates viginti, : ap.340. Nonpoteft confervari neque miraculosè ſe párataà materia. p.342. Inviventibus dantur formæ ſubſtantiales par tiales. ibid. Plures formæ fubftantiales materiales non fub ordinatæ neque miraculose poffunt infor mareeandemnumero materiam. P. 344. Formanoneft tota quiditascompoſiti. p.345. Deorigine formarum,&eductione. DISSERT. IV. De ſyſtemate Epicureo tutionePetriGaffendi, DevacuoexplicationesEpicureæ. De atomis Deatomorumproprietatibus. ibid. ex resto ap 340. P.347. P.349. .p.350. Per atoinos quomodo ſtatus corporum natu ralium exponantur abEpicureis? P.352 DISSERT. V. Defyftemate corporis naturalis exinventioneRenatiCartefii. Demateriaprima Carteſiana. P354. ibid. De diviſione materiæ primæ in triaelementa Cartefiana. p.355. Prædictorum elementoruin proprietates , & effectus, a àp.356. Quomodo Carteſiani phænomena corporis naturalis explicent. P.359. interpretationem Patris Honorati Fabri. àp.367. Syſtema Ariftotelicum prætenfum reftitutum. p. 369. DISSERT. VIII. Cenfuraperipatetica defyſte matishactenusexpofitis. ap.371. Syſtemata illa , quæ nulla agnofcuntaccidentia materialia abfoluta,falfafunt. ibid. Syſtema peripateticum latinum præferendum eft cæteris. p.3720 Quidquid in cæteris ſcitudignum, & eruditum eft corrivari poteft , &debetin ſyſtemaperi pateticum. DISSERT. IX. Decaufaefficiente. Ejusdemeſſentia, & primæ diviſiones. P.373. àp.374. ibid. De anima Mundi, & quintaeffentia caufarum fecundarum, p.376. Placita , & teftimonia San&orum Patrum , & Sapientumquoad hanc rem. ap.378. Admittendæfunt rationes ſeminales in materia naturali, P.379. p. 380. Energia , & virtus caufæ materialis efficientis per quintam effentiam explicatur, DISSERT. X. Decaufafecundaefficientepotis fimumcorporea. Abfolvitur divifio caufarumefficientium. p. 381. Caufæ efficientis corporeæ proprietates trigin p.381. taſeptem. ap.383. Axiomata circa caufamefficientem. àp. 384. Eſt impoffibilis actio in diftans. p.386. Experimenta plura , quæ videntur probare actionem indiſtans. P. 387. Determinatio quoadſpeciem effectus in colle ctione ineft excauſa ſecunda, &Caufa pri ma. Nondaturſeries effectuum. : p.389. p.390. Effectus, qui eſt ab una cauſa,poteſt eſſeab alia diviſive. P.391. Caufa fecunda naturaliternondeterminatur ad producendos effectusjam corruptos. p. 392. Nihitpotestagereinseipsum: multipliciterex ponitur. ibid. Cauſa actione æquivoca agit in ſeipfam, non verò univocâ. P.39 Deantiperiſtaſi , & pluribus circaillam experi ibid. mentis. Simile non agit infimile, neque deftruendo, nequealterando. P.394. •Excepto impetu agens minus intenfum non agit in paſſum magis intenfumſenſuphyfico. P.395 Quomodoagat ſenſumetaphyſico? р. 396. Omneagensagendorepatitur:multipliciterex ponitur. P. 397. Deduplici cauſatotaliejusdem effectus. àp.399. Decauſa immediata ſubſtentiæ, àp.402. DISSERT. XI. Demotu,&impetuincommuni. àp. 480. Divifiomultiplexmotus localis. ibid. De יו INDEX. { Dequiete.. Impetuseſtvismotiva. Decuneo,cochlea,&cochleainfinita. ibid. p.409. ibid. DISSERT. XXII. Dequalitatibus,&qualifica Præterimpetum innatumdaturacquifitus,&eli tionibus corporum. citus. àp. 410. Deintenſo,&remiffo. DISSERT. XII. Deimpetuelicito,&acquisito. Deraro,&denſo. àp.411 . Proprietatesvigintiquatuorutriusque. ibid. Experimentaadhancrem. Deprogreſſucongelationis. Caufalitates diverſæ ad impetum producen 1 dum. Deliquuido,&fluido,&humido. àp. 416. Deduro,ſeufirmo&ficco. ap.448. ibid. àp.452. p.457. p.456. àp.457. àp461. DISSERT. XIII. Deimpetuinnato, qui estgra- Detransformationedurorum inliquida. ibid. Dereſolutionedurorum. vitas. p. 418. .. Decentrogravitatis & reliquis centris. p.419. Decryſtallizatione. Proprietates duodecimgravitatis. DISSERT. XIV. Devielastica. ibid. àp.421. Depræcipitatione. ibid. p.462. ibid. Dereſiſtentia abſoluta,& reſpectiva durorum. Ejus natura ,&caufæ. Ejusdemproprietatesduodecim. Regulæmotus in corporeelaſtico. ibid. ap.422. p.462. Defragili ,& flexibili. p.463. p.426 Delacrymis vitreis , earumque mira fragilitate. Regulæ motus quoad corporanon claſtica . р.464. p.426. Depingui,¯o. DISSERT. XV. Demotufimplicirečto. p.427 Delubrico..... Demotu gravium deorfum ejusque accelera- Deliquabili,&concretili. tione. ibid. Defriabili, fiffili, ſecabili,ductili , Accelerationis naturalis proprietates ,&caufa. ibid. tinctili p.464. ibid. p.465. i , ferrabili , & ibid. DISSERT. XXIII. Dequalitatibusactuoſis. àp. Uterquecelebris calculus accelerationis appro batur. Motus naturalis recti proprietates reliquæ. p.430. 466. àp.428. Communiaomnibus qualitatibus, & peculiaria calorisproponuntur. Demotuviolentorectoverticali , & horizon ibid. De primis qualitatibus fententia Cartefiana , & Epicurea. ibid. SententiaAristotelica. tali. p.431. DISSERT.XVI.Demotumixto. àp.432. p. 467. DeAcido &Alkalichymicisqualitatibus. p.468. Deobliquomixtofurſum. ibid. SenſuMetaphyfico via , ſeulineaprojectorum Caloris proprietates , & variaphænomena ad caufasrevocantur. oblique furfum , aut horizontaliternon eſt Defrigore. parabola. p. 369. P.470. P.433- Dequalitatibusſpecificis , feuoccultis. p.471. Dehorizontalimixto. Deeffluviis,& expiratione. P.434. De motu mixto projectorum oblique deor- Detranſpiratione. ibid. ..... fum. Demotumixto multiplicimixtione. ibid. p.471. P.472. Proprietates ſpecificarum qualitatumad caufas revocantur. DISSERT. XVII. Demotufuperplanum incli natum. àp.435. Inclinati motus deorfum proprietates decem. ap.435... : Motus inclinati ſurſumproprietates. 1 àp.436. DISSERT. XVIII. Demotu reflexo ,&refracto. 1 p.437. Dereflexoperpendiculari. ibid. PHYSICA PARTICULARIS. ISSERT. PRIMA. D ſexdecim. ibid. DeMundo. pag. 473. DeMundo corporco , natura&attributa àp.473. Dereflexononperpendiculari. Motus refracti proprietates. p.438. DISSERT. II. Deoperefexdierum,feuquomodo P.439. DISSERT. XIX. Demotucirculari. p.440. Proprietates motus rotationispotiffimum fim plicis. Demotucircularimixto. ap.440. P.441. Obfervationes octoin motu mixto rotæ. ibid. Difficultas Ariftotelica de rota in medio rotæ, P.442. DISSERT.XX.De motupenduli, P.443. Proprietates quatuordecim motus fune-pen duli. Demotupendulialteriusſpeciei. ibid. P. 444. DISSERT.XXI.Deorganismotuslocalis. p.444. Delibra. Devecte. DeTrochlea. Deaxein peritrochio. Derotis dentatis. ibid. P.445. р.446. ibid. p.447. fitconditusMundus. Antecedentia adprimamdiem. Deopereprimædieimundanæ. ap.478. P.479. p.480. Lucis primigeniæ proprietates quatuordecim. ibid. Deopereſecundædiei. p.481. Cæli funt liquidi. Aquæverè fupercœlos,velincœlis ſunt. ibid. ibid. ibid. Corporacœleftiaconſtantelementis. Suntcorruptibilia. ibid. Defirmamento,& aquisſuperioribus. p.482. Deoperetertiæ diei. ap.483. MethodusDivina inMundocondendo. ibid. ibid. Deaquarumcongregatione. Pertinentia adglobum terraqueum. Deplantarumproductione. p.484. p.485. DeMetallorum , & mineralium productione. ibid. De INDE X. DeTerrestriParadifo. ibid. Dearborevitæ,&arbore ſcientiæ boni ,&mali. pag.486. DefonteParadiſi,&quatuorfluviis. Deoperequartædici. ibid. àp.486. Deproductione globorum cæleftium. p.487. ibid. Denube, nebula, rore,&glacie, Depruina,melle, &manna. Depluvia. Denive,&grandine. Deventis,&triplici corumcaufa. P. 504 ibid. ibid. р.506. àp. 506. DeEcnephia,Typhone,&Preſtere. P.507 Globiilli funtfolido- liquidi. Decentro,gravitate , & athmoſphæra corum globorum. àp.487. Deopere quintæ dici , feu de avibus,&piſci bus. Deopere ſextæ diei. Deferpente, quiEvam ſeduxit. Dedominiohominis inbruta. Dehominiscreatione. ibid. p.489. ibid. ibid. àp.489. Demeteoris ignitis,&primòdetonitru. ibid. Defulgure,& fulmine. Dereliquisignitis. DeCaſtore,Polluce, &Helena. p.508. ibid. ibid. Deſtellis candentibus, igne fatuo , &lambente. p.509. Demeteoris emphaticisac in primis de Iride. àp. 509. PhænomenaIridis explicantur. De imagine , & fimilitudine hominis cumDeo. DeHalone,Parelio. ibid. De productione Eva. DISSERT. III. Deglobo terraqueo. Devirgis, &voragine. p.490. DISSERT.VI. Decorporecælefti. ap.491. p.510. ibid. p.11. p.II. Habita ratione athmoſphærarum intres cælos Paradoxa quæ conſequunturex figuraſphærica terræ. Decentro univerſi,& centroterræ. ibid ibid. Demotu diurno, vel annuo, veltrepidationis. p.492. Devirtute magneticaterræ. ibid. Quidfi terra effetperforata,autab ea ſegmen tumſphæricumabſcinderetur? DeproſpectuterræexLuna. Deglobi terrestris diviſione. Defolidis partibus orbisterrarum. ibid. ibid. ibid. ibid. Demontium altitudine, ac potiffimumdeCau cafo. Dedeſertis. Deſuperficie liqvidaorbisterrarum. Demotuquadrupliciregulari marium. ibid. P.493. ibid. ibid. De fluxu,&refluxu per duplicem hypothe fim. Defalfedinemaris, & cæteris aquarum qualita ibid. tibus. P-494. Defontibus, fluminibus,& lacubus. àp.495. Ortus Auminum quinque modis effe poteft. ibid. DISSERT. IV. DeMundofubterraneo. àp.496. dividiturcorpus cœlefte,ſen æthereum. ibid. Quotfintcæli fecundum diverſas hypotheses? ibid. Liquidi ſuntcæli,&perfe&iffime diaphani. ibid. Corruptibiles , feu alterabiles ſunt. P.512. Syſtema Mundi nullum certum ſtatui poteſt: falſa ſyſtemata feptem celebria deſignantur, quæ ufui funt ad ſupputationem aſtronomi cam. Decaufamotricecæleftium globorum. Deeorumvelocitate,& motu. Aliifunt globi lucidi, aliiilluminati. Deſtellis fixis. Undeſcintillent? Deſyderum influxu. ibid. ibid. P.513. ibid. ibid. ibid. P.514. Altitudo , & magnitudo globorum cæleftium &terræ omnium accuratiſſima defcribitur, pag.515. DeSole , ejusque attributis decem& feptem. pag. 516. Demaculis ſolaribus , carumque obſervationi bus, caufa ,&c. DeLuna. Ejus figura,&ſuperficies ſolido-liquida. ibid. P.517 ibid. Decompagineveluti offea orbisterrarum. ibid. Obfervationestresdecim circaLunam , &ecli Deignefubterraneo. Demontibus ignivomis. 1 àp.497. p.498. DeEtna,acpotiffimum.deeruptioneanni 1669. àp.499. DeVefuvio , &peculiariter de exundatione àp. 500. Adcauſasphyſicasrevocanturphænomenainiis anni 1694. exundationibus obfervata. Deaquafubterranea. 2.501. ibid. Decirculatione aquarum fubterranea de polo adpolum. P. 502. Demari rubrocommunicante cummediterra ibid. neo. Devorticibus. Deaerefubterranco. ibid. ibid. Deterræmotibus coramque phænomenis di verfis. Deventoperæſtatemexpirante exmonteTe ibid. ſtaceo Romæ , &Cafiopropè Interamnam. p.503. DISSERT. V. Deathmosphera , &meteoris. ap. 503. pſestumSolares,tumLunares, DereliquisPlanetis fingillatim. DeCometis. àp.517. p.518. p.519. Depunctis, &circulis cæli imaginariis,&illo rumprimoinvento. àp. 519. Claſſesduæterminorum,&nominumad ſphæ ram armillarem ,& adcæleſtes circulos , & terreftrespertinentium. PHYSICA PARTICULARIS De Elementis. P.521 DISSERT. PRIMA. Controverfadeelemen tis generatim P.523. Ariftotelica elementorum definitio. Denumeroillorumquaternario. Degeneratione eorum,& corruptione. Quomodoinvicemtransmutentur? ibid. ibid. ibid. P.524. Elementaſenſu phyficonon funtactu in mix tis: funt autem ſenſumetaphyſico,&infenfi biliter. àp. 524. In corporum generatione neque ſubſtantialis , neque : INDEX F nequeaccidentalisfitreſolutiousqueadmate riamprimam. p.526. Degravitateelementorum. ibid. Perindegravitantinpropriislocis , acalienis. Quomodoaccendatur,&conferveturflamma lucernæ? ibid. Obſervationesſexcircaaccenfionemignis.ibid. Quoadextinctionemignis obfervationesqua àp.527.くtuor.. ibid. Experimentiaſeptem,quævidenturadverfari ! conclufioni. p.528. Circaflammam candelæ obſervationesunde cim. : p.542. DISSERT. II. Deaeriselemento. P.529. Defumoejusqueproprietatibus.à P.542. Numaerdiftinguaturabæthere? ibid. DISSERT.IV.Deelementoaqua. P.543. Deſcribunturfonticuliportatiles. ibid. Ejusattributa,&proprietatesduodecim. ibid. Aeraliuscraffior,aliusfubtilior. ibid. DISSERT. V.Deterraelemento. P.544. Departiculisaereis. ibid. Deterrapura,&impura. àp.544. Dereliquisproprietatibusaeris. p.530. Hypothefiscarteſianadeelementoterræ.p.545. Aervimclaſticamhabet. : ibid. Dequadrupliciordinepororumterræ. ibid. Aerimpuruspropèterramcompreſſusperpe-Demixtisterreſtribusimperfe&is. 1 ibid. tuòeſt. ibid. Decinereobſervationesſex, ap.545. Aerabfolutamgravitatemhabet. P.531. Decalceproprietatesocto. p.546. Devacuofententiaperipatetica. ibid. Dearena,&præfertimputcolana. ibid. Nullaeſtqualitas,velvirtusimpreſſa,quævoce-Decarbone,&fuligine. 4 ibid. turfugavacui. ibid. Defloccishalituoſis,mucore,&fitu. ibid. Perpetuaplenitudoexcluſovacuoconſervatur ***innaturapergravitatem ,&elateriumaeris. ap.531. ١٠١١ Experimentacircavacuumrecenfentur.p.532. PrimumexperimentumvacuiTorricelliani,ejuf 2 quephænomenatredecim... ibid. Difficultatesexhisphænomenisacceptæcontra ſententiamnoſtram. àp.533. PHYSICAPARTICULARIS. Demixtoinanimi. ISSERT. PRIMA. Defalibusincommuni. DP.547 Quifintſalesfimplicescoruinq;ſpeciesjuxta ExperimentumMagdeburgicumexplicatur. p. Chimicos? ibid. 1 5350 DeSiphonecruribusdeorfuminflexis. ibid. Deſyringa&aquaperillamfurfumafcenden Decryſtallizatione,ejusquemirophænomeno. pag.548. Deſalecommuniobfervationesundecim. ibid. te. p.536. Denitro,ejusquenatura. Exponiturundepondusilludemboloſyringæ adveniat æqualegravitati liquoriselevandi Devitriolo. àp.548. P.549. Dealumine. ibid. . perſyringam, ibid. Detartaro. : ibid. 4 DeAntlia. ibid. DISSERT.II.DefoffilibusMercurialibus. p.550. Experimentumduorummarmorummutuòcon gruentium. Mercuriinatura,&proprietates. ibid. ibid. DISSERT. III.Defoffilibusfulphureis,&bitu-Motusſuctionis,acpariterrefpirationisperae risgravitatemexplicatur. minosis. ap.sso. ibid. Bituminumvariæſpecies. P.SSI. Exindequoqueintramedicascucurbitulascaro attollitur. P.537. DISSERT. IV. Delapidibus. Degenerationelapidum. P.SSI. ibid. Experimentumhortenfis irrigatorii,&ſcyphi inaquaminverfi,&lagenæangufticolli. ibid. Delapidumaugmentationeperintroſuſceptio. nem. ibid. Præcipualapidumgeneracumproprietatibus Detubuliscapillaribus,&aquaperillosultrali bellamafcendente. Phænomenaplurafimiliareferuntur,&adcau ſuisexponuntur. P.552. ibid. Degemmis,&lapillisfingillatim. P.553. Devielearica. ibid. : fasrevocantur. ap.537. Cauſavirtutiselectricæ. P-554-Deellychnio,ſpongia,filtro. p.538. Demagnete,&vimagnetica. ibid. DISSERT.III.Deigniselemento. ibid. Naturamagnetis,¬ioresdecemproprieta Purusignisprincipiumeſtprimariumcaloris,lu-4 tes. ibid. cis,&agitationis. àp.538. Exquiriturcauſavirtutismagneticæ. P.555. Utrumignismixtuseffedebeat,utſenfibiliterlu-Utrumattractionaturalisdiftingvaturabimpul-ceat,&caleat? P.539. fione: ibid. Utrumagitatioprimariòfitabigne,anàſubſtan-Demagnetiſmoglobiterreſtris. ibid. tiaætherca? ibid. Peraccidensdiſtinctumexplicarinequitexto Depabulo,&nutritioneignis. ibid. tovismagnetica.. ibid. Experimenta,&obſervationesſexadindagan-Nequeperſolaeffluvia. ibid. dumpropriumpabulumignis. àp.539. ... Quomodoconjunctimpereffluvia,&chimica Sulphur,&nitrùmſunthujusmodi.... p.540. principia expliceturmultiplexvismagne Phænomenacircaignemadcauſasrevocantur. tica? p.556. ibid. Attractio,&ſuſpenſio ferri referturinfer Degeneratione,&extinctioneflammæ,&ignis impuri. P.541. mentationemathmoſphæræmagneticæ, & ferreæ. A P.557 Ex INDEX Exſyſtemate peripatetico analogia ad vimma gneticam explicandam. Peculiares magis magnetis proprietates. à p. .. ibid. Plantarumortusexſeminè. Seininis, & analogia. .. P.570. ibid. Circulatio fucci per ſemen ejusque lobos. 557. Circa acceſſum ferri ad magnetem obſervatio nesocto. p.558. Quæpertinent ad adhæſionem , &fufpenfio nemferri. Circamotumverticitatisobſervanda. ibid. ibid. Quantumadvirtutis communicationemobſer vationes octo. ibid. Circamotumfugæ obſervationesocto. àp.558. Obfervanda circa magnetem armatum. p.559. Declinationem magnetis confequuntur qua tuor. 1.ibid. Quæpertinentadmagnetisinclinationem. ibid. DISSERT. V. Demetallis. Principia metallorum ingenere. Defodinis, &ortu metallorum. : Comparatiogravitatis metallorum. Deaqua forti , & regia. Dearboribusmetallicis. P.559. ibid. p. 560. ibid. ibid. ...ibid. Demagiſterio magno transmutandi metalla. à p. 560. Deauro,natura& proprietates. Deargento. Deſtanno. Deplumbo. Deære,& ferro. P.571. P.562. ibid ibid. .. p. 563. DISSERT. VI. Demineralibus,feusemimetal lis. Deantimonio,ejusqueproprietatibus. p. 564. ibid. De auripigmento , cerufla , lapislazulo &c. ibid. : PHYSICA PARTICULARIS. DeCorporeanimato. DI SSERT.PRIMA.Corporis animatigenera lia attributa, proprietates. p.565. Animægeneratim fumptæ,&corporis orga nicinotio& definitio. Deunivocatione Vitæmultiplici. ibid. р.566. Nonomnesanimæfuntejusdem ſpeciei. ibid. Utrum animæhominum fintentitative invicem omninofimiles? ibid. Inuno corpore ánimatouna tantum ineſt ani ma. ibid. Nequeinbrutoduæ,nequeinhomineſucceſſive tres animæ admitti debent. Facultates corporeæ vitales diftingvuntur rea ibid. liter ab anima rationali : non veròfacultates incorporeæ ſcilicet intellectus , & voluntas. p.567. Animarationalis non eſt ſubjectum receptivum operationummaterialium. Animæcorporeædiviſibilesfunt. ibid. ibid. Partes integrales animæ corporeæ funthetero . geneæ. ibid. *. Quæ partes corporis organici fint animatæ? p. 508. : DISSERT. II. Devitaplantarum. Anatomeplantarum generalior. àp.568. ibid. Paradigma ortus plantarum expofitum inpro- : creatione fungorum. p. 569. P. 571. Determinatio figuræ& fitus radicum , &ramo rumrepetendaextexturaſeminis. ibid. Undenonnulla ſemina ,& bulbi extra terram germinent? 1. ibid.. Utiliter femina quædam antequam terræ man dentur maceranturaqva. ا. ibid. Terrairrigata potiffimum pluviis vel aqvis lixi vialibus fœcundior evadit. Item fimoimpingvata,&arata. . ibid. P.572. Defpontènaſcentibus. Sineſemine vel furculo,vel ſtolone , vel præ àp. 172. iparatoprincipio feminali nullum vivens na fcitur. ibid. Experimenta , & obfervationes ad hanc rem.-573 De nutritione, augmento,& ftatu plantarum, P.573. Tresfacu'tates vitæ vegetativæ. gnitudinis,&parvitatis. : : ibid. ibid. Corpora aniinata certum habent terminum ma Departibus deſtinatisadnutritionem plantarum. ex obfervationibus D. Malpighii : ſcilicet fi brillis ,globulis ,&lamellis ſqvamatis. p.574. .. Succus circulatur per arbores : qvodprobatur perobfervationes undecim. ibid. Undè neceffitas continuæ nutritionisin arbori bus ? P.575. De nutritione , conformatione cujusqve partis organicæ plantarum. ibid. Unde nodi intruncis,&geniculi in culmisori antur? Deflorumnutritione. ibid. ibid. De fructu vulgari ,& botanico plantarum ... P. 576 Deproceritate ,& craffitie arborum. Depropagatione,&infitione. ibid. ibid. Deplantis,quæ mutuamantipathiam, vel ſym pathiamhabent. Deheliotropio. Deherba ſenſitiva , ſeu mimoſa. P.577. ibid. ibid. Deexcretioneplantarum , &refinisdiverſis , melle,&cerâ. Deanalyſivulgariplantarum. ibid. ibid. De analyſi chymica per diverfos gradus ignis. p.578. DISSERT. III. Demixto animatovita anima lium. p.578. Departibus animaliumanatome compendiaria. ap 579. Devalvulisvaforum. : àp.$80 De glandulis , venis lacteis , & vafis lympha ticis. ibid. DISSFRT. IV. Devitabrutorum,feuanbruta Vivant? àp.581. Diſcrimen explicaturſenſationis ab intelle&io ne ibid. Animamhabent,&fentiuntbruta,nec funt mera automata contra Cartefium. àp.582. RefellunturCarteſianorumrationes. àp.583. DISSET. V. Deviinterna fentiendi. àp.585. Paradigmafunctionisſenſitivæ expofituminfim pliciſſima ſenſione tactus. ibid. Ubi ! INDEX. Ubifiat ſenſatiotatus ? Cerebri anatomeaccuratior. Denervis. àp. 586. àp. 577. ibid. Devianimæ inexcitandis , & comprimendis paffionibus. ibid. : DISSERT. VII. De motuanimalium spontanco. De ſucco nerveo , & ſpiritibus animalibus. à p. 588. Devalvulis nervorum. ibid. Demultiplici diviſionefacultatis internæ ſenſi tivæ. àp. 596. Quo motu ſpontanco careant Zoophyta ? ap. 197. Demuſculis anatomeaccuratior. ibid. ibid. Exponitur dupliciter quomodo affluentibus Deorgano, & ſedepeculiari ſenſus interni.à p. 589. Inplexu retiformi facultatis imaginativæ , pa theticæ , & loco motivæ organum, &fedes ſpiritibus muſculi contrahantur ac dilaten tur. Deinceſſuanimalium. àp. 598. ibid. Perficitur inceſſus per plures motus mixtos eft. Deorgano,&ſedememoriæ, àp. 589. circulares. ibid. ibid. Hominis ſtantis,& ambulantis diſcrimen quoad ibid. Duplici hypothefi phantaſmatum diſtributio,& coordinatioexponitur. altitudinein,& lineam dire&ionis. àp. 589. Exponitur progreſſus ambulationis per impul Utrumſpeciesphantafticæ fint revera figuræ & imagunculæ? Memoriæpeculiariaattributa. ap.590. fum mixtum alterius pedis retrorfum , & 1 deorfum. ibid. Undedifficilis fitinceſſusperarenam? Quomodoordinatimrecordemur? ibid. ibid. ibid. Saltus,curſus , & alii modi incedendiexponun Inquopofitafitfœlix memoria? àp.591. Utrum aboleantur omnino ſpecies exmemo ria? Memoriæ,& reminiſcentiædiſcrimen. ibid. ibid. Deidonea conformatione cerebri ad memori am,judicium,&acumeningenii. ibid. Deviribus, effe&ibus,& affectionibusimagina tionis. ap.591. Devi componendi ſpecies diverſas inunam. ibid. Quæfit contagioimaginationis? àp. 592. Denotisimpreſſis in fætu ex matris imagina tione. tur. ibid. Cur nonnulla animalia agiliorafint adſaltum? ibid. Animalia, quæ latiores pedeshabent, cur minus terræ infigant? P.559 Unde homo , &pleræqueavespedibusduobus ſtare,& incedere poffint? Deinceſſureptilium,&ferpentium. Devolatu. ibid. ibid. ibid. Quomodoavesſe librent, &quafi fufpendant inaere? ibid. Denatatu , & ftatupiſcium in mediis aquis. ibid.. ibid. Depraviscerebriaffectionibus undèpervicacia, De natatorumfitu in natando. Pinguesfacilius innatant,quam macri. ibid. DISSERT. VIII. Demotunaturali,feùvitali. levitas, tetricitas determinantur. Stultitiæ erigo , & proprietates. Defomno,&vigilia. Conciliandi fomni caufædiverſæ. Deexcitatione exfomno. Defomniis. ibid. ibid. ap. 593. ibid. ibid. ibid. Utrum infomnio intelle&ioſpiritualis interve àp. 599. Demotucordis,&arteriarum. Exponiturhypothos Cartefii. Elaterium eftprincipiummotuscordis. ibid. ap600. ibid. ibid . In fibras donataselaterio refunditurmotus na niat? ibid. Demotibuspatheticis,& fpontaneisinfomnio. ibid. Commentitiæ vires imaginationis refelluntur. ibid. DISSERT. VI. Deappetitufenfibili,&paffioni bus. ap. 594. Analogia appetitus concupifcibilis , & irafcibi lis cumnifugravium. Define facultatis appetitiva. ibid. ibid. Utrumejus organum incordevelin cerebro fit : pofitum? ibid. Depaffionibus,ut affectionescorporis animati funt fingillatim. : ap. 595. Depaffione, & motu amoris , natura, &pro prietates ſeptem. Deaudacia,&timore. Deſpe,&deſperatione. Dedolore,&delectatione. ibid. ibid. ibid. turalisnonfolum cordis , fed aliorum vaſo rum. ibid . Compreffio hujusmodi elaterii effe poteft ex imaginatione. Quimotuscordis ſitdiastole,quiſyſtole ? ibid. ibid: Differentiæpulfuum recenfentur. Demoturefpirationis. Diaphragmadeterminathuncmotum. àp.601. ibid. Ufus refpirationis unus eſtpræcipuus ad ju ibid. vandamvimperistalticamventriculi, &inte tinorum. Deriſu:principium &proprietates. Deanhelitu,tui,&ſternutationc. Defingultu. Deſuſpirio. Devomitu,&ruau. : Deoſcitatione ,&pandiculatione. Dereliquis motibus naturalibus. ibid. ibid. ibid. p.602. ibid. ibid. ibid. ibid. ibid. DISSERT. IX. Defenfibus externis , &primò Deira. Propenfionaturalis adpaſſiones. ap.596. ibid. Depaffionibus,quatenus prætercorpusanimam afficiunt. ibid. Demutuadeterminationeinteranimam,&cor pusadaffectiones fuas. R.P. PtolomaiPhiloſophia. ibid. detačtu. Deorganotactusgeneratim. Quæpartestangendivimhabeant? àp.603. ibid. ibid. Texturaexternæcutis exMalpighio accuratius defcripta. ibid. Undealbedo,&rubedo &nigredo cutis ? ibid. b De Deaffe&ionibusdiverfis cutis. INDEX. ibid. Unde ſonis appofitis quidam morbi curentur? De affectione tangendi , & objecto tactili. p.604. Recenſentur ſecundæqualitatestactiles. ibid. Problemata ad tactum pertinentia ad ſeptem capitarevocata. DISSERT. X. Degustatu. p. 604. ap.605. Departibuscapitis , &oris ad ſenſum guſtatus, ibid. ibid. Undeapes ſonoafficiantur,coque auditoconfi ſtant? Degenerationefoni. ibid. ibid. Tremores,& vibrationesaeris àcorporeſono ro eòpertingunt ubi ſonusnon auditur ex obſervationeDigbei. ibid. &motus variosedendi,&bibendi deſtinatis. De triplici ſpecie particularum obſervata op portunead foni generationem. ibid. Inſola linguavisguſtandi reſidet. Potiffimumin ejusapice,&radice. Linguæ fabricaaccuratiffimè obſervata. ibid. ibid. ibid. De glandulis oris , & du&ibus ſalivalibus. p.606. Obſervanda circa falivam. ibid. Affectiones variæ conſequentes guſtatum tum in lingua, tum in aliisoris partibus. Deſaporibus. ibid. àp. 606. Dediſpoſitionibusrequifitis ad ſaporem. p.607. Obſervatiocirca ſaporem infipidum. ibid. Quo progreffu arborum poma & fructus fa poresimmutent? Problematadeſaporibus,&guſtatu. Circa dulcedinem obfervationesſex. ibid. ibid. ibid. Quo ad reliquos ſapores obfervationes quin 1. que. àp.608. Phænomena varia ex mixtionibus Taporum. ibid. DISSERT. XI. Deodoratu. àp. 609. Partes adorganum olfactus pertinentes recen ſentur. ibid. Peculiare organum poſitum eſt in membrana conveſtiente ſquamulasfiftularum. : Deodoribus. ibid. àp. 609. Exhalatio ſeu fumus ex corporibus odoratis effuſus eſt odor in concreto. p.610. Proprietates novem odorem confequentes. ibid. Diffufio ſphærica odorum eſt , & athmoſphæ ram circacorpus odoratum plerumque con-- Nituit. ibid.-Medium,perquoddiffunditurodor,dumimme diatèafficit olfactum , eſt aerſpirabilis, non humoraqueus. Quæpertinentadodorummixturam ? ibid. ibid. Problematadecem deodoribus ,& viodoran di. DISSERT. XII. Deauditu. Fabrica,& ufusorganiauditus. p.611. àp.611. ibid. Exempla tria ad intelligendum ufum organi acuſtici. àp.612. Analogia ,qua mutuo conveniunt ſenſuumom niumorgana. ibid. Minutius ,& fingillatim obſervanturpræcipuæ quæque partes organum auditus componen tes. ap. 612. De affectione impreſſaàſonoinorganumacu Aicum. ap.613. Quæpertinentad vibrationemmembranætym pani. ibid. De tinnituaurium , & bombointro reſonante. ibid. Demira energia affectionis acufticæ ad exci tandos varios motus , & paffiones pro va rietateſoniautmuſicæperceptæ. р.614. Sonuspofituseſtnonin primacolliſionecorpo ris ſonori, ſedin reſultibus particularum ſo norarum. P615. Analogiatriplex ad explicandamſonigeneſim, ibid. Quomodo diverſorum instrumentorum ope multiplexedaturfonus? ibid. Chordarun fonus auttenfioneeditus , autple Aro fuper chordamducto. ibid. Campanæfonusfimilis eſtſono chordarum.ibid. Unde campana obvoluta velleribuslanæ con fufiusfonet? ibid. Sonus multiplex editus ob aerem adactum in. ter corpora folida. ibid. Hujusmodi eſt ſibilus editus inſpirato aere in tubuluin clavis. ibid. Unde ex agitato flagello aut excuffis ſtragulis fonusfiat? Exploſionisfonus varius exponitur. Detibiarum,&fiftularumfono. ibid. ibid p.616. Animalium voces explicantur per ſonum fiftu larum. ibid. Unde diverſitas ſoni vocalium , & confonar 1 tium literarum ? Depropagationefoni. ibid. ibid. Quomodo remiffio propagati ſoni continga . ibid. ibid. ) De propagatione foni per tubum cylindricum, &conicum. Epicureaſententia quoad hancrem. p.617. Proprietates conſequentes propagationem fo ni. ibid. Per parietes, & fimilia duracorpora quomodo propageturfonus? ibid. Plures foni fineconfufione fimulpropagantur. ibid. : Diſcrimentriplex intenfionis foni propagati. ibid. Utrumin infinitumpropagari poffitfonus? itid. Quantatemporis morapropagetur fonus? ibid. De propagatione in recipiente' Boyliano, àp. 618. Secundovel adverſovento,nebuloſo aere, per flaminam aut fumum ut propagetur ſonus? Aere tranquillo , libero , & profundooptimè •diffunduntur foni. ibid. Cur fonus de ſuperioriloco clarioradveniatad *audientem eximo? ibid. Audiens ſonum difcernit unde oriatur aut re fultet. Dediviſioneſonimultiplici. ibid. ibid. Acutus , &gravis fonus adlegespendulorum revocatur. Deafpero,& Aridulo ſono. ibid. P619. 1 Problemata ageometrica de fono acuto , & gravi. ibid. Vox ! INDEX Voxhumanaunde acutior , aut gravior eva Lumentenue nonapparet,ubijadeſtintenfius, ibid. dat? Voxprodu&afub finemacutior editur. ibid. sibid. Timor , morbus , planctusvocemacuit : fecus rifuse. jibid. Dumquisevigilatgravioremvocemedit, ibid. Cur frigida diffuſa ſuper pavimentum acutius Quomagisàlucidorecedit,eòremiffiusfit. ibid. Phyſicus radius luminis confiftit in collectione. ibid. Quæ fitclaritas major luminis? stiibid. Perdieminomnem partem , &ex omni parte fonet,quamcalida? ibid. Tibiæclaufisforaminibusgraviusfonant. ibid. Problemata geometricadeiisdemſonis. ibid.-Deproportione ſonorum habita rationelongi 1 tudinum chordarum. Item comparatatenfioneearundem. ibid. ibid. Soni diffimiles pro diverſa materia chordarum. ibid. Proportio tenfionum affertur in chordis æquè- craffis,&tenfis.. : Craffities chordarum ad rationem magni & ibid. parvi foni, longi& brevis facit. ... p.620. An longius ſonum diffundat craffior chorda? .ibid. Deconsonantia,&diſſonantiafonorum. Unifonachordafonat fi altera pulſetur. ibid. Quidinduobus ſcyphis unifoniscontingat?ibid. Unde ſcyphus diffiliat edita in proximo diffo nante voce? ibid.-Unde conſonantia ſonorum grata fit auditui ? ibid. Ad calculum gradusque muſicos revocatus ſo nusdiverſus humanævocis. ibid. Obſervationes ſeptemad eum calculum perti nentes.c Defimilitudineoctavarum. Defonoreflexo,&Echone. Sonus refringitur. ibid. ibid. àp.621. ibid. Analogiæ tresad intelligentiamEchonis perti nentes. ibid. lumenadvenit. libid. Alucido omnem inpartem diffunditutlumen. ibid. ال. Abopaco item expofito per diem reflectitur lumeninomnempartem. ... ibid. Refringitur radius luminis ex medio in me dium diverſæ denfitatis obliquè penetrans, ibid. 1.. Refractiodiverſa mobilis,& luminis. いいいいい ibid. Refractiones luminis trajecti per vitra plana, convexa, concava , &multarumfacierum. p.626. Deaffectione,feuſpecieviſibili..... ot p 627 Diſcrimen triplex ſpeciei vifibilis ab objecto ipfo. 10. ibid. Problemata optico-phyſica ſpeciei in cubiculum trajecta. ibid. Deuſulentisvitreæ ad foramenfeneftræ ibid. Quæ confequantur objectum pofitum propius vel remotius ad feneftram ? P.628. Vitrum convexum duos focos reciprocos ha bet. Problematafpeciei vifibilis inoculum traject& :::: &vifionis confequentis. ibid. Quæ refractiones fiantinoculis piſcium? ibid. ibid. De uſu crystallini mobilis , & quatuor muſcu lorumad viſionem. QuifintPresbytæ,&Myopes? ibid. Cur objecta remotiora magis clara appareant? ibid. ibid. Echo non eſt ſonus reflexus ſed convolutus. Curitemminusdiſtinta? ibid. Proprietates quinqueEchonis. Sonireflexi proprietates novem. DISSERT. XIII. Devifu. Pratum candidis flofculis diſperfum cur à longè ibid. ibid. totumalbum appareat? p. 629. ibid. Curftellæ, & flamma noctu àlongemajor vi Deorganofacultatis viſivæ. ap 622. ibid. •Analogiæ quatuor ad uſumoculiexponendum. ibid. Partium oculi peculiares proprietates, àp.623. Retina concava eſt adexhibendas imagines di tinaiores. ibid. Noneſtunica,& lævis ſuperficies : mobilis eſt per fibrillas nerveas. Undeperduosoculos unicafitviſio? ibid. ibid. Exdifpofitione oculorum multiplex apparet objectum. Demufculis oculorum, ap. 624. De lumine certafenfuphyſico proponuntur. ibid. àp.624. Lumenpropagaturperlineasretas. ibid. Radius unus alium non impedit à directione : fua. ibid. Noneft vifibile lumenniſi opaco terminatum. ibid. Incidensinopacum reflectitur. Lumenreflexum tingiturobiciscolore. p.625. ibid. Inreflexione obſervat æqualitatem angulorum. ibid. deatur? Quifit uſuspupillæ mobilis? ibid. ibid. Compreſſo oculo objectummajus , & illuftrius exhibetur. ibid. Equi , & fimilia bruta objecta majoranon vi dent. ibid, Oculo in tenebris conſtituto clarius apparet objectum. ibid. Quid contingat oculo poſt inſpectum, Solem translato in locumobfcurum ? ibid. Cur qui diù intenebris fuere mox videre non poffint? ibid. Undèmoleſtè afficiantur oculi à tenebris in lu cemtranslati? р. 630. Utrumfeles , & fimilia bruta lumen ex oculis emittant? ibid. Decircumftantiis obječtivifibilis, quaSenfibi liacommunianominantur. ibid. Undedignofcatur ex vifione ſitus objectorum? ibid. Diſtantia videndo conjiciturſex modis. ibid. Moles , & magnitudo ex viſione judicatur. ibid. &diftantia. Superat captum imaginationis ſyderum moles, ibid. Fi bz INDEX. Figuraobjectiviſi ,&numerusundecolligatur? ibid. Defallaciisoculorum.... p.631. Gurunumoculumclaudamus collimantes?ibid. Exfallaciacirca figuramProſpectivaoritur. ibid. Circadiftantiam fallaciæ oculorumtres. ibid. Denigredine, &corporenigro obfervationes Septem. Dereliquiscoloribus. Quifintprimarii colores ? rios colores. p.643. ap644. ibid. Experimenta, quæ fuadentquinqueeſſeprima ibid. Circamotumfallaciæ quinque. ibid. Urnde radii fus deque appareant in Aamma ...candelæadſtrictis palpebris profpecta? ibid. Natatoresſubaquis confusèvident. ibid: Vifiononfit per emiffionem radiorumab oculo. ibid. Formaleorganumvifionis funt filamentanervea ..:diſperſa perretinam. p.632. Species viſuales funt ipfimet radii undequaque diffufi. Devifioneperorganaexterna. ibid. ibid. Phænomenadecemcircavifionem per minima foramina. Deviſionepervitrum polyoptrum. Pervitraconvexa. DeMicroſcopiis. Devifione pervitraconcaya. DeTeleſcopiis. Deviſioneinſpeculis.: ap.632. p.633. ibid. P.634. ibid. P.635. p.636. Proprietates communes omnibus ſpeculis. ibid. Defpeculoplano. Deſpeculo convexo. Deviſionein ſpeculisconcavis. Deluminecontroversa. Sententiatriplexfuper naturaluminis. ibid. ibid. P.637. ap.637. ibid. Refractio nonnullapetitur adcolores. Undefintverſicolora objecta? .. Obfervationes quatuor de mutatione colorum. ibid. p.645. ibidem. .. : DISSERT, XIV. DeFacultateVitali,&Natu valiCorporisfenfitivi. ibid. Deæſophago & reliquisadprimam&fecundam alimenti præparationem Organis pertinenti bus obfervationesquatuor. DeComeſtione,& Digeftione. Dechylo&fanguificatione. ibid. р.646. p.647. Ratiocur chylusad venas lacteas divertat , & obliquet. p.648. Organa adperfe&ionem ,&circulationem fan guinisminutius deſcribuntur. DeCorde, DePulmonibus. DeHepate DeLiene, feu ſplene, DeRenibus. p.649. ibid. ibid. p.650. ibid. ibid. Demultiplici fanguinis ufu , &ejusdem per fectione. DeCirculationeſanguinis. p 651. р.652. Sanguinis Circulationem evidentia phyſica niti, probatur. ibid. Utrum lumen fit effluvium ,& halitusdiffufus Objectiones contra prædictas probationes fol alucido? OpinioCartefii circalumen. ibid. p.638. SententiaAriftotelica denaturaluminis. ibid. Proprietates luminis. ibid. Luminis fere continuaproductioeft. p. 639. •Diffunditur ſphæricèlumen, fi lucidumſphæri cumfit. ibid. Lumeneffunditurquadrupliciter: diread,refie ibid. xe,refrate,&diffracte. De Lithophosphoro,feulapideBononienfiob fervationesſex. *vationes octo. ibid. vuntur. P-653 De Nutritione & reliquis ulibus fanguinis. ibid. Proprietates nutritionis exponuntur. p. 654. Fames&Sitis definiuntur. Vitia nutritionis quinquerecenfentur, p.655. ibid. DeVita & Morte, De Sanitate,& Morbis. THEOLOGIA NATVRALIS, ibid. ibid. DePhosphoroeoqueliquido , autduro obfer- DISSERT. PRIMA. Defpiritu generatim. ibid. De reliquis corporibus quæ lucem ingenitam habent. Dediaphano &opaco p.640. ibid. Obfervanda quatuorad utriusque naturamin telligendam. Dedifpofitione corporis diaphani. Proprietates diaphəni quatuor. Opacitotidemproprietates. ibid. ibid. ibid. p.641. Quæcontingantincorporeopacoſpeculari?ibid. Decoloribus. Delucecolorata. ap.641. ibid. De lumine ex reflexione,aut refractione colo rato. ibid. Diſcrimen intercolores apparentes,&proprios, tranfeuntes &permanentes. ibid. Alius ex color inactu primo , alius in actu ſe cundo. ibid. De lumine incidente per radios ordinatos. P.642. Dealbedine,&corpore alboobfervationesun decim. ibid, pag. 657. Methodus triplex ad inveſtigandam ſpiritus ibid. ideam. Spiritus proprietates. P 619. Devita conceptus formalis per notiffimas ob fervationes exquiritur. p.660. Gradusvitæ triplex intelle&ualis, ſenſitivæ , & vegetativæ,& difcrimina experimentalicom paratione colliguntur. ibid. Vitainactuſecundo noneſtmotus localis , fed illam modus localis confequitur. ibid. Nonomnecorpuseſtvivens , vivens tameneſt Ipiritus omnis. ibid. DISSERT. II. De exiftentia Summispiritus nempeDei. p. 661. Demonstrationesmorales exiſtentiæ Dei. ibid. DemonſtrationesPhyſicæ. p. 662. Evaſiones quinque contra prædictas demon ſtrationes proponuntur. ibid. Eſt evidens adrempræſentemnilfacereprocef fumininfinituminferie caufarum contingen tium. p.663. Eft 1 1 : i INDEX. Eſt evidens repugnare corpus neceffarioexi ſtens,improductum,&àſe. ibid. Eftevidens ens neceffariòexiſtens eſſeinfinite perfectum,&Deum. OmnipotentiaDei abſolutè connotat poffibilia pro ſtatupoffibilitatis. ap.690. DISSERT. V. DeterminiscontroverfisOmnipo р. 664. Eſt evidenter impoffibilis cafus omnimodus. р.665. Refellitur nonnullorum illegitimaprobatiohu jusevidentiæ. tentiaDei. ap.691. Depoffibilitate creaturainfiuita,seude infini to inmultitudine. ibid. ibid. Repugnatàparterei in ſtatu exiſtentiali infini tum categorematicum in multitudine : datur Demutuacauſalitate.: ар.666. Eſt evidens repugnare mutuam phyficam effici Centiam non interveniente tertio productivo mutuònonproducto. p.667. Minus propriamutua cauſalitas repugnat qui dem, licetnonevidenter,ſed illaaddemon fſtrationesexiſtentiæDei nilpertinet, àp.668. Demonstrationes Metaphyfice de exiftentia Det,feuquedicunturâquafipriori. ap.670. Triplici methodo hujusmodi demonftrationes colligendæ funt. f Tollunturpræjudiciaquatuor. 671. ibid .. Exprincipiis metaphyficis lumine naturæevi dentibusevidenseltDeumexiſtere. ap.673. Teſtimonia quibus oftenditurperinde evidens effe DEUM exiſtere ac prima principia. àp.674. Altera claſſis teſtimoniorum quod multò cer tior , &clarior infit homnibus evidentiade Deoexiſtentequam fitdemonftratio àpoſte àp.675. Tertiaclaſſiscomplectens afferentes perfectio riori. nes fimpliciter fimplices,&attributaDivina evidenterexterminis intelle&ui humano re præfentaripoffibilia. p.677. Quarta claffiscontinens teftimoniade infallibi litate luminisnaturæ, ibid. Proponiturſecunda,&tertiamethodusproban dæconclufionis noftræ. p.678... DISSERT. III. De effentia , &attributisDei. àp.679. Dionyfii Areopagitæ methodus proponitur ad imitandumin repræſenti. ibid. Effentia metaphyficaDei eſt ens illimitatum. ap.681. Quoadnominacommunia aliquo pactoDeo, &creaturis analogia tùm attributionis , tùm proportionis intervenit,& præfertim termi nus ens eſtanalogus reſpectu Dei, & crea turæ, àp.683. Sanctorum Patrum ſenſus quidixere inveniri ۱ honpoffenomenpropriumDei. p. 684. Producuntur illi , qui adDeum intelligenduın progreffi funt per negationemomnium, fu perlationem omnium , & caufam omnium. ap.685. Differentiæ entis non præſcindunt ab ente. p.687. Attributa Divina communia tùm mutuò , tùm abeffentia metaphyſica Divinadiſtingvuntur tantum diſtinctione ratiocinante penes ex preffum. p.688. DISSERT. IV. DeOmnipotentiaDei. ap.689.7 Numillius effentia attributalis fit formaliter di ſtincta ab intellectu , & voluntate Divina? ibid. Determinis OmnipotentiæDei Depoffibili,& impoſſibili... T ibid. ibid. tamende factoinſtatupoffibilitatis,& inten tionali. Depoffibilitate creatura eterna, &immen àp.694. fa. àp.698. Conceptus DivinæEternitatis, & Æternitatis participatæ. De habitudine temporis ad Eternitatem. р.699. ap.700. Numaliquidfit futurum, vel præteritum reſpe Au DivinæÆternitatis ? ibid. Exponiturquomodocontingentia fint ab æter àp.701. noDeopræfentia. DeDivina ſcientia, quomodopræſcientia futu rorumfit,&præſentiumviſio ? Repugnat creatura five permanens , five fuc ibid. ceſſiva, tuinquæ petateffentialiterautconna turaliterproduciab æterno,tùm quæpoffitab æternoproduci. 1 ibid. Repugnat ſimilitercreaturaimmenſa. àp.705. Depoffibilitate creaturaperfectiſſima, &in finiteperfecta. Repugnatutraque creatura. finitum effeAuum. ibid. p.707. Repugnatitemcauſaphyſicaperfectiorumin in Depoffibilitate creatura effentialiter inde ibid. Struibilis,&permanentis. Repugnatutraque. a àp.709. Repugnat peccatum effentialiter incondonabi ibid. le , &a&usvirtutis eſſentialiter impræmia bilis. p.711. Depoffibilitatecreaturaeffentialiter immul tiplicabilis infpecie. Depoffibilitate creatura creantis. ibid. ap.712. Deelevationecaufæadeffectus ſupernaturales. ibid. Repugnat creaturavelnaturaliter ,velſuperna : turaliterpotens creare. p. 713. Depoffibilitatepotentiaobedientialisadquod libet. àp.715. Repugnatpotentia hujusmodi vel activa , vel paffiva. р.716. DISSERT. VI. Deexercitio,&caufalitateDi 1 DeDeocreante. vineOmnipotentia. p.719. : ibid. Eſt evidensnon exneceffitate, ſedexliberavo ibid. luntate Deum creare, quæcreat. Actusprimus proximèexpeditus ad creandum .. eſt OmnipotentiaDeiejusque libertas in actu fecundò. p.720. Divinam libertatem velle actum primum Om nipotentiæ proximè expeditum ad crean dumeſt velle ipſamOmnipotentiam,utcon notantemeffectum fuumproximè poſſibilem. ibid. Decretum Dei nonhabet cauſammotivam, ſed Deus ex plenitudine libertatis ſuæ determi naturquialibet. àp.721, Liber 1 1 INDEX. Libertas Divina in actu ſecundo componitur .. cumDivinaimmutabilitate.. Nullacontingentia,neq;virtualis,agnofcenda eſt ibid. DISSERT. VIII. Deanima rationali ejusque immortalitate. P.740. Diſcrimen explicatur evidentiæ phyficæ circa intrinfecaDeo ,nequedatur complementum extrinfecum,ſedmerumconnotatumDivinæ voluntatis liberæ in actu ſecundo. ibid. Undè denomineturDeus ab æterno liberè vo lens,nonverò creans mundum ? P.722. Creatioformaliseſtmodus noninDeo,ſedinef fectu creato. DeDeoconfervante. ibid. P- 723. Creatæ resutperſeverent effe eſſentialiter indi gent confervatione æquivalenti ad primam : productionem. ibid. Hujusmodi conſervatio à ſolo Deo duntaxat effepoteft. ibid. Idquenon folùmmediatè,ſedſemper immedia tc. ibid. DeDeoconcurrente,&cooperanteimmediatè omnia. ibid. Neceflitate metaphyfica immediatus Dei con curſuspetituradquemlibeteffectum caufarum fecundarum. àp.724. DeDeopramovente, &prædeterminantephy ficè. ap.726. Deus nonconcurrit immediatè cum caufis ne ceffariis perpræmotionem phyſicam. p.727. Conceptus libertatis ejusq;energia minutius ex plicatur. à p.729. Deduplici actu ſecundo modali, &accidentali libertatis. P.730. Eoſuppoſitofacilis redditur ratio , cur negetur phyfica prænotio. ibid. Præmotio quintuplici ſignificatione ufurpatur. àp.73 1. Eſt impoffibile Deum concurrere immediatè cum caufis liberis perpræmotionem phyfi cam quintæ fignificationis. P.732. Summaſententiæ , quæ citra phyficampræmo tionemexplicatconcurfum Deicumliberta tecreata. Prædefinitio Dei libertatem creatam non lædit. P.734. objecta etiam moraliaab opinione circa ea dem objecta ex auctoritate , & fide teftium. ibid. Evidenseſtprudentiffimèaffirmabile,&affirman dumeffe fub gravi obligatione peccati ani mamrationalem eſſe immortalem.. P.741 Evidens eft animam rationalem fupereſſepoſt mortem corporis. ibid. Evidens eſtanimam rationalemabfolutèeſſeim mortalem exnatura fua. ibid. Demonftrationes decemafferunturpleræqueex Platonecorrivatæ ejusque,& aliorum Sapien tumfententiis illuftratæ ad animæ rationalis immortalitatem oftendendam. ibid. Argumenta,&figna de veritate Chriftianæ Re ligiouis decem capitibus perftringuntur. à p.747. Quidquid opponipoffetcontraimmortalitatem animævel evidenter falſumeſt,velevidenter non eftadrem. ibid. RejiciunturEpicureorum objectiones. p.748. Quæque à pſeudo-peripateticis jactabantur, à P.749. DISSERT. IX. DeAttributis reliquisAni merationalis. P.749. Adprobandum: animam rationalem revera effe formam fubftantialem hominis, quatuor ra tiones afferuntur. p.750. Solvuntur objectiones contra allatas rationes. ibid. DeOrigine Animæ rationalis. Anima rationalis multiplex eft. Deſtatu Animæ ſeparatæ. P-751. P.752. ibid. DISSERT. X. Devoluntate,&actibusvolendi. P.759. Aduum voluntatis diſtributio , & feries. pag. 756. P.733 . DISSERT. XI. De Bono,feuObjecto Volunta tis. DeprimaBoni diviſione. Quonampacto prædefinitio illa fit impedibilis? ibid. DISSERT. VII. De intelligentiis , &Angelis. àp.737. Exiftentia, effentia,&proprietates Angelorum. ibid. Eſt evidens exiſtere ſubſtantias invifibiles,& in corporeas. ibid. Comprobatur fpirituum invifibilium exiſtentia : ex energumenis deprehenfis anno 1694. non DeBonohoneſto. DivifionesBoni honeſti DeBonojucundo. DeBonoutili. DeBonisDivinis. Adquatuor revocanturOrdines. DeSummoBono. Attributa SummiBoni. DePulcro. P- 757 ibid. P.758. P-759 P.760. ibid. p.761. ibid. p.762. P.763 . ibid. Attributa , & diſcrimina pulcritudinis. p.764. procul ab Urbe apudMarfos. p.738. Nequidem fubtiliffima corporaAngelis infunt. ibid. Alii Angeli probi funt, alii reprobi. DediftinctioneAngelorum mutua. ibid. ibid. DefpeciebusAngelis infufis ad intelligendum. ibid. DemutuacollocutioneAngelorum. ap739. Angelorum diſtributio in Hierachias , & Cho ros. ! Detempore,&locoAngelico. Demotu locali,& viativaeorundem. 2 ibid. ibid. ibid. Bruta non afficiuntur pulcritudine etiam cor porea. ibid. Pulcritudo crefcere poteſt in infinitum. pag. 765. Num pulcrumamoturut finis cui, vel ut finis qui. p. 766. DISSERTATIO XII. DeBonishumanis, pag.. 767. DeBonovivendi , & ejus attributis. DeBonoScientiæ. DeBonoHonoris. DivifionesHonoris. ibid. p.768. P.769. ibid. De 1 INDEX *DeAmore. Rationes , & dotes ad alienumamoremdeme rendumplurimænumerantur. Affectiones&ſymptomata corum , qui timore pag. 770. p.771. DeBonoDivitiarum. Divifiones earundem. DeNobilitate. P.772. ibid. corripiuntur. Pudor ad timorem revocatur mixtum trifti tia. Is bifariaın ſcatur. p.773. DISSERT. XV. DeVirtutibus. DePotentia Politica. DeMalishumanis. QuatuormalorumClaſſes. P.774. ibid. p.803. ibid. ibid. p.804. Virtutem inmediopoſitameſſe,effatum eſt,& ferèdefinitioAriftotelica. ibid. p.805. DISSERTATIO XIII. De impedimentishu- Ejusdem ambiguæ fignificationes evolvuntur. ibid. manavoluntatis,adagendumvoluntarie liberècircaBonum, AnVirtuseſſepoffit fineprudentia. p.776.- DeViolentia. DeIgnorantia. Ignorantia eſtquadruplex. DeMetu. ibid. P-777 ibid. p.778. ibid. Virtutes quædam fimuleffenonpoffunt. pag. 806. Quæ fintperfectiones virtutesEthicæ. ibid. De Divifione , & Enumeratione Virtutum . ibid. Metusdiſtribuiturinſervilem, &civilem, & re verentialem. 2 ibid. Virtutumdiſtributio & ſchematiſmusin immen fumabirepoteſt. DISSERT. XIV. DeConcupifcentia&Paffioni bus. P-779 DePrudentia. p. 780. Ejusdemproprietates. Attributa &propritatesearundem. Motus primo primi ,& fecundo primi , quid DePrudentiæDiviſione. DeTemperantia. + fint? Paffionum ſedes&organum. Paffionumremedia. p.781. p. 783. DeFortitudine. ibid. Fortitudinis a&uumclaſſes. p. 807. i p.809. p.811. p.812. p.814. p. 816. DeDivifione,&Enumerationepaffionum. pag. DeVirtutibusreliquis,quæin dirigendis Paffio p. 817. nibus verſantur. 784. DePaffionibus fingillatim,&primò deAmore, DeMagnanimitate. ibid. De Manſuctudine , Clementia , Severitate. p.818. p.786. Diſcrimenamoris. Amordividiturin quatuorgradus. p. 787. p.788. Φιλανθρωπίαnon ſatis latinèredditur ibid. Amorisproprietates. DeOdio. Proprietates ejusdem. Dividitur in tresClaſſes. p.789 p. 790. ibid. p. 819. DeModeſtia, ejusqueſpeciebus, DeLiberalitate. DeMagnificentia. DeJuſtitiain genere. DeJuſtitiæſpeciebus. p.791. DeObedientia. Delra. Ejusdemproprietates. P.792. DeEpichia. ibid. DeObfervantia. CurAriftotelesdixerit: Iramcalcareſſe Virtu- DePietate. tis. P.793. DeGratitudine. Ratio , curIra diuturnanon fit. Ira&Odiuminterſedifferunt. DeIracundis. ibid. ap.793. p.794 Anlenitas ſeu placabilitas fit paſſiovel pura ira cundiæprivatio. DeConcupifcentia &Cupiditate. P.795.. p.796. Ariftoteles defideriadiſtribuit in rationalia& ir rationalia. DeFidelitate. DeVeracitate. DeAmicitia. Ejusdem proprietates&attributa. p.820. p.821. p.822. ibid. p.823. p.824. ibid. ibid. p.825. ibid. р.826. p.827. ibid. p. 828. NuminterDeum&hominemeſſepoſſitamici tia. p.797. DeFuga. ibid. p. 829. Quidnam inamicitia fitpotius amarevel ama DeDelectatione. ibid. Celebria Doctorum Dicta circadele&ationem. p.798. ProblemataexAriftoteledejucundisrepræſen tantur. Diſcriminadelectationum. DeTriſtitia. Triſtitia in multiplicesſpeciesdirimitur. Quarum Invidiaeſtpesſima. Deſpeſeu Fiducia. ibid. ibid. p. 799. ibid. p.800. ibid. Numdefideriumcumdeſperatione confiftere poffit. DeAudacia. DeTimore. p.801 . ibid. p.802. ri. Conditiones amicitiæ. Impedimentum amicitiæ. p.83 1. p. 832. ibid Quiddeaxiomateillo ſentiendum : Amicorum cunctaeſſe communia. ibid. Numamici vitam exofficio præferre debea mus. Fructus amicitiæ. DeCaritate& Benevolentia, DeReliglone. ibid. p.833. ibid. p.834 Pænitentia adReligionis officia referenda eſt. р. 836. DIS INDEX. DISSERTATIO ULTIMA. DeUltimo Fine, &HominisBeatitudine. pag.837 Ariiftotelis aliorum ſententia dehominis felici ibid. tate. : Plato conftituit verum & fummumBonum in fruitioneDEI. p.838. In vita præſenti homini contingere nonpos ſe omnibus partibus abſolutam fruitionem. DEL, : P.ELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrELEMENΤΑ 202 PHILOSOPHIE, SIVE LOGICO-GRAMMATICA LINGVÆ PHILOSOPHICA INSTITVTIONES A Complectens , ac digerens. AuditoribusPhilofophiæ Candidatis. Atenus didiciftis loqui , & eloqui: addiſcendum modò vobis eſt cogitare,&recogi LIBER PRIMVS. H I tat. Hæcporrò ſi conſequar ca vos formidine li bero , quæ folet Philofophiæ tyrones inceſſere , nempeabitruſa nimis , & afpera eſſeilla , quædi tare. Illudprimumgramma tica , alterum rhetorica fa cultastradit:hæcduopoſtre madocetPhiloſophia ; quæ proindetanto nobilior illis duabus eft,quanto mens ,& animus linguæpræ ſtat. Enimvero ad loquendum quoque , & elo quendum , imò ad vivendum opus eſt Philoſo phia : quoniam rectè cogitare difficillimumnobis mortalibusper errores, doloresquediverfos,ut lo quitur Auguftinus , toto vitæ ſpatio volutatis cogitare verò neceffarium fi quid agimus,nempe fi vivimus vitam hominis. En itaque Philofophia quidfit:Arsbenecogitandi: hancverodumordi mur duo funt,quæinanteceffum poſcoab audito ribus meis cum fiducia exorandi : primum illud eft, utmaximi momenti negotium effe putent, philofophari,acproinde ſtrenuâdiligentiadigniffi mum:alterumverò utfibi perfuadeant, vel fint ganthactenus fefenihilnoviſſederebus illis, quæ in Philoſophia tractabuntur : atque adeò cuncta animadvertant: negligantnihil velutiobvium , & tritum. Incredibile eſt quantum hujusmodi per fuafio conferetad rectè , &philofophicè recogi tandumquidquidvulgus hominumerrandocogi ſcenda præfertim fub initium traduntur : contra enimobligofidem meam cunctisaudituris,&paf ſurisme,modononalieniſſimi fintabMinerva,& ingenio. Ita enimdigeri&diſponipoteſt doctrina Philofophica,utapertiffimèpateat,&lucemferat: itautnifi tenebrasfibiquisfingat in media die, & ideò obſcuriſſimaquæque credat, quianimis clara (quod nonnunquam contingere ſoletquibusdam demiſse nimisde ſe ipſis ſentientibus ,qui cum fa cillimè intelligant quidquid in re intelligi poteſt , credunteſſe quidpiam aliudinillaabſtrufum,& ar canum,ut ſenonintelligerecredant) nifi inquam ſibi quis fingattenebras in mediadie,niluſpiam in Philofophiadiſcendum fit, quod non optimè co gitationeinformet,animoque comprehendat: tan tumfolet lucis afferre rectamethodus, ſeriesque rerumnaturæ ordinem imitata. Philofophus eft, qui rectè cogitat , ut prædixi, tria verò cogitaripoffunt recte, autprave: voces, quibus loquimur , cogitationes ipfæ, quibus cogi tamus,res ipſæ,dequibuscogitamus, autloqui mur. Hæcitaque:voces,cogitationes,&resfire &ècogites, &recogites,Philofophusevaſiſti: at que hifce tribus cogitationum noftrarum argu mentistrienniiphilofophiciſpatiadeſtinamus.Or A do / R,P.ProlomæiPhiloſophia. 12 donaturalis, &pervius : utprimumdecogitandis Elementorum Philofophia THESIS V. ritè vocibus ,deindede cogitandis cogitationibus ipfis,moxde cogitandisrebus differamus : ficta men, utper fingulapartitionismembrapergentes Modus,quo homo cogitat,proponitur.& : exponitur. Eteminpiata de ànotiffimis quibusque ,&certiffimis initiaſemper tevidereequumcurren platea : de eo cogitas , & affirmas !le ducamus,perque certiffima,¬ifſunaadvarios gradus,difcrimina &feries rerum progreffiin api cemtandem,&faftigium omnium, quæ ſciripos funt, ubirequiefcatphilofophicus greffus,nitamur affurgere. Quidtibi notius,& certius , quam te equus currit ficut in plurimis aliis cafibus plurima cogitafti ,& affirmafti. Itaq; illa cogitatio deequo currente quomodo in animatuaexoriatur adverte. Primòpro certohabeto & interimcrede ipfumeffe &exiftereinrerumnatura?tepoffe co- eapartePhilofophiæ, quæde animaagit: nempe gitare? te poſſe loqui ? fit ergo THESIS PRIMA. Veritas prima , quam recogitare oportetquem que accedentem em adPhilofophiam illa est,qua unusquisque evidentiffimefeitſe exiftere , noneffenihil N Il certius , & evidentius cuicunque homini fano, quamfeipfumeffe,&existereinrerum natura. Hæc autemveritas recogitatamen fura , & regula eſſedebet,ad quamexaminandæ funtreliquæ veritates ,quæfciri poffunt: etenimfi tantâclaritate , & certitudine percipies reliquas, quantâillam percipis ; tunc eas quoque à te fciri procertiffimo habebis. Ut vero difcernas quam evidenter,&certoprædictam veritatem teneas,fat eft,ut attenta reflexione tibi ipfi cogitando dicas: Egofum,&exiſto,&nonfumnibil,ftatim cogno ſcestam indubitanter hoc ipfum, ut nullus ſophi ſta , vel cavillatorefficere poffit,ut dubitesutrum exiftas,velnon. M THESIS IL Tu ipse nonfolumexiftis ,sedvivis. Ulta in rerum naturaexiftunt , fednon vi vunt,utfaxa, ignis& .ProbaturTheſisha turali probatione (mox difces artificiofas probationes texere)quiapotesfentire,potesvide re, audire &c. quodunicuiquede ſeipfoevidentif Mimumeft:fedhocipfum eftvivere; ergotuvivis. f THESIS III Tuipfe vivis vitarationali &escapaxrationis : hoceft: bomoesconstans excorpore,&anima rationali,nempè nonesficutbrutafineintelle 11.ota:quod totum duobus vocabulisphilofophice dicitur,esanimabrationale. P P Robaturexpeditiſſime: quiatupotesnumera re&quandoq;nuneras,e.g.computandonu merosveladmaximamfummam:fedevidens eft,quodbrutanonpoffuntidipſum,utnotiffimum eit: ideoenimſcientia numerorum appellatur fci entiaAngelica, quiamaximèſpiritualis eft ,&pro priaHominisinquantumeftfimilisAngelis:ergotu escapaxrationis,hoceſtes animalrationale. pie THESIS IV Quiatuhomo es,cogitare potes, quodbruta nonpoffunt. Peter 1 Robatur, quiadumnumerascogitas,ſedpotes numerare,ergopotescogitare,idquenonmo documnumeras, fedin aliisquoque occafio nibus : eandem eniin affectionem in animaex periris cun de rebus aliis cogitas , quamdumnu merasli quoque id,quodexaminandum,&probanduınfervaturin res cunctas vifibiles , quæ in mundo funt imitari Solem,&Lunam,&Ignem,&cætera ſplenden tia. Quemadmodumenimiſtalucisradioscircum quaqueafeipfis diffundunt,& ita illuminant : Sol emittit lucis fuæ radios , & cælum terrasque illu minat,fic Luna, fic Ignis,&c. Simili modo reliqua corpora,quæ videri oculis poffunt, quæque licet ſplendentianonfint,funttamencolorata,ipfaquo que radios fuos ( non lucidos quidem ) quaqua verfum emittunt:radiiiſtivocantur apudPhilofo phos ſpecies vifibiles (quod eft vocabulum deri vatum ab afpicio, fonatque repræfentationen, vel imaginem,vel apparentiam) dicunturque vijfibi les, quia fiperveniantadoculum radiiilli, quice teroquin per aërenvomnemdifperfi, & intertexti mirabiliter funt, oculus afpicit, videtque corpus illud coloratum,à quo hujufmodi radii profuxe re. Hoc pactovidemus quidquid in mundo ocu lis fentimus Igitur incafupropofito radii , ſeu Species vifibilesà toto corpore equi diurnotem pore(namminifteriolucis, faltemut conditione, eſt opus ad videndum) currentis inplatea ejacu lantur pertotum aerem: fipræfens tufueris ; ad oculumquoquetuum pertingent hi radii, & per pupillas, quæ diaphanæ funt veluti vitrum , in trabuntufqueadinternum fundumoculi, qui con cavus eft (de cujus fabrica diligentiùs in loco) ibique efformabunt funili ferè mode, accontingit in fpeculoimagunculamipfius equi coloribus &fi gurâ exactiffimè,reſpondentem equo vero: fed mole multo minorem ,utneceffeeft. Hand ima gunculam fentit,& percipit oculus dumvivit,& vigilat nondiſſimili ratione,acmanus fentit calo rem,velfrigus & fenfatioillafenperceptio,velex perientia(funt enim ſynonima) vifio appellatur. Pita,utopinor,optime intelligis: pergainusitaque: Secundopofthancvifionemoculi&abifta eadem viſioneprogignitur nova quædain ſpecies magis ſecreta,fimilis quidem illi primæ , quæ de corpore equi proceſſit,fedmultòperfectior &ab oculo ad cerebruminterius percurrit. Hanc novam ſpe ciem,feuimagunculamfecretiorem ſentit,&per cipit cerebrumperinde,acprimamfenferat&per ceperatoculus:fenfatiovero iſta,ſeu experientia vocatur imaginatio,feuPhantafia. Jam tenes,quo pacto equum videas,& equum imagineris: ante quamprocedasulterius, adverte : has actiones, ſeu ſenſationes (externamnempe videndi , & inter namimaginandi) nobiseffe communes cumbru tis: brutaenim&vident ,& imaginantur eodem naturæ artificio , quo homines: quod fequitur,foli homini convenit. Tertioigiturpoft imaginatio nem prædictam anima hominis ſe ſola elaborat ſpeciem quandam fpiritualem ad imitationem quidem illiusimaginationis, fed inre omninò ab : illa 4. 1 LiberPrimus. illadiverſam: tanto,inquam, diverſam, quantum differt anima fpiritualis a corpore materiali , atta menintantadiverſitate nonnulla eſt funilitudo: cujus exemplum utcunque fit : imago Cæfaris defcripta carbone in truncoquercino , & eadem imago exculpta in indica gemma : multo magis differt ab imaginatione ſpecies illa fpiritualis ab anima elaborata ,quàmàCæfarisimagineinligno, ejusdem altera in adamante. Quarto, anima, feu mavis dicereMens , vel Intellectus,velpotentia cognofcitiva (plura funt vocabula, feduna res) experitur illam fpeciemſpiritualem ab ipſa anima efformatam non diffimillimo modo , ac oculus, &phantaſia ſuas ſpeciesexperiebantur: hæcverò experientia ſpiritualis vocatur intellectio, vel co gitatio, vel cognitio (quod idemeſt ) : eccetibi quidfitcogitare: ficenimcogitasequumin caſu propofito. د Sed, ut totum cogitandi artificium evolvam,le quentia adjungo. Anima, ſeu Menshumana dum primo experitur ſpeciem illam fuam ſpiritualem; 3 unde intrant inanimam rerum notitiæ,& imagi nes; idemdictumvolo deauditu ,& reliquis ſen fibusexternis, funt enim illi , veluti quinque ja nuæ,perquas primoinphantafiammoxinintel lectum penetrant rerum,quas cognofcimus ſpe cies ,&imagines. Notabis verò adapprehenfionem,judicium,& difcurfum velutiadtres claſſes generales revoca ri omnes , quashabere poffumusin intellectuco gitationes:licètenim derebus diverfiffimis cogi temus, &mododiverſo, omnestamencognitio nes , feu cogitationes ad alterutram ex illistribus claffibus referuntur: atque hoc eft, quodvulgò dicifolet fatis obfcure tresfunt operationesin tellectus. THESIS VI 1 Homohomini manifestare cogitationesfuas non cogitat quodammodo contemplando , veluti fi quis in foro expofitam picturam contempletur, nequeillam laudans , neque vituperans : hic pri mus modus cogitandi appellaturapprehenfio, feu perceptio,velIdea &eit prima operatio intelle aus. Quinto itaque , quoad cafum propofitum in ea apprehenfione , quamens cogitat equum in foro currentem illanon fiftit, fedad modumilius, qui picturam in foro proftantem contemplatus, mox illam vel laudat ,vel improbat ; fic anima poft apprehenfionem approbat , vel reprobat, quodapprehendit: fideprehendatefle verum,id approbat , illaque approbatio dicitur affirmatio: fi falfum,reprobat , & eareprobatio diciturne gatio. Hoceft;judicatde re confiderata,ſeuap prehenſa: judicataffirmando,&quandoquejudi cat negando. Hæcporro affirmatio,vel negatio, communi nomine dicitur ſecunda mentis noſtræ operatio, dicitur etiamjudiciumad fimilitudinem judicii, & fententiæ , quain ferre foletJudexpro tribunali ſedens : quodſi animamreflectas, adver tesmagnumintereſſediſcrimeninterapprehenfio nem,&judicium. Sextodenique,poſtquam affir maſti incafupropofitoequum currere;potasqui demnilampliusde equocogitare,& adaliadiver tere,fedpotesetiam iterum de eodem equo cur rentecogitare modo, qui ſequitur: dum equum currereaffirmas, ſubit in mentem, quodfi equüs currit , fignum eft, illumvivere; quia equus mor tuuscurrerenonpoteft,adeoqueex affirmatione illa tua colligis aliam affirmationem , & ita affir mas inanima : ergoequusillevivit Sicpluries in diecogitas,fic centies: recogita id,quodexpe riris in anima , cùmhoctertiogenerecogitandi cogitas , & adnotamodumhunccogitandi , ſeu cognofcendi appellari per plura ſynonimadiſcur um, vel argumentationem, vel ratiocinium, vel illationem, veldeniquetertiam intelle&us opera tionem. Entibi expofitam totam feriem cogitationum noftrarum, eamque deductam à ſpeciebus viſibi libus ad vifionem ,àviſione ad imaginationem, abimaginationeadprimam,àprimaadſecundam, &abhacadtertiammentis noftræ operationem. Quodautemdixideviſioneoculari,quæeſt janua potest,nifiper aliqua figna externa,&fen fibilia. P Robatur: folusDeus intueturhominum cor da,hoc eft quidcogitentoptimènovit, itaut nequeAngelus idipfumfcire poffit , nifi per aliqua figna &indicia, ergo multominushomoin hacvitaalterius hominis cogitationesnoſſe poteſt, nifi peraliqua, eaqueexterna ſigna. THESIS VIL Signumverò quid fit omnespenènorunt : dico effe rem quampiam , qua cognita abho mine vim habet excitandi cognitionem Xempli gratia , cùm videsfumum duo co etiamalteriusrei ab illadistincta. E gitas,&percipismente (fi attendas) , nem pefumum,&ignem,licèt oculustuus videat tantummodo fumum, &ignis fit res diftincta à fumo: nam fumus noneſtignis , fed producitur ab igne,ergo fumuseſt ſignum: idemdico de re liquis fignis : THESIS VIII. Signorum duplex est claſſis , una continet fi gna conftituta ab ipsa natura , alia in cluditfigna , quafunt inventa ab homi nibus. Robaturexperientia: fumus eſtſignumàna tura inſtitutum, quia naturale eſt, quodignis Plura emittatfumum,noneſt humanum inventum. Atlaurus expofitaadportam cauponæ, eſtſignum vini venalis,&fignumab hominibus excogitatum; quia naturalaurosnon produxit, ut ſignificarent vinumeſſevenale. THESIS IX. Omnia, quæfunt inmundofuntfigna. IxitDeusGeneſis 1.de Stellis utfint inSi D gna: adeoque aſtra ſunt ſigna : fedquodde illis dicitur,parirationedicipoteſtde reliquis rebus , quæ funt inMundo: quia omnia, fi bend confiderentur,excitantcognitionemdeDeopræ teralia: ergo omniafuntfigna. A2 THE--3 4 ElementorumPhiloſophia " THESIS X .. " Liter omniafigna inventa abbominibuspra 1." THESIS XIII. Vocabulaſemperfignificant duo,non unumtan--1.31. cipua funt illa,quibus homobominimani festat cogitationesfuas &res, quasco gitat. HÆcfuntvocabula,quæcomponuntlinguas, ſenidiomata,quibushominescolloquuntur. !!"-igori THESIS XL Primò,Idioma,feuLingua est congeries,Jeucol tectiovocabulorum,quibus omnescogitationes, bes cogitate manifestaripoffunt abhomine ... bomini Secundo,vocabulum eſtvoxfignificansexinven to,&confenfuhominum. Tertio,Voxeftfonusex oreprocedens. Quarto,Sonus esttremor quidam, &undulatio propagataperaerem. " Xplicatur hocultimum: res quæſonaredici Etur, fi percutiatur validè , &velociter incipit tremere:tremor illeaëri vicinocommunica "tur,&intoundulæ quædamcirculares quaquaver fumexcitanturnondiffimilesillis , quas ex proje Golapillo in aquam ftagnantem oriri quotidievi demus: quodfitremor illeperveniatadaures tuas fonumaudis. Explicaturpenultimum, nempe quidvox : aer, quem ſemper habemus in pectore , fi cumvalido impetu ,& velociter expiretur,percutitvel den tes , vel palatum , vel labia, velguttur: tremunt iſta: tremoraeri externo communicatur ,qui tre imefit ,&vibratur, mox etiam aerremotiorquoq; vibratur,qui fi proximus fuerit auri tuæ, vocem loquentis audis. Explicatur ſecundum. Voces utevaderentvo cabula co modo contigit , quo laurus evafit fi gnumvini venalis: fuit enimhominuminventum, &excogitatum : fieplacuit enim viris illis anti quis, qui loqui capere. e. g. ut vox iſta Paris, fignificaret potiùs cibum illum, qui eſtpanis, quam potum illum,qui est vinum, non aliunde fuit, nifi ex eo quod hominesita decreverunt , convenerintque, atque ita de reliquis. Primum denique explicationenon indiget. : : THESIS XII. Prater vocabulafunt alia figna, quibus homo hominifignificat cogitationes fuas. PRimò,Nutus , qui dicuntur ligna mutorum ab omnibus nationibus intellecta, etiam ipſi funt figna,quibus homo,&c. Dubium autem eſt utrum nutus fignificent ex naturæ inftitutione, an exhominemplacito, quodhic tamen nondif puto. Secundò. Per characteres ,& fcripturamhomo homini fignificat cogitationes fuas , dequo alibi. Textio. Aliæ voces, quæ meræ funtvoces , nec ab hominibus affumptæ funt in vocabula , v. g. clamores , gemitus, fufpriria fignificant plerum que quidhomo cogitet,&quomodo afficiatur. Quarto, Inveniunturfæpe ab hominibns non nullis,&conftituuntur alia figna peculiaria,qui bus invicem fibi fignificant ſuacogitata,ut zifræ, &reliqua hujusmodi... tum:Nempecogitationem loquentis , &rem ..... .. C Xempli gratia , cùm audis ab altero prola cogitatamabeodem. E tumhocvocabulumCælum , duo intelligere potes per illud fignificari, Primum: cogita tionemloquentis, quade cœlo cogitet. Secundum: Cœlumipfum cogitatumaloquente : Itacontingit cumcæteravocabulaabhomineſano,&nondor mienteprolata audis. THESIS XIV.レコー Vocabuladicuntur fignadoctrinalia, boc est do centia,proutfignificant rem cogitatamàLo quente : Dicuntur verð folùmfigna manje. Stativa,velindicativa,proutſignificantipfam Robatur : id, quodvulgò diciturmateria, & argumentumcollocutionis,à ,avocabulis figni cogitationemloquentis. P ficatur doctrinaliter. Sed argumentum , & materia collocutionis funt res cogitatæ non vero cogitationes ipfæ : nant fite colloquentem de Stel lis, v. g. quifpiaminterroget: de quoloqueris?ma lè refponderes:loquorde cogitationibus meis : fed refponderedebes,loquorde Stellis: ergò vocabu bula dicunturfignadoctrinalia ,& . .. THESIS XV. Vocabulafecundùm eamrationemqua appellan turfigna doctrinalia, dicuntur quoque ſubſti tui , velfubrogari , velſuppom(Junt Synoni ma)prorebusillis cogitatis , dequibusloqui mur: itautpro rebus illis , quas nonpoffumus . baberepramanibus, cùmde His loquimur,fub ſtituamus vocabula. ン Oexempladuo, ferium unum,alterum lu Ddicrumreihujus. Primum: Prorex inRegno eſtſubſtitu tus,&fubrogatus proRegeadgubernandum,& excipiendum obfequia ejusdemnomine, perinde acdeberet gubernare,&honorariRexipfe,fipræ dens adeffet; fimilequid cogita devocabulis , funt enim ſubſtituta, vel ſuppoſita pro rebus ipfis ,ut obeant vices rerum ipfarum,& inlocutionequo dammodoagant,&patiantur(ideo enimdicuntur verba activa & paffiva, itemque nominativiagen tes ,& alii cafus patientes) idipfum, quod debe rentcollocutive agere, vel patires ipſæ, fieffent in collocutionepræfentes. Secundum exemplum : qui exponunt lupinos vicenummorumdumludunt,eosquedumlucran tur à colludentibus accipiunt , vel cùm perdunt colludentibuspræbent , dicuntur fubftituere, fub rogare,vel fupponere lupiriosloco nummorum, utobeant minus,quod obire deberent nummi, fi præſtoeffentinmenſadum fuditur : Sicut itaque lupini fupponuntur ludicrè pro nummis;ita voca bulaſupponunturcollocutive prorebus dequibus fit fermo. THE Liber Primus. ſtandi ) fignificatum alteriusvocabuli: quodipfum THESIS XVI. Vocabula omnia artificiogrammatico ordina obſcuriusdici folet,fupponipaffivè. } Supponi fecundo modo , eſt vocabulumponi mus,exponuntur. ta, utperea derebus ommbus loquipoffu jiciaturlocoipfius incollocutione ipſinominifup profuofignificato adhot , utattribuatur,vel ad Ntres claſſes divido omnia vocabula : Iclaffiseft prima nominum ; fecundaverborum, tertia reliquorumvocabulorum,quænequenomina funt, nequeverba. pofitoreceptive,juxtaprimummodum: & com Itaque tantummodonomenfupponitur, &fubſti müniterlicet minus clarè dicitur:fupponi active, tuiturſubſtantivèpro illare , de qua principaliter THESIS XVII. Nomeneſt vocabulum , quodfignificat id,de quo loquimur,quiaponiturloco ipfiusadrecipiendum 1 aliquidcollocutive,videlicet,affirmando,vel ne principaliterloquimur,feu illud, quodeftpri * mum, &principale,quodmanifestare debes, gando ; quodillares recipere deberet, ſipræfens eflet, v. g. cumdico Petrus amatDeum,affirmo fi visloqui. Xplico idipſumhocexemplo : fiinciperesita dePetro hoc, quodeftDeum amare,Petrusnon oditinimicos, negodePetro hoc,quodeſtodiffe, E loqui , adeoque nomenPetrus fupponitur, veluti mate ruit inplateam, incepit quererebo wines,&.ftatim qui te audiret, interroga ria adrecipiendum,&fubſtentandum hujusmodi ret. Quis eft hic ? de quo loqueris?&itainterro affirmationes,vel negationes, quas deberet reci gandopeteret, utproferres Nomen,deeftenimno menin ealocutione, deeftid, quodprimumeft,& tro loquipoffemus,atque ita de cæteris nomini principale:eccequidfitnomen,vocabulum,nem pequodfignificat id,&c. perecollocutive Petrus ipfe, ſiperPetrum dePe bus. Reliqua veròvocabula fupponuntur tantum collocutive loco reiper ea vocabula ſignificatæ, Advertas vero,tantummodoinrectocafuapud philofophosnomenverèeſſenomen,undedicitur adjective,hoc eft, ut adjiciantur, & attribuantur quæattribui , &adjici deberet , fi præfens effet, Nominativus : inaliisverò cafibusobliquisnomen decidità vera rationenominis,&declinatinaliud vocabulumpertinens ad tertiamclaffem. Porro, &per illamde illa colloqui poſſibile effet: quod inſummanilaliudeft,quamquodinordineadno minis fignificatum, dequoprincipaliter loquimur, de fingnificato cæterorum vocabulorum loqui quodclarè expofuidenomineexplicat id, quod mur. Porrò fupponiturnon rarò ipfumquoque dicideeodem communiterfolet : nomeneftvox nomenattributive : utcùmdicoPetrus eft bo fign:ficansexinstituto,acfinetempore,cujusnul mo: fecundumnomenhomoſubſtituitur,&fuppo laparsfeparatafignificat. hitur, utattribuaturcollocutive,&adjiciaturno miniPetrus ſuppoſito ſubſtantive: THESIS XVIII QuidquideftinMundo, &potesteſſematerialo cutionis nostra, revocaturad iſta triagenera, feuclaſſes,Effe,Agere,Pati. HÆ c tria latiſſimè funt accipienda : exiftere quomodocunque:agerequomodocunque,& fimiliterpati. Igitur, ſi reflectas deprehen des,dumdequapiamreloqueris,veldicis, quodilla-at Brown,THESIS XXI Nomenimpropria quidem ,fedusitata divifione aliudfubftantivum,aliudadjectivum est. Xpeditiſſime utrumque declaratur : primum E videlicet eftt, quod fupponi poteſt tum fub ſtantive, tum adje&ive,juxta antecedentem resfit, feu exiftat aliquo modo,ut Petrusexiftit, vel quod res illa aliquid agat quomodocunque ,ut PetrusamatDeum(namamare&fimilia,funtmo diagendi) velquodeademilla resaliquidpatiatur thefin:ſecundumvero duntaxatadjective. emplumPetrus ivitinforum,rectedices: atverò Sit ex fi dixeris: bonus ivit inforum:mutila eſt oratio, &ftatim incurritur interrogatio juxta Theſin 17. quontodocunque, . g. Princeps honoratur (nam honorari&fimiliaeſt quidammoduspatiendi)atq; idipfumcontingitinomnibusaliis locutionibus. THESIS XIX. Nomenitaquefignificatillam rem,dequa,dum loquimur, dicimus , quodvelexistat,velali quid agat,velaliquidpatiatur. Probaturperfuperiuspofita.exempla. THESIS XX.. Interomniavocabula tantummodò nomendici citurfupponi, fubrogari,ſubſtituifubstantive, feureceptive,licet quandoquefupponaturad ,-jective ,feu attributive , quopacto reliqua-vocabislafupponuntur femper in colloquen do Cæterum ,impropria fatis hujusmodi divifio eft, quod ex citataThefi 17.fatis liquet : unde præci pua,quæ denominePhilofophi tradunt adſubſtan tivumpertinent,quòd folùm proindè, cùm abſo lutè nomendicitur,deſignatur. THESIS XXII. Nomenfubftantivumaliudpropriumest aliudest commune,feuappellativum. PRimumeſt,quoduni ſolireifingulari, feuin mines habent nominapropria ,utPetrus, Pau dividuo(quod idem) convenit, foli ferè ho lus ,&c. quæ tamenjamevafere non tam commu nia, quamæquivoca, cum plures eodem nomine defignentur. Secundum eft,quodpluribus poteſt conveni ? Upponiprimomodoeſt,ponilocofui fignifica- Rex, maire, quifimiliappellationenominantur, ut Homo, Stiadmunusrecipiendi, di (quodidem eft , acſubſtentandi , & fub Leo , vrbs, &c.advertediligenter, hæcno velfupraſeexcipien- mina funt enim veluti fundamentum Logicæ rotius, THE 6 ElementorumPhilofophia THESIS XXIIL Generanominumfunt claſſes,adquasrevocan feaè,&mutileſignificant,utalbusambulat,nam ſtatimpetis quis ifte fitalbus ?at verba adjectiva in turnomina, que licet interSefint in diverfiffima , in eodem tamengenereconve multis cluduntintraſetacitè verbumſubſtantivum. e.g. : munt. amo,fignificatfum,&agoid,quod estamare. THESIS XXVII. HAsclaſſes,feugenera nominumadnotabis, utexillispofteaclarius intelligasquidinPhi lofophiafintGenerarerum. : Quandoquidemquidquidexiftit,velagit,velpa THESIS XXIV. Numerusduplexnominum,&verborum estdu. plicataferies,feuclaſſis nominum, &verbo rum,quarumunautimuradloquendumdeuni catantumrefingulari,ideoque diciturnume HO rusfingularis : altera verò adloquendumde pluribus rebusfimulfumptis,&quaficollectis pellatur. titurquidpiam inaliquo temporeexiftit,vel agit, velpatitur; ideo verbafignificantfimul, velconfignificant ultraidquodest existere,vel agere,velpati,aliquodtempus velpræfens,vel prateritum,velfuturum : inquo velexiftit, velagitvelpatitur resilla,de quapernomen principaliter loquimur : inde autemest, quod verba conjunganturpertempora. cproprium eſtverborum,ut id,quodfigni in unum,quapropter,numeruspluralisap ſtantiamtemporispræfentis , ☑Antumadnotabisſedulòinnumeropluraliſi Ignificarifemper resplures fimul,&collective ficant,non illud fignificent nudum ab omni circumftantia, ſed fimul fignificent circum vel præteriti,vel fu turi, inquares deſignata per nomenexiftit , vel fumptas.v.g. homines,idemeft , ac fi dice agit, vel patitur quidpiam. 1 ricari vero quis pos res,Turba,&collectio hominum. Attende illud etiam,ſi quandonomenproprium non occuritad ſetin hacrecontendens nomeneſſe verbum,quia nominaplura funt,quætempus fignificant, utan. aliquodfingulare defignandum,uti tepoſle nomi necommuniinfingularinumero THESIS XXV. Verbumest vocabulum,quofignificamusvelſolam exiftentiam vel existentiamfimul, , ali quamactionem, vel existentiamfimul, &ali quampaſſionem illius rei, dequapernomen principaliter liquimur. Xplicatur exemplis : Petrus est,velexiftit nus,dies &c.vel confignificanttempus, utprandi um,cæna:illudenimdeſignatmeridianumtempus: hæc veſpertinum:fed attende diligenterinpoftre mis verbis Theſis difcrimen pofitum , ut iftadi luas: aliud eft vocabulum fignificare tempustan quam rem,dequa principaliter loquamur,ut no 3 menannus fignificat: aliud fignificare tempus , in quo actio peragitur && fimul actionem tanquam id,dequoprincipaliterloquimur, utnomen pran H(quæſuntfynony ſynonyma)fignificat, quod in re rumnaturaPetruseft. Petrusamat,fignificat: Petrus exiftit & agit id,quod eftamare. Petrusho noratur, fignificat Petrus exiftit , : , &patiturid, dium,cans,&c. aliuddenique fignificare tempus actionis , vel paffionis , velexiftentiæ , fimulque fedtan actionem, velpaſſionem,vel exiſtentiamnontan quam id,dequoprincipaliter loquimur , quodeſt honorari. Cæterùm, fi audiasverbumita explicari: verbum eſt vox ſignificans exinſtituto cumtempore , cujus nullapars ſignificat ſepara tim; intelligas operofius proponi id ipfum,quod clarèinterpretatiſumus. THESIS XXVI. Verbum,quodfignificatexiftentiam tantum,ap. pellatur fubstantivum, veluti Sum , aut Exi ſto,quodveròulteriusfignificat aliquamactio nem,velpaffionem,dicitur verbum adjecti vum,utiferèomniaverbaduobusfupradictis exceptis. Rimumdicitur ſubſtantivum , quia fignificat P id, quodeſtveluti fundamentum ,&fubftat, &præfupponi debet adagendum,velpatien dum: hujusmodi eſtverbum exiftere ; etenimfi res non exiftit, quomodo poterit quidquamagere, vel pati? Secundumveròdicitur adje&ivum propterean demrationem, quiaagere, vel pati , præfupponit id,quodeſt exiftere ; &quodammodo illiadjun gitur,&adjicitur. quampertinentem,& attributamilli, dequoprin cipaliter loquimur: hoc autem verborumpropri e. g. ambulat,verbumdeſignat, & actionemambulandi,&tempuspræſens: neutrum tamentanquam id,de quoprincipaliter loquimur: hocenimestipſePetrus. THESIS XXVIII. Quiadiversomodopoſſfumusloquidere exißente, velagente,velpatienteinhoc,velillotempore, ideoverbaconjunganturpermodos. P Rimò,ſi tantum indicando,&quafi digito de monſtrandoloquimur,quodres exiftat,vel a gat,velpatiatur,diciturmodus indicativus. Secundo, fi quaſi jubendo loquimur, quodres fit, vel agat, velpatiatur, dicitur imperativus. Tertiò,fidefiderando, vel optando ita loqui mur,dicitur optativus. Quarto denique , fi ratiocinando,&quafi ar gumentando colligimus quid ſequatur, fires, de qua loquimur fit , vel agat, vel patiatur, dicitur modus ſubjunctivus, vel conjunctivus,inquo la tent ſemina philoſophici diſcursus , quia fubjun Advertediſcrimen inter nomina adjectiva , & git, vel conjungit affirmationes , vel negationes verbaadjectiva ,illa enimnon includunt in ſeno- perparticulamSi,vel Cum, non diſſimilipacto, men ſubſtantivum(nifi adſummum, cùminneutro, ac argumentatio conjungit illas per particulam genere abſolutèponuntur) &ideo ſe ſola imper, ergo. Infini i ; bum,idemenimeftagere,&actio. : LiberPrimus. 13 Infinitus modus eſt potiùs nomen,quàm ver Participium communicat,feuparticipatdeno mine,velpronomine fimul,&verbo &indeficap pellatur. e.g. Amans: explicaturille,quiamat. Curnon detur præſens imperfe&um, &plus quamperfectum, ficuti datur præteritum , &po teft dari futurum, ratio eft , quia tempus præſens confiftit in indiviſibili ,necpoteft effe magis præ ſens,minusvepræſens , contra verò eſſe poteſt magis ,&minus præteritum, aut futurum. Hinc habes notabile fundamentum,&utileadtemporis naturam indagandam. THESISXXIX Reliquaomnia vocabulaprater nomen, &ver bumfignificant diverfisfimas circumftantias, &modos,&conditiones,quibus illud, dequo loquimurprincipaliter exiftit , vel agit , vel patitur. H Ocdeprehendes,ſiperteipfe ſpeculerispe riodum quamlibet, vel locutionem , &cir cumſtantias generales utcunquenoveris ver ficulo illo comprehenfas... Quis, quid,ubi, quibus auxiliis , cur,quomodo, : quando. Excipiestamenilludprimum, Quis, namdefi gnat perfonam,feurem, dequa principaliterlo quimur, illamquediximus fignificari pernomen. THESIS XXX. ArtificiumLogicum, quo Philofophi ex Grammaticofelegerunt linguam quandam peculiarem , quam voco linguam philoſo phicam. S Apientesveritatis amatores,cumanimadverte rent inter involucra verborum veritatem ſub indelatere, nec facilè retegi ; exlinguis com munibus confecere fibi linguampeculiarem, qua breviffimè , & clariffimè loquipoffent. Ad hunc finem amandaruntà lingua ſeverius philoſophica 7 fophica, &quæcunque aliafimilis appellaturpro pofitio, græcèProtasis, quia per illam loquens proponit,& exponitquid cogitet: vocaturquo queenunciatio, quiaper illam enunciat,&mani feftat ſecretammentisfuæ cogitationem : duoilli nominativi, feu nomina vocantur termini , feu extremitates, feu extrema propoſitionis, quia terminant, & claudunt utrinque propofitionem: hincſcis , quid fit terminus in cafunoftro,quod obſcurius aliquando audies explicari : terminum effe id,inquodrefolviturpropofitio. Verbum illud,eft, appellaturcopula, quiacon jungit,&copulatutrumqueterminum. : Primus illeterminorumhoc eſtnominumfigni ficat id,de quomagisprincipaliter loquimur, aut faltemid, quodprimolocovolumusmanifeſtare : &nomine reflexo ille ipſe primus terminus ap pellaturfubjectum, quia velutfubjicitur locofun 4 artificio damenti, cui imponaturſignficatum fecundi ter juxtaTheſ.20. ſupponitur receptive,ſeuſubſtan mini ſequentis poſt verbum est , ac propterea j ; Secundusveròiſteterminusnominereflexo ap pellaturAttributum, quia fignificat, quod velut attribuitur,&applicaturfignificatoprimi termini : alluditur hic quoque addictam Thef. 20. Cæte rumfecundusilleterminus vocaturquoquepradi catum (barbarovocabulo , & maleſignificante, fedtamenufitato) prædicare enim apudPhilofo phosidemeft,acdicere,enunciareapudGramma ticos: undecumfignificatumſecunditerminiattri buaturloquendofignificatoprimi,&attribuerelo quendofitidem, acdicere,& prædicare; inde fes cundus terminusprædicatumappellatur. Percipis ergo quid fit Propofitio, ſeuenuncia tio: nempelocutio,vel oratio conftans ex duo bus terminis feunominativis interpofito verbo, Eft, cumparticulaNon, vel fine illa, prout pro poſitioeſt affirmativa, velnegativa : idipſum ob Icuredici ſolet,eſtOratiodeterminatefignificans remeffeautnon effe. Percipis etiam quid fit ter minus, nempe terminativus &terminanspropofi verba cuncta, excepto ſubſtantivo, Sum,conftructum , nempeterminus antecedens verbum est. to cumduobus nominativis ,atque ita quidquid affirmatè loquuntur, deſignantfacilè: cùm verò negandum eft quidpiam addunt particulam Non ante verbum prædictum : illis verò nominativis, veluti appendices appendunt quidquidvocabulo rumneceſſe eſtadſententiamex totoaperiendam. Plurima emergit utilitas ex hocmodo loquendi, utexdicendis patebit... C THESIS XXXI.eq Paradigmafermonis F monisphilosophici , &ejus anatome. Acexempluminlinguavulgari, fiquis italo quatur,Petrusbabetfacultatemintelligendi, habetpotentiamfentiendi : Philofophus linguâfuâ ficbreviffimè dicet : Petrus efthomo, ſimiliter fi quis dicat, Petrus currit: Philofophus vertet , Petrusest currens , adhibito participio, quando aliud nomennon ſuppetit pro ſecundo nominativo.. :- Itaque utraque illalocutio , vel oratio philo. tionemante,velpoſtverbumEft. Quidfit ſubje Quidfit prædicatum,nempe terminus conſequens idemverbum THESIIS XXXII. : 2 t In orationeconcinnata in propofitionem reli quavocabula prater illatria (nempefub jectum,copulam,&pradicatum)promifcuè L Xemplo res patebit. Homoalbus estambu lans, illud albus eſtſyncategorema,ſeuad appellantur Syncategoremata ,feu adje E jectivum. Homotantumestambulans,illud Tantum eftadjectivum,feuSyncategorema. : Prima THESIS XXXIIL : :: Syncategorematafuntindupliciclaſſe. 17 A Rimaeft corum,quæconcordant ingenere, numero,&cafu,cumalterutro termino, utin primoexemploantecedenti illudalbus , &cætera nomina adjectivaapudGrammaticos,quæ proinde voca 4 : : 8 vocari contractius folent tumfyncategoremata ElementorumPhilofophia primaria , tum termini fyncategorematiciad differentiam veri termini , qui dicitur ad majo rem claritatemterminus categorematicus. Sol : licitus porrò non ſum dubitatiunculæ illius : numomnenomenſubſtantivum fitterminus ca tegorematicus : & omne adjectivum ſyncate gorematicus : illud tantum mihi certum : no men adjectivum quandoque prædicatum effe propofitionis , ut cum dicitur : Petrus est al bus &c. .... Secunda claſſis eſteorum,quænonconcordant modo prædicto, cumterminopropofitionis alte rutro : uti funt adverbia,vel cafus obliqui , vel præpofitionescum cafibus fuis,quale in ſecundo exemplo fupradicto adverbium illud Tantum: vocantur autemhujusmodiSyncategorematafe cundaria. THESIS XXXIV. 4 Cùmterminus Categorematicus,feumavis no mensubstantivum habeatpluresfigmfica tiones, paratur via adfingulas explicandas. HOcipfamutplanè percipias, adverte res omnes,quæ funt inmundopoffenominum beneficio quodammodo revocari ad unam rem,&unonominenominari: moxdividendo, &fubdividendo res omnesin alias claſſes totidem nominainveniri quot claſſes ; quorum nominum unoappellentur res ,quæ ad unam, aliores, quæ adaliam claſſempertinerenofcuntur:unde fit,rem quamlibetpluribus nominibus appellari, utexem plopatebit. Hocnomen,Res,&aliud illius ſynonimum, &apudPhilofophosufitatius Ens : hoc inquam nomenfignificatomnia,quæ funt inMundo,nam omniafuntres. Sivero induas claſſesres omnes Mundidividantur,unaclaſſis appellatur hoc no mine Spiritus , alia Corpus. Hæc ultima (nam primam brevitatis gratia indiviſam omitto , alibi examinandam) dividiturinduas alias : unadici turCorpus vivum,alteraCorpusnonvivum. Pri mamharum rurfus divide induasalias : unam voca Plantam, alteram Animal. Claſſem nun cupatamAnimal iterum fubdivide in duas alias: quarum una nominatur Homo , alteraBrutum: illam , quæ dicitur Homo,dividejam noninclaf ſes, fed in fingulares perſonas , feu homines , &unumquemque finge te appellare ſuisnomini bus propriis , puta Petrum , Paulum , Joan nem,&c. atque ita reliquos homines. Hiccon fifte ,&confideraunum ex illishominibusfingu larem. e.g. Petrum : advertequotnominibusap pellettur,pluribus profectò juxtanumerum clas fium , in quibus quodammodo repertus eft, &è quibus eductus, tandem ſolusproductus eſtinme dium : nempe ille idemPetrüs appellaturRes, Corpus, Corpus vivum , Animal, Homo, Pe trus, ultimumeſtnomen illius proprium , reliqua funt nomina illi communia cum plurimis aliis re bus. Hinc fitquemlibetterminum plurimas habe refignificationes ,quodquomodocontingat,mox expediam .-6007 L THESIS XXXV. Secerneillos terminos,feunomina,quesignificant voca omnes omninores, illosterminos tran ſcendentes: Itemfecerneomnes terminos,feu nominapropria,quæfignificantunamremfin gularem,&vocaillosterminosfingulares. Rimi ſunt : v. g.Ens, &Res, vocantur au P temtranſcendentes, quiatranſcendunt,& fu perſcanduntquodammodo omnia, quæ funt inMundo. Secundidicuntur fingulares , quia unam rem fingulam , & folam fignificant : notabis verò, quando nomenproprium non reperitur adrem aliquam fingularem,&folam fignificandam, tunc adhiberi nomencommune,feuappellativum, ad juncto pronomine demonftrativo ,Hic, iſte,ille, c.g. Hichomo, perinde eſtterminus fingularis,ac fi diceres Petrus,Paulus,&c. THESIS XXXVI. Secerneetiamnomina appellativa,feuterminos equivocos,quifunt quasi termini duplicati. Omen æquivocum videtureſſeunum fim &revera funt duonomina Nplexnomen, fimul complicata ,& impofita duabus re bus diverfi fignificati , quin de una re ſignifica ta cogitaretur , cum imponebatur illud nomen alteri rei ſignificanda. c.g. nomenTartarus, eft impofitum ad ſignificandam nationem Scythiæ, quin cogitaretur de Inferis , qui latine & græcè eodemnomine dicuntur: fic nomenGallus: fic plurima alia impofita funt ad rem unam fignifi candam nulla habita ratione , quod rei alteræ fignificandæ imponerentur , aut impofita effent. Entibi quid fitpropriè nomenæquivocum:no meninquam conduplicatum fine ullo peculiari refpectu fignificati unius ad aliud : ac proinde accipiendum eſt veluti duo nomina effent : imò præſtat hujusmodi nomina claritatis grati fepa rare , &disjungere quopiam alio adjuo vo cabulo. e.g. Tartarus natione,Tartarusinfer mus: fic quoque Canis Stella , Canis latrans, Canispiſcis : ecce evoluta nomina æquivoca in plura appellativa, ſeu communia, quæ hocpacto ſejuncta cæterorum regulam ſequuntur. Hacte nus dicta explicantidipfum , quod vulgatius dici folet ; aquivocumeſt cujus nomen commune eft, ratioverò importata pernomen omnino diver fa. Porro hæcadnomina appellativa æquivoca pertinent, ex quibus ipfaquoque nomina fingu laria æquivoca facilè intelligesrecolens præfertim Theſin 22. THESIS XXXVII. Secerneetiam omnia nomina metaphorica,feu translata,quaetiam aquivalent duobusno minibus appellativis , diverfas rerum claſſes licet aliquo modofimiles,fignificantibus. 107 Nhoc differunt metaphorica ab æquivocis, I quod iſta videntur cafu , & fortuito impofita adfignificandas duas,velplures reruin claffes: 1 meta Liber Primus. metaphoricaveròex induſtriaimpofita funtadfi gnificandamunam rerum claſſem propteraliquam fimilitudinem , vel proportionem , quam illæ res habent cum rebusadaliam claffempertinentibus, &quampropriè,&præcipuè illudnomenſignifi cat. e.g. eodem nomineHomo appellatur ipſe homo,&hominis imagodepicta propterfimilitu dinem , quamhabet imago cumexemplari: co demnomine adjectivo dicitur viridu berba, & viridisetashominis,nimirumpropterproportio nemnonnullam,quamhabetjuventushominis,cum herbæ viriditate. Hisexemplisadde fequens cele breinPhilofophia:eodemnomineadjectivo dici turfanushomo,fanuscibus,fanamedicina:homo quidemdicitur ſanus; quiabenevalet,non itadi 9 vocum Animal,omniaanimalia,licètînmultis aliis proprietatibus fint inter ſe diffimilia, poffunt adunamclaſſemcogitandoreferri. Quoddehoc termino Animalexplicui idem intelligas de cæ teris aliis terminis univocis. e.g. Homo,Leo,Cor pus,Spiritus,& innumeris aliis. Hactenus dicta enucleatius exponuntid ,quod.communiter dici folet. Univocumeft,cujus nomencomuneestratio veròimportatapernomenomninoeadem. Porrò terminus univocus appellaturquoque univerfalis, &unaeft utriusque termini declaratio, excepta quadam arcanadiverfitate, dequadicendum alibi, rationecujus àfupradictisexcipiohocnomen,ſeu " terminumDeus,cujus fignificatiotheologicamihi citurcibus, non enimcibusbene valet ; fedquia eſt aptusadconfervandambonamhominisvaletu dinem,necitem medicina bene valet,dicitur au tem ſana; quia reparat,&reftituit bonamvaletu dinem. Exhacitaqueproportione impofitum eft illudnomenexinduftria ad ſignificandum cibum, &medicinam , habitoreſpectu ad hominem , qui propriè, &præcipuè appellari poteſt fanus. Cæ terum hujufmodi nomina deinceps non vocabis metaphorica, ſed ſtylo philoſophico dices analo gica (licètidemomnino fignificet): Analoga au tem,ſeunominaanalogicafi fortè audias itaexpli cari;Analogafuntilla,quorumnomencommune eft: ratioveroimportataper nomenpartimea dem,partimdiversa : ſcitohis verbisid ipfum, quodprædiximus deſignari. Quodfiverò hujus modinominaanalogica,utpoteduplicataevolvas, &ſeparesaliquo afioadjunctovocabulo;duono minaappellativa communiaefficies, quæ cætero rumregulam fequentur. e.g. homoverus,homo piaus,homo fanus,&benevalens: cibusſanus,& conferens ſanitatem. : 2000 THESIS XXXVIII, Reliqui termini , seu nomina appellativa ,& communia, quenonfunt equivoca , neca nalogica,vocantur termini univoci, &uni verfales. V Nivocus terminus idemferè eft,ac nomen commune(dequoTheſivigefima ſecunda) modononfitæquivocum,aut analogum: fi gnificatautemquafipermodumuniusplura&plu rima, immoomniaaliqua , quæ ratione perfectæ ſimilitudinis in aliquaproprietate pernomenipfum univocumfignanterexpreffa,adunamclaſſempof funt cogitandorevocari. Sicexplico diftinctius, quod Thefi vigeſima ſecunda brevius expreffi cumdicebam,nomencommune eſſeid,quodplu ribusconvenit. Itaque terminus. e. g. Animal eſtunivocus; quia fignificat plurimasres,nempe omnia animaliaquaſipermodumunius;ideò fin gulari numero effertur (loquorenim de termino Animal nonde terminoanimalia) & ratio cur quaſi per modumunius eo nomine fignificentur omniaanimalia eft ; quia animalia habent omnia inter ſeperfectam fimilitudinem in eo, quod eft poſſe ſentire, ſeu eſſe ſenſitiva , deniqueeſſe ani malia (quodidemeſt) : unde propter hujusmodi fimilitudineminhacnaturaliproprietate , quæ fi gnanter exprimiturperhuncipſumterminumuni R.P.ProlomaiPhiloſophia, σ inpræſentiverſandanoneft, ויין DTHESIS XXXIX. Secernenomina,feuterminoscommunes,&uni vocos ,qui originariofignificant collective: neque de una re fingulari poflunt affir. mari. : Xempli gratia. Termini iſti,Exercitus , E Po pulus,Natio, Gens,&fimilia,ſignificantom nesmilites,omnescives,omnes nationalesſeu c. gentiles itafimul collectos,&fumptos,utdeuno, g.milite fingulari affirmarinonpoffit: nonenim rectèdicetur:hic mileseſtExercitus : hicciviseft Populus;fedufurpari duntaxatpoffunthi termi ni, cùmdeomnibusmilitibus fimul collectis , & fumptis loqui volumus. Contra verò in cæteris terminis univocis evenit,rectè enimdixeris , Pe truseſt homo, hic homoeft animal; ratiodiverfi tatiseft;quiaprimi illi funt termini originario col lectivi, hi vero fimpliciterfuntterminicommunes, &univoci. Itaqueadconfufionemvitandam in fe : 4 quentibustantiſperexcipi ,& fecernivolo hujus modinominacollectiva. THESIS:XL Secernedenique terminos univocos,seunomina comunia, quevocanturAbstracta, quavide licet rem quandamfignificant veluti abstra ctam,&avulfam abilloſtatu, in quo natu raliter effedebet: & retineduntaxattermi nosunivocos,feunominacommunia,queapp lanturConcreta. opel Xempligratia. Albedo,frigiditas,temperan Htia,juftitia necnonhumanitas, riſibilitas & د &terminiunivoci, ſignificantenim rerumquarun Theſitrigefima octava,ledquarum rerum ? earum funt eopacto,quo perillos terminos ſignificantur, rirei quodammodo incumbentes, Vidiſtineun neminrerumnaturâperſeſtantem,utvidesarbo giditatem,nec juftitiam itaſeparatas,&avulfas, inniti deberent unquamſenſibus ufurpafti,nec in plurimahujufmodi, ſunt nominacommunia damclaſſemper modum unius , &c. ut explicul nempe, quænunquamnaturaliterfaltemeſſepos nimirumquafiperſe ſtantesfolitariæ ,&nullialte quam , aut alio externo ſenſu percepiſti albedi res,domos,&c ?profectònecalbedinem,nec fri autabſtractas ab omni aliâ re , cui incumbere , aut mentemtibi venit, res illas ita abſtractas exiftere inrerumnatura: vidiſti quidemparietem album, fen 1 : B 10 fenfifti aeremfrigidum , verſatus es cum homine Elementorum Philofophia juſto,docto,&c. Itaquenominailla communia, quæ fignificant hujusmodi resſe ſolas,quæ ſe ſolæ eſſenonpos funt,funtnomina abſtrada,ſeu ſignificantiarem abſtractam , &avulfam abeo ſtatu,&modo exi ſtendi,qui neceffariò illis convenit. e. g. albedo, juſtitia,&c. ècontrario illanomina, quæ fignifi cant tumres illas, fedadjacentes alteri rei , tum rem hanc, cuiadjacent;vocarinominaconcreta, ut albus , juftus , frigidus , temperans , quibus annumera iſta quoque,Homo,Leo ,Animal, & fimilia , cum hoc difcrimine , quod illa prima concreta adjectiva ,hæc verò ſecunda concreta ſubſtantiva dicantur. Itaque nomina concreta fignificant nonunam rem quomodocunque, ſed resduas(autfaltem unam per modum duarum) concrefcentes,&quaficoagulatasinunum: inu num, inquam , non utcunque,&permodumfa ſciculi, ſed tali artificio (quodnota)utres unaa liam habeat ,ſubſtineat, & fulciat ; alia verò res habeatur,ſubſtineatur ,& fulciatur ab illa. c. g. fit THESIS XLII. Terminuscommunis.e.g. Homoconfideraripo testprimòſeſolus ; Secundò conjunctus cum alionomine,velſyncategorematefine ver bo; Tertiòcopulatus per verbum eft cuma lioterminofimili , nempe communi univo co,&c.-quolibet Nquolibet ex illis tribus ſtatibus terminus ille Ihabetdiverfas fignificationes, &primòſeſolus habetſenſus,ſeuſignificationes ſequentes. THESIS XLIII. Terminus communis. v.g. Homoſeſolusduas potesthabereprimariasfignificationes,&fup. pofitiones, nempeprimaintentionis,&fecun Rimò. Terminus Homo poteſt ufurpari ut deintentionis. P CO terminus primæ intentionis , ſeu primæ gitationis : hoc eſt, poteſt ſignificare rem. paries albus,parieseſthabensalbedinem : albedo eſt habitaàpariete: res , quæ habet, &fubftinet aliam(utinexemploallato Paries)dicitur ſubje &um , quiafubjicitur, &quaſi ſubſternitur alteri rei: reshabitadicitur forma,qualis eſt albedo. In concretis adjectivis facile eſt iſtadifcernere : in ſubſtantivis autem , que revera non ſignificant nifiunam rem,fed per modum duaruin,nonita perfpicuum: ab hoc terminoHomo fignificatur quidemunarestantum,nempehomo, fed itafi gnificatur veluti ſecundum confiderationemno ſtrameffentduæres : videlicethumanitas,&fub jetumhabenshumanitatem , ficuti albus albedi nemfignificat , & fubjectumhabens albedinem. Hæc notanda,cùm de concretis ſubſtantivis in præſentiafitfermo præcipuus. Itaque à Thefi trigefimaquinta ad præſentem usqueſepofuimus,&fecrevimusomnesterminos, ſeunominaappellativa , tranſcendentia, propria, æquivoca, analoga, collectiva, &abſtracta, qui bus ſepofitis relinquunturnomina, feutermini ap pellativi communes ,univoci,univerſales ,&con creti , cujusmodieſt hic terminusHomo, quo ex emploutarinconfequentibusperpetuò.Oftende re itaque aggredior terminum illumHomoquamvis denudatumtot ſuperiuspoſitisſignificationibus & quivocationibus,diverſiſſima tamen adhuchabe refignificata, &fenfudiverfiffimopoffeufurpari: quodautemdicamde illoterminoHomo;idemin telligas velim de quolibet alioterminocommuni, iisdemnomenclaturis ornato, quaspaulò ante e numeravi. THESIS XLI Terminuscommunis. e. g. Homo, licèt gram maticaliter rem unam fignificare videatur, logicetamen,&linguaphilosophica,plurimos habetfenfus,feufignificationes,&fuppofitio nes. Ocfufficit indicaſſe, quod conftabitaperte Hex exinfradicendis. primocogitatam,& fupponi proilla(dequafup pofitionedixiTheſivigefima):fedpetes,quid fit hæc primaintentio? reſpondeo,tepoſſe cogita re remquamlibet, &nominare nomine ſuo : vi des ,&cogitas hominem, &deinde nominas hoc vocabulo Homo : potes iterum cogitare primam illam cogitationem tuam,&fuperillam refecte re ,&dicere ; Egorecogito, mecogitarehomi nem: quidcogitas ita recogitando ? cogitas ho minemprimocogitatum,&quafi depictumin tua primâcogitatione , ita utcogites tum primam co gitationem,tumhominem cogitatum. Igitur,cùn nominasid, quodprimacogitationecogitas,ute ris termino primæ intentionis,ſeuprimæ cogi tationis; hoc eſt termino,qui ſignificat do&rina liter (ut dixi Theſi decimaquarta) rem illam,quæ objectaeſt, & repræfentataprimæ illi cogitationi, &fignificatmere indicativè primam illam cogita tionem, Secundò. IdemterminusHomopoteft ufurpu ri tanquam terminusfecundæ intentionis , feufe cundæ cogitationis; Quandonimirumpercogita tionemreflexam recogitaturhomoprimò cogita tus,&velutidepictusinprimâ cogitatione, fino minaturid, quoditafecundocogitaturper ipſum terminum Homo, ifte terminusvocatur ſecundæ intentionis ſignificans doctrinaliter tum primam cogitationem,tum rem primò cogitatam,indica ſecundam illam cogitationem,ſeuinten tionem, Hæc animoalte informatuo: ſuntenimmagni momenti adinnumeras penè æquivocationes tol lendas in lingua philoſophica: verum quidem eſt inventum fuiſſeàphiloſophis ferè integrum idio ma conftans ex terminis tantummodo deſtinatis proſecundis intentionibus , cujufmodifuntpleri que termini , quos hactenus explicuimus , aut deinceps explicaturifumus,taliaquoque ferèſunt omnianomina reflexa , ſeu nomina nominum; verumtamenpatetadhucamplusæquivocationibus campus,ex eoquodtermini, qui funtprimæ in tentionis poffinteſſe ſecundæquoque intentionis pro arbitrioloquentis. ۱ THE Liber Primus. THESIS XLIV. Terminus communis quatenus est prima inten 22 aſſequendas utile excogitatum peregerunt, veluti tionis, sefolus habet fignificationes,&fuppo fitionesfequentes. PR imò. Terminuscommunisſeſolus aliquan dofignificat , &fupponitur:indefinite, unde dicitur indefinitus:hoccontingit, cùmnonde terminatur peraliquodadditum, utpotiùs deuno, veldepluribus, veldeomnibus , qui poffuntper il fumterminum fignificari,intelligatur;v. g. cum di coHomo, nonfatis explicoutrùmdeunohomine, velde omnibushominibus,hoc,velillomodoloqui tudine : etenim cum omnia ex quibus Mundus geminafacepræeunteSimilitudine,&Diffimili conftat interſe aliquo ex capitefint fimilia,unde illud Antiquorum pronunciatum effluxit Omnid in omnibus , plurima quoque invicem diffimilia fint ; indevirisingeniofis fubiit in mentem rerum univerfitatem artificiofo quodam ordine difpone re. Itaque primò, cùm animadvertiſſent resuni verfas effefibimutuofimiles faltem ex eo capite, quodexiſtant, aut poffint exiftere ; in unamvel uti claffem res omnes collegere , & nomini pri velim:indediciturterminus indefinitus. Secundò. Idemterminuslicètpluribus fitcom munis ; aliquando poteſt fighificare, & fupponi prouno determinato,quodapudrethores dicitur Antonomafia. v.g. Philofophus eft terminus com munis, &tamenfæpè accipitur adfignificandum folum Ariftotelem: fieterminushomoprimoGe nefis accipitur ad fignificandum folummodo pria mumhominem,hoceſtAdamum. THESIS XLV. A Terminuscommunis quatenus eftfecunda inten tionisdiversoshabetusus,&fuppofitiones &di verfisnominibus nominatur,quæfuntnomina, mæintentionis avulgojam impoſitonempeRes addidere nomen aliud fecundæ intentionis , feu nomennominis,nempe Genustranscendentale fic enim,reflexa cogitatione fi recogitetur,ifta primaclaffis appellatur. Secundò. Adverteruntres omnesita congrega tas dividi poffe bifariam, ex eo capite diffimilitu dinis,quodnempealiquæres non indigentfulcro, feuſubjecto,ut exiſtant, alii verònifiinhæreant & applicitæ fint aliis rebus exiſtere naturaliterneque ant(de quibusTheſi quadragefima quartajam di tum) vocarunt itaqueclaſſem hujufmodi rerum nomineprimæ intentionisAccidens; claſſemverð illarum rerum, quæ adminiculo , & fubjetio non terminioriginariofecundaintentionis. IcterminusHomo(quodipfumdereliquisin Htelligas) telligas)perſecundamintentionemgramma ticalemvocatur nomentertiædeclinationis: perſecundamintentionem rethoricam diciturpes duarumbrevium: per ſecundas intentiones logi indigent, fedper ſe ſtant, appellarunt item termi noprimæintentionis Substantiam, quod idem eft ac res fubftans , & per ſe ſtans : addidere nomen fecundæ intentionisutrique claffi commune,nem peGenusgeneratiffimum tainenim accidens,quam ſubſtantia, ſi recogitetur admodum claſſis , appel laripoteft hoc nomine. cas (namplurimæ funt) vocatur , fiponaturin propofitione, terminus: fi primo loco ponatur, dicitur ſubjectum: ſi poſtverbum , appellaturpræ Tertio. Claffem fubftantiæ (alteram accidentis brevitatis gratia non perfequor ) confiderantes Philofophi agnovere continere plures fubftantias dicatum : rurfus ; fi reflexe cogitetur, ut fignifi cans unam rerumclaffem,dicitur terminus com munis, & fiquædam alia attendantur , de quibus moxloquar, diciturterminus ſuperior,terminus inferior,terminus ſpecificus, ſenſpecies&c. quæ nomina originario reflexa, & fecundæ intentio nis explicantquotmodis ,&ſuppoſitionibusufur paripoffit ille terminus homo,quando eſt termi nusfecundæintentionis. Huictamen eidem termino Homo non omnia conveniunt nomina originario fecundæintentio nis , plura tamen conveniunt,quodnotarivolo propter peculiaria quædam nomina fecundæ in tentionis, quæ magnofuntinpretioapudphiloſo phos,nimirumiftaGenus, Species , Differentia, &fimilia , quibus appellantur illæ claſſes, quas digeſſi Thefi trigefima quarta : exinde enim ena taeſt arbor illa philoſophica primarum , & fe interfefediffimiles,præter quam excapite exiſten di,acperſe ſtandi:Diviſeruntitaquein duas clas ſesomnesſubſtantias aliundediffimiles: rurfumque fingulas novas claſſesquodammodo enatas exdi vifioneclaſſis ſubſtantiæ feorfimſpeculati funt, ut dignofcerent , quo excapité ſimileseſſentinterſe fingulæ fubftantiæ adunamex illis claffibus perti nentes: deprehenfum ergò eſtresunius claffis fi miles eſſepræterjam dictas rationes excapiteſpi ritualitatis : vocarunt itaque illam nomine primæ intentionis Spiritum nomine verò ſecundæinten tionisGenus generalius : at res ad aliam claffemi pertinentes conftititeffe fibi invicem fimiles ultra rationem fubftantiæ, & entis , ex eo quodomnes eſſent corpus ,feu molem haberentindenomine primæ intentionis claffis hæc Corpusappellata , & 1 nomine ſecundæ intentionis eodem ac alteraGe nusgeneralius. cundarum intentionum , quam exponere aggre dion 1 THESIS XLVI. iT Quartò. Eâdemmethodo,pernovamdiffimili tudinem inquam,&novain fimilitudineininfingu lis fubdivifis claffibus repertam, velagnitam, diviſa eſt claſſisCorpus appellata induas; primanomine Arborphilofopbicaprimarum, &fecundarumin primæ intentionis eitVivens, fecunda nonVivens tentionumexponitur. V Eteres Sapientes res Mundi univerſas ordi naturi în claffes, de quibus Theſi trigefima quarta &exclaffibusarboremquandamphi toſophicamerecturi ad modum arborumfamilia rum,uſqueadeoingeniofum,&adfcientias rerum infcripta ,& nomine fecundæ intentionisutrique claffi communiGenusgenerale. Quinto. Claffis illa Vivens in duas ſubdiviſa, unanomineprimæ intentionis Animal dicta : al teraPlanta,ſen Vivensvegetativum : &nomine ſecundæ intentionis utraqueclaffis Genus fimplici terappellata eft: B2 Sextò, 12 Sextò. Hæcclaſſis Animalope hujusmodi dif ElementorumPhilofophiæ fimilitudinis , quâ animalia quædam deprehenſa funt cogitare , & intelligere poffe;alianon pof ſe , ſejuncta eſt in duas claſſes : prima continet animalia , quæ præter quinque ſuperiores fimili tudinum titulos inhoc ipſo ſimilia funt, quodco gitare poffint, ac intelligere;&nomineprimæ in tentionis jam pervulgato dicitur Homo , cuihoc nomenfecundæintentionis adjunctum , Species; altera verò clafſis Brutum , fiveAnimal irratio nalenominaturprimæ intentionisnomine: fecun dæ verò intentionis nomine Genus appellatur. Diſcrimen illudnota; quodutraq;claffis iſta com muni nomine ſecundæ intentionis non dicitur, quemadmodumcæteræ fuperiores: ratio eft; quia hæcclaſſis Brutum inaliasfubdividi poteft. Site.g. Leo,Equus,&c. claſſis vero Homo,non in alias claſſes (juxta naturalem confiderationem) ſed in homínesfingularesdividi tantùmpoteft. Septimò denique hoc ipfum modònotatum obſervantes philofophi,res ipſas fingulares , nem pe homines fingulares ad claſſem Homo pertinen tes retento nomine primæ intentionis àParenti bus,vel Majoribus impofito,nomineſecundæ in tentionis fingulos appellavere individuum, ſeu fingulare. maluerisproprietatem dicere,quod in idem reci dit. Cæterumhis plerunquenonrefpondetpecu liarenomen primæ intentionis: reſpondet tamen reſpectu hominis, cujus ſecunda differentiainfima, feuproprietas diciturRifibile. Quæ diximus in præſenti,&fuperioriThefi inſchematiſmo ſubje todeſcriptafacili operâperſpicies. ARBOR PHILOSOPHICA. Species, Homo. Individuum. Petrus. Paulus ,&c. Genus transcendentale Ens. . Genus generaliffimum Subftantia. Accidens. Genus generalius. Corpus. Spiritus. Genus generale. Vivens. Nonvivens, Genus fimplex. Animal.. Planta. Genus. Brutum. RAMI ARBORIS PHILOSOPHICÆ. : S THESIS XLVII. Ramiarborisphilofophicaexplicantur. Apientes rurfus ſpeculati arborem illam fuam Ens Subſtantia ficutiprimò fimilitudines rerumpræcipuè , ita deincepsdiffimilitudines velutiexprofeſſo ob ſervarunt. Primòitaque,diffimilitudines inter claffem fub ftantiæ , &accidentis (deinceps nonclaffem am plius, fed genus appellabo , ut vocabulisphiloſo phicis affuefcas) innominatas reliquerunt reflexis nominibus adpofterorum difputationem alibi in ſtituendam. Secundò. Diffimilitudines , quarum ope fub ftantia in corpus , & fpiritum dividitur, appellatæ funt nomine primæ intentionis illa Corporeum: hæc Incorporeum, & nomine fecundæ intentio nis utrique diffimilitudini communi Differentia generaliffima. Tertio.Diffimilitudinesdividentes corpus invi Differentiageneraliffima. Corporea. Incorporea. :. .. Corpus. Differentia generalior. Animatum.. Inanimatum. Vivens Differentiageneralis. Senfitivum. Infenfitivum. Animal •Differentiainfima noninfima. Rationale. 1 Irrationale. Homo Petrus. Paulus. Franciscus. THESIS XLVIII. : 1 1 7 .... Terminus communis conjunctuscumaliovelter vens&nonvivens,nomineprimæ intentionis di Aæ funtAnimatum,Inanimatum , & nomine communi fecundæ intentionisDifferentia gene ralior.. Quarto. Diffimilitudines dividentes vivensina mino,velſyncategorematefineinterventuver bi,potest habere(ignificationes,& ufurpationes multiplices, quarumparadigmataproponun ': Rimò. Si dicas : homo ,leo vocaturterminus nimal,&plantamnomineprimæ intentionisSenfi tivum,vegetativum &nomine comunifecundæ intentionisDifferentia generalis deſignatæfunt. Quinto. Diffimilitudines dividētes animalinho minem &brutumnomineprimæ intentionisRati onale, Irrationale, & nomine fecundæ intentionis unicuiq; peculiari prima diffimilitudo Differentia infima,alteraverò Differentia fimpliciterdictaest, propterdifcrimennotatumTheſiſuperiori n.6. Nè confiftas , fed rurfus adverte fingulis illis differentiis præmitti debere hanc notam Prima, &diciprimadifferentia generaliffima,prima diffe rentiageneralior, &c. ratio eft ; quia poſt fin : gulasillas adjungi debet ſecunda differentia ejus demnomenclaturæ in ſecunda intentione ,niſi しご ; : turinhocterminohomo. P complexusinnominatus &nonmutaturuni us termini fignificatio per aſſociationem al 1.. terius. 11. Si fubintelle&âparticula Et dicas homo leo vocatur terminus tacitè conjunctus,&fignificat idem, ac terminus expreſsè conjunctus , dequo infra. Siveròfubintellectis his particulis , qui est, idemdicas;vocatur terminus concretatus,de quo infra, cùmde ſimili termino per adjectivum con cretatumdicam. III. Si dicas homo creatura Dei vocatur termi nuscomplexusrelativus,&explicaturutterminus relativus,de quopoftea, IV. Sidicas Homo, & Leo vocatur terminus conjunctus,feu copulatus,namparticulaEt con 1 jun liter futurumfermonem. Liber Primus. junctiodicitur, fignificat autem deutroque æqua V. Sidicas homo, vel leo ,vocaturterminus turterminusrelativus,&fignificatrem,vel per 13 fonam,quæ habeat ſpecialem reſpectum,&cor disjunctus , & fignificat de alterutro ad minusfu relationemcum alia, ita ut , cùm nominasunam, femperqui audit, etiam de aliare cogitet:termini turumfermonem. VI. Si dicashomoalbus, vocaturterminuscon hujufmodi funtPater,Filius,Servus,Dominus, cretatus: nam terminusHomo , etiam ipſe con Caufa, Effectus, &c. XIV. Sidicashichomo ,veliſtehomo ,vocatur cretus eft exTheſi quadragefima, terminus albus terminus fingularis,& fignificat individuum unum ipſe quoque eſt concretus : unde ex utroque fit certum,&determinatum deſpeciehumana. terminus concretatus; &fignificat: homo qui ha bet albedinem , velhomohabens albedinem;ubi notabile eſt , quod hujufmodi terminus quatenus eſt concretatus fignificatduo,hominem,&albedi nem: ufurpatur verò , & fupponitur receptivè tantumprohomine , namperillum loquimur ad affirmandum,velnegandum quippiamdehomine nondealbedinejuxtaea,quæ dixi de ſuppoſitio ne receptivâ,&paffivâ Theſi vigefima&decon cretis Thefiquadragefuna:nndediciturquoquein fimilibus terminis ſubjectum venire in recto ,al bedinem verò in obliquo : nam fi explicetur,ho moponitur innominativo, albedo verò in accu ſativo,quicafus obliquus; nifitamenintercedatre duplicativus terminus,dequo infra. Notahunc terminumalbum neutro prolatum generecumfimilibus:eftenimterminustacitècon cretatus,&itemtacitè ſubſtantivus , &fignificat aliquod, quodeſt habensalbedinem, quodcunque tandemfit illudaliquodvelhomo, velleo. VII. SidicasHomomagnus, vocaturterminus appellatus, velbreviùs diciturappellatio,&figni ficat non aliquam rem fuperadditam homini, fed modumaliquem, quohomoeft id, quodeft: ma gnitudo enim,&parvitasfuntmodi rei,non funt aliqua res utalbedo, quæ adjiciaturalterirei: quod tamenacriterin locolitigandum. VIII. Si dicas homo magnusſapiens, vocatur terminusduplicateappellatus, &potefttripliciter fignificare, velquodhomo habeatmagnamſapien tiam, vel quod homo aliunde magnus habeatfa pientiamutcunque , vel quod homo, & aliunde fit magnus,&habeat magnam ſapientiam: prima appellatio dicitur formalis, ſecunda materialis, tertia totalis. IX. Sidicas rurfusHomo albus, velquidfimile vocaturterminus restrictus , &fignificat te non locuturum de omni homine omnino , cùm non omnishomofit albus. Hincnota eundemtermi numeffe concretatum, & restrictum ab eodem adjectivo,quodnon repugnat, ſedreipſacontingit plerumque. X. Si dicas Homopictus , vocatur terminus alienatus, quia nil fignificat deproprio,&origi nario fignificato , fed alienatur adſignificandam hominis picturam : quareterminus analogicus dici quoquepoteft. XI. SidicasHomo niger ſecundùm capillos, velÆthiopsalbusfecundumdentes,vocatur ter minusdiminutus ; quiaextenuatur , &diminuitur fignificatio adjectivi ad ſignificandum tantùm im perfecte,& restrictepropter illud additumfecun dùmcapillos. IniXH. Sidicas Homo rifibilis ,vocatur terminus explanatus&fignificatomnino idem,ſedexpref faus,acfolus terminushomo.. XIII. Si dicasFilius,velFiliuspatris,voca XV. Si dicasOmnishomo,terminumdicisma gnæ æquivocationis propter illud ſyncategorema omnis (quod dicitur fignum ,feu nota univerſa lis:) etenimomnis fignificarepoteſttum collecti vè,tumdiftributive : quod ut plenè percipias, transfer ab hominibus adnummosfermonem: fac eſſe hiccentumnummos aureos: fidicam, omnis iſta pecunia valetcentum ſcuta,verum dico,fi re teintelligatur, nempe quodomnesilli nummifi mul ſumpti , &inunam fummamcollecti efficiant centumſcuta: dicerem falfum, fi itadiceremquaſi finguli nummi,feorfum ſumpti valerent centum ſcuta. Illudigitur ſignum omnisineapropofitio ne ſignificat collective propter rationem addu &am. Rurfus fidicerem, omnisnummus aureus valet ſexdecim julios, illudomnis nonfignificaret collectivè , nam collective plus valent illinummi; ſed ſignificat diſtributivè , quia nempe finguli illi nummifeorfim &feparatimſexdecimjuliosvalết: entibiquid fit fignificatio collectiva,&diſtributi va,quætamen ex contextufermonis in qualibet propofitione interpretanda. XVI. Sidicas igitur.Omnis homo, &ex con textu orationisappareat tevelle loqui de fingulis hominibus feorfumfumptis,vocaturterminus di ftributivus:fignificat &explicaturperterminum conjunctum, videlicet&hichomo , &illehomo, &ille&c. XVII. Sidicas: Omnishomo,&excontextu pateat te loqui de omnibus hominibus in unam fummamquaficollectis;vocaturterminus collecti vus,&explicatur& hic,& ille,& ille&c.homo : porrodifcrimenhujus,&antecedentisexplicatio nisdiligenterattende. aliquemhominem,v.g.omnishomoeftpeccator, XVIII. Si dicas: Omnishomo,&tacitèexcipias &excipisBeatiffimam Virginem: vocatur termi nusdiftributivusaccommode completus,quiaille terminusnonhabet plenam ,&completam figni ficationem fuam, fedaccommodaturadſignifican dumcumexceptione: hujus exemplum vulgare eft,omneanimalfuit inarcâNoë. XIX:Si dicas: Aliquishomo, terminumitem æquivocumvaldedicispropterilludaliquis (quod dicitur ſignum,ſeu notaparticularis:)transferad equos fermonem : fidicas,aliquis equus currit in plateâ, fignificat currere unum certum equum , quemtamenegoignoro,ſedſitotamclaſſemequo rumperluftrarepoffem,poffemitem illumequum currentemdeprehendere&digitodemonſtrare. Si veròdicas, aliquis equus eft neceffarius adequi tandum : namimpoffibile eſt equitare & non in enneceffarius,fictamen,utfitotamclaffem equo equo; fignificat quod unus quicunque fit equus rumperluftrarem, nullumdigitodemonftrarepof fem,&dicerehicequuseft neceffarius adequi tandum,namreveranullus determinatè eſt necef farius 14 farius,ſeddisjunctè ille ,velille. Elementorum Philosophie non, quæduplicemhabetvimvelnegandi, velinfi Itaque fi dicasaliquishomo,&ex contextupa teat, quod loquivisinprimoſenſu explicatovo caturterminusparticularis,ſeudeterminatus,vel disjunctivus e.g.aliquishomocurrit. XX. Siverodicasaliquishomo,&excontextu appareat te loqui infecundoſenſuſuperiùs expo fito , vocaturterminusindeterminatus,velconfu fus, leu disjunctus e. g. aliquis homo eſtneceſſa riusadcolendamterram: nonenimdigitodemon ſtrare potes,&dicere:illehomoeſtneceſſarius ad colendamterram. XXI. SidicasTantùmhomo,velhomafolus,vo caturterminusexcluſivus e. g. tantumhomo am bulat : explicatur homo ambulat ,&nullusalius ambulat. XXII. Sidicashome quatenushomo,velprout homo,vocaturterminus reduplicativus, quiadus plicat & repetiteundem terminum: fignificatquod homoeft id, velfacit iddequo eſtſermo,&ratio cur fit,vel faciat id ipſumeft;quia efthomo . g. homo quatenushomo eſtdiſcurſivus. Cæterin fi addatur ſyncategoremae.g. homo albus quate nus albus ; triplex latet æquivocatio, vel enim fignificare poteft;rationem effe,quia eſthomo,vel quiaalbedo eſt in illo,veltùmquia eſthomo,tùm quiaalbedoeſt inillo: inprimofenfutantumhomo venit inrecto: infecundo,&tertioalbedovelſola, vel cumhominevenit quoque in recto juxtadicta numero6.&iterumlibro fecundodicenda. XXIII. Si dicas OmnisbomopraterPetrum;vo caturterminus exceptivus,&fignificatexcipiex preſsè aliquam rempertinentem ad claſſem expli catam termino communi: explicaturautem:om nis homo eſt , velfacitid, dequo eſt ſermo: atPe trusnoneft , necfacitid ipfum. XXIV.Sidicashomopraterleonem,vocaturter minus extenfivus: fignificatquod non folusho moeſt , vel facit ; fedetiam leo eft , velfacitid ipfum. Notadifcrimen àterminoexceptivo, ete nim leononpertinetad claſſem fignificatamper terminumhomo,atpertinetPetrus. XXV.Sidicashomomajorcaneſtatura,vocatur terminus comparativus,ſignificat autem : fatura hominis excedit ftaturam canis. Adverteutrum queterminum comparatum debere ſemperparti ciparede eare , in qua comparantur, quoddici tur apudGrammaticosconvenire debere in poſi tivo. XXVI. Si dicas: homopulcherrimus omnium animalium,vocaturterminusfuperlativus: ſigni ficathominemexcederepulchritudine omnia,quæ continenturinclaſſeanimalium. Notabis quodres fuperlata ſemper eſſedebeat in eadem claſſe, ſeu genere,adquod pertinent illa omnia quibus fu perfertur. XXVII.Sidicas : bomorugibilis:vocaturtermi nusrepugnans,velimplicansin adjecto (hoceft adjectivo, vel etiam terminusremotus: fignificat quodterminus homo per illudadjunctum reddi tur ineptus, ut poffit fubrogari , & fupponi pro re,quamcæteroquin fignificat,hoceſt removetur fuapropriafuppofitione.&evaditrepugnans,& chimericus. C.-XXVIII. Si dicas: Nonhomoterminumdicisæ quivocationi obnoxium propter illam particulam こ nitandi quandocunq; nomini, veletiam alicui ſyn categorematipræfigitur. Facigitur te dicere Non homo, & intelligas ne gative,vocaturterminus negativus:ſignificatme ramnegationem hominis,feunoneffehominem, aut fimaviscarentiam hominis ; idipfum clariùs explicari nonpoteſt,quam fi fingas te interrogari v.g. quid fit inilla arca, & refpondeas : ego nefcio quidfitibi,tantum ſciononeſſe aurum : into caſu idquodſciseſt negatioauri , ſeu non effe auri,& vulgariùs&verius dici foletnon effe aurum : id ipfumde omnibus negationibus per terminos ne gativos fignificatis intelligi credas olim ſciturus quidtandemfintnegationes hujufmodi. XXIX. SidicasiterumNon homo , &ex con textupateatteloquiinfinitanter vocatur terminus infinitus , & componitur quodammodo ex illa particulanon,&fequentitermino inintegrum ter minum:fignificat autem id ipfum acdiftinctum ab homine,nempe quamlibetrem, quæ nonfithomo, vel iſtam,velillam&c. quotfunt, quæ ab homine diftinguuntur totidemab eo termino infinito figni ficari poffunt. Enquidterminusinfinitus fignifi cet , ſcilicet propemodum res infinitas excepto femperipſohomine incafu noftro, & in quolibet alio excepto eo,quod fignificatur àtermino com muni,nifieffet infinitatus. XXX. Si dicas : Homo catus, vel Homoſurdus &c. vocatur terminus privativus,& fignificatnon meramnegationem alicujus rei , utparticula non cum negativè fignificat juxta numerum vigefi mumoctavum, fednegationem alicujus rei quafi incumbentem, &inhærentem alteri rei, quæ cæ teroquin eſt capax habendi formam illam (juxta dicta thefi quadragefima de forma & fubjecto) quam terminus privativus fignificat abeffe ab ea re, ſeu ſubjecto de quo fit fermo,utin cafu noftro homo: indediciturhomo cæcus, nonverò lapis cæcus , quia lapis non eft capaxvifionis, adeoque non rectè illi applicatur terminus privativus ex dictis. : THESIS XLIX, Terminuscommunis copulatus perverbum,eft, cumalioterminocommunihaberepoteſtſigni ficationes,&fuppofitiones multiplices, plu ribusnominibus reflexis,feufecundaintentio nis appellari. Oexempla pleraq; ineodemterminoHomo exparte ſubjecti,five Dpofitoinpropofitione eidemtermino homo adjunctum fit fyncate goremaquodcunque,five nonfitadjunctum. I. Sidicas : Enfisestgladius , duo illitermini vocantur æquipollentes , feu ſynonimi , & fignifi 103 cant fubdiverſis vocabulis idem , &eodem modo, ac claritate.:: II. Sidicas : Homoeft animalrationale,primus terminus vocatur definitum , fecundusdefinitio, &uterque ſignificat idem,feddiverſo modo,cla ritate,& distinctione. Hinc habes quid fitdefini tio, nempe explicatio, feucircumlocutio termini communis ,qua declaratur apertius fignificatum ejusdem termini. Definitionum varia funt gene ra,feuclaſſes. Optima,&maximè artificioſa eſt illa, Liber Primus. illa,quæ explicatgenusultimum&primamdiffe rentiam illiustermini ,quidefinitur,ut inexem plo, animaleſt ultimum genus:rationaleeſtprima differentia reſpectu illiusclaffis , ſeu ſpeciei, quæ diciturhomo: ſedde differentia fufiùsagendum inLogicâ. III. Sidicas: Homo estanimal, præteraliasno menclaturas horumterminorum, primus vocatur terminusinferior, ſecundusfuperior,,& fignificat, homoadfalſum reddendum terminumequus,hee viceversa. IX. Sidicas :Homoestalbus,vocanturtermint contingentes, feuaccidentales,quia peraccidens evenit,&contingit,quodhomofitalbus;Ethiops enimeſthomo,&noneſtalbus: dicitur etiam illa propofitioeffe inmateriacontingenti. Porròpropofitiointerminis contingentibusdi quodinarborephiloſophica inferius collocata fit claffisHomo, &fuperiusclaſſisanimal. Primus itemterminusdiciturinferens , ſecundus illatus, quodfignificatvalere illationem,&argumentatio nem:efthomo:ergo eſtanimal; nontamen vale= reècontrario. IV. Sidicasiterum:Homoeftanimalvocantur terminineceffarii,&propoſitiodicitur effe inter minisneceffariis, feuinmaterianeceffaria. Signi ficat, quodfecundusterminuseft neceffarius pri mo,hoceft,quodneceffariò eſt animal, quicun queefthomo. Notabile autemmaximè eſt in fit milibus terminis verbum eft interpofitum ſignifi caremodo quodampeculiari , perinde acfi ver bumnoneffet:nempe (quodomniaverbaſignifi cantexthe. 27. (nonfignificat, autconfignificat ullum tempus, acproinde dicitur fignificare in vi copulæ,feuidentificationis,nonvero inviverbi, hoceſttantùm fignificat valere illationem àpriz motermino adſecundum , ut numerofuperiori dicebam ,&explicaturhocpacto,fihomoeſt:eſt animalnihil affirmando,utrumdefacto exiſtat,vel exftiterit,velexiſtethomo:nonita fidiceremiho moeſtalbus : illudenim eft fignificat hic inviver bi&explicatur:homonuncexiftit,&eſtalbus,de quotameninfràpluribus. V. Sidicas: Homoeftrifibilis vocantur termini neceffarii convertibiles : dicuntur neceſſariipro pter rationemſuperiùs adductam dicunturcon vertibiles, quiapoteft totapropofitioconverti,& adhuc effe vera,nempeexprædicato fieri ſubje &um,&exfubjecto fieriprædicatume.g.riſibile eſthomo. VI. Sidicas : Homoestequus,vocanturtermini repugnantes,fignificantquodunns terminus non poteſt affirmari,debet ſempernegari de alio ; ita enim repugnantinterſe ,&quafi recalcitrant,ut quieſthomo,eoipſoequusnonfit. VII. Sidicas: Homoestnonhomo,vocanturter mini repugnantes contradictorie , & fignificant rem,&ejusnegationem(dummodoparticulanon fumatur merèneganter,&non infinitanterjuxta theſim fuperiorem numero 28.) Porrò termini contradictorii ita declarantur ;eſſe videlicet illos, quorumunustantum dicit,& fignificat,quantum fatis eft adalium falfificandum , & nilulterius,ut homo,nonhomo : Quodfidicerent&fignifica rentaliquidamplius , quafi exabundantia, voca rentur termini contrarii , non autem contradi Aorii. VIII. Sidicas igitur: Homoestequus,vocantur termini repugnantescontrarie,quiauterqueter mintis plus dicit,& fignificat,quam requiraturad alterutrum falfificandum; licetenim res aliqua e quusnonfit,poteſt eſſefalfum , quod homo fit; nam faxum v. g. neceſt homo ,neceſtequus, adcoquenonestneceſſe,aut requiritur terminus verſamhabetſignificationemàpropofitioneinter minisneceſſariis rationeillius verbieft,quod acci piturinviverbi,quando termini funt contingen tes,hoceſtſignificat ſubjectuminaliquotempore exiftere inrerumnatura,&illituncconvenire fi gnificatumprædicatifui:exindeillapropofitioho mo'eſtalbus,ficexplicatur homonuncexiftit, &nunceſt albus;adeoqueduas propofitiones vir tualitercontinet, quarumprimanomine ſecundæ intentionis reflexo dicitur propofitiodefecundo adjacente,alteraverodiciturdetertioadjacente. Sivero hujusmodi propofitiohaberet pro ſubje. toterminumconcretatum,de quotheſiſuperioa re numero6.e.g. homojuftuseſt albus: ita expli candaeffet:homo,quiesthabensjuftitiamexiftit, &eſthabensalbedinem: adeoque tres partes, ſeu propofitiones virtualiter illa includeret: quarumi primadiciturdeprimoadjacente , fecunda de ſe= cundo,tertiadetertio. Hactenusvarias fignificationesterminorumex hibuicomparando fubje&um cum prædicato : ac cipe nunc alias comparando ſubjectum cum ipſo verbo eft, quandofignificatinviverbi: hoceftin terjacetterminos contingentes. X. Sidicas: Homojustuseftlaudedignus,pri mus terminus vocatur ferminusfervansſtatum leu tempusconfignificatum àverbo:&fignificat, quodde præſenti eſt juſtus , qui depræfenti eſt laudedignus : nonenim fufficit, utfuerit,aut fu turus fit juſtus,nifimodoquoquefitjuftus,utmos dofit laudedignus: funiliter ſi diceres homoju ſtus erit laudedignus: homo juſtus fuit laude di gnus:fignificaturenim, quodveldefuturo, velde præteritohomofitjuſtus, utlaudetunc fitdignus, veldefuturo,veldepræterito: Inomnibuspropofitionibus interminis contin gentibus obfervatur id , quodhocnumero dixi mus,etiamſi ſubjectumnonfitterminusconcreta tus e.g.homoeft ambulans,fignificat,quoddepræ ſentihomoexiſtit,eoipſoquoddepræſentieſtam bulans. In terminis verò neceffariis non atten ditur iſta regula , quæ vulgòdicitur ſtatus termi norum. X1. Sidicas rurfus :Homojuſtus eft laude di gnus,primus terminusvocatur,feu vocaripoteft terminus ampliatus: fignificare enim poteſt(licet nonidfemperneceffariofignificet)nonfolùmho minemeſſejuſtum intemporeconfignificato per verbum, utdixinumero decimo , fedetiamporri gerepoteft,&extendere fignificationem fuam ad tempus præteritum cum explicatione disjunctiva ſequenti : homo , quivel nuncſaltemeſt juftus, vel quiolimetiam,& fimulnunceſtjuſtus, nunc eſtlaude dignus. Ampliationonſemperinvenitus inhujusmodipropofitionibus,at pro libito ipfius proferentis ,modoterminuscrit ampliatus,modo tantummodo ftatus ſervabitur, ut fignificetjuxta tempus deſignatumàverbo : indeverocampus 2qui 16 æquivocationibus aperitur ,quæex contextufer monisexplicandæ. ElementorumPhilofophia XVI, Sidicas : Homoeftfpecies,illeprimuster minusvocaturfecunda intentionis, & explicatur XII. Si dicas : Homojuſtusfuit laudedignus: primus terminus poteft effe ampliatusadtempus prafens,&futurum, &itadisjunctiveexplicari: homo,quivelfaltemolimfuitjuſtus,velquinunc juxta Theſin quadragefimam tertiam, ubi hujus moditerminum declaravimus : dicitur etiam ille primusterminus fupponi,&fubrogarifimpliciter, leuinfuppofitionefimplici, nempe pro totaclaſſe quoque eft ,&deincepserit juſtus. &c. fimili ra tionefidiceres: Homojuftus erit laude dignus, accommodatè explicandaeſt hujufmodi ampliatio adnormam fuperioris. Audiſtiquid fitampliatioprimitermini, feufub hominumrecogitatareflexèperſecundamcogita tionemjuxtacitatamTheſin. XVII. Sidicas: Homoest animalrationale,pri mus terminus vocaturprimaintentionis,leufup jecti , audi modoaliamampliationem,quaamplia-, pojitus perfonaliter,ſeu etiam infuppofitioneper fonati, quia fupponitur,&fubrogatur pro fingulis tur ipſum verbumprincipalepropoſitionis. XIII. Sidicas:Homomoritur,illudverbum effe perfonis humanis inquantumper primam cogita tionemab intellectu noſtro cogitantur. Vides, ut poteft & plerumqueeftampliatum, nempe ad fi rationediverſiprædicatiille terminus Homo inpræ gnificandumomne tempus: &explicatur:homo, fentiexemplodiverſam ſignificationemhaberedi veleft moriens,velfuit,vel eritmoriens. Nota veroinhacpropoſitione: Deus eft,verbumillud gnofcaturab illa fignificatione, quamhabet inex emplonumeriſuperioris. eft, ampliari ad omnetempus,nontamendisjun .. XVIII. Sidicas: Omnis homoeftanimal,primus Livè, utinfuperioricafu,ſedcopulative:&expli terminusvocatur non folumprimæ intentionis, & caturDeus fuit,&eft,&erit. ſuppoſitus perſonaliter,fed etiam univerfalis,ſeu Advertendumeftnullumeſſe ſubjectumpropo diftributivus, juxta Theſin ſuperiorem numero fitionis contingentis ,feu interminiscontingenti decimoquinto,&totapropofitiodicitur univerſa bus (dequanumero nono), quod adveritatem lisaffirmativa ,& explicatur: & hic homo eft ani propofitionis neceffario fervet ſtatum,& tempus mal rationale, &illehomo eſt animalrationale, & Tuiverbijuxtanumerum decimum,&quod fimul nonpoffitampliari adaliudetiamtempusjuxtanu ille ,&c. XIX. Sidicas: Omnishomoeftmultitudoinnu merumundecimum,&decimum. Atnonita fe res habetèconverſohoceft: plurestermini,ſeu ſubje &ainpropofitione contingenti neceffario exten duntur,&lianturadaliud tempus deſignan dum,utpropofitiofitvera,nec falvaveritateſerva repoffunt, autdefignare illudidemteinpusſignin merabilis,primus terminusjuxtadi&amTheſin48. numero 17. eftcollectivus, & inde talis quoque eſt totapropofitio, & explicatur,&hic, & ille,& ille, &c.homofimulfumptifunt multitudo innumera butas : notas difcrimenabexplicatione n. 18. : "-XX. Sidicas : Nullushomoeſt lapis, primuster catumperverbumprincipalepropofitionis. Vocă tarhujufmoditerminidistracti,leudivuiji afigni ficandotemporeſui verbiprincipalis. Itaque-DXIV. Si dicas: Homocacusvidet,primuster minusvocaturdiſtractus,ſcilicetàtempore fuiver bi,&explicatur:homo,qui olimfuit cæcusnune, eftvidens: alioquin inepta effetpropofitio , nam homo,quinunceſtcacus impoflibile eft,ut nunc fitvidens. Pluribus aliismodis termini diſtractiex cogitari poffunt, &effingi, ſedexemplum datum regula debet effe cæterorum, cuitamenclaritatis gratiafequens exemplum addam. XV. Sidicas:Homo moritur,primusterminus vocatur diſtractus ad tempus antecedens , & præ eedensomneilludtempus,adquodampliaturver bumconfequensjuxtanumerumdecimumtertium, atqueitaterminusilleexplicatur: homo, quiexti tit nunc moritur , vel qui priùs extiterat poftea mortuuseft,vel quiextitit,vel exiftit,velpoftea exiftet, poft idipfumtempusinalio tempore ma gisfuturo(juxtadictamTheſin28.de magis &mi nusfuturo)morietur. Ita inpluribus aliis exem pliscontingitdiftratio terminorum. Hocautem totumfit,utpropofitionesquantum fieripoteſt,in terpretemur infenfuvero,&nonin eofenfu,in quo manifeftè funtfalſæ, indeprofluxitadagium philofophicum : Taliafuntfubjecta,qualiaper mittuntur effeàprædicatis,hoc eft, cognoſcitur exaffirmatione,vel negatione prædicati , inquo fenfu , &fuppofitione ſumi debeat ſubjectum; nempe ineofenfu,inquoillaaffirmatio, velnega tiofit potiùsvera, quamfalſa : quæ regula infe quentibusetiamattendendaeft... minus vocatur univerfalis negativus & totapro pofitio fimiliteruniverfalis negativa & explicatur, nec illehomo eft lapis, necille,&c. XXI. Sidicas : Aliquishomo eftambulans,pri musterminusvocaturparticulars , feudetermi natus,&totapropofitio inde diciturparticularis affirmativa, & exponitur,vel hic homoest ambu lans , velille eſt ambulans,velille,&c. repete, quæ diximus Theſi ſuperiore numero 29. " XXII. Si dicas : Aliquishomononeftambulans, propofitiodiciturparticularis negativa & expli catur,velillehomononeſtambulans, velillenon eft, &c. XXIII.Sidicas:Homoestanimal,primus termi nus vocaturindefinitus,&propofitio item indefi nita, quæ cùm fitinterminis neceſſariis,de quibus numero4. æquivaletpropofitioni univerſali, om nis homoeftanimal : eodemque modo explica tur utnumero 18. Namregula eſt: Propofitioin definita in terminis neceſſariis equivalet uni verfali. XXIV. Sidicas :Homoeftneceffariusadcolen damterram,primus terminusvocaturindetermi natus,disjunctus, &confufus, ex Theſi ſuperiori n.20., perinde autemeſt ac fi præfigatur fyncate gorema aliquis ,&dicaturaliquis homoeftneces ſarius,&c. propofitio item dicitur disjuncta , vel indeterminata,vel confuſa. &exponiturdisjun gendoſubjecta unicæpropofitionis hocpacto: vel ille homo,velille,veliſte, &. eſt neceſſarius ad colendamterram: notadiſcrimenab explicatione datanum,21. : XXV. Si LiberSecundus. XXV. Si dicas: Homoeſtalbus,primuster minus vocatur indefinitus exth. 44. &propofi tioindefinitadicitur , ſed in terminis contingenti bus,dequibusnum.9. dixi,&æquivalet propo dusterminusfupponitur, &ufurpaturparticulari 17 ter,&explicatur:aliquodanimaljuxta n.21. XXVIII. Item, fidicas: Homoest animal,ex num.23. fitioni particulari , nempè huic : aliquishomo eſt albus , nam regula eſt Propofitioindefinita affir mativa in terminis contingentibus equivalet particuları. • XXIX. Sidicas;Nullumhomo eft lapis, ſecun dusterminusufurpatur, &fupponituruniverfali terdistributivejuxtanum.20.,&explicatur:nul lus lapis... XXVI. Sidicas:Homononeftalbus,propoſitio diciturindefinitanegativa,quæ ficontradictoria XXX. Sidicas : Aliquis homo eft currens, fe cundusterminusufurpaturparticulariter,&ex fit antecedentis,&tanquam contradictoriaprofe plicatur: aliquis currens. ratur , æquivalet univerſali negativæ,nempe: nul lushomoeſtalbus. XXXI. Item, fi dicas :Homo estcurrens,ex num. 25. Hactenus diverſas fuppofitiones , & fignifi cationes primi termini,ſeuſubjecti explicui : ac XXXII. Sidicas:Aliquishomononestcurrens, ſecundus terminus ufurpatur univerfaliternega cipe nuncpaucas alias ſecunditermini, ſeuprædi tive&explicatur: nulluscurrens. Atque hæcde cati. univerſis terminis inhoc libro Elementorumpri XXVII.Sidicas:Omnishomoeftanimal,ſecun moexplicaffe fitfatis. ELEMENTORVM LIBER SECVNDVS. Ermophiloſophicusquantuseft,totus CD PHILOSOPHIE, S Atforfitannefcisadhucquid fitpropofitiofalfa, terminis, propofitionibus,fyllogifmis quidverasquodtamen finis,& fcopus eſtphilo continetur. Qui vero terminorum fophiæ. ſenſus diverſos exacte callet ; nullâ difficultate adconſtructionempropо fitionum&fabricamfyllogifmorumperveniet:ex PRÆLOQVIVM. ePropofitionevera,&Propofitionefalfa. terminisenimcomponiturpropoſitio per nexum verbi ſubſtantivi Sum,es, est,rursumqueexomni propofitionepoteft quodammodo enaſci aliaad verbii hujus ope:Ergo,velIgitur,quæduæpropo fitiones diſcurſum,& ratiocinationem,feuillatio nemconftituunthoceſt ſyllogifmum quodammo docompendiarium,utinlocoexponam. QuidfitPropofitiojamſcisexth.31.lib. 1. QuidPropofitioaffirmativa,velnegativaex codemlocotenes. QuidPropofitioneceſſaria, feuinterminisne cefiariis, conftat ex Th.49. lib. 1. QuidPropofitiointerminisrepugnantibusex lococitato:item QuidPropofitiointerminiscontingentibus. Quidpropofitiodeprimo, fecundo, &tertio adjacente. QuidPropofitioinfuppofitionefimplici,feufe cundointentionali-QuidPropofitio infuppofitioneperſonali, ſeu primòintentionali. Quidpropofitio inſuppoſitionecollectiva. 5.Quiduniverfalisaffimativa, quiduniverfalis negativa.... Quidparticularisdeterminata,affirmativa,vel negativa. Ківер 10 QuidPropofitioindefinita in terminisneceſſa riis,vel interminis contingentibus. QuidPropofitioparticularisconfusa. Vmaffirmas,&verum affirmas;idcirco hoc evenit,quiaresdefactoeſt,utaffirmas: cùm negas,&falfumnegas; ideò hoc eſt , quia resnon eft,quameffenegas: cùm veròaffirmas falfum;res defactononeſt , quam eſſe affirmas. Cùmnegas, &verumnegas (quodidemeft, ac falsò negare) resde facto eſt,quam effe negas. Quodtotumpaucioribusdicitur. Propofitioverailla eſt,quæ eſt conformis ine nunciandorei,ſeu objecto,dequo enunciatur.....-Propofitiotripliciexcauſapoteſteſſefalſa. Pri mòquia,affirmatid , quod deberetnegari,vel è contrarionegat, quodaffirmarideberet: hoceft, cùm affirmasprædicatumdeſubje&o,&àparterei illi ſubjecto nonconvenit illudprædicatum. e. g. ſi dicasPetrus currit, fidefactoPetrusfitquiefcens, propofitioeftfalſa. Secundò quia,ſubjectum ipfum non folum de facto nonhabet taleprædicatum; fed incapax eſt illius habendi: etenim antequamexaminem utrùm vere , vel falso affirmes ; examino utrùmpoſſis vereaffirmare. . g. fidicas :Antichriftus estcur rens,propofitio eftde tertio adjacente, fed diffi cultaseſtin feetundoadjacente,quoniamAntichri ſtus non exiftit ,quod fi non exiftit , quomodo poterit currere ? Igiturpropofitio eftfalſa , quia fubje&umnoneftcapax,utpoffit affirmari de co illud prædicatum currens. Idcircò illa propofitio diciturdefubjecto nonfupponente,hoceſtnonſup QuidPropofitioindefinitaconfufaincitataTh. ponibili,nec ufurpabili cum veritate in talipro explicatumabundèeft. R.P.PtolomaiPhiloſophia, pofitione, dicitur etiampropofitiofineconftantia 1 Sub C 28 Subjecti,hoceft,quæ nonhabetſubjectumcon Elementorum Philofophie ftans,&perfeverans utpropofitiopoffiteſſevera, atquehucrevocantur propofitiones ille ,quæpro ſubjecto habent terminumnon ſervantem ſtatum, &tempus importatum à verbo Propofitionis,de propofitio copulativa contingens: Homoeft ani mal, &Petrusestequus,eſtabſolutè impoſſibilis propofitio. II. Si dicas: Nechomoeſtſedens,nec equuscur rit, vocaturpropofitio copulativanegativa: & quibus theſi49. lib. 1. à n. 13. dixi,v.g. mortuus, eâdemregula, acfuperior examinatur quoadejus ambulat. veritatem,neceffitatem, contingentiam,&c. Tdrtiò,propofitiopotefteffe falſa,cùmfubje tumeffet quidem capax ſecundum ſe adfubiti III. Sidicas : Homo , &equuscurrit,vocatur propoſitiotacite copulata,&exponituracſieffet nendam veram propofitionem, ateiſubjectoad duplexpropofitio : homo currit,&equus currit, ditur aliqua circumftantia , vel ſyncategorema, vel quid aliud fimile fupponitur , & ufurpatur , per quod impeditur illius fubjecti capacitas , v. g. Homo,quidiftat hinc centumleucis meverberat: ſubjectum illud ſe ſolo eft capax ,ut propofitio, eademque fuperiuspofita regulaquoadhanc mili tat Adnotabis hic autem propofitiones omnes in materia contingenti effe tacite copulatas,juxtaća, quæ dixith.49.lib. 1.deprimo, ſecundo,&tertio fit vera ; nam homo aliquis poteſt me verberare, adjacente :undetriplicitercopulatapropoſitiofie fedaddita circumftantia, quoddiſtet centum leu-, ri poteſt, immo & quadrupliciter,&lius: ac cis , fubjectum jam impedit nè capax fit propofi adveritatem,feu neceffitatem illius requiritur ve tionisveræ: adhas veròpropofitionesreſponde tur negofuppofitum,hoceft id, quod taciteſubin telligis, nectamenapertèexprimis,dum eampro fers propofitionem,eft falfum: nempeincafupro ritas,& neceffitas fingularum eamcomponentium propofitionem. IV. Sidicas: Homofedet,velequuscurrit,vo pofito: hominem àmediftantem centum leucas poſſe me verberare. Adpropofitiones verò falfas primo ,& fecundo modoabfolutè reſpondetur, His pofitis, acpræſuppoſitis, ut anticipato in telligas ordinem eorum,quæ fuperfunt adabfol venda elementaphilofophica, recole methodum, quadeterminis differnimus: cos enim in tresclas ſes divifimus, infolitarios feu fimplices, in com plexos cum alio terminoſeuſyncategoremate,in copulatos perverbumEft,& conſtructos inpro pofitione. Similiterpropofitio confiderari potest primòfimplex, &folitaria, dequaeadiximus quæcunque hactenus quoad propofitionemdixi mus::porrò appellaturhujusmodipropofitiofim plex,&categorica, quænimirum conftatduobus terminis (quomodocunque hi termini fintaffecti, velfimplices , vel complexi fintcumſuis ſynca tegorematis ) fine ulla aſſociatione propofitionis alterius. Secundo , confideraripoteft propofitio conjuncta cum aliapropofitione. Tertio, compa rataitem cum aliapropofitione. Quarto,denique attendi poteft propofitioinferens &quafiprodu cens aliampropofitionem: hæc igitur triapoſtre mapropofitionum generainconſequentibusThest fibusexplananda funt.... THESIS. (١٠ ... 3:00 Propofitio aſſociata cum aliapropofitione,pernon nullasparticulas, vel adverbiadiverfasac quiritfignificationes. R P Rimo,fidicas:Homoeſtſedens,&equuscur kit; vocatur utraque fimul fumpta propofi tioconjuntta, leu copulativa , ad fimilitudi nomterminiconjuncti,de quoth.48.lib.1. quæpro pofitio,utfit vera requirit,ut utraque fimplexpro pofitiofit vera,exquibus ipſapropofitio copulati vacomponitur: ut ipſaſit inmaterianeceſſariare quirit, ut utraque fit neceſſaria : quod fi alteru tra propofitio componens fit contingens ; tota propofitio compofita eft contingens : fialterutra fit impoffibilis ; tota compofita impoffibilis erit, c. g. Homoest animal, &Petrus est albus , eſt 1 caturpropofitio disjunctiva ad fimilitudinemter minidisjunctivi,dequeth.40. lib. 1.&præterea di citur disjunctivaimpropria Utque fit verapetit utfaltem una illiuspars fit vera:quod fi utraque pars fuerit vera,ut fiinexemplopropofitoverum reipfafit,&quodequuscurrat,&quodhomoſe deat,perindetotadisjunctivavera erit: utautem fit neceffaria faltemutunailliuspars fit neceffaria requiritur,tametfi alia fuerit contingens , vel im poflibilis. e.g. velDeus exiftit,velequus currit : ut fit contingens,unapars fit contingens oportet etiam fialterafuerit impoffibilis : e.g. vel equus currit,vel homo est equus . Effet autem impofli bilis ,&falfa , cùm utraque pars conftaret ex ter minis impoffibilibus:c.g.velhomo eftequus vel ho moalbusestnonalbus.. V. Sidicas: velhomocurrit,velhomononcur rit,aut fidicas velbomo eſt equus,velbomononeft equus , vocatur propofitio disjunctiva propria , utque fit vera requiritur , ut una tantum ejus pars vera fit,& altera falſa: ut fitneceſſariaquod unaejus pars fit veraneceffario, alteraneceffariò falfa,ut patet in fecundoexemplo:eſt contingens èconverfo cum alterutra pars poteft effevera & potefteffe falſa,dummodo nunquam utraque fit fimulvera, aut fimul falfa, quod patet ex primo exemplo.Impoffibilis vero eſtdisjunctivapropria, tumcumutraquepars eftneceffario vera, tuin cum utraq; eft neceffariofalſa:e.g.Velhomoeftanimal, velbomonon est equus. VI. Si dicas : velhomo,velequuscurrit,voca turpropofitiodisjunctiva &eſtuna ſimplexpro pofitiocontinensſubjectumdisjunctivum: æquiva letpropofitionidisjunctivæ :nififueritdeprædica todicente velneceffitatem,velfactum,veldebi tumutiillapropofitiodequath.48.lib.I. Aliquis homoestneceffariusadcolendamterramquæ cùm fibi fimilibus) explicaturperdisjunctumſubjectum. velille,vel iſte&c. non veròperpropofitionem disjunctivam, cujus ratio eft ,quia illanoneſtvera per veritatem partialem fingularum partium, fed perveritatem totalemtotius integræ propoſitionis disjunctæ, VII. Sidicas:Homocurrit,velfedit:Homocur rit,velnoncurrit:Homo,velejusnegatioexiſtits disjun : Liber Secundus. disjungendo modoprædicatum,modo fubjectum, hoc est ponendo terminum disjunctum exparte prædicati,vel ſubjecti;vocaturtacitèdisjunctiva propria, velimpropria,habitarationemateriæ,feu rei fignificatæ&terminis. VIII. Sidicas: Sihomocurrit movetur,vocatur propofitio conditionalis , quamGrammatici pro feruntpermodum verbiconjunctivum:&ineaaf firmatur, velnegatur aliquid non abfolutèſedſub conditione aliqua: fihomo currit , eſt conditio: ! 29 propofitio cauſalis ; eſſe veras oportet tres illas propofitiones , quas copulat. Dicitur autem cau falis propria: cumpoſtparticulamquia,apponatur veracaufaeffectus illius, qui ponitur ante eandem particulamut in exemplo patet. Sidicas: Ignis eftquiafumus est, vocaturpro pofitiocaufalisimpropria: itemfidicasSoleftquia lux videtur,neque enim fumus eſtcauſa ignis, homomovetur,vocaturconditionatum,utrumque fimuldicitur propofitioconditionalis;Atque aliâ appellatione conditiodiciturantecedens,&con ditionatumconfequens:fedquadruplexeſtpropo fitio conditionalis. Si dicas(utdixi) Sihomocurritmovetur,vo catur propofitio conditionalis neceffaria , quia nequelux'eſtcauſaſolis,fedcontra. Hicobiternota:dupliciterpoſſe reddirationem curaliqua res fit: velquia ejus cauſa exiftit , vel quia ejus fignumaut affectusexiſtit: primareddi tiorationisdicituràpriori, àcauſanempe , quæ eſt ſemper prior effectu (quodpoftuloalibi ex planandum) fecundaàposteriori , quia effectus conditioneceffariòconnectiturcumconditionato: namquicurritneceffario movetur: fimiliter:fifol eft, dies eft, eft neceffariaconnexio, feuillatio : & idcircòvocatur conditionalis illativa ; àqua tota : machinaargumentationum dependet. Si veròdicas. Sihomo ambulatinforoinveniet thefaurumvocaturconditionalis contingens,quia conditionon connectiturquidem neceſſario cum conditionato: quoties enim ambulabis in foro,& nihil lucri inveniens ? requiriturtamen ad condi tionatum,nifi enimeas inforum thefaurum ibija centemnoninvenies. Diſcrimeninterſuperiorem&hancconditiona lemeſt,quodillaadfui veritatem petitneceffariam connexionemconditionati cumconditione,&ne xus ille utriusque eſtid,quodaffirmaturineapro pofitione conditionali: in fecundavero fateftco exiftentiacumproportionequadam,&dependen tiaconditionati àconditione adveritatempropo fitionis conditionalis. Sidicas: Sihomoambulabit,leorugiet,vocatur conditonalis difparata,velimpertinens:hoceſtad rem nonfaciens;quianonmodonullaeſtneceſſa ria illatio,fedneque ulla neceffitas, autpertinentia quod exiftat conditio adhoc ut conditionatum : poffit exiftere. Sidicas : Sihomoambulabit,nonmovebitur,vo catur conditionalis repugnans , quia conditio re pugnatconditionato, & è contrario , adeoq; ſem pereſtfalſaconditionalishujusmodi. Adnotabisporropronunciatumhoc: Conditio nalisponit ineffe nihil. Eftenimregulainconcus fa ,quodpropofitioconditionalisnihil affirmet e xiftere abſolute,&de factonil neget, ſedtantum oftendat quid exifteret,dato quod exiſteret con ditio:quodtamenneque ipſadat, nequepetit;at fimpliciter ſpeculaturde eo : idque de omni con ditionaliumſpecieintelligendum eſt. IX. Sidicas: Homoagrotat,quianimiumcome dit,vocaturpropofitiocaufalis propria, quiain ea aliquidaffirmatur eſſe verum,& fimul affirmatur cauſa, cur illudfit verum : unde hæcpropoſitio involvit tres propofitiones ita copulatas : homo ægrotat & homonimium comedit: & caufa cur ægrotet eft quianimium comedit : cunctahæctria affirmantur à propofitione caufali (ad differen tiam conditionalis,de quanumero ſuperiori,quæ tantum affirmat vel illationem, vel coexiftentiam. conditionatam , ut dixi ) atque adeò utverafit velfignumpariter eſtquidpoſterius causa, velre fignificata. Si dicas : Animalexiftit, quiahomoexiſtitvo caturcaufalis impropria,& fundatain modono ſtrocogitandiderebus:nampropriè, & commu niterloquendo neccauſa,neceffectus ,nec fignum hiclocum habet, ſed illequieſt homo eſt anímal Vocaturetiamcaufalis àſubſiſtendi conſequentia barbaraphrafi ,&nihilultraquamexplicui ſignifi cante. X. Sidicas : Homo ambulat:ergo movetur, vocaturpropofitio illativa , & ratiocinativa, ac fi gnificat tria,&pertriplicatamcopulatam exponi tur ut propofitio caufalis , cuiæquivaletmodo ta men inverſo : quod enim in illativaultimoloco ponitur, incauſalipræfertimimpropria, quædici turàſubſiſtendiconſequentia,ponitur primoloco Homo ambulat ergo movetur;homomovetur quia ambulat. Exhacveròpropoſitionetotaargumentandi & difcurrendi resprogignitur, undedicitur diſcurſus forınalis. Hactenus explicatæ propofitiones compofitæ voeantur communi omnibusappellationepropo fitiones rationabiles , vel ratocinativæ , quodex omnibus illis facileeruipoffitratiocinatio , & ef formari diſcurſus : ſequentes propoſitiones folent appellari communinomineexponibiles. XI. Sidicas: Tantumhomo eft ambulans,par ticula tantum poteſt eſſe ſyncategorema folius ſubjecti , & exponitur ut th.48. n.21. libri 1. di Aumest. Siidem repetas particulatantum poteſt affice-> re folumprædicatum: &exponitur: Homoam bulat&nihil aliud facit. Si repetas idem: illud tantumafficerepoteſtu trumquenempeprædicatum&fubjectum,&expo niturutrâquefimuljuncta expofitioneprædicta. SidemumrepetasHomotantumeftambulans: tantumpoteft cadere ſupratempus verbi ,&ex ponitur nunc ambulat,at nequeambulabitneque ambulavit. XII. SidicasOmneanimalpraterhominemest irrationale; vocatur propofitioexceptivaad fi militudinem terminiexceptivi,dequon. 23.lib.1. Th.48.explicaturper copulativam:omniaanima lia ſunt irrationalia ,&homo noneſt irrationalis : fignificat autemomniacontenta in claſſe ſuperio re, ſeu termino fuperiore ſeu genere animalium exceptotamenhomine,quitamen in eademclaf-: ſe continetur(eftenimanimal ) eſſe irrationalias C2 XIII. Si 20 XIII. Si dicas:Homopraterleonempatiturfe brim. Vocatur propofitio extenſiva explicatur ElementorumPhilofophia XVIII. Si dicas: Ubi esthomo,ibifuntpluraani maliavocaturpropofitiocorrespectiva; explica percopulativamut fuperior, fignificat verò tum omnia contentainhacclaſſehomo,quæ noneſtſu perior nec inferior;fedlateralis refpectuleonis (ut patet ex arborephilofophica)ipſumLeonempati tur. Homo eftinaliquoloco,& in eo funt etiam plurima animalia. XIX. Si dicas : Homo estmortifuppofitus ,fed Angelus nonpoteft mori, vocatur propofitio di quoquefebrim. fcretiva,feuadverfativa, Significat: homo differt XIV. Sidicas : Homoquatenusphilofophus est abAngelo,&in hocdiffert,quod homo eft mor fimilis Deo. Vocaturpropofitioreduplicativa, de, talis, &Angelusnon eſtmortalis. cujusterminodixi th.48. lib. 1. exponitur pertri plicatam copulativam. Homo eftfimilis Deo, & eftphilofophus , &ratio cur fit fimilis Deo : qua lis nam eft hujusmodi ratio? non facile eſtexpli carerationemhanc: nifiinterpretandopropoſitio nem : nampoteft reduplicatio illa habere quinque fenfus : vel enim 1. fignificat ratio cur fit fimilis Deofimplicitereftquia efthomo;atqueitavocatur reduplicatio ſpecificativè ſumpta,quafi non atten daturlicet exprimaturquod fitphilofophus:voca turautereduplicatio ſpecificativederivato nomine àprimapropofitione fimplici copulata cum dua bus reliquis ad totampropofitionem reduplicati vamconfiandam: namprima illa nominatur pro pofitioſpecificativa. Velfecundofignificat : & ratio eftquia habet. philofophiam&vocaturpropofitio formaliter re duplicativa, diciturque reduplicatio cadere fuper habentiam,feupoffeffionemphilofophiæ. Veltertio fignificat: & ratio eft quia efthomo, &quiahabetphilophiam. Vocatur materialiter reduplicativa , diciturque reduplicatiocaderefu prautramquepartem concreti. Vel quarto fignificat : & ratio eft per modum caufæ, quiaeft homo,&per modumconditionis quiahabet philofophiam , vocatur reduplicativa inæqualitatis : fignificat quænam fit vera caufa, quæveraconditio, cur affirmetur prædicatum de ſubjecto : clarius exemplum efto : ignis quatenus approximatus comburit,hoc eftratio permodum conditionis eftquia eft approximatus. Velquintofignificat& ratioeftquiaefthomo & etiam fihabeat philofophianon perditeffe fimilem Deo,&vocaturreduplicativaconcomitantiefeu perfeverantia:nempe etiamfihabetdenovoillam formamnonperditidquod eratprius. Clarius& veriusexemplumfit:Homoquatenusexiſtens ſub zonatorrida,frigiduseft:hoc eft: etiam fi ineolo co calidiffimo degat,eft tamenfrigidus. : XV. Sidicas :Homoeftftaturaaltiorcane:vo caturpropofitio comparativa, de quadixith.48. lib. 1. n. 25. ubide termino fimili,ibique legemve ræ comparationisexpofui:utetiamlococitatoha bes quædepropofitioneſuperlativa ſcirete opor tet: tantumnotautrasquehaspropofitiones expli cari hoc pacto : primaHomo efthabensſtaturami &canis efthabensſtaturam & homoeſt excedens canemſtaturâ : fecundaveròſuperlativa fic expo nitur : omnia animaliafuntpulcra& interillaannu meratur homo ,&homo cætera animalia diſtribu tivè ſumpta excedit pulchritudine. XVI.Sidicas:Homoconvalefcitvocaturpropo fitio inceptiva : explicatur: homoimmediatèante ſemalehabebat,& nuncprimò bene ſehabet. XVII. Sidicas: Homo moriturvocaturpropofi tio deſitiva: explicatur. Homo nuncprimo non vivit,&immediatè anteavivebat. XX. Si dicas: Hominemeffeanimalest neceßè, Vocatur propofitio modalis & fignificat idemac Homo eftneceffarioanimal,immoidemfignificat, acpropofitio fimplexinterminis neceffariis ; Ho moeft animal,de quath.49.lib. 1. n. 4. ubiadno taviverbum eft fignificare identitatem inter fubje Etum,&prædicatumnecdefignare ullum tempus : præterea propofitiomodalis idem fignificat acus niverfalis : omnis homoestanimal. Cæterùm ea modalisdividitur in duas partes ; prima eſtHominemeffeanimal,&vocaturdictum propofitionis : fecunda neceße eft vocatur modus propofitionis: illud eft copula eft modi cum dicto, necfignificat tempasſed identitatem tantum modi cumdicto : quo ad illud effeadvertas ex th. 28. lib. 1. infinita verborum dicenda nomina potius eſſe quamverba : undeeffeincafu noftro propriè lo quendo eſt ſubjectumpropofitionis modalis,deque éoper copulam eftprædicatur, feu cum eoiden-, tificatur modus neceffe. Duo verò illi terminiHo minem,animalfuntquafiprædicatum &fubje&um ipfius effe ( cujus proprie forent prædicatum , & fubjectum niſi eſſetverbum infinitum,)quodfolum habetrationemſubjectireſpectu diéti Atquoniam utdixi idem exprimunt propofitiones modales , quodreliquæ fuperius adductæ ; ufus modalium ad eum finemeft,utapertius conftetquibus intermi nis propofitio fimplexfit: utrumneceffariis , con tingentibus,vel repugnantibus : de quibus jamdi tumth.49.lib. 1.ànum.4. Sidicas : Hominem eſſe album eft poffibile ſeu contingens (quodperindeeft)vocaturpropofitio modaliscontingens: idemfignificat ac:Homo con tingenter eſtalbus quandocunque eftalbus. Tota propofitiomodalis licet ex parte dicti fit contin gens, eſttameninterminis neceffariis : quia quod eft poffibile ut fit album neceffario poffibile eſt ut albumfit. Namquod eftpoffibile cum nonpoflit evadere impoffibile, neceſſario eſt poſſibile. Si dicas : Hominemeſſe equumest impoffibile, vocaturpropofitio modalis impoffibilis idemq; fi gnificat acHomononestequus,feuHomo est equus eſtpropofitioneceffariofalfa:&licetexpartedicti fit impoffibilis efttamenin terminis neceffariisinte grapropofitiomodalis: quia neceffarioeftimpoffi bile idquodineadiciturnempehominëeſſeequum. Deniq; adverte hosquidemtres modos :neceffe, poffibile,impoffibile,veleorum adverbiarefponde tianeceffariopoffibiliterimpoffibiliter, propofitio nes modales conftituere in terminis neceffariis ut dixi : atpræter illos tres plurimidantur alii modi, cujufmodifuntferèadverbiacuncta,exquibus pro pofitiones modales fingi poffunt non illæ quidem omnes in terminis neceffariis; atpluresin contin gentibus qualis exempli gratiafitilla: Petrumcur rereeftverum feuverè currit : modalis contingens eſt,ut fimiles plurimæ. THE LiberSecundus.. THESIS II. Artificiumcomparandi invicemomnespropofitio 21 tas. Advertesautem cumpropofitiones oppofi neshactenusexplicatas. QV ælibet ferèpropofitio aliamhabetfibiop tæ habent fignauniverſalia,ſeuparticularia omnis, nullus ,aliquis , aliquis non, tunc earum oppofi tionem vocari de modo enunciandi : cumverò pofitam; exutraque quaſi elicitur aliapro pofitio : inde quatuor propofitiones exi hujusmodi fignis carent propofitiones, vel figna quidemhabent nontamen in ſuppoſitione diftri butiva,&disjunctiva, tuncfi quadruplicentur vo ſtunt invicem oppofitæ: quas comparare inſtitui catur illarum oppofitio ex lege , quafi dicas eas ( mus. Aſſume itaqueex th.49. lib. 1. univerſalem af non obfervare omninò leges ſuperiùs præfcri ptas quo ad hujusmodi quadruplicationem : fed firmativam omnis homo eftanimal: ejusque oppo fitamuniverſalemnegativam:nullushomo est mal:&vocahas duasinvicemcontrarias;hujus modienimfunt,quiailludidem prædicatum , quod unaaffirmat de ſubjecto , altera negat de eodem ſubjecto , quod cautènota: hocenimrequiritur ad Icribo. exemplaadfacilitatemampliorem fingulorum ad THESIS III. 1 oppofitionem & pugnamlogicampropofitionum: Propofitionemfignis carentem, acpræfertimſin namfimuteturvelprædicatum, vel ſubjectum pu gnanoneritamplius, fedtumultus. Rurfus ex illa univerfali affirmativa facprogerminarevelutipro lem hancparticularem affirmativam : aliquishomo est animal: terminus enim omnishomo, continet velut in finu innumeros aliquos homines. Atque item exuniverſali negativa fuamparticulareelice : It in exemplumPetruscurrit:utcontradicto gularem inoppofitasmultiplicare. S cum riam invenias ,particulam negativam non toti propofitioni præpone ( juxta axiomadialecti veriffimum:nonestmeliuscontradicerequam totipropofitioninegationemprafigere) nonPetrus aliquis homo non eft animal : has propofitiones currit. Poffes quidem etiam negativam ponere difpone in ſchematiſinum. Omnis homo eftanimal. Aliquishomo eftanimal. Appellabis contrariasſuperiores illas duas:con tradictorias vero , quæ ex diametro fibi adverfan tur: fubalternæ funtpropofitiones ejusdem lateris: denique mutuo fubcontrariæ quæ inferiores: au difti nomenclaturampropofitionumharum,expli cationem earundem attendemodo. Singulæillæ dicunturinvicemoppofitælatiùs,vel ftrictius ; etenimpropriè loquendofolæ propofi tiones contrariæ, velcontradictoriæ funt invicem oppofitæ : fubalternæ verò & fubcontrariæ non item. Porrò oppofitio contradictoriaeftpugnalo gicaduarum propofitionumfolùm quantum fuffi cit ; utunapropofitio reddat alteram falfam e.g. omnis homoest animal, utfithæcpropofitio falla. ſateſt,hanceſſeveramaliquishomononest animal, nec præterea requiriturveritas hujus :nullushomo estanimal eoenim ipſo quodaliquis non estanı maljam falfum eft , quod omnisfit animal,at que ita dereliquis contradictoriis. Oppofitiocon traria eft pugna duarum propofitionum ultra id quodrequiritur, ut unareddatalteram falfam e.g. omnishomoeftanimal , nullushomo eftanimal, quodpatet ex dictis. Subalternæ funt quarum una (quæ dicitur ſubalternata ) ex altera (quæ dicitur ſubalternans ) infertur , acducitur : omnis homo eft animal , ergò aliquis homo eft animal. Subcontrariæ funtpropofitiones ex duabus con trariisillatæ : aliquis homo eft animal,aliquisho mononestanimal. En tibi quo pacto quadrupli centur omnes propofitiones expofitæ tumth: 498 7 lib. 1. tum th. I. hujus : ad fimilitudinem nempe iftius: omnishomo eſt an malquadruplicare reli quasdebes excurrens perfingulas fuperiùs addu poft fubjectum ,& dicere Petrusnoncurrit,fed Nullus homo eftanimal. Aliquishomo non eft animal. claritatisgratiâ conſultius eſt particulam son fem per toti propofitioni anteponere. Pro contraria : dicito: Petrusnonpotest currere,feuPetrumcur rereestimpoffibile ,quæ plus dicit quàmfit opus ad falfificandam primam, adeoque contraria eft : ad ſubalternam primæ inferas ex illa Petrus currit : ergoPetruspotest currere,velPetrumcurrereest poffibile: nam ficurritvalet arguere, quodpoffit id ipfum. Petrus currit Petrus poteft currere. Petrus non poteft currere NonPetrus currit. Hocpacto omnes propofitiones fine fignovel fingulares, aut cum pronomine demonftrativo,aut indefinitas multiplicare potes in oppofitas. THESIS IV. Propofitionem carentemfignis ,fedhabentempro fubjectoterminumcomplexummultiplicare. Petrus albus currit. Non Petrus albus noncurrit. Petrus albus non currit. NonPetrus albus currt. Ontradictoriam tantùm perpræfixăm parti C culam non efformabis: nampropofitio eſtde tribus adjacentibus , utdixith.49.lib. 1.n. 9. & æquivalet copulativæ ex triplici propofitione. UndePetrus albus currit&Petrus albusnoncur rit poffunteſſe ambæ fimulfalſæ : Si nimirumPe trusnon fit albus & non currat : contradictoriæ verò propofitiones nunquam poffunt effe fimul falſæ,neque fimulveræ.. THE 1 22 ElementorumPhilofophiæ THESIS V. Omnes homines Cum fyncategoremate fecundario propoſitionem multiplicare. currunt, Aliqui honmines non currunt. Non aliqui homines | Non omnes homines non currunt. Petrus liberè currit. NonPetrus liberè noncurrit. Petrus liberè noncurrit. NonPetrusliberè, currunt. Dixith. 24. lib. I. numerumpluralem fignifica re collective : fic intellige, ut fignificenturab illo currit. plures collectiones, ita utdiſtribuat ita collectio Dem notanduin atque inſuperiori , idemque I dicendumde omnibuspropofitionibuscumqui buscunque ſyncategorematis : puta adverbiis, &iftæ collectio nes,ficutiterminus communis fingularis diftribuit individua e.g. homines: fignificat cafibus obliquis &c. Nota vero in univerfum nes hominum,&illæ,&illæ &c. exindefit quod procontradictoria propofitioneſempereftpræfi propofitiones cumpræfixa particula non redditas gendaparticulanonmodofuperiùsexpoſito: alio contradictorias explicari per disjunctivam : non quin ſi contingeret unum fingularem hominem Petrusliberècurrit, hoceft,velPetrusnon currit, velficurritneceffariò currit,atque itaproportione ſervatadereliquis. noncurrere & alios currere (atque ita de ſimili bus) eſſetfalſautraquecontradictoria aliter com THESIS VI. Propofitionemcollectivam multiplicare. Omnishomo eft multi-Omnis homo nonpo pacta. Nam falfum eſſet omneshomines currere quiaunusnoncurreret : falſumitemaliquos homi nesnoncurrerehoceft aliquas collectiones homi numnoncurrere,quiaunustantumhomononcur reret,isque collectiohominum,feu plures homines noneft: Itaq;illacontradictoria: non omneshomi tudohominuminnu merabilis. Omnishomopoteſteſſe multitudo&c. R teſt effe multitudo hominum&c. nescurrunt,explicaturvelaliquæ colle&iones ho minumnoncurrunt,vel faltemunushomononcur rit. Pro contraria fumitur propofitio aliqui ho Nonomnishomo eft mines &c. quæ explicaturveliſtæ collectiones,vel multitudo&c. illæ &c. non currunt ,& utraque contrariapoteft effe falſa,juxta regulam fuo loco dandam. Hujus verò contrariæ contradictoria explicatur: vel om Egulaeft : quod retinendum ſemper eſt in hujusmodiappoſitis propofitionibus fignum collectivum omnis ; adeoque pro contradi nes collectiones hominum currunt vel unus tan tumnoncurrit. Aoria ſuminonpoteſt: aliquis homo non est &c. cumin caſupræfentilyomnis ſupponaturcollecti vè,nonveròdiftributivè,&proptereaillinon con Sipropofitio habeatprædicatum calculatorium, ita quadruplicatur. tradicat fignumaliquis non:quodtantumfupponi turdisjunctive. Procontrariaſuminondebetnul lushomoeft&c.etenimnullus fupponiturdiftribu tivè, nunquamverò collective : contraquam con tingatde figno omnis. THESIS VII. Propofitionem confufamfeudisjunctam multiplicare. OmnesApoftoli ſunt OmnesApoftolinonpof duodecim. Omnes Apoftolipos funteſſeduodecim. funt effe duodecim. NonomnesApoftoli funtduodecim. Contradictoria Non omnesApostoli &c. expli caturvelApoftolifunt plures quamduodecim, vel Aliquishomoeftneces- Non aliquis homo po- funtpauciores. Pro eadem contradictoria dicere farius adcolendam terram. Aliquishomopoteſteſſe neceffarius adcolen dam&c. CAve teft effe neceffa rius&c. Nonaliquis homo eft neceffarius ad&c. Ave nedixeris pro contradictoria,velcontra ria nullus homoeft neceffarius &c.namnullus ſupponiturdiſtributive&determinate &vera eſſet utraque contradictoria,vel contraria , quodeſſe non poteſtexregulainferiùs ſtatuenda. Caveite rum nedixeris aliquishomononeft&c. falteme him æquivocationi obnoxia eſt propofitio,utrùm fupponatur disjunctive &determinate ,utaliquis bomononestequus,anveròdisjunctè ,& indeter minate,utin exemploſupponidebet. THESIS VIII. Propofitioneminnumeroplurali multiplicare. Ipropofitiohujusmodi non habeatprædicatum Scalculatoriohujuadruplicaturita: non poſſes aliquiApostolinonfunt duodecim,a lioquin vera eſſet utraque contradictoria : nam verum eft, quodaliquæ collectionesApoftolorum non faciunt numerum duodenarium : tres enim Apoftoli eſt una aliqua collectio : quatuor eſt alia&c. THESIS IX. Propofitionem habentem exparte Subjectiplu rafigna; alia in recto , alia in obliquomul tiplicare. Omnis equus cujuslibet Nullus equus cujuslibet hominis currit. Aliquis equus alicu jus hominis currit. hominis currit. Non omnis equus cu juslibet hominis currit. ۱ PrPpropofitio,nifi affignatanonomnisequus &c. alioquinutraq;contradictoriapoffeteffe fimul falfa:namprimapropofitio eftdetribusadjacenti bus, ut illa quamexpofui th.4. &per hanctripli junctivamimpropriam:velhomononſedet velequusnoncurrit. Quodfiadfint figna univerſalia, vel particula riapræfixaſubjectis copulative ; immutata rema catam copulativam exponitur : omnis homo eft poffidens aliquem equum,&omnis equus, quieſt exiftens , &poffeffusà quolibet homine eft cur rens. Sinullushomopoſſideret ullum equum,li 4 cet omnes equifineDomino currerent eſſet falfa illa propofitio , & etiam effet falſa iſta : aliquis equus alicujus hominis non currit, quianullus equus in eocafu poffideretur ab ullo aliquohomi ne: atqueadeohæcpropoſitiononpoteſteſſecon tradictoria primæ ,fedneque poteſt eſſecontraria, utexmoxdicentispatebit. Hicpertinentbealiapropofitiones. Omneshominesfervan- Nulli homines ſervan tes omnia mandata Deiſalvantur. Aliqui homines ſervan tes omnia mandata Deiſalvantür. tesomniamandata Dei ſalvantur.۰۹۲ Nonomneshomines ſervantes omnia mandată&c. nent,cum contradictoriaformatur præfixapår ticulânon, c. g. omnishomosedet , &omnis equus currit. Nonomnis homofedet, &omnis equus currit. Si contradictoria fiat perdisjunctivamim propriam,quam fuperius poſui locoexplicationis; tunc figna univerfalia mutanda funt inparticula ria,omnis,aliquis non,nukus,aliquis ,&vice verſa idemque intelligas de disjunctiva , quam poſuiproſubalternataprimæ propofitionis, fitex emplum. OmnishomoTedet&om- Nullushomoſedet& nis equus currit. Vel aliquis homo ſedet, vel aliquis equus currit. nullusequus&c. Velaliquishomonơn ſedet,velaliquis e quusnon&c. Quandofignanonadfunt,nota contrariampri mæ copulativæ poffeita efformari : &homonon fedet,&equusnon currit, perindeenim eft,acfi Quoniamillud omnia fignificat collective, de betinomnibuspropofitionibus invariatumretine perparticulam nec efformaretur : itemquenota bis, eandem contrariam poffe efformari per dis ri; unde hæcpropofitio : Aliquis homofervans aliquamandataDeinonfalvatur,nonpertinet adhunccurrtum: quianonſervatureademſuppo fitio collectiva figniomnia. : : Cæterumnotahancpropofitionem:quilibet e quushominiscurrit, perindeeſſein communiufu, acfiadditumfuiſſet fignumobliquumuniverſale,&& dicereturquilibet equuscujuslibet,velomnis bo miniscurrit;atqueadeoidem de illa,quodde fu perioribus primoloco poſitis ſentias Sequentes verò duæ : quilibet equus alicujus bominis currit : quilibet equus alicujushominis noncurrit. Nonfuntoppofitæullo modo interſe: nampoffunteffe fimul veræ, fi omnesequiPetri, e.g. currant , & omnes equi Pauli noncurrant. Poffent etiam effe fimul falſæ , fi homines omnes habeant duos equos,&ex illis unuscurrat,alter noncurrat. At hæ aliæ: equus eujuslibet hominis currit: equus cujuslibethominisnon currit. Primo,per indeſunt,ac fi præfixum eſſet ſignum aliquis , regula terminiindefiniti in materiacontingenti,de CX quath.49.lib. 1.n.25.fecundo,nonfuntoppofitæ invicem;namutraque fimulpoteft effevera,ſiom neshomineshabeant duos equos , quorum unus tantum currat : poteftetiamutraque effefimul fal fafie.g duo equiPetri ambo quiefcant, quiefcant, xomni omni unaliorum hominum equi currants THES-100 : b ) Propofitionemcopulativam multiplicare: Homo ſedet & equus Nec homoſedet , nec 3 currit. equus currit. | Vel homo ſedet, vel Nonhomo fedet , & Equuscurrit equus currit. nonfedet, junctivampropriamhocpacto:velhomo'santum equustantumnoncurrit, atqueita deſimilibus. THESIS XI Propofitionemdisjunctivamimpropriam 1. multiplicare. Velhomoſedet,vel equus currit. Nec homo poteſt ſe dere , nec equus currere. Velhomo poteſt ſedere, Nechomo ſedet ,nec vel equuscurrere. equus currit. ſuperiori copulativæ dataeftcon Stradictoria disjunctiva impropria ; ita inpræ ſenti disjunctivæ impropriadatur contradicto riacopulativa negans : quæ eft regulageneralisad contractoriasinveniendas harumduarumpropoli tionum, addita femper particula negativanon,vel nec in alterutracontradictoria. Pro contraria disjunctivæ impropriærecurren dum eſt ad modalem per verbum nonpoteft , vel terminum, non poffibile : aliter contraria invchiri non poteftdisjunctivæ impropriæ. Notadisjunctivamimpropriam æquivalere pro pofitioni particulari ,cumfigno aliquis: adeoque quemadmodumhujusmodipropofitiohabet fuam fubcontrariamaliquis homocurrit , aliquishomö mop.currit ; itadisjunctiva impropria habet fuam: d. g. vel homofedet, velequus currit, fubcon traria eſt : velhomo nonfedet,velequusnoncar rit , ut expofui incurru theſis ſuperioris. Di fces in ſequentibus fubcontrarias propofitiones nonpoffeeffefimulfalfas : poffeautemeffe fimul veras. Quod fi cumfignis univerſalibus , vel particu 1 lari ۱ 24 Jaribus fit disjun&iva impropria. v.g. velomnisho ElementorumPhilofophia negantem ſcilicet, nec, cum appofitaexplicatione. mofedet,velomnis equuscurrit,mutabis univer ſalia in particularia , &viceverſa pro inveniendis contradictoriis , & fubalterniseodem modo,quo expofuicopulativam cum fignis. THESIS XII. Regula brevis , &generalis adquadruplicandas : penèomnespropofitionesaſſociatas,feucompo fitasdeducta exThefi10. Mnesferèpropofitionesaſſociatæ,feucom pofitæ, quas expofui th. 1.uti&pluresaliæ explicanturperpropofitionemcopulativam, quodfuis locisadnotatum: fic enimexponuntur propofitionesinterminis contingentibusdetertio adjacente, dequibus th.49. lib.1.n.9. item Propofitiones innumero plurali,quænon ſignifi cantcalculum, ſeunumerum. Propofitiones cumdupliciſignouno in reto, alioinobliquo. Propofitionescaufales. Illativæ. Excluſivæ. Extenſiva. Exceptivæ. Reduplicativa. Comparativa. Superlativa. Inceptiva. Deſitive Correſpective. Adverſativæ Pro ſubalternata ad evitandam confufionem ex pluribus negationibus , ponitur explicatio dun taxat. Advertes idemeſſe:&homoeftalbus,&homo nonestalbus,hoceſt utrumqueeſtverum,acfidi cas: nechomoeftalbus,nechomo non estalbus, hoceſt utrumque eſtfalfum,namhæc ſecundaex plicatur: homononestalbus,&estalbus, quianec nonaffirmat, adeóque tantùm tranſpoſitionenon fignificatione duæ illæ propofitiones difcrepant , quodvideturquidemmirabile,fedneceffarioeve nitincopulativadeduobus contradictoriis,velaf firmante,vel negante. Notabis etiamduasdisjun etivasproprias exterminiscontradictoriis compa tas idem fignificare. Velhomoeftalbus,velbomo nonestalbus. Velbomononestalbus,velnonho mononestalbus, ſeuclariùs in alioexemplo : vel Petrustantumdormit, velPaulus tantumvigi lat. VelPetrustantùmnon dormit , velPaulus tantumnonvigilat: ratioeft, quiautraque pro pofitio explicatureodemmodo : fimulutrumque noneft verum,quodPetrus dormiat,&Paulus vi gilet& fimulutrumquenoneſtfalſum. THESIS XIV. Propofitionem conditionalem multiplicare. Si homocurrit,non Si homocurrit, movetur. Immo &propofitiones cumfignis univerfalibus Nonfi homocurrit,non Nonfi homo currit diftributiveacceptis explicantur per copulativam, extheſi49.lib. 1. ànum.18. Omnesitaquepropofitioneshujusmodiquadru plicantureodemmodo,ac propofitiocopulativa th. 10. quodut faciliusperagas , explica anteafin gulas illas propofitiones in reſpondentemcopu lativam : moxiſtamficexplicatamquadruplica ad normam th. 10.quodexercitiigratiaquoadfingu las expofitastheſiprimapropofitionesprivato ſtu dioperficies. THESIS XIII. Aliaspropofitiones, qua nonexplicanturper co pulativamquadruplicare, acprimò disjuncti vampropriam. 171 Velhomo eft albus , vel Nec homo eſt albus, homononeſtalbus. nechomononeft Explicatur:fimulutrum que noneftverum fimul Explicatur:fimul,u albus. utrumquenonestfalfum, trumque estfalfum. Nonvel homoeſt al bus,velhomonon Explicatur: nonfimulu. trumque estfalfum, eſtalbus. movetur. Viaconditionalis ſolam affirmat illationem, vel coexiftentiam ex th .1. idcirco contra dictoria folam illationem negat, THESIS XV. Propofitionem modalemquadruplicare. Ujusmodi propofitio duplici modo poteft. multiplicari: primofaciliorihocpacto : Homoneceffariòeſt | Homoneceffariònon animal. Nonhomoneceffariò Nonhomoneceffariò noneftanimal. Etexplicatur utraquepropofitio fubcontraria, perdisjunctivam impropriam : velnon est ani mal,velnonneceſſarioidipsum est. Velestani mal,velnonneceffariumest,ut norfit animal. Eodemque modocæteræ propofitionesmodales, vel in terminis neceffariis , vel contingentibus, Explicatur: velfimul (dequibus th. 1. ànum.2.dixi)quadruplicari pos utrumqueestverum, funt. vel fimul utrumque estfalfum. Ontradictoria primæ invenitur præfigendo non cum explicatione fuperius appofita, Contraria per particulam copulativam Alioverò modo propoſitiomodalis quadrupli catur , fervatadiftinctione expreſſa modi , &di &i, de quath. 1. lococitato dixi,& affumptis o mnibus illis tribus modis , neceße , poſſibile , poffibile ad oppofitas propoſitiones efforman das. 1 movetur. movetur. eft animal, eſt animal. im. Homi 1 Hominem effe animal eft necefsè. Hominemeſſeanimal Liber Secundus. terminusomneanimal copulativepro ſpeciebus, Hominemeſſe animal eſtimpoſſibile. Hominemnoneffeani disjunctivèpro individuis. 25 Contrariaexplicatur,utterminusneuter:con tradictoriavero illanonomneexplicatur : vel ex eſt poffibile. maleſt poſſibile. hacſpecie necillud,necilludfuit,ſeunullumfuit: velexillanullumfuit: fupponendodisjunctivepro Si adſint ſigna univerſalia, vel particulariapræ ſpeciebus;&copulative,ſeu diftributivè pro indi fixa fubjecto, illa commutanda ſunt incontradi viduis: inquodiffert explicatio iſtaab explicatio toriis,nonverò incontrariis. THESIS XVI netermini nonuterque. ! Hancpropofitionem : uterque homo eſt albus, quadruplicare,&fimiles alias numericas ,feu combinativas. Uterque homo eſt albus. Neuter homo eſt : albus. Subalterna verònonnullum,&c.explicaturfic utiinſuperiorinonneuter. THESIS XVIII. Propofitionem temporalemmultiplicare. Ropofitio dicitur temporalis,quæ habet ſigna P univerfalia , vel particularia temporis , quæ funt iſta adverbia :femper,nunquam, ali Nonneuterhomo eft Non uterque homoeft quando, aliquandò non. albus: albus. Ifficultas tantùm eſtinexplicandishujusmo Ddipropofitionibus, quiaincludunt fimul dis junctivamimpropriam,&copulativampro pofitionem. Primaexplicatur : velexhocbinario ille,&ille homoeft albus,velexillobinario ille,&ille eſt al Homoſempercurrit. Nonnunquamhomo currit. Homonunquam currit. Nonhomo femper currit. Explicaturprima: aliquis homo omni tempore bus, vel exilloaliobinario,&c. itaut ſupponatur terminus uterquedisjunctivè pro binariis,& co currit: nempè&hoc,&illo,&illo tempore.Ex plicaturprimæ contraria :neque hoe, neque illo, pulativè , feu diftributivèpro fingulis hominibus nequeillotemporeullushomocurrit. conftituentibus binaria. Sic etiamexplicanturom nesnumeridenominantes aliquasrerumclaſſes,ut tresbominescurrunt exponitur, velexistoter nariohic,&ille,&illecurrit: velex illoterna rio,&c. itafi dicas4.homines,5.6.&c. Contrariailla neuterhomo, &c.explicatur: nec Explicaturprimæ contradictoria: nullushomo, velhoc: velillo tempore currit. Explicatur primæ ſubalterna : aliquishomovel hoc,vel illotemporecurrit. Si ſubjectuinnon habetſignafua,ſcilicetomnis, nullus,&c. tuncregula eft: adverbiailla temporis exiſtobinario, nec ille,necilleeſtalbus,nec ex illo binario,necille,nec ille,&c. ita utterminus neuter ſupponatur copulativèneganter tam pro binariis, quampro fingulisbinaria componentibus. Contradictoria illa nonuterq;homo, &c.expli catur : & ex hocbinario,vel ille, vel illenoneſtal bus ; &ex illo binário,vel ille,vel illenoneſt ala bus,&c. ita utfupponaturterminus illecomplexus nonuterque copulativè probinariis,&disjunctive neganter pro fingulis binaria conſtituentibus. Subalterna verò illanonneuterhomo, &c. ex plicatur: vel exillobinarioille,velille eſtalbus &c. itaut fupponaturterminusillenonneuter,vel alte ruterdisjunctivè pro binariis ,& disjunctivèpro fingulis. THESIS XVII. Propofitionemaccommodècompletammul tiplicare. Omneanimalfuit in Nullum animal fuit in arcaNoë. arcaNoë. Nonnullum animal fuitNon omne animal fuit in arcaNoë. inarcaNoë. Primaexplicatur : & ex iſtaſpecie animalium aliqua hoc eft, illa,velilla fuerunt, &c. & ex illa ſpecie aliqua fuerunt , &c. ita ut fupponatur R.P. ProlomæiPhiloſophiaa 1 habereeandem vimreddendiuniverſale, vel par ticulare tum ſubjectum, tum prædicatum , quam fignaomnis,nullus,&c. quando adfunt, habent reſpectu folius prædicatireddendi nempeillud,fi affirmativa, particulare:ſi negativa, univerſale,ut dixith. 49.lib. 1. n. 27. Quodfiadfint hujusmodi figna omnis , nullus, præfixa ſubjecto propofitionis temporalis ; tunc ab illis regulaturtum fubje& tum,tumprædicatum, nonverò ab adverbiis temporis,juxtadictaloco citato. THESIS XIX. Propofitionem localemmultiplicare. Ropofitiolocalis dicitur, quæ habetſignauni P verfalia, vel particularia loci,nempe iſtaad verbia: ubique,nullibi, alicubi, alicubinon. Homoubiqueinve nitur: Nonnullibihomo in venitur. Homonullibiinve nitur. Non homo ubique invenitur. Explicatur proportione ſervata, ut antecedens temporalis : tantùm cave, nè dixeris pro contra di&oriaprimæ explicanda : Homoubique non ix venitur : itaquidem explicari poteft contraria; fed contradictoriaexplicandaeſt,utinth.antece denti,vel etiamita: Homo nonubique invenitur. 1 Sive 26 Sive adfint figna: omnis , nullus, &c. fivenon ElementorumPhilofophiæ adfint ; eadem regula militat pro adverbiis loci, quamde temporalibus pofui. THESIS XX. Interduaspropofitiones , quarumunahabeatfi gnumuniverſale,velparticulare, &alianul. lumfignumhabeat,velnullumhabere poffit; adeoque ad fummumfuntinterſe contrariæ , quæ poffunteffe fimulfalſe. Utprimæ igiturpropofi tioni contrad Goriam invenias ex regulagenerali prængeparticulamnon toti illi, &dices :non om nisDeus est omnipotens,explicabisque per disun &ivam; vel nondantur pluresDii ,vel non funt omnipotentes. " Hæpropofitiones:omnishomoeftomnishomo: invenireoppofitionem.-ÆduæpropofitionesOmnis homoeftalbus. HPetrusnon estalbus:nonfuntcontradicto riæ, quiafecundanonhabetfignumparticu lare; fedeſt fingularis (magnum difcrimen inter effe interparticularem, & fingularem propofitio nemnoſti exth.48.lib.1. n. 14. & 19.)&poffunt effe fimul falſæ : nam fiPaulus, e. g. non fit albus, Petrus verò fitalbus , utraque eſt falſa. Revocan tur itaq; illæ propofitiones ad invicem contrarias , quia unaplus dicit, quam,fit neceſſead aliam falfi ficandam. Hæpropofitiones: omnis Deus eftomnipotens: aliquisDeusnoneftomnipotens:nonfuntcontra ditoriæ interſe:quiafigna illaomnisaliquis; non poſſunt applicari illi termino Deus, qui eft termi nusfingularis; nam unus,&unicuseftDeus. Ita queutraque illapropofitio eft falſa,quodpatebit fi explices illas modopofitoth.49. lib.1. n.18.21. Et hicDeus estomnipotens,&ille est, &c. velhic Deusnonestomnipotens,velilleDeusnon est,&c. nullushomoeftomnis homo,ſiſupponaturdiftribu tivè tùm in ſubjecto , tùm in prædicatis fignum omnis ; prima falſa eſt licètidenticavideatur,&fe cundanegativa vera,quia primajuxta dict. th. 49. lib. 1.à n.18. explicatur : &hic homoeft & hic, &ille,&ille,&c.hoc efttota collectiohominum ; &ille etiam eſt tota collectio,&ille, &c. quod fal fiffimun:etenim perindeeſtac fi exparteprædi cati illud omnis fupponeretur collective : fecunda vero explicatur: nequehichomoefttota collectio hominum, nequeilleeſttota collectio, neque, &c. quod utique verum eſt. Quodfiillud omnis ſupponatur collectivè tum in ſubjecto, tumin prædicato;prima quidempro pofitio eritvera,ſedotiofa &vanavidelicetidenti ca, ex duobus nimirum conftans terminis iisdem omnino: atfecunda erit falfa,quia fignumnullus : femperfupponitur diſtibrutive ex th.6. Falfa item eritprima propofitio,fi fignum omnis ex parte ſubjecti fupponatur diftributivè , & ex parte prædicati collective propter rationem alla tam ELEMENTORVM PHILOSOPHIE, LIBER TERTIVS. Deultimaclaſſepropofitionum,quas propofui mus initiolibrifuperioris. Æc claffis comple&iturpropofitiones illativas , quæ videlicetalias propo fitiones veluti procreant : hoc eft, inferunt ope particulæergo, vel igi tur. Hujusmodi verò quaſiparturi tio nomine fecundæ intentionis appellatur pro pofitionum illatio , & deductio : quodex una propofitione educatur , & deducatur , feu infe ratur alia propofitio , veluti latuiſſet in finu pri mæpropofitionis. Recole,quæ dixi lib.1. th. 5. fubfinem: quo nempe pacto intellectus humanus tertiomodocogitandi cogitet , qui diciturargu mentatio:repete etiamquodexplicuilib.2. th.11. depropofitioneconditionali , caufali,& illativa: exillis enim defumunturveluti fundamentatotius artis argumentativæ , feu illativæ : nullo enimne gotio conditionalem propofitionem , &caufalem refingere potesinillativam. e.g. Sihomoeft;ani maleft. Homoeft:ergo animaleſt: ignis eft, quia fumus videtur : fumus videtur : ergo ignis eſt: Omnesita commutatæpropofitiones vocantur // lationes : & prima propofitio fimplex illativam componens, appellaturinferens, feu antecedens: ſecundaverodiciturillata,vel confequens,& hujuf modiillationibus loquimur, cum internos noftros diſcurſus, feuratiocinia manifeſtamus. Siquis igi turàtepetatquid fitillatio, refpondebis effeartifi ciumphilofophicum,quo exunapropofitioneeduci musaliamexeo,quod videamus illam primam verameſſenonpoffe,nifihacfecundaquoq;fit vera. Porrò,quoddixiexunapropofitione,&c. ficintel ligas, ut una fit fatis adaliam inferendam : cæte rum fiplures eſſent ſumptæpermodumunius ; id minime obſtaretadillationem;ſedclaritatis gratia nunc 1 AR LiberTertius. nunc loquor de unica propofitione aliam infe rente. Triplicem claffem illationum confidero;prima eftcumexunapropofitione aliadeducitur , quæ idem acprima fignificat,ſeddiverſis terminis, ſeu vocabulis: ſecundacum ex unapropofitionealia inferturdiversa fignificatione, ſediisdem termi nis: tertia cumexunapropofitione alia infertur diversâ fignificatione,&terminis diverfis com pofita. THESIS PRIMÀ. Adprimam claſſemillationumſpectantpropofi tiones equipollentes ,seu aquivalentes,feusy nonima quarumuna& eademeftfignificatio cumeadem claritate , licètpervocabula& terminosdiverfos. S : I diverfis linguis illæ propoſitiones efferantur vocaturinterpretatio: ſiunabreviusidfignifi cet, quodaltera copiofius,&per amplificatio nem,vocaturhæc alteraperiphrafis,feu circumlo cutioprimæ: ſemperabunavalet illatioadaliam : nonenimunapoteſteſſe vera, nifialia quoque ſit vera, cum idem fignificent. THESIS II. Artificium , quo propofitiones cateroquin oppoft 27 binis: quotnempeinæquipollentibus repereris,&& iconiſmumdeſcribe. mnis:ergononaliquisnon. A O Nullus: ergononaliquis. Aliquisnon: ergònonomnis. Aliquis :ergònonnullus. Idemprorfus fignificatutrumquefignum in ca dem linea diſpoſitum , cum quocunque termino commuuniconjungaturv.g. homo,leo animal. Duoverò adnotandafunt: primum effeaffir mativampropofitionem, quæduplicem negatio nemtenete. g. non aliquishomononestanimal: quia æquipollethuiccertòaffirmativæ :omnis ho moestanimaliſecundum: fignumuniverſaleomnis nullus: obpræfixamnonmutari inparticulare , ut nonnullus; non omnis:&viciffimfignumparticu lare ob præfixumnoninuniverſaleconverti,utnon aliquis : non aliquisnon. THESIS IV. Caterasomnes contradictorias,quacomparantur inlib. 2. àth. 3. reddereæquipollentes. unoquoque philofophico quadruplo Ifitionum oppofitarum funt quatuor contradi toriæ in duo binaria difpofitæ , ut facilèadver : tes exthefibus lib.2.ſemperquidem una contra dictoriaeſt affirmativa, altera negativa: nonverò te (dequibuslib. 2. th. 2. locutifumus, red femperunauniverfalis, alia particularis; fedtan duntur equipollentes , feufynonima beneficio tùmcum adfunt figna, feu ſyncategoremata uni foliusparticulanon. P Ropofitiones,quæ hujusmodi funt,utunanon verſalia , & particularia. Itaque exercitationis gratiamartetuo privato fingulas quasque contra= poffit effe vera, nififalfa fitaltera itarecudun tur,utunanonpoffiteſſevera nifi quoque fit alteravera: e. g. Homocurrit : Homo noncurrit: præfige alterutri aliam particulam non, in ſenſune gativo tamennonvero infinitante dequo th.48. lib.1.n.29. atque ita effer : nonhomocurrit:hæce vadit ejusdemfignificationis , ac altera: itaut mu tuavaleat illatioexunaad aliam nonhomocurrit, ergòbomo noncurrit ,&viciffim. Idemcontinget, fi immutatapriori præfigas novam particulamnon poſteriori:homocurrit , ergononhomonon cur dictorias expofitas à th. 3. lib. 2. inæquipollentes recude additanova particulâ non uni , vel alteri contradictoriæ:velilla contradictoriajam habeaty velnon habeataliamparticulam non : facile nego tiumeſt,ſedmultæutilitatis : exemplumdo unum vel alterum. Petruscurrit : non Petrus currita Suntcontradictoriæ : ſiprimæ non præfigas mani feſtiſſima eſt æquipollentia cum ſecunda , idque pereosdemterminos:ſialterumnonſecundæpræ figas,dicaſque non Petrusnon currit æquipollebit primæ:ſecundumfitexemplum ex th. 10. lib. 2. Homoſedet,&equus currit;velhomononfedet rit. Propofitiones contradictorias reddere æqui pollentes. tificiumineopofitumeſtutalterutricontra dictoriæ præfigas particulamnon:utgenera timth. fuperioripofui: itaenim ex contradi toria æquipollentemefficies e.g.omnishomo eft animal: aliquishomo non eft animalcontradicto riæ funt : fi dicas : non omnis homoeſt animal: fe cundææquipollentem fecifti: fiverò: nonaliquis homononeftanimal:æquipollebitprimæ,adeoque valebit illatio : omnis homo eftanimal: ergò non aliquis homo non eftanimal:aliquishomononest animal:ergononomnishomo eft animal. Adhoc exemplumreliquas contradictorias duas ex th.2., lib. 2. defumptas reddes æquipollentes. Cæte rùm memoriæ gratia quantum ad propofitiones æquipollentes fignis univerſalibus,velparticulari bus inſtructas , fignaà propofitionibus contradi toriis evelle cumnegativis particulis fingulis ,vel velequusnoncurrit:funtcontradictoriæjuxtaex THESIS III. plicationem loco citatonotatam : fiprimæ nega tionempræfigas,eamfacies æquivalentem ſeu ſy nonimamfecundæ:ſiveròſecunæ hocpacto: non velhomononfedet,velequus noncurrit; æquiva letprimæ &explicaturclariusnechomononſedet nec equusnoncurrit. Sicperge ad reliquas con tradictorias propofitas toto lib. 2. Quoaddisjun= Aivampropriam , de quath. 13. lib.citatinota bis pulcherrimè fieri æquipollentes duas disjun ctivasproptias compofitasex terminis , fen fim plicibus propofitionibus contradictoriis , juxta exemplum ibidem appofitum. Quantum adpro pofitiones modales ,quas th. 15. lib.2. quadrupli caviduplicimodo: fiexprimo contradictorias vis reddere æquipollentes facilè eritjuxta regulam fuperius expofitam : fi verò ex fecundo modo contradictorias excerpas,ut eas reddasæquipot lentes , præfigeparticulam non ante copulammo di, nonveròantetotampropofitionemhoepacto: hominemeſſeanimaleſtneceſſe: ergòhominem noneffe animalnon eftpoffibile : hominem eſſe ani D2 2. 28 animal eſt poſſibile : ergò hominem eſſeanimal Elementorum Philofophiæ noneftimpoffibile: atqueita reliquas contradicto rias: quodutfacilius peragas entibi tabellam mo dorum,quiex contradictoriisreddunturæquipol lentesopenegationisadditæ, Neceſse:ergonon poffibilenon. Impoſſibile : ergònonpoſſibile. Poſſibilenon: ergò nonneceſsè.. Poffibile : ergo nonimpoffibile. Porròadconftruendas illas particulasnoninin tegrapropofitione modali hæc eftregula:negatio antecedensmodumin fingulislineis debet præpo ni copulæ eft propofitionismodalis: negatiocon ſequensmodumin fingulis lineis debet præponi verbo effepropofitionis modalis. THESIS V. : Propofitiones contrariasreddereequipollentes. Icutipræponendo alterutricontradictoriæpar S ticulaın non ; ea redduntur æquipollentes ; fic postponendoſubjecto propofitioniscontrariæ candemparticulam non contrariam reddes alteri contrariæ ſynonimam. Contrariæ funt: omnisho moeftanimal: nullushomoest animal. Sidicas: omnishomononest animal: iſta æquivalet ſecun reddes æquipollentes, fipræponas fingulis verbis unius contrariæ fingulas particulas non: ex dicta th. 10. fitexemplum: homofedet,&equus ambu lat: nechomoſedet,necequusambulat: primam reddes æquipollentem ſecundæ , fidicas : homo nonfedet,&equusnonambulat: fecundamve ro primæ æquipollentemfacies ,fi dixeris:necho mononfedet,necequusnonambulat. Siverò al terutraporpoſitio concepta fitmodaliter perver bumpoteft, vel per nomenpoffibile; ut plures ita expofitas reperies toto lib.2. tunc illæ contrariæ reddinonpoffunt æquipollentes. THESIS VII. Ad reddendas Subalternas propofitiones aqui pollentes utrumque artificium fimuladhibe tur expofitum procontradictoriis& contra I probè teneas ſuperiùs dictaabuſqueth. facili riis. S opera perficies , quæ modopropono. Sume Itaque exth. 2. lib. 2. has fubalternas : omnis homoestanimal: aliquishomoeft animal: utfe cundam æquipollentemfaciasprimæ,addeparticu lam nonantetotampropofitionem , &dicito : non aliquishomoestanimal: hæcexth. 3. æquipollet dæ. Siverònullushomonon estanimal:hæcæqui valetprimæ: undevaletillatio:omnishomoeftani mal,ergònullushomononestanimal. Utmemoriæ conſulas ex fignis contrariis red ditis æquipollentibus iconiſmum auge , utde con tradictoriis fecimus hocpacto : Omnis : ergònullusnon. Omnisnon:ergònullus. Brevior columna,quiatantùmduofuntcontrariæ propofitionesincurru oppofitarum: contradicto riæ verò funt quatuor : tantùm nota particulam nonconſequentem fignumomnis, velnullus inli neiscolumnæ,cumintegræpropoſitioniapplicabi tur,collocandameſſepoſtterminum,&nonfolùm poſt fignum,&dicendum:nullushomononestani. mal,nonvero:nullusnonhomo eftanimal, THESIS VI. Reliquas propofitiones contrarias, &prafertim modales reddere æquipollentesquantumreddi poffunt. A Sſumepropofitiones modales contrariasfe cundomododifpofitas exth. 15. lib.2. minem effeanimalestneceſsè:hominemeffe Ho animalestimpoffibile:&huicpoſtremæ inſerepar ticulamnon ante verbum effe&dicito : hominem noneffeanimal est impoffibile : eritque æquipol lens primæ. Rurfumque fi in prima interponas codemmodoparticulam non&dicas : hominem non effe animal neceſsè , fecifti æquipollentem ſecundæ: adjunge itaquetabellæ modorum æqui pollentiumth.4. erectæ hosalios modos æquipol lentes. Neceſsè: ergòimpoſſibilenon. Impoffibile: ergoneceſſe non. Quantum ad reliquas propofitiones contrarias àth.3.lib.2.digeftas hac regula utere: ſipropo fitionescontrariæ fintcopulativæ;velpercopula tivas explicentur juxta th. 10. & 12. lib. 2. cas fuæ contradictoriæ:nullushomoest animal.Quem admodumigitur exth. 5. ut ifta æquipolleat con traricæ fuæ : omnishomo eftanimal; oportetin il lam inſerereparticulam nonanteverbumeft &di cerc: nullushomo noneftanimal: ficaddenovam particulam non ante verbum eft illius propofitio nis nonaliquis homo eftanimaljamredditæ æqui pollentis illi alteri: nullushomoest animal,& dici tononaliquishomononest animal; & æquipollen temfuæ fubalternanti jamreddidifti: è converfo, fedeâdemregulâ nonomnishomonon estanimal æquipollet huicfubalternatæaliquishomoeft ani mal. Quoadfubalternas negativas : nullushomo est animal:aliquisbomononestanimal:exprimafit hæc: nonnullushomononestanimalæquipollens ſecundæ : exſecundaverò deberet fieri juxta re gulamiſtaæquipollensprimænonaliquishomonon non estanimal ; fed quia extribus negationibus duæ ſe invicemdeftruunt, & evadunt affirmatio : brevitatis , &claritatis gratiatantùm dicitur : non aliquishomoeftanimal:utæquipolleat illi primæ nullushomoestanimal. Itaque excerpe ſigna æquipollentia ex hujus modifubalternis , & auge iconifmum inceptum thefi 3. Omnis: ergònonaliquisnon. Aliquis : ergò non omnisnon. Nullus : ergononaliquis. Ad Aliquisnon: ergononnullusnon. modalesſubalternas, quod ſpectat,illæreddun tur æquipollentes eodem utroque fimul artificio, quocontrariæ& contradictoriæ redditæ in ſuperi oribus funtæquipollentese.g.hominemeſſeanimal eftnecefsè: ergohominemnoneffe animal,nonest poffibile&c. Obſervandum autemhicquoqueeſt, quodlocodicendihominënonnoneſſeanimalnon eftpoffibile, rejectis duabus negationibus antece dentibus verbum efferetineturtantùm præfixapar ticula nonverbo eft : denique adnota modos ex ٢٠٠٠ fub LiberTertius. ſubalternisredditos æquipollentes adtabellammo certaquadam regula interfecommutentur,quam 29 dorumabfolvendam. Neceffe:ergò nonpoffibilenon, Poffibile:ergononneceffenon. Impoffibile: ergònonpoffibile. Poſſibilenon: ergònonimpſſibile non. hictrado. Sidixeris:omnishomoeftanimal:ergo omneanimalefthomo:maleinferes&convertes : namprimapropofitioquidemeſtvera,atſecunda : falſa: falfum enimeftomneanimalnempe &leo Tandem memoriægratia huncdetruncatumverſi nem,&bovem,&equum &c.hominemeffe, Si verodixeris : omnis homo eft animal, ergò ali culumdifce, ex quo habes, ubi collocare debes quodanimalefthomo: verum,&evidensinfers, particulam non ad æquipollentes formandas ex namprofectò aliquodanimal eſt homo,ſcilicetho contradictoriis,contrariis,&fubalternispropofiti mopertinetadclaſſemillamquamdixith.46.lib.1. vocari animal. onibus. Pracontradic-poft contra-prapoftque Subalter. Scilicetpræmittenegationem incontra dictoriis, poftpone incontrariis,præmitte,&poft explanato. Inderegulaeſt:univerſalispropofitio affirmati vafolumconvertipoteſtin particularem affirma tivam: totumquehoc pendetexdictis th.49:lib. 1 poneinfubalternispropofitionibus modofuperius fubfinemdefuppofitioneprædicati inpropofitio Adextremumnotadeſubcontrariispropofitio nibus nileſſedictumànobis:illeenimnonreddun turæquipollentes, ſed eædem additâ alterutri , vel detractaparticulânon. Aliquishomo estanimal; aliquisbomonon est animal. Si addasprimænon eriteadem acſecunda:&fiàſecundatollas eritea demacprima. THESIS VIII. quacontinetpropofitionescon neuniverfali,velparticulari affirmativa,velnegati va: recole ibinotata: ex quibus has alias regulas erues. Univerſales negativa in univerſalem nega tivam , veletiam particularem negativam conver titur.c.g. nullushomo estlapis:ergonulluslapis est homo,velergòaliquislapis nonesthomo. Parti cularis affirmativatantùm inparticularemaffirma tivam convertitur: e.g. aliquishomoeftanimal: ergoaliquodanimaleſthomo. Utmemoriæconſulas univerſalemaffirmativam versas. Onverſiopropofitionumnihileftaliud,quam Defecundaclaſſepropofitionum illativarum, appella4, univerſalemnegativam appella E,par C ticularem affirmativam dices1, moxattendehund verficulum. SimpliciterFeci, convertiturEvaperacci. tranſpoſitioterminorumitautquoderatfub jectum fiatprædicatum, quodq; prædicatum erat evadatſubjectum: homononeftlapis:ficcon vertitur: lapisnon efthomo. Quantumadhaspro pofitionesnotaprimò : abalterutra illarum valere illationem adaliam e.g. homononeftlapis: ergò lapisnon efthomo: &rurfus: lapisnon efthomo: ergòhomononestlapis. Secundonota, primam propofitionem ſe ſolamappellari converfam: fe cundamveròdici convertentem:fimulveròutra que ſumpta dicitur converfiopropofitionum. Ter tionota,diverſameffefignificationemuniuspro pofitionisab alterius fignificatione:inprima enim principalius loquimurdehomine,dequonegamus effelapidem: inſecundavero principaliùsde lapi de,quemnegamushominemeſſe. Duas regulas generales advertes proquartumli betpropofitionum converfione :Primautficon verſaſit affirmativa;talisquoque fit convertens ;ſi illa negativa fit , negativaquoque fitiſta: alioquin confufioeffetnonconverfio. Secundaregula: ut ſervetur eadem ſuppoſitio terminorum (excepto fenfu diſtributivo, & disjunctivo dequotheſiſe quenti) etenim fi e. g. ſuppoſitio terininiperſo nalis in fimplicem mutetur fallax eritconverfio: atque itadefimilibus. Deſuppoſitione autemvo cabulorum & terminorum fatis dixi theſi 15. & zo.lib. I. THESIS IX. Quantumadpropofitionescumfignis univerfali.-b usvelparticularibusregulaprolegitimacon--verfione. Totum artificium converfionis , feu circula tionis hujusmodi propofitionum inco con Aituitur , ut figna univerſalia , ſeu particularia Hoceſtuniverſalisnegativa, dictaE,&particula risaffirmativa dicta I, maxima ſimplicitateconver tunturcumiisdemnempeſignis:eademtamenuni verſalis negativa poteft,&univerſalis affirmativa, dictaA, omninodebetconverti per accidens:hoc eſtcumhacaccidentaria mutatione fignorumuni verſaliuminparticularia. Departicularinegativanonloquore. g. aliquod animalnonesthomo ; nam illa legitimeconverti nonpoteftneque in particularem,neque in uni verſalem negativam ; quamvis ejus prædicatum ſupponaturuniverfaliter diſtributivè ex dictis th 49. fubfinem:nonenimvaletexprædicta propo fitione inferre : ergò aliquis homononeſtanmal, velergonullushomoeftanimal: quæ funt falfiffi mæ:clarèautempatebithocipfum,ſiexplices hu jusmodipropoſitionesperdisjunctivas improprias cisreſpondentes utth.49.lib.1.n. 22.effectumeft. Quandoquetamenrationemateriæin terminis re pugnantibus valebitàparticularinegativaconver fioe.g. aliquishomononestlapis:ergòaliqu'sia pis,velnulluslapis esthomo Ratioeftquiatermi nirepugnantesnonfehabentpermodum inferio ris,&fuperioris, ut ſehabent terminineceſſariiu furpabiles inverapropofitione particularinegati tiva, utanimal,homo&c. THESIS X. Deconverfionepropofitionumfingularium. f fuerit fingularetùm prædicatum, tùm fub jectunivalet converfio,&illatiofimpliciter, 1.S idqueaffirmando, videlicet:HicPhilofophus est Socrates: ergò Socrates efthicPhilofophus tum etiamnegando:uthichomononestSocrates:ergò Socratesnon efthichomo. 2. Si fubjectum fit fingulare , & prædicatum fit, 30 fit terminuscommunis;converfioaffirmativatan ElementorumPhilofophia calidum est corpus&c. fedquæſoneconfundaris tamerit peraccidens; hoc eft perpropofitionem : convertentem, quæ fit particularis : Socratesest homo:ergoaliquishomo estSocrates. Converfio negativatum fimpliciter: tumperaccidens , hoc eſtuniverfaliter, &particulariter, fieri poteſt: ita Socratesnonestlapis:ergònulluslapis,velaliquis LapisnonestSocrates: hoctotumconftat exdictis th. 49. lib. 1. àn. 27. 3. Siſubjectum fitcommune,&prædicatumfin gulare;affirmativaparticularisfic convertitur:ali quisPhilofophus estSocrates : ergoSocrates est Philofophus. Negativauniverſalishocpacto : nul lumSaxumestSocrates: ergo Socratesnonestfa xum:particularisveronegativaconvertinonpo teſt,ut infuperioritheſi dictumeft;niſiinterminis repugnantibusrationemateriæ, THESIS XI. .. Conversionesexpropofitionibus libro primo , & fecundo expofitis efficere,&primòexpropofi tionibusdetertio adjacente. Nhujusmodipropofitionibus cavendum atten Itenecommittaturlapfus. Sequens converfiore &èprocedit: homoalbus est currens:ergoaliquod currenseft homoalbus : atque ita quævisaliapro poſitio,quæverè fit in terminis contingentibus tum quoadprimùm,tùmquoadfecundùm,tùmquoad tertiumadjacens: qualis eft adducta in exemplum; namtùmexiftere , tùm eſſealbum , tùm effecur rentem contingens eſt,tumreſpectuhominis,tùm refpectu invicem mutuo trium illorum adjacenti tumcontingens enimeft, quodalbum exiſtat,quod currensexiftat,quodalbumfit currens,&quod exiſtens fitalbum,vel currens. Hæcattentead vertasvelim. Namfubindepoteſt videri propoſi tio converſainterminis neceffariis ,& convertens interminis contingentibus , quod fi revera effet; everteretbonam illationem,& converfionem:do tria exempla, ad quæ omnes hujusmodi ambiguæ propofitiones referri poffunt. Primum: omnealbumeftcorpus,nonvaletilla tio: ergò aliquodcorpus estalbum;namlicetverif imafitprima: ſecundapoteſt eſſe falſa:nonpoteft darialbum, quodnonfit corpus:namſpiritus effe albusnonpoteft: efttamenpoſſibile,ut nullum corpusfit album : etenim fi omnia corpora , quæ exiſtuntcolorataeſſentaliocolore,quodeſtpoſſi bile, verumtunc eſſet: nullumcorpus est album. Itaque recta non eft illaconverfio, quia propofi tioprimaeſtinterminis neceſſariis ,&fecunda eft interminis contingentibus:quodcontralegescon verſionis eſt. Ut igitur fit legitima illatio fic erit: Omnealbumestcorpus :ergòaliquodcorpusestal bum,fi existit aliquodalbum: cumhocaddito,ſe cundaquoque propoſitioeſt interminis neceſſa riis. Porro idemintelligasdecæteris omnibuspro pofitionibus affirmativis veris , quæ habeant pro fubjecto terminum concretum tacitè ſubſtanti vum(nempeconflatumex neutro adjectivijuxta thef.48.lib. 1. num.6.) five adfitſignumuniverſa te, autparticulare,ſivenonadfit: itemque habe antpro prædicatoterminum , qui explicet ſubje Aumneceffariumillius concreti (de concretodi exeo,quod vocemhancfubjectum indiverſa ſi gnificationehicufurpo: aliudenim eſt ſubjectum propofitionis: aliudſubjectum concreti. Secundumexemplum:omnishomoalbusestbo mo:ergoaliquishomoestbomoalbus : primapro pofitioeftinterminiscontingentibus ,&propter eavalet illatio , &converfio, cum etiam fecunda fit in terminis contingentibus. Quod verò prima propofitio fit in terminis prædi&is patetprimoin terminis clarioribus,ſidicerem: omnis homoluna ris, feubabitansinLunaest homo;falfumdicerem manifeſte, cum enim contingens&poffibile fitho minem miraculosè in lunæ globo collocari ; per campropofitionemfalsò affirmo hoc ipfumdefa tocontingere: atque ita pariterinprimoexem ploaffirmo exiftere hominemalbum:patetſecun : do hoc idem ſi propofitio illa explicetur per co pulativam: omnishomoquiexiftit,&eſtalbus,exi ftit ,&eft homo : en contingentia, en verbumeft fumptuminviverbicumtempore:atqueadeoto tain quantum copulativa contingens eſtexth. I. lib. 2. inde inferturrectè ex contingenti contin gens. Porro difcrimen hujus converfionis ab illa pofitan. 1.ineoeft,quodexparte ſubjecti in illa prima omnealbum eft corpus,nulla contingentia includitur , & ad fummum copula virtualis non fignificans tempuse. g. omne id quod est album,fi eft: inhacveropropofitione:omnishomoalbus est homo:expartefubje&i includitur contingentia& verbumcumtempore. Tertiumexemplum: nullumcorpusest album nonindevalet,ergoaliquod albumnonest corpus, quia inſubjecto hujus fecundæ ineftprimum adja cens,&exponitur:aliquodalbumexiftit, &non eftcorpus: neceffario falfa eft propofitio,cumfpi ritum dicateſſe album, quod eftimpoffibile,inde eft,quod illa non poteft effe convertens primam, quæpoteft effevera,utpoteinterminis contingen tibus;itaq; converfiofic peragidebet: nullumcor pus estalbum,ergo nullum albumexiftit autetiam converti poteft : ergò aliquodalbumnon exiſtit: fedclarior eft convertensillauniverſalisnegativa, utpote præfigens etiamſubjectoconcretato nega tionem: particularis verò licet non illain præfigat intelligenda eſt, ac fipræfigeret: quodpeculiarein propofitioneparticulari de fecundo adjacente ,& adnotandum. Simili modocovertendæomnesuni verſales negativæ in terminis contingentibus:nul lum animalestcurrens:ergònullumcurrensexi ftit: Nullares est creata àDeo: ergò nullumcrea tum,feunullumexiftit: itaetiampoffuntconverti propofitiones negativæ,&univerſales in terminis cæteroquineceffariis,e.g. nullum animalesthomo: ergònúllus homo eftpoffibilis,ſi enimveraeffetpri ma, deberetvera eſſe ſecunda : licet etiam inferri poffitjuxtaregulam generalem : ergò aliquisbo mononestanimal. THESIS XII. Propofitionemexterminis relativisconvertere.-I termini ſunt virtualiter concretati, &com plexiexpluribus aliis : ideò peculiari indi H gentattentione:Non eſt legitima converfio: Nullumprateritumeritfuturum:ergonullumfu turumeritprateritum:Necitemiſtavalet:Nul @unth.40.lib. 1.)e. g. omnecurrens estanimal: lum LiberTertius. lumpræfensestfuturum: g. nullumfuturumerit prafens: ratio eft, quia verbaharumpropofitio 31 nonpoffe;indefinitatamennegativa(hoc eft,quæ numfumuntur cumtemporis fignificatione,non folùm in vicopulæ : &præterea in propofitione converſa addiverfumtempus ampliatur,&exten diturverbum,acinconvertente propofitione: un de ad tollendam æquivocationemdeterminari de bet certum,& ftatutumtempus, autinſtanstempo ris , reſpectu cujus dicatur inutraque propofitione terminusprateritum, & terminusfuturum. Hoc pacto: nullumprateritumquodfuit anteinstans A;potestdici,&effefuturumintemporepostidem inftansA,&valetconverfio: . nullum,quodeft füturumintemporepost idem instansA,potest effeprateritum in tempore anteidem instansA. Sicetiam: nullum,quoddicitur præfens in hocin ſtantiA; poteſtdici futurumpofthoc inftansA: g. nullum, quodpoteftdicifuturumpoft hoc inftans A;poteft dicipræfensinhoceodeminſtantiA. Ita explicandæhæaliæ obſcuræpropofitiones exrela tivis terminis, & aliæ fimiles : nullus fenex erit puer:g.nulluspuereritfenex. Cæterum, fipropofitiones per copulam eft fine tempore conciperentur,adeoque interminisnecef fariis ; optimè & fimpliciter converterentur :Pre Sen'snon estprateritum:g.prateritumnonestpre Sens;fenexnonestpuer:g.puernonestfenex. THESIS XIII. nec fignum particulare, nec univerfale habet)in quibuscunqueterminispotestconverti, quiaæqui valetuniverſali,nonparticulari : homononfedet, hoceft:nullushomofedet. Secundò, cùm adfunt expreſſa figna particula rianegativa ;tunc propofitio five fimplex,five as fociatafit, nonpoteft convertijuxta regulamth.9. e.g.: Etaliquis homononfedet , &aliquis equus noncurrit : convertinon poffuntjuxta dicta. Si veroparticulaNonantepofitafittotipropofitioni: Nonaliquishomofedet ,poteft hæcconverti, quia noneftparticularis ,fed univerfalis negativa ratio neæquipollentiæ , quâfuntidem : nullus,&nona liquis: exth. 3,hujus: univerfalis autem negativa legitimèconvertiturexth.9. THESIS XV. Deultimaclaſſepropofitionumillativarum. Nhanctertiamclaffemreponimuspropofitiones Iill illativas , quæ neque in eodemſenſu , neque in iisdemterminisconveniunt,addifcrimenutriufque claffisjamtraditæ àprincipio hujuslibri : hucigitur fpectantillativæ cæteræ, quælicètterminis & fen fudifcrepentinter ſe ; hujusmodi tamen funt, ut veranonpoffiteſſeantecedens,nifiquoque conſe quensverafit. Colligam itaque præcipuas illati vaspropofitiones hac inethodo,utà th.44.lib. 1. ad usquefinemlib. 2 recolamquodammodoibiexpli Propoſitionem cum cafibus obliquis, vel aliisfyn. Cata &exterminis,feupropofitionibus pertheſes categorematisfecundariisconverteré. Ifcis eft influvio ,nonvalet: g. fluviusest in Ppifce , quiaprædicatum,feunomen(quodex th. 17.1.1.folumtaleeſtinrecto caſu)conſe quens copulam'eſt,debet mutariin ſubjectum:non vero obliqua prædicati debent innomen,&fub jectum converti : dicendum itaque : g. aliquod exiftens influvio eftpiſcis : itaetiamfervus eftfub domino, non valet: g.dominus estfubfervo: ſed benè valet : g. aliquid exiſtensfub domino est Servus. THESIS XIV. Regulapro convertendis cateris propofitionibus prafertimafſociatis,feucompofitis. S Iregulampofitamth.9.deconverfione ſimplici, &deconverfione per accidens probè teneas ; facili negotio convertes quamlibetpropofitio nemlicèt compofitam, autaſſociatam:modopræ dicata fingula ,quæ in hujusmodi propofitionibus reperis vertas inſubjecta, cum fignis illis, quæpræ ſcribit th. 9. fubjecta veròconvertasinprædicata: e.g.: Et homofedet , &equuscurrit : g. aliquod fedens esthomo , & aliquod currensest equus: quodfiinprimapropofitione adfint fignauniver falia, velparticularia; inconverfione illamutabis juxtacit.th. Duotantùm advertes:primum,quoddixith.49. lib. 1. n. 26. nempe indefinitamnegativam,etiamin materia contingenti æquivalere univerſali : inde fit,hancpropofitionem: homononfedet: converti poffe:g.nullumfedensefthomo,velaliquodfedens nonefthomo : atqueita quoquecùm plureshujus modi indefinitænegativæ fimul in una copulativa conveniant: uti: &homo nonſedet,&equus non currit : exquoconcludo , quodlicètin fine th.9. dixerimparticularemnegativamconvertilegitimè conſequentes expofitis eas omnes adnotem, quæ illationem inter ſevidebunturhabere ; ut indedi gnofcas , quam rectè conſonent ultima primis in his elementis , inquibus idpotiffimum curavimus, utordinata quadam compagine fuperftruerentur femperdicenda jamdictis. THESIS XVI. Propofitiones illativa exth 44. lib. 1. excerpta. Erminum indenitumibiexplicui. Primò igi T turà propofitione habente pro fubjecto ter ininumindefinitum, ( fipropofitio fitin ter minisneceſſariis fine ullo addito,de quo poftea) valet illatio ad propofitionem univerſalem in iis demterminis:homo eftanimal,g. omnishomoest animal. Secundo,ficetiam valetinterminisrepu gnantibus: homonon estlapis:g.nullushomoestla pis. Tertio, àſubjecto indefinito interminiscon tingentibus ( fi propofitiofit affirmativa,) valet ad particularem affirmativam: homo eftalbus:g. ali quishomo estalbus. Quarto,fi fit negativa, valet etiam ad univerſalem negativam : exth.49. lib.1.n. 26.homonon estalbus : g. nullus homo eft albus. Quintò,à propofitione cum fubje& to indefinito, ſedin terminisneceſſariis , exprimentibus tamen neceffitatem,veldebitum ,velpactum ; valetnon aduniverſalem,fed adparticularem confufam,& disjunctamaffirmativam,exth.49.lib.1.n.24.Equus est néceſſarius adequitandum: g. aliquisequus est neceſſarius adequitandum. THESIS XVII. Propofitiones illativa exth.45. &46. lib. 1. Nterminis primæ intentionis , quos loco citato adaliamil Iexplicui,valentabunapropofitione lationesſequentes. Primo,àterminoinferioripo fito 32 fito proprædicato affirmative valetad terminum Elementorum Philofophia fuperiorem&eſt regulageneralis:e. g.Petrusest homo : g.Petrus eftanimal: memento terminum Homoeſſeinferioremreſpettu termini animal,ut loco citatoexplicui. Secundò , exhacregula ge nerali fit, quodab individuo valet affirmative ad Speciem:hicestPetrus:g.hicefthomo. Tertio, a ſpeciecodemmodovaletadgenus:Petrusestbo mo:g.eftanimal. Quarto,àgenereminusgene rali valet ad genus generalius : Petrusestanimal: g. estvivens. Quinto,nontamenvaletnegative atermino inferiori adſuperiorem: non est homo: DI g.nonestanimal,quia poteſteſſeleo,&c.atque ita dereliquis terminis inferioribusſuperiùs expofitis. Sextò,àtermino fuperiori ad inferioremè con versònonvaletaffirmative: eft animal: g.est bo mo;quiapotefteffeleo,valetautem negative: non est animal: g. non eft homo , atque itade reliquis terminis fuperioribus , ex citata th. cognofcendis: unde regula generalis elicitur quoad hujusmodi terminospofitospro prædicatis: nempe inquibus affirmativevaletillatio,illanonvaletnegative VII. Interminis mixtis exprima&fecundain tentionenonvalet,necàſuperioreadinferiorem, autviceverſa, five affirmando, five negando :e.g. Homoeſtanmal;fedanimalestgenus:g.bomo eft genus. Petrus est homo : g. Petrus est spe cies. Petrus non eft ſpecies : g. Petrus non est homo. THESIS XIX. Propofitionesillativaex thefi47. lib.1.ubidedif ferentus. fferentiæ funt termini laterales , ſeu rami arboris Philoſoplicæ,ſuperiores ,velinferio res nonminus, acgenus,&ſpecies: exillis profluunt illationes ſequentes. Interminis primæ intentionis quandocunq;dif ferentiæ funtprædicatumpropofitionis : primò à differentiaadgenusaffirmando valet illatio:Homo estrationalis:g.eftanimal:ratio eft,quiaeſſe ve rumnon poteft,quodclaſſishomofitdiſſimilis clas &viceversa. THESIS XVIII. Illationes in terminis fecundaintentionis expofi. tis th. 45. fibus aliaruın rerum, nifi in aliquo fit illis fimilis. Illud autem in quo eſtfimilis aliis claſſibus dicitur genus. Valetautem ad quodcunquegenus etiam remotum: Homoest rationalis: g. eftvivens:g. 46.lib. Primi. Rimò,à terminoſecundæ intentionis inferio eft corpus. II. Agenere addifferentiamnon valet afirman Prenon renonvaletaffirmativè ad terminum fimilem dodeterminate,feddisjunctive. Est animal : g. ſuperiorem: homoeſtſpecies:g. estgenus,. velestrationale, vel irrationale. II. Nec etiam valetnegative : animalnon est fpecies:g. nonestgenus. III. Necàtermino ſecundæintentionis fupe riore affirmative, aut negativèvalet ad inferiorem fecundæ, intentionis: animalestgenus: g.animal eſtſpecies:bomononestgenus:g bomononeftfpe cres. Falſafuntomnia iſta : ratio autem omnium eft, quia eo modo , quo poteft recogitari reflexè una rerum claſſis inferior,non poteft recogitari alia fuperior : &quomodofuperiorclaffis recogi tari poteft;inferiornonpoteft: clafisHomoreco gitatur tanquam claffis , quæ nonpoteſt ſubſecari inalias claſſes , ſedin individua: ſecùs claſſis ani. mal,&c. IV. Tantùmvaletàtermino ſecundæ intentio nis fuperiore affirmato ad terminum inferiorem negandum, rurfumque ab inferiore affirmatoad fuperiorem negandum : Homo eftſpecies:g.bo mononestgenus. Homoestspecies : g. homo non eft individuum: Quemadmodum valethujusmo di illatio inter terminos repugnantes,utdicam in feriùs. V. Inpropoſitione de ſecundo adjacente cum verbo ſignificante cum tempore valet affirmative àterminoſecundæintentionisinferiorepoſitopro fubjecto adterminumfuperiorem:Species exiftit: g. genusexiftit : Ratioeft clara , quia in ſpecie contineturgenus,hoceſt in claſſe ſubdivisa con tinenturillæ cædem res,quæ in claſſe ſuperiore fi mulcumaliis continebantur. VII. Afuperiorequoque termino ſecundæin tentionis in fimili propofitione valet affirmative adterminuminferiorem vel copulativè,veldeter minative. Genus exiftit : g. species exiftit in eo contenta. Genus exiftit : g.&ista&illaspecies incocontentaexiftit. III. A genere etiam generaliſſimo valet affir mando disjunctive, at claritatisgratianon perſal tum: EftSubjiantia:g velcorporea,velincor porea (&rurfusexuna parte:) g. velvivens, velnon vivens,&itaprocedendo , omnesq;dif ferentias disjungendo. IV. Agenerenegatovaletadnegandamdeter minatedifferentiam: juxta regulamgeneralemth. 17. determino fuperiori. V. Adifferentia inferiori valet ad ſuperiorem ejusdem lineæ affirmando , non valet negando,& viceverſaàfuperioriadinferiorem:juxtath.17. VI. Adifferentia unius lineæ affirınata, valet ad negandum differentias oppofitas , feu in alia linea oppofitaextantes : Homoeftrationale:g.non eft irrationale: g. non est inanimatus:g. nonestin corporeus. VII. Adifferentiaadſpeciem valet affirmando, &negando, atque ita à ſpecie addifferentiam: eft rationalisg. esthomo: non estrationalis:g.nonest homo:est homo:g.estrationalis. VIII. Eodemmodoquovaletàprimis differen tiis,&adprimasdifferentiasillatio, valet,& à ſe cundis,nempe proprietatibus,& adfecundas: ex emplarepete fuperioracunt hoc terminorifibilis, quiproprietaseft hominis, poſitoloco termini ra tionalis , qui eſt prima , & verahominis diffe rentia. Interminis ſecundæ intentionis,& inmixtis eo demmodononvaletinrepræſenti,quononvale re diximus theſi ſuperiorequo ad terminos ſecun dæ intentionis,genus,ſpecies, &c. Repete inde exempla cumhifce terminis ſecundò intentionali bus,differentia,proprietas. ! 1 THE LiberTertius. adterminum indefinitum interminiscontingenti 33 THESIS XX. I. A bus: Petrus currit:g. homocurrit , &interminis quoqueneceffariis explicantibus effentiam, in qua fingulare eſt ſimile fingulis ſuæ ſpeciei individuist Propofitiones illativa ex thefi48.lib. 1. Termino conjuncto, feù copulativovalet ad terminum fimplicem determinatum : bichomoeftanimal: g.homoestanimal: hoc eft: Petrus,&Paulus currit: ergoPetruscur omnishomoeftanimal,exth.49.lib.1.0.23.Profecto rit:cavetamennefitterminus collectivus ,&non videtur mirabile , ex fingulare inferri univerſale, ſolùmcopulativus,dequo inferiùsdicam. fedconftat; dummodo attendas, quodprimapro II. Valet etiam ad difiunctivum improprium pofitio fingularis ita explicatur hic homoper Petrus ,&Paulus currit : g. vel Petrus,vel effentiamfuam estanimal, inqua effentiafuntfi Pauluscurrit. III. Aterminodifiunctivo non valet,necadco pulatum,necad determinatum: Petrus,velPau. milesomninòomnescaterihominescumillo. Interminisverò aliomodoneceffariis nonvalet illatio; nifi ad terminum particularem,e.g. deipſa lus currit : g. Petrus ,&Paulus currit, vel: g. Petrus currit: utrumque falfum : ab eodem ta menvalet ad terminum cum ſyncategoremate dif junctivo aliquis : Petrus , vel Paulus currit : g. aliquiscurrit. IV. Atermino concretato valet ad fimplicem; Homoalbuscurrit:ghomocurrit. V. Atermino restricto affirmato , valet adnon reſtrictum affirmandum : Homo albus fedet: g. homofedet. Viceverſanonvaletàtermino reſtri cto negato, ad nonreſtrictum negandum : Homo albusnonfedet:g.homononfedet. VI. Si commutes terminos ,& in antecedente propofitioneponasterminumnon reſtrictum; op pofitaregulaeſt. Ab affirmato nonvaletadaffir mandum: Homofedet: g. homoalbusſedet: àne gato verò, valetadnegandum : Homononſedet, (quæ æquivalet univerſali negativæ exth.49. lib. I.n.26):g.homo albusnonfedet. VII. Siadfint fignauniverſalia cum iifdemter minis;valetutinhisexemplis: Omnishomoalbus fedet: g. aliquishomofedet. Nonverò valet: Nullus bomo albusfedet : g. aliquis homo non fedet: (& multòminùs:) g.nullushomoſedet, quiafi non exifteretullus homo albus , &omnes hominesexiſtentesſederent, eſſet veraantecedens propofitio,& falfa utraqueconſequentia. Propter candemrationempræponendo terminum nonre ſtrictum non valet: omnis homofedet, g. aliquis homoalbusfedet, necetiamvaletaliquishomonon Sedet: g. aliquishomoalbus nonſedet. Valet au temcumnegativauniverſali: Nullushomofedet: g.nullushomoalbusfedet: quia hæcfecundanega tiva includiturinprima negativa. VIII. Atermino alienato affirmato nonvaletad affirmandumterminum fimplicem: esthomopictus: g.efthomo. Valet potius abaffirmatoadnegandu, ſi terminusfitexparte prædicati: eft homopictus : g.nonefthomo. IX.Similiteràterminodiminutononvalet:Ethi ops estalbusfecundumdentes:g.estalbus.Valetpo tius: eſt albusfecundùm dentes:g.nonestalbus. X. Atermino relativo valet ad correlativum modo ſequenti: Petrus eftPater Pauli:g. Paulus eft filins Petri. Quod fi idem terminus relativus ſervetur inconſequente;nonvalet: Francifcus est fingularitate : hic homoeftPetrus:g. aliquishomo eftPetrus. Idemq; deneceffitate phyſica, ſeuna turali intelligas : hichomoefttrium annorum : g. aliquis homo est triumannorum. Porrò , quoddixi determinis neceſſariis , idem intelligas de terminis repugnantibus inmateria ne ceffaria,&effentiali: Petrusnonestequus:g.homo nonest equus:g. nullushomoestequus. XII. A termino diſtributivè accepto valet ad ſenſumdiſtributivum,ſeuejus explicationem,quam dedith.48.1.1.1.15.:omnishomoest mortalis:g.& bichomoestmortalis ,&illeest mortalis ,&ille eft, &c. eundoperfingulos : &è conversòàſenſu diftributivo , feu explicatione, valet adterminum diftributivum, idque interminis neceffariis, etiam ſinonfuerit factaintegraenumeratio. e.g. Etbic bomoest mortalis,&hicest mortalis,&c.g. om nishomoestmortalis. Atinterminis contingentibus non valet, nifi in explicatione fiat integrafingulorum enumeratio: Ethichomocurrit&hiccurrit &ille,&ille,&c. (enumerandodefacto fingulos)g.omnishomocur rit : hic latent ſeminaveræ inductionis,dequa in Logica agemus. XIII. A termino diſtributivo valet addifiunti vum,feuparticularemtumaffirmativè , tumnega tive: omnishomo eftanimal:g. aliquis homo eft animal: nullus homoeftanimal:g.aliquishomo non estanimal. Ratio hujuseft , quiaàtermino conjuncto valet addifiunctum, ex n. 2. Porrò hæ duæ illationes maximè funt adnotandæ , quæ his verbis ſignificarifolent:dictumdeomni,dictumde nullo; per prima verbaſignificaturprimaillatioaf firmativa , & explicatur : quidquidaffirmaturde omni,ſeu univerfalidiſtributivo; affirmaripoteft defingulisparticularibus:adeoquevalet: omnis: g. aliquis. Perpoſteriora verò fignificatur ſecun da illatio negativa& explicantur fimili modo, ut prima verba, ex utriſque autem pendet totama chinafyllogifmorum,cum fignisuniverſalibus, vel particularibus,utinloco exponitur. XIV. Aterminodiſtributivo , valet etiamadfin animal. ! gularem: omnishomo eft animal:g.hichomoest XV. Atermino diſtributivo poſito pro ſubje majorPaulo: g.Paulus estmajor Francisco ; nifi incafu,inquoterminus relativusnonhabetdiver ſum terminum correlativum : Petrus eft aqualis Paulo:g. Paulus est aqualis Petro : utiquevalet. XI. Aterminofingulari valetaffirmativead ter minumparticularem,tum etiam negative: hichomo currit:g.aliquis homocurrit: eodemmodovalet Etoin propofitione, adcollectivum nonvaletpo fitumitempro ſubjecto,quando prædicatumpro poſitionisnoneftcapaxutriufqueſenſus, ſeufup pofitionis , ſeu fignificationis diſtributivæ ,& col lectiva,e. g. omnishomoestanimalg.omneshomi nesfuntanimal. Atproreihujus intelligentia; Nota primò, dari terminos,feunominaoriginariocollectiva, utdixi E th ۱ R. P. ProlomæiPhiloſophia. 34 ElementorumPhilofophiæ th. 49.lib. 1. e.g. Exercitus,Populus,&c. Nota fecundo , dari & terminos feu nomina originario diftributiva , quæ nunquam adhiberi poffuntin fenfu,feu fuppofitione collectiva: (nifi addatur exprefsè fignum aliquod collectivum:) Taliaſuntprimò ferèomnianomina appellativa in numero fingulari, præfertim quæ effentias rerum ſignificant: e. g. homo,animal, leo,&c. non enim recte dixeris : multitudo hominumestbomo: ficuti non dices : exercitus eft miles,&fimiliter dici non poteſt: omneshomines(innummeroplurali,quifi gnificantcollectiveexth.24. 1.1 )funtanimal. Se cundo,omnia figna,feuſyncategoremataprimæ in tentionis , quæ deputata funt exinftitutione lin guarum ad fignificandam aliquam partem totius feorfim , & diftributive ſumptam, ut, quilibet, nullus , finguli, & omnia obliqua (uti adverbia, præpofitiones cumcafibus ,& alii cafus obliqui), quæponunturpoftterminum rectum , ut affectum aliquo ex illis fignis originario diftributivis , & ut fuppofitum in fenfu distributivo : e. g. quilibet homohabetpostse alium : (filoquardehominibus incirculum difpofitis)nonvaletinferre : g. omnes exiftit distributive: g. omnis existit collective : omnis equus nunc currit distributive :g. omnis curritcollective; valenthujusmodiillationes :quia antecedens inſenſu diftributivo nonpotefteffeve rum; nifi confequens quoque inſenſu collectivo ſit verum. XVII. Negativèverò àſenſudiſtributivonegato, valet ad collectivum negandum, quando terminus eſtcapaxutriusque fenfus: e.g. Nonpoffum cen tumlibrasfeorfim, &distributive: g. nonpoffum eafdemferre collectivè,&itadefimilibus. XVIII. Afenfuautemcollectivo(modo prædica tumfit capax utriusque ſenſus) valet affirmative addiftributivum: omnis equusnuncfimulcurrit: g.&iftecurrit,&illecurrit,&c. Negative non valet: omnis equus collectivenoncurrit:g. nullus equus aistributivecurrit. Notabis iterum fignum nullus efle originario diftributivum , nec unquam ſumi poſle collectivè. XIX. Atermino collectivo valet ad ejusexpli cationem, feu enumerationem,dequath.48. lib 1. ànum. 15. XX. Ab explicatione collectiva ,ſeu enumera homines collectivè accepti,ſeu tota collectio ha betpoſt ſe alium , quiaillud obliquumneceffario Supponitur diſtributive. Tertio nomina, ſeufigna ſecundæintentionis , quæ fignificant rem cogita tam feorfim , & diſtributive. e. g. unus &c. non poteſt ſumi collective,ideo nonvalet: hic homo eft unus,ille estunus: g. omnesfunt unus : Item Pe trus eft individuum , Paulus eſt individuum : g. uterque fimul funt individuum : quia hic terminus nonpoteſtſumi collectivè, nifiin numeroplurali. Notatertiò , dari alios terminos , ſeu vocabula capacia utriusque ſenſus collectivi,& diſtributivi, ut ferèfunt omnia verba adjectiva, quæ fignificant vel exiſtentiam , vel actionem, velpaffionem(ex th. 25.1.1.) atque cætera alia nomina , quæ idem fignificant. Exhisadnotatis patet, curnonvaleatillatio fu periùs adducta: omnis homo eft animal:g. omnes bominesfunt animal, quia terminus animal, eſt tioneperfecta & integra (non verò abimperfecta, de quanum.12.) valetad terminum collectivum: poffumferrehocpondus, &infuper aliud &c.& fic enumerandodiftinctèusque ad centum: g.poffum fimulcentumferre : exdefectuperfectæ enumera tionis nonvalet: Deus poteft producere has duas creaturas, infuperhas alias: gpoteftomnesfi mulproaucere. XXI. Atermino collectivo negato valet ad dis junctivum negandum: non omnisbomofimulcur rit: g. aliquis bomo noncurrit. XXII. Aterminoparticulari,ſeu disjunctivo va letad ejus explicationem, & è contrariò : aliquis homocurrit:g velille currit,velille,&c. XXIII. Adisjunctivo adindefinitum,&diftribu tivumnonvalet,& valet eodemmodo,utdixin. 11. determinofingulari:tantùmaddo,quodinpropo fitione, quæ dicitur indirectæ prædicationis , qua : lis hæcparticularis: aliquod animal eft homo,vel originario diftributivus , & conjungi non poteſt cum eofubjecto omneshomines,quodeſt origina rio collectivum,utpote in numero plurali: eſtita que falfa illa propofitio, ut ifta : Exercitus est miles. XVI. Aterminodiftributivopoſitoproſubjecto non valet affirmativè ad terminum collectivum, etiam quando prædicatum eft capax modo prædi to utriusque fenfus ; nifi incafu,inquo nonpo teſt effe verusſenſus diſtributivus, quin fic etiam verus fenfus collectivus : non valet: e. g. centum libraponderis diftributivèpoffuntportariame:g. etiam collectivèpoffuntferri,&c.fimiliternonva let : poffum carereillo,& illo cibo diſtributive : g. poffum carere omnicibocollectivè. Pariter: pof ſumvitare hæc peccata venialia , &illa,&illa : g. poffumvitare omniavenialia collective. Pariter: Deus poteft producere hanc creaturam , & il lam,&c. diftributive: g.poteſt producere omnes collective. Ratio eft,quia licètverba hæc:portare, carere,vitare,producere, fint capacia tumſenſus diftributivi,tum collectivi ; poffunt tamen eſſe verain ſenſu diftributivo; quamvis non fint vera in fenfu collectivo. Atvero fi dicas: omnishomo hæcinderinita: animaleft homo; non valetg. om neanimaleſt bomo , ratione indirectionis inpræ dicando. XXIV. Aterminodisjunctivo adterminumdis junctum &confufum(dequo th.48. lib.1.àn. 19.) nonvaletnifi ratione materiæ: alquishomoestal bus:g. aliquishomo eftneceffarius, utexistat al bus: falſumquiapoteſt exifterealbum , etiamfi il lud aliquod non fit homo; rationeverò materiæ valet: aliquis homo estgrammaticus:g.aliquisbo moest neceffarius,ut existat grammaticus: &ita de omnibas prædicatis , quænonpoffunt reperiri, niſi in ſubjecto talis ſpeciei, ut : aliquod corpus est album:g. aliquodcorpus est neceffarium, adhoc, ut existatbocconcretumalbum,&c. dicitur autem illatio ratione materiæ: intellige peculiaris : quia generatimnonvalethujusmodi illatio,nifi de cer ta,&determinataſpeciemateriæ, & argumenti lo quatur propofitioilladisjunctiva. XXV. Aterminodisjunctivononvaletadſingu lare: aliquis homocurrit:g. hichomo currit:ratio petendaexn. 3.necvaletaffirmativè ad terminum collectivum: aliquodponduspoffumferre:g.omne pondussimulpoffumferre:valet tamennegative: ali fimalnonpoffumferre. Liber Tertius. aliquodpondiss nonpoffumferre:g.omnepondus XXVIAfuppofitione,ſenſenſuconfuſo,ſeudif 35 tohujusmodiſyncategoremate,velobliquo adne gativamde toto prædicato:e.g. Petrusesthabens non-nummos,hoceftaliquiddistinctumànummis: juncto, ſeu indeterminato, valet adejus explica tionem th. 48. citata expofitam ; & è corverſo. Nonvaletadfenfumcollectivum : Aliquisequus eftneceffariuss adequitandum:g. Omnisfimule quus &c. Nonvaletaddiftributivum,necaddis junctivum: aliquisequus estneceffarius&c.g.om nisdistributive est neceffarius&c. vel:g.aliquis reperibilis estneceffarius. Valettamenàfenfudisjuncto affirmatoaddiſtri butivumnegandum fubtili,& reflexa conſequen tia: aliquis equus est néceſſariusadequitanaum : g.nullusequusestneceffariusadequitandum.Vi deturparadoxum, ſedverisfimtumeft: quiadeter minate,&feorfim eundoper fingulos equos,nec iſte,necille&c.eſtneceſſariusadequitandum. THESIS XXI. Aliapropofitiones illativaex eadem th. 48. .t.-.quoadterminosnegativos,&infinitos. g.nonesthabensnummos, quiapoteſt& habere nummos,&resdistintas , &diverſas ànummis, atqueitadeſimilibus. Secunda cautela eſt: regu lamintelligendamde propofitionibus cum verbo est,velinvicopulæ , velin fignificationetantùm temporis præſentis , nonenimagimusdeverbo præterito,velfuturo:fuit,erit,veladjectivis ver bisin futurum,& præteritum refolubilibus , nam proillis non militatregula:e.g. Adamusfuit non dormiens:g.Adamusnonfuitdormiens. Petrus erit non loquens:g. Petrusnoneritloquens. U trumq;falfum,cujus rationeminnuith.28.1.1. quod tempuspræteritum,&futurum nonconfiftatinin diviſibili ut præfens, adeóque licètantecedens illa rumpropofitionum fit vera; videlicet quod in ali quaparte temporispræteritiAdamus non dormi i verit,nontameneſt exindeverum,quod innullaa lia partetemporisitempræteritidormiverit,utcon tendit confequenspropofitionegativa. III. Ab affirmativadeprædicatoinfinito nonva POnopropofitionem ,quæ habet proſubjecto terminuminfinitum,de quotheſicitata. 1. Apropofitione deſubjectoinfinito affir mativè ,&negativèvaletad ejus explicationem: Nonhomo currit: g.aliquoddistinctumabhomi necurrit. II. Apropofitione affirmativade ſubjecto infi nito:Primononvaletadpropofitionemnegativam de fubje&oeodem,ſedfinito (hoceſtſinepræfixa particulanon): Nonhomocurrit;g.homononcur rit, quiaprima propofitio nil dehominedicit,& tantum loquiturde diftincto ab hominequodcun quetandemilluddiftinctum fit. Secundonecvalet let adaffirmativamdefinito: patetnonvalere: Pea trus estnonloquens:g. eftloquens. IV. Anegativade infinitovaletadaffirmativam definitoprædicatotùminterminiscontingentibus tùminterminis neceffariis: Petrusnon estnonlo quens:g.eftloquens:hoceſtidemcumloquente;Pe trusnonestnonanimal:g.eftanimal. Anegativa veròadnegativamnonvalet,utapertèpatet.Tranf ponepropofitiones,utantecedatpropofitiodepræ dicatofinito. V. Abeaaffirmativavaletadnegativamdepræ dicato infinito : Petrus eſtloquens:g. non estnon loquens: abeademaffirmativa nonvalet ad affir ab eademaffirmativa de fubje&o infinitoadaffirmativamdeprædicatoinfinito:Petrus eftloquens: mativamitem de fubje&tofinito: nonhomocurrit: g.estnonloquens. g.homocurritproptereandemrationem. III. Similiterànegativa deſubjecto infinitonon valet, nec adaffirmativam , nec adnegativamde ſubjecto finito: c. . non homonon currit:g.homo currit ,vel: g. homonon currit. Commutaloco propofitiones,utprima fit deſubjecto finito. IV. Abaffirmativade ſubjecto finitononvalet, necadnegativam,necadaffirmativamdeſubjecto infinito : homo currit;g,nonhomocurrit,vel:g. יני nonhomononcurrit. 14 V. Nequeànegativadeſubjecto finito, velad 1 negativam,vel adaffirmativam deſubjectoinfinito valet:homononcurrit:g.nonhomocurrit,vel:g. nonhomononcurrit. bstoon P Onopropofitionem,quæhabeat pro prædi cato terminuminfinitum. Valetabillaadejusexplicationem : Pe trusestnonloquens:g.Petrus estquid distinctum aloquente.100 II. Ab affirmativade prædicato infinitovaletad I. negativamdeprædicato finito: Petrus estnon lo quen's:g, Petrusnonestloquens. p Hæceftregula generalis,&utiliffima; fedduæ cautelædiligenteradvertendæ funt: Prima hicagi, turdeprædicatopropriètali,nonveròdeejusobli quis, feu ſýncategorematis fecundariis, (juxta th. 33.1.1.)nonenimvaletab infinito,feuinfinita VI. Viciffimànegativa de prædicatofinitonon valetinterminiscontingentibus adaffirmativamde prædicato infinito: valetautem interminisneces= fariis : Petrusnonestloquens : g. Petrusest non loquens: nonvalet, quiaverſamur in propoſitio nibus defecundo,&tertio adjacente,quodutrum quenegatur àprimanegativa : undeex illamale inferturſecunda,inquaaffirmatur ſecundumadja cens:nempequodPetrus exiſtat: fed in terminis neceffariis valet: Petrus non estequus: g.Petrus eftnonequus:quia in iftis verbum fignificat tan tuminvicopulæ,noninviverbiexth.49.1.1.n4 Porrò interminis repugnantibus utrum valeat necnee.g.Chimeranonestequus.g.estnonequus, alibi excutiam videlicet in Logico-Phyfica dis ſert. 31. THESIS XXII Propofitionesillativaex thefi49. lib. 1. Definitioneaddefinitum : &viciſſimvalet A affirmativè ,& negative: esthomo:g, est animalrationale,atqueitadereliquis. H. Apropofitione in terminis neceffariis va lent illationesjampofitæth. 17.&præterea: abea demin terminis neceſſariis affirmative non valet adaliaminterminis contingentibus,nifi fit disjun Etiva ex contradictoriis inmateria licet contin E 2 gentes 36 gente:homoeftcorpus:g.estalbus non valet;g. Elementorum Philosophie THESIS XXIII. velestalbus,velnonestalbus, valet. III. Apropofitione in terminis repugnantibus Eruuntur propofitiones illativa ex th. 2. &fe quentibus l. 2. acprimòillationesexpropofitio affimativanihilinfertur,vel inferturnihil: eg.ho moestequus : hinc nihil infertur nifi ipſum nihil 1. nibuscontradictoriis. hoceſt nonens : namcopula illaestidentificans fubje&um illudcum eoprædicato facit utrumque : let ad alteramcontradictoriamnegandam: evanefcere,&eapropofitionihil aliud eft, quam malaconſtructio philoſophica. Cæterum tricari plurimumſolentinhocpuncto;fedtricahujuslo cinoneft,quampropterearejicioinlogico-phyſi cam:depropofitionibusveroinvicemrepugnanti bus,feucontradictoriis &contrariis feparatimin feriusdicam. : IV. Apropofitione in terminis contingentibus affirmativavaletad aliam interminis contingenti bus , contingentibus, inquam , reſpectu ſubjecti: equuscurrit.g.equusmovetur:valetetiamada liam interminis contingentibus,de fecundoadja cente: equus currit: g. exiftit ,quodexomnibus propofitionibus de tertioadjacenteſemper infer tur:valetitemadaliam propofitionem interminis neceffariis: equuscurrit :g.Deus exiftit: quod notatudignissimum , utvel fubhæcphilofophiæ initiapalam fiat ;quam facili,quam aperta conſecu tione ex minima recula contingenter exiftente conficiatur,Deumeſſe,& exiſtere neceſſario. V. Apropofitione in terminis contingentibus negativa valet adnegativam de prædicato: qui fit terminus ſuperior reſpectu prædicati anteceden tis:equusnoncurrit:g. non movetur: aliter non valet,necadaffirınandum, autnegandum prædi catum de fecundo adjacente: equus non currit: g. exiſtit:velergònonexiftit ; neutra illatio legi timaeſt. VI. Abaffirmativa iniisdem terminis de actu valet adaffirmativamde potentia: Petrus currit: g.potestcurreres el etiam adaffirmativamdepo tentia oppofita: Petrus currit:g. poteft noncur rere. Quodintellige ſobriomodo ,nempèprimò interminislatisfimecontingentibus : quibus defi gnetur etiam poſſibilitas non exiſtendi : ratione cujus e.g. in Petro omnis potentia contingensad actum conjungitur cumpotentiaoppofita: ſecun dòhocipfumintelligendum infenfudiviſo : hoc eftquodpoteftomittere curfum,&itanoncurre re:nonveròinſenſucompoſito,quodposfit fimul currere,&noncurrere..... VII. Anegativaveròde actu contingentenon valet adnegativamdepotentia:noncurrit:g.non potestcurrere. VIII. Nequeab affirmativadepotentiavaletad affirmativam de actu contingente:potestcurrere: g.currit. IX. Valet tamenànegativade potentia adne gativamde actu contingente: nonpotestcurrere: g.noncurrit. X.Deniqueàpotentiaunius termini contingen tis,valetadpotentiamalterius:Petruspotestcur rere:ergòpotestnoncurrere. Reliquæpropofitiones illativæ, quæ tùm exth. 49.1. 1. tùm exth. 1.1. 2.eruipoffunt ; plerumque non aliæ funt quam àterminis , feupropofitio nibus ad earumexplicationem,&fiquæ aliæ fint teris: facili opera illas perte ipſe eruere,&digerere po iſtaq; eft regula generaliffima;quiaduocon tradictorianonpoffunt effefimulvera:undeſi eſt verum: omnishomoeftanimal: g.falfum: aliquis homononeftanimal;fiunumenimcotradictorium eſt verum,aliudfalfumeffeevidentisfimumeft. II. Econverſo àcontradictoria negata valet ad alteram contradictoriam affirmandam , quæ item eft regula generalisfima: nam duocontradictoria nonpoffunt effefimulfalfa. Eft falfum quodomnis homoestalbus: ergoeftverum quodaliquis homo nonestalbus. III. Abuna&eadempropofitione valet ad duo contradictoria disjunctive affirmanda , vel negan da: homoeftcorpus: ergò eſt albus,velnonalbus. IV. Aduabus propofitionibus contradictoriis nonvaletexregulageneraliad inferendas duas a lias contradictorias fingulasex fingulis: esthomo, ergoeftanimal: non estbomo: ergonon estanimal. quiapoteft effe equus atq; ita eſſe animal. Aliquan doratione materiævalet : eft homo,ergò eſt rij.bilis: non est homoergò non est riſibilis. Nimirumnon valetctim ex termino inferiori infertur ſuperiorut exhomine anımal: valet autemprimo:cum exæ quali termino æqualisvel lateralis infertur: qualis eftdifferentia, & fpecies :fecundò valetetiam cum exfuperiori inferturdisjunctive inferior: estani mal:ergò velhomo velbrutum: nonestanimal: ergònequehomo, nequebrutum. V.Excontradictoriaconſequentisvaletadcon tradictoriam antecedentis; ®ula eftgeneralis: dummodoIntercedatvera,&legitima illatio inter antecedens,& conſequens: esthomo: ergòest ani malvaletrecte : nonest animal: ergò nonestbo mo. Quodfiprava&illegitima effetillatioe.g.eſt homopictus:ergòeft homo: perindepravus&de tortus ufuseffetregulæ præſentisdicendo: nonest homo:ergònonesthomopictus. THESIS.XXIV. I. Propofitiones illativa ex contrariis. Propofitionecotrariaaffirmatavalet adal teramnegadam:®ulageneralishæceft: A Duocontrarianonpoffunteſſefimulvera. Eſt verumquodomnishomoeft animal: ergofal fumquodnullushomoestanimal. II. Abunacontraria negata nonvalet ſemper ad aliamcontrariam affirmandam: &eſtregulagene ralis:quandoque contrariapoffunt eſſefimulfalfa: quamficexplicaneturberis æquivocatione: quæ damcontraria interminis neceſſariis funt femper fimulfalſa:aliavero interminis contingentibuspof funteffe fimulfalfa c.g.nego quodomneanimal esthomo : ergoaffirmoquod nullum animalest homo:utrumquefalſumneceſſarioeft:itainaliisfi milibus: &interminis contingentibus : omnishomo estalbus: nullushomoestalbus: utrumque falfum contingenter effepoteft. Quædamtamen contraria nonpoffunteffe fi mulfalfa: cumvidelicet prædicatumnoneftinfe rius Liber Tertius. riusſubjecto, ſed vel æquale, ſcilicet differentia, velfupcrius utgenus, e.g. omnishomo estanimal: 37 II. Afubalternataaffirmata non valet ad ſubal núllushomo estanimal: Angelusestcorporeus, Angelus estincorporens:poſletquis dicere exce •ptionemhujusmodieſſeratione materiæ,®u lam generalem fuperiùs adductam ſemperveram efferatione formæ:feddehacduplici rationealibi difputandum. 4 111. Exduabus contrariis propofitionibusad duasalias invicem contrarias inferendasnon ſem pervalet;fedadfubcontrarias:omnishomocurrit: ergòaliquishomocurrit:nullushomocurrit ergò aliquishomononcurrit : Duæ conſequentes pro pofitionesfuntfubcontrariæexth.2.1.2. i IV. Sideterminiscontrariis,feurepugnantibus fitſermo; ſæpenonvaletàduobushujusmoditer minis indupliciantecedente affirmatis adduplex affirmandum conſequens ex duobus item repu gnantibusterminis conftanse.g.efthomo:g.eftani mal;est equus: g.estplanta,velg.noneftanimal: neutrumvalet,valettamen juxtadictath.ſup.n.4. esthomo:ergòestrationalis:eftequus: ergòeftir rationalis,velergònonestrationalis. ternantem affirmandam,&quandoquevaletjuxta dictath. 20. de terminodisjunctivon.23.&n. 11. defingulari. Anegata verò valet ad fubalternan temnegandam:negoquodaliquishomocurrit:g. negoquodomnishomocurrit. Unde regula eſtpri moutramq; ſubalternam poſſe eſſe fimul veram; fecundo poſſe eſſe fimulfalſam; tertiòpoſſe eſſe ſubalternatamveram,& fubalternantem falſam: nunquamverò ècontrario: etenimſiſubalternans eftvera; ipſainſecontinetfubalternatam. III. Abunaſubcontraria affirmata nonvaletad aliam fub contrariam affirmandam, velnegandam: aliquis homocurrit, g.aliquishomononcurrit:vel g.falfumest,quodaliquis homononcurrit;utrum que illegitimum , quiarégula eſt : aliquafubcon trariapoſſe eſſefimulvera. Sed hæc regula tum valetinterminis contingentibus , tum in terminis neceffariis ; quando fubjectum eſt terminus ſupe riorprædicato: aliquodanimalesthomo, aliquod animalnonesthomo: nempeineocafu cumduo contrariafunt fimul falfa, ut dixith. fup. n.4. In- V. Acontrario conſequentis legitimè illatiad contradictorium,velcontrarium antecedentisva Let, præfertim cumduocontrarianonpoffunteſſe fimul falſa juxtaregulampofitamn. 2. valetenim: currit:g.movetur:quiefcitg. noncurrit. THESIS ULTIMA. Propofitiones illativaexSubalternis , & Subcontrariis. : 1. A L : Subalternante affirmativa, velnegativaaf firmatâ valet ad affirmandam fubalterna tam reſpondentem : omnis homo currit: galiquishomocurrit:ànegatatamen eademfub alternante non valet adnegandamfubalternatam eandem: nego egoquodomnis bomo currit :g.nego quodaliquishomocurrit ;quia adprimamnegan damfat eft,quodaliquishomo noncurrat, licet aliquisaliuscurrat. terminis vero neceffariis , in quibus ſubjectum eſt terminus inferior , vel æqualisprædicato fubcon trarianonpoffunteffe fimulvera:aliquishomoest animol: aliquishomononestanimal. IV. Abunafubcontraria negata valet adaliam affirmandam: eſtfalſum,quodaliquishomoestla pis : g.eft verum,quodaliquis homononestlapis: ratioeft quiaex regulagenerali : duofubcontra rianonpoffunt effefimulfalfa : alioquinpoffent effe fimulveraduo contraria contra regulamjam th. ant. ftatutam : quodfacilepatet, quia fubcon trariarum contradictoriæ funt illæ ipfæ duæ con trariæ exth. 2.1. 2. atque adeò fi utraque fubcon traria falfa eft; utriusque contradictoria utraque.. eſſetveraex regula th. 23. hoc eft duæ invicem contrariæ. V.Afubcontrariaconſequentis legitimi valetad contradictoriamantecedentis :omnishomoestani mal: g.aliquis homoestanimal: fi negas confe quentiamficrepono: aliquishomononeft animalı ergònonomnishomoestanimal. ELEMENTORVM bru PHILOSOPHIE, 11 LIBER QVARTVS. ( 4 R De Syllogifmo. Ecolenda funt,quædiximusth. 5.1. 1. quo nempe pacto intellectus noſter tertio modo cogitandi cogitet: Idem ſciendum,hæcnomina,ſeuterminos: argumentatio, illatio ,ratiocinatio, diſeurſus, confequentia , idem fignificare apud Philofophos: fignificant autem artificiumphilofo ; phicum expofitum initiolibri tertii. Hujusmodi porròartificiumfi tecumſecretòperagasinmente diciturillatio mentalis , fi vocabulis exprimas di citur illatio vocalis: de hacautem loquimurinhis elementis facilitatis gratia: cæteroquin eædem re gulæ, quæ provocali, promentaliillatione,feudi ſcurſu quoque faciunt. Itaque idpropofitummihi eft 38 eft inhoclibro , ut tradam modum conftruendi quamcunque illationem in fyllogifmum: quare a ElementorumPhilofophia mis,itaprobaripoſſunt eg.Petrusmovetur,vel mandatisinutilibus,&difficilibus ſtructurampara tiffimamfyllogifmorumfic explico. THESIS PRIMA. ExEnthymemateSyllogifmum conformare. C Umexunatantumpropofitioneinferturalia, utraque fimulſumpta nomine reflexoappel laturEnthymema : primapropofitioſeſola diciturantecedens, ſeuinferens : ſecundaitemſe fola confequens,feu illatanuncupatur: quodexl. 3.ſatisnoſti. SedinhujusmodiEnthymemate peraliquaobfcuritas,&difficultas latet: nonenim Petrus eſt ſemovens : exhacpropofitioneduas aliasefficeredebes,quæ cumiſtafyllogifmumcon ſtituant : avelle igitur ab ea primum terminum,ſeu ſubjectum Petrus,&interimcogita de novopræ dicato copulando cum eoſubjecto Petrus ,quod nempeprædicatumtalefit,ut effeverumnonpos fit , neque verè affirmariposfitdePetro,nifiquo quefit verum primum illud prædicatum tuæpro pofitionis,nempeſemovens: e.g. hoc prædica tumcurrens: hujusmodi enimeft,utnonposfit eſſeverum, nifi quoque illud aliud,ſe movens,ſit ſem verum. Dicito itaque Petrus est currens: entibi ſatis apertèpatet,curfiatàloquente illatio,feucon ſequentia illa:hoceft,curnonpoffiteſſeverumil Judantecedens, quinetiam verum fit illud conſe quens (inhoc enim confiftit illatio, ut prædixi) &poffetaudiens interrogare loquentem: curhoc dicis?curfic infers ? admitto , quodfumusvidea enatamajorpropofitioprofyllogifmo; reſumeite rumiſtud idemprædicatum,&pone pro ſubjecto alterius propofitionis , quæ fit minorpræmiſſa ſyl. logiſmi: cujusminoris prædicatumerit illudidem, quodeftprædicatum conclufionis, ſeu propofitio nis,quam probarevisper fyllogifmum, & dicas fedcurrens movetur,velſedcurrens estje mo tur,fedcurproinde infersexiſtereignem? Adpræveniendamhujusmodi interrogationem opuseſt enthymemaillud reformare,&recudere infyllogifmumadditaaliapropofitione,hocpacto: Exiftitfumus:fed quotiescunque exiftit fumus, exiftit ignis : g. ignis existit. enfacta lux , & claritas major illationi : en fublata occafio inter rogationis : poteft quidem audiens vel primam, velſecundam illam propoſitionemnegare (quod fi faciat, mox dicamquid facto fit opus,)ſedin terrogare nil amplius poteſt. Itaque tres illæpro pofitiones fimulfumptæ nomine reflexoappellan tur fyllogifmus ,quod latineſonat collectio ( colli gere enim apud Græcos idem eſtac ratiocinari) primapropofitiofeorfum confiderata dicitur ma jorpramiſſa:fecunda minorpramiſſa: tertiacon fequens, ſeu conclufio. Siquis igitur petatquidfit fyllogifmus facilereſpondebis:eſtillatio,ſeuratio cinatio , in qua ex duabus propofitionibus fiunul ſumptis,& ritè diſpoſitis inferturalia tertia propo fitio : idipſumlicètobfcurè fignificant hæcverba: Oratio, inqua quibusdampofitis,aliudquidapo fitisnecesseestfequi, ex eoquodhacfint: quæeru ditionisgratiæ hicnotatavolo. Hactenus dicta fi probèteneas,facilinegotioperte ipſepotescun &aenthymemata, quæ occurrent, acpotiffimum digeſta toto1.3. intotidemfyllogifmos refingere: doexemplaſequentia : Homoestanimal:ergobo moestfenfitivus. Syllogifmum fic efficies:Homo estanimal:fedanimal estfenfitivum:ergohomo estfenfitivus. Homo estanimal: ergònonestla pis: ficrefinge: Homo estanimal:fedanimalnon estlapis:g.homononestlapis. Sicomnia,ſi ſin gulaenthymemata infyllogifmospoffunt commu tari (exceptis fortaffe quibusdam, de quibus alio inloco) &quidem facillimè addendonimirumin ter primam,& ultimam prop.unam alteram me diam,quæcomponaturexprædicatisprimæ,&ul timæ propoſitionis. 1 L THESIS TI. Syllogismosexintegro construerenullopravio enthymemate. Ume quamlibet propofitionem : quam proba revelis veluti conclufionem per ſyllogifmum: omnes enimpropofitiones ,exceptis evidentiffi vens &inde perparticulam ergò infer tuaincon. clufionem,quamprobarevolebas:itaquetotusſyl logifmusficeft:Petrusestcurrens :fedcurrens est Semovens:ergòPetruseſtſe movens. Eademme thodoexquavisaliapropofitione alios ſyllogifmos facillimè contexerepoteris. Attende interim huncipſumfyllogifmum &no taprimo:ineoreperiritantumtres terminos,nem pe: Petrus,currens ,ſe movens ex iisque triplici. tercombinatis trespropofitiones enafci. Nota ſe cundo: difpofitioneillorum terminorumhanceffe: ille terminus, qui eft fubjectum in conclufionefu midebetpro fubjecto majoris præmiſſæ :terminus, quidenovo reperiturdebet effe tumprædicatuin majoris, tum ſubjectum minoris,&hujusprædi catumeffe debet illud ipfum , quod eſtprædica tum conclufionisprobandæ. Inde eſt, quod qui libetfyllogifmus habet figuramquaſi trianguli, in cujustribus angulis collocenturtrestermini,quod facili negotio per ſe quisque delineare poterit . Nota tertio fubjectum conclufionis probandæ nomine reflexoappellariminusextremum:præ dicatum verò ejusdem conclufionis vocari majus extremum: terminum verò illum de novo reper tumdici medium terminum, feu fimpliciter me dium, fiveargumentum, fiveprincipium; omni busenimhifcenominibusornatur. Diciturmedi um;leumedius terminus ; quia inmedioponitur præmiſſarum,hoc eftinfine majoris &initiomino ris præmiſſe:tum etiamquia eſtille terminus , quo mediante, feucujus opeconcluditur,& infertur, quod fubjecto conclufionis verè conveniat ejus prædicatum. Diciturargumentum quiaper illud arguitur, feuinfertur veritas conclufionis,nempe quodfubje&oprædicatum verò conveniat. Dici turprincipium, quia diſcurſus incipit ab eo affir mandodeſubjecto conclufionis. Difficultas ſyl logifmorumtotaeftin illomediotermino inveni endo,&adremaccommodando:ſeddehocinfe riùsagendum, THESIS III. Replicarefyllogifmos cum aliqua expræmiſſis àdefendentenegatur. Onfateſtunumfyllogifmumconficerreadre vincendumadverfarium: fubindeenim illevel priman,velſecudampremiſſamnegabit:quid igitur LiberQuartus. igitur tuncfacto eſt opus? Sume præmiſſam , ſeù propofitionem negatam , veluti conclufionem, THESISN revian 39 7 Quando conclufiones conſtant ex terminiscom quamprobaredenovointendas , &ex eaadno munibus,tumexpartesubjecti,tumexparte vumfyllogifmum conflandum procede eodem ar pradicati,&exsubjecto affectofignisuniver tificio , quo primum fyllogifmum confecifti e. g. Salibus,velparticularibus ; quadruplex clas negata fithæcpræmiſſaPetruseftcurrens : accipe fis fyllogifmorum affignarifat est ad eas con fubjectum illius , & excogita medium terminum aliquem , qui effeverus non poffit,quin fit verum quoqueilludcurrens, &copula,feu conjunge cum clufionesprobandas. H Ujusmodi conclufiones poffunteffediverſe codemfubjecto,Petrus, in exemplum fit : Petrus éſtdeuno locoinalium velociter tranfiens,fedqui deunoloco in alium velocitertranfitest currens: quadrupliciter nempè veluniverfalis affir mativa,utomnishomo estanimal,velparti cularis affirmativa,utaliquis homo movetur,velu g. Petrus est currens. Ecce novum fyllogif niverfalis negativa,ut nullushomoestlapis,velpar mumreplicafti ad probandam minerem præmif ticularis negativa , ut aliquis bomo noneft lapis. Yumprimi. Facrurfus adverfariumnegaremajo Rite ergo affignantur fingulis hujusmodi conclu remnovi hujus fyllogifmi; eam refumes illico in modum conclufionis probandam ; ejusque ſubje fionibus,vel conclufionumcliffibus fingulæ claſſes fyllogifmorum,quibus illæ poffintprobari : e.g.... CtumPetrus quodammodoavellens,mediumter minum aliunvexcogitabis quantum potes accom Prima ficprobatur: omnis homo eftfenfitivus nempèpoteltvidere, audire& . fedomnefenfiti modatumad eampropofitionemprobandam,e.g. vumestanimal:g.omnisbomoestanimal. 2.pro Petrus eftvifus actuàme,&abomnibuscircum batur:aliquis borno est ambulans;fedomneambu Stantibusdeunolocoin aliumvelocitertranfiens: lansmovetur:g.aliquis bomomovetur. 3.proba fedquiitavideturàme, &ab omnibus circum tur:omnishomo eftanimal; nullumanimalestta Hantibus &c. eſt verèdeunolocoinalium veloci pis:g. nullus homo eft lapis. 4.probatur: aliquis tertranfiens:ergoPetrus est deunoloco inalium bomoest.animal:nullum animalestlapis:g.aliquis &. Quæeratpropofitionegata,&probanda. Ita homononestlapis : Specularehos fyllogifmos , & deveniftiadpræmiffas,quas nemoniſi ſtultiffimus nota omnespropoſitiones cum fignis, feu ſyn poffit negare,adeoqueprobatajam remanetprima categorematis univerſalibus , vel particularibus, illa conclufio Petrus movetur. 4. THESIS IV. Quandoconclufioconstatexsubjecto,quiſit termi nusfingularis,feu nomenfingulareduplexclaffis fyllogifmorum adeamconclufionemprobandam optimaest,&facillima... Il curo,utrum prædicatum conclufionispro Nbandæ bandæfitterminus communis,velfingularis: modoſubjectumfitterninus,feunomenfin gulare. Jaque vel conclufio eſt propofitio affir mativa,vel negativa: fi fit affirmativa ad eam pro bandam adhibenda claffisfyllogifmorum, quicon ſtant tùmex majori,tùm ex minori affirmativa; fi verò fit negativaconclufioprobaturclaſſefyllogif morum,quiconftantexmajoriaffirmativa&mino ri negativa, repetoexempla: Petrusefthomo:ſed bomoeftanimal: g.Petrus est animal. Petrus est homo:fedhomononeftico: g Petrus non eft leo. Hocfolo artificio, eoque fimpliciffimoprobantur omnesconclufiones , quæ fubjectumhabent fin gulare. Syllogifmi vero hujusmodi pro conclu fionibus fingularibus nomine reflexo appellantur fyllogifmi expofitorii , quia facilitate , &claritate maxima rem exponunt, quanquam hocnomine fortemagisproprièdicantur iifyllogifmi, qui non modofubjecto,ſedetiamprædicato , &medio ter mino fingulari componuntur : fed leviafunt iſta, Cæterum hujusmodi fyllogifmis omnes quoque conclufiones probari poffunt , quæ conftant ex terminoindefinito licètcommuniexth. 44.1. 1. e.g. conclufiones iſtæ : homo eftfenfitivus : homonon estlapis, utexpofuitheſiprima. quæfuntomnis,nullus, aliquis , & fimilia ſynoni ma, pereospoffeprobari:itautnullaalia fyllogif morumclaſſe opus fit adhujusmodi propoſitiones probandas. 2. inprædictis fyllogifmis majorespræ miffas effeaffirmativas, tametfi conclufionesnega tivæfint.3.easdemmajoreseſſeuniverſales,velpar ticulares , prout univerſales, velparticularesſunt conclufiones probandæ. 4. ſubjectum conclufio num, feuearumdemprimumterminumeſſeſubje &umquoquefingularummajorumcumſyncatego rematetamenſemper affirmativo, utnumerofecu donotavi.. fingulorum fyllogifmorum minores præmiſſas eſſe ſemperuniverſales per fignum, om nis,velnullus, nunquam veròparticulares perfi gnum aliquis,licètparticulares fint conclufiones. 6. easdemminoreseffeaffirmativas,velnegativas, proutconclufionesfunt affirmativæ,vel negativæ Hinccolligesmajorem,&minorempræmiffamre ſpectu conclufionis oppofito modoconcordare: majorcumconclufioneconcordatſemperinquan titate,aliquandodiſcordat inqualitate:minorverò cum conclufione concordat ſemper in qualitate, nonnunquamdifcordat in quantitate: hincobiter difce, quantitateinpropoſitionis appellari ejusuni verſalitatem,velparticularitatem,quampropofitio afupradictis ſyncategorematisrecipit : qualitatem verò appellari affirmationem,velnegationemper propofitionemexpreffam. His omnibus prænotatis ſume has literas ca balliſticas A,E,I,O, de quibus 1.3.ele. ſatdictum tummemoriæ caufahæcquatuornomina addiſce Barbara,calerent,dilati,fileto. Primum vocabu lum deſignat primum fyllogifmum , &denotatur tribus illisA,A,A, eum fyllogifmum conftare tri bus propofitionibus univerfalibus affirmativis. Secundivocabuli tribus illis literis A, E,E, defi gnatur tertium fyllogifmum conftare prima pro pofitione univerſaliaffirmativa , & duabus reliquis uni ! 40 univerſalibus negativis. Tertium verò vocabu ElementorumPhilofophiæ ו lum eſt nota fecundi fyllogifmi ,& fignificat lite ris illis I,A, I, eum fyllogifmum conftare prima THESIS VIL Exnonnullispropofitionibus compofitisfyllogifmos propofitione particulari affirmativa , ſecunda uni verſali affirmativa, & tertia rurfus particulari af logifmum,&explicatlitteris illis I,E O, eum con conficere adprobandasfimplicespropofitiones. ex propofitione copulativa probari firmativa. Quartuindenique denotatquartumfyl- Ppoteft hæcfimplexpropofitioPetrus currit cumPaulusambulat,&Petrus currit: fed ſtare particulari affirmativa, univerſali negativa , & particularinegativa. Quantumadreliquasclaſſesſyllogifmorum,quæ continenturnotisillis verficulis:Barbara,Celarent طر Darii,Ferio,Baralipton &c. & quorum fufiffimæ interpretationes paffim occurrunt apud fummu liſtas,&elementariosphiloſophos;nefub initium obruamini difficultatibus minus neceſſariis earum explicatione,&fupereis controverfiasalio aman dandascenfeo, cùm in præfentianoſſe fit fatis ad claſſes ſyllogifmorumfuperiùsexpofitas , quæper ſpicuæ , & facillimæ funt revocari cæteras om nes : etenim fi rectè tenueris , quæ diximus, quæquedicemus de legibus ſex obſervandis dili gentiffimè in fyllogifmorum conſtructione , nulla difficultate de fyllogifmis aliter conftructis , quam illi fint , quosdedimus inhactheſi,decernere pote ris utrumlegitimi ſint,velfallaces. Interea, quod utilius videtur duabus ſequentibus theſibus artem dabimus probandi per ſyllogifmos quafdam pro pofitiones , quæ nonita fimplicesfunt,uthacte nus examinatæ. THESIS VI. Syllogifmos conficereadprobandaspropofitionesdi gestas libro Secundo Elementorum. Mnespropofitiones,de quibus egilib,2.:pro bari expeditiffimè poffunt claſſibus duabus fyllogifmorum expofitis th. 4., modoacco modentur cautèibidemtraditæ regulæ , ut exem plispatebit. Primò,hæc propoſitio: omnis miles est exerci tus,nemquecollectiva: ficprobatur: omnismiles fimulfumptusestcollectiomilitum:fedcollectiomi Litumestexercitus: g.omnis miles est exercitus. Secundo,hæcpropoſitio: aliquisequus estnecef Jariusadequitandum:ficprobatur:aliquisequus est ille,velille equusdisjuncte,&confuseacceptus: fedille,velilleequus disjuncte&confusèacceptus estneceſſarius adequitandum:g.aliquisequusest neceffarius adequitandum. Tertio,hæcaliapro poſitio:&homoambulat,&equuscurrit:eſtpro pofitiocopulativa,quæ fic probatur: &homose movetlentèprogrediens &equusvelociterſemo vet:fedhomolentèprogrediens estambulans, & equusvelociterſemovenscurrit g.&homoambu lat,&equuscurrit. Quarto,hæcpropoſitio:vel homoambulat,velequuscurrit:eftpropofitiodis junctiva, quæ itaprobatur: velhomo lentèprogre ditur,velequusvelocitergraditur:fedhomolentè progrediensambulat &equus velocitergradiens currit:g.velhomo ambulat,velequuscurrit. Hasquatuorpropoſitionesdiligenter advertas: quoenimpactoperſyllogifmosprobatæfunt; co. demſimilesaliæpropofitiones,immo&diſſimiles, quænimirumtraditæ 1. 2. funt, &exponuntur per funt, Paulus ambulat: g.Petrus currit. Inhocfyllo gifmo propofitio copulativa ponitur pro majori præmiffa: pro minori vero affumiturpars ejufdem copulative;unde rectè infertur(exth.20.lib.3.1.1 ) altera pars,quæ erat conclufioprobanda. Secundo,ex difiunctiva impropria,eâque affir mativapropofitione (juxtath. 1.1.2.n.4.) eadem conclufio ficprobatur : velPaulus ambulat,vel Petrus currit: fedPaulus nonambulat: g. Petrus currit. Debet minor, utvides effenegativapro poſitiofimplex adconclufionemaffirmativampro bandam. Siverò conclufiofitnegativa;majordif junctiva impropria negativa debet effe,& minor fimplexaffirmativa,utin ſequenti exemplo: utriuf queveroratiopatet ex citata th. 1. quiadisjuncti væ impropriæveræ utraque parspoteft effefimul vera, fedutraque fimul nonpoteſteſſe falfa. v.g. velPetrusnoncurrit,velPaulusnonambulat:fed Paulusambulat: g. Petrusnoncurrit. Quodfi affumas disjunctivampropria inferre poteris con clufionemnegativam;fiaffirmativamminorempo fueris: aut conclufionem affirmativam, ſinegativa fuerit minorfic:velPetrus tantumcurrit,velPau lustantumambulat:fedPetrus currit:g.Paulus nonambulat,vel:fedPetrusnoncurrit:g.Pau lusambulat. Idem,eodemque modo infertur, fi disjunctiuaillapropriafuerit negativa : hoc eft:vel Petrustantumnoncurrit,velPaulustantumnon ambulat , cujus regulæ totiusratio apertèpatet ex th. 13.lib. 2. quam adi. Tertio,ex propoſitione cauſali : Dies est, quia foleft : ita probatur fimplex propofitio dies eft: ideodies est,quiafolestinCælo:fednuncfolest in Cælo:g.nuncdies est. Quarto, ex propofitioneaffirmativa conditio naliexth.1.1.2.n.8.fihomocurrit,movetur, proba tur fimplex propofitio affirmativade conditiona tobomomovetur:fihomocurrit,movetur:fedcur rit:gmovetur. Itaprobaturconcluſioaffirmati va, affirmando conditionem inminori : fi verò conclufioprobanda fit negativa; eadeconditione tantùmeſſe poteft , & negandum eſtconditiona tum inminori : quod utrumque diligenter cave: exemplumfit:fihomocurrit,movetur,fednonmo vetur:g.noncurrit. Quod ficonditionalis fuerit negativa;reciprocatregula,& converſo modo ap plicanda eſt:finonmoveturnoncurrit,fednonmo vetur:g.noncurrit,vel,fedcurrit:g.movetur. Quintò, per hanc propoſitionemmodalem(ex th.1.1.2.1.20)hominemeſſeanimalest neceſſe ,ſim plexprobari poteſtPetrusesthomo:ſedhominem effe animal estneceſſe: g.Petrus est animal. THESIS VIII. Legesfexinconstructione, &examinefyllogifmo rumdiligentiffimèobfervanda. alterutramexquatuor huc adductis;probaripof- L Eges hujusmodi potiffimum conftitutæ funt pro fyllogifmis expofitis th.5. , quiintermi nis communibus ,&expropoſitionibusfimplici---- A bus : busconſtant,&appellari folentſyllogifmi catego Liber Quartus. indecum termino contentoin angulomedio:un rici,impropriafatis appellatione cum categoricum idemgræce, aclatinepradicabiledeſignet. Cæte 41 deinangulomediononpoteſteſſe,niſiunusidem rùmadreliquos quoque fyllogifmos proportione ſervata accommodari poffunt , nonnullæ ſaltem exillis. : Lexprimaeſt,ſfinttantuintresterminiintrespro poſitiones digeſti. Secunda , medius terminus, quandoeſtterminus communis inaliqua ex præ miffis , velexparte ſubjecti,velprædicati ſuppo natur, &ufurpeturuniverfaliter, feu diſtributive, quod idem. Tertia, ſubjectum,&prædicatum conclufionis , feu illius majus , &minus extre mum) quando eſtterminus communis nonufur petur,& fupponaturuniverſaliter,ſeudiſtributive inconclufione, nifiuniverfaliter ſuppoſitum, & ufurpatumfitinpræmiffis.Quartaexutraquepræ miſſaparticulari (hoceftcum figno aliquis)nthil concluditur. Quinta, exutraquepræmillanegati vanihil concluditur. Sexta,conclufiofequiturde bilorempartem,velpræmiſſam. Exinobſervan tiaharum legum oriunturomnia ſophifmata , feu mavisparalogifmi : hoc eft vitiofi fyllogifmi , qui proindedicuntur noneffeinforma : hoceftnon effeconfectosjuxta formamſtatutamabhis legi bus,undeconcedipoteſtmajor,&minorpræmif ſa,&negariconfequentia. THESIS IX. lov. queterminus:g.quartusterminus adremnonpera tinet&fyllogifmi Aructuramperturbat. Cæterum,pro certiffimo habeas,nullameffere gulam , ſeulegemſyllogiſticam, quæ frequentiùs abrumpaturabarguentibus,quamhæcprima:nul la,quæ majores tricas injiciat defendentibus:ſci licet æquivocorum infinitus eft numerus , necſo làmloquordeæquivocis vulgaribus, at deillis, quae magisſcholafticafunt,&philofophica,nempequo adfuppofitiones , appellationes& restrictiones, &cæteras diverſiſſimas affectiones terminorum quoties igiturex fimilibus æquivocus terminus extiterit,&aſſumetur inſyllogifmo,toties vitio fus erit diſcurſus ratione quatuor terminorum:id que adfyllogifmos copulatos compofitos, feu ut minuspropriè dicunthypotheticos fic extenditur, utæquivocatioomnis incorum terminishaclege interdicatur THESIS X Explicaturfecundalexsyllogiſtica. Edius terminus , cumeſt terminuscommu nisinaliqua expræmiffis,velexparte præ Minis dicati,vel ſubjectiſignificati,&fupponi de betuniverfaliter,ſeudiſtributive,juxtadictadehu jusmodiſuppoſitioneth.49.lib.1. n.18., quodfi fe cus fiat,&mediusterminusin alterutra expræmis ExponiturprimalexSyllogistica. Exifta inrigore nonpertinet ad ſyllogiſmos fis, five cùm eſt ſubjectum, five cùmeſt prædica compofitos,extenditurtamenadillosquoq; utmoxaudies:fedcontra hujusmodi legein tum:nonitafignificet,&fupponatur, fyllogifmus eftfallax: fallacia autem hæcappellatur: ob medi umnonbenediftributum,hocestinnullapræmiſſa peccant fyllogifmi categorici conftantes quatuor rumufurpatum,& acceptumuniverſaliter &diſtri terminis:hoceſt ſubjecto,&prædicatoconclufio butive. Repeteexempla,quæth. 5.dedi: videsin nis,&duobusmediisterminis:duobusinquam,aut primo exemploterminumfenfitivum,quieſtme formaliter, aut virtualiter , nempe five fit unum tantumnomencum duobus diverſis ſignificatis, diusterminus illiusfyllogifmi licèt inmajoriſigni ficet particulariter; utexplicatur cit. th.49. inmi &fuppofitionibus , five fintduonominadiverfos nori tamenſignificat,&fupponitur univerfaliter, ſerifus,&fuppofitiones habentia : exemplumfo &diftributive, cum habeat præfixumſyncatego phifmatis ex quatuor terminis formaliterdiverſis hoceft:Petrusestambulans,feddormiensnonmo remauniverſaleomne: in reliquis exemplis idem perfpicies, adeóque ſyllogifmos illos legemhane vetur: Petrusnonmovetur:exemplumſophif matis ex quatuorterminis virtualiter diverſis eſt fequens:fydusquoddameſtcanis,fedcanislatrat: fydus quoddam latrat. Quatuortermini funt CanisproStella,Canispro bruto, Sydusquoddam, &Latrans, Exilloneimpeterminoæquivoco,ſeu nomine duplicato ridicula conclufio profluxit. Poteftinutroqueſyllogifmo concedimajor&mi nor,&confequentianegariaddendo argumentum, feu fyllogifmumconftare quatuor terminiscontra primamlegem fyllogifticam poteſt etiam in fe cundodiftinguimajor,hocpacto. Sydusquoddam eft'canis , nempe conftellatio quædam concedo majorem, eft canis nempe animalquoddam,nego majoreın : deindediftinguiminorfimili modo,ac tandem negari conſequentia. Ratio hujus legis defumitur ex triangulo ſyllogiſtico, in cujus me dioangulodebetilleſolusterminuscollocari,qui eſtprædicatummajoris,itemque ſubjectumminor ris:namex eotantum ſubjectum , &prædicatum concluſionis indextero &finiftro angulo colloca tacorinectuntur,&ligantur inter ſe,quatenus illi üdemterminicolligantur , & connectunturhine, obſervarea Fallaciæ, feu ſophifmata à mediononbenedi ftributo,feuabinobſervantiahujus fecundæ legis revocanturadtres claſſes ,quia tripliciterpoteft diſponi medius terminus inpræmiffis , quin ullibi accipiatur,&fignificetuniverſaliter:do exempla, 1.omnishomo eft animal: omnis leo est animal: g. omnishomo eftleo. Medius terminus animalin præmiffis utrobique fignificat idem, ac aliquod animal,adcoqueparticulariter. 2. aliquodanimal efthomo: fedaliquod animal est leo : . aliquis homoeftleo : mediusterminus animalutrobique inpræmiſſaaccipiturparticulariter. 3. omnishomo eftanimal: fedaliquodanimalest leo : g.omnis homoeftleo: codemvitiolicètdiverfimodelaborat hocquoque ſophiſma. Num adfyllogifimos copu latoslex iftapertineat , litigant nonnulli ex eo, quodmediumterminumillifyllogifminonvidean turhabere :profecto eodemmodoadaptatumil lumnonhabent,quodfyllogifmicategorici: quid quidprætereaſentiasinlite momentilevioris,pro babiliter ſenties. THE R.P.PtolomæiPhilofophia, 42-11 N Elementorum Philofophiæ THESIS XI Tertia Lex Syllogistica. Ifi prædicatum , & fubjectum ponendum in conclufione antea ita diſpofitum fit inpræ miffis ut univerſalem fignificationem reddat, nimirumvelexparte ſubjecti cum fignouniverſali omnis,velnullus, velexparteprædicatiinpropo fitionenegativain alterutra expræmiffis colloce tur;in conclufione,necprædicatumnecfubjectum itadifponi debet, ut univerſalem fignificationem exprimat. Quod cumnon obfervent ſequentes fyllogifmi fallaces funt :omneanimal est vivens: omneanimaleftfubstantia: g. omnissubstantia eftvivens. Audi aliudfophifma: aliquodanimal esthomo:omnishomoest rationalis:g. omneani malestrationale. Clariùs hicdolus apparet. Gæ terumregulapræſens etiamſpectatadfyllogifmos ٠٦ copulatos. J.. THESIS XII. Quarta lex Syllogistica. *utraquepræmiſſa particulari nihilconclu E ditur,aut ſequitur: e.g. Aliquishomoambu lat. Aliquis homo quiefcit: g.aliquishomo ambulat,&quiefcit. Porròadfyllogifmos copu latoslexiftanon facit;rectè enim dicitur: velali quishomoambulat,velaliquis equuscurrit; fed aliquishomononambulat:g.aliquisequus currit. THESIS XIII. QuintalexSyllogistica. Xutraque præmiſſanegativa nihil concludi E tur,feufequitur. Hæc regulacomprehendit tùmfyllogifmos expofitorios,quos dedimus th.4. tùm categoricos: nam fi utraque præmiſſa negativafit; quamvisalterutra,velutraque fitquo queuniverfalis , fyllogifmuseft fallax: exemplum fit: nullushomoeftlapis;fedlapisnonestanimal: g.nullusbomo estanimal. ....1 : Cæterùm notanonnullos fyllogifmos,qui licet videanturconftare exduabuspræmiffis negativis, revera tamen ex alterutra præmiſſa affirmativa componuntur,exempla accipe : Stellaqua non fcintillant nonfuntinfirmamento ; fedplaneta wonScintillant: g. planet& nonfuntinfirmamen to. Minor illa affirmativa eſt, ſed abbreviata,& indevideturnegativa;deberetenimintegrumfub jectummajorishabere proprædicato:fedplaneta Juntstella,quanonscintillant, quæ propofitio af firmativa eft. Quantum adfyllogifmos compofi tos &copulatos,veldices hanc regulamgenera timnonpertinere,vel tacitamaffirmationem in cludi inpræmiffis, ut modonotavi : exemplum accipe exth.7. Sinonibitinforumnoninveniet thefaurum;fednonibitinforum:g. noninveniet thefaurum. 2. THESIS XIV. Sexta lex Syllogistica. Onclufio fequiturdebiliorempartem. Propo Cfitio negatiturismorfirmati .. vapropofitione : Propofitio particularis debilior univerſali : & propofitio tantumprobabilis debi liorpropofitioneevidenti. Itaque ſialterutrapræ mifla fitnegativa; ſiparticularis,veltantùmpro babilis una expræmiſſis fuerit;particularis &pro babilis eritconclufio: itemque fi unapræmifla fit debilis, quiaparticularis: alia debilis quia negati ya: conclufio ut fit legitima , utramquedebilita temparticiparedebet: c.g.aliquisbomoquiefcit: nullum quiescens movetur:g. aliquis homo non movetur: fedde regula iſtaredibitſermouberior inLogica. THESIS XV. Demodoinveniendi,&accommodandimedium terminum adprobandamsyllogisticè quamli betpropofitionem. Væinpræſentiditurifumus communiacun philofophis fibivindicantRhetores: utrique enim inin eademſunt naviquoadinvenien dasrationes,& argumenta,quibusprobent afferta fua: Cumhocdifcrimine, quodRhetores inven tas rationesfigurate,&copiosè difponunt: Philo- ſophi verorationesrepertas , quas vocantmutato nominemedios terminosbreviter,&jejuneinſyl logifmos conftruunt. Quod adremnoftram per- : tinet : primum fit hocincominunepræceptum : quælibet quæftio cujuscunque materiæ illa fit, vel evidentis , velprobabilis, velſacræ , vel profanæ , cùm primùm propofita fuerit, reſtringi debet ad unam propofitionem conſtantem ſuo ſubjecto, fuoqueprædicato ; quæpropoſitio conclufio vo cabitur,quodper fyllogifmumprobandafit. Ita que ficonclufio hujusmodi fuerit affirmitiva, ex cogitaredebes rationem aliquam,quafiatmanife ſtum prædicatum conclufionis ejusdem ſubjecto convenire : ex illa autem rationepaucis verbis concepta conficere debes medium terminum ac commodatuminmajori,&minoripræmiſſautth 2. &3.poſui,itaquoquefi replicare fyllogifmos con tingat novaratio, ſoumedius terminus excogitan dus &accommodandus. Siveròconclufio,quam probaredeſignas fueritnegativa excogitare debes mediumterminum, exquo appareatprædicatum conclufionis jure negari de ejusdem ſubjecto , & exindeſyllogifmum negativum conftruere modo expofitoth.4.& 5. Sed demodo,&artificio excogitandihujufmo dirationes, ſeumediosterminosvideo teeſſe ſol licitum, credisque cætera facilinegotio exfupe rioribusexpediri poffe: adhocdico firecogitan do,& fpeculandorationem ullam idoneaminve nire poteris per teipfe,&citò invenias,tuncre gulasomnes,&locatopica neglige , tantùm in tentus conftruendis fyllogifmis. Sin verò nihil occurrat rationis, &mediipræfertimſubhæc ini tia, tunc tabellam fubjectam, ſeucratemphiloſo phicam ex arte Lulliana decerptam imediorum, &argumentorummandamemoriæ fideliter,&u 1. : 1 Nota LiberQuartus. Prædi cata Bonitas, Magni- Dura abfoluta. tudo. tio. tia. Poten- Cogni- Appeti Veritas. Virtus. tib. Prædi- Diffe- Concor- Oppofi- Princi cata relativa. rentia. dantia. tio. Ex quo Quæftio- Utrùm. Quid. cujus pium. Cur. Medium. Finis. tum. 43 Felici tas. tus. 1. Majori- Æquali- Minori tas. tas. tas. Quomo Quan- Quale. Quando. Ubi. do. Cum Subje &a. Notaquantumaduſumpræfixætabella. 1. quid quideſt in rerum natura , quidquid cogitari, aut fingi poteſt,aliquo faltem nominibus primâ , ſe cunda, &quartâ linea diſpoſitis appellari poffe; 2. omnianomina,& vocabula , quæ linguamla tinam componunt ad aliquod ex nominibus hu justabulæ poſſerevocari, vel ut ſynonima , vel faltem ſenſu analogico. 3. quæftiones omnes, ſeu difputationes, quæ fieripoffunt intotaphilofophia ad aliquam exillisquæftionibus tertia lineadiſpo fitispertinere. His prælibatis pro uſu tabulæ tres ſequen tesleges obfervandæfunt. Prima lex : Singula nomina, feu terminiprimæ lineælicèt poſiti fint inabſtracto e.g. bonitas:ufurpari tamen,& ver ti poffunt, tùmconcrete,tùmadjectivè,tùmfub ſtantive : e. g. bonum , bonus homo , bona vir tus &c. idipfum de reliquis terminis intelligas magnitudo, duratio & . idemqueipfumdeter minis ſecundæ lineæ : differentia,differens,bo mo differens &c. Necfolahæc derivatio,&pro pagatio, exiisterminis fit ; verum,&alia multò amplior pereavocabula , quæ apud Rhetoresdi cuntur conjugata, ſeuderivata. Abhocnomine .g.bonitas fequentia procedunt derivata (five latine, five barbarè , quodparum refert ) boni ficare, hoc eft bonum facere) bonificans,bonifi. catum,bonificatio , bonificativum,bonificabile! Ita à magnitudine derivatur magnumfacere, feu magnificaremagnificans & , itaexreliquis, lineæ , & fecundæ nominibus,nam adif ferentia procedit differentiare , differentinns . præ cæteris verò illa tria vocabuladerivata notabisquæ deſinunt in ivum,abile, are;figni ufus. ficantenim potentemfacere, potentempati ,& ipfum facere, feuactionem ,quorum magnus eft Mine Deus. Angelus. Homo. Cælum. Brutum. Planta. rale. Acci dens. quo. Inſtru mentum. id, rationecujus aliquid verèeſt id, quod eft : ut &non ficte. Vutusest homo verè eſt homo , id, rationecujusaliquis eſt virtuoſus , ſeuperfici tur. Felicitas eft id , ratione cujus aliquis eft felix , vel quiefcit. Differentia eſt id, ratione cujus aliqua differunt , & non funt confufa in ter ſe. Concordantia eft id , ratione cujus ali qua inter ſe concordant,velconveniuntin aliquo quocunque. Oppofitio eft id, ratione cujus ali qua ſibi refiftunt , & adverſantur ad invicem . Principium eft id , ratione cujus , aliquid ex ali necujus aliquaduo coordinantur , feucohærent. quooritur , vel incipit. Medium eft id, ratio Finis eft id , ratione cujus aliquid terminatur, vel quiefcit. Majoritas eſtid, ratione cujus ali quid fuperat aliud , & appropinquat ad Tum mum. Æqualitas eft id , ratione cujus aliqua inter ſeparia funt. Minoritas eft id, ratione cu jus aliquid ab alio fuperatur & exceditur ; fed id,ratione cujus aliquidappropinquát ad nihi lum. Has explicationes,feudefcriptiones com mitte memoriæ, &exillisdiſce fimiles aliás effice re quoad alia vocabula ſimilia, vel ſynonima præ dictorum. Tertia lex : ad quæftiones in tertialinea pro pofitas poffunt revocari quælibet quæftiones ſeu concluſione , quæ unquam controverti con tingat. Ad affirmandum vero , & negandum 4 tres iftas conditiones id ipfum , quod quafi interrogando proponitur in ejusmodi quæftionibus , adverte : I. ut affirin tur id quod eft magis in G telligibile , & recta rationi conforme : 2. utne getur quidquid eft contra rectam rationem , & primo afpectu lumini intellectus repugnat: 3. ut negetur id, quod fi concedatur deftruerentur de finitiones rerum, feuprima principia, & eviden — * Secunda lex: fingulaillanomina, ſeuprædicata primæ, &fecundæ lineæ perdefcriptiones,feude finitiones quasdam facillimas fequenti pacto ex plicantur. Bonitas eſt id , ratione cujus aliquid eft bonum. Magnitudo eft id, ratione cujus aliquid eſtmagnum. Daratio eſt id, ratione cujus aliquid eſtdurans. Potentia eſt id , ratione cujus aliquid eſt potensexiftere , vel agere, vel pati. Cognitio eft id, ratione cujus aliquis homo , vel aliquod vi venseſtcognofcens (cognitione,velpropria, vel impropria,namvidereeſtimpropriècognofcere) Appetitus eftid,ratione cujusbonumeft appeti bile, &aliquis, qui vivit eſt appetens. Veritas eſt tiffimæ veritates omnibus notæ. His conftitutis accipe quot fenfus diverfos habeat quæftio quæ libet in citata tertia linea propofita. Primaquæ Itio utrum : triplex eſt videlicet utrùm res fit? utrùm agat aliquid ? utrum aliquid patiatur ? Se cunda quæftio quid : habet quatuor ſpecies : quid illa res fit in fe? quid habeat in fe ? quid fit alio ? (utrum videlicet agens , patiens , differens ab a lio ) quid habeat in alio ? Tertia quæftio quo ad primam partem exquoduplex eft: ex quotan quam àcaufa efficiente procedat ? ex quo tan quam ex partibus componentibus conftet ? eg. exquamateria ?qua ex forma? quibus ex confti tutivis ? Quo adfecundam partem, nempecujus: duplexitem eſt quæftio: cujus poſſeſſive fit : ut F2 fervus いい 44 ſervus eſt Domini; cujus derivative ? ut filius eſt patris. Quarta quæftio cur : duplicem ſpeciem ElementorumPhilofophiæ habet : curſeu propterquem finemultimum res fiat ? utpropter acquirendam felicitatem: curſeu propterquemfinemproximum res fiat ?utambu latio propter fanitatem : quinta quæstio quan tum: tresſpecieshabet: quantus mole fit ? nem pemagnus,parvus : quantus numero fit ? & re fpondetur pernumeros: quantus perfectione fit? nempeamplus ,potens &c. Sexta quæftioqualis tres item ſpecies habet : qualis fubftantialiter fit? nempe rationalis,velirrationalis,vivus velinani matus &c. Qualis accidentaliter fit ? calidus , fri gidus, albus&c. qualis moraliter fit? Juftus,pius, peccans&c. Septimaquæftio quando: triplexitem eft;depræfenti, depræterito ,de futuro. Octava itemquæftionempe ubi eſt triplex, cuireſponde tur per adverbia hic, illic , alibi. Nona denique quæſtio quomodo : refponfionemhabet per om nia penè adverbia .g. benè, hoceft, bonomodo, male, citò , tarde&c. quo adſecundamveropar teminduasdividipoteftquæftiones, videlicet cum quo concomitanter , & fimul aliquid fitvel agat &c.cumquo nempe inſtrumento,velmedioabali quoagaturaliquid.. Hæfunt leges,quæ probèperceptè,& memoriæ mandatæ, facilemaperientviamadplurimas ratio nes,&medios terminos inquacunquemateria in veniendos : quodutfacias hanc methodum inibis: Primo ſumepropofitionem , feu conclufionem, quamintendisprobare,&abeaſubjectumabfcinde, acprimòadverteadquodnam ex fubjectisdiſpoſit tisinquartalineatabulæ revocetur v.g. adhomine, adbruta, adplantas&c. adunumenimexillis cer to revocabitur, faltempertinebat adaccidentiavel inſtrumenta. II. Illudidem ſubjectum confercum fingulis prædicatisprimæ,&fecundælineæ,&eo rum conjugatis , & ſynonimis quæcunquepotes, excogitare,& attende, unde aptus,&idoneusme dius terminusad tuam conclufionemprobandam fuggeratur. III. nonfolùm fingulaprædicatapri mæ,&fecundælineæſeorfimſumpta,&quafifo litaria cum fubjecto tuo confer;fedilla eademco pulata adinvicem,&combinata,accommodansvia delicetunumprædicatuminſubſtantivo&aliud in adjectivo , ſeuunumterminumin rectopofitum& alium in obliquo. IV. conjungendadeniquecum prædicatis eſt una , velalteraexquæftionibus inli neatertia propofitis : & ita explorandum utrum idoneus medius terminus ad conclufionempro bandamelicipoffit: & plures profectòhujusmodi medios terminosdeprehendes: exillis ſeligeeffi caciorem , & illo conftrueſyllogifmum: reliquis uti poteris , vel adreplicandos ſyllogiſmos ,velad alios exintegro conftruendos. Exemplumaccipequodſequarisinhacfacillima conclufione : Jejunium estobfervandum: cujus ſubjectum,nempejejunium,pertinetadaccidentia, quiahominiaccidit&contingitjejunare: conclu fio illa revocatur ad primam quæftionem utrum nain interroganti utrum jejunium fit obſervan dum? reſpondetur affirmativè per illam conclu fionem ,quæ fic probari poteſt diſcurrendo pri mumper omnia prædicata abſoluta prima lineæ hocpacto. J. Jejunium eft aliquodbonum ſi obſervetur: ſedquodest bonum fiobſervetur; eſt obſervan dum;ergojejuniumeftobfervandum. II.Eſt ma gnumhominis bonum (omitto formareſyllogis mumbrevitatis gratia.) III. Eft faciens durare& perfeverarehomineminvirtute: fed&c.IV.Reddit hominempotentemſuperarevitia:fed&c.V.Red dithominemmeliuscognoftentem,&intelligentem: fed&c. VI. Compefcitappetitus carnis,&corpo ris: fed&c. VII.Noneftverenocivumipficorpo ri,immo juvatfervandæ valetudini: fed&c. VIII. Perilludexercetur virtusmaximèneceſſaria,quæ diciturabftinentia: fed& . IX. Eſt opportunum admerendamæternamfelicitatem: fed&c. Enti birepertosnovemmediosterminosadprobandaın conclufionem propofitam: quodfi aliqui exillis nonviderentur fatisaptiomittantur,fatis enimfu perqueeruntreliqui. Moxperge adprædicatarelativa,eaq;velcom binata cum abfolutis ,velper ſe ſolaconfer cum ſubjectotuo: do aliquot exempla, ut cætera per teexcogites. 1. Jejunium facit differre hominem àbelluis ,quæfibitemperarenonpoffunt : fedid quod facitdifferre&c. eſt maximè obfervandum ab homine ,g.&c. II.Homo perjejuniumaffimi taturAngelis àSanctis Patribus : fed&c. III. Je junium opponitur maximètentationibusDiaboli : fed&c. 1V.Eſtprincipium,&origo omnium bo norumoperum,fed&c. V. Eft medium ad ac quirendas omnesvirtutes:fed&c.& itadereliquis prædicatis relativis. Exlinea quæftionum tertiaplures etiammedii termini educi poffunt,fipræfertimjuxtalegemter tian multiplices ſpecies illarumattendas e. g. ex primaquæstione. 1. Fuit ſemper jejunium obfer yatuminEcclefiaàChriftianis: fed&c. II.Jejuni umfacithominemquietum,& tranquillumquan tumadpaffiones&c. Quoad fecundam quæftio nem. I. Jejunium nihil aliud eftinfequamexer citium virtutis temperantiæ. II. Jejuniumhabet inse mulum meritum ,&aliquam difficultatem . III. Jejunium inhomine estveluti fignum præde ftinationis. IV. Jejunium in homine habetvirtu temreddendi eumalienumàvitiis&c. Ex his vi des uberrimam fyllogifmorum meſſem colligi ex recto uſu tabulæ philofophicæ , etiam fi fingula ejus prædicata,&quæftionum ſpecies feorfim,& folitariè ufurpentur : quod fi eadem prædicata conjungeres,&combinares, multòplures indera tiones ad conclufionem tuam probandam prodi rent, v.g.jejunium eſtbonum faciens durare , & perſeverare hominem in contrarietatevitiorum: quodprædicatumex tribuscomponiturnempe ex bonitate,duratione,oppofitione Jejuniumestprin tipiumvirtutis,quaverèmajoremdelectationem gignit,quamullamundivoluptas. Quodexplu ribus aliis componitur,utper te ipſe facilèdigno fcerepoteris. Poſtremo,utquamlibetconclufionemlicetfub tiliffimam(modo illampercipias,ejusque terminos) probare , & comprobarepoſſis, hæc obſerva. Pri mò:perteipſeſtudiodomeſticomododeunapro pofitione, mododealia , quæcunque occurrerit, ſcripto conficies plurimosfyllogifmosjuxtapræ dictas leges,&tabulam; ficenimfiet utfcribendo, &deſcribendo hujusmodi ſyllogifmos aſſueſcas regulisaduſum etiamextemporaneum. 2.Omnia, quæ 1 LiberQuartus. Bonumex integracaufa, malumexquocunque 45 quæ potesvocabula, velſynonima, vel reductitia revoca adprædicatatabulæ , & ex iis repertis, & defectuappellatur: hoceſtſufficitunusdefectus, ut reperiendis indies conficies tibi ,&deſcribes in totares dicaturfimpliciter mala. dicesquosdam,quot ſunttabulæ prædicata , ſcili cet decem&octo , infcribens titulocujusque in dicis fingula tabulæ prædicata, iisque ſubſcribens Quodeft caufacaufæ, eſt etiam cauſa cauſati: e.g. avus , qui eſt cauſapatris , eſtetiam cauſa ne potis. vocabula vel ſynonima,vel reductitia,quæ repe ries : e. g. Bonitas huic prædicato ſubſcribuntur veluti reductitiavocabula,quæ ſequuntur: Opti Quidateffe,dat etiam conſequentiaadeffe. Generatiouniuseft corruptio alterius: e.g.cum produciturignis exligno, corrumpitur , feu de ſtruitur ipſum lignum. ¿titas,utilitas, honestas,estimabilitas, appeti mum,beneficientia,communicatio,diffufio,ſan naturaliter : e. g. cum corruptum eſt lignumper Aprivatione ad habitum non datur regreſſus bile, dignitas, melioratio, honor , & fexcenta alia: atque ita dereliquis. ignemnonpoteſtiterumex ignefieri illud lignum, THESIS ULTIMA. Axiomata,feuprimaprincipia,quorumplera quodpriuserat. Nihilvolitumeftquinpriùs fitpræcognitum:hoc eſt debet priusres cognofci aliquo modo ante quamappetatur. L PR quefere apudomnes receptafunt ut vera, adqueultimòrevocaturomnisargumen tatio. oderit hic brevemcatalogu texerequarun damprimarumveritatum, quæ vocanturpri maprincipia , exquibusoriginemhabentom nes aliæ probationes,quibus fyllogifmos conſtrui mus: &pleraque ſaltem cumidoneaexplicatione ab omnibus admittuntur ; ita ut cum propofitio Rei finitæ adinfinitain nullaeſtproportio. Magis, & minus nonvariantſpeciem: hoceft c.g.majorcalor,&minorcalorfuntperinde calo res fimiles inſpecie. Nondatur in rebusproceſſusin infinitum. Propterquodunumquodque taleeſt , & illud magis: hoceſte.g.fi propter fanitatem amatur medicina, magis amatur ipſa ſanitas , quam medi quæpiamnegatafuerit,ſitandemoftendatur&pro betur illam per legitimam confequentiam deduci exaliquoprimoprincipio,jam obtentafitvictoria, &adverfariuscedat neceſsè fit. Suntautemceleberrimaprimaprincipia, quæfequuntur. Quodlibetveleſt,velnon eſt. Impoffibileeſt, idem,ſeu eandemrem,fimuleſſe, &noneffe. Totumeſtmajusſua parte: Parseſt minor ſuo toto. Si ab æqualibus æqualia demas;refidua, quære manentſuntæqualia. Quæ funt æqualia uni tertio , ſunt æqualia in terſe. Numerusomnis eſt par,velimpar. Nequenatura , neque ars quidquam facere ex nihilo poteſt: ſeu , quodidemeſt:exnihilonihil fitàcreatura. Deus,&naturanihil faciuntfruftra,&otiosè. Fruftra fit perplura, quodæquè commodèper pauciora fieripoteft:ſeu,quodidemeft:nonfunt multiplicandaentiafineneceffitate. Bonumeft,quodomnia appetunt. Malumeſt, quod omnia refugiunt. negantium)noneſtmendacium. Abſtrahentium(hoceftnonaffirmantium,neque Omnebonumeftcommunicativumſui. cina. Quidquid recipitur per modumrecipientis, & juxtaejus capacitatem recipitur. Ablatâ causâtollitur effectus. Abactu valet adpotentiam. Supremuminfimi attingit infimum ſupremi e.g. fi elementorum fupremum ,&altius reliquis eſt ignis , attinget infimum cælorum,nempecælum Lunæ. Verumverononeft contrarium. Bonumbono noneſt contrarium. Nullumviolentumeftdurabile &perpetuum. Admiſſounoabſurdo inulta alia abſurda conce dantur neceſsè eſt. Duo contradictoria non poffunt eſſe ſimul vera: Duocontradictorianonpoſſunt eſſefimulfalſa. Duocontrarianonpoffunteffefimulvera. Duocontrariapoffunt eſſe fimulfalfa. Hæcprimaprincipiamandabis memoriæ, itaut inter argumentandum fubvenirepoffint pro op portunitate,nequeverò hæcſola,quætradidimus, fed quæcunque alia in decurfu commemorabun tur(eruntautemplurima) cuncta referes inhunc catalogum, uthabeas inſtructiſſimamclaſſem prin cipiorum,feuaxiomatum, quibus diſciplina phi loſophicaſtabilitur: atque hæc deelementisphilo fophiæ explicuiſſe ſufficiat. 1 LOGICO : 7 : 7. ! 11 ! houp 27 ODDOL 0360 ) + (0350 47 LOGICO-PHYSICA SE DE MODIS COGITANDI AD MENTEM ARISTOTELIS 70 TRACTATVS. DISSERTATIO PRIMA. 100 sb :0' Synopfis tradendorum philofophico Tatarsisi triennion VMpræcipuum fitmunusproces mii, ſeudiffertationis proemialis in anteceffumproponere,quæ in confequentibus dicendafunt;par eſſe duximus ſub ipſa initiaſum mam veluti totius philofophiæ, quam aggredimur , &ſpecimen dare. Revocate interiminmemoriam,quodpræ fati fumus inelementis ; triplici nempè recogita tionetotamphilofophiamconftare&abfolvi : re cogitando voces, feu vocabula ( quod hactenus fecimus ) artificio logico loqui diſcimus :recogi tantesipſas cogitationes (quodin præfentia mos limur) artificio logico difcimus cogitare : tertio demum recogitando res quaslibet ad ſcientiam rerumomniumproficimus. Idcircò logicamfa cultatemin tresveluti partes tribuimus : primam diximus logico- grammaticam (quæ & elemen taphilofophica dici poteſt ) quod grammaticæ diſciplinæ valdè ſitaffinis : cum verſet, & tractet vocabula,quæ itemverſat,&tractat grammatica, ſednobiliori propoſito fine : nempèut loquinos doceat fine crrore falfitatis ; cum grammatica duntaxat loqui doceat fine errore malæ conftru &ionis. Hanc porrò logicæ partem digeflimus ſuperioribus libris ca via, & ordine , quem fre quenter inillisinculcatum exinde repeterepotes. Secundamplacuit logico-phyſicamappellare, eâ causâ,quodde cogitationibus,ſeucognitionibus bumanæmentisagaturinhacparte:deiisdemverò diſſerit quoquephyſica, ſeu ſcientia ſpeculatrix rerum omnium naturalium quas inter principem locumhabetipfehomo,naturæ ſe ipfamprodere mmstei C parsprincepseſtanimus: animi veròſupremaqua polletvis intelligendo,&cogitando exeritur. Di verſoquidemex fine,cùmlogica,tùmphyſica de cogitationibus agit; at cùm de artificio cogitandi perfpicue, & pro dignitate difputari nonpoffit; nifide cogitationibus ipfis , earumque affectioni busaliquo uſquedifferatur ; hinc fit, ut logicam à phyſicadiſcriminare in hac parte omninònonli ceat: acproindè logico-phyſica jureoptimovo citetur Hacigiturinpartede modis ſciendi, & artificio cognofcendi dicturifumusſequentimethodo ; da imus differtationes proemiales , quæ potiffinum neceſſariæ argumentopropoſito viſæ funt: easque quantum ſalvaconfuetudinelicuit, non præpofte ras,adquarumnempèintelligentiamfitopusaccer feredemedio,&profundo Philofophiæ poftulata, &ſuppoſitaTyronumingeniis intoleranda.Diſſer. tabimus ergo fubinitium ; An poſſibile fit aliquid ſciri ab homine in hac vita mortali (fruftraenim difcuterentur in conſequentibus modi ſciendi ſci entia deſperata) deinde quæretur an poſſibilefit omnia fcire , quæ ſciri poffunt ? Quomodo fit poffibile ſcire aliquidhomini in hac vita mortali ? Andetur aliquodartificiumad hocipfum ?ex qui bus conſtet illud ipſum artificium: ejus appellatio, &explicatio,quæ fit? & inquibusverſeturpotis fimùm. Anhoc artificium, quodlogica nuncupa tur, fit neceſſariumadſciendum,quod ſciripoteft? Anſcientiæ nomen mereatur ? Hisabſolutis, in quibus ſtatueturlogicamexhi 1 beretres præfertim modos , feu artificia ſciendi: ſatagentis abfolutiffimum opus : hominis autem T quorumprimum diciturdefinitio : pro hujus in telligentiaabſoluta diſſerendumopportuneeritde 4 : . modis 48 modis diverſis cogitandi,&præfertimde illis,qui DiffertatioPrimaLogico-phyſica. bus res inſenſibilesper alienas ſpecies ſenſibiles, res plurimaspermodumunius,remunampermo co- metaphyficam,alteramPhyfiologíam ,ſeuPhy ficamgeneraleminfcribimus:illa logicæ continua dum plurium cogitamus ,quod vulgo diciturde præcifionibus ,de univerſalibus , & prædicabili bus. Secundusmodusſciendidivifiodicitur, cujus occafioneplurimaſcitu digniſſimadefecundamen tis operatione,&propofitione mentalidifputan tur. Poftremus&tertius modus ſciendiargumen tatioeft,propterquamplures verſandæquæftiones utiles defyllogifmo,&illatione : acdemum defru Au,&effectuhorum modorum ſciendidifferen dum:nempedeſcientia ipſa,devirtutibuscæteris intellectus , de ſcientiarum omnium objectis,de practico & Ipeculativo,de opinione,& reliquis cumAriftotele loco magis idoneo,quaminproe mialibus diſceptamus. Atqueita abfolviturlogico-i phyſica,feu anatome fatis minutacogitationum noftrarum. tur: hæcfinceram,&quantumeffepoteritàme taphyſicaſeparatamrerumcorporearumtractatio nem,generalemtamen,perfequitur. Quareabſtracta,& avulfaàfenfibus argumenta hæc: exiftentiarerum,non existentia, modus, locus,tempus,quantitasinPhyfico-metaphyfica verſabuntur : atque ita Metaphyficailla fublimis facultas, quæin contemplandohæretobjecto, ſeu arguinento communi& corpori,& fpiritui,& ab utroque per cogitationemabſtracto , tùm logica, tumphyſicæ immixta,& inferta,quodexuſuuti litate attentâjamprideminductumeſt,extotoferè abfolvetur. Phyficageneralis poftquamde corporis natura &idea,deque corporum ortu dictum fuerit: ar duum ,&implexum argumentum ſuſcipiet ex ⚫pendendum,ineoque diu continebitur: illudpor ExcipitLogico-metaphyfica,ficappellata,quod tùmlogica,tum metaphyficajure communidere bus abſtractis cogitent,& recogitent. Quia vero hoclocononampliùs de modisſcienditractaturi roeſtdecaufis , &principiis rerum corporea rum, acprimò quidemdeprincipiis intimis , ex quibuscorpora naturaliaconſtantagendum. Cùm vero hic locus eruditionem philofophicam non ſumus;ſedſcientiam ipfamrerumomniumingredi- minus quamſpeculationemexpofcerevideatur, in emuriis modis inſtructi;rationemhicredderelibet methodi, quam ineuntes eo lococonftantertoto retinebimus triennio: ea vero methodus eft illa ipſa, quam natura fingulos homines docuit : ita enim formati,factiquelumus,utderebus quibus que ſcientiam habere, &abfolutam cognitionem credamus eum , quinon modo illarum effentiam dialectico genere,& differentia concluſam nove rit,verùm etiamquamplurimas earundemproprie tates,feu attributa,ſeu adjuncta, ut variivarielos quuntur, percalluerit. Adamantis, e.g. ſcientiam haberenondicam,quilogicamdefinitionem ada mantis duntaxatinpromptuhabet, & reddere ex temporepoteft,&contraobjectantium ſophifma tadifputandodefendere; at ille ſcienshujusmodi gemmarum eft,qui tumeffentiam, tum triginta, aut alia idonea ſumma,proprietates adamantuin perſpectas habeat : funiliter quantum adplantas, adbruta,&adcætera omnia,quæ inmontemho mini ſciendi cupido venire poffunt. Etenim rei cujusvis ſcientiaeſtveluti in circulo pofita: cujus centrumeffentia complectitur,ab eaquetanquam radii undequaque proprietates ſparguntur. Hoc itaque potiffimum affectamus in his difciplinistra dendis,eaque propter tota philoſophia itanobis digeritur,utde fingulis perinde,atquede omnibus unacollectis naturaveſtigemus inprimis,&quan túmnobis licuerit plurimas proprietatesprofera mus inmedium,autfaltemviampronam,&faci lemſternamusprolaturis. Quodutfiatdiſquirendaordinefuntlatèpaten tiamaximè,&generaliahumanæmentis objecta, fen cogitata: idque per gradus fuos multiplices, qui àlogica inphyficamusqueporrigentur. Sunt porrò,quosLogico- metaphyfica complectitur: intelligibile, univerſale, ens relativum,ſubſtan tia,accidens: atquehiclogicaſiſtet&primusphi lofophorumannus. Inſecundo ita ſervimusconfuetudini ,& ufui ſcholartumjam recepto;utnulla indeneceffitas in ducatur methodumpropofitamabrumpendi. Pro ptereabipertitamphyficam damus: unamPhyſi illamnonillubenter excurrimus ,&plura , diver ſaquephilofophorum,tumveterum, tum recen tiumde compofitionecorporumplacita,quævo camus ſyſtemata, recenfemus,utcenfurâperipate tica defingulis habita, inAriftotelæo tandemomni jure fiftamus. ItaquedeſyſtemateEpicureo , co que reſtituto, &emendatoàPetro Gaſſendi : de excogitato aRenatodesCartes:deAnaxagoræo: deElementari:deChymico,eoq;duplici:dePeripa teticodemumjuxtainterpretationem P.Honorati Fabri totidemdiffertationibus agitur , aſſertoque peripatetico latinæ confuetæ inſtituuntur in lo controverfie. Deinde principiaextrinfeca rerum naturaliumdifquirentur,&caufa efficiensmulti plicidivifione adcorporeamdeducta,copiampro prietatumamplamfubminiftrabit: quam excipiens demotulocali,deſtatibus corporum, &qualitati busnecindiligens,necinjucundapertractatioPhy ficamgeneralemabſolvet. Moxfequiturphyſicaparticularis,eaque multi plex,proobjecti &argumenticorporeilicèt,diver fitate partita: videlicetprimademundocorporeo, feudetota compage univerfi confideratâ potiffi mumfecundummaximosglobos,exquibus com ponitur: quare evolutis, quæpropriafuntMundi collectimaccepti: deMundiproductione,adeóque de opereſexdierumattente,&exprofeſſo:mox deGlobomundano terraqueo ſecundùmutramq; ſuperficiem ſolidan , & liquidam:deeodem fub terraneo,deMeteóris,&fuper terramfublimibus : deglobis cæleftibus fingulatim pertractabitur. Se cunda,decorporeelementari. Tertia,de mixto corporcoinanimi. Quartade corporeanimatove getabili,&vitaplantarum. Quintalde corpore ani matoſenſitivo&vitabrutorum: quorumomnium minutius ſaltem,&patientius,quam moris fit tra dendorumaccuratioremfyllabumhucinferre non vacat. Cæterùmuniverſamſcientiamde corpore, &rebus corporeis unus non capit annus;unde prædictorumpartem poftremam,ſedfortèjucun ditate, &dignitatepræcipuam inpartemanni ter tiifeponimused Reli Synopsis tradendorum. Reliquum autem anni illius occupabit ſcientia defpiritu,ſeuTheologia naturalis ,aut fi mavis 49 tentiæ, utdicitur,adextra:videlicet,deDeocre Metaphyfica quantò præftantior phyſica ſcientiâ decorpore,tanto tractationis ſpatio minor illa: magnamvidelicèt illius partemjure confuetudinis fibiafferuereTheologiſupernaturales. Itaquede ſpiritu generatim agendum primo: moxdeſum moſpiritu,videlicetDei exiftentiademonftranda nonunavia : effentiaquantum naturæ lumini fas eſt inveſtiganda: inter divina attributa illudenu cleatius meditamur,quodinTheologia fupernatu rali nonitaexprofeffo confideratur:Omnipoten tiamvidelicet:cujus veluti definitionem, &quaſi proprietates poftquam deſignaverimus; de termi nisdivinæOmnipotentiæcontroverfisfuse diſqui rimus: nempe de objectis illis , & cogitatis,quo rumposfibilitas apuderuditos in ambiguo eſt. Atq; hocloco colligimusquidquid de posfibilibus , & imposfibilibusper totamphilofophiam communi terſpargitur.Pofthæcde exercitiodivinæomnipo : ante,confervante, concurrente cum caufis fecun dis tumliberis, tumneceffariis:atque in histracta tiophilofophicadeDeoconcludetur. Sequiturdeſpiritunon ſummo:& inprimis,fed brevius de intelligentiis, feu Angelis: deinde fu fiùs de anima rationali, cujusimmortalitas demon ſtranda: vires,&facultates difcutiendæ;tumquas exeritanima exiſtens inhumano corpore,&ho minemcomponens ; tumquibus pollet ſeparata à corporis conjunctione. Quoniam verò , quæ vim intelligedi ſpectant indecurſu philofophiæverſata jamerunt;ultimas operis hujus lucubrationes im pendereeſt animusvoluntati, ejusquefunctionibus liberis præfertim exponendis , ubi exethicis , & moralibus plura devirtutibus, paffionibus, vitiis, illuddenique,quoddeultimohominis fine&bea titudineibi diſquiritur:atque ita in confpectu feli citatis naturæ viribus debitæ ſcientiæuniverſa na turalisaufpicatisfimo fine concludetur. DISSERTATIO II : Utrumfitposfibilisfcientiahumana propriinominis. 1 Ruftra de modis , & inftrumentisad comparandamfcientiamaccommoda tis diſſerere aggrederemur;nififcien tia posfibilis effet : propterea hæc Differtatio præmittitur celeberrima pud antiquos philofophos : fuere enim infignes æteroquiphilofophi,qui negarunt ſcientiameffe posfibilemulli hominumlicetingeniofo ,& indu Itrio, fedomnia effedubia , atque incerta, nilque certo, & evidenter ab ullo mortalium fcitum,un quam eſſe, autſciripoffe. ItaPlatoniciilli , qui Academicidicebantur in plurespoftea ſectas habi taratione temporum,& doctrine diviſi , vel Aca taleptici dicti ,hoc eft nihil certò comprehenden tes : vel Sceptici, hoc eft confiderantes : velPir phonici à Pirrhone Elienfi acerrimo hujus ſectæ propugnatore. Dehisplura Ciceroacade.qq.li.4. &multoplura,&inelioraD.Augufti: inlib: contra Academicos,&exprofeſſoſextusEmpiricus. Pla cetporrònon una ex ratione hanc initio verſare quæftionem:tumquodapudRhethores,&Philo fophosjuxta fueritpervulgata,&velutinutroque foro acriter olim , & luculenter difceptata : tum ; quodnoftra memoria viri nonnulli ſcepticorum placita in vitam, & pretiumrevocare vifi fintnon minore probitatis , & religionis periculo , quamli terarum. SECTIO PRIMA. Explicationes,&Poftulata adhanccontrover า Siamnecessariapremittuntur. QVædicimus inpræfenti Sectione ſunt veluti fundamenta,dequibusmoveriquæſtiononde bet,vel enim explicantvocesneceſſarias adquæ R. P. Ptolomæi Philoſophia; ſtionempropofitam,&apud geometras definitio nesappellantur, vel fupponunt&poftulant fup poni, autdari aſſeita autevidentia, autalibidifpu tanda,indeque dicunturpoftulatautrumquemore mathematico ad difciplinas tradendas,accommo retinere curabimus: datisfimo, quem proindein confequentibus quoq; 1. Cogitare,& cogitatio quid fit, & quotuplex exth. 5.1. 1.ele.conftat.Judicium aliud eftaffirma tio aliudnegatio,utexlococitatopatet,unde utra que fitvera,vel falfa 1.2.Elem.initiohabetur. II. Prædicta intelligenda ſunt tam de mentali, quàmde vocaliaffirmatione,ſeu negatione : men te enim, & cogitando affirmas, &negas non mi nùs, quàm loquendo. III. VeritasJudicii eſtconformitas ,feu equali tasinterjudicium ipsum,&remjudicatam,quæ res dici folet objectum ipfiusjudicii,&declaratur his verbis,ficutjudicasitaest. IV. Scientia, feuſcire (quod idemth. 28. 1. 1. ) eft affirmatio, velnegatio nonfolumvera ,fed certa, &evidens :hoceftitaindubitabilis,utnon posfit,qui per primam operationem intellectus ap prehenditterminos hærere , aut dubitarequin ju dicet. V. Certitudoſcientiæeſt conſtantia ipfa in af firmando,vel negando,propterquam nonpoteft ſciens hæfitare , aut dubitare: Evidentia ſcientiæ eſt illa claritas intellectualis ( deductâ metaphora ab eo,qui apertisfimis oculis aliquid videt, & quafi evidet)perquamintellectus veritatem indubitabi liter cognofcit,&percipit. VI. Scientiatriplex: unadicitur ſcientiaexter minisperſenotishæceftcumapprehenſoſubjecto G &præ 1 t : 50 &prædicato alicujus propofitionis ſtatim rapitur DiffertatiofecundaLogico-phyſica intellectus adjudicandum certo,&evidenter: fo let quoque appellariſcientiacujuspradicatumest de rationefubjecti, itemſcientia ex terminis im mediatis: ita fcimus omnia prima principia : ita quidicitur cognofcereperſpeciesalienas, exfeq. Differt. 12. Refp.2. omittomaj. (omittuntur, &nonconce dunturpræmiſſæ objectionum, quælicet fintfalſe, adremtamennonfunt)& negomin. etiamillaquæ experimentaliter ſcimus : c. g. no ſtram exiſtentiam, noftras fenfationes &c. VII. Alteraeſt ſcientiapermedium terminum diſtinctum : quæ diftinguiturinduas: quarumpri madicituràpriori: ſecundaàpoſteriori: illa de ducitur ex mediotermino,quiſignificat aliquam veram caufam rei, quæ fignificatur per terminos conclufionis: at ſcientiaàpofteriori eſtcujus me dius terminus fignificat effectum, &termini con clufionis fignificant caufam. VIII. Opinio,feuopinarieſtjudicium affirmans, vel negans, cumaliquafufpicione , & formidine, neforte fit falfum: plurimum autemdiſtatopinioà fcientia. SECTIO IL Conclufio. Homoplurimafcirepotestinhacvitamortali:feu eftpoffibilis fcientia humanaplurium verita tuminhacvita. Robatur conclufio diſcurſu ſequenti : Poteft Phomo homo inhac vita mortaliplurima affirmare , vel negare certo , & evidenter :fed affirmare certò,&evidenter eſtſcire : g. homo inhac vita mortaliplurima poteſtſcire. Minorpræmiſſapatet exn.6. ubi explicoquidfitſcire. Majorpræmiſſa fi negetur fic probatur. Potefthomocogitare,& apprehendere, v. g. quod bis quatuor funtocto: quodfi foleſtdieseft,&itade fexcentis aliis: ita utnonposfitdubitaredeveritate:fedquipoteſtita cogitare, &apprehendere poteſtaffirmare certò, &evidenter ; g.poteft homo inhacvita mortali pluraaffirmarecerto , &evidenter. Probatur 2. concluſ. Plures homines de facto plurima ſciunt, eaque judicant affirmando,velne gandocertò,&evidenter , hoc eft indubitabiliter, ledab eoquod eſt,ſeuabactuvaletadpotentiam, exth.ult. 1. 4. elem. ergò plureshominesplurima poſſuntſcire inhacvitamortali. Audideniq; D.Auguftinum contraacademicos ita difputantem : Muitafunt, que academici in dubiumrevocarenonpoffunt:qualeestillud:fcio mevivere, autcogitare:ubinecdicipoteftfortas Sedormis, nefiis , &infomnis vides : quia& dormire,&infomnisvidereviventisest, SECTIO III. Objectiones,Jeu argumenta quain contrarium afferripoffent diffolvuntur. QB jectio 1. Quidquidhomocognofcit inhac vita mortali,illud ipfumantea percipitſen fibus externis : videlicet,vel auditu, vel viſu, velalterofenfu:fednihileorum quæhomoperci pitfenfibus poteſtſcire: g.nihil eorum quæhomo cognofcitin hacvitapoteſt ſcire. Reſp. 1. ne. ma.quæ falfaexindeeſt,namhomo cognofcit&cogitatetiamde illis quæ nonpercipit ſenfibus, nempe Deum , Angelos, animampro priam: quæ objectaſenſibus externis ,puta, ocu lis, vel auditu fentirinon poffunt: cognofcit ifta quidemhomo permodumquendam ſymbolicum Contrareplicabis 1. Nihileorum quæhomoper cipitſenſibuspoteft affirmare certò ,&evidenter: g.nihileorum,quæ homopercipitſenſibuspoteſt fcire. Refp.ne.antec. Cont. 2. (probando nempè antecedens nega tum)ſenſusſuntfallaces,& fæpè repræfentantfal. ſum: fednihileorum, quæ fallaciter repræfentan tur&percipiunturpotefthomo affirmare certò & evidenter: g.nihilcorum,quæ homopercipitſenſi bus poteſt affirmare certo,&evidenter. Refp.ne. ma.ratio negationis eft : quia ſenſus non fallunt, ſed intellectus,&mens noſtra aliquando fallitur, quia resperceptas ſenſibusnon benè examinat, & confiderat,&idcircoquafiæquivocatur. Cont. 3. Oculus dum videt baculum fubmer ſumin aqua dimidium, videt illumveluti fractum: dumvidet ſtellasvideteasvelutiminimas ſcintillas: attamen funt maxima corpora &c. g. fenfus funt fallaces: Refp.ne.min.rationemaudi exD.Augu ſtino, qui (lib. 3. contra Academ. cap. 9.) ficait: Prorfus verumest,quodderemo in aquaoculivi. dent: namcausa accedentequare ita videatur, fidemerfusaquaremusrectus &nonfractus)ap pareret; magis oculos meosfalfarenunciationis arguerem; hocdeturrium motu: hoc deceteris innumerabilibus dicipoteft. Etlib.de veraReligio neidemAuguft.cap.32.repetit:Siquis remumin aquafrangiopinatur,&cuminde auferturinte grari,non malumhabetinternunc um (fcilicet oculivifionem)fedipfe malus estjudex. Objicies 2. Nemoſcit,nififciatſe ſcire : ſedne moſcitſeſcireillaquæpercipit fenfibus,ergò nemo fcit abfolutè illa quæpercipit ſenſibus. Refp. conc. ma. quæidem fignificat,ac idquodeſtſcire certò, &evidenter: qui enim itaſciteoipfoetiamreflexd quantumſatis eſtſcit ſeſcire,indequevenitindubi tabilitas ſcientiæ: negoautemmin. Cont. r. Omnes ſenſus poffunt falli,vel faltem dare occafionem errori : fed&c. ergo&c. Refp. dift.ma.omnesfenfus fimul fumpti , &percipien tes modo fuo eandem remdare poffunt occafio nemerrori ne. ma.;omnes ſenſusfeorfim,&diſtri butivefumpti &c. conc.ma.&ne. min. eſt evidens quod omneshominis fenfus experientes non ſe mel, fedfæpè remeandemdarenonpoffuntocca fionem errori , utpatetin remo inaquademerſo, qui licet oculo videatur fractus , attamen tactu deprehenditur integer. Alioquin, ut aitTertul lianus, fiſenſus omnes, aut fenfationes,quæ plu res unameandemque remſentirepoffunt , etiam fimulſumpti, & cum adjumento judiciiexoccafio neſaltemfallere poſſent: culpanduseffetCreator quitamfallacesinternuncios(hoceftipfosfenfus) nobisdediſſet. Objicies 3. Nihilpoteſt homoſcirepercauſam: ſedſcientiaeft cognitiopercaufam: g.nihilpoteſt homoſcire.Refp. omittomaj. quæ eft falſaexfect. tiaomnis eftcognitiopercauſamne. min.ſedſcien 1. n. 10.de ſcientiaàpriori: &diſt. min.ſedſcien tia aliqua(nempèſcientiaàpriori)eftcognitioper caufamconc, min,&ne,confeq. : Objic. Depoſſibilitatefcientiahumana. &impresfiones fenfuumfuorum;prætereatamen 51 Objic.4. eſtohomoſciatpaucahæc: ſe exiftere, tur ab aliis evidentervera: g.quilibet dubitareju nihilaliudſcirepoteſt:g. ſcientiaproprii nominis possibilisnoneft. Refp.ne. antec.quænampræ terillaſciat,aut ſcireposfit homo mortalisexfe quentidiffertat.patebit:quodinterim certum: plu raaliafcirepoteſt. Contra 1. Hominis intellectus cognofcit fal temaliquando lumine fallibili , &deceptioniob noxio : ge nunquam eſtcertusinullocafu ſein fallibiliter fcire , & cognofcere. Refp. diſt. an tec, lumine fallibili circa omnia objectane: circa aliqua, & etiam plurimaconc.&negoconfequ.: quodſcirenonposfitomnia,do: quodomniane eeſſariò nefciat,falfisfimumdico. Cæterumcum evidenter, & infallibiliter ſcit aliquod objectum ſcit ſe ſcire ex dictis: adeóque eſt certus in co caſu ſecognofcere lumine,ſeu (ut metaphoram explicem) modo cognofcendi indubitabili,&in fallibili. Contra 2. multi ex obſtinatione, & errorefi bi perfuadent quædam eſſevera , quæ reipfa fal ſaſunt,tantacertitudine, ut nonmajoriaffirmen repoteft,num exobftinatione,&errore,anex evidentiævi aliquid affirmet. Refp.cone, antec. &negoconf.etſi quandoquecontingat obſtina tos ,&errantes quantum ad eſternos effectus: perinde obfirmariinſuis placitis erroneis , acfa pientesinevidentibus cogitatisfuis; attamen ani ma,&intelle&us ſi diligenter attendat,&fecum habitetpatentiffimè difcernit diverfimodè intrin ſecus ſe habere, cum judicatexvera ſcientia;ac dumaſſentiturex obſtinatione : quemadmodum licet quoadeſterna plures perverſi perinde , & quandoque impenfius gaudeant , &exultentin rebus peffimis ; acvir probusdeconfcientia vir tutis ,& benefacti ; nilominus anima clarisfimè difcernit inter bonum virtutis , &delectationem operis flagitioſi : undePoeta (6.Æneidos )repo fuitinterpænasinferorum mala mentis gaudia: tantumabillis difcrepantexinterna ipſius animæ impresſionebonamentisgaudia : Simileintereſt difcrimenex lumine naturæperſpectissimuminter evidenterab intellectuſcita,&exerroreobſtinate enunciata. Ppropofitio,nifi affignatanonomnisequus &c. alioquinutraq;contradictoriapoffeteffe fimul falfa:namprimapropofitio eftdetribusadjacenti bus, ut illa quamexpofui th.4. &per hanctripli junctivamimpropriam:velhomononſedet velequusnoncurrit. Quodfiadfint figna univerſalia, vel particula riapræfixaſubjectis copulative ; immutata rema catam copulativam exponitur : omnis homo eft poffidens aliquem equum,&omnis equus, quieſt exiftens , &poffeffusà quolibet homine eft cur rens. Sinullushomopoſſideret ullum equum,li 4 cet omnes equifineDomino currerent eſſet falfa illa propofitio , & etiam effet falſa iſta : aliquis equus alicujus hominis non currit, quianullus equus in eocafu poffideretur ab ullo aliquohomi ne: atqueadeohæcpropoſitiononpoteſteſſecon tradictoria primæ ,fedneque poteſt eſſecontraria, utexmoxdicentispatebit. Hicpertinentbealiapropofitiones. Omneshominesfervan- Nulli homines ſervan tes omnia mandata Deiſalvantur. Aliqui homines ſervan tes omnia mandata Deiſalvantür. tesomniamandata Dei ſalvantur.۰۹۲ Nonomneshomines ſervantes omnia mandată&c. nent,cum contradictoriaformatur præfixapår ticulânon, c. g. omnishomosedet , &omnis equus currit. Nonomnis homofedet, &omnis equus currit. Si contradictoria fiat perdisjunctivamim propriam,quam fuperius poſui locoexplicationis; tunc figna univerfalia mutanda funt inparticula ria,omnis,aliquis non,nukus,aliquis ,&vice verſa idemque intelligas de disjunctiva , quam poſuiproſubalternataprimæ propofitionis, fitex emplum. OmnishomoTedet&om- Nullushomoſedet& nis equus currit. Vel aliquis homo ſedet, vel aliquis equus currit. nullusequus&c. Velaliquishomonơn ſedet,velaliquis e quusnon&c. Quandofignanonadfunt,nota contrariampri mæ copulativæ poffeita efformari : &homonon fedet,&equusnon currit, perindeenim eft,acfi Quoniamillud omnia fignificat collective, de betinomnibuspropofitionibus invariatumretine perparticulam nec efformaretur : itemquenota bis, eandem contrariam poffe efformari per dis ri; unde hæcpropofitio : Aliquis homofervans aliquamandataDeinonfalvatur,nonpertinet adhunccurrtum: quianonſervatureademſuppo fitio collectiva figniomnia. : : Cæterumnotahancpropofitionem:quilibet e quushominiscurrit, perindeeſſein communiufu, acfiadditumfuiſſet fignumobliquumuniverſale,&& dicereturquilibet equuscujuslibet,velomnis bo miniscurrit;atqueadeoidem de illa,quodde fu perioribus primoloco poſitis ſentias Sequentes verò duæ : quilibet equus alicujus bominis currit : quilibet equus alicujushominis noncurrit. Nonfuntoppofitæullo modo interſe: nampoffunteffe fimul veræ, fi omnesequiPetri, e.g. currant , & omnes equi Pauli noncurrant. Poffent etiam effe fimul falſæ , fi homines omnes habeant duos equos,&ex illis unuscurrat,alter noncurrat. At hæ aliæ: equus eujuslibet hominis currit: equus cujuslibethominisnon currit. Primo,per indeſunt,ac fi præfixum eſſet ſignum aliquis , regula terminiindefiniti in materiacontingenti,de CX quath.49.lib. 1.n.25.fecundo,nonfuntoppofitæ invicem;namutraque fimulpoteft effevera,ſiom neshomineshabeant duos equos , quorum unus tantum currat : poteftetiamutraque effefimul fal fafie.g duo equiPetri ambo quiefcant, quiefcant, xomni omni unaliorum hominum equi currants THES-100 : b ) Propofitionemcopulativam multiplicare: Homo ſedet & equus Nec homoſedet , nec 3 currit. equus currit. | Vel homo ſedet, vel Nonhomo fedet , & Equuscurrit equus currit. nonfedet, junctivampropriamhocpacto:velhomo'santum equustantumnoncurrit, atqueita deſimilibus. THESIS XI Propofitionemdisjunctivamimpropriam 1. multiplicare. Velhomoſedet,vel equus currit. Nec homo poteſt ſe dere , nec equus currere. Velhomo poteſt ſedere, Nechomo ſedet ,nec vel equuscurrere. equus currit. ſuperiori copulativæ dataeftcon Stradictoria disjunctiva impropria ; ita inpræ ſenti disjunctivæ impropriadatur contradicto riacopulativa negans : quæ eft regulageneralisad contractoriasinveniendas harumduarumpropoli tionum, addita femper particula negativanon,vel nec in alterutracontradictoria. Pro contraria disjunctivæ impropriærecurren dum eſt ad modalem per verbum nonpoteft , vel terminum, non poffibile : aliter contraria invchiri non poteftdisjunctivæ impropriæ. Notadisjunctivamimpropriam æquivalere pro pofitioni particulari ,cumfigno aliquis: adeoque quemadmodumhujusmodipropofitiohabet fuam fubcontrariamaliquis homocurrit , aliquishomö mop.currit ; itadisjunctiva impropria habet fuam: d. g. vel homofedet, velequus currit, fubcon traria eſt : velhomo nonfedet,velequusnoncar rit , ut expofui incurru theſis ſuperioris. Di fces in ſequentibus fubcontrarias propofitiones nonpoffeeffefimulfalfas : poffeautemeffe fimul veras. Quod fi cumfignis univerſalibus , vel particu 1 lari ۱ 24 Jaribus fit disjun&iva impropria. v.g. velomnisho ElementorumPhilofophia negantem ſcilicet, nec, cum appofitaexplicatione. mofedet,velomnis equuscurrit,mutabis univer ſalia in particularia , &viceverſa pro inveniendis contradictoriis , & fubalterniseodem modo,quo expofuicopulativam cum fignis. THESIS XII. Regula brevis , &generalis adquadruplicandas : penèomnespropofitionesaſſociatas,feucompo fitasdeducta exThefi10. Mnesferèpropofitionesaſſociatæ,feucom pofitæ, quas expofui th. 1.uti&pluresaliæ explicanturperpropofitionemcopulativam, quodfuis locisadnotatum: fic enimexponuntur propofitionesinterminis contingentibusdetertio adjacente, dequibus th.49. lib.1.n.9. item Propofitiones innumero plurali,quænon ſignifi cantcalculum, ſeunumerum. Propofitiones cumdupliciſignouno in reto, alioinobliquo. Propofitionescaufales. Illativæ. Excluſivæ. Extenſiva. Exceptivæ. Reduplicativa. Comparativa. Superlativa. Inceptiva. Deſitive Correſpective. Adverſativæ Pro ſubalternata ad evitandam confufionem ex pluribus negationibus , ponitur explicatio dun taxat. Advertes idemeſſe:&homoeftalbus,&homo nonestalbus,hoceſt utrumqueeſtverum,acfidi cas: nechomoeftalbus,nechomo non estalbus, hoceſt utrumque eſtfalfum,namhæc ſecundaex plicatur: homononestalbus,&estalbus, quianec nonaffirmat, adeóque tantùm tranſpoſitionenon fignificatione duæ illæ propofitiones difcrepant , quodvideturquidemmirabile,fedneceffarioeve nitincopulativadeduobus contradictoriis,velaf firmante,vel negante. Notabis etiamduasdisjun etivasproprias exterminiscontradictoriis compa tas idem fignificare. Velhomoeftalbus,velbomo nonestalbus. Velbomononestalbus,velnonho mononestalbus, ſeuclariùs in alioexemplo : vel Petrustantumdormit, velPaulus tantumvigi lat. VelPetrustantùmnon dormit , velPaulus tantumnonvigilat: ratioeft, quiautraque pro pofitio explicatureodemmodo : fimulutrumque noneft verum,quodPetrus dormiat,&Paulus vi gilet& fimulutrumquenoneſtfalſum. THESIS XIV. Propofitionem conditionalem multiplicare. Si homocurrit,non Si homocurrit, movetur. Immo &propofitiones cumfignis univerfalibus Nonfi homocurrit,non Nonfi homo currit diftributiveacceptis explicantur per copulativam, extheſi49.lib. 1. ànum.18. Omnesitaquepropofitioneshujusmodiquadru plicantureodemmodo,ac propofitiocopulativa th. 10. quodut faciliusperagas , explica anteafin gulas illas propofitiones in reſpondentemcopu lativam : moxiſtamficexplicatamquadruplica ad normam th. 10.quodexercitiigratiaquoadfingu las expofitastheſiprimapropofitionesprivato ſtu dioperficies. THESIS XIII. Aliaspropofitiones, qua nonexplicanturper co pulativamquadruplicare, acprimò disjuncti vampropriam. 171 Velhomo eft albus , vel Nec homo eſt albus, homononeſtalbus. nechomononeft Explicatur:fimulutrum que noneftverum fimul Explicatur:fimul,u albus. utrumquenonestfalfum, trumque estfalfum. Nonvel homoeſt al bus,velhomonon Explicatur: nonfimulu. trumque estfalfum, eſtalbus. movetur. Viaconditionalis ſolam affirmat illationem, vel coexiftentiam ex th .1. idcirco contra dictoria folam illationem negat, THESIS XV. Propofitionem modalemquadruplicare. Ujusmodi propofitio duplici modo poteft. multiplicari: primofaciliorihocpacto : Homoneceffariòeſt | Homoneceffariònon animal. Nonhomoneceffariò Nonhomoneceffariò noneftanimal. Etexplicatur utraquepropofitio fubcontraria, perdisjunctivam impropriam : velnon est ani mal,velnonneceſſarioidipsum est. Velestani mal,velnonneceffariumest,ut norfit animal. Eodemque modocæteræ propofitionesmodales, vel in terminis neceffariis , vel contingentibus, Explicatur: velfimul (dequibus th. 1. ànum.2.dixi)quadruplicari pos utrumqueestverum, funt. vel fimul utrumque estfalfum. Ontradictoria primæ invenitur præfigendo non cum explicatione fuperius appofita, Contraria per particulam copulativam Alioverò modo propoſitiomodalis quadrupli catur , fervatadiftinctione expreſſa modi , &di &i, de quath. 1. lococitato dixi,& affumptis o mnibus illis tribus modis , neceße , poſſibile , poffibile ad oppofitas propoſitiones efforman das. 1 movetur. movetur. eft animal, eſt animal. im. Homi 1 Hominem effe animal eft necefsè. Hominemeſſeanimal Liber Secundus. terminusomneanimal copulativepro ſpeciebus, Hominemeſſe animal eſtimpoſſibile. Hominemnoneffeani disjunctivèpro individuis. 25 Contrariaexplicatur,utterminusneuter:con tradictoriavero illanonomneexplicatur : vel ex eſt poffibile. maleſt poſſibile. hacſpecie necillud,necilludfuit,ſeunullumfuit: velexillanullumfuit: fupponendodisjunctivepro Si adſint ſigna univerſalia, vel particulariapræ ſpeciebus;&copulative,ſeu diftributivè pro indi fixa fubjecto, illa commutanda ſunt incontradi viduis: inquodiffert explicatio iſtaab explicatio toriis,nonverò incontrariis. THESIS XVI netermini nonuterque. ! Hancpropofitionem : uterque homo eſt albus, quadruplicare,&fimiles alias numericas ,feu combinativas. Uterque homo eſt albus. Neuter homo eſt : albus. Subalterna verònonnullum,&c.explicaturfic utiinſuperiorinonneuter. THESIS XVIII. Propofitionem temporalemmultiplicare. Ropofitio dicitur temporalis,quæ habet ſigna P univerfalia , vel particularia temporis , quæ funt iſta adverbia :femper,nunquam, ali Nonneuterhomo eft Non uterque homoeft quando, aliquandò non. albus: albus. Ifficultas tantùm eſtinexplicandishujusmo Ddipropofitionibus, quiaincludunt fimul dis junctivamimpropriam,&copulativampro pofitionem. Primaexplicatur : velexhocbinario ille,&ille homoeft albus,velexillobinario ille,&ille eſt al Homoſempercurrit. Nonnunquamhomo currit. Homonunquam currit. Nonhomo femper currit. Explicaturprima: aliquis homo omni tempore bus, vel exilloaliobinario,&c. itaut ſupponatur terminus uterquedisjunctivè pro binariis,& co currit: nempè&hoc,&illo,&illo tempore.Ex plicaturprimæ contraria :neque hoe, neque illo, pulativè , feu diftributivèpro fingulis hominibus nequeillotemporeullushomocurrit. conftituentibus binaria. Sic etiamexplicanturom nesnumeridenominantes aliquasrerumclaſſes,ut tresbominescurrunt exponitur, velexistoter nariohic,&ille,&illecurrit: velex illoterna rio,&c. itafi dicas4.homines,5.6.&c. Contrariailla neuterhomo, &c.explicatur: nec Explicaturprimæ contradictoria: nullushomo, velhoc: velillo tempore currit. Explicatur primæ ſubalterna : aliquishomovel hoc,vel illotemporecurrit. Si ſubjectuinnon habetſignafua,ſcilicetomnis, nullus,&c. tuncregula eft: adverbiailla temporis exiſtobinario, nec ille,necilleeſtalbus,nec ex illo binario,necille,nec ille,&c. ita utterminus neuter ſupponatur copulativèneganter tam pro binariis, quampro fingulisbinaria componentibus. Contradictoria illa nonuterq;homo, &c.expli catur : & ex hocbinario,vel ille, vel illenoneſtal bus ; &ex illo binário,vel ille,vel illenoneſt ala bus,&c. ita utfupponaturterminus illecomplexus nonuterque copulativè probinariis,&disjunctive neganter pro fingulis binaria conſtituentibus. Subalterna verò illanonneuterhomo, &c. ex plicatur: vel exillobinarioille,velille eſtalbus &c. itaut fupponaturterminusillenonneuter,vel alte ruterdisjunctivè pro binariis ,& disjunctivèpro fingulis. THESIS XVII. Propofitionemaccommodècompletammul tiplicare. Omneanimalfuit in Nullum animal fuit in arcaNoë. arcaNoë. Nonnullum animal fuitNon omne animal fuit in arcaNoë. inarcaNoë. Primaexplicatur : & ex iſtaſpecie animalium aliqua hoc eft, illa,velilla fuerunt, &c. & ex illa ſpecie aliqua fuerunt , &c. ita ut fupponatur R.P. ProlomæiPhiloſophiaa 1 habereeandem vimreddendiuniverſale, vel par ticulare tum ſubjectum, tum prædicatum , quam fignaomnis,nullus,&c. quando adfunt, habent reſpectu folius prædicatireddendi nempeillud,fi affirmativa, particulare:ſi negativa, univerſale,ut dixith. 49.lib. 1. n. 27. Quodfiadfint hujusmodi figna omnis , nullus, præfixa ſubjecto propofitionis temporalis ; tunc ab illis regulaturtum fubje& tum,tumprædicatum, nonverò ab adverbiis temporis,juxtadictaloco citato. THESIS XIX. Propofitionem localemmultiplicare. Ropofitiolocalis dicitur, quæ habetſignauni P verfalia, vel particularia loci,nempe iſtaad verbia: ubique,nullibi, alicubi, alicubinon. Homoubiqueinve nitur: Nonnullibihomo in venitur. Homonullibiinve nitur. Non homo ubique invenitur. Explicatur proportione ſervata, ut antecedens temporalis : tantùm cave, nè dixeris pro contra di&oriaprimæ explicanda : Homoubique non ix venitur : itaquidem explicari poteft contraria; fed contradictoriaexplicandaeſt,utinth.antece denti,vel etiamita: Homo nonubique invenitur. 1 Sive 26 Sive adfint figna: omnis , nullus, &c. fivenon ElementorumPhilofophiæ adfint ; eadem regula militat pro adverbiis loci, quamde temporalibus pofui. THESIS XX. Interduaspropofitiones , quarumunahabeatfi gnumuniverſale,velparticulare, &alianul. lumfignumhabeat,velnullumhabere poffit; adeoque ad fummumfuntinterſe contrariæ , quæ poffunteffe fimulfalſe. Utprimæ igiturpropofi tioni contrad Goriam invenias ex regulagenerali prængeparticulamnon toti illi, &dices :non om nisDeus est omnipotens,explicabisque per disun &ivam; vel nondantur pluresDii ,vel non funt omnipotentes. " Hæpropofitiones:omnishomoeftomnishomo: invenireoppofitionem.-ÆduæpropofitionesOmnis homoeftalbus. HPetrusnon estalbus:nonfuntcontradicto riæ, quiafecundanonhabetfignumparticu lare; fedeſt fingularis (magnum difcrimen inter effe interparticularem, & fingularem propofitio nemnoſti exth.48.lib.1. n. 14. & 19.)&poffunt effe fimul falſæ : nam fiPaulus, e. g. non fit albus, Petrus verò fitalbus , utraque eſt falſa. Revocan tur itaq; illæ propofitiones ad invicem contrarias , quia unaplus dicit, quam,fit neceſſead aliam falfi ficandam. Hæpropofitiones: omnis Deus eftomnipotens: aliquisDeusnoneftomnipotens:nonfuntcontra ditoriæ interſe:quiafigna illaomnisaliquis; non poſſunt applicari illi termino Deus, qui eft termi nusfingularis; nam unus,&unicuseftDeus. Ita queutraque illapropofitio eft falſa,quodpatebit fi explices illas modopofitoth.49. lib.1. n.18.21. Et hicDeus estomnipotens,&ille est, &c. velhic Deusnonestomnipotens,velilleDeusnon est,&c. nullushomoeftomnis homo,ſiſupponaturdiftribu tivè tùm in ſubjecto , tùm in prædicatis fignum omnis ; prima falſa eſt licètidenticavideatur,&fe cundanegativa vera,quia primajuxta dict. th. 49. lib. 1.à n.18. explicatur : &hic homoeft & hic, &ille,&ille,&c.hoc efttota collectiohominum ; &ille etiam eſt tota collectio,&ille, &c. quod fal fiffimun:etenim perindeeſtac fi exparteprædi cati illud omnis fupponeretur collective : fecunda vero explicatur: nequehichomoefttota collectio hominum, nequeilleeſttota collectio, neque, &c. quod utique verum eſt. Quodfiillud omnis ſupponatur collectivè tum in ſubjecto, tumin prædicato;prima quidempro pofitio eritvera,ſedotiofa &vanavidelicetidenti ca, ex duobus nimirum conftans terminis iisdem omnino: atfecunda erit falfa,quia fignumnullus : femperfupponitur diſtibrutive ex th.6. Falfa item eritprima propofitio,fi fignum omnis ex parte ſubjecti fupponatur diftributivè , & ex parte prædicati collective propter rationem alla tam ELEMENTORVM PHILOSOPHIE, LIBER TERTIVS. Deultimaclaſſepropofitionum,quas propofui mus initiolibrifuperioris. Æc claffis comple&iturpropofitiones illativas , quæ videlicetalias propo fitiones veluti procreant : hoc eft, inferunt ope particulæergo, vel igi tur. Hujusmodi verò quaſiparturi tio nomine fecundæ intentionis appellatur pro pofitionum illatio , & deductio : quodex una propofitione educatur , & deducatur , feu infe ratur alia propofitio , veluti latuiſſet in finu pri mæpropofitionis. Recole,quæ dixi lib.1. th. 5. fubfinem: quo nempe pacto intellectus humanus tertiomodocogitandi cogitet , qui diciturargu mentatio:repete etiamquodexplicuilib.2. th.11. depropofitioneconditionali , caufali,& illativa: exillis enim defumunturveluti fundamentatotius artis argumentativæ , feu illativæ : nullo enimne gotio conditionalem propofitionem , &caufalem refingere potesinillativam. e.g. Sihomoeft;ani maleft. Homoeft:ergo animaleſt: ignis eft, quia fumus videtur : fumus videtur : ergo ignis eſt: Omnesita commutatæpropofitiones vocantur // lationes : & prima propofitio fimplex illativam componens, appellaturinferens, feu antecedens: ſecundaverodiciturillata,vel confequens,& hujuf modiillationibus loquimur, cum internos noftros diſcurſus, feuratiocinia manifeſtamus. Siquis igi turàtepetatquid fitillatio, refpondebis effeartifi ciumphilofophicum,quo exunapropofitioneeduci musaliamexeo,quod videamus illam primam verameſſenonpoffe,nifihacfecundaquoq;fit vera. Porrò,quoddixiexunapropofitione,&c. ficintel ligas, ut una fit fatis adaliam inferendam : cæte rum fiplures eſſent ſumptæpermodumunius ; id minime obſtaretadillationem;ſedclaritatis gratia nunc 1 AR LiberTertius. nunc loquor de unica propofitione aliam infe rente. Triplicem claffem illationum confidero;prima eftcumexunapropofitione aliadeducitur , quæ idem acprima fignificat,ſeddiverſis terminis, ſeu vocabulis: ſecundacum ex unapropofitionealia inferturdiversa fignificatione, ſediisdem termi nis: tertia cumexunapropofitione alia infertur diversâ fignificatione,&terminis diverfis com pofita. THESIS PRIMÀ. Adprimam claſſemillationumſpectantpropofi tiones equipollentes ,seu aquivalentes,feusy nonima quarumuna& eademeftfignificatio cumeadem claritate , licètpervocabula& terminosdiverfos. S : I diverfis linguis illæ propoſitiones efferantur vocaturinterpretatio: ſiunabreviusidfignifi cet, quodaltera copiofius,&per amplificatio nem,vocaturhæc alteraperiphrafis,feu circumlo cutioprimæ: ſemperabunavalet illatioadaliam : nonenimunapoteſteſſe vera, nifialia quoque ſit vera, cum idem fignificent. THESIS II. Artificium , quo propofitiones cateroquin oppoft 27 binis: quotnempeinæquipollentibus repereris,&& iconiſmumdeſcribe. mnis:ergononaliquisnon. A O Nullus: ergononaliquis. Aliquisnon: ergònonomnis. Aliquis :ergònonnullus. Idemprorfus fignificatutrumquefignum in ca dem linea diſpoſitum , cum quocunque termino commuuniconjungaturv.g. homo,leo animal. Duoverò adnotandafunt: primum effeaffir mativampropofitionem, quæduplicem negatio nemtenete. g. non aliquishomononestanimal: quia æquipollethuiccertòaffirmativæ :omnis ho moestanimaliſecundum: fignumuniverſaleomnis nullus: obpræfixamnonmutari inparticulare , ut nonnullus; non omnis:&viciffimfignumparticu lare ob præfixumnoninuniverſaleconverti,utnon aliquis : non aliquisnon. THESIS IV. Caterasomnes contradictorias,quacomparantur inlib. 2. àth. 3. reddereæquipollentes. unoquoque philofophico quadruplo Ifitionum oppofitarum funt quatuor contradi toriæ in duo binaria difpofitæ , ut facilèadver : tes exthefibus lib.2.ſemperquidem una contra dictoriaeſt affirmativa, altera negativa: nonverò te (dequibuslib. 2. th. 2. locutifumus, red femperunauniverfalis, alia particularis; fedtan duntur equipollentes , feufynonima beneficio tùmcum adfunt figna, feu ſyncategoremata uni foliusparticulanon. P Ropofitiones,quæ hujusmodi funt,utunanon verſalia , & particularia. Itaque exercitationis gratiamartetuo privato fingulas quasque contra= poffit effe vera, nififalfa fitaltera itarecudun tur,utunanonpoffiteſſevera nifi quoque fit alteravera: e. g. Homocurrit : Homo noncurrit: præfige alterutri aliam particulam non, in ſenſune gativo tamennonvero infinitante dequo th.48. lib.1.n.29. atque ita effer : nonhomocurrit:hæce vadit ejusdemfignificationis , ac altera: itaut mu tuavaleat illatioexunaad aliam nonhomocurrit, ergòbomo noncurrit ,&viciffim. Idemcontinget, fi immutatapriori præfigas novam particulamnon poſteriori:homocurrit , ergononhomonon cur dictorias expofitas à th. 3. lib. 2. inæquipollentes recude additanova particulâ non uni , vel alteri contradictoriæ:velilla contradictoriajam habeaty velnon habeataliamparticulam non : facile nego tiumeſt,ſedmultæutilitatis : exemplumdo unum vel alterum. Petruscurrit : non Petrus currita Suntcontradictoriæ : ſiprimæ non præfigas mani feſtiſſima eſt æquipollentia cum ſecunda , idque pereosdemterminos:ſialterumnonſecundæpræ figas,dicaſque non Petrusnon currit æquipollebit primæ:ſecundumfitexemplum ex th. 10. lib. 2. Homoſedet,&equus currit;velhomononfedet rit. Propofitiones contradictorias reddere æqui pollentes. tificiumineopofitumeſtutalterutricontra dictoriæ præfigas particulamnon:utgenera timth. fuperioripofui: itaenim ex contradi toria æquipollentemefficies e.g.omnishomo eft animal: aliquishomo non eft animalcontradicto riæ funt : fi dicas : non omnis homoeſt animal: fe cundææquipollentem fecifti: fiverò: nonaliquis homononeftanimal:æquipollebitprimæ,adeoque valebit illatio : omnis homo eftanimal: ergò non aliquis homo non eftanimal:aliquishomononest animal:ergononomnishomo eft animal. Adhoc exemplumreliquas contradictorias duas ex th.2., lib. 2. defumptas reddes æquipollentes. Cæte rùm memoriæ gratia quantum ad propofitiones æquipollentes fignis univerſalibus,velparticulari bus inſtructas , fignaà propofitionibus contradi toriis evelle cumnegativis particulis fingulis ,vel velequusnoncurrit:funtcontradictoriæjuxtaex THESIS III. plicationem loco citatonotatam : fiprimæ nega tionempræfigas,eamfacies æquivalentem ſeu ſy nonimamfecundæ:ſiveròſecunæ hocpacto: non velhomononfedet,velequus noncurrit; æquiva letprimæ &explicaturclariusnechomononſedet nec equusnoncurrit. Sicperge ad reliquas con tradictorias propofitas toto lib. 2. Quoaddisjun= Aivampropriam , de quath. 13. lib.citatinota bis pulcherrimè fieri æquipollentes duas disjun ctivasproptias compofitasex terminis , fen fim plicibus propofitionibus contradictoriis , juxta exemplum ibidem appofitum. Quantum adpro pofitiones modales ,quas th. 15. lib.2. quadrupli caviduplicimodo: fiexprimo contradictorias vis reddere æquipollentes facilè eritjuxta regulam fuperius expofitam : fi verò ex fecundo modo contradictorias excerpas,ut eas reddasæquipot lentes , præfigeparticulam non ante copulammo di, nonveròantetotampropofitionemhoepacto: hominemeſſeanimaleſtneceſſe: ergòhominem noneffe animalnon eftpoffibile : hominem eſſe ani D2 2. 28 animal eſt poſſibile : ergò hominem eſſeanimal Elementorum Philofophiæ noneftimpoffibile: atqueita reliquas contradicto rias: quodutfacilius peragas entibi tabellam mo dorum,quiex contradictoriisreddunturæquipol lentesopenegationisadditæ, Neceſse:ergonon poffibilenon. Impoſſibile : ergònonpoſſibile. Poſſibilenon: ergò nonneceſsè.. Poffibile : ergo nonimpoffibile. Porròadconftruendas illas particulasnoninin tegrapropofitione modali hæc eftregula:negatio antecedensmodumin fingulislineis debet præpo ni copulæ eft propofitionismodalis: negatiocon ſequensmodumin fingulis lineis debet præponi verbo effepropofitionis modalis. THESIS V. : Propofitiones contrariasreddereequipollentes. Icutipræponendo alterutricontradictoriæpar S ticulaın non ; ea redduntur æquipollentes ; fic postponendoſubjecto propofitioniscontrariæ candemparticulam non contrariam reddes alteri contrariæ ſynonimam. Contrariæ funt: omnisho moeftanimal: nullushomoest animal. Sidicas: omnishomononest animal: iſta æquivalet ſecun reddes æquipollentes, fipræponas fingulis verbis unius contrariæ fingulas particulas non: ex dicta th. 10. fitexemplum: homofedet,&equus ambu lat: nechomoſedet,necequusambulat: primam reddes æquipollentem ſecundæ , fidicas : homo nonfedet,&equusnonambulat: fecundamve ro primæ æquipollentemfacies ,fi dixeris:necho mononfedet,necequusnonambulat. Siverò al terutraporpoſitio concepta fitmodaliter perver bumpoteft, vel per nomenpoffibile; ut plures ita expofitas reperies toto lib.2. tunc illæ contrariæ reddinonpoffunt æquipollentes. THESIS VII. Ad reddendas Subalternas propofitiones aqui pollentes utrumque artificium fimuladhibe tur expofitum procontradictoriis& contra I probè teneas ſuperiùs dictaabuſqueth. facili riis. S opera perficies , quæ modopropono. Sume Itaque exth. 2. lib. 2. has fubalternas : omnis homoestanimal: aliquishomoeft animal: utfe cundam æquipollentemfaciasprimæ,addeparticu lam nonantetotampropofitionem , &dicito : non aliquishomoestanimal: hæcexth. 3. æquipollet dæ. Siverònullushomonon estanimal:hæcæqui valetprimæ: undevaletillatio:omnishomoeftani mal,ergònullushomononestanimal. Utmemoriæ conſulas ex fignis contrariis red ditis æquipollentibus iconiſmum auge , utde con tradictoriis fecimus hocpacto : Omnis : ergònullusnon. Omnisnon:ergònullus. Brevior columna,quiatantùmduofuntcontrariæ propofitionesincurru oppofitarum: contradicto riæ verò funt quatuor : tantùm nota particulam nonconſequentem fignumomnis, velnullus inli neiscolumnæ,cumintegræpropoſitioniapplicabi tur,collocandameſſepoſtterminum,&nonfolùm poſt fignum,&dicendum:nullushomononestani. mal,nonvero:nullusnonhomo eftanimal, THESIS VI. Reliquas propofitiones contrarias, &prafertim modales reddere æquipollentesquantumreddi poffunt. A Sſumepropofitiones modales contrariasfe cundomododifpofitas exth. 15. lib.2. minem effeanimalestneceſsè:hominemeffe Ho animalestimpoffibile:&huicpoſtremæ inſerepar ticulamnon ante verbum effe&dicito : hominem noneffeanimal est impoffibile : eritque æquipol lens primæ. Rurfumque fi in prima interponas codemmodoparticulam non&dicas : hominem non effe animal neceſsè , fecifti æquipollentem ſecundæ: adjunge itaquetabellæ modorum æqui pollentiumth.4. erectæ hosalios modos æquipol lentes. Neceſsè: ergòimpoſſibilenon. Impoffibile: ergoneceſſe non. Quantum ad reliquas propofitiones contrarias àth.3.lib.2.digeftas hac regula utere: ſipropo fitionescontrariæ fintcopulativæ;velpercopula tivas explicentur juxta th. 10. & 12. lib. 2. cas fuæ contradictoriæ:nullushomoest animal.Quem admodumigitur exth. 5. ut ifta æquipolleat con traricæ fuæ : omnishomo eftanimal; oportetin il lam inſerereparticulam nonanteverbumeft &di cerc: nullushomo noneftanimal: ficaddenovam particulam non ante verbum eft illius propofitio nis nonaliquis homo eftanimaljamredditæ æqui pollentis illi alteri: nullushomoest animal,& dici tononaliquishomononest animal; & æquipollen temfuæ fubalternanti jamreddidifti: è converfo, fedeâdemregulâ nonomnishomonon estanimal æquipollet huicfubalternatæaliquishomoeft ani mal. Quoadfubalternas negativas : nullushomo est animal:aliquisbomononestanimal:exprimafit hæc: nonnullushomononestanimalæquipollens ſecundæ : exſecundaverò deberet fieri juxta re gulamiſtaæquipollensprimænonaliquishomonon non estanimal ; fed quia extribus negationibus duæ ſe invicemdeftruunt, & evadunt affirmatio : brevitatis , &claritatis gratiatantùm dicitur : non aliquishomoeftanimal:utæquipolleat illi primæ nullushomoestanimal. Itaque excerpe ſigna æquipollentia ex hujus modifubalternis , & auge iconifmum inceptum thefi 3. Omnis: ergònonaliquisnon. Aliquis : ergò non omnisnon. Nullus : ergononaliquis. Ad Aliquisnon: ergononnullusnon. modalesſubalternas, quod ſpectat,illæreddun tur æquipollentes eodem utroque fimul artificio, quocontrariæ& contradictoriæ redditæ in ſuperi oribus funtæquipollentese.g.hominemeſſeanimal eftnecefsè: ergohominemnoneffe animal,nonest poffibile&c. Obſervandum autemhicquoqueeſt, quodlocodicendihominënonnoneſſeanimalnon eftpoffibile, rejectis duabus negationibus antece dentibus verbum efferetineturtantùm præfixapar ticula nonverbo eft : denique adnota modos ex ٢٠٠٠ fub LiberTertius. ſubalternisredditos æquipollentes adtabellammo certaquadam regula interfecommutentur,quam 29 dorumabfolvendam. Neceffe:ergò nonpoffibilenon, Poffibile:ergononneceffenon. Impoffibile: ergònonpoffibile. Poſſibilenon: ergònonimpſſibile non. hictrado. Sidixeris:omnishomoeftanimal:ergo omneanimalefthomo:maleinferes&convertes : namprimapropofitioquidemeſtvera,atſecunda : falſa: falfum enimeftomneanimalnempe &leo Tandem memoriægratia huncdetruncatumverſi nem,&bovem,&equum &c.hominemeffe, Si verodixeris : omnis homo eft animal, ergò ali culumdifce, ex quo habes, ubi collocare debes quodanimalefthomo: verum,&evidensinfers, particulam non ad æquipollentes formandas ex namprofectò aliquodanimal eſt homo,ſcilicetho contradictoriis,contrariis,&fubalternispropofiti mopertinetadclaſſemillamquamdixith.46.lib.1. vocari animal. onibus. Pracontradic-poft contra-prapoftque Subalter. Scilicetpræmittenegationem incontra dictoriis, poftpone incontrariis,præmitte,&poft explanato. Inderegulaeſt:univerſalispropofitio affirmati vafolumconvertipoteſtin particularem affirma tivam: totumquehoc pendetexdictis th.49:lib. 1 poneinfubalternispropofitionibus modofuperius fubfinemdefuppofitioneprædicati inpropofitio Adextremumnotadeſubcontrariispropofitio nibus nileſſedictumànobis:illeenimnonreddun turæquipollentes, ſed eædem additâ alterutri , vel detractaparticulânon. Aliquishomo estanimal; aliquisbomonon est animal. Si addasprimænon eriteadem acſecunda:&fiàſecundatollas eritea demacprima. THESIS VIII. quacontinetpropofitionescon neuniverfali,velparticulari affirmativa,velnegati va: recole ibinotata: ex quibus has alias regulas erues. Univerſales negativa in univerſalem nega tivam , veletiam particularem negativam conver titur.c.g. nullushomo estlapis:ergonulluslapis est homo,velergòaliquislapis nonesthomo. Parti cularis affirmativatantùm inparticularemaffirma tivam convertitur: e.g. aliquishomoeftanimal: ergoaliquodanimaleſthomo. Utmemoriæconſulas univerſalemaffirmativam versas. Onverſiopropofitionumnihileftaliud,quam Defecundaclaſſepropofitionum illativarum, appella4, univerſalemnegativam appella E,par C ticularem affirmativam dices1, moxattendehund verficulum. SimpliciterFeci, convertiturEvaperacci. tranſpoſitioterminorumitautquoderatfub jectum fiatprædicatum, quodq; prædicatum erat evadatſubjectum: homononeftlapis:ficcon vertitur: lapisnon efthomo. Quantumadhaspro pofitionesnotaprimò : abalterutra illarum valere illationem adaliam e.g. homononeftlapis: ergò lapisnon efthomo: &rurfus: lapisnon efthomo: ergòhomononestlapis. Secundonota, primam propofitionem ſe ſolamappellari converfam: fe cundamveròdici convertentem:fimulveròutra que ſumpta dicitur converfiopropofitionum. Ter tionota,diverſameffefignificationemuniuspro pofitionisab alterius fignificatione:inprima enim principalius loquimurdehomine,dequonegamus effelapidem: inſecundavero principaliùsde lapi de,quemnegamushominemeſſe. Duas regulas generales advertes proquartumli betpropofitionum converfione :Primautficon verſaſit affirmativa;talisquoque fit convertens ;ſi illa negativa fit , negativaquoque fitiſta: alioquin confufioeffetnonconverfio. Secundaregula: ut ſervetur eadem ſuppoſitio terminorum (excepto fenfu diſtributivo, & disjunctivo dequotheſiſe quenti) etenim fi e. g. ſuppoſitio terininiperſo nalis in fimplicem mutetur fallax eritconverfio: atque itadefimilibus. Deſuppoſitione autemvo cabulorum & terminorum fatis dixi theſi 15. & zo.lib. I. THESIS IX. Quantumadpropofitionescumfignis univerfali.-b usvelparticularibusregulaprolegitimacon--verfione. Totum artificium converfionis , feu circula tionis hujusmodi propofitionum inco con Aituitur , ut figna univerſalia , ſeu particularia Hoceſtuniverſalisnegativa, dictaE,&particula risaffirmativa dicta I, maxima ſimplicitateconver tunturcumiisdemnempeſignis:eademtamenuni verſalis negativa poteft,&univerſalis affirmativa, dictaA, omninodebetconverti per accidens:hoc eſtcumhacaccidentaria mutatione fignorumuni verſaliuminparticularia. Departicularinegativanonloquore. g. aliquod animalnonesthomo ; nam illa legitimeconverti nonpoteftneque in particularem,neque in uni verſalem negativam ; quamvis ejus prædicatum ſupponaturuniverfaliter diſtributivè ex dictis th 49. fubfinem:nonenimvaletexprædicta propo fitione inferre : ergò aliquis homononeſtanmal, velergonullushomoeftanimal: quæ funt falfiffi mæ:clarèautempatebithocipfum,ſiexplices hu jusmodipropoſitionesperdisjunctivas improprias cisreſpondentes utth.49.lib.1.n. 22.effectumeft. Quandoquetamenrationemateriæin terminis re pugnantibus valebitàparticularinegativaconver fioe.g. aliquishomononestlapis:ergòaliqu'sia pis,velnulluslapis esthomo Ratioeftquiatermi nirepugnantesnonfehabentpermodum inferio ris,&fuperioris, ut ſehabent terminineceſſariiu furpabiles inverapropofitione particularinegati tiva, utanimal,homo&c. THESIS X. Deconverfionepropofitionumfingularium. f fuerit fingularetùm prædicatum, tùm fub jectunivalet converfio,&illatiofimpliciter, 1.S idqueaffirmando, videlicet:HicPhilofophus est Socrates: ergò Socrates efthicPhilofophus tum etiamnegando:uthichomononestSocrates:ergò Socratesnon efthichomo. 2. Si fubjectum fit fingulare , & prædicatum fit, 30 fit terminuscommunis;converfioaffirmativatan ElementorumPhilofophia calidum est corpus&c. fedquæſoneconfundaris tamerit peraccidens; hoc eft perpropofitionem : convertentem, quæ fit particularis : Socratesest homo:ergoaliquishomo estSocrates. Converfio negativatum fimpliciter: tumperaccidens , hoc eſtuniverfaliter, &particulariter, fieri poteſt: ita Socratesnonestlapis:ergònulluslapis,velaliquis LapisnonestSocrates: hoctotumconftat exdictis th. 49. lib. 1. àn. 27. 3. Siſubjectum fitcommune,&prædicatumfin gulare;affirmativaparticularisfic convertitur:ali quisPhilofophus estSocrates : ergoSocrates est Philofophus. Negativauniverſalishocpacto : nul lumSaxumestSocrates: ergo Socratesnonestfa xum:particularisveronegativaconvertinonpo teſt,ut infuperioritheſi dictumeft;niſiinterminis repugnantibusrationemateriæ, THESIS XI. .. Conversionesexpropofitionibus libro primo , & fecundo expofitis efficere,&primòexpropofi tionibusdetertio adjacente. Nhujusmodipropofitionibus cavendum atten Itenecommittaturlapfus. Sequens converfiore &èprocedit: homoalbus est currens:ergoaliquod currenseft homoalbus : atque ita quævisaliapro poſitio,quæverè fit in terminis contingentibus tum quoadprimùm,tùmquoadfecundùm,tùmquoad tertiumadjacens: qualis eft adducta in exemplum; namtùmexiftere , tùm eſſealbum , tùm effecur rentem contingens eſt,tumreſpectuhominis,tùm refpectu invicem mutuo trium illorum adjacenti tumcontingens enimeft, quodalbum exiſtat,quod currensexiftat,quodalbumfit currens,&quod exiſtens fitalbum,vel currens. Hæcattentead vertasvelim. Namfubindepoteſt videri propoſi tio converſainterminis neceffariis ,& convertens interminis contingentibus , quod fi revera effet; everteretbonam illationem,& converfionem:do tria exempla, ad quæ omnes hujusmodi ambiguæ propofitiones referri poffunt. Primum: omnealbumeftcorpus,nonvaletilla tio: ergò aliquodcorpus estalbum;namlicetverif imafitprima: ſecundapoteſt eſſe falſa:nonpoteft darialbum, quodnonfit corpus:namſpiritus effe albusnonpoteft: efttamenpoſſibile,ut nullum corpusfit album : etenim fi omnia corpora , quæ exiſtuntcolorataeſſentaliocolore,quodeſtpoſſi bile, verumtunc eſſet: nullumcorpus est album. Itaque recta non eft illaconverfio, quia propofi tioprimaeſtinterminis neceſſariis ,&fecunda eft interminis contingentibus:quodcontralegescon verſionis eſt. Ut igitur fit legitima illatio fic erit: Omnealbumestcorpus :ergòaliquodcorpusestal bum,fi existit aliquodalbum: cumhocaddito,ſe cundaquoque propoſitioeſt interminis neceſſa riis. Porro idemintelligasdecæteris omnibuspro pofitionibus affirmativis veris , quæ habeant pro fubjecto terminum concretum tacitè ſubſtanti vum(nempeconflatumex neutro adjectivijuxta thef.48.lib. 1. num.6.) five adfitſignumuniverſa te, autparticulare,ſivenonadfit: itemque habe antpro prædicatoterminum , qui explicet ſubje Aumneceffariumillius concreti (de concretodi exeo,quod vocemhancfubjectum indiverſa ſi gnificationehicufurpo: aliudenim eſt ſubjectum propofitionis: aliudſubjectum concreti. Secundumexemplum:omnishomoalbusestbo mo:ergoaliquishomoestbomoalbus : primapro pofitioeftinterminiscontingentibus ,&propter eavalet illatio , &converfio, cum etiam fecunda fit in terminis contingentibus. Quod verò prima propofitio fit in terminis prædi&is patetprimoin terminis clarioribus,ſidicerem: omnis homoluna ris, feubabitansinLunaest homo;falfumdicerem manifeſte, cum enim contingens&poffibile fitho minem miraculosè in lunæ globo collocari ; per campropofitionemfalsò affirmo hoc ipfumdefa tocontingere: atque ita pariterinprimoexem ploaffirmo exiftere hominemalbum:patetſecun : do hoc idem ſi propofitio illa explicetur per co pulativam: omnishomoquiexiftit,&eſtalbus,exi ftit ,&eft homo : en contingentia, en verbumeft fumptuminviverbicumtempore:atqueadeoto tain quantum copulativa contingens eſtexth. I. lib. 2. inde inferturrectè ex contingenti contin gens. Porro difcrimen hujus converfionis ab illa pofitan. 1.ineoeft,quodexparte ſubjecti in illa prima omnealbum eft corpus,nulla contingentia includitur , & ad fummum copula virtualis non fignificans tempuse. g. omne id quod est album,fi eft: inhacveropropofitione:omnishomoalbus est homo:expartefubje&i includitur contingentia& verbumcumtempore. Tertiumexemplum: nullumcorpusest album nonindevalet,ergoaliquod albumnonest corpus, quia inſubjecto hujus fecundæ ineftprimum adja cens,&exponitur:aliquodalbumexiftit, &non eftcorpus: neceffario falfa eft propofitio,cumfpi ritum dicateſſe album, quod eftimpoffibile,inde eft,quod illa non poteft effe convertens primam, quæpoteft effevera,utpoteinterminis contingen tibus;itaq; converfiofic peragidebet: nullumcor pus estalbum,ergo nullum albumexiftit autetiam converti poteft : ergò aliquodalbumnon exiſtit: fedclarior eft convertensillauniverſalisnegativa, utpote præfigens etiamſubjectoconcretato nega tionem: particularis verò licet non illain præfigat intelligenda eſt, ac fipræfigeret: quodpeculiarein propofitioneparticulari de fecundo adjacente ,& adnotandum. Simili modocovertendæomnesuni verſales negativæ in terminis contingentibus:nul lum animalestcurrens:ergònullumcurrensexi ftit: Nullares est creata àDeo: ergò nullumcrea tum,feunullumexiftit: itaetiampoffuntconverti propofitiones negativæ,&univerſales in terminis cæteroquineceffariis,e.g. nullum animalesthomo: ergònúllus homo eftpoffibilis,ſi enimveraeffetpri ma, deberetvera eſſe ſecunda : licet etiam inferri poffitjuxtaregulam generalem : ergò aliquisbo mononestanimal. THESIS XII. Propofitionemexterminis relativisconvertere.-I termini ſunt virtualiter concretati, &com plexiexpluribus aliis : ideò peculiari indi H gentattentione:Non eſt legitima converfio: Nullumprateritumeritfuturum:ergonullumfu turumeritprateritum:Necitemiſtavalet:Nul @unth.40.lib. 1.)e. g. omnecurrens estanimal: lum LiberTertius. lumpræfensestfuturum: g. nullumfuturumerit prafens: ratio eft, quia verbaharumpropofitio 31 nonpoffe;indefinitatamennegativa(hoc eft,quæ numfumuntur cumtemporis fignificatione,non folùm in vicopulæ : &præterea in propofitione converſa addiverfumtempus ampliatur,&exten diturverbum,acinconvertente propofitione: un de ad tollendam æquivocationemdeterminari de bet certum,& ftatutumtempus, autinſtanstempo ris , reſpectu cujus dicatur inutraque propofitione terminusprateritum, & terminusfuturum. Hoc pacto: nullumprateritumquodfuit anteinstans A;potestdici,&effefuturumintemporepostidem inftansA,&valetconverfio: . nullum,quodeft füturumintemporepost idem instansA,potest effeprateritum in tempore anteidem instansA. Sicetiam: nullum,quoddicitur præfens in hocin ſtantiA; poteſtdici futurumpofthoc inftansA: g. nullum, quodpoteftdicifuturumpoft hoc inftans A;poteft dicipræfensinhoceodeminſtantiA. Ita explicandæhæaliæ obſcuræpropofitiones exrela tivis terminis, & aliæ fimiles : nullus fenex erit puer:g.nulluspuereritfenex. Cæterum, fipropofitiones per copulam eft fine tempore conciperentur,adeoque interminisnecef fariis ; optimè & fimpliciter converterentur :Pre Sen'snon estprateritum:g.prateritumnonestpre Sens;fenexnonestpuer:g.puernonestfenex. THESIS XIII. nec fignum particulare, nec univerfale habet)in quibuscunqueterminispotestconverti, quiaæqui valetuniverſali,nonparticulari : homononfedet, hoceft:nullushomofedet. Secundò, cùm adfunt expreſſa figna particula rianegativa ;tunc propofitio five fimplex,five as fociatafit, nonpoteft convertijuxta regulamth.9. e.g.: Etaliquis homononfedet , &aliquis equus noncurrit : convertinon poffuntjuxta dicta. Si veroparticulaNonantepofitafittotipropofitioni: Nonaliquishomofedet ,poteft hæcconverti, quia noneftparticularis ,fed univerfalis negativa ratio neæquipollentiæ , quâfuntidem : nullus,&nona liquis: exth. 3,hujus: univerfalis autem negativa legitimèconvertiturexth.9. THESIS XV. Deultimaclaſſepropofitionumillativarum. Nhanctertiamclaffemreponimuspropofitiones Iill illativas , quæ neque in eodemſenſu , neque in iisdemterminisconveniunt,addifcrimenutriufque claffisjamtraditæ àprincipio hujuslibri : hucigitur fpectantillativæ cæteræ, quælicètterminis & fen fudifcrepentinter ſe ; hujusmodi tamen funt, ut veranonpoffiteſſeantecedens,nifiquoque conſe quensverafit. Colligam itaque præcipuas illati vaspropofitiones hac inethodo,utà th.44.lib. 1. ad usquefinemlib. 2 recolamquodammodoibiexpli Propoſitionem cum cafibus obliquis, vel aliisfyn. Cata &exterminis,feupropofitionibus pertheſes categorematisfecundariisconverteré. Ifcis eft influvio ,nonvalet: g. fluviusest in Ppifce , quiaprædicatum,feunomen(quodex th. 17.1.1.folumtaleeſtinrecto caſu)conſe quens copulam'eſt,debet mutariin ſubjectum:non vero obliqua prædicati debent innomen,&fub jectum converti : dicendum itaque : g. aliquod exiftens influvio eftpiſcis : itaetiamfervus eftfub domino, non valet: g.dominus estfubfervo: ſed benè valet : g. aliquid exiſtensfub domino est Servus. THESIS XIV. Regulapro convertendis cateris propofitionibus prafertimafſociatis,feucompofitis. S Iregulampofitamth.9.deconverfione ſimplici, &deconverfione per accidens probè teneas ; facili negotio convertes quamlibetpropofitio nemlicèt compofitam, autaſſociatam:modopræ dicata fingula ,quæ in hujusmodi propofitionibus reperis vertas inſubjecta, cum fignis illis, quæpræ ſcribit th. 9. fubjecta veròconvertasinprædicata: e.g.: Et homofedet , &equuscurrit : g. aliquod fedens esthomo , & aliquod currensest equus: quodfiinprimapropofitione adfint fignauniver falia, velparticularia; inconverfione illamutabis juxtacit.th. Duotantùm advertes:primum,quoddixith.49. lib. 1. n. 26. nempe indefinitamnegativam,etiamin materia contingenti æquivalere univerſali : inde fit,hancpropofitionem: homononfedet: converti poffe:g.nullumfedensefthomo,velaliquodfedens nonefthomo : atqueita quoquecùm plureshujus modi indefinitænegativæ fimul in una copulativa conveniant: uti: &homo nonſedet,&equus non currit : exquoconcludo , quodlicètin fine th.9. dixerimparticularemnegativamconvertilegitimè conſequentes expofitis eas omnes adnotem, quæ illationem inter ſevidebunturhabere ; ut indedi gnofcas , quam rectè conſonent ultima primis in his elementis , inquibus idpotiffimum curavimus, utordinata quadam compagine fuperftruerentur femperdicenda jamdictis. THESIS XVI. Propofitiones illativa exth 44. lib. 1. excerpta. Erminum indenitumibiexplicui. Primò igi T turà propofitione habente pro fubjecto ter ininumindefinitum, ( fipropofitio fitin ter minisneceſſariis fine ullo addito,de quo poftea) valet illatio ad propofitionem univerſalem in iis demterminis:homo eftanimal,g. omnishomoest animal. Secundo,ficetiam valetinterminisrepu gnantibus: homonon estlapis:g.nullushomoestla pis. Tertio, àſubjecto indefinito interminiscon tingentibus ( fi propofitiofit affirmativa,) valet ad particularem affirmativam: homo eftalbus:g. ali quishomo estalbus. Quarto,fi fit negativa, valet etiam ad univerſalem negativam : exth.49. lib.1.n. 26.homonon estalbus : g. nullus homo eft albus. Quintò,à propofitione cum fubje& to indefinito, ſedin terminisneceſſariis , exprimentibus tamen neceffitatem,veldebitum ,velpactum ; valetnon aduniverſalem,fed adparticularem confufam,& disjunctamaffirmativam,exth.49.lib.1.n.24.Equus est néceſſarius adequitandum: g. aliquisequus est neceſſarius adequitandum. THESIS XVII. Propofitiones illativa exth.45. &46. lib. 1. Nterminis primæ intentionis , quos loco citato adaliamil Iexplicui,valentabunapropofitione lationesſequentes. Primo,àterminoinferioripo fito 32 fito proprædicato affirmative valetad terminum Elementorum Philofophia fuperiorem&eſt regulageneralis:e. g.Petrusest homo : g.Petrus eftanimal: memento terminum Homoeſſeinferioremreſpettu termini animal,ut loco citatoexplicui. Secundò , exhacregula ge nerali fit, quodab individuo valet affirmative ad Speciem:hicestPetrus:g.hicefthomo. Tertio, a ſpeciecodemmodovaletadgenus:Petrusestbo mo:g.eftanimal. Quarto,àgenereminusgene rali valet ad genus generalius : Petrusestanimal: g. estvivens. Quinto,nontamenvaletnegative atermino inferiori adſuperiorem: non est homo: DI g.nonestanimal,quia poteſteſſeleo,&c.atque ita dereliquis terminis inferioribusſuperiùs expofitis. Sextò,àtermino fuperiori ad inferioremè con versònonvaletaffirmative: eft animal: g.est bo mo;quiapotefteffeleo,valetautem negative: non est animal: g. non eft homo , atque itade reliquis terminis fuperioribus , ex citata th. cognofcendis: unde regula generalis elicitur quoad hujusmodi terminospofitospro prædicatis: nempe inquibus affirmativevaletillatio,illanonvaletnegative VII. Interminis mixtis exprima&fecundain tentionenonvalet,necàſuperioreadinferiorem, autviceverſa, five affirmando, five negando :e.g. Homoeſtanmal;fedanimalestgenus:g.bomo eft genus. Petrus est homo : g. Petrus est spe cies. Petrus non eft ſpecies : g. Petrus non est homo. THESIS XIX. Propofitionesillativaex thefi47. lib.1.ubidedif ferentus. fferentiæ funt termini laterales , ſeu rami arboris Philoſoplicæ,ſuperiores ,velinferio res nonminus, acgenus,&ſpecies: exillis profluunt illationes ſequentes. Interminis primæ intentionis quandocunq;dif ferentiæ funtprædicatumpropofitionis : primò à differentiaadgenusaffirmando valet illatio:Homo estrationalis:g.eftanimal:ratio eft,quiaeſſe ve rumnon poteft,quodclaſſishomofitdiſſimilis clas &viceversa. THESIS XVIII. Illationes in terminis fecundaintentionis expofi. tis th. 45. fibus aliaruın rerum, nifi in aliquo fit illis fimilis. Illud autem in quo eſtfimilis aliis claſſibus dicitur genus. Valetautem ad quodcunquegenus etiam remotum: Homoest rationalis: g. eftvivens:g. 46.lib. Primi. Rimò,à terminoſecundæ intentionis inferio eft corpus. II. Agenere addifferentiamnon valet afirman Prenon renonvaletaffirmativè ad terminum fimilem dodeterminate,feddisjunctive. Est animal : g. ſuperiorem: homoeſtſpecies:g. estgenus,. velestrationale, vel irrationale. II. Nec etiam valetnegative : animalnon est fpecies:g. nonestgenus. III. Necàtermino ſecundæintentionis fupe riore affirmative, aut negativèvalet ad inferiorem fecundæ, intentionis: animalestgenus: g.animal eſtſpecies:bomononestgenus:g bomononeftfpe cres. Falſafuntomnia iſta : ratio autem omnium eft, quia eo modo , quo poteft recogitari reflexè una rerum claſſis inferior,non poteft recogitari alia fuperior : &quomodofuperiorclaffis recogi tari poteft;inferiornonpoteft: clafisHomoreco gitatur tanquam claffis , quæ nonpoteſt ſubſecari inalias claſſes , ſedin individua: ſecùs claſſis ani. mal,&c. IV. Tantùmvaletàtermino ſecundæ intentio nis fuperiore affirmato ad terminum inferiorem negandum, rurfumque ab inferiore affirmatoad fuperiorem negandum : Homo eftſpecies:g.bo mononestgenus. Homoestspecies : g. homo non eft individuum: Quemadmodum valethujusmo di illatio inter terminos repugnantes,utdicam in feriùs. V. Inpropoſitione de ſecundo adjacente cum verbo ſignificante cum tempore valet affirmative àterminoſecundæintentionisinferiorepoſitopro fubjecto adterminumfuperiorem:Species exiftit: g. genusexiftit : Ratioeft clara , quia in ſpecie contineturgenus,hoceſt in claſſe ſubdivisa con tinenturillæ cædem res,quæ in claſſe ſuperiore fi mulcumaliis continebantur. VII. Afuperiorequoque termino ſecundæin tentionis in fimili propofitione valet affirmative adterminuminferiorem vel copulativè,veldeter minative. Genus exiftit : g. species exiftit in eo contenta. Genus exiftit : g.&ista&illaspecies incocontentaexiftit. III. A genere etiam generaliſſimo valet affir mando disjunctive, at claritatisgratianon perſal tum: EftSubjiantia:g velcorporea,velincor porea (&rurfusexuna parte:) g. velvivens, velnon vivens,&itaprocedendo , omnesq;dif ferentias disjungendo. IV. Agenerenegatovaletadnegandamdeter minatedifferentiam: juxta regulamgeneralemth. 17. determino fuperiori. V. Adifferentia inferiori valet ad ſuperiorem ejusdem lineæ affirmando , non valet negando,& viceverſaàfuperioriadinferiorem:juxtath.17. VI. Adifferentia unius lineæ affirınata, valet ad negandum differentias oppofitas , feu in alia linea oppofitaextantes : Homoeftrationale:g.non eft irrationale: g. non est inanimatus:g. nonestin corporeus. VII. Adifferentiaadſpeciem valet affirmando, &negando, atque ita à ſpecie addifferentiam: eft rationalisg. esthomo: non estrationalis:g.nonest homo:est homo:g.estrationalis. VIII. Eodemmodoquovaletàprimis differen tiis,&adprimasdifferentiasillatio, valet,& à ſe cundis,nempe proprietatibus,& adfecundas: ex emplarepete fuperioracunt hoc terminorifibilis, quiproprietaseft hominis, poſitoloco termini ra tionalis , qui eſt prima , & verahominis diffe rentia. Interminis ſecundæ intentionis,& inmixtis eo demmodononvaletinrepræſenti,quononvale re diximus theſi ſuperiorequo ad terminos ſecun dæ intentionis,genus,ſpecies, &c. Repete inde exempla cumhifce terminis ſecundò intentionali bus,differentia,proprietas. ! 1 THE LiberTertius. adterminum indefinitum interminiscontingenti 33 THESIS XX. I. A bus: Petrus currit:g. homocurrit , &interminis quoqueneceffariis explicantibus effentiam, in qua fingulare eſt ſimile fingulis ſuæ ſpeciei individuist Propofitiones illativa ex thefi48.lib. 1. Termino conjuncto, feù copulativovalet ad terminum fimplicem determinatum : bichomoeftanimal: g.homoestanimal: hoc eft: Petrus,&Paulus currit: ergoPetruscur omnishomoeftanimal,exth.49.lib.1.0.23.Profecto rit:cavetamennefitterminus collectivus ,&non videtur mirabile , ex fingulare inferri univerſale, ſolùmcopulativus,dequo inferiùsdicam. fedconftat; dummodo attendas, quodprimapro II. Valet etiam ad difiunctivum improprium pofitio fingularis ita explicatur hic homoper Petrus ,&Paulus currit : g. vel Petrus,vel effentiamfuam estanimal, inqua effentiafuntfi Pauluscurrit. III. Aterminodifiunctivo non valet,necadco pulatum,necad determinatum: Petrus,velPau. milesomninòomnescaterihominescumillo. Interminisverò aliomodoneceffariis nonvalet illatio; nifi ad terminum particularem,e.g. deipſa lus currit : g. Petrus ,&Paulus currit, vel: g. Petrus currit: utrumque falfum : ab eodem ta menvalet ad terminum cum ſyncategoremate dif junctivo aliquis : Petrus , vel Paulus currit : g. aliquiscurrit. IV. Atermino concretato valet ad fimplicem; Homoalbuscurrit:ghomocurrit. V. Atermino restricto affirmato , valet adnon reſtrictum affirmandum : Homo albus fedet: g. homofedet. Viceverſanonvaletàtermino reſtri cto negato, ad nonreſtrictum negandum : Homo albusnonfedet:g.homononfedet. VI. Si commutes terminos ,& in antecedente propofitioneponasterminumnon reſtrictum; op pofitaregulaeſt. Ab affirmato nonvaletadaffir mandum: Homofedet: g. homoalbusſedet: àne gato verò, valetadnegandum : Homononſedet, (quæ æquivalet univerſali negativæ exth.49. lib. I.n.26):g.homo albusnonfedet. VII. Siadfint fignauniverſalia cum iifdemter minis;valetutinhisexemplis: Omnishomoalbus fedet: g. aliquishomofedet. Nonverò valet: Nullus bomo albusfedet : g. aliquis homo non fedet: (& multòminùs:) g.nullushomoſedet, quiafi non exifteretullus homo albus , &omnes hominesexiſtentesſederent, eſſet veraantecedens propofitio,& falfa utraqueconſequentia. Propter candemrationempræponendo terminum nonre ſtrictum non valet: omnis homofedet, g. aliquis homoalbusfedet, necetiamvaletaliquishomonon Sedet: g. aliquishomoalbus nonſedet. Valet au temcumnegativauniverſali: Nullushomofedet: g.nullushomoalbusfedet: quia hæcfecundanega tiva includiturinprima negativa. VIII. Atermino alienato affirmato nonvaletad affirmandumterminum fimplicem: esthomopictus: g.efthomo. Valet potius abaffirmatoadnegandu, ſi terminusfitexparte prædicati: eft homopictus : g.nonefthomo. IX.Similiteràterminodiminutononvalet:Ethi ops estalbusfecundumdentes:g.estalbus.Valetpo tius: eſt albusfecundùm dentes:g.nonestalbus. X. Atermino relativo valet ad correlativum modo ſequenti: Petrus eftPater Pauli:g. Paulus eft filins Petri. Quod fi idem terminus relativus ſervetur inconſequente;nonvalet: Francifcus est fingularitate : hic homoeftPetrus:g. aliquishomo eftPetrus. Idemq; deneceffitate phyſica, ſeuna turali intelligas : hichomoefttrium annorum : g. aliquis homo est triumannorum. Porrò , quoddixi determinis neceſſariis , idem intelligas de terminis repugnantibus inmateria ne ceffaria,&effentiali: Petrusnonestequus:g.homo nonest equus:g. nullushomoestequus. XII. A termino diſtributivè accepto valet ad ſenſumdiſtributivum,ſeuejus explicationem,quam dedith.48.1.1.1.15.:omnishomoest mortalis:g.& bichomoestmortalis ,&illeest mortalis ,&ille eft, &c. eundoperfingulos : &è conversòàſenſu diftributivo , feu explicatione, valet adterminum diftributivum, idque interminis neceffariis, etiam ſinonfuerit factaintegraenumeratio. e.g. Etbic bomoest mortalis,&hicest mortalis,&c.g. om nishomoestmortalis. Atinterminis contingentibus non valet, nifi in explicatione fiat integrafingulorum enumeratio: Ethichomocurrit&hiccurrit &ille,&ille,&c. (enumerandodefacto fingulos)g.omnishomocur rit : hic latent ſeminaveræ inductionis,dequa in Logica agemus. XIII. A termino diſtributivo valet addifiunti vum,feuparticularemtumaffirmativè , tumnega tive: omnishomo eftanimal:g. aliquis homo eft animal: nullus homoeftanimal:g.aliquishomo non estanimal. Ratio hujuseft , quiaàtermino conjuncto valet addifiunctum, ex n. 2. Porrò hæ duæ illationes maximè funt adnotandæ , quæ his verbis ſignificarifolent:dictumdeomni,dictumde nullo; per prima verbaſignificaturprimaillatioaf firmativa , & explicatur : quidquidaffirmaturde omni,ſeu univerfalidiſtributivo; affirmaripoteft defingulisparticularibus:adeoquevalet: omnis: g. aliquis. Perpoſteriora verò fignificatur ſecun da illatio negativa& explicantur fimili modo, ut prima verba, ex utriſque autem pendet totama chinafyllogifmorum,cum fignisuniverſalibus, vel particularibus,utinloco exponitur. XIV. Aterminodiſtributivo , valet etiamadfin animal. ! gularem: omnishomo eft animal:g.hichomoest XV. Atermino diſtributivo poſito pro ſubje majorPaulo: g.Paulus estmajor Francisco ; nifi incafu,inquoterminus relativusnonhabetdiver ſum terminum correlativum : Petrus eft aqualis Paulo:g. Paulus est aqualis Petro : utiquevalet. XI. Aterminofingulari valetaffirmativead ter minumparticularem,tum etiam negative: hichomo currit:g.aliquis homocurrit: eodemmodovalet Etoin propofitione, adcollectivum nonvaletpo fitumitempro ſubjecto,quando prædicatumpro poſitionisnoneftcapaxutriufqueſenſus, ſeufup pofitionis , ſeu fignificationis diſtributivæ ,& col lectiva,e. g. omnishomoestanimalg.omneshomi nesfuntanimal. Atproreihujus intelligentia; Nota primò, dari terminos,feunominaoriginariocollectiva, utdixi E th ۱ R. P. ProlomæiPhiloſophia. 34 ElementorumPhilofophiæ th. 49.lib. 1. e.g. Exercitus,Populus,&c. Nota fecundo , dari & terminos feu nomina originario diftributiva , quæ nunquam adhiberi poffuntin fenfu,feu fuppofitione collectiva: (nifi addatur exprefsè fignum aliquod collectivum:) Taliaſuntprimò ferèomnianomina appellativa in numero fingulari, præfertim quæ effentias rerum ſignificant: e. g. homo,animal, leo,&c. non enim recte dixeris : multitudo hominumestbomo: ficuti non dices : exercitus eft miles,&fimiliter dici non poteſt: omneshomines(innummeroplurali,quifi gnificantcollectiveexth.24. 1.1 )funtanimal. Se cundo,omnia figna,feuſyncategoremataprimæ in tentionis , quæ deputata funt exinftitutione lin guarum ad fignificandam aliquam partem totius feorfim , & diftributive ſumptam, ut, quilibet, nullus , finguli, & omnia obliqua (uti adverbia, præpofitiones cumcafibus ,& alii cafus obliqui), quæponunturpoftterminum rectum , ut affectum aliquo ex illis fignis originario diftributivis , & ut fuppofitum in fenfu distributivo : e. g. quilibet homohabetpostse alium : (filoquardehominibus incirculum difpofitis)nonvaletinferre : g. omnes exiftit distributive: g. omnis existit collective : omnis equus nunc currit distributive :g. omnis curritcollective; valenthujusmodiillationes :quia antecedens inſenſu diftributivo nonpotefteffeve rum; nifi confequens quoque inſenſu collectivo ſit verum. XVII. Negativèverò àſenſudiſtributivonegato, valet ad collectivum negandum, quando terminus eſtcapaxutriusque fenfus: e.g. Nonpoffum cen tumlibrasfeorfim, &distributive: g. nonpoffum eafdemferre collectivè,&itadefimilibus. XVIII. Afenfuautemcollectivo(modo prædica tumfit capax utriusque ſenſus) valet affirmative addiftributivum: omnis equusnuncfimulcurrit: g.&iftecurrit,&illecurrit,&c. Negative non valet: omnis equus collectivenoncurrit:g. nullus equus aistributivecurrit. Notabis iterum fignum nullus efle originario diftributivum , nec unquam ſumi poſle collectivè. XIX. Atermino collectivo valet ad ejusexpli cationem, feu enumerationem,dequath.48. lib 1. ànum. 15. XX. Ab explicatione collectiva ,ſeu enumera homines collectivè accepti,ſeu tota collectio ha betpoſt ſe alium , quiaillud obliquumneceffario Supponitur diſtributive. Tertio nomina, ſeufigna ſecundæintentionis , quæ fignificant rem cogita tam feorfim , & diſtributive. e. g. unus &c. non poteſt ſumi collective,ideo nonvalet: hic homo eft unus,ille estunus: g. omnesfunt unus : Item Pe trus eft individuum , Paulus eſt individuum : g. uterque fimul funt individuum : quia hic terminus nonpoteſtſumi collectivè, nifiin numeroplurali. Notatertiò , dari alios terminos , ſeu vocabula capacia utriusque ſenſus collectivi,& diſtributivi, ut ferèfunt omnia verba adjectiva, quæ fignificant vel exiſtentiam , vel actionem, velpaffionem(ex th. 25.1.1.) atque cætera alia nomina , quæ idem fignificant. Exhisadnotatis patet, curnonvaleatillatio fu periùs adducta: omnis homo eft animal:g. omnes bominesfunt animal, quia terminus animal, eſt tioneperfecta & integra (non verò abimperfecta, de quanum.12.) valetad terminum collectivum: poffumferrehocpondus, &infuper aliud &c.& fic enumerandodiftinctèusque ad centum: g.poffum fimulcentumferre : exdefectuperfectæ enumera tionis nonvalet: Deus poteft producere has duas creaturas, infuperhas alias: gpoteftomnesfi mulproaucere. XXI. Atermino collectivo negato valet ad dis junctivum negandum: non omnisbomofimulcur rit: g. aliquis bomo noncurrit. XXII. Aterminoparticulari,ſeu disjunctivo va letad ejus explicationem, & è contrariò : aliquis homocurrit:g velille currit,velille,&c. XXIII. Adisjunctivo adindefinitum,&diftribu tivumnonvalet,& valet eodemmodo,utdixin. 11. determinofingulari:tantùmaddo,quodinpropo fitione, quæ dicitur indirectæ prædicationis , qua : lis hæcparticularis: aliquod animal eft homo,vel originario diftributivus , & conjungi non poteſt cum eofubjecto omneshomines,quodeſt origina rio collectivum,utpote in numero plurali: eſtita que falfa illa propofitio, ut ifta : Exercitus est miles. XVI. Aterminodiftributivopoſitoproſubjecto non valet affirmativè ad terminum collectivum, etiam quando prædicatum eft capax modo prædi to utriusque fenfus ; nifi incafu,inquo nonpo teſt effe verusſenſus diſtributivus, quin fic etiam verus fenfus collectivus : non valet: e. g. centum libraponderis diftributivèpoffuntportariame:g. etiam collectivèpoffuntferri,&c.fimiliternonva let : poffum carereillo,& illo cibo diſtributive : g. poffum carere omnicibocollectivè. Pariter: pof ſumvitare hæc peccata venialia , &illa,&illa : g. poffumvitare omniavenialia collective. Pariter: Deus poteft producere hanc creaturam , & il lam,&c. diftributive: g.poteſt producere omnes collective. Ratio eft,quia licètverba hæc:portare, carere,vitare,producere, fint capacia tumſenſus diftributivi,tum collectivi ; poffunt tamen eſſe verain ſenſu diftributivo; quamvis non fint vera in fenfu collectivo. Atvero fi dicas: omnishomo hæcinderinita: animaleft homo; non valetg. om neanimaleſt bomo , ratione indirectionis inpræ dicando. XXIV. Aterminodisjunctivo adterminumdis junctum &confufum(dequo th.48. lib.1.àn. 19.) nonvaletnifi ratione materiæ: alquishomoestal bus:g. aliquishomo eftneceffarius, utexistat al bus: falſumquiapoteſt exifterealbum , etiamfi il lud aliquod non fit homo; rationeverò materiæ valet: aliquis homo estgrammaticus:g.aliquisbo moest neceffarius,ut existat grammaticus: &ita de omnibas prædicatis , quænonpoffunt reperiri, niſi in ſubjecto talis ſpeciei, ut : aliquod corpus est album:g. aliquodcorpus est neceffarium, adhoc, ut existatbocconcretumalbum,&c. dicitur autem illatio ratione materiæ: intellige peculiaris : quia generatimnonvalethujusmodi illatio,nifi de cer ta,&determinataſpeciemateriæ, & argumenti lo quatur propofitioilladisjunctiva. XXV. Aterminodisjunctivononvaletadſingu lare: aliquis homocurrit:g. hichomo currit:ratio petendaexn. 3.necvaletaffirmativè ad terminum collectivum: aliquodponduspoffumferre:g.omne pondussimulpoffumferre:valet tamennegative: ali fimalnonpoffumferre. Liber Tertius. aliquodpondiss nonpoffumferre:g.omnepondus XXVIAfuppofitione,ſenſenſuconfuſo,ſeudif 35 tohujusmodiſyncategoremate,velobliquo adne gativamde toto prædicato:e.g. Petrusesthabens non-nummos,hoceftaliquiddistinctumànummis: juncto, ſeu indeterminato, valet adejus explica tionem th. 48. citata expofitam ; & è corverſo. Nonvaletadfenfumcollectivum : Aliquisequus eftneceffariuss adequitandum:g. Omnisfimule quus &c. Nonvaletaddiftributivum,necaddis junctivum: aliquisequus estneceffarius&c.g.om nisdistributive est neceffarius&c. vel:g.aliquis reperibilis estneceffarius. Valettamenàfenfudisjuncto affirmatoaddiſtri butivumnegandum fubtili,& reflexa conſequen tia: aliquis equus est néceſſariusadequitanaum : g.nullusequusestneceffariusadequitandum.Vi deturparadoxum, ſedverisfimtumeft: quiadeter minate,&feorfim eundoper fingulos equos,nec iſte,necille&c.eſtneceſſariusadequitandum. THESIS XXI. Aliapropofitiones illativaex eadem th. 48. .t.-.quoadterminosnegativos,&infinitos. g.nonesthabensnummos, quiapoteſt& habere nummos,&resdistintas , &diverſas ànummis, atqueitadeſimilibus. Secunda cautela eſt: regu lamintelligendamde propofitionibus cum verbo est,velinvicopulæ , velin fignificationetantùm temporis præſentis , nonenimagimusdeverbo præterito,velfuturo:fuit,erit,veladjectivis ver bisin futurum,& præteritum refolubilibus , nam proillis non militatregula:e.g. Adamusfuit non dormiens:g.Adamusnonfuitdormiens. Petrus erit non loquens:g. Petrusnoneritloquens. U trumq;falfum,cujus rationeminnuith.28.1.1. quod tempuspræteritum,&futurum nonconfiftatinin diviſibili ut præfens, adeóque licètantecedens illa rumpropofitionum fit vera; videlicet quod in ali quaparte temporispræteritiAdamus non dormi i verit,nontameneſt exindeverum,quod innullaa lia partetemporisitempræteritidormiverit,utcon tendit confequenspropofitionegativa. III. Ab affirmativadeprædicatoinfinito nonva POnopropofitionem ,quæ habet proſubjecto terminuminfinitum,de quotheſicitata. 1. Apropofitione deſubjectoinfinito affir mativè ,&negativèvaletad ejus explicationem: Nonhomo currit: g.aliquoddistinctumabhomi necurrit. II. Apropofitione affirmativade ſubjecto infi nito:Primononvaletadpropofitionemnegativam de fubje&oeodem,ſedfinito (hoceſtſinepræfixa particulanon): Nonhomocurrit;g.homononcur rit, quiaprima propofitio nil dehominedicit,& tantum loquiturde diftincto ab hominequodcun quetandemilluddiftinctum fit. Secundonecvalet let adaffirmativamdefinito: patetnonvalere: Pea trus estnonloquens:g. eftloquens. IV. Anegativade infinitovaletadaffirmativam definitoprædicatotùminterminiscontingentibus tùminterminis neceffariis: Petrusnon estnonlo quens:g.eftloquens:hoceſtidemcumloquente;Pe trusnonestnonanimal:g.eftanimal. Anegativa veròadnegativamnonvalet,utapertèpatet.Tranf ponepropofitiones,utantecedatpropofitiodepræ dicatofinito. V. Abeaaffirmativavaletadnegativamdepræ dicato infinito : Petrus eſtloquens:g. non estnon loquens: abeademaffirmativa nonvalet ad affir ab eademaffirmativa de fubje&o infinitoadaffirmativamdeprædicatoinfinito:Petrus eftloquens: mativamitem de fubje&tofinito: nonhomocurrit: g.estnonloquens. g.homocurritproptereandemrationem. III. Similiterànegativa deſubjecto infinitonon valet, nec adaffirmativam , nec adnegativamde ſubjecto finito: c. . non homonon currit:g.homo currit ,vel: g. homonon currit. Commutaloco propofitiones,utprima fit deſubjecto finito. IV. Abaffirmativade ſubjecto finitononvalet, necadnegativam,necadaffirmativamdeſubjecto infinito : homo currit;g,nonhomocurrit,vel:g. יני nonhomononcurrit. 14 V. Nequeànegativadeſubjecto finito, velad 1 negativam,vel adaffirmativam deſubjectoinfinito valet:homononcurrit:g.nonhomocurrit,vel:g. nonhomononcurrit. bstoon P Onopropofitionem,quæhabeat pro prædi cato terminuminfinitum. Valetabillaadejusexplicationem : Pe trusestnonloquens:g.Petrus estquid distinctum aloquente.100 II. Ab affirmativade prædicato infinitovaletad I. negativamdeprædicato finito: Petrus estnon lo quen's:g, Petrusnonestloquens. p Hæceftregula generalis,&utiliffima; fedduæ cautelædiligenteradvertendæ funt: Prima hicagi, turdeprædicatopropriètali,nonveròdeejusobli quis, feu ſýncategorematis fecundariis, (juxta th. 33.1.1.)nonenimvaletab infinito,feuinfinita VI. Viciffimànegativa de prædicatofinitonon valetinterminiscontingentibus adaffirmativamde prædicato infinito: valetautem interminisneces= fariis : Petrusnonestloquens : g. Petrusest non loquens: nonvalet, quiaverſamur in propoſitio nibus defecundo,&tertio adjacente,quodutrum quenegatur àprimanegativa : undeex illamale inferturſecunda,inquaaffirmatur ſecundumadja cens:nempequodPetrus exiſtat: fed in terminis neceffariis valet: Petrus non estequus: g.Petrus eftnonequus:quia in iftis verbum fignificat tan tuminvicopulæ,noninviverbiexth.49.1.1.n4 Porrò interminis repugnantibus utrum valeat necnee.g.Chimeranonestequus.g.estnonequus, alibi excutiam videlicet in Logico-Phyfica dis ſert. 31. THESIS XXII Propofitionesillativaex thefi49. lib. 1. Definitioneaddefinitum : &viciſſimvalet A affirmativè ,& negative: esthomo:g, est animalrationale,atqueitadereliquis. H. Apropofitione in terminis neceffariis va lent illationesjampofitæth. 17.&præterea: abea demin terminis neceſſariis affirmative non valet adaliaminterminis contingentibus,nifi fit disjun Etiva ex contradictoriis inmateria licet contin E 2 gentes 36 gente:homoeftcorpus:g.estalbus non valet;g. Elementorum Philosophie THESIS XXIII. velestalbus,velnonestalbus, valet. III. Apropofitione in terminis repugnantibus Eruuntur propofitiones illativa ex th. 2. &fe quentibus l. 2. acprimòillationesexpropofitio affimativanihilinfertur,vel inferturnihil: eg.ho moestequus : hinc nihil infertur nifi ipſum nihil 1. nibuscontradictoriis. hoceſt nonens : namcopula illaestidentificans fubje&um illudcum eoprædicato facit utrumque : let ad alteramcontradictoriamnegandam: evanefcere,&eapropofitionihil aliud eft, quam malaconſtructio philoſophica. Cæterum tricari plurimumſolentinhocpuncto;fedtricahujuslo cinoneft,quampropterearejicioinlogico-phyſi cam:depropofitionibusveroinvicemrepugnanti bus,feucontradictoriis &contrariis feparatimin feriusdicam. : IV. Apropofitione in terminis contingentibus affirmativavaletad aliam interminis contingenti bus , contingentibus, inquam , reſpectu ſubjecti: equuscurrit.g.equusmovetur:valetetiamada liam interminis contingentibus,de fecundoadja cente: equus currit: g. exiftit ,quodexomnibus propofitionibus de tertioadjacenteſemper infer tur:valetitemadaliam propofitionem interminis neceffariis: equuscurrit :g.Deus exiftit: quod notatudignissimum , utvel fubhæcphilofophiæ initiapalam fiat ;quam facili,quam aperta conſecu tione ex minima recula contingenter exiftente conficiatur,Deumeſſe,& exiſtere neceſſario. V. Apropofitione in terminis contingentibus negativa valet adnegativam de prædicato: qui fit terminus ſuperior reſpectu prædicati anteceden tis:equusnoncurrit:g. non movetur: aliter non valet,necadaffirınandum, autnegandum prædi catum de fecundo adjacente: equus non currit: g. exiſtit:velergònonexiftit ; neutra illatio legi timaeſt. VI. Abaffirmativa iniisdem terminis de actu valet adaffirmativamde potentia: Petrus currit: g.potestcurreres el etiam adaffirmativamdepo tentia oppofita: Petrus currit:g. poteft noncur rere. Quodintellige ſobriomodo ,nempèprimò interminislatisfimecontingentibus : quibus defi gnetur etiam poſſibilitas non exiſtendi : ratione cujus e.g. in Petro omnis potentia contingensad actum conjungitur cumpotentiaoppofita: ſecun dòhocipfumintelligendum infenfudiviſo : hoc eftquodpoteftomittere curfum,&itanoncurre re:nonveròinſenſucompoſito,quodposfit fimul currere,&noncurrere..... VII. Anegativaveròde actu contingentenon valet adnegativamdepotentia:noncurrit:g.non potestcurrere. VIII. Nequeab affirmativadepotentiavaletad affirmativam de actu contingente:potestcurrere: g.currit. IX. Valet tamenànegativade potentia adne gativamde actu contingente: nonpotestcurrere: g.noncurrit. X.Deniqueàpotentiaunius termini contingen tis,valetadpotentiamalterius:Petruspotestcur rere:ergòpotestnoncurrere. Reliquæpropofitiones illativæ, quæ tùm exth. 49.1. 1. tùm exth. 1.1. 2.eruipoffunt ; plerumque non aliæ funt quam àterminis , feupropofitio nibus ad earumexplicationem,&fiquæ aliæ fint teris: facili opera illas perte ipſe eruere,&digerere po iſtaq; eft regula generaliffima;quiaduocon tradictorianonpoffunt effefimulvera:undeſi eſt verum: omnishomoeftanimal: g.falfum: aliquis homononeftanimal;fiunumenimcotradictorium eſt verum,aliudfalfumeffeevidentisfimumeft. II. Econverſo àcontradictoria negata valet ad alteram contradictoriam affirmandam , quæ item eft regula generalisfima: nam duocontradictoria nonpoffunt effefimulfalfa. Eft falfum quodomnis homoestalbus: ergoeftverum quodaliquis homo nonestalbus. III. Abuna&eadempropofitione valet ad duo contradictoria disjunctive affirmanda , vel negan da: homoeftcorpus: ergò eſt albus,velnonalbus. IV. Aduabus propofitionibus contradictoriis nonvaletexregulageneraliad inferendas duas a lias contradictorias fingulasex fingulis: esthomo, ergoeftanimal: non estbomo: ergonon estanimal. quiapoteft effe equus atq; ita eſſe animal. Aliquan doratione materiævalet : eft homo,ergò eſt rij.bilis: non est homoergò non est riſibilis. Nimirumnon valetctim ex termino inferiori infertur ſuperiorut exhomine anımal: valet autemprimo:cum exæ quali termino æqualisvel lateralis infertur: qualis eftdifferentia, & fpecies :fecundò valetetiam cum exfuperiori inferturdisjunctive inferior: estani mal:ergò velhomo velbrutum: nonestanimal: ergònequehomo, nequebrutum. V.Excontradictoriaconſequentisvaletadcon tradictoriam antecedentis; ®ula eftgeneralis: dummodoIntercedatvera,&legitima illatio inter antecedens,& conſequens: esthomo: ergòest ani malvaletrecte : nonest animal: ergò nonestbo mo. Quodfiprava&illegitima effetillatioe.g.eſt homopictus:ergòeft homo: perindepravus&de tortus ufuseffetregulæ præſentisdicendo: nonest homo:ergònonesthomopictus. THESIS.XXIV. I. Propofitiones illativa ex contrariis. Propofitionecotrariaaffirmatavalet adal teramnegadam:®ulageneralishæceft: A Duocontrarianonpoffunteſſefimulvera. Eſt verumquodomnishomoeft animal: ergofal fumquodnullushomoestanimal. II. Abunacontraria negata nonvalet ſemper ad aliamcontrariam affirmandam: &eſtregulagene ralis:quandoque contrariapoffunt eſſefimulfalfa: quamficexplicaneturberis æquivocatione: quæ damcontraria interminis neceſſariis funt femper fimulfalſa:aliavero interminis contingentibuspof funteffe fimulfalfa c.g.nego quodomneanimal esthomo : ergoaffirmoquod nullum animalest homo:utrumquefalſumneceſſarioeft:itainaliisfi milibus: &interminis contingentibus : omnishomo estalbus: nullushomoestalbus: utrumque falfum contingenter effepoteft. Quædamtamen contraria nonpoffunteffe fi mulfalfa: cumvidelicet prædicatumnoneftinfe rius Liber Tertius. riusſubjecto, ſed vel æquale, ſcilicet differentia, velfupcrius utgenus, e.g. omnishomo estanimal: 37 II. Afubalternataaffirmata non valet ad ſubal núllushomo estanimal: Angelusestcorporeus, Angelus estincorporens:poſletquis dicere exce •ptionemhujusmodieſſeratione materiæ,®u lam generalem fuperiùs adductam ſemperveram efferatione formæ:feddehacduplici rationealibi difputandum. 4 111. Exduabus contrariis propofitionibusad duasalias invicem contrarias inferendasnon ſem pervalet;fedadfubcontrarias:omnishomocurrit: ergòaliquishomocurrit:nullushomocurrit ergò aliquishomononcurrit : Duæ conſequentes pro pofitionesfuntfubcontrariæexth.2.1.2. i IV. Sideterminiscontrariis,feurepugnantibus fitſermo; ſæpenonvaletàduobushujusmoditer minis indupliciantecedente affirmatis adduplex affirmandum conſequens ex duobus item repu gnantibusterminis conftanse.g.efthomo:g.eftani mal;est equus: g.estplanta,velg.noneftanimal: neutrumvalet,valettamen juxtadictath.ſup.n.4. esthomo:ergòestrationalis:eftequus: ergòeftir rationalis,velergònonestrationalis. ternantem affirmandam,&quandoquevaletjuxta dictath. 20. de terminodisjunctivon.23.&n. 11. defingulari. Anegata verò valet ad fubalternan temnegandam:negoquodaliquishomocurrit:g. negoquodomnishomocurrit. Unde regula eſtpri moutramq; ſubalternam poſſe eſſe fimul veram; fecundo poſſe eſſe fimulfalſam; tertiòpoſſe eſſe ſubalternatamveram,& fubalternantem falſam: nunquamverò ècontrario: etenimſiſubalternans eftvera; ipſainſecontinetfubalternatam. III. Abunaſubcontraria affirmata nonvaletad aliam fub contrariam affirmandam, velnegandam: aliquis homocurrit, g.aliquishomononcurrit:vel g.falfumest,quodaliquis homononcurrit;utrum que illegitimum , quiarégula eſt : aliquafubcon trariapoſſe eſſefimulvera. Sed hæc regula tum valetinterminis contingentibus , tum in terminis neceffariis ; quando fubjectum eſt terminus ſupe riorprædicato: aliquodanimalesthomo, aliquod animalnonesthomo: nempeineocafu cumduo contrariafunt fimul falfa, ut dixith. fup. n.4. In- V. Acontrario conſequentis legitimè illatiad contradictorium,velcontrarium antecedentisva Let, præfertim cumduocontrarianonpoffunteſſe fimul falſa juxtaregulampofitamn. 2. valetenim: currit:g.movetur:quiefcitg. noncurrit. THESIS ULTIMA. Propofitiones illativaexSubalternis , & Subcontrariis. : 1. A L : Subalternante affirmativa, velnegativaaf firmatâ valet ad affirmandam fubalterna tam reſpondentem : omnis homo currit: galiquishomocurrit:ànegatatamen eademfub alternante non valet adnegandamfubalternatam eandem: nego egoquodomnis bomo currit :g.nego quodaliquishomocurrit ;quia adprimamnegan damfat eft,quodaliquishomo noncurrat, licet aliquisaliuscurrat. terminis vero neceffariis , in quibus ſubjectum eſt terminus inferior , vel æqualisprædicato fubcon trarianonpoffunteffe fimulvera:aliquishomoest animol: aliquishomononestanimal. IV. Abunafubcontraria negata valet adaliam affirmandam: eſtfalſum,quodaliquishomoestla pis : g.eft verum,quodaliquis homononestlapis: ratioeft quiaex regulagenerali : duofubcontra rianonpoffunt effefimulfalfa : alioquinpoffent effe fimulveraduo contraria contra regulamjam th. ant. ftatutam : quodfacilepatet, quia fubcon trariarum contradictoriæ funt illæ ipfæ duæ con trariæ exth. 2.1. 2. atque adeò fi utraque fubcon traria falfa eft; utriusque contradictoria utraque.. eſſetveraex regula th. 23. hoc eft duæ invicem contrariæ. V.Afubcontrariaconſequentis legitimi valetad contradictoriamantecedentis :omnishomoestani mal: g.aliquis homoestanimal: fi negas confe quentiamficrepono: aliquishomononeft animalı ergònonomnishomoestanimal. ELEMENTORVM bru PHILOSOPHIE, 11 LIBER QVARTVS. ( 4 R De Syllogifmo. Ecolenda funt,quædiximusth. 5.1. 1. quo nempe pacto intellectus noſter tertio modo cogitandi cogitet: Idem ſciendum,hæcnomina,ſeuterminos: argumentatio, illatio ,ratiocinatio, diſeurſus, confequentia , idem fignificare apud Philofophos: fignificant autem artificiumphilofo ; phicum expofitum initiolibri tertii. Hujusmodi porròartificiumfi tecumſecretòperagasinmente diciturillatio mentalis , fi vocabulis exprimas di citur illatio vocalis: de hacautem loquimurinhis elementis facilitatis gratia: cæteroquin eædem re gulæ, quæ provocali, promentaliillatione,feudi ſcurſu quoque faciunt. Itaque idpropofitummihi eft 38 eft inhoclibro , ut tradam modum conftruendi quamcunque illationem in fyllogifmum: quare a ElementorumPhilofophia mis,itaprobaripoſſunt eg.Petrusmovetur,vel mandatisinutilibus,&difficilibus ſtructurampara tiffimamfyllogifmorumfic explico. THESIS PRIMA. ExEnthymemateSyllogifmum conformare. C Umexunatantumpropofitioneinferturalia, utraque fimulſumpta nomine reflexoappel laturEnthymema : primapropofitioſeſola diciturantecedens, ſeuinferens : ſecundaitemſe fola confequens,feu illatanuncupatur: quodexl. 3.ſatisnoſti. SedinhujusmodiEnthymemate peraliquaobfcuritas,&difficultas latet: nonenim Petrus eſt ſemovens : exhacpropofitioneduas aliasefficeredebes,quæ cumiſtafyllogifmumcon ſtituant : avelle igitur ab ea primum terminum,ſeu ſubjectum Petrus,&interimcogita de novopræ dicato copulando cum eoſubjecto Petrus ,quod nempeprædicatumtalefit,ut effeverumnonpos fit , neque verè affirmariposfitdePetro,nifiquo quefit verum primum illud prædicatum tuæpro pofitionis,nempeſemovens: e.g. hoc prædica tumcurrens: hujusmodi enimeft,utnonposfit eſſeverum, nifi quoque illud aliud,ſe movens,ſit ſem verum. Dicito itaque Petrus est currens: entibi ſatis apertèpatet,curfiatàloquente illatio,feucon ſequentia illa:hoceft,curnonpoffiteſſeverumil Judantecedens, quinetiam verum fit illud conſe quens (inhoc enim confiftit illatio, ut prædixi) &poffetaudiens interrogare loquentem: curhoc dicis?curfic infers ? admitto , quodfumusvidea enatamajorpropofitioprofyllogifmo; reſumeite rumiſtud idemprædicatum,&pone pro ſubjecto alterius propofitionis , quæ fit minorpræmiſſa ſyl. logiſmi: cujusminoris prædicatumerit illudidem, quodeftprædicatum conclufionis, ſeu propofitio nis,quam probarevisper fyllogifmum, & dicas fedcurrens movetur,velſedcurrens estje mo tur,fedcurproinde infersexiſtereignem? Adpræveniendamhujusmodi interrogationem opuseſt enthymemaillud reformare,&recudere infyllogifmumadditaaliapropofitione,hocpacto: Exiftitfumus:fed quotiescunque exiftit fumus, exiftit ignis : g. ignis existit. enfacta lux , & claritas major illationi : en fublata occafio inter rogationis : poteft quidem audiens vel primam, velſecundam illam propoſitionemnegare (quod fi faciat, mox dicamquid facto fit opus,)ſedin terrogare nil amplius poteſt. Itaque tres illæpro pofitiones fimulfumptæ nomine reflexoappellan tur fyllogifmus ,quod latineſonat collectio ( colli gere enim apud Græcos idem eſtac ratiocinari) primapropofitiofeorfum confiderata dicitur ma jorpramiſſa:fecunda minorpramiſſa: tertiacon fequens, ſeu conclufio. Siquis igitur petatquidfit fyllogifmus facilereſpondebis:eſtillatio,ſeuratio cinatio , in qua ex duabus propofitionibus fiunul ſumptis,& ritè diſpoſitis inferturalia tertia propo fitio : idipſumlicètobfcurè fignificant hæcverba: Oratio, inqua quibusdampofitis,aliudquidapo fitisnecesseestfequi, ex eoquodhacfint: quæeru ditionisgratiæ hicnotatavolo. Hactenus dicta fi probèteneas,facilinegotioperte ipſepotescun &aenthymemata, quæ occurrent, acpotiffimum digeſta toto1.3. intotidemfyllogifmos refingere: doexemplaſequentia : Homoestanimal:ergobo moestfenfitivus. Syllogifmum fic efficies:Homo estanimal:fedanimal estfenfitivum:ergohomo estfenfitivus. Homo estanimal: ergònonestla pis: ficrefinge: Homo estanimal:fedanimalnon estlapis:g.homononestlapis. Sicomnia,ſi ſin gulaenthymemata infyllogifmospoffunt commu tari (exceptis fortaffe quibusdam, de quibus alio inloco) &quidem facillimè addendonimirumin ter primam,& ultimam prop.unam alteram me diam,quæcomponaturexprædicatisprimæ,&ul timæ propoſitionis. 1 L THESIS TI. Syllogismosexintegro construerenullopravio enthymemate. Ume quamlibet propofitionem : quam proba revelis veluti conclufionem per ſyllogifmum: omnes enimpropofitiones ,exceptis evidentiffi vens &inde perparticulam ergò infer tuaincon. clufionem,quamprobarevolebas:itaquetotusſyl logifmusficeft:Petrusestcurrens :fedcurrens est Semovens:ergòPetruseſtſe movens. Eademme thodoexquavisaliapropofitione alios ſyllogifmos facillimè contexerepoteris. Attende interim huncipſumfyllogifmum &no taprimo:ineoreperiritantumtres terminos,nem pe: Petrus,currens ,ſe movens ex iisque triplici. tercombinatis trespropofitiones enafci. Nota ſe cundo: difpofitioneillorum terminorumhanceffe: ille terminus, qui eft fubjectum in conclufionefu midebetpro fubjecto majoris præmiſſæ :terminus, quidenovo reperiturdebet effe tumprædicatuin majoris, tum ſubjectum minoris,&hujusprædi catumeffe debet illud ipfum , quod eſtprædica tum conclufionisprobandæ. Inde eſt, quod qui libetfyllogifmus habet figuramquaſi trianguli, in cujustribus angulis collocenturtrestermini,quod facili negotio per ſe quisque delineare poterit . Nota tertio fubjectum conclufionis probandæ nomine reflexoappellariminusextremum:præ dicatum verò ejusdem conclufionis vocari majus extremum: terminum verò illum de novo reper tumdici medium terminum, feu fimpliciter me dium, fiveargumentum, fiveprincipium; omni busenimhifcenominibusornatur. Diciturmedi um;leumedius terminus ; quia inmedioponitur præmiſſarum,hoc eftinfine majoris &initiomino ris præmiſſe:tum etiamquia eſtille terminus , quo mediante, feucujus opeconcluditur,& infertur, quod fubjecto conclufionis verè conveniat ejus prædicatum. Diciturargumentum quiaper illud arguitur, feuinfertur veritas conclufionis,nempe quodfubje&oprædicatum verò conveniat. Dici turprincipium, quia diſcurſus incipit ab eo affir mandodeſubjecto conclufionis. Difficultas ſyl logifmorumtotaeftin illomediotermino inveni endo,&adremaccommodando:ſeddehocinfe riùsagendum, THESIS III. Replicarefyllogifmos cum aliqua expræmiſſis àdefendentenegatur. Onfateſtunumfyllogifmumconficerreadre vincendumadverfarium: fubindeenim illevel priman,velſecudampremiſſamnegabit:quid igitur LiberQuartus. igitur tuncfacto eſt opus? Sume præmiſſam , ſeù propofitionem negatam , veluti conclufionem, THESISN revian 39 7 Quando conclufiones conſtant ex terminiscom quamprobaredenovointendas , &ex eaadno munibus,tumexpartesubjecti,tumexparte vumfyllogifmum conflandum procede eodem ar pradicati,&exsubjecto affectofignisuniver tificio , quo primum fyllogifmum confecifti e. g. Salibus,velparticularibus ; quadruplex clas negata fithæcpræmiſſaPetruseftcurrens : accipe fis fyllogifmorum affignarifat est ad eas con fubjectum illius , & excogita medium terminum aliquem , qui effeverus non poffit,quin fit verum quoqueilludcurrens, &copula,feu conjunge cum clufionesprobandas. H Ujusmodi conclufiones poffunteffediverſe codemfubjecto,Petrus, in exemplum fit : Petrus éſtdeuno locoinalium velociter tranfiens,fedqui deunoloco in alium velocitertranfitest currens: quadrupliciter nempè veluniverfalis affir mativa,utomnishomo estanimal,velparti cularis affirmativa,utaliquis homo movetur,velu g. Petrus est currens. Ecce novum fyllogif niverfalis negativa,ut nullushomoestlapis,velpar mumreplicafti ad probandam minerem præmif ticularis negativa , ut aliquis bomo noneft lapis. Yumprimi. Facrurfus adverfariumnegaremajo Rite ergo affignantur fingulis hujusmodi conclu remnovi hujus fyllogifmi; eam refumes illico in modum conclufionis probandam ; ejusque ſubje fionibus,vel conclufionumcliffibus fingulæ claſſes fyllogifmorum,quibus illæ poffintprobari : e.g.... CtumPetrus quodammodoavellens,mediumter minum aliunvexcogitabis quantum potes accom Prima ficprobatur: omnis homo eftfenfitivus nempèpoteltvidere, audire& . fedomnefenfiti modatumad eampropofitionemprobandam,e.g. vumestanimal:g.omnisbomoestanimal. 2.pro Petrus eftvifus actuàme,&abomnibuscircum batur:aliquis borno est ambulans;fedomneambu Stantibusdeunolocoin aliumvelocitertranfiens: lansmovetur:g.aliquis bomomovetur. 3.proba fedquiitavideturàme, &ab omnibus circum tur:omnishomo eftanimal; nullumanimalestta Hantibus &c. eſt verèdeunolocoinalium veloci pis:g. nullus homo eft lapis. 4.probatur: aliquis tertranfiens:ergoPetrus est deunoloco inalium bomoest.animal:nullum animalestlapis:g.aliquis &. Quæeratpropofitionegata,&probanda. Ita homononestlapis : Specularehos fyllogifmos , & deveniftiadpræmiffas,quas nemoniſi ſtultiffimus nota omnespropoſitiones cum fignis, feu ſyn poffit negare,adeoqueprobatajam remanetprima categorematis univerſalibus , vel particularibus, illa conclufio Petrus movetur. 4. THESIS IV. Quandoconclufioconstatexsubjecto,quiſit termi nusfingularis,feu nomenfingulareduplexclaffis fyllogifmorum adeamconclufionemprobandam optimaest,&facillima... Il curo,utrum prædicatum conclufionispro Nbandæ bandæfitterminus communis,velfingularis: modoſubjectumfitterninus,feunomenfin gulare. Jaque vel conclufio eſt propofitio affir mativa,vel negativa: fi fit affirmativa ad eam pro bandam adhibenda claffisfyllogifmorum, quicon ſtant tùmex majori,tùm ex minori affirmativa; fi verò fit negativaconclufioprobaturclaſſefyllogif morum,quiconftantexmajoriaffirmativa&mino ri negativa, repetoexempla: Petrusefthomo:ſed bomoeftanimal: g.Petrus est animal. Petrus est homo:fedhomononeftico: g Petrus non eft leo. Hocfolo artificio, eoque fimpliciffimoprobantur omnesconclufiones , quæ fubjectumhabent fin gulare. Syllogifmi vero hujusmodi pro conclu fionibus fingularibus nomine reflexo appellantur fyllogifmi expofitorii , quia facilitate , &claritate maxima rem exponunt, quanquam hocnomine fortemagisproprièdicantur iifyllogifmi, qui non modofubjecto,ſedetiamprædicato , &medio ter mino fingulari componuntur : fed leviafunt iſta, Cæterum hujusmodi fyllogifmis omnes quoque conclufiones probari poffunt , quæ conftant ex terminoindefinito licètcommuniexth. 44.1. 1. e.g. conclufiones iſtæ : homo eftfenfitivus : homonon estlapis, utexpofuitheſiprima. quæfuntomnis,nullus, aliquis , & fimilia ſynoni ma, pereospoffeprobari:itautnullaalia fyllogif morumclaſſe opus fit adhujusmodi propoſitiones probandas. 2. inprædictis fyllogifmis majorespræ miffas effeaffirmativas, tametfi conclufionesnega tivæfint.3.easdemmajoreseſſeuniverſales,velpar ticulares , prout univerſales, velparticularesſunt conclufiones probandæ. 4. ſubjectum conclufio num, feuearumdemprimumterminumeſſeſubje &umquoquefingularummajorumcumſyncatego rematetamenſemper affirmativo, utnumerofecu donotavi.. fingulorum fyllogifmorum minores præmiſſas eſſe ſemperuniverſales per fignum, om nis,velnullus, nunquam veròparticulares perfi gnum aliquis,licètparticulares fint conclufiones. 6. easdemminoreseffeaffirmativas,velnegativas, proutconclufionesfunt affirmativæ,vel negativæ Hinccolligesmajorem,&minorempræmiffamre ſpectu conclufionis oppofito modoconcordare: majorcumconclufioneconcordatſemperinquan titate,aliquandodiſcordat inqualitate:minorverò cum conclufione concordat ſemper in qualitate, nonnunquamdifcordat in quantitate: hincobiter difce, quantitateinpropoſitionis appellari ejusuni verſalitatem,velparticularitatem,quampropofitio afupradictis ſyncategorematisrecipit : qualitatem verò appellari affirmationem,velnegationemper propofitionemexpreffam. His omnibus prænotatis ſume has literas ca balliſticas A,E,I,O, de quibus 1.3.ele. ſatdictum tummemoriæ caufahæcquatuornomina addiſce Barbara,calerent,dilati,fileto. Primum vocabu lum deſignat primum fyllogifmum , &denotatur tribus illisA,A,A, eum fyllogifmum conftare tri bus propofitionibus univerfalibus affirmativis. Secundivocabuli tribus illis literis A, E,E, defi gnatur tertium fyllogifmum conftare prima pro pofitione univerſaliaffirmativa , & duabus reliquis uni ! 40 univerſalibus negativis. Tertium verò vocabu ElementorumPhilofophiæ ו lum eſt nota fecundi fyllogifmi ,& fignificat lite ris illis I,A, I, eum fyllogifmum conftare prima THESIS VIL Exnonnullispropofitionibus compofitisfyllogifmos propofitione particulari affirmativa , ſecunda uni verſali affirmativa, & tertia rurfus particulari af logifmum,&explicatlitteris illis I,E O, eum con conficere adprobandasfimplicespropofitiones. ex propofitione copulativa probari firmativa. Quartuindenique denotatquartumfyl- Ppoteft hæcfimplexpropofitioPetrus currit cumPaulusambulat,&Petrus currit: fed ſtare particulari affirmativa, univerſali negativa , & particularinegativa. Quantumadreliquasclaſſesſyllogifmorum,quæ continenturnotisillis verficulis:Barbara,Celarent طر Darii,Ferio,Baralipton &c. & quorum fufiffimæ interpretationes paffim occurrunt apud fummu liſtas,&elementariosphiloſophos;nefub initium obruamini difficultatibus minus neceſſariis earum explicatione,&fupereis controverfiasalio aman dandascenfeo, cùm in præfentianoſſe fit fatis ad claſſes ſyllogifmorumfuperiùsexpofitas , quæper ſpicuæ , & facillimæ funt revocari cæteras om nes : etenim fi rectè tenueris , quæ diximus, quæquedicemus de legibus ſex obſervandis dili gentiffimè in fyllogifmorum conſtructione , nulla difficultate de fyllogifmis aliter conftructis , quam illi fint , quosdedimus inhactheſi,decernere pote ris utrumlegitimi ſint,velfallaces. Interea, quod utilius videtur duabus ſequentibus theſibus artem dabimus probandi per ſyllogifmos quafdam pro pofitiones , quæ nonita fimplicesfunt,uthacte nus examinatæ. THESIS VI. Syllogifmos conficereadprobandaspropofitionesdi gestas libro Secundo Elementorum. Mnespropofitiones,de quibus egilib,2.:pro bari expeditiffimè poffunt claſſibus duabus fyllogifmorum expofitis th. 4., modoacco modentur cautèibidemtraditæ regulæ , ut exem plispatebit. Primò,hæc propoſitio: omnis miles est exerci tus,nemquecollectiva: ficprobatur: omnismiles fimulfumptusestcollectiomilitum:fedcollectiomi Litumestexercitus: g.omnis miles est exercitus. Secundo,hæcpropoſitio: aliquisequus estnecef Jariusadequitandum:ficprobatur:aliquisequus est ille,velille equusdisjuncte,&confuseacceptus: fedille,velilleequus disjuncte&confusèacceptus estneceſſarius adequitandum:g.aliquisequusest neceffarius adequitandum. Tertio,hæcaliapro poſitio:&homoambulat,&equuscurrit:eſtpro pofitiocopulativa,quæ fic probatur: &homose movetlentèprogrediens &equusvelociterſemo vet:fedhomolentèprogrediens estambulans, & equusvelociterſemovenscurrit g.&homoambu lat,&equuscurrit. Quarto,hæcpropoſitio:vel homoambulat,velequuscurrit:eftpropofitiodis junctiva, quæ itaprobatur: velhomo lentèprogre ditur,velequusvelocitergraditur:fedhomolentè progrediensambulat &equus velocitergradiens currit:g.velhomo ambulat,velequuscurrit. Hasquatuorpropoſitionesdiligenter advertas: quoenimpactoperſyllogifmosprobatæfunt; co. demſimilesaliæpropofitiones,immo&diſſimiles, quænimirumtraditæ 1. 2. funt, &exponuntur per funt, Paulus ambulat: g.Petrus currit. Inhocfyllo gifmo propofitio copulativa ponitur pro majori præmiffa: pro minori vero affumiturpars ejufdem copulative;unde rectè infertur(exth.20.lib.3.1.1 ) altera pars,quæ erat conclufioprobanda. Secundo,ex difiunctiva impropria,eâque affir mativapropofitione (juxtath. 1.1.2.n.4.) eadem conclufio ficprobatur : velPaulus ambulat,vel Petrus currit: fedPaulus nonambulat: g. Petrus currit. Debet minor, utvides effenegativapro poſitiofimplex adconclufionemaffirmativampro bandam. Siverò conclufiofitnegativa;majordif junctiva impropria negativa debet effe,& minor fimplexaffirmativa,utin ſequenti exemplo: utriuf queveroratiopatet ex citata th. 1. quiadisjuncti væ impropriæveræ utraque parspoteft effefimul vera, fedutraque fimul nonpoteſteſſe falfa. v.g. velPetrusnoncurrit,velPaulusnonambulat:fed Paulusambulat: g. Petrusnoncurrit. Quodfi affumas disjunctivampropria inferre poteris con clufionemnegativam;fiaffirmativamminorempo fueris: aut conclufionem affirmativam, ſinegativa fuerit minorfic:velPetrus tantumcurrit,velPau lustantumambulat:fedPetrus currit:g.Paulus nonambulat,vel:fedPetrusnoncurrit:g.Pau lusambulat. Idem,eodemque modo infertur, fi disjunctiuaillapropriafuerit negativa : hoc eft:vel Petrustantumnoncurrit,velPaulustantumnon ambulat , cujus regulæ totiusratio apertèpatet ex th. 13.lib. 2. quam adi. Tertio,ex propoſitione cauſali : Dies est, quia foleft : ita probatur fimplex propofitio dies eft: ideodies est,quiafolestinCælo:fednuncfolest in Cælo:g.nuncdies est. Quarto, ex propofitioneaffirmativa conditio naliexth.1.1.2.n.8.fihomocurrit,movetur, proba tur fimplex propofitio affirmativade conditiona tobomomovetur:fihomocurrit,movetur:fedcur rit:gmovetur. Itaprobaturconcluſioaffirmati va, affirmando conditionem inminori : fi verò conclufioprobanda fit negativa; eadeconditione tantùmeſſe poteft , & negandum eſtconditiona tum inminori : quod utrumque diligenter cave: exemplumfit:fihomocurrit,movetur,fednonmo vetur:g.noncurrit. Quod ficonditionalis fuerit negativa;reciprocatregula,& converſo modo ap plicanda eſt:finonmoveturnoncurrit,fednonmo vetur:g.noncurrit,vel,fedcurrit:g.movetur. Quintò, per hanc propoſitionemmodalem(ex th.1.1.2.1.20)hominemeſſeanimalest neceſſe ,ſim plexprobari poteſtPetrusesthomo:ſedhominem effe animal estneceſſe: g.Petrus est animal. THESIS VIII. Legesfexinconstructione, &examinefyllogifmo rumdiligentiffimèobfervanda. alterutramexquatuor huc adductis;probaripof- L Eges hujusmodi potiffimum conftitutæ funt pro fyllogifmis expofitis th.5. , quiintermi nis communibus ,&expropoſitionibusfimplici---- A bus : busconſtant,&appellari folentſyllogifmi catego Liber Quartus. indecum termino contentoin angulomedio:un rici,impropriafatis appellatione cum categoricum idemgræce, aclatinepradicabiledeſignet. Cæte 41 deinangulomediononpoteſteſſe,niſiunusidem rùmadreliquos quoque fyllogifmos proportione ſervata accommodari poffunt , nonnullæ ſaltem exillis. : Lexprimaeſt,ſfinttantuintresterminiintrespro poſitiones digeſti. Secunda , medius terminus, quandoeſtterminus communis inaliqua ex præ miffis , velexparte ſubjecti,velprædicati ſuppo natur, &ufurpeturuniverfaliter, feu diſtributive, quod idem. Tertia, ſubjectum,&prædicatum conclufionis , feu illius majus , &minus extre mum) quando eſtterminus communis nonufur petur,& fupponaturuniverſaliter,ſeudiſtributive inconclufione, nifiuniverfaliter ſuppoſitum, & ufurpatumfitinpræmiffis.Quartaexutraquepræ miſſaparticulari (hoceftcum figno aliquis)nthil concluditur. Quinta, exutraquepræmillanegati vanihil concluditur. Sexta,conclufiofequiturde bilorempartem,velpræmiſſam. Exinobſervan tiaharum legum oriunturomnia ſophifmata , feu mavisparalogifmi : hoc eft vitiofi fyllogifmi , qui proindedicuntur noneffeinforma : hoceftnon effeconfectosjuxta formamſtatutamabhis legi bus,undeconcedipoteſtmajor,&minorpræmif ſa,&negariconfequentia. THESIS IX. lov. queterminus:g.quartusterminus adremnonpera tinet&fyllogifmi Aructuramperturbat. Cæterum,pro certiffimo habeas,nullameffere gulam , ſeulegemſyllogiſticam, quæ frequentiùs abrumpaturabarguentibus,quamhæcprima:nul la,quæ majores tricas injiciat defendentibus:ſci licet æquivocorum infinitus eft numerus , necſo làmloquordeæquivocis vulgaribus, at deillis, quae magisſcholafticafunt,&philofophica,nempequo adfuppofitiones , appellationes& restrictiones, &cæteras diverſiſſimas affectiones terminorum quoties igiturex fimilibus æquivocus terminus extiterit,&aſſumetur inſyllogifmo,toties vitio fus erit diſcurſus ratione quatuor terminorum:id que adfyllogifmos copulatos compofitos, feu ut minuspropriè dicunthypotheticos fic extenditur, utæquivocatioomnis incorum terminishaclege interdicatur THESIS X Explicaturfecundalexsyllogiſtica. Edius terminus , cumeſt terminuscommu nisinaliqua expræmiffis,velexparte præ Minis dicati,vel ſubjectiſignificati,&fupponi de betuniverfaliter,ſeudiſtributive,juxtadictadehu jusmodiſuppoſitioneth.49.lib.1. n.18., quodfi fe cus fiat,&mediusterminusin alterutra expræmis ExponiturprimalexSyllogistica. Exifta inrigore nonpertinet ad ſyllogiſmos fis, five cùm eſt ſubjectum, five cùmeſt prædica compofitos,extenditurtamenadillosquoq; utmoxaudies:fedcontra hujusmodi legein tum:nonitafignificet,&fupponatur, fyllogifmus eftfallax: fallacia autem hæcappellatur: ob medi umnonbenediftributum,hocestinnullapræmiſſa peccant fyllogifmi categorici conftantes quatuor rumufurpatum,& acceptumuniverſaliter &diſtri terminis:hoceſt ſubjecto,&prædicatoconclufio butive. Repeteexempla,quæth. 5.dedi: videsin nis,&duobusmediisterminis:duobusinquam,aut primo exemploterminumfenfitivum,quieſtme formaliter, aut virtualiter , nempe five fit unum tantumnomencum duobus diverſis ſignificatis, diusterminus illiusfyllogifmi licèt inmajoriſigni ficet particulariter; utexplicatur cit. th.49. inmi &fuppofitionibus , five fintduonominadiverfos nori tamenſignificat,&fupponitur univerfaliter, ſerifus,&fuppofitiones habentia : exemplumfo &diftributive, cum habeat præfixumſyncatego phifmatis ex quatuor terminis formaliterdiverſis hoceft:Petrusestambulans,feddormiensnonmo remauniverſaleomne: in reliquis exemplis idem perfpicies, adeóque ſyllogifmos illos legemhane vetur: Petrusnonmovetur:exemplumſophif matis ex quatuorterminis virtualiter diverſis eſt fequens:fydusquoddameſtcanis,fedcanislatrat: fydus quoddam latrat. Quatuortermini funt CanisproStella,Canispro bruto, Sydusquoddam, &Latrans, Exilloneimpeterminoæquivoco,ſeu nomine duplicato ridicula conclufio profluxit. Poteftinutroqueſyllogifmo concedimajor&mi nor,&confequentianegariaddendo argumentum, feu fyllogifmumconftare quatuor terminiscontra primamlegem fyllogifticam poteſt etiam in fe cundodiftinguimajor,hocpacto. Sydusquoddam eft'canis , nempe conftellatio quædam concedo majorem, eft canis nempe animalquoddam,nego majoreın : deindediftinguiminorfimili modo,ac tandem negari conſequentia. Ratio hujus legis defumitur ex triangulo ſyllogiſtico, in cujus me dioangulodebetilleſolusterminuscollocari,qui eſtprædicatummajoris,itemque ſubjectumminor ris:namex eotantum ſubjectum , &prædicatum concluſionis indextero &finiftro angulo colloca tacorinectuntur,&ligantur inter ſe,quatenus illi üdemterminicolligantur , & connectunturhine, obſervarea Fallaciæ, feu ſophifmata à mediononbenedi ftributo,feuabinobſervantiahujus fecundæ legis revocanturadtres claſſes ,quia tripliciterpoteft diſponi medius terminus inpræmiffis , quin ullibi accipiatur,&fignificetuniverſaliter:do exempla, 1.omnishomo eft animal: omnis leo est animal: g. omnishomo eftleo. Medius terminus animalin præmiffis utrobique fignificat idem, ac aliquod animal,adcoqueparticulariter. 2. aliquodanimal efthomo: fedaliquod animal est leo : . aliquis homoeftleo : mediusterminus animalutrobique inpræmiſſaaccipiturparticulariter. 3. omnishomo eftanimal: fedaliquodanimalest leo : g.omnis homoeftleo: codemvitiolicètdiverfimodelaborat hocquoque ſophiſma. Num adfyllogifimos copu latoslex iftapertineat , litigant nonnulli ex eo, quodmediumterminumillifyllogifminonvidean turhabere :profecto eodemmodoadaptatumil lumnonhabent,quodfyllogifmicategorici: quid quidprætereaſentiasinlite momentilevioris,pro babiliter ſenties. THE R.P.PtolomæiPhilofophia, 42-11 N Elementorum Philofophiæ THESIS XI Tertia Lex Syllogistica. Ifi prædicatum , & fubjectum ponendum in conclufione antea ita diſpofitum fit inpræ miffis ut univerſalem fignificationem reddat, nimirumvelexparte ſubjecti cum fignouniverſali omnis,velnullus, velexparteprædicatiinpropo fitionenegativain alterutra expræmiffis colloce tur;in conclufione,necprædicatumnecfubjectum itadifponi debet, ut univerſalem fignificationem exprimat. Quod cumnon obfervent ſequentes fyllogifmi fallaces funt :omneanimal est vivens: omneanimaleftfubstantia: g. omnissubstantia eftvivens. Audi aliudfophifma: aliquodanimal esthomo:omnishomoest rationalis:g. omneani malestrationale. Clariùs hicdolus apparet. Gæ terumregulapræſens etiamſpectatadfyllogifmos ٠٦ copulatos. J.. THESIS XII. Quarta lex Syllogistica. *utraquepræmiſſa particulari nihilconclu E ditur,aut ſequitur: e.g. Aliquishomoambu lat. Aliquis homo quiefcit: g.aliquishomo ambulat,&quiefcit. Porròadfyllogifmos copu latoslexiftanon facit;rectè enim dicitur: velali quishomoambulat,velaliquis equuscurrit; fed aliquishomononambulat:g.aliquisequus currit. THESIS XIII. QuintalexSyllogistica. Xutraque præmiſſanegativa nihil concludi E tur,feufequitur. Hæc regulacomprehendit tùmfyllogifmos expofitorios,quos dedimus th.4. tùm categoricos: nam fi utraque præmiſſa negativafit; quamvisalterutra,velutraque fitquo queuniverfalis , fyllogifmuseft fallax: exemplum fit: nullushomoeftlapis;fedlapisnonestanimal: g.nullusbomo estanimal. ....1 : Cæterùm notanonnullos fyllogifmos,qui licet videanturconftare exduabuspræmiffis negativis, revera tamen ex alterutra præmiſſa affirmativa componuntur,exempla accipe : Stellaqua non fcintillant nonfuntinfirmamento ; fedplaneta wonScintillant: g. planet& nonfuntinfirmamen to. Minor illa affirmativa eſt, ſed abbreviata,& indevideturnegativa;deberetenimintegrumfub jectummajorishabere proprædicato:fedplaneta Juntstella,quanonscintillant, quæ propofitio af firmativa eft. Quantum adfyllogifmos compofi tos &copulatos,veldices hanc regulamgenera timnonpertinere,vel tacitamaffirmationem in cludi inpræmiffis, ut modonotavi : exemplum accipe exth.7. Sinonibitinforumnoninveniet thefaurum;fednonibitinforum:g. noninveniet thefaurum. 2. THESIS XIV. Sexta lex Syllogistica. Onclufio fequiturdebiliorempartem. Propo Cfitio negatiturismorfirmati .. vapropofitione : Propofitio particularis debilior univerſali : & propofitio tantumprobabilis debi liorpropofitioneevidenti. Itaque ſialterutrapræ mifla fitnegativa; ſiparticularis,veltantùmpro babilis una expræmiſſis fuerit;particularis &pro babilis eritconclufio: itemque fi unapræmifla fit debilis, quiaparticularis: alia debilis quia negati ya: conclufio ut fit legitima , utramquedebilita temparticiparedebet: c.g.aliquisbomoquiefcit: nullum quiescens movetur:g. aliquis homo non movetur: fedde regula iſtaredibitſermouberior inLogica. THESIS XV. Demodoinveniendi,&accommodandimedium terminum adprobandamsyllogisticè quamli betpropofitionem. Væinpræſentiditurifumus communiacun philofophis fibivindicantRhetores: utrique enim inin eademſunt naviquoadinvenien dasrationes,& argumenta,quibusprobent afferta fua: Cumhocdifcrimine, quodRhetores inven tas rationesfigurate,&copiosè difponunt: Philo- ſophi verorationesrepertas , quas vocantmutato nominemedios terminosbreviter,&jejuneinſyl logifmos conftruunt. Quod adremnoftram per- : tinet : primum fit hocincominunepræceptum : quælibet quæftio cujuscunque materiæ illa fit, vel evidentis , velprobabilis, velſacræ , vel profanæ , cùm primùm propofita fuerit, reſtringi debet ad unam propofitionem conſtantem ſuo ſubjecto, fuoqueprædicato ; quæpropoſitio conclufio vo cabitur,quodper fyllogifmumprobandafit. Ita que ficonclufio hujusmodi fuerit affirmitiva, ex cogitaredebes rationem aliquam,quafiatmanife ſtum prædicatum conclufionis ejusdem ſubjecto convenire : ex illa autem rationepaucis verbis concepta conficere debes medium terminum ac commodatuminmajori,&minoripræmiſſautth 2. &3.poſui,itaquoquefi replicare fyllogifmos con tingat novaratio, ſoumedius terminus excogitan dus &accommodandus. Siveròconclufio,quam probaredeſignas fueritnegativa excogitare debes mediumterminum, exquo appareatprædicatum conclufionis jure negari de ejusdem ſubjecto , & exindeſyllogifmum negativum conftruere modo expofitoth.4.& 5. Sed demodo,&artificio excogitandihujufmo dirationes, ſeumediosterminosvideo teeſſe ſol licitum, credisque cætera facilinegotio exfupe rioribusexpediri poffe: adhocdico firecogitan do,& fpeculandorationem ullam idoneaminve nire poteris per teipfe,&citò invenias,tuncre gulasomnes,&locatopica neglige , tantùm in tentus conftruendis fyllogifmis. Sin verò nihil occurrat rationis, &mediipræfertimſubhæc ini tia, tunc tabellam fubjectam, ſeucratemphiloſo phicam ex arte Lulliana decerptam imediorum, &argumentorummandamemoriæ fideliter,&u 1. : 1 Nota LiberQuartus. Prædi cata Bonitas, Magni- Dura abfoluta. tudo. tio. tia. Poten- Cogni- Appeti Veritas. Virtus. tib. Prædi- Diffe- Concor- Oppofi- Princi cata relativa. rentia. dantia. tio. Ex quo Quæftio- Utrùm. Quid. cujus pium. Cur. Medium. Finis. tum. 43 Felici tas. tus. 1. Majori- Æquali- Minori tas. tas. tas. Quomo Quan- Quale. Quando. Ubi. do. Cum Subje &a. Notaquantumaduſumpræfixætabella. 1. quid quideſt in rerum natura , quidquid cogitari, aut fingi poteſt,aliquo faltem nominibus primâ , ſe cunda, &quartâ linea diſpoſitis appellari poffe; 2. omnianomina,& vocabula , quæ linguamla tinam componunt ad aliquod ex nominibus hu justabulæ poſſerevocari, vel ut ſynonima , vel faltem ſenſu analogico. 3. quæftiones omnes, ſeu difputationes, quæ fieripoffunt intotaphilofophia ad aliquam exillisquæftionibus tertia lineadiſpo fitispertinere. His prælibatis pro uſu tabulæ tres ſequen tesleges obfervandæfunt. Prima lex : Singula nomina, feu terminiprimæ lineælicèt poſiti fint inabſtracto e.g. bonitas:ufurpari tamen,& ver ti poffunt, tùmconcrete,tùmadjectivè,tùmfub ſtantive : e. g. bonum , bonus homo , bona vir tus &c. idipfum de reliquis terminis intelligas magnitudo, duratio & . idemqueipfumdeter minis ſecundæ lineæ : differentia,differens,bo mo differens &c. Necfolahæc derivatio,&pro pagatio, exiisterminis fit ; verum,&alia multò amplior pereavocabula , quæ apud Rhetoresdi cuntur conjugata, ſeuderivata. Abhocnomine .g.bonitas fequentia procedunt derivata (five latine, five barbarè , quodparum refert ) boni ficare, hoc eft bonum facere) bonificans,bonifi. catum,bonificatio , bonificativum,bonificabile! Ita à magnitudine derivatur magnumfacere, feu magnificaremagnificans & , itaexreliquis, lineæ , & fecundæ nominibus,nam adif ferentia procedit differentiare , differentinns . præ cæteris verò illa tria vocabuladerivata notabisquæ deſinunt in ivum,abile, are;figni ufus. ficantenim potentemfacere, potentempati ,& ipfum facere, feuactionem ,quorum magnus eft Mine Deus. Angelus. Homo. Cælum. Brutum. Planta. rale. Acci dens. quo. Inſtru mentum. id, rationecujus aliquid verèeſt id, quod eft : ut &non ficte. Vutusest homo verè eſt homo , id, rationecujusaliquis eſt virtuoſus , ſeuperfici tur. Felicitas eft id , ratione cujus aliquis eft felix , vel quiefcit. Differentia eſt id, ratione cujus aliqua differunt , & non funt confufa in ter ſe. Concordantia eft id , ratione cujus ali qua inter ſe concordant,velconveniuntin aliquo quocunque. Oppofitio eft id, ratione cujus ali qua ſibi refiftunt , & adverſantur ad invicem . Principium eft id , ratione cujus , aliquid ex ali necujus aliquaduo coordinantur , feucohærent. quooritur , vel incipit. Medium eft id, ratio Finis eft id , ratione cujus aliquid terminatur, vel quiefcit. Majoritas eſtid, ratione cujus ali quid fuperat aliud , & appropinquat ad Tum mum. Æqualitas eft id , ratione cujus aliqua inter ſeparia funt. Minoritas eft id, ratione cu jus aliquid ab alio fuperatur & exceditur ; fed id,ratione cujus aliquidappropinquát ad nihi lum. Has explicationes,feudefcriptiones com mitte memoriæ, &exillisdiſce fimiles aliás effice re quoad alia vocabula ſimilia, vel ſynonima præ dictorum. Tertia lex : ad quæftiones in tertialinea pro pofitas poffunt revocari quælibet quæftiones ſeu concluſione , quæ unquam controverti con tingat. Ad affirmandum vero , & negandum 4 tres iftas conditiones id ipfum , quod quafi interrogando proponitur in ejusmodi quæftionibus , adverte : I. ut affirin tur id quod eft magis in G telligibile , & recta rationi conforme : 2. utne getur quidquid eft contra rectam rationem , & primo afpectu lumini intellectus repugnat: 3. ut negetur id, quod fi concedatur deftruerentur de finitiones rerum, feuprima principia, & eviden — * Secunda lex: fingulaillanomina, ſeuprædicata primæ, &fecundæ lineæ perdefcriptiones,feude finitiones quasdam facillimas fequenti pacto ex plicantur. Bonitas eſt id , ratione cujus aliquid eft bonum. Magnitudo eft id, ratione cujus aliquid eſtmagnum. Daratio eſt id, ratione cujus aliquid eſtdurans. Potentia eſt id , ratione cujus aliquid eſt potensexiftere , vel agere, vel pati. Cognitio eft id, ratione cujus aliquis homo , vel aliquod vi venseſtcognofcens (cognitione,velpropria, vel impropria,namvidereeſtimpropriècognofcere) Appetitus eftid,ratione cujusbonumeft appeti bile, &aliquis, qui vivit eſt appetens. Veritas eſt tiffimæ veritates omnibus notæ. His conftitutis accipe quot fenfus diverfos habeat quæftio quæ libet in citata tertia linea propofita. Primaquæ Itio utrum : triplex eſt videlicet utrùm res fit? utrùm agat aliquid ? utrum aliquid patiatur ? Se cunda quæftio quid : habet quatuor ſpecies : quid illa res fit in fe? quid habeat in fe ? quid fit alio ? (utrum videlicet agens , patiens , differens ab a lio ) quid habeat in alio ? Tertia quæftio quo ad primam partem exquoduplex eft: ex quotan quam àcaufa efficiente procedat ? ex quo tan quam ex partibus componentibus conftet ? eg. exquamateria ?qua ex forma? quibus ex confti tutivis ? Quo adfecundam partem, nempecujus: duplexitem eſt quæftio: cujus poſſeſſive fit : ut F2 fervus いい 44 ſervus eſt Domini; cujus derivative ? ut filius eſt patris. Quarta quæftio cur : duplicem ſpeciem ElementorumPhilofophiæ habet : curſeu propterquem finemultimum res fiat ? utpropter acquirendam felicitatem: curſeu propterquemfinemproximum res fiat ?utambu latio propter fanitatem : quinta quæstio quan tum: tresſpecieshabet: quantus mole fit ? nem pemagnus,parvus : quantus numero fit ? & re fpondetur pernumeros: quantus perfectione fit? nempeamplus ,potens &c. Sexta quæftioqualis tres item ſpecies habet : qualis fubftantialiter fit? nempe rationalis,velirrationalis,vivus velinani matus &c. Qualis accidentaliter fit ? calidus , fri gidus, albus&c. qualis moraliter fit? Juftus,pius, peccans&c. Septimaquæftio quando: triplexitem eft;depræfenti, depræterito ,de futuro. Octava itemquæftionempe ubi eſt triplex, cuireſponde tur per adverbia hic, illic , alibi. Nona denique quæſtio quomodo : refponfionemhabet per om nia penè adverbia .g. benè, hoceft, bonomodo, male, citò , tarde&c. quo adſecundamveropar teminduasdividipoteftquæftiones, videlicet cum quo concomitanter , & fimul aliquid fitvel agat &c.cumquo nempe inſtrumento,velmedioabali quoagaturaliquid.. Hæfunt leges,quæ probèperceptè,& memoriæ mandatæ, facilemaperientviamadplurimas ratio nes,&medios terminos inquacunquemateria in veniendos : quodutfacias hanc methodum inibis: Primo ſumepropofitionem , feu conclufionem, quamintendisprobare,&abeaſubjectumabfcinde, acprimòadverteadquodnam ex fubjectisdiſpoſit tisinquartalineatabulæ revocetur v.g. adhomine, adbruta, adplantas&c. adunumenimexillis cer to revocabitur, faltempertinebat adaccidentiavel inſtrumenta. II. Illudidem ſubjectum confercum fingulis prædicatisprimæ,&fecundælineæ,&eo rum conjugatis , & ſynonimis quæcunquepotes, excogitare,& attende, unde aptus,&idoneusme dius terminusad tuam conclufionemprobandam fuggeratur. III. nonfolùm fingulaprædicatapri mæ,&fecundælineæſeorfimſumpta,&quafifo litaria cum fubjecto tuo confer;fedilla eademco pulata adinvicem,&combinata,accommodansvia delicetunumprædicatuminſubſtantivo&aliud in adjectivo , ſeuunumterminumin rectopofitum& alium in obliquo. IV. conjungendadeniquecum prædicatis eſt una , velalteraexquæftionibus inli neatertia propofitis : & ita explorandum utrum idoneus medius terminus ad conclufionempro bandamelicipoffit: & plures profectòhujusmodi medios terminosdeprehendes: exillis ſeligeeffi caciorem , & illo conftrueſyllogifmum: reliquis uti poteris , vel adreplicandos ſyllogiſmos ,velad alios exintegro conftruendos. Exemplumaccipequodſequarisinhacfacillima conclufione : Jejunium estobfervandum: cujus ſubjectum,nempejejunium,pertinetadaccidentia, quiahominiaccidit&contingitjejunare: conclu fio illa revocatur ad primam quæftionem utrum nain interroganti utrum jejunium fit obſervan dum? reſpondetur affirmativè per illam conclu fionem ,quæ fic probari poteſt diſcurrendo pri mumper omnia prædicata abſoluta prima lineæ hocpacto. J. Jejunium eft aliquodbonum ſi obſervetur: ſedquodest bonum fiobſervetur; eſt obſervan dum;ergojejuniumeftobfervandum. II.Eſt ma gnumhominis bonum (omitto formareſyllogis mumbrevitatis gratia.) III. Eft faciens durare& perfeverarehomineminvirtute: fed&c.IV.Reddit hominempotentemſuperarevitia:fed&c.V.Red dithominemmeliuscognoftentem,&intelligentem: fed&c. VI. Compefcitappetitus carnis,&corpo ris: fed&c. VII.Noneftverenocivumipficorpo ri,immo juvatfervandæ valetudini: fed&c. VIII. Perilludexercetur virtusmaximèneceſſaria,quæ diciturabftinentia: fed& . IX. Eſt opportunum admerendamæternamfelicitatem: fed&c. Enti birepertosnovemmediosterminosadprobandaın conclufionem propofitam: quodfi aliqui exillis nonviderentur fatisaptiomittantur,fatis enimfu perqueeruntreliqui. Moxperge adprædicatarelativa,eaq;velcom binata cum abfolutis ,velper ſe ſolaconfer cum ſubjectotuo: do aliquot exempla, ut cætera per teexcogites. 1. Jejunium facit differre hominem àbelluis ,quæfibitemperarenonpoffunt : fedid quod facitdifferre&c. eſt maximè obfervandum ab homine ,g.&c. II.Homo perjejuniumaffimi taturAngelis àSanctis Patribus : fed&c. III. Je junium opponitur maximètentationibusDiaboli : fed&c. 1V.Eſtprincipium,&origo omnium bo norumoperum,fed&c. V. Eft medium ad ac quirendas omnesvirtutes:fed&c.& itadereliquis prædicatis relativis. Exlinea quæftionum tertiaplures etiammedii termini educi poffunt,fipræfertimjuxtalegemter tian multiplices ſpecies illarumattendas e. g. ex primaquæstione. 1. Fuit ſemper jejunium obfer yatuminEcclefiaàChriftianis: fed&c. II.Jejuni umfacithominemquietum,& tranquillumquan tumadpaffiones&c. Quoad fecundam quæftio nem. I. Jejunium nihil aliud eftinfequamexer citium virtutis temperantiæ. II. Jejuniumhabet inse mulum meritum ,&aliquam difficultatem . III. Jejunium inhomine estveluti fignum præde ftinationis. IV. Jejunium in homine habetvirtu temreddendi eumalienumàvitiis&c. Ex his vi des uberrimam fyllogifmorum meſſem colligi ex recto uſu tabulæ philofophicæ , etiam fi fingula ejus prædicata,&quæftionum ſpecies feorfim,& folitariè ufurpentur : quod fi eadem prædicata conjungeres,&combinares, multòplures indera tiones ad conclufionem tuam probandam prodi rent, v.g.jejunium eſtbonum faciens durare , & perſeverare hominem in contrarietatevitiorum: quodprædicatumex tribuscomponiturnempe ex bonitate,duratione,oppofitione Jejuniumestprin tipiumvirtutis,quaverèmajoremdelectationem gignit,quamullamundivoluptas. Quodexplu ribus aliis componitur,utper te ipſe facilèdigno fcerepoteris. Poſtremo,utquamlibetconclufionemlicetfub tiliffimam(modo illampercipias,ejusque terminos) probare , & comprobarepoſſis, hæc obſerva. Pri mò:perteipſeſtudiodomeſticomododeunapro pofitione, mododealia , quæcunque occurrerit, ſcripto conficies plurimosfyllogifmosjuxtapræ dictas leges,&tabulam; ficenimfiet utfcribendo, &deſcribendo hujusmodi ſyllogifmos aſſueſcas regulisaduſum etiamextemporaneum. 2.Omnia, quæ 1 LiberQuartus. Bonumex integracaufa, malumexquocunque 45 quæ potesvocabula, velſynonima, vel reductitia revoca adprædicatatabulæ , & ex iis repertis, & defectuappellatur: hoceſtſufficitunusdefectus, ut reperiendis indies conficies tibi ,&deſcribes in totares dicaturfimpliciter mala. dicesquosdam,quot ſunttabulæ prædicata , ſcili cet decem&octo , infcribens titulocujusque in dicis fingula tabulæ prædicata, iisque ſubſcribens Quodeft caufacaufæ, eſt etiam cauſa cauſati: e.g. avus , qui eſt cauſapatris , eſtetiam cauſa ne potis. vocabula vel ſynonima,vel reductitia,quæ repe ries : e. g. Bonitas huic prædicato ſubſcribuntur veluti reductitiavocabula,quæ ſequuntur: Opti Quidateffe,dat etiam conſequentiaadeffe. Generatiouniuseft corruptio alterius: e.g.cum produciturignis exligno, corrumpitur , feu de ſtruitur ipſum lignum. ¿titas,utilitas, honestas,estimabilitas, appeti mum,beneficientia,communicatio,diffufio,ſan naturaliter : e. g. cum corruptum eſt lignumper Aprivatione ad habitum non datur regreſſus bile, dignitas, melioratio, honor , & fexcenta alia: atque ita dereliquis. ignemnonpoteſtiterumex ignefieri illud lignum, THESIS ULTIMA. Axiomata,feuprimaprincipia,quorumplera quodpriuserat. Nihilvolitumeftquinpriùs fitpræcognitum:hoc eſt debet priusres cognofci aliquo modo ante quamappetatur. L PR quefere apudomnes receptafunt ut vera, adqueultimòrevocaturomnisargumen tatio. oderit hic brevemcatalogu texerequarun damprimarumveritatum, quæ vocanturpri maprincipia , exquibusoriginemhabentom nes aliæ probationes,quibus fyllogifmos conſtrui mus: &pleraque ſaltem cumidoneaexplicatione ab omnibus admittuntur ; ita ut cum propofitio Rei finitæ adinfinitain nullaeſtproportio. Magis, & minus nonvariantſpeciem: hoceft c.g.majorcalor,&minorcalorfuntperinde calo res fimiles inſpecie. Nondatur in rebusproceſſusin infinitum. Propterquodunumquodque taleeſt , & illud magis: hoceſte.g.fi propter fanitatem amatur medicina, magis amatur ipſa ſanitas , quam medi quæpiamnegatafuerit,ſitandemoftendatur&pro betur illam per legitimam confequentiam deduci exaliquoprimoprincipio,jam obtentafitvictoria, &adverfariuscedat neceſsè fit. Suntautemceleberrimaprimaprincipia, quæfequuntur. Quodlibetveleſt,velnon eſt. Impoffibileeſt, idem,ſeu eandemrem,fimuleſſe, &noneffe. Totumeſtmajusſua parte: Parseſt minor ſuo toto. Si ab æqualibus æqualia demas;refidua, quære manentſuntæqualia. Quæ funt æqualia uni tertio , ſunt æqualia in terſe. Numerusomnis eſt par,velimpar. Nequenatura , neque ars quidquam facere ex nihilo poteſt: ſeu , quodidemeſt:exnihilonihil fitàcreatura. Deus,&naturanihil faciuntfruftra,&otiosè. Fruftra fit perplura, quodæquè commodèper pauciora fieripoteft:ſeu,quodidemeft:nonfunt multiplicandaentiafineneceffitate. Bonumeft,quodomnia appetunt. Malumeſt, quod omnia refugiunt. negantium)noneſtmendacium. Abſtrahentium(hoceftnonaffirmantium,neque Omnebonumeftcommunicativumſui. cina. Quidquid recipitur per modumrecipientis, & juxtaejus capacitatem recipitur. Ablatâ causâtollitur effectus. Abactu valet adpotentiam. Supremuminfimi attingit infimum ſupremi e.g. fi elementorum fupremum ,&altius reliquis eſt ignis , attinget infimum cælorum,nempecælum Lunæ. Verumverononeft contrarium. Bonumbono noneſt contrarium. Nullumviolentumeftdurabile &perpetuum. Admiſſounoabſurdo inulta alia abſurda conce dantur neceſsè eſt. Duo contradictoria non poffunt eſſe ſimul vera: Duocontradictorianonpoſſunt eſſefimulfalſa. Duocontrarianonpoffunteffefimulvera. Duocontrariapoffunt eſſe fimulfalfa. Hæcprimaprincipiamandabis memoriæ, itaut inter argumentandum fubvenirepoffint pro op portunitate,nequeverò hæcſola,quætradidimus, fed quæcunque alia in decurfu commemorabun tur(eruntautemplurima) cuncta referes inhunc catalogum, uthabeas inſtructiſſimamclaſſem prin cipiorum,feuaxiomatum, quibus diſciplina phi loſophicaſtabilitur: atque hæc deelementisphilo fophiæ explicuiſſe ſufficiat. 1 LOGICO : 7 : 7. ! 11 ! houp 27 ODDOL 0360 ) + (0350 47 LOGICO-PHYSICA SE DE MODIS COGITANDI AD MENTEM ARISTOTELIS 70 TRACTATVS. DISSERTATIO PRIMA. 100 sb :0' Synopfis tradendorum philofophico Tatarsisi triennion VMpræcipuum fitmunusproces mii, ſeudiffertationis proemialis in anteceffumproponere,quæ in confequentibus dicendafunt;par eſſe duximus ſub ipſa initiaſum mam veluti totius philofophiæ, quam aggredimur , &ſpecimen dare. Revocate interiminmemoriam,quodpræ fati fumus inelementis ; triplici nempè recogita tionetotamphilofophiamconftare&abfolvi : re cogitando voces, feu vocabula ( quod hactenus fecimus ) artificio logico loqui diſcimus :recogi tantesipſas cogitationes (quodin præfentia mos limur) artificio logico difcimus cogitare : tertio demum recogitando res quaslibet ad ſcientiam rerumomniumproficimus. Idcircò logicamfa cultatemin tresveluti partes tribuimus : primam diximus logico- grammaticam (quæ & elemen taphilofophica dici poteſt ) quod grammaticæ diſciplinæ valdè ſitaffinis : cum verſet, & tractet vocabula,quæ itemverſat,&tractat grammatica, ſednobiliori propoſito fine : nempèut loquinos doceat fine crrore falfitatis ; cum grammatica duntaxat loqui doceat fine errore malæ conftru &ionis. Hanc porrò logicæ partem digeflimus ſuperioribus libris ca via, & ordine , quem fre quenter inillisinculcatum exinde repeterepotes. Secundamplacuit logico-phyſicamappellare, eâ causâ,quodde cogitationibus,ſeucognitionibus bumanæmentisagaturinhacparte:deiisdemverò diſſerit quoquephyſica, ſeu ſcientia ſpeculatrix rerum omnium naturalium quas inter principem locumhabetipfehomo,naturæ ſe ipfamprodere mmstei C parsprincepseſtanimus: animi veròſupremaqua polletvis intelligendo,&cogitando exeritur. Di verſoquidemex fine,cùmlogica,tùmphyſica de cogitationibus agit; at cùm de artificio cogitandi perfpicue, & pro dignitate difputari nonpoffit; nifide cogitationibus ipfis , earumque affectioni busaliquo uſquedifferatur ; hinc fit, ut logicam à phyſicadiſcriminare in hac parte omninònonli ceat: acproindè logico-phyſica jureoptimovo citetur Hacigiturinpartede modis ſciendi, & artificio cognofcendi dicturifumusſequentimethodo ; da imus differtationes proemiales , quæ potiffinum neceſſariæ argumentopropoſito viſæ funt: easque quantum ſalvaconfuetudinelicuit, non præpofte ras,adquarumnempèintelligentiamfitopusaccer feredemedio,&profundo Philofophiæ poftulata, &ſuppoſitaTyronumingeniis intoleranda.Diſſer. tabimus ergo fubinitium ; An poſſibile fit aliquid ſciri ab homine in hac vita mortali (fruftraenim difcuterentur in conſequentibus modi ſciendi ſci entia deſperata) deinde quæretur an poſſibilefit omnia fcire , quæ ſciri poffunt ? Quomodo fit poffibile ſcire aliquidhomini in hac vita mortali ? Andetur aliquodartificiumad hocipfum ?ex qui bus conſtet illud ipſum artificium: ejus appellatio, &explicatio,quæ fit? & inquibusverſeturpotis fimùm. Anhoc artificium, quodlogica nuncupa tur, fit neceſſariumadſciendum,quod ſciripoteft? Anſcientiæ nomen mereatur ? Hisabſolutis, in quibus ſtatueturlogicamexhi 1 beretres præfertim modos , feu artificia ſciendi: ſatagentis abfolutiffimum opus : hominis autem T quorumprimum diciturdefinitio : pro hujus in telligentiaabſoluta diſſerendumopportuneeritde 4 : . modis 48 modis diverſis cogitandi,&præfertimde illis,qui DiffertatioPrimaLogico-phyſica. bus res inſenſibilesper alienas ſpecies ſenſibiles, res plurimaspermodumunius,remunampermo co- metaphyficam,alteramPhyfiologíam ,ſeuPhy ficamgeneraleminfcribimus:illa logicæ continua dum plurium cogitamus ,quod vulgo diciturde præcifionibus ,de univerſalibus , & prædicabili bus. Secundusmodusſciendidivifiodicitur, cujus occafioneplurimaſcitu digniſſimadefecundamen tis operatione,&propofitione mentalidifputan tur. Poftremus&tertius modus ſciendiargumen tatioeft,propterquamplures verſandæquæftiones utiles defyllogifmo,&illatione : acdemum defru Au,&effectuhorum modorum ſciendidifferen dum:nempedeſcientia ipſa,devirtutibuscæteris intellectus , de ſcientiarum omnium objectis,de practico & Ipeculativo,de opinione,& reliquis cumAriftotele loco magis idoneo,quaminproe mialibus diſceptamus. Atqueita abfolviturlogico-i phyſica,feu anatome fatis minutacogitationum noftrarum. tur: hæcfinceram,&quantumeffepoteritàme taphyſicaſeparatamrerumcorporearumtractatio nem,generalemtamen,perfequitur. Quareabſtracta,& avulfaàfenfibus argumenta hæc: exiftentiarerum,non existentia, modus, locus,tempus,quantitasinPhyfico-metaphyfica verſabuntur : atque ita Metaphyficailla fublimis facultas, quæin contemplandohæretobjecto, ſeu arguinento communi& corpori,& fpiritui,& ab utroque per cogitationemabſtracto , tùm logica, tumphyſicæ immixta,& inferta,quodexuſuuti litate attentâjamprideminductumeſt,extotoferè abfolvetur. Phyficageneralis poftquamde corporis natura &idea,deque corporum ortu dictum fuerit: ar duum ,&implexum argumentum ſuſcipiet ex ⚫pendendum,ineoque diu continebitur: illudpor ExcipitLogico-metaphyfica,ficappellata,quod tùmlogica,tum metaphyficajure communidere bus abſtractis cogitent,& recogitent. Quia vero hoclocononampliùs de modisſcienditractaturi roeſtdecaufis , &principiis rerum corporea rum, acprimò quidemdeprincipiis intimis , ex quibuscorpora naturaliaconſtantagendum. Cùm vero hic locus eruditionem philofophicam non ſumus;ſedſcientiam ipfamrerumomniumingredi- minus quamſpeculationemexpofcerevideatur, in emuriis modis inſtructi;rationemhicredderelibet methodi, quam ineuntes eo lococonftantertoto retinebimus triennio: ea vero methodus eft illa ipſa, quam natura fingulos homines docuit : ita enim formati,factiquelumus,utderebus quibus que ſcientiam habere, &abfolutam cognitionem credamus eum , quinon modo illarum effentiam dialectico genere,& differentia concluſam nove rit,verùm etiamquamplurimas earundemproprie tates,feu attributa,ſeu adjuncta, ut variivarielos quuntur, percalluerit. Adamantis, e.g. ſcientiam haberenondicam,quilogicamdefinitionem ada mantis duntaxatinpromptuhabet, & reddere ex temporepoteft,&contraobjectantium ſophifma tadifputandodefendere; at ille ſcienshujusmodi gemmarum eft,qui tumeffentiam, tum triginta, aut alia idonea ſumma,proprietates adamantuin perſpectas habeat : funiliter quantum adplantas, adbruta,&adcætera omnia,quæ inmontemho mini ſciendi cupido venire poffunt. Etenim rei cujusvis ſcientiaeſtveluti in circulo pofita: cujus centrumeffentia complectitur,ab eaquetanquam radii undequaque proprietates ſparguntur. Hoc itaque potiffimum affectamus in his difciplinistra dendis,eaque propter tota philoſophia itanobis digeritur,utde fingulis perinde,atquede omnibus unacollectis naturaveſtigemus inprimis,&quan túmnobis licuerit plurimas proprietatesprofera mus inmedium,autfaltemviampronam,&faci lemſternamusprolaturis. Quodutfiatdiſquirendaordinefuntlatèpaten tiamaximè,&generaliahumanæmentis objecta, fen cogitata: idque per gradus fuos multiplices, qui àlogica inphyficamusqueporrigentur. Sunt porrò,quosLogico- metaphyfica complectitur: intelligibile, univerſale, ens relativum,ſubſtan tia,accidens: atquehiclogicaſiſtet&primusphi lofophorumannus. Inſecundo ita ſervimusconfuetudini ,& ufui ſcholartumjam recepto;utnulla indeneceffitas in ducatur methodumpropofitamabrumpendi. Pro ptereabipertitamphyficam damus: unamPhyſi illamnonillubenter excurrimus ,&plura , diver ſaquephilofophorum,tumveterum, tum recen tiumde compofitionecorporumplacita,quævo camus ſyſtemata, recenfemus,utcenfurâperipate tica defingulis habita, inAriftotelæo tandemomni jure fiftamus. ItaquedeſyſtemateEpicureo , co que reſtituto, &emendatoàPetro Gaſſendi : de excogitato aRenatodesCartes:deAnaxagoræo: deElementari:deChymico,eoq;duplici:dePeripa teticodemumjuxtainterpretationem P.Honorati Fabri totidemdiffertationibus agitur , aſſertoque peripatetico latinæ confuetæ inſtituuntur in lo controverfie. Deinde principiaextrinfeca rerum naturaliumdifquirentur,&caufa efficiensmulti plicidivifione adcorporeamdeducta,copiampro prietatumamplamfubminiftrabit: quam excipiens demotulocali,deſtatibus corporum, &qualitati busnecindiligens,necinjucundapertractatioPhy ficamgeneralemabſolvet. Moxfequiturphyſicaparticularis,eaque multi plex,proobjecti &argumenticorporeilicèt,diver fitate partita: videlicetprimademundocorporeo, feudetota compage univerfi confideratâ potiffi mumfecundummaximosglobos,exquibus com ponitur: quare evolutis, quæpropriafuntMundi collectimaccepti: deMundiproductione,adeóque de opereſexdierumattente,&exprofeſſo:mox deGlobomundano terraqueo ſecundùmutramq; ſuperficiem ſolidan , & liquidam:deeodem fub terraneo,deMeteóris,&fuper terramfublimibus : deglobis cæleftibus fingulatim pertractabitur. Se cunda,decorporeelementari. Tertia,de mixto corporcoinanimi. Quartade corporeanimatove getabili,&vitaplantarum. Quintalde corpore ani matoſenſitivo&vitabrutorum: quorumomnium minutius ſaltem,&patientius,quam moris fit tra dendorumaccuratioremfyllabumhucinferre non vacat. Cæterùmuniverſamſcientiamde corpore, &rebus corporeis unus non capit annus;unde prædictorumpartem poftremam,ſedfortèjucun ditate, &dignitatepræcipuam inpartemanni ter tiifeponimused Reli Synopsis tradendorum. Reliquum autem anni illius occupabit ſcientia defpiritu,ſeuTheologia naturalis ,aut fi mavis 49 tentiæ, utdicitur,adextra:videlicet,deDeocre Metaphyfica quantò præftantior phyſica ſcientiâ decorpore,tanto tractationis ſpatio minor illa: magnamvidelicèt illius partemjure confuetudinis fibiafferuereTheologiſupernaturales. Itaquede ſpiritu generatim agendum primo: moxdeſum moſpiritu,videlicetDei exiftentiademonftranda nonunavia : effentiaquantum naturæ lumini fas eſt inveſtiganda: inter divina attributa illudenu cleatius meditamur,quodinTheologia fupernatu rali nonitaexprofeffo confideratur:Omnipoten tiamvidelicet:cujus veluti definitionem, &quaſi proprietates poftquam deſignaverimus; de termi nisdivinæOmnipotentiæcontroverfisfuse diſqui rimus: nempe de objectis illis , & cogitatis,quo rumposfibilitas apuderuditos in ambiguo eſt. Atq; hocloco colligimusquidquid de posfibilibus , & imposfibilibusper totamphilofophiam communi terſpargitur.Pofthæcde exercitiodivinæomnipo : ante,confervante, concurrente cum caufis fecun dis tumliberis, tumneceffariis:atque in histracta tiophilofophicadeDeoconcludetur. Sequiturdeſpiritunon ſummo:& inprimis,fed brevius de intelligentiis, feu Angelis: deinde fu fiùs de anima rationali, cujusimmortalitas demon ſtranda: vires,&facultates difcutiendæ;tumquas exeritanima exiſtens inhumano corpore,&ho minemcomponens ; tumquibus pollet ſeparata à corporis conjunctione. Quoniam verò , quæ vim intelligedi ſpectant indecurſu philofophiæverſata jamerunt;ultimas operis hujus lucubrationes im pendereeſt animusvoluntati, ejusquefunctionibus liberis præfertim exponendis , ubi exethicis , & moralibus plura devirtutibus, paffionibus, vitiis, illuddenique,quoddeultimohominis fine&bea titudineibi diſquiritur:atque ita in confpectu feli citatis naturæ viribus debitæ ſcientiæuniverſa na turalisaufpicatisfimo fine concludetur. DISSERTATIO II : Utrumfitposfibilisfcientiahumana propriinominis. 1 Ruftra de modis , & inftrumentisad comparandamfcientiamaccommoda tis diſſerere aggrederemur;nififcien tia posfibilis effet : propterea hæc Differtatio præmittitur celeberrima pud antiquos philofophos : fuere enim infignes æteroquiphilofophi,qui negarunt ſcientiameffe posfibilemulli hominumlicetingeniofo ,& indu Itrio, fedomnia effedubia , atque incerta, nilque certo, & evidenter ab ullo mortalium fcitum,un quam eſſe, autſciripoffe. ItaPlatoniciilli , qui Academicidicebantur in plurespoftea ſectas habi taratione temporum,& doctrine diviſi , vel Aca taleptici dicti ,hoc eft nihil certò comprehenden tes : vel Sceptici, hoc eft confiderantes : velPir phonici à Pirrhone Elienfi acerrimo hujus ſectæ propugnatore. Dehisplura Ciceroacade.qq.li.4. &multoplura,&inelioraD.Augufti: inlib: contra Academicos,&exprofeſſoſextusEmpiricus. Pla cetporrònon una ex ratione hanc initio verſare quæftionem:tumquodapudRhethores,&Philo fophosjuxta fueritpervulgata,&velutinutroque foro acriter olim , & luculenter difceptata : tum ; quodnoftra memoria viri nonnulli ſcepticorum placita in vitam, & pretiumrevocare vifi fintnon minore probitatis , & religionis periculo , quamli terarum. SECTIO PRIMA. Explicationes,&Poftulata adhanccontrover า Siamnecessariapremittuntur. QVædicimus inpræfenti Sectione ſunt veluti fundamenta,dequibusmoveriquæſtiononde bet,vel enim explicantvocesneceſſarias adquæ R. P. Ptolomæi Philoſophia; ſtionempropofitam,&apud geometras definitio nesappellantur, vel fupponunt&poftulant fup poni, autdari aſſeita autevidentia, autalibidifpu tanda,indeque dicunturpoftulatautrumquemore mathematico ad difciplinas tradendas,accommo retinere curabimus: datisfimo, quem proindein confequentibus quoq; 1. Cogitare,& cogitatio quid fit, & quotuplex exth. 5.1. 1.ele.conftat.Judicium aliud eftaffirma tio aliudnegatio,utexlococitatopatet,unde utra que fitvera,vel falfa 1.2.Elem.initiohabetur. II. Prædicta intelligenda ſunt tam de mentali, quàmde vocaliaffirmatione,ſeu negatione : men te enim, & cogitando affirmas, &negas non mi nùs, quàm loquendo. III. VeritasJudicii eſtconformitas ,feu equali tasinterjudicium ipsum,&remjudicatam,quæ res dici folet objectum ipfiusjudicii,&declaratur his verbis,ficutjudicasitaest. IV. Scientia, feuſcire (quod idemth. 28. 1. 1. ) eft affirmatio, velnegatio nonfolumvera ,fed certa, &evidens :hoceftitaindubitabilis,utnon posfit,qui per primam operationem intellectus ap prehenditterminos hærere , aut dubitarequin ju dicet. V. Certitudoſcientiæeſt conſtantia ipfa in af firmando,vel negando,propterquam nonpoteft ſciens hæfitare , aut dubitare: Evidentia ſcientiæ eſt illa claritas intellectualis ( deductâ metaphora ab eo,qui apertisfimis oculis aliquid videt, & quafi evidet)perquamintellectus veritatem indubitabi liter cognofcit,&percipit. VI. Scientiatriplex: unadicitur ſcientiaexter minisperſenotishæceftcumapprehenſoſubjecto G &præ 1 t : 50 &prædicato alicujus propofitionis ſtatim rapitur DiffertatiofecundaLogico-phyſica intellectus adjudicandum certo,&evidenter: fo let quoque appellariſcientiacujuspradicatumest de rationefubjecti, itemſcientia ex terminis im mediatis: ita fcimus omnia prima principia : ita quidicitur cognofcereperſpeciesalienas, exfeq. Differt. 12. Refp.2. omittomaj. (omittuntur, &nonconce dunturpræmiſſæ objectionum, quælicet fintfalſe, adremtamennonfunt)& negomin. etiamillaquæ experimentaliter ſcimus : c. g. no ſtram exiſtentiam, noftras fenfationes &c. VII. Alteraeſt ſcientiapermedium terminum diſtinctum : quæ diftinguiturinduas: quarumpri madicituràpriori: ſecundaàpoſteriori: illa de ducitur ex mediotermino,quiſignificat aliquam veram caufam rei, quæ fignificatur per terminos conclufionis: at ſcientiaàpofteriori eſtcujus me dius terminus fignificat effectum, &termini con clufionis fignificant caufam. VIII. Opinio,feuopinarieſtjudicium affirmans, vel negans, cumaliquafufpicione , & formidine, neforte fit falfum: plurimum autemdiſtatopinioà fcientia. SECTIO IL Conclufio. Homoplurimafcirepotestinhacvitamortali:feu eftpoffibilis fcientia humanaplurium verita tuminhacvita. Robatur conclufio diſcurſu ſequenti : Poteft Phomo homo inhac vita mortaliplurima affirmare , vel negare certo , & evidenter :fed affirmare certò,&evidenter eſtſcire : g. homo inhac vita mortaliplurima poteſtſcire. Minorpræmiſſapatet exn.6. ubi explicoquidfitſcire. Majorpræmiſſa fi negetur fic probatur. Potefthomocogitare,& apprehendere, v. g. quod bis quatuor funtocto: quodfi foleſtdieseft,&itade fexcentis aliis: ita utnonposfitdubitaredeveritate:fedquipoteſtita cogitare, &apprehendere poteſtaffirmare certò, &evidenter ; g.poteft homo inhacvita mortali pluraaffirmarecerto , &evidenter. Probatur 2. concluſ. Plures homines de facto plurima ſciunt, eaque judicant affirmando,velne gandocertò,&evidenter , hoc eft indubitabiliter, ledab eoquod eſt,ſeuabactuvaletadpotentiam, exth.ult. 1. 4. elem. ergò plureshominesplurima poſſuntſcire inhacvitamortali. Audideniq; D.Auguftinum contraacademicos ita difputantem : Muitafunt, que academici in dubiumrevocarenonpoffunt:qualeestillud:fcio mevivere, autcogitare:ubinecdicipoteftfortas Sedormis, nefiis , &infomnis vides : quia& dormire,&infomnisvidereviventisest, SECTIO III. Objectiones,Jeu argumenta quain contrarium afferripoffent diffolvuntur. QB jectio 1. Quidquidhomocognofcit inhac vita mortali,illud ipfumantea percipitſen fibus externis : videlicet,vel auditu, vel viſu, velalterofenfu:fednihileorum quæhomoperci pitfenfibus poteſtſcire: g.nihil eorum quæhomo cognofcitin hacvitapoteſt ſcire. Reſp. 1. ne. ma.quæ falfaexindeeſt,namhomo cognofcit&cogitatetiamde illis quæ nonpercipit ſenfibus, nempe Deum , Angelos, animampro priam: quæ objectaſenſibus externis ,puta, ocu lis, vel auditu fentirinon poffunt: cognofcit ifta quidemhomo permodumquendam ſymbolicum Contrareplicabis 1. Nihileorum quæhomoper cipitſenſibuspoteft affirmare certò ,&evidenter: g.nihileorum,quæ homopercipitſenſibuspoteſt fcire. Refp.ne.antec. Cont. 2. (probando nempè antecedens nega tum)ſenſusſuntfallaces,& fæpè repræfentantfal. ſum: fednihileorum, quæ fallaciter repræfentan tur&percipiunturpotefthomo affirmare certò & evidenter: g.nihilcorum,quæ homopercipitſenſi bus poteſt affirmare certo,&evidenter. Refp.ne. ma.ratio negationis eft : quia ſenſus non fallunt, ſed intellectus,&mens noſtra aliquando fallitur, quia resperceptas ſenſibusnon benè examinat, & confiderat,&idcircoquafiæquivocatur. Cont. 3. Oculus dum videt baculum fubmer ſumin aqua dimidium, videt illumveluti fractum: dumvidet ſtellasvideteasvelutiminimas ſcintillas: attamen funt maxima corpora &c. g. fenfus funt fallaces: Refp.ne.min.rationemaudi exD.Augu ſtino, qui (lib. 3. contra Academ. cap. 9.) ficait: Prorfus verumest,quodderemo in aquaoculivi. dent: namcausa accedentequare ita videatur, fidemerfusaquaremusrectus &nonfractus)ap pareret; magis oculos meosfalfarenunciationis arguerem; hocdeturrium motu: hoc deceteris innumerabilibus dicipoteft. Etlib.de veraReligio neidemAuguft.cap.32.repetit:Siquis remumin aquafrangiopinatur,&cuminde auferturinte grari,non malumhabetinternunc um (fcilicet oculivifionem)fedipfe malus estjudex. Objicies 2. Nemoſcit,nififciatſe ſcire : ſedne moſcitſeſcireillaquæpercipit fenfibus,ergò nemo fcit abfolutè illa quæpercipit ſenſibus. Refp. conc. ma. quæidem fignificat,ac idquodeſtſcire certò, &evidenter: qui enim itaſciteoipfoetiamreflexd quantumſatis eſtſcit ſeſcire,indequevenitindubi tabilitas ſcientiæ: negoautemmin. Cont. r. Omnes ſenſus poffunt falli,vel faltem dare occafionem errori : fed&c. ergo&c. Refp. dift.ma.omnesfenfus fimul fumpti , &percipien tes modo fuo eandem remdare poffunt occafio nemerrori ne. ma.;omnes ſenſusfeorfim,&diſtri butivefumpti &c. conc.ma.&ne. min. eſt evidens quod omneshominis fenfus experientes non ſe mel, fedfæpè remeandemdarenonpoffuntocca fionem errori , utpatetin remo inaquademerſo, qui licet oculo videatur fractus , attamen tactu deprehenditur integer. Alioquin, ut aitTertul lianus, fiſenſus omnes, aut fenfationes,quæ plu res unameandemque remſentirepoffunt , etiam fimulſumpti, & cum adjumento judiciiexoccafio neſaltemfallere poſſent: culpanduseffetCreator quitamfallacesinternuncios(hoceftipfosfenfus) nobisdediſſet. Objicies 3. Nihilpoteſt homoſcirepercauſam: ſedſcientiaeft cognitiopercaufam: g.nihilpoteſt homoſcire.Refp. omittomaj. quæ eft falſaexfect. tiaomnis eftcognitiopercauſamne. min.ſedſcien 1. n. 10.de ſcientiaàpriori: &diſt. min.ſedſcien tia aliqua(nempèſcientiaàpriori)eftcognitioper caufamconc, min,&ne,confeq. : Objic. Depoſſibilitatefcientiahumana. &impresfiones fenfuumfuorum;prætereatamen 51 Objic.4. eſtohomoſciatpaucahæc: ſe exiftere, tur ab aliis evidentervera: g.quilibet dubitareju nihilaliudſcirepoteſt:g. ſcientiaproprii nominis possibilisnoneft. Refp.ne. antec.quænampræ terillaſciat,aut ſcireposfit homo mortalisexfe quentidiffertat.patebit:quodinterim certum: plu raaliafcirepoteſt. Contra 1. Hominis intellectus cognofcit fal temaliquando lumine fallibili , &deceptioniob noxio : ge nunquam eſtcertusinullocafu ſein fallibiliter fcire , & cognofcere. Refp. diſt. an tec, lumine fallibili circa omnia objectane: circa aliqua, & etiam plurimaconc.&negoconfequ.: quodſcirenonposfitomnia,do: quodomniane eeſſariò nefciat,falfisfimumdico. Cæterumcum evidenter, & infallibiliter ſcit aliquod objectum ſcit ſe ſcire ex dictis: adeóque eſt certus in co caſu ſecognofcere lumine,ſeu (ut metaphoram explicem) modo cognofcendi indubitabili,&in fallibili. Contra 2. multi ex obſtinatione, & errorefi bi perfuadent quædam eſſevera , quæ reipfa fal ſaſunt,tantacertitudine, ut nonmajoriaffirmen repoteft,num exobftinatione,&errore,anex evidentiævi aliquid affirmet. Refp.cone, antec. &negoconf.etſi quandoquecontingat obſtina tos ,&errantes quantum ad eſternos effectus: perinde obfirmariinſuis placitis erroneis , acfa pientesinevidentibus cogitatisfuis; attamen ani ma,&intelle&us ſi diligenter attendat,&fecum habitetpatentiffimè difcernit diverfimodè intrin ſecus ſe habere, cum judicatexvera ſcientia;ac dumaſſentiturex obſtinatione : quemadmodum licet quoadeſterna plures perverſi perinde , & quandoque impenfius gaudeant , &exultentin rebus peffimis ; acvir probusdeconfcientia vir tutis ,& benefacti ; nilominus anima clarisfimè difcernit inter bonum virtutis , &delectationem operis flagitioſi : undePoeta (6.Æneidos )repo fuitinterpænasinferorum mala mentis gaudia: tantumabillis difcrepantexinterna ipſius animæ impresſionebonamentisgaudia : Simileintereſt difcrimenex lumine naturæperſpectissimuminter evidenterab intellectuſcita,&exerroreobſtinate enunciata. DISSERTATIO III. Deducitur non eſſeposſibilemſcientiamhumanam univerſalisfimam de ominibus , quæ cogitari poffunt. Rrorfubinde errori opponitur,utvi tiumvitio : proindè fuereintervete res,quidicerenthominemomniaom ninoſcibilia fcire poffe,atqueadeòde nulla re dubitandum eſſe àPhilofo pho , fedomnia afſſeveranter affirınanda,velne ganda:appellabantur Dogınatici,quafi cunctaas ferta fua pro indubitato dogmate venditantes. Sed manifeſtè ,&breviter redarguiturhic error. Homoinhacvitamortalitantumpoteſtſcire,vel exterminis immediatis,velper mediumterminum Quare ex antecedenti, &præfentidiffertatione colligohocpronunciatum: homoinhacvitamor tali,neque omniaſcirepoteſt, nequeomnianeces ſariodebet ignorare: mediumeruditionisiterda tumeſtnobismortalibusingredi. SECTIO UNICA. Diftinguunturobjecta,quaſciripoffuntàſapien teinhacvitamortali,&fcientiahumanain 4 Cire tantummodo illa quæ omnes homines diſtinctum ; ex diſſert.anteced. ſect.1.n.9. ſedne queexterminis immediatis , neque permedium terminum diftinctum homo in hac vita mortali poteſt ſcire omnia: g.nullomodo poteſtſcire om nia. Minorpatet per innumera exempla, cujus modieſt illud: quod numerus ſtellarum fit par, aut impar,& fimiliter numerus arenarum maris : quodfluxus , &refluxus maris fit potius abhac cauſa, quamab alia,&innumera aliaobjecta, ſeu res cognofcibiles , quas non minus obfcuras , & reconditas nullushomo naturaliter ſcirepoteft , velex terminisimmediatis,velpermediumtermi numdiſtinaucerto &evidenter copacto,quoſcit: bis quatuoreffeocto: ſedadfummumpoteſtdeil lis differereopinativè, &probabiliterjuxtaexpli cationemopinionis,exdiffert.ant.n. 11.quemad modumde illis iisdem objectisdifferemus inde curſuphilofophiæ quantum fieri poteſt laborantes rerum illarum veritatom ficubi latet inveſtigare, claſſes tribuitur. S vulgò ſciunt,noneſtPhilofophi: atverò ex illis ipfis notisfimis cuicunque mortalium, vel utipergradusad ſcientiam plurimarum rerumas furgere , quæprimoafpectuprorfus incognitæ,& inacceffe videbantur ; hocenimvero ſapientem, &Philofophum facit. Adnotabis igitur primò, eſſe quædam objecta, ſeudicere mavis veritates (quodidem)quæjamàſapientibus, faltemàqui busdam , certo , & evidenter , & indubitate fciuntur : uti funtprima principia ,&aliapluraà priori, velàpoſteriorijam fatisperſpecta,&evi dentiainomnibusdifciplinis. Secundò aliæquæ damveritates nondumillæquidemab ullo ſapien tumſcitæ,&cognitæ funtevidenter,&indubita tè : quætamenpoterunt repetito ſtudio , &ex perientia ab hominibusaliquandofciri: hujusmo di ſuntpluraè rebus naturalibus , & fenfibilibus, earumquecaufis,proprietatibus&c. Tertiò: plu rima alia verò funtadcoſecreta , & feparata ab G2 homi 52 hominismortalisintelligentia;utdeillisindubitate, DiffertatioQuartaLogico-physica evidenterque ſciendis omninò deſperandumfit in hacvita.. Quibus pofitis animadverte , ficuti collectio, &clasſis omnium hominum appellatur homo, &clasſis omnium animalium dicitur animal (ut ex arbore philoſophica th. 46. 1. 1. Elem.) ita omnium fcientiarum collectionem,& claſſemfii entiamdici:recole autemexdiffer.2.n.6. ſcien tiameſſejudicium certum, &evidens: quotigitur hujufmodijudiciatotſcientiæ: itaquecollectio,& clasſis harum omnium, five exiſtantdefacto,vel poffint exiftere, itemque five hujusmodiſcientiæ fintexterminis,vel àpriori,velàpoſteriori,jux tanotataloco citato, collectio, inquam, omnium harum Scientianuncupatur,uticlasfisomniumho minum,velilli exiſtant, velextiterint ,vel exiſtent, veltantuin posfintexiſtere diciturHomo. Por ròquemadmodumclasſis omniumhominum divi dipoteſt in variashominum claſſes rationediver ſæcorumpatriæ:indeclasſis corumhominum,qui natifunt, vel naſcentur in ItaliadiciturhomoIta lus,vel fimpliciter Italus&c. non disfimili pacto collectio, feu clasſis , feugenus univerfalisfimum, quodappellaturfcientia, dividitur in alias claſſes minores ratione quodammodo diverſæ patriæ, quamincolunt: fcilicetratione diverſi argumenti, feumateriæ, feu mavisdicere objecti, circa quod verfantur. Propterea collectio ſcientiarum , quæ contemplantur res ſenſibiles , & naturales dicitur Phyſica: collectio verò earum,quæ verſantur cir caresincorporeas ,&fpiritualesDeum,Angelos, AnimasſeparatasdiciturTheologia naturalis: col lectio autem omniumſcientiarum, quæ pro obje &ohabentresuniverſalisfimè confideratas&utdi ci ſoletinabſtracto:v.g.ensutfic,ſubſtantiamut ficdiciturMetaphyfica: atqueitade collectionibus aliis fimilibus ſcientiarumalibienumerandis,&no minandis. Denique notabis æquivocationem late rein hoc vocabulofcientia: quandoque enim fi gnificat unumjudicium verum certum,& evidens noftriintellectus : quandoque deſignatclaſſem, ſeu collectionem plurium hujusmodi judiciorum,feu ſcientiarumparticularium. DISSERTATIO IV. Deartificio ſciendi ,quod Logica nuncupaturà fa pientibusexcogitatoadfaciliùscompa randas ſcientias. ONeſtidemposfibile, acfacile: pro N inde licet fit possibile homini ſcien tiam aliquam comparare ; idtamen fummoperèdifficileeft, quialatetve ritas plurimis involuta tenebris ,nec oculis aut mentimortalium ſeſe aperit, nifi arte,& induſtriâ reveletur. Idcircò excogitavere ſapien tes artificium ſciendi, cujus opefacilè,&expedite compararipoffent ſcientiæ. : I. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulatapramittenda. Omine Artis intelligitur collectio quæ A N dam præceptorum, ſeu regularum, quæ excogitatæ funtàſapiente quoadfacien dumaliquodartefactum: &artifexdiciturille,qui callet ea præcepta, regulasque, illisque pro oppor tunitate ad artefactum efficiendum ſcit,&poteſt faciliter uti. II. Collectio tamen præceptorum , & regula rum in ordine ad rectè,& virtuosè ( fic enimlo quiquandoquephilofophofaseftadclaram brevi tatem)adrecte,inquam,&virtuosèvivendumnon diciturars: fedPrudentia: necbenè,&virtuosè vivere,aut obedire præceptis hoc ipſum præfcri bentibus dicitur artefactum , aut artem exercere: quareiſta diftingues diligenter. III. Prædicta numero primo intelligenda funt hon folùm de artibus illis , quæ valde externæ funt, &utitadicammateriales: e.g. arsſculpto ria,pictoria&c.(quæ folentdiciartesfactiva, relinquentes opus: hoc eſt artefactum , postfe, hoceftpoft ipfum actuale exercitium artis) ve rùmetiamdeartibus quibusdam , quæ interiores, &reconditæ magis funt,&quaſiſpirituales, (quæ folent appellari artes activæ , & non relinquen tes artefactum poſt ſe : quia hoc ipfum confiftit in ipfo actualiexercitio artis:) e. g. ars loquen di,arseloquendi, ars memoriæ, ars ingenii. IV. Arsingenii , feu ars fciendi, feu' instru mentum &organumfciendi,feudeniqueLogica, velDialectica , Synonima funt diverſa, acunum idemque fignificant: fignificant autem collectio nemregularum, feupræceptorum , quæ fi obſer ventur ; infallibiliter docent tùm modum nun quam errandi in cogitando ; tùm facilè plurima ſciendi: hæcautem præcepta quicallet, &iispro opportunitatefcit ,&poteft faciliteruti , dicitur Logicus. V. Inventaeſt arslogica proportionali modo: atque inventaeſt arsgrammatica, nempeufu, & obſervatione ſapientum: quodfic explico. Idio mata , ſeu linguæ fuerunt ante artemgrammati cam,priùsenim homines loquebantur ; quam ar tificiosèdifcerent vitare omnes errores inloquen do. Proceſſu temporis fuere viriingeniofi,&at tenti rerum omnium obſervatores , ex quibus unus , velalter diligenter animadvertere incepit : modum Deartificio logicoſciendi..... modum,quohominesinterſe loquerentur,&pri VIII. Hæcautempræcepta,ſeuregulæmagna 53 J mò obſervavit quosdam homines in loquendoer rare, acproinde àcæterisderideri: errareautem expartejamexpofitæanobis ſuntinelementisper exempla,ut facilius præciperentur : quæ quidem nonexalio capite , nifi quia vocabulaproferrent exemplafacileperteipfeintotidempræceptapos disfimiliter , ac cæteri communiterhomines: inde excitatus vir ille ſapiens notavit varias fimilitudi ſis convertere : exemplaitemdediinterminisvo calibus;quia notiores ſunt : cæterumcommunes nes,& disfimilitudines vocabulorum,atque inde ſuntillæregulæ , &præcepta, immòmultòpotius deprehendit facilè poſſe omniavocabuladigeriin inftituta funtproterminis, propofitionibus& illa quasdamveluticlaſſes:quodipſumaggreffuscon tionibus mentalibus ,nempecogitationibus. Inde fecitexclasfibusvelutiarboresgrammaticales,cu jusqueclasſisproprietates adnotavit, exceptiones tamenduplexlogicaeſt, mentalis una,aliavoca lis ,una docethominemſecum loqui cogitationi adjunxit, acdeindemodumconjungendi,&con busfuis;aliadocethominemloquicumaliishomi jugandi, ſeuconftruendivocabula cumvocabulis advertit,& ordinavit:atqueitaregulas condidit& artemgrammaticam. nibus vocabulisfuis. IX. AudideniqueD.Auguſtinum,quihæc ipſa, VI. De artificio logico fic accipe :hominibus naturadatumeft cogitare&ratiocinari:hocnatu raliter poffumus non minùs immò multomagis, quam ambulare , nutriri&c. Etenim inhocipſo difcrepantvocabula àcogitationibus, illaenim ex arbitrio , & placitohominum vimhabentfuam; iftæ ànatura. Cæterùm poft adinventam artem quædiximus multo antedigefferat,quoad inven tionemartislogicæ poft adinventam grammaticam lib.2.contraAcademicoscap.13. Hacigiturra tionejamperfecta diſpoſitaquegrammatica; ad monitaeft(mensſapientis ) , quærere , ac atten derehancipfamfuamvim (feuvirtutem,) qua pepererat artem (grammaticam),nameamde finiendo,diftribuendo,colligendoquedigefferat,at grammaticam, fuerealii viriſapientes, qui adre cogitandas humanas cogitationes,&modumco queordinaverat:quomodoergòtranfiret adalia fabricanda; nifiipſa mensprius quafifuaqua gitandi ſetotos dederunt. Adnotaruntitaqueplu res homines quandoque approbarefalfaproveris, &quandoque negare vera pro falfis ,&fimiliter nonnullos fibi contradicere negantes idipfum, quod fub vocabulis ſynonimis attırmaverant,at que ex eo redargui abaudientibus,&parvifieri: inde veluti per occafionem examinare cæperunt viri ſapientes, curhomines tàmfacilèprolaberetur inerrores&falfaadftruerent?&obfervaruntquæ effet natura intellectus humani,quomodo cogita ret: adverterunt maximè abhorrere àconfufione, &ordine plurimum delectari : alia ex parte res omnes,quæfunt inmundoviderivaldèconfufas, atque permixtas: præterea vocabula , quibus lo quimur, effe æquivocationibus plurimis obnoxia. Quare utremedium pararent incommodishuma næ mentis, exemplo artis grammaticæjam reper tæ , quædocet-conftruere vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi; excogitarunt artem a liam nobiliorem , quæ certisfimis, & infallibilibus regulis , & præceptis , iisque deductis ex primis quibusdam principiis certis , & evidentibus do ceret construere cogitationesfine errore falfita tis- VII. Porrò præcepta hæc ,ſen regulæ(quod idem eſt)revocanturad tres claſſes: quia nempe tribus modis una cogitatio poteft conjungi,&co pulari cumalia,idquecum aliqua faltem tacitafal fitate,velveritate. Primaclasſisdocet conftruere ferminos complexos , fiveconjunctos, ſeumavis dicere complexas apprehenfiones,inquogenere c.g.malaeſt hæc conſtructiologica,Homo equus: namfiexplicetur inſenſu termini concretati (de quodixith.48. n.6.1.1.elementorum)huncreddit fenfum,Homoquiestequus:&itadefimilibus.Se candaclaffisdocetconſtruere propofitiones, five judicia affirmativa , autnegativa, in eoque genere prava eftconſtructio,Homoeft equus:Tertiaclas fis præceptorum logicædocetcoſtruere argumens tationes,ſeudifcurfus,feutertias operationes intel tellectus:& inhocgenere mala oſt constructio Homo:ergòequus. sism dammachinamenta, &instrumenta distingue ret,notaret, digereret,proderetque ipsamdifci plinamdifciplinarum,quamdialecticamvocant ? Hacdocetdocere,bacdocet difcere:inhacfeipfam ratiodemonstrat,atque aperit, quafit, quidve lit,quidvaleat:fcitfcire,folaſcientesfacerenon folumvult:fedetiampotest. X. Logicam dirigere operationes intelle&us , ſeu traderemodum conftruendi cogitationes fine errorefalfitatis,feu effe artem rectè cogitandi,ex plicationes funt æquivalentes,idemque ſignificant quodclariùs inſequentibus ficpropono. SECTIO 11. ConclufioPrima. Logica,feuar'sſciendi eft collectiopræcepto rum,feuregularum infallibilium ,quedo centmodumconftruendicogitationes fi Robaturconclufio: logica ad eum finem eſt neerrore falfitatis. P excogitata,utperillamhomines caveantneaf firmentfalſapro veris ,&negentverapro fal fis , atque fibi contradicant : utpatetexn. 6.fedad huncfinem eſt mediumaccommodatiffimum col lectio regularum , & præceptorum , quætradant infallibiliter modum conftruendi cogitationes fine errore falfitatis: g.logica confiftit inhujusmodi collectione. Mi. prob. (namma.exn. 6.jamconftat) exem plogrammaticæimmòcæterarumomniumartium: nam ad finem grammaticæ obtinendum (dequo n. 1. ) eftmedium accommodatisfimum collectio regularum, feu præceptorum , quæ tradant mo dum conftruendi vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi: g.adfinemlogicæ eft medium ac commodatisfimum collectioregularum&c. ut di Aumeftinmi. e 1 1 .: Goers 1 1 Con 54 DiffertatioQuintaLogico-phyſica Conclufio Secunda. Logicautenseft executio,feu mavisdicereobe dientiapraceptorum,®ularum,dequibus inconclufioneprima. Ogicadocens dicitur illa ipſa collectiopræ NO Lceptorum, ceptorum,& regularum, dequibus in con clufione prima : Logicaverò utensèconver foeft executio illorun præceptorum,adcoqueeft collectioexecutionumreſpondenscollectionipræ ceptorum,quodficprobo. LogicautenseftufusLogicæ: feduſus Logicæ eſtexecutiopræceptorumLogice:g.Logicautens eſthujusmodiexecutio. Prob. mi.quiaufus præ cepti, nihilaliudeſt, quam ipſa obedientia ,&exe cutio præcepti. Advertemetaphoras,easquecave:Logicautens eſtterminusabſtractus ,qui ſi revocetur (juxtath. 40.1. 1. clementorum)adſuumterminum concre tum:nihilaliud eftquamintellectusutensprace ptislogica:Hicautemterminusperth.48.ejusdem librin.6. explicatur: intellectusbabens ufumpra ceptorumlogice,hoceft exequens,& obfervans illa præcepta: entibiquidfitlogicautens. Notabis rurfus idemeſſeuſum hujusmodi ,& ipſam conſtructionem cogitationum fineerrore falfitatis (dequa n.6.&7.) namexnum. 3. ars lo gicanon relinquitopus, ſeuartefactumpoſt ſuum actualeexercitium,&ufum, ſedineoconſiſtit e jus opus : adeóqueidemeſt ufuspracepti logici, &artefactum prafcriptum à pracepto logico, nempe ipſa conſtructio cogitationum fine errore falfitatis : iſta adtollendas æquivocationes mire confcrunt. Conclufio Tertia. Omnes constructionesLogica,feu artefactalogi careducunturvelutiadtriafummacapita,ad tresprimariasconstructiones,quedicunturde finitio,divifio, ſyllogifmus,quæqueperantono mafiamappellarifolent modiſciendi. ſti quidfit definitioexth.49. lib. 1. elem. n. 2.quidfitSyllogifmusex lib.4. , accipemo doquid fitdivifio logica;eaetenim eſt arti ficioſadiſtributioclaffis: ſeutermini ſuperioris (de quibus in arbore philoſophica) in terminos infe riores:v.g.animaldividiturinhominem, &bru tum,ſubſtantiain ſpiritum ,& corpus:dehacdi viſione loquor,quæ diciturpotentialis;nondeilla minus artificioſa, quæ dicitur actualis , perquam nimirum verum totum dividitur in veras partes , exquibusconſtat:e.g.cumhomodividiturinani mam,&corpus. Prob.concl.infingulis tribus claſſibus dequibus n. 7. eminetcæteris conſtructionibus , quas præci pit Logica, una præcipua conſtructio: nempe in primaclafleubideapprehenfionecomplexa con ſtruenda agitur , eminet definitio , quæ eſt appre henfiocomplexa: e.g. animalrationale:inſecun daclaſſe eminetpropofitiodividens terminumfu perioremininferiores:e.g.animalaliudefthomo, aliudeft brutum : intertia claſſe eminetſyllogis mus,quieſtperfectiſſima conſtructioin tertiaope rationeintellectus:ſed exprimoprincipioidquod eſtprimum;&præcipuum in unoquoque genere, &claſſeeſt menfura,&apex cæterorum,&adil ludcætera revocantur: g. omnia artefacta logica revocanturvelutiad tria fummacapita&c. ut di &umeftinconcl. DISSERTATIO V. Facilèdeduciturexfuperioribusdoctrinade Logicæ objectis. SECTIO PRIMA Explicationes, &poftulata. I. : Ræceptum,®ulaminpræſen : H. III. tiprocodemfignificatuſumo. RegulæLogicæproindè idem funt,actotidempræcepta. Quoddeunaregula,vel præ ceptoLogicæ dicetur, idem deomnibus reliquis præceptis intelligendum eft : nam militat eadem ratiopro omnibus, quæpro fingulis. IV. Terminuspreceptum habet hæc quaſi de rivata (dixi th. 15. 1. 4. elem. paragrapho prima lex, quid fintderivata) idquodpracipit, veltota vorefalfitatis: iddequo,leuexquopracipit ſunt cogitationes ipse inquantum sunt construibiles, feucapacesexquibusefformeturartefactum logi cum:idquodpræcipittotaliterfuntipfacogitatio nesconstructarečte. V. IdexquopræcipitLogica,quiaeſt materia, circa quam verſatur Logicæ præceptum ,dicitur objectummateriale: idquodformaliterpracipio ipſa Logica dicitur objectum formale , perinde quafi fit forma,quampræcipitLogica,ut inmate riam, feuinobjectum materiale inducatur,dedu tametaphoraàrebuscorporeis, quæconſtantex veramateria,&veraforma: idquodtotaliterpræ cipit: eftobjectumtotale,conflatumnempeexma teriali &formali. VI. Ne capiaris æquivocationibus ; quoties exquoprecipit. Itaque circa præaeptum Logicæ audies hosterminos : regula,directio, verte in liter,velformaliter:idcuipracipit:id-dequo,ſcu confideraripoſſuntiſta: idcuipracipitLogica,eſt terminum praceptum , & clarè patebit exdictis intellectus hominis. Idquodformaliterpracipit, ànum.4. quod fit objectum materiale, quod for eſtipſumconftruereartificiosecogitationesfincer- male. SE DeObjectisLogica. SECTIO II. Conclufio. duplicem effelogicam: modò agiinusdementali, ejusque objecta asfignamus. Logicaobjectum materialefuntcogitationescon. Struibiles,hoc est capaces,utconstruanturar tificiosefine errore falfitatis : objectum verò formaleest ipfaconstructiocogitationum. Rob.primapars: objectum materiale P eftid,de quopræcipitLogica, ſeu exquo præcipit fieri artefactum(utpatetexn.4.&5.)ſeddecogi tationibus in quantum funt capaces conſtruiſine errorefalfitatis logicapræcipit , (utexeodem nu. 4.&5.&totaDiffertationeantecedenticonſtat)g. objectum materiale logicæ funt cogitationes in quantumconſtruibiles, &c. Prob.fecundapars:objectumformalelogicæeſt id,quodpracipit ipfalogica(utexn.4 :ſedlogica præcipit conftruere, feu conſtructionem cogita tionumfineerrorefalfitatis, (utex antecedentidif fertatione patet): g. objectum formale logicæ eſt ipſaconſtructio. SEBTIO III. Objectiones diffolvuntur. Q Contra 1. adGrammaticam ſpectat præcipere devocabulis conftruendis: g. nonſpectat adlo gicam. Refp.dif.antec. conſtruendis fine errore ſole ciſmi,velbarbariſmi,conc.antec.conftruendis fine errorefalfitatis ne. antec.&confeq. Contra 2. ad Grammaticam ſpectat explicare vocibusrescogitatas, co modo,quô cogitantur. g. adeamſpectatpræcipere de vocabulisconftruen dis fine errore falfitatis. Refp.dif. antec.adGrammaticam, &c. fiGram maticafumatur,utfumidebetpro arte(de quadis fertatione antecedenti ſectione prima n. 5. ) ;ne. antee. figrammaticafumaturpro ipſa inftitutione linguarum, fubdif.antec.:ſpectatexplicare voci bus conſtructis artificio logico res cogitatas&c. ne. ante:ſpectatexplicare vocibusutcunque veris conc. antec.&ne.confeq. Contra3. adconftruendavocabula ſcriptanon requiritur alia logica ſcripturalis : . neque advo cabulaprolatarequiritur logica vocalis. Refp.con. antec.,&ne. confeq.diſparitas clara: Uamvis importunum ſemper mihivifumfit fequentes nonparùm implexas objectiones interhæc quaficrepundiaphilofophiæinge rere,&confultisfimum eſſecenſeameas infinem logicæ amandare; uttamenuſuipaream adalter candi argumentumillasponointempeſtivas licet. Ob.1. Intellectusdirigitur perpræceptalogica: fedquoddirigitureft objectum materiale:g.intel Icctus eftobjectummateriale:prob. mi.quoddiri gitureftid,quodregulatur : fedquod regulatur eft objectum materiale, ut patet inarte ſtatutaria, à qua marmor regulatur:g.quoddirigitur eſt obje Quin materiale. Refp.diſ. ma. intellectus dirigiturper præcepta logica, tanquam id, cuipræcipiturcon. ma.,tan quamid, dequo præcipitur ne.ma., fimilimodo dif.mi., eamque ne. infenfu conceffæ majoris , & con. in fenfu negatæ æquivocatio latet in illo verbo dirigitur (quod idcircò vertere debes te cumtacitè inverbum conftruitur , &clarèpatebit æquivocatio) nampropriè magis loquendo,cùm agitur depræcepto, dicitur, quod dirigat , hoc eft, regatipſum intellectum,ſeupotentiamcogitandi; quam ipſascogitationes , feu actus productos ab intellectu: non enim præcipitur cogitationibus , ſedintellectui,ut producatea feriecogitationes: nihilominus objectum materiale præcepti logici noneſtintellectus;fed funt cogitationes: quiade cogitationibus præcipitur ipſi intellectui , uteas rectè conftruat,&fine errore producat: fimilipa toperpræcepta artis pictoriæ artificipræcipitur, noncoloribus;fedde coloribus rectèdifponendis illi præcipitur. Obj. 2. Logicanon folùmpræcipitdecogita 7 tionibus; fedetiamdevocabulisrectè conftruen dis finefalfitate: g.etiamiſtafunt objectum mate riale. Refp. dif. antec. logica,&c. mentalisne. antec. logica, &c. vocalis con. antec.&dif. conſeq. etiam iſta vocabula ſunt objectum materiale logicæ men talis , ne. confequ. logicævocalis,conc.confequ. NoſtiexDiffertationeantecedentin.8.,&aliunde, utnondaturPoeticaſcripturalis; itaneque,Logica. Ratio eft,quiapoſt artificium vocale logicum,non opus eft, ut illud ipfum fcriptura defcribatur alio artificiologico,ut neque poetico:ſed artificiúm orthographicum,feuOrthographiarequiritur,quæ eſtarslongediverſa,cujus objectum eft,&munus, artium nonnullarum , quæ non relinquunt opus poſtſe,utpotè confiftens in ipfo artificio actuali, ut jamprædixi:opusilludipſum confervare &quafi fixare &verba,quæ volantirrevocabiliter,eade ſcribendo redderepermanentia. Ob.3. ensrationis eſt objectum logica: g. non funt cogitationesintellectus objectumlogicæ. Refp.dif. antec.: ensrationisinquantumnondi ftinguitur abipfis cogitationibus,quæfunt capaces conſtrui artificio logico eft objectum logicæ, con.ante, ensrationis inquantum diftinguituràdi &is cogitationibus (fi tamen diftinguipoteft) eſt objectumlogice;he. antec.&confeq. Ensratio nis dicitur id , quod cogitatur perfecundam in tentionem, (de quath.43. 1.1.Elem.)e. g. homo cognitus , & quafi depictus in cogitatione prima, feuprimaintentione. Contra : rescognita funtobjectum logica: ſed rescognitæ funt ensrationis: g.&c. Refp.ne.ma. cognitionesipfæ conſtrutæ read, &fine errorefalfitatis,quibus res ipfæ cognofcun tur, funt objectum,&formale,&materiale, hoč eſt unà fimulobjectumtotale : res verò ipfæ funt quidem terminus quidam extrinfecè requifitus à logica:quiadárinon poteft cognitio; nifi aliquid per illam cognofcatur: nonverò funt objectumz propriè fi loquamui. Ob. 4. Objectummateriale artis debet effe in differens (huncterminumaccipio invulgári figni ficatione, hoc eſt,pro eoquodnon eft affixum, vel determinatumunipotiùs parti , quam alteri, ſedquafi verſatile in utramlibet) indifferens , in quam , reſpectuobjectiformalis , hoceft, uteva dat artefactum , vel non: fed cogitationes , feu actus intellectus non funt indifferentes , ut con ſtruantur,velnonfine falfitate ;quia(in hac cau fali 56 fali includo brevitatis gratia probationem hujus Differtatio QuintaLogico-phyfica minoris , quod notabisetiam pro confequentibus in decurfu ) cogitationes , quæ de facto erroneæ funt,nonpoffuntevadere non erroneæ,&viciffim: g. cogitationes non funt objectum materiale artis logicæ. Refp. objectum materiale debet effe indifferens indifferentiapropria illius artis, cujus eft objectum materiale; conc.ma. indifferentiapropria alterius artis , cujus non eft objectummateriale; ne.maj, &ne. mi. (quiacùm fit propofitio negat.vahabet prædicatum infuppofitioneuniverfali, ex th.49. n, 29.1.1. Elem.,&negatquamcunq;indifferentiam, adeoq; eft falfa abfolutè) Differtatione anteceden ti Sect.1.1.3. dixi artes alias eſſe activas , aliasfa. Etivas : artis activæ objectummaterialeeſtindiffe rens diverſo modo , ac objectum materiale artis factive : difcrimen confiftit in eo, quod prima in differentia nihil aliud fit,quam quodille,cuipræci pitur (dequo Sect.1.1.4)per artem activampoteſt locounius operationemponerealiam,itaintelle Aus,cui præcipitur arte activalogica, poteft loco cogitationis erroneæ ponerealiam non erroneam, &exeoquod intellectusfit ita indifferens indedi cunturetiamipfæ cogitationes dequibuspræcipi tur àlogica, ejusque funt objectummateriale) in differentes quantum fufficit. Obj. 4. Objectum formale logicæ eſt id, quod præcipitur, &ponitur per præcepta logica: fed conftructio cogitationumfinefalfitate nonponitur perpræceptalogica: quiaperhæcnullæ cogitatio nes conftruuntur, &diriguntur: g.objectumfor malelogicæ non eft conſtructio,&c. Refp. ne. mi., & ejus probationem incluſainin illa particula caufali,Quta Con. 1.: ſfi aliquæ cogitationes per præcepta lo gicaconftruerentur,&dirigerentur:veleffentillæ cogitationes , quæ funt erroneæ,vel illæ , quænon funterroneæ: fedneutræ conftruuntur, quia tam iſtæ quàmillæ funtid quodfuntper effentiamfuam, &nonperpræceptalogica: ergo &c. Refp. conc.majs, &ne. mi., ejusque probatio nemdiftinguo,ſuntformaliter, &intrinfecèper effentiam fuamidquodfunt,conc. funtdirective, &praceptive id quodfuntpereffentiam fuam, ne.: conftruunturquidem perpræcepta logica co gitationes , quæ nonfunterroneæ, &impediuntur erroneæ: licèt autem cogitationesnon erroneæ fint idquod funtpereffentiam fuam,hoc eft,ha beanttalem effentiam , per quamnon funterro neæ : ficutihomo eft id , quod eft perſeipfum, &effentiam fuam ; hoc tamen non tollit quin perpræcepta logica fiat , ut ab intellectu potiùs illæ cogitationes non erroneæ producantur, quàm aliæ erronea : & hoc eft , quod præcipit logica. Con. 2. vel per præcepta logica conftruuntur cogitationes quando funt, vel quando non funt, hoc eft vel actuales , vel posfibiles cogitationes : ſed neutræ poffuntconſtrui , quia idquodnon eft, conſtruinonpoteft, & id quod eft, amplius con ſtrui quoquenonpoteft. Refp. conc. ma. ,&ne. mi.: dico autem cogita tiones dum fiunt , & producuntur ab intellectu ; tuncconſtrui fine falfitateab eodem intellectuobe diente præceptis logicæ, hoceſt,ex præcepto los gicæ producit intellectus potius has cogitationes quamalias. Obj.ultimò : fi Logica præcipit conſtructionem 'cumveritate,præcipit conformitatemconftructio nis cumobjecto, exdictis differt.2. fect. 1. num. 3. fedhujusmodi conformitatemnonpræcipit : ergo conftructionem cogitationum cumveritate ,hoc eft veramnonpræcipit. Refp.con.ma.quæ vera eft: Nam exdictisloco citato,veritasnihilaliudeft,quam conformitas,ſeu æqualitas illa,quodres eft,ficutijudicas effe. (nem pe perjudicium illud tuum , quodeft conſtructio cogitationum , dequa hìc loquimur.) Sed quæſo cave ne confundaris termino illo objetrum: nam indiverfa fignificatione accipitur in differtatione fecundaloquendodevéritate , abilla fignificatio ne, inqua inpræfentidiffertatione accipitur cum loquimur deobjectoformali ,&materiali logicæ : res cogitata , velaffirmata eftobjectum cognitio nis,velaffirmationis: rurfus ipfa cogitatio & attır matio,cumfitconſtructio quædam plurium cogi tationum, fi fit immunis afalfitate, eftobjectum lo gicæ,hoc est, eſtid, quod præcipit ipfalogica, ſeu eſtartefactum logicum,juxtadictain conclufione: cave ergo æquivocationem.. Con. 1. fi logica præcipit conformitatemjudicii e.g.cumobjecto, præcipittotum id , quod com ponitillam conformitatem : fedillam conformita tem,feu æqualitatem componit tum ipfa cogita tiojudicativa , tum ejus objectum,ſeures cogita ta: ergo logica præcipit intellectui utponat , & producat tum illam cogitationem affirmativam ; tum ejus objectum , quod eftabfurdum. Quis enim dicet, ut intellectus eo modo , quo pro ducit iftam cogitationem Dies est ; producas etiam objectum ejusdem cogitationis , nempe diem? Refp.huc intrudi alienisſinum fophifma ex tra tatu de ente relativo : quando igitur faltandum extra chorum eft, dif. ma, fipræcipit &c. fuppo nendo unampartem,&ponendoaliamilliuscon formitatis , feu æqualitatis ; ne. ma. , fipræcipit &c.ponendo utramquepartem illius conformita tis, feu æqualitatisconc.ma.&conceſsa minorine. conf.Logica præcipit, ut intellectus judicet verè, &ita præcipiendojubet etiam, ut intellectus po natilludultimum quod requiritur, ut exiftat veri tas, feu conformitas judicii cuin objecto , & in hoc fenfu dicitur , quod intellectus obedienspræ ceptis logicæ ponat conformitatem; feu æquali tatemillam , quæ eft veritas : Notiffimum autem eſt . quodnoneft neceffe, ad ponendam æquali tatem,feu conformitatem; ponere utramque par tem,quæ illam componit: fatis enimeft,unampar temjampofitam fupponere,&aliam denovopo nere, ſtatim enim reſultat æqualitas,feuconformi tas : exemplum habes inpictore , quiutponatfi militudinem inter picturam , & hominem depi Aum, qui est exemplarpicture ; licet fimilitudo (ficut æqualitas , & conformitas ) componatur (ſecundum noftram confiderationem , quod no ta,) tùmexipſohomine, qui eſt exemplar & ex imagine hominis; non eft tamen neceſſe , ut pi tor ipſum hominemponat;fedfateſt,utſuppo nat hominemjamexiftentem,& denovo ponat ejus imaginem, ut ſtatim reſultet funilitudo quæ fita; VirumLogicafitfcientia. fita:ita intellectusdicitur ponere veritatem;ficuti 57 intellectus obediens ſtatim ponit,ac producit co pictor fimilitüdinem. Con. 2. Logicæ præceptumjubet,ponerecon formitatem inter cognitionempræceptam(hoceſt conſtructionem fineerrore,de quahicfermo,)& ipſumpræceptum:quiahoceft,quodintenditom nepræceptum, nempè obedientiam,&executio nem: ergo nonpræcipit,ut ponatur illaaliacon formitas intercognitionem,&objectum. : Refp. conc. antec.&ne, conſeq. expedias te ab his tricis dicens د gitationemveram, ſupponendo enimpræceptum, &ponendoeam cognitionem;ponitconformita tem,de quanunc agimus : rursus fupponendo ob jectum,ſeuremcognitam,&ponendo illamean dem cognitionem; ponit conformitatem , dequa fuperiùs dicebam : tandemnota hos terminos ob jectumformale: constructioartificiosafine errore, rectitudopraceptautraqueconformitascumpra quod logicæ præceptum ju bet poni utramque conformitatem , quas tamen ceptis, &rebuscognitis (ponenda utraqueſecun duinunampartem,aliisduabuspræſuppoſitis)eſſe ſynonimos, idemq;fignificare. DISSERTATIO VI. Utrùm Logica Ariftotelica ſit Scientia.. R Ecolendæ funt, quæ diximusdifferta tione2. ſect. 1. ànum. 6. quoad ſci , entiam & fcientias in particulari: item illa quæ diximus differtatione tertia , paragrapho Fiisfuppofitis &c. quoad claſſes ſcientiarum , & modum dividendi ratione argumenti ,ſeu objecti ſcientiasclasſicas: quæritur enim in præfenti ; utrum etiam logica fit unaex fimilibus ſcientiis classicis. Nempeu trùm non folùm deturlogica ars, fedquoque/o gicafcientia: quatenus poftquam logica ars do cuit omnia , velfupponitur docuiffe , & edixiffe omnia fua præcepta , & regulasconftruendi co gitationes&c. rurfus circa illas ipfas regulas , & præcepta, necnon circaartefactaipſa logica,vel uti circa materiam , &argumentum dignisfimum ſcitu,posfint totjudicia , feu conclufiones certæ, ſcientiam? &evidentes fieri ; ut conftituant unamclasficam Recoleetiam quæ diximusin elementispræſer timà thefi 9. lib. 1. usque ad finem,de illis enim omnibus potisfimum eſt quæftio : utrùm confti tuant collectionem ſcientiarum , quæ mereantur nomenſcientiæ clasſicæ. P SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. Rimo, ſcientia clasſica eſt collectio plurium fcientiarumparticularium,uti innuebam differ tatione tertia paragraphoHisfuppofitis : non tameneſt inordinatacollectiofcientiarumparticu larium, fed admodum cujusdamquafi reipublicæ conftituta : infiftendo enim fimilitudinempatriæ, dequa diſſert. 3. lococitato; quemadmodumfunt varii gradus politici reſpectu hominum ejusdem patriæ , qui inter ſe ita difpofiti , & fubordinati funt, ut tandem referantur omnes ad principem fupremum , five fupremum magiftratum conſtan tem exoptimatibus ilius patriæ ; ita in ſcientia clasſica omnia judicia , & conclufiones certæ, &evidentes invicem ordinatæ funt per diver fos gradus , aliæ fuperiores , aliæ inferiores, quæ omnes tandem revocantur ad quædam fuprema, &prima principia (quæ funt velutifupremusma giftratus inſcientia )principia, inquam , certa ,& evidentia exterminis (utiſectioneprima diſſerta tionis fecundæ explicatum eft,) & prætereain terminis communibus ,& neceffariis ; nonverò contingentibus , & fingularibus (de quibus ter minislocutus ſumtheſi49.lib. 1. eleın. à num.4.) hæcenim omniarequifita funt, ut aliqua propofi tio evidens ex terminis posfit appellari primum principium : atque hinc obiterdifce, quid fit, id quoddicitur: foientiadebet effe de univerfali bus , nempèhabere debet prima principia modo explicato. II. Logicam, quæ eft modus ,&ars ſciendi, tradiditAriftotelesin libris,quos recenfeo: in ope re, cui titulus Perihermentas,hoceſtdelocutione, ubideprop.agit , & regulastradit , veluti adpri malinguæ philofophicæ rudimenta; itemin duo. busaliis operibus ,quæ infcribuntur , Analytica, hoceftmodus refolvendi argumentationes,&in hisagit defyllogifmis , & illatione , & reliquis ad artem ſciendi maximè opportunis. Aliasquoque artespræterartemſciendidocuitAriftoteles, nem pè artemeloquendi , feu Rhetoricam, artem poe ticam, necnon artem opinandi inopereinſcripto Topicorum (quidfit opinio ex diff.2. fect. 1. num. ultimo patet, &artem fallendi , feu fallacias , & fophifmataverbistexendi, in opere , quod dicitur Elenchorum,has autem artesdiſtinguas oportetab artefciendi. 111. Obje&umſcientiarum diverſo aliquantum modo declaratur, ac objectum artium: & primò loquendodeparticulari ſcientia , ejus objectum totumcontinetur fignificatopropofitionis menta lis , ſeujudicii certi,&evidentis : hoc eft ipfius ſcientiæ particularis , quod fignificatum proindè dici foletpropofitio objectiva , hoc eft, objectum, &fignificatumpropofitionismentalis: e.g. totum est majusfuaparte:hocipfuın, quodperhæcver baſignificatur,dicitur objectumpropoſitionisaf firmantis idipſum. IV. Notabisverò,illam propofitionem objecti vamveluti induaspartesdividi poſſe , nempè in ſubjectum, &prædicatum utrumqueobjectivum: itaqueid,quodſetenetexpartefubjectidiciturob H jectum R.P.ProlomæiPhilofophia, 58 jectummaterialefcientia : idvero quodſe tenet Differtatio SextaLogico-phyſica expartepradicati,diciturobjectumformaleſcien 11.e,&totaintegrapropofitio diciturobjectum to tale,&adequatumfcientia, V. Scientia clasſicahabet proobjecto materia PR liomniafubjecta , & pro objecto formali omnia predicatapropofitionumobjectivarın , quæ ju dicanturperſcientias particulares , quas in fecol ligitilla clasfica : illæ autem propofitiones obje &ivæ facile ad unam propofitionem generalem SECTIΟ ΙΙ. Conclufio. LogicaAristotelica, prout ex ejus libris eruipo test , estperfectiffimafcientianon minus quam Geometria. . concl. Omniarequifitaadſcientiamperfe Aisfimam habet logica Ariftotelica : ergo eſt ſcientiaperfectissima: probatur antecec.nam quoddiximus num. 1.convenit logicæ Ariftoteli revocantur, velſaltemadunum generaleintermi cæ: quiaeft collectioordinatisfima plurium ſcien numcomplexum: v.g.reſpectuLogicæhujusmo tiarumparticularium,quæpervarios gradus refol di terminus eft: cogitationesconstructaperprace vuntur omnesinprimaprincipiaexterminis,& in ptafine errorefalfitatis, quiterminus complexus terminis de quibus num. 7. Quod dixià num.ter explicatur:cogitationesquafunt construita &c. tiodeobjecto ſcientiarum convenitlogicæ, utpa &hujuspropofitionis objectivæ fubjectumeft ob tet exnum. 5. Quodlogicaverò fit quoque ars; jectummaterialeſcientiæ logicæ,prædicatumverò illudnil obeſt,utinon obeſt geometriæ,dummodo eſt objectumformale. adfint cætera requifita,ut exnum. 6. Quodveluti VI. Geometriaeſtſcientia clasfica,& omnium crediturRegina ſcientiarum , ea tamen ipſa ante inappendicem,& exoccafione aliquæ conclufio nes tantummodoprobabiles adjunctas habeat, vel datpræcepta, ®ulas conftruendiartificiosè fi uti forinfecus, & extrinfecus , non nocet : ficuti guras lineares : v.g. triangulum , quadratum&. quam figuras jam factas artificiosecontempletur, non obeffet geometriæ, ex num. 8.: Ergò logica Ariftotelica habet omnia requifita ad perfectifi mamfcientiaın. casque probet evidenter, &certo , hoc eftplura judicia certa,&evidentia, ſeu ſcientiasparticula res eliciat circa illas figuras : & demonftret eas eſſe conſtructas fine errore ,aliasque earundem fi gurarumproprietates ſimilipacto judicet certo,& evidenter. Similipacto logicadoceteffingerevel utifiguras mentales ex cogitationibus : eas con ſtruendo fine errore falfitatis ,putapropofitiones, fyllogifmos&c. Etquantum adhoc,logica eft ars. Deindè verò per plurajudicia certa,& evidentia demonftrat illas ipfas conſtructiones mentales ve rè eſſe ſine errore falfitatis , & alias quoque de illis iisdem conſtructionibus proprietatesdemonftrat certò&evidenter. VII. Quemadmodumgeometriahabetquædam primaprincipiaexterminis evidentia,&inter minis communibus,&neceffariis(de quibusnum 1. generatimloquebar,) quæ principiafunt veluti fupremus magiftratus inhac ſcientia clasſica,quæ diciturGeometria e.g. totum est majus &c. Italo gicahabetquędamprimăprincipiaexterminisevi dentia,& interminis communibus,& neceffariis : v.g. contradictorianonpoffunteffefimulvera,nec fimulfalfa. Quod diciturdeterminouniverfali, diciquoque poteft determinoparticulari. Utſi dicitur: omnishomo eſt animal : dici quoquepo teſt: aliquis homo eft animal : quod primum prin cipiumobfcurèfolet itaproferri:Dictumde omni, dictumdenullo. VIII. Sicutinonvitiaretur geometria , nec de fineret efſſe ſcientia; fi peroccafionem adjunge rentur illi , ( quæ fecundumſejam eſtperfectisfi ma ſcientia) nonnullæ conclufiones tantummodò probabiles , & non evidentes , ideoque adjunge rentur , quod nonnullam affinitatem haberent, cumobjecto geometriæ; itanonvitiaturlogicada toquod fecundumſeperfecta ſitſcientia, fiilliper occafionem adjungantur aliquæ conclufionestan tummodò probabiles , quæ affinitatem nonnul lam habeant cumobjecto vel materiali,velformali logicæ. SECTIO III. Diffolvuntur objectiones. Bjiciesprimò. Logica eſtinſtrumentumſci Ο endi: fed inftrumentum ſciendi noneſt ſci entia, ergo logicanon eſt ſcientia. Refp. conc. maj. & dift. min. fed inſtrumen tum mechanicumnoneſt ſcientia ; conc. min. fed inftrumentum ſcientificumnoneſt ſcientia;ne.mi. &conſeq. Satis æquivocum nomen eſtinſtrumen tum, quandoque fignificat machinas illas, quibus utunturartes viliores, quæ proindè dicuntur me chanicæ, ut malleus, forceps funt inftrumentum artis ferrariæ : quandoquefignificat metaphoricè magis collectionem ipfam regularum , & præce ptorum alicujus artis : tunc verò hujusmodiin ſtrumentumnoneft mechanicum:immofihabue rit omnia requifitautfitobjectumfcientia ,ut ex pofuimus ſectione 1.eſſepoteſtinſtrumentumfoi entificum. Contra 1. Logicaeſtinſtrumentumadſcientias; fedipfapervos eſtſcientia: g. ipfa eft inſtrumen tumadfeipfam. Re.dift. ma.eſtinftrumentum ad ſcientias distinctas abipfa logica con. maj.eftin ſtrumentum ad ſcientias indistinctas,feuindistin ctamabipfa logicane.ma.&cn.mi.ne.conf. Ob. 2.logicacontinet plures conclufiones tan tummodo probabiles : fed conclufiones tantum modo probabiles non continentur inſcientia g. logica, quæ illas continet, noneſtſcientia. Re.dif. maj. logica continet conclufiones tantummodò probabiles,tanquampartem fubftantialem ipfius, ne.ma. tanquampartemaccidentalem &appendi cemnonneceffariam,con.ma. diftinctio explicata remanetex ſect. 2.n.8. Itaque ſimili pacto diſt. mi &ne.conf. Cont. 1. Inomnicollectioneplurium rerumfuf ficit unapars defectuoſa , & imperfecta , ut tota collectio denominetur defectuoſa juxta primum principiumpofitumth.ult.1.4.elem. Bonumexin tegro,malumexfingulis defectibus: fedLogicaeft collectio pluriuun conclufionum , & affertionum (ut UtrumLogicafitfcientia. (utdictumeſt ſet.2. n.6.) quarum quædam funt artistopicætantumdiſtatàſcientia,quantum unum Ratioverò curnequeRhetorica, nequeTopla ca, neque Grammatica, neque fimiles aliæ artes 59 defectuose, nempè ſunttantummodoprobabiles, atqueadeo deficientesàratione certæ,& eviden tisconclufionis :ergòhocfufficit, ut tota Logica denomineturdefectuoſa,hoceftprobabilis&fim contrariumabaltero. fint fcientiæ, deſumendaeſtexdictisſet.1.num. pliciteropiniononveròfcientia. Refp.dift. ma,fuf 1.&fect.2. inutraque probationeconcluſ,nempè deeft hujusmodi artibus requifitum neceſſarium : ficitunapars&c. fiillaparspertineatadſubſtanti amillius collectionis;conc.ma, fiillapars fittan ad ſcientias: ſcilicet illæ artes non refolvuntur tùmappendix,&quaſiforinfecus remanens extra in prima principia , quæ fint propofitiones cer collectionem;ne. ma.&addo,primumilludprin tæ,&evidentes interminis communibus , &ne cipiuminterpretandumeſſe in ſenſuprimæ partis ceffariis :ut notatumeſtſect. 1.nu. 1.fedadfum diftin&ionis datæ,non verò inſecundo:diftingues muminpropoſitiones licèt evidentes ,in terminis igitur min.accommodandomajoris diftinctionem, tamencontingentibus,velarbitrariis explacito,& &confequentiamnegabisjuxtadicta ſect.1.1.8. moribus,&confuetudinehominum,ſeu exdiver Objic.3. LogicafecundùmpartemTopicam & fadifpofitione,&temperamentocorporumhuma Sophiſticamnoneſtſcientia:g. totaLogicaſimpli norum,&affe&ionumdiverſarum, quæ omniain citer&abſolutènoneſt ſcientia. Prob.antec.To picaeſtars opinandi , ut notavimusſect. 1.nu.2. variis hominibus varia,&diverſa ſunt,&pro di verfitatetemporum, ætatum, regionum , &natio ledopiniononeſtſcientia,utdictumeſtdiſſert. 2. numinftabilia: itaque cum exindènon niſiinſta ſect. 1. nu. ult. ergò ars, quædocetopinarinoneſt biles,&inconſtantes ſintregulæ tum Grammatica, ſcientia. Rursusars ſophistica eſtars fallendi per tumRhetorica,tumTopicæ,tum quoqueSophi apparentes &fallaces argumentationes:ſedfallax ſtice;hujusmodi facultates , neque ſcientiæ veri argumentatiomultominus quàm opinio , &opi nominis appellari poffunt , neque ipfamappella nativaargumentatioeſt ſcientia: ergoars ſophi tionem artisfine multatranslatione , &impro ſticanoneſtſcientia. Refp.nego ſuppoſ. anteced. inquoſupponiturveluti certum,quodLogicaAri prietatemerentur. Objic. 4. Vel Logica eſt ſcientia ſpeculativa, ſtotelica,ſcilicetmodus,&arsſciendi habeat,& contineat partes illasduas,nempèartenopinandi &artemfallendi: veluti fiquisdiceret; Gramma tica ſecundùmpartem muſicamnonaddiſcitur in hoccollegio,negandum eſſet ſuppoſitum : quia Grammaticapartemillamnoncomple&titur.Itaque AriftotelinunquaminmentemvenitLogicæ fuæ, feuarti ſciendi inſerere velutipartes Topicam,& Sophiſticam. Verùm quidem eftlibros cumſcri pſiiſe quoquedearteopinandi,&fallendi , utdi &umfect.1.n.2.fedlibrosquoqueconfcripfitdear terhetorica;&poetica : numproindèartesetiam iſtæ crunt partesLogicæ,ſeuartis ſciendi ? Cæte rumAriftoteles ipſeapertisſimènegavitartemTo picam,(quamDialecticamſuisin librisſolum,ſem perqueappellat;)eſſeſcientiamperinde,acſcien tiameſſe negavit artemRhetoricam: primoRhe toricorum cap. 4. fichabetAriftoteles : Si quis autem,authanc(Rhetoricam)autDialecticam, nonutfacultates,fedutfcientiasinstruere &do cereconatur, isnaturamearumfacultatum in terimerevidetur. Quare naturaDialectice, ſeu vel eſtſcientiapractica(ſcilicet,vel tantumquie ſcit,&quaſiotiaturin ſuis affirmationibus certis, &evidentibus,vel ulteriùsipſas affirmationes, & judicia evidentia dirigit,&deſtinatad artefactum aliquodlogicum elaborandum:)ſedneutrumdici poteſt: ergòLogicanoneſtſcientia. Refp. conc. ma.&ne.min.&dicoalterutrum affirmaripoſſe prolibito , quo usque in fine tractatusLogico Phyſiciſtatuero quidfitpracticum,&fpeculati vum. Quæftio enim illaaltioriseſtindaginis, nee itabenètraditurinipſo limineLogicæ. Interea fa tis fitnoſſe,Logicamdici poſſe ſcientiamvelſpe culativam, velpracticam : ficuti dici poteft ipfa Geometria,velpractica,velſpeculativa: videlicet inquantumregulastradit , & præcepta , dicitur practica,hoc eftoperativa: idenimfignificat græ custerminuspracticus: Inquantumverò eviden tisfimè demonſtrat conclufiones fuas , appellatur ſpeculativa,ſeucontemplativaquodidemeſt,ſiſtens videlicet,&quiefcensin ipsâcontemplationeve ritatis. Unoverbo reſpondere poteris Logicam partim eſſepracticam,partimſpeculativam. DISSERTATIO VII. UtrumLogicafitneceſſariaadcomparandasnatu raliterſcientiasposſibileshominiinhac vitâmortali. Tilenoneftidemacneceffarium;Uti lemeſſeLogicamad ſcientiascompa randas conftatco ipſoquodconftat, eſſe artem ſciendi: artem enim eſſe inutilemadidipſum, cujus eſtars,eſtartemrepu gnantem,&chimericameffe. Intereatamenadhuc minimèconſtatutrùmLogicanon modo fitutilis, verùmetiamneceffariaadcomparandasſcientias: utrùmvidelicet Logicafit clavisilla , fine quâ adi tumſcientiarumfibireferarenemomortaliumpof fit H2 Differtatio SeptimaLogico-phyfica 60 fit,nullusquenonLogicus,feuadialecticus ſperare neceffarium ad melius effe: ut facilè explicentur poffit evaſurumſeinſapientem. 2 hæfignificationes diverſæ, fumo conjugatum ab ſtractum hujus nominis neceffarium, nempèhunc terminumneceffitas,&illiaddoſyncategoremata fuperius pofita modofequenti. HI: Neceffitaseffentialis eſtilla maximaneces. I. 2 SECTIO PRIMA. 1 Postulata,&Explicationespravia. Ogicameffeutilem ad ſcientias comparan L das,&Logicampoffe concurrere adacqui fitionem fcientiarumidemfignificat: figni fitas, quænullomodopoteftfuperari: quoniam fi tolleretur, coipfo verificarenturfimulduocontra ficat autem,quodintellectus humanus Logicæ re gulis &præceptis obediens,eaqueobfervans facile dictoria, quodeft fummum imposfibilium, & ma xima chimera: Hujusmodi neceffitas appellatur etiam neceffitasmetaphyfica cum eadem prædi&a acquiret ſcientias de objectis illis, quæ naturaliter ſciripoffunt. fignificatione: concretumverò nominis hujus ab II. Logicam influereinfcientias acquirendas, ſtracti eft : neceffarium effentialiter , velneceffa eft metaphoricus loquendi modus, quo fignifica tur idem,ac Logicam concurrere ad acquirendas riummetaphyficè. * IV: Neceffitas naturalis eſt illa , quæ fuperari A ſcientias. nonpoteft, nifipermiraculum,&fola DEI Om III. Influere,&concurrereLogicamad ſcien tias,feu adjudiciaſcientifica,non fignificat,quod nipotentia potelteamtollere , non verò ulla cau fa creata : v. gr. quod Sol non oriaturfpatio u Logicaverèproducat, (ut ignisproducit calorem ) illajudicia, leu cogitationes certas , & evidentes: namhæcjudicia folus intellectus producit, & ideo vocanturfecundæ operationes intellectus. Itaque niusdiei in noftro Hemifphærio : vel quodidem Solin medio Cæliconfiftat immobilis: Deus qui demmiraculose poteft hocpræftare, cæterum ne ceffarium naturaliter eſt , ne hoc fiat : hujusmodi Logicam influere , & concurrere adſcientias,de neceffitas dicituretiam neceffitas Phyfica , quod betintelligi impropriè, & lato modo : quemad. Græceideineft, adnaturalis: &abhac neceffitate modumdequolibetpræcepto , ®ula intelligi tur. Præceptum e.g.factumPetro,ut faciatelee mofynam, concurrit,&influitinillameleemofy nam : nondando eleemofynam, nampræceptum nondateleemofynam;ſedPetrus obedienspræce pto :folùm ergo præceptumillud concurrit, &in fluit in eleemofynamprafcribendo, regulando , dirigendo : idemporrò intelligas de quolibet præ ceptoLogicæ,cumdicitur concurrere,& influere inſcientias,feuinjudicia ſcientifica. IV. Loquorinpræfenti, ficuti hactenus locu tus fumdeLogicaactuali, quæ confiftit incolla Ctione regularum, & præceptorum : velillapræ cepta exiftant, velnon exiftant,juxta notatadis fert.3. 6. Hisfuppofitis & . nam quod ibi dixi de collectione ſcientiarum , in quâ confiftit ſcientia claffica ; idem dicendum eft de collectionepræ ceptorum , in quâ confiftit Logicaactualis class fica . V. Nonloquorde Logicahabituali , quæin fummanihil aliudeft,quam facilitas quædam ob fervandi præcepta, & regulasLogicas, quam fa cilitateminfinuavidiſſert,4. fect.1.1.1.De hacenim Logica habituali ſub finempræſentis tractatus di Aurusfum:ubidehabitibusingenere controver fiamovebitur. SECTIO 1011II Poftulata,&Explicationesmagispeculiares. 1 concretumappellatur neceffarium naturaliter ,vel neceffariumphyficè. *V. Neceffitas moralispropria (nam alia quo que eft impropria, dequa numero fequenti) eft illa , quæ nunquam de facto tollitur,vel fupe ratur; fedfi tolleretur ,& fuperaretur nullum eft miraculum , nec ulla ſequeretur chimera : nihilo minus nunquam continget,ut illa neceffitasmo ralis propria fuperetur, & ut ita dicam difpenfe tur: v.g. datur neceffitas moralis , ut nunc in hocmomentoteniporis aliquis homo, ex innu meris,quifunt in univerſo mundo,moveatur, vel ambulando,vel currendo,vel alio fimili fui cor porismotu: quis enim crederepoffit,autfibiper fuade,quodinaliqua diei , vel anni parte fitve rum: nuncomneshomines munditâm Europai, quam Afiatici Afri ,& Americant omnesin quamadunumquiefcunt ,&nullus omninò mo vetur.. VI. Neceffitas moralis impropriaeft illa,quam fuperari,& tolli difficillimum eft nonnunquam tamentollitur,&fuperatur,& inhoc diftinguitur àneceffitate moralipropria;e.g. quod homines vivant usqueadcentefimumannum : quod inve niatur homo , qui nunquain ægrotaveritin vitafua licet diuturna: difficillimumquidem eſt , nonnun quamtamencontingit. VII. Neceffitasadmelius effeeftneceffitas quæ dammetaphorica, quæproprio nomine appellatur utilitds,feu commoditas: v.g.adeundumNaapo I. Eceffariumeffe,&neceffe effe, funt modi Nfynonimi,& cumpropofitioni, ſeu con clufionipræfiguntur, efficiunt propofitio nem,feu conclufionemmodalem,dequalib.2.elem. th. 15.regulas tradidi : quarequæftiopræſens ex ponenda eft perpropofitionem modalem; videli cet utrum adfcientias comparandas Logicam prius addifcere,fit nereffe II.Terminus iſtemodalis neceſſariumeft,vel ne ceffe eft æquivocusvalde eft &quadrupliciterpo teſt intelligi :nempè neceffariumeffentialiter, nel ceffariumnaturaliter,neceffarium moraliter, Jim hominivalenti,&robuftonon eftneceffarius equus , velrheda proprie loquendo ; quia tamen valde commodumeft,iter facere in equo,vel rhe da, dicitur effe neceffarium equuin ,velrhedam, ſedneceffitate admelius effe : hoc eſt ad facilius faciendumid ipfum, quodaliundè fieripoteſt, ſed cumaliqua dificultate magna,velparva. . VIII. Cuique ſupradictæ neceffitati opponitur impoffibilitas cumfimilifyncategoremate:utnecef fitati metaphyfica,impoffibilitasmetaphyfica:ne ceffitatinaturali, iinpoffibilitas naturalis&c. IV. Nullusbomoin hacvitamortali ſcivit un quam DeNecessitateLogida. dòinvitafuaaffirmandofalfapro quam,autfcietnaturali,&humanainduftria(non 61 pro veris &negando enim loquorde Salomone,& aliis miraculosefa pientibus ) totumid ,quod naturaliter fciripoffe diximusDiffert. 2. & 3.adeoquehoc ipfum;nem pè ſcire de facto omnia,quæ naturaliposfibilita te fciri poffunt, eft moraliter imposfibile ex n. f. ratioverodefumitur exinfirmitate ,& negligentia humana, quæ facit, utin rebus requirentibusindu ftriam,&perfeverentiam, nunquam homines ex erant omnes fuas vires naturales : hoc eft nun i quam faciunt totum oinnino id,quod naturaliter facere poffent.-His fuppofitis controverfia præfens propter multiplices fupradictas necesfitates multiplex eva dit: quæri enim poteft,numLogicafitneceffaria effentialiter,velnaturaliter, vel moraliterpropriè, autimpropriè,velfaltem quoadmeliuseffe inor dine adcomparandasſcientias. Rurfus quæftiones in repræfenti multiplicari poffunt , addendo fi gna,feu fyncategoremata univerſalia,&particu laria (de quibus th.48. lib. 1.Elem.) iftis duobus terminis,omnesfcientias:quærendonempe, num verapro falfis. Rursus aliquæ ſcientiæ funtadeo implexæ, &difficiles, utfitimpossibile moraliter, quodilli iidem hominescircahujusmodi ſcientias nonerrentmodoprædicto : ſedhujusmodi homi nibus, in ordineadillas ſcientias comparandas, Logicampriùsaddiſcereeftneceffenecesfiatepro priamorali,g. aliquibus hominibusLogicam priùs addifcere , eftneceffenecessitate propriamorali: majorpropofitionegari non poteft, cum ab ipfa experientia comprobetur: quotenim funthomi nes,fueruntpræditi facultate intellectivanon adeò benèdifpofita, utfrequentisfimè , nonmodo ali quando errentinjudiciisfuis:minor eft etiamma nifefta, quia comparareſcientias , & errare circa objectafcibiliarepugnat , adeoquenifi ex inftru &ionelogicapræditi homines reddantur cauti & attentiquoad evitandos errores, nunquamſcien tiasfibi comparabunt. Prob. III. Concl. Nonomnibushominibuspriùs addiſcere Logicam quam fcientias eft neceffarium omnibus , veltantum aliquibus hominibus ad om nes, veladaliquasfcientiasLogicafitneceffariane cesfitatibus fupradictis. 4 SECTIO III. ה-37:30 . Conclufiones ftatuuntur. I.Conc. N : Ullis hominibus ad aliquas ſcientias comparandas Logicam priùsaddi ſcereeftneceffenecessitateeffentia li, aut neceffitatenaturali. 11. Concluf. Aliquibus hominibus ad aliquas fcientiascomparandasLogicampriùs addifcere,eft neceffeneceffitatepropria morali. : III. Concl. Omnibus hominibusLogicanon eft neceffaria ad finem fupradictum neceffitate pro priamorali. 4 IV. Concl. Plerisque hominibus ad finem fu pradictum Logica eftneceffaria neceffitate morali impropria. : V. Concl. Omnibushominibus ad omnes ſci entias comparandas Logicam priùs addifcereeſt neceffe neceffitatead melius effe... Probatur 1. Concl. Non eft neceffe neceffitate effentiali, vel naturali illud, cujus oppofitumnon eftimpoffibile impoffibilitate effentiali , velnatu rali,hoceft cujusoppofitumnoneffetmiraculum, autchimera, utex dictis fect,2.patet: fednoneffet miraculum,velchimera,fihomines addifcerento mesſcientias ante Logicam: g. Logicamprius ad difcere ante fcientias,& ad fcientias comparan das nullishominibus eft neceffenecesfitateeſſen tiali,vel naturali. Minorprobatur. Quisenimdi cat illicòtotam rerum naturam contradictoriis,& chimeris fubvertendam,fi hominesfcientias, quas naturaliter poffunt acquirere, ex notatis Differt. 2.&3., defactoacquirerentanteLogicam , quæ eft ars abipfis hominibus inventa ? autquis dicat miracula in eo cafu futuraeffenondiffimiliafufci tationimortuorum,aut immobilitati Solisinmedio Cæli, fi idquod eſtnaturaliterpoſſibilehominibus, defacto contingeret? Prob. II. Concl. Aliqui hominesea ſunt ingenii mediocritate , ut fit impoffibile moraliter(impos fibilitatemoralipropria) quodnonerrentaliquan moraliter ; fi aliquibus hominibus prius addifcere IcientiasquamLogicam eftposſibilemoraliter:fed hocipfumaliquibus hominibus eft posfibile mora liter:nempèaddifcereprius fcientias quàm Logi cam: g. illud ipfum omnibus hominibus non eft neceflemoraliter,nempèaddifcerepriusLogicam quamfcientias. Min.prob. quiade facto illihomi nes,quiartemLogicaminvenerunt fcientiasposfi debant ante Logicaminventam,&hoceftincon feffo apud omnes celebres authores, qui de hoc argumento tractaverunt : nam Logica adinventa eft afapientibus , qui cum illuftriores fcientiasjam callerent, animum reflectere cæperunt&confide rare modum,&rationem,quafcientiasipfasacqui fierant,earumque actus ſcientificos:hoceftjudicia certa, & videntia exercebant. Secundò: fuerunt, funt, & eruntin mundoplures alii hominesnon inferioresperfpicacitate ingenii illis ipfis homini bus,quiLogicam învenerunt. Aliquiex iftis ufi funt, & utunturLogicajam reperta ab aliis ; fed profecte fi repertanon fuiffet ante illos hæc ipfa Logica,perinde ſcientias acquifiviſſent, ficuti illi primi Logicæ authores independenter à Logica Icientias fibi pararunt; Aliiverò exhujusmodiho minibusperfpicacibus, &acutis operam non dant, neque dederunt ftudiis ex inſtitutovitæ fuæ ada lias occupationes addicti : atſidarent,veldediſſent operamſtudiis,&fcientiis acquirendis, eadem fe licitate evaderent ſcientes ,&fapientes indepen denteràLogica, qua veteres Philofophi fineLo gica fcientias comparavere : Hoc autem fufficit ad tollendam necesfitatem illam moralem univerſa lemhabito refpectu omnium hominum: ergò pof fibile eft moraliteridipfum, quod in minori fupe rioris fyllogifmi affirmabatur. Prob. IV. Concl. Plerisq; hominibus communi teringeniofis eftdifficillimum (ita ut rarisfimè op pofitumcontingat)addifcerepriùs ſcientias, quàm Logicam: quiadifficillimum eftfine methodo,& ordine à Logica præfcripto fcientias addifcere : fed quodita eſt difficillimum , licèt aliquando ta mencontingat,eftimpossibile moraliterimpropriè: ergò plerisque hominibus ſcientiaspriùs addiſcere quamLogicameft imposſibile moraliter: ergò ex num.8. fect.2. plerisquehominibusLogicampriùs i i addi 62 addiſcere,quamſcientias,eftneceffariumnecesfi DiffertatioSeptimaLogico-phyſica omnino id, quodnaturaliter ſciri poſſediximus tatemorali impropria. Prob.V. Concl.Logicaeſtcommodisfimumin ventumad ſcientiasomnes comparandas faciliori, &meliori methodo,quam ſiabsqueauxilioLogi cæ ſoloductu luminis naturalis ſcientiæ compa rarentur: fedquodeſthujusmodieſtneceſſarium neceflitate ad melius eſſe, utconſtat ex num. 7. ſect. 2. ergò omnibus hominibusadſcientias com parandasLogicam priùsaddiſcere eſtneceſſene cesfitate admeliuseſſe. Majorpræmiſſaeſt mani feſtisſima cuicunque confideranti, & examinanti regulas omnes , & præcepta logica , quæ tradi dimus inelementis : cui enim in mentemvenire posſit illa noneffeutilisſima , adeoque neceffaria neceffitateadmeliuseſſequantumadſcientias com parandas? SECTIO IV. Objectionibus refpondetur. B.primòcontraprimam con. Eſtimpoffibile difcere ſcientias ante artem ſciendi:ledlogi caeſtars ſciendi ; g. eſt impossibile difcere ſcientias antelogicam. Refp. ne. maj.intelligendo illudimpoffibilede imposfibilieffent.ali,velnatura li,uti ſemperintelligendumeſt,cumabſolute&fine addito profertur ille terminus impoffibile. Cæterum manifeſtumeſt, quod ficuti fine arte medicinænon eſtimpossibile eſſentialiter , vel naturaliter homi nemconſervari ſanuın; ita fimiliternoneftimpos ſibile finearte ſciendi acquirere ſcientias,quod cæ teroquinhonininaturaliter eſt possibile. Contra 1. ſcireſine ſcientia eſt effentialiterim Differt. ſecunda, idque vel cum adjumento artis logicæ,velfine illo : quare ſiadverfarius intelligat perilludperfecteacquirerefcientiastantumacqui rere ſcientiæ,quantum naturaliter homines pos funt acquirere, nega ſuppoſitum : quiaſupponit faltemcumLogicaabhominepoſſemoraliter ſciri totum id, quodnaturaliterſciripoteſt. Secundò, notabis ſcientias illas clasſicas , quarum meminit objectio, &quas infinuavimusDiſſert. tertia, in cluderedefacto nonfolas conclufiones certas ,& evidentes: hoceſt ſcientias particulares, ſedplu res etiamconclufionesprobabiles:hoceſtopinio nes , immoplurimas dubitationes , &multoplures ignorantias,hoceftreflexiones, quòdaliquidſciri nonpoteft. Porro necbeneficioLogicæ illæ quæ funt opiniones , &continenturin ſcientiis clas ficis , evadunt, aut evaderepoffunt conclufiones evidentes , multoque minus quæ funt dubitatio nes , vel ignorantiæ. Tantummodò id efficit Logica ,utclariùs,brevius ,faciliùsque percipian tur, &teneantur ſcientiæ , advertantur opinio nes ,& perpendantur dubitationes. In ittis au temcircumftantiis majoris claritatis, brevitatis &c. quæ funt ornamenta,&expolitiones ſcientiarum noneſtpoſita earundemſcientiarum genuinaper fectio. Sicuti adamantis perfectio nativa non in eo confiftit , ut variis ornamentis aureis conve ſtiatur , fed inproprio ſplendore , & integritate. Notabis tertio , viro apprimè ingeniofo noneffe moraliter impoſſibile fine logicaillas ſcientias, in dubitabilesque affirmationes & negationes in , qualibet ſcientiarum claſſe ſibi comparare , quas posfibile , ficuti eſſe albumfinealbedine: g. etiam Icire finemodoſciendi, qualis eſt logica eft impof fibile: nonminùsenimadſciendumrequiriturſci entia, quàm modusſciendi. Refp. con. ante &dif. conf.ſcire fine modo ſciendinaturali(hoc eftfine lumine intellectus ) eſt impossibile,conc.conf; ſcire ſine modo ſciendi artificioſo (hoc eſt ſinearte lo gica) eſt impossibile,ſubdif.,eſt imposſibile ſcire artificiosè,con.conf,eſtimpossibileſcireabſolutè, &inartificiosè ne.conf. Impossibile quidemeſſet fcireartificiosèfinearte,ficut imposſibileeft effe albumfinealbedine:quiailludſyncategoremaar tificiosè fignificatinobliquo ipfam artem,&expli caturſcirehabendoartem,velexercendoartem. Ob.2.contratertiam,&quartamconcl. Quæ ſtio præſens eſt de acquirendis perfectè ſcientiis clasſicis; fednullus homo moraliter poteftacqui rereperfectèſcientiasclasſicas finelogica: g.falfa eſttertiaconclufio. Refp.dif. ma.: de acquirendis perfecteperfectioneartificiali,&propria artis lo gicæ,ne.ma.: perfecte perfectionenaturaliterde bita ſcientiis clasſiciscon. maj.&fimilipacto diſtin @aminori,eaqueconceſſain ſenſumajorisnegatæ, atnegata in ſenſu majorisconceſſæne.conf.Inhac objectione nil additur de novo æquivocationijam explicatæin objectioneprimapræter ambiguamil lam,&heroicamvocemperfecte , quæ plerumque intruditur inter argumentandum adterriculamen tumpufillorum. Adnotataigiturprimò,quoddiximusSect,2.n.8. nempènullumhominemnaturaliter inhacvita ſci homines cæteri communiter ingeniofi beneficio logicæ comparareſibipoffunt,diversaquidem viâ, &faciliori methodo,fed quantumadevidentiam, &certitudinem ſcientiæ eodemfructu. Itaque ſi dehujusmodi perfectione poſita in evidentia , & certitudine fit fermo ; neganda eſt min. objectio nis propofitæ : fi verò de perfectione artificioſa conſiſtente in facilitate, brevitate , & perfpicuita temethodi ſcientificæ loqui velimus,fatendumeft ànullohomineinhocfenfuperfectè acquiripoffe ſcientias finelogica. Contra 1. Sinelogicaeſt imposſibile moraliter vitare,& diffolvere omniaſophifmata , quæ fieri poffunt contra quamlibet ſcientiam particularem, quia funt difficillima,&plurima : fed eo ipſo eſt imposfibilemoraliter ſcientias comparare finelo gica: g.&c. Refp.dift.inaj.: eſtimpossibilemora litervitare omniafophifmataillafolvendo &oſten dendofallaciam omittomaj.: eſt impossibilevitare cognoſcendo,& advertendoeſſeſophifmata,ſub dif.: eſt impossibile viris eximii ingenii fine logica, ne.ma.: viris communiteringeniofis conc. ma.& ne.mi. attendeadhoc:noneftneceſſeadſciendam certo, & evidenter aliquam veritatem,ſcirediffol vere omniaſophifmata, &tricas, quæ àcavillato ribus obtrudipoffunt:fateſtilladignofcere, veluti exvultu, quodfintfophifmata. Fuereviri ſapien tiffimi,quiprofesſiſuntſe nefcireſophifmatanon nulladiſſolvere , indètamen nondimovebantur à ſcientia , quam de aliquo objecto comparaverant. ItaAriftoteles,itaDiogenes , itaplures alii Philo ſophi, nèquidem dignati ſunt mentem advertere adfallaciamaliquamdetegendam, quæ illis fortè à viſſe unquam,nequeſcire , nequeſciturumtotum fophi DeneceffitateLogica. fophiftis obtrudebatur. Celebratur Diogenes , qui Contra ultimd : facilioreseſſentſcientiæ, &me thodomagis apertatraderentur,finonpræmiſſa lo 63 ſophiftæ cuipiam ficargutanti : quodego fumtu nones:fedegofumhomo:g.tuhomonones:fer tur ridendo dixiffe : à meincipe , & recte col liges. Ob. ultimo. Logica non poteſt eſſe neceſſaria adſeipſam: fedfieeffetneceffaria aliquomodoad ſcientias,eſſet neceſſaria adſeipſam:g.nullomodo Hogica eftneceffaria adſcientias. Refp.omittoma. &ne.mi. Si fupponitadverfariuseffeimpossibile, ut logicaadſeipfamposfit inſervire, jam evidens eft,quodlogicanoneftneceffariaadſeipfam : nulli gicaſtatimad ſcientias tractandas aggrederemur : g. falſa eſtultima conclufio,antec. prob. exD. Au guftino , qui utilitatem logicam , aut nullam, aut modicam eſſeoſtendit. Refp. adducens velutipro coronide Proemialium differtationum ipfam pul cherrimamD. Auguſtinifententiam, in qua tùm objecto , tùmejusdem folutiocontinetur, itaque lib.2. dedo&rina Chriſtiana tap. 37. hæc habetS. Doctor,Illaconclufionum, &divifionum , &di ftributionum(feries)plurimumintellectoremad enimposfibilieftneceffariumid,quodeſtimposſi bile: alioquin illudipſumnoneffetposſibile,quod juvat: quanquamplerumqueaccidat,utfacilius homines res easaffequantur ,propterquas affe eſſenonpoffet, nifidaretur aliquod intposfibile : adeoquehincpatetmanifeſtadiſparitas interipſam logicam &reliquasſcientias. Adiftasenimnoneſt imposfibile,utipſalogita inferviat : adſeipfam comparandamverò eſt impossibile,uttu ipſeobji ciendoproponis: hinc adreliquasſcientiaseritne ceffaria: adſe ipfamnon erit. Contra1. logicaeftneceſſaria adſcientiaspro pter difficultatem; fedlogicaeſtdifficilior reliquis ſcientiis: g. eft neceffarias ad ſe ipfam. Refp. con. ma.&diſ.mi.eſt difficilior reliquisſcientiis, fiillæ fine logica addiſcerentur , ne. mi. ſi poſt logicam addiſcantur,omit.mi.,&confeq. nego. Punctum controverficænoneft, utrùmlogicafitfacilior,vel difficiliorreliquisſcientiis Quomodocunque;etenim præmittendaeſtaliisſcientiis, necnovumeft,quod principiaartium,&fcientiarumfintdifficiliorafuc cedentibuspartibus: idenimferè contingit in om nibusfacultatibus. Quodfi quisobjiciat tibipro verbium illud: àfacilioribus effeincipiendum: re fpondebis id quidem obfervandum eſſe quantum fieri poteft , &methodus argumentumquetractan dumpatitur. quendas iftadifcuntur , quam talium præcepto rumnodoſiſſimas,&ſpinoſiſſimasdifciplinas: tan quamfi quis dare volens pracepta ambulandi monftret,non eſſe levandumpedempofteriorem , nifi cumpofueris priorem , deinde minutatim quemadmodum articulorum,&poplitum cardi dines oportet dimoveredefcribat : vera etenim dicit,necaliterambularipotest,fedfaciliushomi neshocfaciendoambulant,quamanimadvertunt cùmfaciunt aut intelligunt tum audiunt ; qui autemambularenonpoffunt, mültòminùseacu rant,quænecexperiendopoffunt attendere : ita plerumquecitiusingeniofusvidetnoneſſeratam conclufionem,quampracepta ejus capit ; tardus verònoneamvidet,fed multò minùs,quodde illa pracipitur: magisque inhisomnibus ipsaspectacu laveritatisfæpèdelectant ,quamex iisindifpü tando,autjudicandoadjuvamur, nififortèquia exercitatiora reddunt ingenia. HactenusAugu guftinus,ex cujus elegantissimis verbis collige quid utilitatis,&commodiex Logicacapi fasfit:nem pèexercitationem ingenii, quafiat, ut facilè , & prompte aſſueſcatde re qualibet difputare. DISSERTATIO VIII. f Deprimo modo ſciendi, ſcilicetdefinitione. Actenus prolufimus velitaribus qui busdam differtationibus, modoadju ſtumpræliumdeſcendimusinlogicam arenam. Cùmitaquediffert.4.fect.2. concl.3.ſtatutum fittotum logicum artificium quantumeftadtres celebres modosſci endirevocari,primumhorummodorum,videlicet definitionem aggredimur in præfentia, cujus oc cafioneplurimaſcitudignissimaadfabricamnoſtri intellectus,& economiam cogitationum noftra rumſpectantia pertractanda manent. SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. I. M Odusſciendiitaincommuni ſumptus ,& generatim fignificat artificium logicum, quofaciledeveniturincognitionemveri tatis cujuſpiam,quæ anteaignorabatur: hujusmodi modos ſciendi præceptis fuis ,& regulis continet Logica, quemadmodumGrammatica ſuis regulis continetmodum,viamqueloquendiemendatè. II. Definitio eſt vocabulum interpretatum ex Græco ejusdemderivationis : ac nomen græcum ὀρισμός , quoutiturAriftoteles,idemque ſignficat, acfinitio, cuiſi addas particulam De, fit definitio, quæper metaphoram translataeftadſignificandas quasdam cogitationes noftras 5 nec non locutio nes ,quæveluti terminant, & finiunt curiofitatem noftri intellectus; hoceft,illifatisfaciunt : definitio igitur inhocſenſu eſtea cogitatio,vel locutio,qua perfecte ſatisfit huic interrogationi,ſeu curiofitati, quidesthoc? III. Quia hujusmodiinterrogationiſatisfacitde finitio, ipſa diciturexplicare quidditatem rei , de quaquæriturquidesthoc?derivatovocabuloquid itas abillointerrogativoquid? IV. Propter id ipſum diciturdefinitio explicare effentiam rei, de qua quæritur quid est hoc ?de riva 64 rivato itemillovocabuloeffentia àverboEfſtpoſito Differtatio OctavaLogico-physica ininterrogatione. Unde obiterſcito, hasduas vo cesquiditas,effentia, eſſe ſynonimas. V.Cùmdifficillimumfitdequalibetre fineerro re falfitatis fcire quidfit; ideo difficillimum eftper fectè res definire:nempè cognofcere effentias ,& quiditates rerum omnium: adhancporrodifficul tatem fublevandaminventæ funtpluresclaſſes, ſeu ſpecies definitionum,quarumfaciliores primoloco pofitæ præparantintellectum fibifuccedentibus, ut tandemdeprehendatultimamillam, quæperfectis fima fimul,& difficillima eft. V. Clasfis prima definitionum dicitur definitio abetymologia nominis,quo res appellatur (έτυμον vocabulorumeſt vera derivatio nominis anomine primitivo)v. g. cumdico homo per etymologiam し derivatur ab humo, & inde deſignaturhominem fecundùm corpus factum effe ex terra : Angelus eſt nomen, quod habet etymologiam averbogræ coαγγέλω ſignificante Annuncio, inde defignatur Angelorum effemunus aliquidhominibusDeino minedenunciare. Ex hac definitione dignofcitur nonnullaproprietas rei nominata , non vero per fectèeffentia ejusdemrei. VII. Clasfis fecunda dicitur abſolute definitio nominis, quæ multùmdiverſa ab antecedentieſt: fit autem , cùmquis advertens nomen æquivocum effe, antequamloquatur, declarat, & prænunciat, quodnomenillud ufurpare intendithoc potius fi gnificato, quàmalio: v.g. nomen Spiruus æqui vocumeft;poteſtenim fignificare flatum , &ven tum, vel ſubſtantiam incorpoream,Angelum, & animam rationalem: fidicamſpiritumappellofub Stantiam incorpoream ,feu qua potest cogitare, Dicorfeciffe definitionem nominis. Hæc autem definitio utilisfima eft ad tollendas inanes quæftio homoestcreaturapotensloqui,velpotensridere, autquid fimile ;vocatur definitio quid rei perpro prietatem. Si refpondeas denique quintohomo eft animalrationale ; hæc eſt definitio quid reiper genus&differentiam ultima,&perfectisfima,diffi cillimatamen; quiaplurima oportetſcire,uthujus modidefinitio fine errore cudatur. X. Quatuorpriores definitiones quid rei appel lanturcommuniter defcriptiones , ut diftinguan turàquinta,quæ abfolutè diciturdefinitioquidrei: cæteræ enim quafi defcribuntremillam de qua in terrogatur quid eft hoc ? & profecto hujusmodi interrogationipropriè non reſpondent , fed aliis interrogationibus, de quibus nonnulladiximus th. penult.1. 4. ele. XI. Sunt leges quædam obſervandæpræfertim in elaboranda artificio logico ultimadefinitione: prima eſtut definitiofit clarior definito : hoc eft quodclariùs intelligatur idem objectum cum ex plicaturperdefinitionem , quam dum deſignatur pernomenillius objecti, quodfubinde eſtterminus communis:unde res,quæ clarisfimè repræfentatur quantum hominibus fas eſt per fuum terminum proprium,definirinon poteft; e. g.res, bonum &c. &fimilia. Secunda lex:utdefinitum(hoceft ter minusformalis, qui per definitionein proponitur explicandus)noningrediaturdefintionem : unde abfurda effet definitio : Lomoesthomorationalis, Tertia ut definitio logicafolamexplicet effentiam rei , &nit ulterius : hoc eft neque caufa effi ciens,neque finis, neque partes componentes , nec denique proprietates exprefsè in definitione ex plicentur : unde peccaret hæc definitio : homo eft animalrationale rifibileproductumàDeo.Leges autem hæ exacte ſervabuntur fi definitio lo د gica tantùm explicet genus , & differentiam rei nes de vocibus, quæ exeocontingunt,quod e.g. loquensper unum,&idem nomen intenditmani feftare unam cogitationem, & unam rem cogita tam;duminterim audiens,quiaillud nomenæqui vocumeſt,exiftimatloquentemde aliare cogitare, &loqui , adeóque negat quodnon affirmatur ab alio,vel affirmat quod ille non negat , &hæc eft quæſtio deNomine. VIII. Clasfis 3. definitionum , dicitur definitio quidnominis (difcrimennonnullum eftàfuperio ri:) fit autem,cum explicoquidhominesvel indo Ai,vel docticommuniterintelligant audito illono mine ? e.g. audito hoc nomine homo excitatur in omnibus hominibus cogitatio de ſe ipfis ſeorsum fumptis&decæteris fui fimilibus, quodfintcreatu ræ perfectisfimæ fupra omnes alas vifibiles, quod loquiposfint,converfari ,poft mortemdurare&c. hæc autem eſt definitio quid nominis. IX. Clasſis 4. definitionum dicitur definitio quidrei , qua plenius fatisfit interrogationi quid est hoc ? dividitur tamen inplures alias claſſes. Namfi interroganti quid eſt homo ? refpondeas primo homo eft creatura Dei ; dicitur definitio quid rei per caufam efficientem ipſam rem. Si refpondeasfecundohomo est creatus proptervită eternamconfequendam;vocaturdefinitioquidrei perfinem,feucaufam finale. Sitertiohomo eftcrea turaconstansexanimaratioali, corpore;eſtde finitio quid rei permateriam,&formam , feu per caufammaterialem &caufamforinalem. Siquarto definiendæ at cum nonunumgenus, necunam differentiam cujusque rei th.46. &47. lib. 1. elem. indicaverim, datur locus quæftioni quodnam ge nus,& quæ differentia indefinitione logica adhi benda fit, SECTIO 11. Conclufio. Definitio logica, eft explicatio,five mentalis,five vocalis effentia cujuslibet reiper ultimum rei genus, &primamproximamque ejusdemdif ferentiam. Robatur conclufio : illaeſt definitio artificio quæperſpicuè breviter,& ve rè refpondet dere propofita interrogationi Plogicoperfecta, C quidefthoc?fedquodita reſpondet eſt explicatio effentiæ per ultimum rei genus,&primam diffe rentiam:ergo definitio logica eſt explicatio effen tiæper ultimum rei genus &c. Ma.patetexn. 10. 11. mi. verò pro. diftinctius , brevius , & veriùs refponderi non poteft prædictæ interrogationi , quamexponendo quidilla res fimile habeat cum reliquis omnibus rebus ,&quiddisfimile item ha beat neceffario cumomnibus rebus, quæ ad ipfius claffem non pertinent, fedhoc exquifite præftat prædictadefinitio: g.&c.mi. pro. Naminultimo generevelutin fructu includuntur omnia fuperio ra generav. g. in animali includitur vivens,corpo reum,substantia,ens, adeoque illo ultimo genere prola Deprimomodofciendi. prolatobreviſſune explicantur omnes fimilitudi nes, quas res definienda habetcuin reliquis omni 85 caturhoctermino cognitio: hæc autemrepræfen bus rebus contentis,& inclufis, tum inillo gene re,tum in omnibus fuperioribus generibus: inpri mavero ,& proxima differentia velut inradice continenturomnes ſecundæ differentiæ, ſeupro prietates ,adeóque per illam primam explicantur breviffimè omnes diſſimilitudines rei definiendæ cumcæteris omnibusrebus: igiturpereamdefini tionemexplicatureffentia ,&quidditas cujuslibet reimodoperfectiori,quoexplicaripoteft artficio Logico. Nectibividearisparum fcire , cumſcis dequali betreejus fimilitudines,&fimilitudines cum cæte ris omnibus: id enim tantuminodo de rerumeſſen tia fcire datum eſt hominibus in hac vita mortali: indeeftquodtota ſcientia humana appellari folet comparativa, quia videlicet comparatione,& fi militudine rerum invicem continetur: hincveluti ad fundamentum omnium fcientiarumveteres fa pientes opefimilitudinum,&diffimilitudinumdivi feruntresomnes ingenera,&fpecies. Itaque ex dictis habes , quo pacto definitiones artificiofas efformare poffis de qualibet re ſeu claſſe rerum , quæ termino communi fignifica tur , quidquid fit utrum res in fingulari definiri poffit: tantùm laborandumtibi eſtin reperiendo genere ultimo, &prima differentia reidefiniende: nonenim eftpronum, quoad res omnesduoilla venari. SECTIO III. Objectiones diluuntur. Bjicies primò: inhac conclufione definitur ipfa definitio, feddefiniridefinitionem repu gnatficuticalefieri calefactionem,& frigefie rifrigus: g. repugnat conclufio. Refp. con.maj & neg.mi.ficuti cognofci cognitionemnonrepugnat, ita definitionem mentalem alia cognitioneexpli cativa effentiæ illius cognofci,& ita definitionem vocalem aliis vocabulis illam declarantibus expli cari: hoceftdefinitionem definiri : diſparitas ca lefactionis , & fimilium hæc eft, quiain rebus phy ficis &corporeisnondatur e.g.calefactioreflexa; at datur in intellectu cognitio reflexa cognofcens ſecognofcere. Contraprimo:definitioutfic,ſeuclaſſisomnium definitionumdefinitur in noſtra conclufione &eſt definitum :feddefinitioreflexa, qua definiturdefi nitiout fic, includiturinipſa definitioneut fic,uti in claſſe omnium definitionum : g. eademdefinitio reflexa eſt fimuldefinitum,fimulque eſt directa, & reflexa quod repugnat. Re.co.ma.&dift.mi.de finitio reflexa includitur confusè,& per modum unius in definitione, ut fic: con.mi. includiturex preſsè,&folitarie ne.min &dift.con.eademdefi nitio reflexaeft fimul definitio expreſse , &feor fimfumpta,&eftdefinitumconfusefumpta&per modumuniuscumreliquisdefinitionibuscon.conf. eadem definitio eftfimul definitio,&definitum ex prefsè,&feorfim utrobiquefumpta ne.cof.in ſen ſu primæpartis diftin&ionis datæ nulla involvitur repugnantia :quod facilè percipies ſi veluti prin cipium indubitabile aſſumas cognitiones noftras alias eſſe directas , alias reflexas ,& inter iſtas reflexas dari etiamhanc cognitionem , quæ expli R. P. ProlomæiPhilofophia. tat,& fignificatpermodumobjectiomnesomninò cognitiones confusè ſumptas& per modumunius, tamdirectas , quàm reflexas , adeoque inter illas omnes fignificat , & repræfentat etiam ſe ipſam confusèſumptam &per nodumuniuscumcæteris omnibus : ficuti itaque cognitio cognitionis ut fic nonrepugnat;itadefinitiodefinitionisutfic:quid enimeſtdefinitio,nifi moduscognofcendi,&ex plicandi objecta definitive : hoc eft cognitio talis ſpeciei nempè definitiva ?ficuti igitur cognitiout ficcognofcipoteft; ita modusut ficcognofcendi, &explicandi objecta definitivèpoteſt cognoſci, & explicaridefinitive. Con. 2. Exdictis veraeſſetpropofitioſequens: definitioeſt explicatioeſſentiæ pergenus &diffe rentiam : atnon minùs eſſet verapropofitio ſe quens: explicatioeffentiæ per genus & differen tiameſtdefinitio:fed repugnatutramquepropofi tionumeffeveram,uti repugnatſequentes effeve ras: homo eft animal,& animaleſthomo : g.&c. Refp.primo conceffamajorinegandominorem:di ſparitasplurimaeft cumexemploallato:inpræſen ti tamenfateſt: quod ficuti dicebamnondaricale factionemreflexam,itaàpartereinondanturHo minesreflexi , &animaliareflexa, fedutiq; dan turcognitionesreflexa:itaque definitioutfic,ſeu claffis omnium definitionum accepta per modum uniusfi confideretur&cognofcaturapparet,quod fit explicatio , ſeu clasſis explicationum effentiæ pergenus,&differentiam:rursusfi alia reflexione hanc ipfam explicationem reflexam confiderem affirmare poffum,quodillaipſaexplicatio effentia definitionms utficper genus, & differentiamfit definitio : nempe fit aliqua definitio ex illis , quæ continenturconfuse,&permodumuniusinclaffe ſpecifica,quæ dicitur definitiout fic : nam exth. 49.n.27.1.1.elem.prædicatumilluddefinitio ſuppo nitur particulariter. Refp.fecundonegando rurfus minorem ,&adillas propofitiones in exemplum allatas dico fibiinvicem non repugnare,& utran queeſſe veram,ſiſecunda itaexplicetur : a'iquod animal eft homo : juxta quam explicationem hu jusmodi propofitionesvocantur indirectaprædi cationis : hoc eft ex parte ſubjecti terminum fupe riören & latepatentiorem habentes,quàm expar te prædicati,&faltem vocaliteradmittidebent: u trùm reveradenturinmentealibidifputo. Contratertiòfidefinitiopoffet definiri;definitio eſſet clarior,& obfcuriorſeipſa:fedhoc repugnat ficuti quod idem aer fit clarior &obfcurior: g. nonpoteft definiri. Refp.dift.maj. effet clarior,& obfcurior fubdiverſo conceptu, ſeu per diverfam cognitionem manifeftata,con.ma.fub eodemcon ceptu ne. ma. &mi. ficutieadem res modovideri poteftclariùs modo obfcuriùs ratione diverſæ lu cis,ita cognofcimodò clariùs modo obfcuriuspo teſt eademres: e.g. homo ratione diverſæ cogni tionis: paritasdeaereretorquetur. Qb.fecundò fidaretur ulla bona definitio,quid quidaffirmaturde definitione , affirmari deberet dedefinito : fed hoc repugnat, quiav. g. de defini tione affirmatur, quod fitmodus ſciendi: hoc au temaffirmari nonpoteftde definito. Homo enim noneſt modus ſciendi, attamen pervos dicitur definitum: g.&c. Refp.dift.maj.quidquidaffirına tur 1 1 66 tur de definitioneobjectiva (hoc eſtdeipſo obje DiffertatioNonaLogico-phyfica deiisdemrebus haberipoteſt, tum ſecundùmmul todefinitionis)affirmari deberetde definitoitem objetivo: con.maj.quidquid affirmaturde defini tione formali (hoc eft de ipfa cogitationedefiniti va)affirmarideberetdedefinito objectivo,veletiam formali : ne. maj.& fimiliter diftincta min.nego conf.cognitiohominemcognofcensnonefthomo, ita cognitiodefinitiva,nempè ipfadefinitio forma lis hominemdefiniens non eft homo,nequeeftani mal rationale: eftquidem modus ſciendi,&cogno ſcendiipſum hominemejusqueeffentiam. Ob. 3. omnia poffuntdefiniri: fed nonomnia habent genus , & differentiam ex dictis : g. non omnis definitio eſt per genus , & differentiam: prob.maj.quiade omnibuspoteft interrogariquid efthoc?g. de omnibus poteſt reſponderi explican doquiditatem , & effentiam illius rei. Refp.dift. maj. definitione perfectè artificiofa , neg. maj. definitione , vel inaartificiofa, vel utcunque imi tantedefinitionem artificiofam conc. maj. &min. &fimili pacto confequens diftinguo. Resillæ,vel entia illa , quæ genus,& differentiamlogicam non habent, hoc eft revocari non poffunt ad aliquam claſſem arboris philofophicæ per modum generis, veldifferentiæ ,habentquidem effentiamfuam, & quiditatem fuam:hoceftfuntidquodfunt,&de illis poteft refponderefaltemAngelus,& certisſi mèDeus ad interrogationem quid est hoc ? ſed quia artificium logicumdefiniendiadinventum eſt propterillas res , quæ revocantur ad claſſes arbo ris philofophicæ veluti ad genus , & differentiam; ideòde prædictis rebus definitioperfectè artificio ſahaberi nonpoteft. Cæterum definitio nonnulla 1 tiplices modosdefiniendi, quos ſectione 1.a n. 6. recenfuimus : tum etiam efformanturdefinitiones ad imitationem logicæ definitionis , quæ dici pos funt ſemiartificiofæ explicantes quidem effentiam reiquanto majori claritate fieripoteft, fednonper genus , & differentiam. Notabis etiam res illas, quælogice definiri nonpoffunt adeòperſenotas, &manifeſtas hominibus effe, utvixclariùs expli cariposfint, quàmfiunpliciter nominari. Ob. 4. noneft recta definitio homo eft animal rationale : g. &c. probaturant. animaleſt genus: ſedhomononeftgenus:g.homononeftanimal:g. multò minùs eſt animalrationale. Refp.nego an tecedens , adprobationem conceffamaj &mi.ne. utramq;conf. argumentum peccat contra primam legemfyllogifticam , habet enim4.terminos;nam terminus animalinduplicifuppofitioneufurpatur, nempèinſuppoſitionedirecta,& perſonali,ufur paturinconfequente:infuppofitioneveròreflexa, &fimpliciufurpatur in majori,utpatere tibipoteft exth.49. 1. 1. Elem. n. 16. Co. quod eſt unum non poteſt eſſe quid du plex,fedhomoeftquidunum:animal,&rationale eft quidduplex , aliud enim eſt animal, aliud ratio nale:g.homononeft animalrationale. Refp.hoc argumentum fundariin ignorantia differtationum ſequentium , in quibus de objecto , & fignificato terminorum cominunium agendum eft : videlicet de univerfalibus , & formalitatibus: interim ſcias, quod necanimal, necrationaleres funt, fedfunt formalitates: miraberis fortèquæ dico, ſedſtupo remdepones eruditusdicendis. DISSERTATIO IX. Demaxima difficultate , & antiquisfima controver ſia apud Philofophos , quo ad deſignandum ve rum , &genuinum fignificatum , feu objectum termini communis ( & univerfalis ) indefinitè : ſumpti , de quo th. 22. &38. cum fequentibus lib. 1. elem. unde ad varia abfurda delapſi ſunt plures , quorum primum univerſale PSEUDOPLA TONICUM hic expenditur. I terminis duntaxat fingularibus ho mines loqueremur & de rebus د tantummodo fingularibus cogitare mus, aut bruta effemus , aut Deus, hochabet peculiare intellectus hu manus,utderebus nonfolùminfingulari:verum etiam in communi,&utdicituruniverfaliter co gitareposfit: (nil hicdecerno quantumadAnge. los, qui utrùmuniverfaliter,&in communi res in telligant ſubjudice eſt) exemplum pono: cumin tellectus cogitat de hoc objeto homo , & cum de eodemlinguanoſtraloquimurperhuncipſum ter minumvocalemhomo:nonvidemur cogitare, aut loquide hominibusfingularibus , de hoc homine , &de Deuniverſali Ideali. &deillo;ſeddehomine incommuni. Hocvero pactoper ſuas imaginationespercipere,autſenſa tiones brutanonpoffunt: nonenim vident , aut imaginanturhominem in communi,vel animalin communi,ſedhunc hominem,aut illumhominem: e.g. equus Dominumfuumvidet,autſervumſtabu dum,&multòmaximè adintelligendum exdictis loco citato. III. Intellectus,ſeu animanoſtra ſubnominein tellectus ſpeciesſpirituales adintelligendumnecef ſarias fibi elaboratut loco citato dixi : appellatur autem ſecundumiftam confiderationem peculia larium : illosque eosdem imaginatur , aut alios , quosviderit. MultòpotiorijureDeuscognofcere remintellectus agens:fecundumveròillamconfi derationem,quaipſemetintellectus experiturſpe univerfaliter, &incommuninonpoteſt;v.g.ho 67 ciesjamelaboratas &cognitionesproducit,dicitur minemincommuni,&utfic;fedperfe&iffimaco intellectuspaſſibilis,ſenpatiens. gnitioneomnes omninòhomines fingulares cum omnibusfuis circumftantiis,&proprietatibusexa Aisfimè comprehendit. Indèvero eſt, quodDeo fimul&brutisanimantibusdenegandusfit iſtemo dus cognoſcendiobjectaincommuni,&utfic,quia hujusmodi moduscft quidem aliquaperfectione brutis denegatâ perfectus , ſedmultametiamin cluditimperfe&ionem,quælongisfimèabeſtàDeo, nempèobfcuritas,&confufio. Atſtatuerequidfitilludobjectum, illudcogni tum, illud fignificatum , quodperterminoscom munes mentales , autvocales homini intelligenti repræſentatur ; hocopus,hiclabor: numvideli cetfintomniaſingufaria,quibus terminus ille com munis accommodaripoteſt,Petrus,Paulus,&cæ teri homines infingulari ,quo adterminum com munemhomo?anpotiùsilludobjectum fitaliquid diſtinctum ab omnibus illis ? difficultas eſtmaxi ma, &antiquissima ,nec adhucomninò dilutaaut explicata : licet enimex hacoccafioneplura à Philoſophis excogitata fint vocabula,distinctio num,precisionum,formalitatum,univerfalium 1 6. Nontamenextotoperfpicuaveritas reddi IV. Præcipua differentia inter ſpecies hinc ſenſuum externorum , indephantaſticas & intel lectuales hæc eft:quodillæ,poftquame g. oculus ceſſavitvidere,fimuletiamexoculoceſſant,&cva nefcunt : ſpecies verò phantafticæ , poftquam phantafia ceſſavit imaginari ; & ſpecies intelle ctuales,poftquam intellectus ceſſavit cogitarenon evanefcunt; ſedreponunturmirabiliterin duplici interiori quaſi thefauro : qui dicitur memoria phantaſtica,&intellectualis:unde rurfus proop portunitate ab anima educantur ad imaginan dumrurfus, &cognofcendumresolim imagina tas,&cognitas : hoc autem eſtquod dicimus re cordari. V. Quotieshomo cogitat aliquidintellectu, il ludipſumquoqueperphantafiamimaginaturima ginationequadam faltemſymbolica, &fimilitudi naria: utcumAngelumvelutijuvenemalatum ima ginamur: nonveròquoties aliquid imaginamur, illud ipſumquoque intelligimus , & cogitamus: quodfatisapertèpatetinfomniis. VI. Quidfitfingulareeſtluminenaturæ notis fimum,unaquæqueenim res , quædigito oftendi taeft. SECTIO PRIMA. Explicationes,&poftulataadremprafentem. I. H Omoinhac vitamortalitres habetfacul tates repræſentativas,ſeu perceptivas,qui bus animafibi repræfentat,&percipit res externas,quæpræcipipoſſunt: primadiciturfacul tasfenfitivaexterior,&dividiturinquinque ſen ſus viſum,auditum, guſtatum, olfactum,&tactum: porròhi ſenſus ſunt anima ipſa unita partibus il lis humani corporis , quæ accommodatæfunt ad aliquam perceptionem rerumexternarumhaben dam: partesq; illæ corporeæ vocanturorganaſen ſus illius,quipercipitperillas objectumfibiaccom modatum: e.g. oculusdicitur organum facultatis viſivæ,feu viſus. Secundadiciturfacultasfenfitiva interior ,quæ licet pluribus nominibusgaudeat communioritamendiciturPhantasia , ſeufacultas imaginativa, quæ eſt ipſa animaunitapartibuscor poris accommodatisadimaginandum:nempèce rebri parti præcipuæ , quæ indè dicitur organum phantafiæ. Tertiadiciturfacultas intellectiva,ſeu Mens,ſeu potentiacognoſcitiva, & eſt ipſa homi nis anima,quæ licetcorporiunitaper ſeſola(cum aliquo tamen famulatuipfius corporis) habetvim intelligendi, &cogitandi. II. Ithomoactuvideataliquod objectum,ſeu remviſibilemrequirunturſpecies illæ, feuradiiab objecto adoculum evibrati , dequibusth. 5. 1. 1. elem.diximus:itemadaudiendum,guſtandum&c. quidfimile ſpeciebus prædictis requiritur. Multò magisſpecies interiores requiruntur ad imaginan quodammodopoteſt (immò,&quæ oftendinor poteft ) dicitur res fingularis , utex th.46. lib. 1 elem.falileliquet:porro hicterminus individuum idem fignificat, ac fingulare,&communiquadam deſcriptionedici foleteſſeid,quodeſt indivifum infe, &divifumàquocunquealto;utalibi excu tiendum. VII. Intellectushominispoteſt cognofcere,& cogitare fingularia diverfo modocogitandi , nem pèquadruplici. Primòfeorfumdeunotantummo dòfingulari, utcumdePetrocogito; ſecundòco pulativè, & quiacopulatio eft genus adcollectio nem,&diſtributionem (dehis enim terminis ar borquædamphiloſophica fieripoſſet) copulatio necollectivapoteſtintellectus de ſingularibus co gitaree. g.Petrus ,&Paulusfunt duo. Tertiòdi ſtributive, ſeu copulatione diſtributiva e. g. & Pe trus currit, Paulus ambulat. Quartodisjun &iveper particulam vel expreſsè poſitam inter fingularia cogitata e. g. velPetrus currit , vel Paulus ambulat: omnibus hujusmodimodis fin gularia verè cognoscit &diftin&èintelligitintelle aushominis. VIII Non tamenhoc folum intellectus poteft; ſedpercognitaquomodocunque fingulariaafcen ditadduplicem aliamclaſſemcognitionum:nempè adcognofcendauniverfalia,&particularia:un deomnia : quæ poteft intellectus cognofcere ad tresclaſſes revocantur,fingularia, univerfalia, particularia. IX. Clasfis univerſalium , quæ poffuntcogno ſci, ſubdividitur juxta regulas arboris philofophi cæ induas alias claſſes: inuniverſaliacum figno, Ieu t 12 68 ſeuſyncategoremate, ut omnishomo , nullusbo Differtatio Nona Logico-phyfica &fingulariin fimilipropofitione,Petrusefthomo: mo;&inuniverſaliaindefinita,uthomo,equus&c. qui funttermini communes, & indefinite ſignifi cant,ut nofti exth.44.&45. X. Claſſis particularium etiam fubdividitur in particulariacumfignoparticulari disjunctive ſum pto,&inparticulariacumfignoparticularidisjun Aèſumptodequorumfignorumexplicationedixi th.48.n.19.1.1.elem. XI. Difficultas inpræfentipropofitatotaverſa tur, quoduniverfaleindefinitum,quodeſtſignifi catum,& objectum termini communis mentalis, Teu vocalis indefinite ſumpti:quid namque repræ fentetur, &apprehendatur(namtota quæftio eft circaprimamoperationem intellectus)abintelle Etu, cum perhunc fimplicemmentalem terminum, feu apprehenfionem cogitat ? Quodfitdifcrimen interuniverfaleindefinitum,& univerſalecum figno?eft quidem maximum, namrectè dices, ani malrationaleeſthomo, fedmatè diceres , animal rationale eſtomnishomoLib.2.elem.th.20.Exquo colligitur univerſale cum fignopotius repræfenta re univerfaliter fingularia : hoc eft copulativè, quàmverè&proprie ipfum univerſale,feuhomi nemut ficrepræfentare. Obiternota progreſſum intellectushumani: àfingularibus ſe ſolis, vel ex preſsè faltem cumaliis cognitis afcendit mens no itra adcognofcendauniverfaliterfingularia: abhis rurfus adcognofcendum ipſumproprium, &ge nuinumuniverſale,hoc'eſtobjectumtermini com inunis indefiniteſumpti. XII. Univerſaleperdefinitionemabetymologia dicitur eſſe unumversus multa,exquadefinitio necolligiturperhuncterminumuniverſaleexcita ri cognitionem fimuldealiquouno,ac demultis: adeóque, ſiterminushomoappellari reflexèpoteſt terminus univerſalis, debet fignificare unumquid, &fimuletiammulta: fiveifta multa finttantum posſibilia,vel etiam actu exiſtant. SECTIO II, Conclufio Prima.. Univerſaleinquantumeftobjectum,&fignifica tumterminicommunise.g.homo) abfurdedi ceretureffeunumfeparatumrealiteràmultis,-Seu abomnibusfingularibus:quodunum appel-laripoffit Idea,velexemplar,&illa multafint-velutiveftigia,&imagines illiusunius,feu-idea. Alsohocuniverſaleitaexplicatumattribuitur HPlatoni,utmoxvidebimus;declaraturautem 1 effeunumextramulta:ideanempeabæter noexiſtens extra,&ultraomniafingularia,&in dividuae.g.ſpecieihumanæ ,quæ ideaquotiesho mo gignitur applicetur quafi forma,&figillumin cera, ineaque relinquatimpreſſam ſui imaginem, autveftigium. 1 Probaturconcl. unumextramulta, ſeu ſepara tumrealiter abindividuisnon eft fignificatum hu jus termini communis homo; fed univerſale , de quoquæritur,eſt ſignificatum hujus termini com munis: g.unumextra multa,&c.noneſt univer ſale ,de quo quæritur : probatur ma. fignificatum hujus termini communishomo debet effe tale , ut affirmari posfit,& prædicaridequolibet individuo, 201 fedunumextrainulta noneſthujusmodi,quia de quolibet individuoaffirmarinonpoteſtid,quodeft realiter feparatum ,&distinctumàquolibetindivi duo,uteſtmanifeſtisfimum: namideòfalſa eſt hæc propofitioPaulus estPetrus, quiaPaulus eſt reali terſeparatus àPetro:ergo,&c. Prob. 2. vel illa idea,hoc eft illud unum extra multa eſt aliquid increatum,vel creatum:ſieſt ali quidincreatum eſt ipſeDeus : ſi eſt aliquid crea tumeftaliquodindividuum ,&fingulare: fedne que Deus, neque aliquod fingulare eſt univerſale, dequoquæritur : nam nequeaffirmaripoteft, e.g. Petrus eftDeus: nequePetrus estPaulus , & ta men dicipoteſtPetrus efthomo:g.univerſalis ,de quo quæritur , nempè ſignificatum hujus termini communishomo,noneſtaliquidſeparatumrealiter àfingularibus hominibus. Ob.aliter explicari nonpoteft, quidfituniver fale: nempè unumversus multa, quodfit obje tuin termini communis:g.&c. Refp.exſequen tibus differt. patebit , quopacto ſine abſurdo id ipſumexplicari poffit. Contra 1.Effentiæ rerumdicuntur effeab æter no:fedab æterno nulla funt fingularia: g.effentiæ funtquidunumrealiterſeparatumàfingularibus g. iſtæ funtuniverſale , de quo quæritur. Refp.omi. ma,&ne. mi.Effentiæ rerumposfibilesnihilaliud funt quamipfa fingularia poſſibilia : ficuti eſſentiæ exiſtentes funtipfa fingularia exiſtentia : nec ſunt quidunum,fedquidplura, &plurima , &ideò exprimuntur num.pluralieſſentiæ rerum. Contra 2. Obje&um hujus termini communis homononeſtaliquid fingulare: g. eftaliquid ſepa ratum àfingularibus. Refp. 1.retorquendoantec. jamenimilludobjectumnon effet idea, quæ con vincitur effe aliquid fingulare ex probatione ſe cundaconclufionis. Refp. 2.dift. antec.noneſtaliquidfingulare fin gulariter repræfentatumconc. antec.univerſaliter, &abſtracte confideratumne,antec.&confeq. CONCLUSIO II. Platoni nunquam in mentemvenit hujusmodi univerfale:quodeffet unumextramulta,nec- admifit ideasfeparatas àmentedivina, &à : ScientiaDei. (Vicunque operatur cum ratione, hoceftra. tionabiliter , dicitur operari ex idea : nempè concipitpriùs mente idipfum,quod opere moliri vult: ita Pictor : itaquilibetArtifex: ita quicun que homo ſapienter agit: cùm itaque de DEO fentiendumfit ſapientisfimè; ideòdiciturinmente ipfius divina ideas ſemperexifterererumomnium, quæDeus creavit,velcrearepoteft. Hocaffeve ravit Plato,nectamen dixit has ideas divinas eſſe univerſale; fumpto univerſalipro objecto termini communis. Prob. concl. exPlatone ipſo,quiinParmenide fic ait: Admirabileeffetfermo illius,quiideastol leret, quoniamDeumcognitioneprivaret :& in Hippia: Illum, qui dicitur δημιεργός ( hoc est Mundi artifex) certarationeagere,&dumho. minem,velequumproducithabereinfeipfoeorum ſpecies,fenideas : g. Plato nomineidearumnil 1 aliud DeVaiverfali Ideali. < aliudintelligit , nifimentemdivinamcognofcen temcreaturas,quaspoteſtproducere.-69 Deus:g. ideainquantumeſtidem,&c.Patetenim, Addoteftimonium ſapientissimorum virorum proPlatoneita intelligendoſtantium : DivumAu guftinuminprimis lib.3. retrac. cap.3.&alibipas fim: prætereaPlatonicosomnesPhilophos,quos cæteris omnibusDivus Auguftinusmerito ſeante poneredicitlib. 8. deCivitateDei: quorumomni umunamſententiamMarfiliusFicinuseſſeteſtatur: Platonicinunquam voluerunt ideasabintellectu divinofeparatas, DicesAriftoteleminoppofitumſtare. Refp. ex pluribus, quæpoſſemreponerehocunum ajo:A riftotelemnullis inlocis oppofitumejus , quod in hacconcl. defendo,dixiffe: fedpotius ejusdicta adſequentemſpectare. CONCLUSIO III. IdeeinquantumJuntidemcummentedivina, nonfunt objectum, autfignificatum termini PR communis. obatur:obje&umterminicommunisaffirma tur,& prædicaturdequolibetfingulari,utcùn e. g.diciturPetrus esthomo : ſed affirmari nonpoteſt,aut prædicaride quolibetfingulariid, quodeſt idemcum mentedivina,hoceſtipſeinet quodnequeexemplar,aut ideaartificialis reſidens e.g. inmentePictoris,dum imaginempingit,po teſtaffirmarideipſa imagine externa,&dici hæc imagoeftidea. Notabis vero ideasdivinas modo ſuperiori ex plicatas nondiciquidem poſſe univerfales inco Tenfu , quem ufurpamus inpræſeatiDiffert., ubi loquimurdeuniverſali ineſſendo,&univerſali,in prædicando:hoceftde eo, quod eſt , & dicitur (nempè prædicatur) unum,&plura:c. . homo, eſt univerſale in eſſendo in quantum inomnibus fingularibus hominibus confideraripoteſt , &re periri ſignificatumhujus termini : homo , &rursus deomnibus fingularibus hominibus affirmari po teſt &prædicariilludipſum ſignificatum: cæterum ideasipſasdivinas alio ex capite dici poſſe univer ſales advertes , nempèuniverſales in cauſando; quod eſt idem acdicere ,eſſe cauſas univerſales. Illa enim eft caufa univerſalis , feu univerfalis in cauſando, quæplures,&plurimos effectuspoteſt producere:itaexideahominisinmentedivinare ſidente exemplariter,&idealiteromnes homines producti funt,&producentur: atque hac diftin &ioneuniverſaliuminutiles &pluresaltercationes demerisvocibusàveterumquibusdamobfcurèdi tisfacilè ſubmoventur. DISSERTATIO X. : Peroccafionemtermini communis , ejuſque ſignifi cati declarandi deprehenfum eft , quod intelle Etushumanushabetvimcognofcendiidemobje Etum,ſeueandemrempermodumpluriumobje : " Etorum,&rursusvim habet cognofcendi objecta plura per modum unius : unde pluravocabula metaphorice applicata funt ſignificandis cogita tionibus noftris , quæ propriè res duntaxat à parte rei exiſtentes ſignificabant, ut exponitur in præfentia. Oſtquam àPhilofophiscognitum eſt, fignificatum termini communis eſſe nonpoffequidunum extra multa, &feparatumrealiteràmultis:nempe ideas illas,de quibus fuperiùs; ſta tuêre fignificatum illudpoſſeeſſe idem, ac fignifi catum hujus termini complexi omnis homo,de quoDiffert, antec. letu.n.9. nempèomnesom ninòhominesfingulares,fedperdiverſummodum cognofcendi cognitos,&apprehenfos dumfunt objectum hujus termini communis , & fimplicis homo , acquando objectum funt hujus alterius complexi, omnishomo : adeóquenihilaliud eſſe univerfale, quamipſas res fingulares modoquo dammirabili cognitas , quo permodumunius in numeracognofcuntur. Indequodammodòrevea lata-O 70 fataeſtintellectus humani prærogativacognofcen Differtatio DecimaLogico-phyſica di plura per modum unius , itemque exparitate rationis & posfibilitatis , cognofcendi unum, & idemper modumplurium,& multorum: tametfi intellectus ita cognofcendo non erret , fed cum veritate,&cum conformitate adobjectade obje &iscogitet. SECTIO PRIMA. Terminiquidem tranſcendentales,cumfuisde rivatisfenfuproprioexplicantur. DEterminotranſcendentalidixith.35.1.1.Ele. fimiles terminos explicandos fufcipio , qui nemperebusomnibus accomodaripoffunt, &indèdicunturtranſcendentales:ſuntautem:Res, Realitas,Ens,Entitas,Formalitas,Unum,Unitas, Idem,Identitas,Distinctum,Distinctio. I. Res,ſeuEns,vocaturquidquidexiſtit,velpo teſt exiſtere in rerumnatura,&hancpropriamfi gnificationem illorumterminorumefledico,reli quæveròfuntimpropriæ,&accommodatitiæ. II. Realitas eſtderivatum tanquamàprimitivo àvocabuloRes,&fignificatomninoidem,acejus primitivum,licèt mododiverſo : nempèpermo dumabſtracti,&formæ,cùmResſignificetpermo dumconcretiſubſtantivi,&juxtath.49.1.1. Elem. explicari posfithabensrealitatem. III. Entitas idemfignificat,acRealitas: nempè permodumabſtractiidipſum,quodfignificatter minusconcretusEns. IV. Formalitas ,&formalitatesdicuntur illæ veritates ,quas intelle&us cognofcitcummodoſe cundùm unamconfiderationem, modoſecundum aliamcogitat deuna , eademquere, v.g. Petrus ſecundum iſtam confiderationem cogitatus,quod fit fimilis in ſentiendo , videndo , &c. leoni , & equo,&c. dicitur verè, quod fit animal:entibi unaformalitasnempèuna veritas. Rursusfecun dùmaliam confiderationemidem Petrus inquan tum poteſt diſcurrere, & ratiocinaridiciturverè, quodfit Rationalis:fecundum aliam inquantum poteſt ridere dicitur Rifibilis : ſecundùm aliam in quantumpoteft mori dicitur mortalis ,rurfusque ſecundùm aliam in quantum eſtunus homo, & noneſtplureshominesdiciturfingularis,ſeuin dividuum,&c. omnesiſtas,& fimiles vocafor malitates Petri , idemque intelligas de cæteris re bus, quæfuntinMundo,auteffepoffunt: inuna quaque enimre ,& realitate confiderari poffunt plures formalitates , ut ex fuperiori exemplo conftat. V. Unumquidfignificet difficilius eſt explica re, quamfcire: omnibusenim hominibusclariffi mumeſt ſfignificatum hujus termini unum , vel unus. Itaque eſſeunumeſtnoneffeplura ejusdem denominationis , &appellationis adequate,& omnimoda,necpoſſenumerarifecundùmeandem denominationem : c. g. Petrus eſt unusPetrus; quianonpoteſt dividi in duos , vel tres Petros, videlicet in duas , vel tres res , quæ denominen tur,&appellentur eadem denominatione omni moda,&eodemnomine Petrus : hinc fit , quod Petrusdicitur eſſe unus numericè , hocest,quod inpluresPetrosdividi itanon poteſt,utfaciatnu merumpluriumrerum , quæ codem omnimodè nominePetru appellentur : porrò additur illud ſyncategoremaauaquatum&omnimodum,neſta timtricemurquodlignum bipalmareposfit dividi induoligna,ſeupartes ligni:vides enimnonpoffe dividi in duo ligna bipalmariahoc eſtejusdem om ninoappellationis,utilludunumtotumlignum.Ca terumhoc totumquoad intelligentiam termini u numſatisdocetGrammatica ,excujusregulisha bes, quodunus,a, meſtnomenadjectivum,&ca retplurali : quia eſt adjectivum; indefit,quod con jungendus ſemper eftcumſubſtantivo, faltemim plicitoin neutrounumjuxtadictatheſi 48. n.6. lib. 1.elem. audito ergò adjectivounus,vel unumita timquærendumeſt deejusſubſtantivo , quod cum reſciverisv. qunus homo,anuslapu&c.ſtatimin telliges, quidfignificetilludunus,& quidfuperad datfignificatoterminiillius homo, lapis&c. nempè ſignificat non effeplures homines , non multiplex homo,nonduplex, non triplex,cumdiciturunus homo:quodipfumcomprobaturex eo , quod in propria fignificatione nomen unus caret plurali, necdices unihomines, unoshominespropriè lo quendo,nempèquiaunum effeeſtidem,acnoneife plura ,necpoſlenumerari. VI. Unitas eſtderivatumàprimitivo unum ,& fignificat idem, ac fuumprimitivuın , ſed diverſo modoſcilicetper modumabſtracti,ut num.2. dice bamde realitate. Explicatur autem fatisclarèuni tascumdicitur : eſtformalitas illa,ratione cujus res unanumericedenominaturunanumerice. VII. ldemnomen eſt, quod claritate laborat ſuâ ,perindeacnomenunum, intantum,utaper tiusexplicaridifficileposfit : quid enimamplius ca piesſidixero,eſſe idem est remeſſeid:fumcum feipfa,veleſſeidem est remeſſeidquodest ?faci lius , & felicius ex folo vocabulo idem , eadem, idem,quam exilla circumlocutione ejusdemvo cabuli fignificationem intelligis. Interim ſpeculare hæcſynonimacandor.albedo.velhæcalia, apis.fa xum:petenti quot resduo hæc vocabula fignifi cent? Itatim reſpondes fignificare idem , hoc eſt unam,eamdemquerem,nonverò fignificareduas res,quarum unafit ab alia diſtincta , ſicuti hi termi nifaxum,&arbornonſignificantidem: quiares duasverè interſediftinctas ſignificant: entibiquid fiteffeidem , hoceſt eſſe indiſtinctum (quod eſt idem,) Sæpècopulantur inloquendo hi termini: unum&idem:quia illorum ſignificatio omnibus rebus accommodaripoteft aliquopacto. VIII. Identitas eſtderivatumà primitivo idem, ejusdemqueeſt ſignificationis : ſeddiverſo modo, nempèpermodumabſtra&i juxtadicta num. 2.& 6. &explicaripoteſt: identitas eft formalitas ra tionecujusid,quodeſtidem, eſt idipfum cum ſe ipſo. Adverteshaspropofitiones: Petrus eftidem fecum: Petrus est ipse: daturidentitas Petri cum feipfo;explicarifaciliùs&clariùs perhancpropo ſitionem Petrus non eſtdiſtinctus àfe ipfo: nota bis etiamaliaderivataabeodemprimitivoidemſci licet identificare, identificatum , identificabile: hoceſtproprièloquendo facere eſſe idem,poſſe fieri idem , effefactumidem ,qui termini nifi me taphorice , &improprièuſurpentur ; funt falfisfi miſenſus: quodenimreipſanoneſtidem; fed eſt verèdiſtinctum ab alio, nullo modo fieri poteſt, utevadat idem cum illoalio: inſenſu verometa :: pho Demodocognofcendiplura &c. phorico vocabula illa ufurpantur ad cogitationes noftras explicandas. IX. Diftinctum, ſeudiſtinctam eſſeunamrem enimunitas(quæfoletànonnullis appellariunitas 7 fumilitudinis ) nil aliudeft,quàm illaformalitas, ra abalia fignificatid, quod notissimumeſt, nempè unamremnoneffealiamſeuremunamnoneffeid, quodreveranoneft. X. Distinctio derivatum eſtnomenàprimitivo diſtinctum, idemque fignificat; fedper modumab tracti ,ut num.8. deidentitatedicebam : explica tur autemhocpacto: distinctioestformalitas,ra tione cujusresnon est id , quod reveranon est: porrò duplex eſt clasſis diſtinctionum (utraque realis,)aliadicitur distinctiopoſitiva; alianegati va:prima interceditinterduas resde factocoexi ſtentes : utraque enim diftinctione poſitiva ab alia diftinguitur : fecunda interceditinterremexiſten tem,&aliam nonexiftentem : primadicitur di ſtinguidiſtinctionenegativaabalia,necaliud figni ficat terminus illenegativa , quamnonexiftere rem àquares exiſtensdiftinguitur. XI. Res&realitas:unum,&unitas:idem,& idemtitas:distinctum,&distinctio inproprio,& primigenio fignificato plura funtvocabuladiverſo imodofignificantiaunain ſolam,&eandemrem& cuilibet rei exiſtenti,velpotenti exiſterecum veri tate accommodari poffunt. Quia verò prædicta vocabulaàPhiloſophisſæpèufurpanturimpropriè, &metaphorice;idcircoadtollendas æquivocatio nes, quotiescunque illisutivisinproprio &primi geniofignificatoillis adjungeshoc ſyncategorema realisvelrealiter,&dicesunitasrealis,unumre aliter identitasrealis&c. SECTIO 11. Superiores termini fecundum impropriam , & metaphoricam illorum fignificationem expli cantur. PR imò. Ensrationis,feuresrationisnonſigni ficatremaliquam,quæverafit res,ſcilicet exi ſtens , velpotens exiſterein rerumnatura,& parterei : hoc eſtindependenter àreflexionibus& ponderationibus noſtri intellectus ; ſed ſignificat denominationes quasdam confequentes diverfos modos cogitandi , quæque idem funt, ac objecta ſecundæ intentionis,de quibus th.44. lib. 1,elem. ex.g. cumdePetro cogito; quia poteſt affirmari, quodPetrus eft cogitatus,feu cognitus àme;inde confidero veluti objectumhoc,quodeſtPetrusco gnitus: hocconcretumdicitur ens rationis,feu enslogicum,quodidemeſt,&communiusappel lari folet denominatio extrinfeca , &concretuin extrinfecum:quodinſumına nilaliud, quàmquod proferaturpasfivè , &perparticipium pasſivum ubipasfio nulla eſtvera &propria; cum dicitur Petruscognitus;licet fitvera & propria actio per quamverèdicitur intellectus cognofcens Petrum, quæ eft vera denominatio intrinfeca, &concre tum intrinfecum : non minus quam hujusmodifit paries albus , ignis calefaciens &c, cave itaque ſemperqueretineeſſeſynonimoshosterminos: eſt denominatioextrinfeca,hacdenominationonda turàparterei, II. Unumformale,&unitasformaliseſtimpro pria unitas, & latiuspatet , quam unitas numeri ca,ſuperius expofitaſectione 1.num. 6. præſens tionecujusaliquideftitaunumquidin aliquade nominatione,utdividinonpoffit inpluraomnino diffimilia interfe:e.g.collectio hominumeſtuna unitate formali : quiaeſtunumquid quod dividi nonpoteſtniſi inplura inter ſeſimilia , nempèin homines fingulares fimiles inter ſe quoad omnia prædicataeſſentialia; Itaetiamcolle&io omniuma nimaliumeſt unumquid,quoddividinonpoteftnifi in pluraſimilia, nempè in fingularia animalia inter ſe ſimilia quoad prædicatum effentiale genericum. Econverſo ſifingas hanc collectionem: collectio neminquamarboris,angeli,faxi, albedinis,chi mera&c. Hæccollectiononeſtunumquid unitate formali,quiapoteſt , velſi poteſt(namhocpoſtu lo)dividiinplura omnino disfimilia inomnipræ. dicato,ſeuformalitate reali faltem&vera: ideo queadunum fimilitudinis, feu unum formale iſta collectio non pertinet. Simili de cauſa in Petro eſthæc quoque unitasformalis: quiafinonpoteft dividi inplures Petros ,nec etiam poteſt dividi inplurafive illa fintomnino disfimilia five fini lia invicem aliquo pacto : quæ plura fint totidem Petri : unde definitio unitatis formalisinPetro e flam&omnialiouno numericè verificatur. Unitas porrò formalis ſuperius expofita, licet fitimpro priaquædam unitas , ſi comparetur cum unitate, dequa ſect. 1. num.6. Lihilominus fiabſolutècon fideretureſtſatispropria: tumquiatameſtimpoffi bile dividere Petrum induosPetros ; quàmcolle &ionemhominuminduoex.g.individuaomninò invicemdisfimilia : namomnes erunt homines,hoc eſt invicem fimiles : tum quianon pendet hujus modiunitas à noftris cogitationibus : ideoquedici folet, quodexistatinrebusanteoperationem in tellectus: namficutidaturcollectiohominum(da tur inquam, velactualiter , vel poſſibiliter) ante operationem intellectus,hoc eftetiamfinemoco gitetdehujusmodicollectione; ita etiamante ope rationem intellectus datur fimilitudo omniumho minuminterſe,atque ita tandemdatur unitasfor malis omniumhominum. Notabisobiter unita temiſtam formalem ſolereappellari àſcholaſticis univerſalefundamentale. III. Unitasrationis,feu intentionalis , eſtme taphoricaufurpatiohujusterminiunitas, fimiliter acufurpaturterminusens,&entitas , cumdicitur ensrationis,vel entitas rationis : fignificat autem cognitioneın, quæ talis proprietatisfit , &talem habeat modumtendendi,ſeucognofcendi;ut co gnoſcat plura ( quæ cæteroquin funt unum quid unitate formali,de quanum.2)permodumunius, quafi effent unum numericèjuxta explicationem datam fect.1. num. 5. & inpluramultiplicari ,& dividi nonpoffet,licetreveranonitafit:quia reve railla , quæ cognofcuntur per talem cognitionem funtplura: quiatamen illa cognitionondifcernit interilla plura unum ab alio ; indè appellatur uni tasrationis: e.g. cognitio, ſeu terminus mentalis homoita cogitatdehomine utfic; utdePaulo,in quantumdiftinguituràPetro,&ita decæteris ni hil cogitet , ſaltem expreſsè; inde nomenclatura metaphoricâterminusillediciturunitas mentalis, velintentionalis,velrationis,quodidemeft;qua fi ita adunetin ſua repræfentatione omneshomi nes, / 72 nes, licètinnumeros,utnoncognofcat effeplures autplurimos; fedperinde ſe habeat repræfentati Differtatio DecimaLogico-phyfica nu.5.&diſiert.5.ob.ult.:cumhoctamendifcrimi vè,ac fieffet unushomo unitate numerica obje Aum illius termini mentalis , qui dicitur homo: advertes quod hac cognitione,&perhanccogni tionemjuxta plurimorumfententiamdicitur con ſtitui tanquam concretumextrinfecum hoc quod eſtuniverfaleformale. IV. Univerfalitas rationis eſt idem , acunitas rationis , de qua numero antecedenti,nempe co gnitiocognofcens plura permodumunius, aqua cognitione objectum cognitumdenominaturuni verfaleformale, quod eftidem, ac unumunitate rationis , & mentali : quæ denominatio pertinet adclaſſem generalem denominationis extrinfecæ cognitum,de quanum. I. nam fiex illotermino cognitum arborphilofophica conficeretur , fub dividendo claſſes ex clatibus , adunam claffem arboris illius pertineretuniverſaleformale,hoc eſt cognitumcogntione, quædicituruniverfalitas ra tionis. V.Identitasrationis,velmentalis eft cognitio talis proprietatis , ratione cujus rescognita deno minaturindiſtinctaratione,hoc eltquanondiftin guitur diftin&ione rationis , de qua distinctione moxdicam :v.g, animaleſtanimalinterprædica tum,&fubje&umdaturidentitas, &indistinctio ra tionis,nempènondaturdiftinctio rationis. VI. Diftinctiorationis eft metaphoricaufurpa tio termini distinctio , &explicari poteft, quod nempefit cognitioexpreſsè cognofcens objectum AD ne,quodſubjectum hujus concretiplura funt om nes partes , ſeu omnia fingularia fimul, &collecti vè ſumpta ; non autem hoc neceffe eft quoad illa concreta,æqualitas,conforinitas, utexlocis citatis patere poteit. Sed pluralitas rationis in fenfu fuo accommodatitio,& metaphorico fignificatoppo fitum ejus, quod fignificat unitas rationis , de qua num. 4.fcilicet deſignat cognitiones, quæ cogno ſcant objectum unum realiter,&numericè permo dumplurium: iſtaveropluralitas rationis femper comitaturdistinctionemrationispoſitivam: datur enimdiftinctiorationis pofitiva, &negativa, ficuti daturdiftinctio realispoſitiva,& negativa, de qua fect. 1. nu. 10. VIII. Semper : autferè ſemper(quodaddo ad tollendastricas)cognitio illa, quæ eſtunitas ratio nis ,eſt etiam diftinctiorationis , & viciffim; quia, dumcognofcunturplura per modum unius fingu la ex illis pluribus cognofcuntur fecundum unam formalitatem exprefsè ( nempè ſecundùm illam formalitatem, inqua fibi funt illaplurainvicemfi milia ) & non fecundum aliam formalitatem ex preßè,nempè ſecundam illam,in qua fibifunt illa plurainvicem diffimilia ,ut cognitio ſeu unitasra tionis,quæ cognofcit animalutfic. SECTIΟ ΙΙΙ. Claſſes varia distinctionum rationis exponuntur cumnonnullis alius terminis ad distinctionem rationis pertinentibus. eſſe id,quodeft; fednon exprefsè cognofcens I. quidquid objectum (ipfius cognitionis)realitereft ſecundum efle fuum,quod objectum habet in fe ipfo. Propterformalitates,dequibus ſectioneante cedenti num. 4. incepti ſunt ufurpari metapho ricè hi termini distinctum, distinctio , distingui, tres claſſes revocantur omnes appre henfiones , quaspoffumusin hacvitana bere de una,eademq;re: ficuti ad totidem claffes revocantur nomina,quibuspoffumus unam, eandemqueremfignificare. Prima clafis, utcon tinet nomina ,feu terminos ſynonimos propriè cum fuis derivatis(licet deinde aliquatenusetiam adrealitates , de quibusloco cit. num. 2. iidemter mini metaphorici accommodati fint,utpatebitſe Etione ſequenti) perinde quaſi cogitare ,& co gnofcere unam , eandemque rem , ſeu objectum modo ſecundum unam confiderationem , modo ſecundùm aliam,effet illam unam, & eandemrem, &objectum diftinguerein plures, nonpropria,& tales,qui licet fint fono diverfi; idem tamen,& eodem modo fignificant, ut enfis ,&gladius : ita etiamcontinet cogitationes prædictis terminis re ſpondentes , quæ proindè cogitationes ſynonimæ dicipoflent,vel illæ in aliquo fint diſſimiles inter ſe,utittanomina, enfis,&gladius, velfolo numero diftinguantur , ficuti unum individuum ab alio. Claffis fecunda continet terminos mentales, five reali diſtinctione,de quaſect.antecedentinum.10. (etenim hoceffetimpoffibile,) ſedmetaphoricâ quadam ,&mentali diftinctione. Itaque diſtinctio rationis (quæ dicitur etiam àquibusdam diftinctio formalis, nil aliud eft, quàm quædam inadæqua tacognitio(hoceftnonæquansveladæquans co gnoſcendototum idquod cognofci poffetab ho minede objecto propofito)quæ expreſsècogno fcit,&clarè remunam fecundùmunamformalita tem, quin expreſsè ,&clarè cognofcat ſecundum aliam formalitatem. VII. Pluralitasrationis ,ſeumultitudo, &mul tiplicitas rationis eft metaphorica ufurpatio ter minorum illorumpluralitas &c. nam proprièlo quendopluralitas realis , ſeu multitudo realis eſt collectio plurium, quæ fint inter ſe realiter diſtin Eta,itautdenominenturplurarealiter,ſeu multa re aliter ab ipfa collectioneplurium,quæ permodum formæ denominat fingula illa plura fimulſumpta effeverèplura codeinprorfus modo, quode con formitate,&æqualitate diximus differt. 2. fect. Is vocales,quorum unus clarius,&explicatius fignifi catidipfumquodalterobfcurius &confufius figni ficat; e. g.hic terminus complexus animalratio naleidemfignificat, ac terminushomo , clariùs ta menille,quamifte. Claffis tertia continet terminos quorumunusnon folum clariùs , quod alter ob ſcurius fignificat : verum unus quoque terminus plures veritates de unare , feu de objetodocet, quamalterterminus : e. g. hic terminus animal rationale plus dicit, & docet dehomine,quam hic folitarius terminus rationale : nam ex illo primo termino complexo diſco,quod homopoſſit vide re, audire, tangere, ambulare,&infuper cogitare, &diſcurrere: ex alio verò pofteriore termino tan tummodòdiſco , quodhomopoffit cogitare , & difcurrere. II. Omnes cogitationes ad ſecundam claſſem prædictam pertinentes nomine reflexo,&ineta phoricoappellaturdistinctiones rationis ratioci nantis ,&finefundamentoinre , hoc eft cogi tationes (feu terminimentales , quod idem eſt,) qaæ Demodocognofcendiplura. quæintantummerenturnomendiftinctionis,etiam metaphoricum;inquantumunacognitioclariusid 73 nem fignificant ; ita ferèomnia nomina,velali ipſuinrepræfentat,quod altera:cæterumquantum unadocetderecognita;tantumdocet&altera. III. Cogitationes,feuterminimentalespertinen tesadtertiamclaffempofitamnum. 1.nominere flexoappellanturdiftinctionesrationis ratiocina ta,&cumfundamentoinre,hoceftcogitationes, quarumunapluresveritatesdocetdeuno,codem queobjecto,quam alteracogitatio: velſaltemdi verſamveritatemunacogitatio docet abeaverita te,quamalteradocet:utcognitio,quâcogitoani. mal,&cognitio,quâcogitorationale. quod paffivam , vel aliquodactivum fignificant, hoceſtvelaliquamcaufam,velaliquem effectum (latisfimè fumendo tùmcauſam,tum effectum:) terminusanimalfignificatprincipium,ſeupoten tiam,feucauſamſentiendi:terminusrationalefi gnificat principium diſcurrendi ; undeaudito illo terminoexcitaturduarumrerum cognitio,nempè effectus &caufæ,utdixideterminoPater,atq;ita dereliquis terminis: namut breviter dicam , vel aliquamvirtutem productivam,vel aliquampro portionem,velaliquamfimilitudinem,velaliquam correſpondentiam, velaliquam comparabilitatem 1.V. Formalitates folæ (dequibus dixi ſect.r. num.4.)cognofcunturperiſtasultimasdiſtinctio nesrationisratiocinatæ:hoceſtunafaltemex co gitationibus interſe reſpondentibus , quæ dicun turdistinctiones rationis ratiocinata, debet re præfentare formalitatem objecti cogniti ,nonve ròutraquecognitiorepræfentaredebettotamrea litatem(dequadixifect.1.n. 2.)ejusdemobjecti: contraverocogitationes:quædicunturdiſtinctio nesrationis ratiocinantis: utræqueenim repræſen tarepoffunttotamrealitatemobjecti:ut homo,& animalrationale... V.Omnesterminivocales,autferèomnes,etiam fi fimplicesfint, licetvideantur unam tantummodo rem fignificare , reverà tamenres duas ſaltem in ter ſerealiter diſtinctas fignificant: idemquedico defimpliciapprehenfione,ſeuterminomentali:ra-- tioeft:quia omnes ferè termini funt relativi,non abſoluti:(determinorelativodixi th.48. lib.1.E lem.)terminus autem relativusresduas fignificat, licetprounatantum ſubſtituatur, &fupponatur juxtaintelligentiam ſuppoſitionis tùmactivæ,tùm paffivæ, dequath.20.lib. 1. elem. e. g. terminus Paterfignificat,&cogitationem excitatin audien tenonfolumPatris; fedetiamFilii: impoffibile e nim eftcogitaredePatre , nifi fimul cogitetur de filiojuxtaprimumprincipium: relativafuntfimul natura , &cognitione : quod igitur dicimus de hisduobus terminis Pater;& Lilius, dicendum eſtdeomnibus aliisterminis,ſeunominibus, idem quedeapprehenfionibus ,feu terminis mentalibus refpondentibus: namficuti dixith. 26.lib. 1.elem. quodomniaverbaadjectiva pasfionem,autactio ſemper deprehendesinquolibetterminofignifica tivo,adeoqueilledeſignataliquam correlationem duarum reruminterſe. VI. Diſcrimeninterduasillas res , quas fignifi catquilibet terminus in eoconfiftit,quodpro unâ reterminus ille ſupponatur,&fubſtituatur: aliam veròremtantummodòfignificet:terminusanimal ſupponitur, &fubftituiturpro causâ,&principio fenfationis, puta auditionis, viſionis&c. fenfatio nemverotantummodò fignificat: id,quodfignifi cattantummodòquilibetterminusappellaturrefle xèobliquum,connotatum,respectus,specificati vumextrinfecum,&terminusconnotatus: Id, pro quo fupponitur quilibet terminus reflexe ap pellaturrectum:id.quodvenitinrecto,principale fignificatum&c,hujustermini Paterrectumeſt il lehomo,quideſtPater:obliquumveròconnotatum c. eſtillehomo ,quidiciturFilius. VII.Exrectaintelligentiarecti &obliquiexpo fitâ explicanturfacillimèdiftin&tiones rationis ra tiocinatæ , feu cumfundamento inre, de quibus num.3. nimirum, quandouna entitas,ſeuresper plures terminos relativospoteſtappellari;id,quod venit inobliquo in uno terminorelativo , dicitur fundamentuminre,nimirum,utres,quævenit in recto expreſsè cognofcatur fecundum unam for malitatem,quinexpreßècognofcatur ſecundum aliam. Animaleſt terminusrelativus ,cum igitur cognofcohominem,&hominemnominoperhunc terminumanimal; inobliquovenit ſenſatio , quæ eſtfundamentuminre,unde illa cognitio, feu ter minus mentalisanimal dicaturdiftinctiorationis ratiocinatæ. DISSERTATIO XI. ct Unitas formalis , & fimilitudinis fatis fuperque eftad ٠٦ refellendum univerſalePfeudoplatonicum,&ad asfignandum objectumſcientiarum. Uæhactenus diſſertavimus extra con troverfiam funtpofita,& ideò utilis : Aum,quodeſtunum,&idemàparterei,&quafi fima, quia certa,certoqueindicantia remdigniſſima ſcitu,nempèmodum, quointellectus inhac vitamortalide rebus cogitat , quafi dividendo mentaliter obje uniendo,&identificandomentaliter objecta, quæ funt plura,&diſtinctaàparterei. Nontamenhic reftitit curiofitas Philofophorum;ſedulteriuspro greſſa examinavit , quo nam pacto ſalva veritate fupradi&i modicognofcendi contingerent, vide K tur R. P. ProlomæiPhiloſophia. 74 turenimerrare,quiunum,& idem cognofcit tan DiffertatioUndecimaLogico-phyfica quamduo,&qui deduobuscogitat,velpluribus tanquamdeuno,&eodem: ſedhujus dificultatis refolutiototaconcluditur in illaparticula veluti, aut fimilialia: nonenimerrat,quiunam rem co gnofcitvelutiduasres,autpermodumduarumre rum:namfiilludvelutirectè intelligatur;nilaliud deſignat,quamfacultatemquandam noſtri intelle Etus cogitandi de rebus minutatim , & quafiper plex?& fimultiplex, quomodounum? Uthæcdi Icordia componatur,veloportetimproprièintelli gereterminumunum vel improprièterminum , multiplex. Inpræſentidiffertationeexaininandum utrumillumterminumunumſufficiatita impropri are,hoceftimproprieintelligere,ut fignificetunum unitateformali,dequadiff.10. ſect.2.n.2. VI. Diftinguunt Peripatetici univerſale fuum velutiinduasclaſſesinuniverfale ineſſendo, &u partes: non quodrevera dum intellectus itaco niverfaleinpredicando, ſeujudicando, quodni gnofcit,cognofcateffeduo,quæverèfuntunum, hilaliudeft,quam ſecundum diverſas confidera aut viciffim; fedpropter fimilitudinem quandam cogitationum illarum, quæplures funt& tamen tiones unam,eandemqueformalitatem (namuni verſale eftaliquaformalitas ) confiderare: ficonfi omnesfuntdeeodem objecto, cumcogitationibus deroquod fignificatumhujus termini bomo,quod illis quæplures ſunt, &depluribus objectis reali eit ipſumuniverſale , reperiturin multis immo in ter diftin&isfunt: nondisfimili pacto quononer ramus, cumAngelos velutijuvenesalatosappre pluribus , hoc eitomnibus hominibus,dicitur, il ludfignificatum univerſaleineſſendo,quia eft in hendimus,erraturi profecto ,ſiAngelos effe reve rajuvenes alatosjudicaremus. Indedefluxitvel plurimis: fiveroconſidero,quod de Petro , da Paulo ,& cæteris hominibuspoteftilludipfum fi uti proverbium philofophicum per modum no Strumconcipiendi,aut cognofcendi res itaseba gnificatum termini homo prædicari , feu affirmari in propofitione vocali ,vel mentali ; diciturillud bet,velnonitafehabet. Nonquodresipſa,uteſt ſignificatum univerſale in prædicando, feu præ inſe,&àparterei diverfos illos habeat modos ſe: dicabile,quod idemeſt : attendead mysteriaho habendi; ſed ſimilitudinarièitade illacogitamus: rum vocabulorum,quæ ignorantibusmultam ob aliter enim nonpoffumus. Verumenimvero,ne ſcuritatempotius grainmaticalem , quamphiloſo que inprædicta explicatione, &particula veluti quievitfubtilitasſapientum:deilloenim ipſomodo phicampariunt. 0 cogitandidiverfimode res easdem cæpit ſpeculari, &quomodo ifte modus declarandus effet difce ptavit : occafionemdeditAriftoteles, utex le .... quentibuspatet. SECTIO PRIMA. Explicationes,&postulata adrempreſentem. Π... SECTIO II. Conclufio. Unitasformalis,dequadiffert. 10 feet.2 n.2., "unumformate ab illa unitate denominatum 1 Sufficienterdiftingu turabuniverfalılicali& eftfufficiens objeétumfcientiarum. I. ! 1 Riftoteles in co totus eft,ut refellat uni A verſale Pſeudoplatonicum,quod etiam di citur univerfale ideale, quod abeodem Ariftotele defcribitur lib. 1. Pofteriorum cap.XI. Effe unumquidprater, &ultra muita , hocest ſeparatum realiter àmultis,dequo differt.9.fect.2. differuimus. : 11. Ariftoteles idem loco citato,&alibiconclu dit,univerſaleneceffariumeſſe,hoc eftneceffarium effe,utexplicentur objecta terminorum.commu-, niumfineabfurdo,adhocut fint possibiles , & exi-, ſtantſcientiæhumanæ: etenim ſcientia humanaeſt de univerſalibus, ut explicavi differ.6.fect.1.1.1. III. Adhosduos finesdeuniverfalibuslocutus eſt Ariftoteles,&tantùmde illis difputavit ; quan tùmfatis erat, utrepudiareturuniverſaleideale;& aſſignareturobjectum ſcientiarum. : IV. VerbaAriftotelis, quibus loquitur deuni verſali lib. 1. Poſterior.cap.x1.funt : Oportetigitur aliquidunum, &idem inpluribus effenonaqus vocè, nempè oportetadhoc,utposfintdarifcien tiæ,&utexcludatur univerſaleideale, quodeſt u num extramulta. Notabis illudaliquid unum: deſignat enim quomodocunque unum ,nonpro priè,&rigoroseunumeſſeillud,dequoibiloqui turAriftoteles. Vio Peripatetici ex verbis prædictis Ariftotelis, itadefiniuntuniverſaleAriftotelicuin;nempèquod fitunuminmultis realiter multiplicatun , quæ verba,ſirigorosèacciperentur,videnturſignificare aliquidnon minus repugnans,quamrepugnetuni verſaleideale : fi enim eſtunum quomodo multi K Rob. conclufionis primapars. Unitasfornalis conttituitit per modum concreti; e.g.exomni bushominibus (idemq;dico de omni aliacol lectione pertinente ad arboremphilofophicam ) aliquid unum, quodrealiternon eſtſeparatumab ipfis omnibus hominibus : fed aliquidunumquod realiter nonest ſeparatuinab omnious hominibus fufficienter diftinguitur ab univerfali ideali , học eftad aliquo uno ,quod realiter eit feparatum ab omnious hominibus: g. unitas formalis,& unum abeadenominatumfufficienterdiftinguiturabuni verſali ideali. Majorpatetexdiffert. anteced. loco citato in concluf.unitas enimformalis est collectio omniumhominum, eodem pacto, quoconformi tas,aqualitas,fimilitudo eſtcollectio illarum par tium,quæ denominantur conformes, æquales &c. utidicebamdiflert.5.adobjectionemultimam: fed collectio omnium hominumnoneft realiter ſepa rata ab omnibus hominibus , uteſt evidens : ergò unitas formalisnoneſt realiter ſeparata & . Rurfus unuinformale(nempeunumunitateprædicta,quod ſemperadverte , ne confundaris : quia aliquando unum mentale,feuuniverfale dicitur anumfor male: cave ergo æquivocationem ) unum , in quam,formale per modum concretidicitexparte ſubjecti eandem collectionem : v. g. omnium ho minum,quiabipſa unitateformali denominantur eſſe unum quid,quodnoneft diviſibile,niſiinplu reseſſentialiterfimiles inter ſe ; g. unum formale etiamex parte ſubjecti non eft realiter feparatum àmultis , feuabomnibus componentibus unam claffem arboris philoſophicæ. ر Pro .... Deunitateformali, &fimilitudinis. Prob.fecundaconclufionispars: ſufficiensobje Aumfcientiarumeft illud,quod,licètfitmultæres, immòplurimæ?utomneshomines:)inordineta eſtincaſu obliquoexparteprædicatiponiturter 75 minus;decujus fignificato controvertitur : e. g. menadeasdemſcientiaseſtitacognoſcibile, acfi eſſetaliquidunumnon attendendo,utrumillæres exiſtant actualiter,veltantùm poffintexiſtere: fed perunitatemformaleme.g.omneshomines, licèt fintmulti,&plurimi;inordinetamenad ſcientias funt ita cognofcibiles , acſieſſentaliquidunum:g. perunitatemformalemdenominaturaliquidunum, quodeſtſufficiensobjectumſcientiarum:Majoreſt certa: quia ideòperAriftotelemdicitur,quodſci entiaeſtdeuniverſalibus,quiaſcientiænonatten dunt fingularia,&individua , hoceft non ſpecu lantur ipfamfingularitatem: quodvidelicetPetrus nonfitPaulus,in eaenimfingularitatefingulariter accepta nihil relucetdignumſcitu : fedillud con templantur , inquo funt fimilesPetrus& Paulus : videlicethocquodeſt animalrationale , & ita de cæteris: mi.prob.quia in ordine ad fcientias hu manas:v.g.omneshomines ſuntcognofcibilesſe cundùmquodfunt fimiles interſe: ſedilludidem ſecundumquodfuntfimiles interſe,eſtunitas for malis, ſeu fimilitudinis,ut ex diſſer. 10. ſect. 2.n. 2. g.perunitatem formalem. SECTIO 1. Objectionibus refpondetur. : licètnondicesparies eſtalbedo ; tamendicispa rieseſt albus;quia inprimapropofitioneAlbedo prædicaturinrecto,infecundaveròprædicaturin obliquo: ita incafunoſtrodehominibus feorfum, &diſtributivèſumptisnonpoteſt affirmari,&præ dicari inrectounitasformalis, velcollectio,&di cit: c. g. Petrus estcollectio, veleſtunitas forma lis: poteft tamen idipſumaffirmari in obliquo,& diciPetrweft unus unitateformali cumcateris hominibus,Petrus eft collectuscumcaterishomi nibusinunacollectione. Objic.2. Illaunitasformaliseſt valdèimpropria unitas,utfatemurdiffert. 10. citata: fedobjectum ſcientiarumdebeteffeunumpropriètale: quiade beteffe quid neceffarium,&æternum,quemadmo dumexAriftoteledecantatur:g.&c. Refp. diſt. maj. eſtvaldè impropria unitas, atta menmagis propria,quam fit unitas rationis,feu univerſalitas rationis , de qua citatadiſſert. ſet.2. num.3.conc.maj.nonmagispropria&c. ne.maj. Certumeft,quodhæcunitasformaliseſtunitasne ceffariònonnumerica , alioquin chimera effet ex dictis ſect. 1. n. 5. Adprobationem min. quæcon cedi &negaridebetfubdiſtinctioneunitatisnume ricæ,vel formalis dicoobjectum ſcientiarum dici effeneceffarium,&æternumex eo,quodilludob Bjiciesprimò. Illaunitas formaliseſtdepen operatione intellectus: ergoeſtali jectum,ſeuilludunum formaliter,hoceſt illacolle &iononattendaturquoadejus exiftentiam acqua quid realiterſeparatumabomnibushomini lem; fedtantummodo quoadejus effentiam: ſci busv.g.: Probaturanteced. quia quod eſtrealiter licet à ſcientiis objectum fuum confideraturcon multiplex,feuplurimæres,nonpoteſteſſe unum, niſipercogitationem,&operationemintellectus. ditionate, finempeexiſteret; quideſſet?juxtaex plicationemconditionalisillativæ datamlib.2.clem. Refp. ne.antec.probationem dift. quodeſt reali th...n.8.necnonjuxtadicta departicula est, cum ter multiplex &c. non poteſt eſſeunuminea ra tione ,inquaeſt multiplex conc. indiverſaratio tantummodòinvicopulæ fignificatth.49. num. 4. lib. 1, elem. ne ne. Quodestmultiplex numericè,nonpoteft effeunumnumericè &dehocunodixidiſſert. 10. ſect.1.nu. 5.&6. quodvero eſtmultiplexnumeri cè,poteſteſſe unumunitateformali,feueffentialis num. 2. fimilitudinis , de quo unodixi citatadiffert,ſect.2. Cont. r. Illaunitas formalis noneſt inmultis, itautdeomnibus illis multis poffitprædicari & af firmari : g. eſt aliquid realiter feparatum ab illis multis: Prob.anteced.dicinonpoteft:e.g.Petrus eſtunitas formalis. Refp. Nec etiamdici poteft 1 parieseſt ſimilitudo,baculusA. eft æqualitas, fi cutidicinonpoteſtunumeſtduo : igiturdift. ant. Illaunitas&c.utdeomnibusfeorfumſumptispos fit affirmari conc.antec.utde omnibus fimul ſum ptis&c.ne. antec.&confeq. Itaqueipſacollectio multorum,feumulticollectivefumptieſtipſauni tas formalis exdiſſert. 10, ſect.2.nu.2.adeoquedici poteſt : e.g. omneshominesfimul ſumptifuntuni tasformalis,ficutifunt collectio, nequedehocin telligentiterminosdubitare licet. Notatamenhæc verbaaffirmari,prædicari,capaciaeffe æquivoca tionis:etenimaliquandointelliguntur(utproprie fignificant)deaffirmatione , &prædicatione in recto, utin exemplis allatis unitas formalis&col lectioprædicatur in recto, hoc eft in nominativo dicitur: omnes hominesfimul funtcollectio,vel funt unitas : aliquandoverò illa verbaintelliguntur de affirmatione , & prædicatione inobliquo, hoc Cont. I. illaunitas formalis eſtadeo impropria, utnonposfit eſſe objectumſcientiarum: ergo&c. Prob.antec. illaunitasformalis applicatur fingulis individuis,&facitcumillistotidemconcreta: e.g. Petrus eſt unus formaliter,Paulus&c. utconceffi mus adobjectionem primam: fedunitas, quæeſt objectum ſcientiarum nondebet poſſe applicari fingulis,&cum illis faceretotidemconcreta;quia nonpoteftdici: Petruseſtgenus : Petruseſtuni verſale,ergo &c. Refp.ne.antec.adprobationem conc.ma. Quidenimabſurdieſt,quodeadem for ma:e.g.fimilitudodenominetpluraconcreta:e.g. parietemA.fimilem,&parietemB. fimilem? immo aliter eſſenonpoteft inhujusmodiformis &con cretis ,ut æqualitas, conformitas &c. Ita incaſu noftro illa unitas formalis , quæ in reipfa eft colle &ioomniumfingulariumdenominatfingulaſingu laria ,undèdicipoteft : Petrus eſtunusformaliter cum cæteris: item Paulus &c. Itaque negomin. ad cujus probationem poſitam poft particulam caufalem , quia,dico fieri æquivocationeminter terminosprimæintentionis &fecundæintentionist exth.44.45.46.lib.1.elem.&49. n.21.terminige nus,ſpecies ,univerfale, funtſecundæintentionis, undenonpoffuntaffirmaridetérminofingularipri mæintentionis,qualis eſtPetrusPaulus&c.unitas veròformalis , & unus formaliterſunt termini primæintentionis,ut terminusfimilitudo,&fimi lis,aqualitas c K2 : Con 1 76 Differtatio DuodecimaLogico-physica Contra2.Unumformaliter,quoddenominatur per unitatem formalem, non multiplicaturtotum inmultis, hoc eftinfingulis feorfum(hominibus, v.g.)totumnonponitur,uteſtevidens,nam illud unumformalitertumexparte formæ,tùmexpar te ſubje&i eſt tota collectio hominum, quæ tota noneftinPetro,autinPaulo&c.namfalfumeffet dicerePetrus eft omnis homo,hoceft totahomi numcollectio:ſedobjectumſcientiarumdebeteſſe quid unuminmultis multiplicatum exfect.1.n. 4. &5.ergounitasformalisnondenominat,necfacit unumaliquod, quod fit ſufficiens objectumſcien tiarum. Refp.conc.maj.modoadvertas hæcduo verba:multiplicari&replicarieſſediverſeſigni ficationis: primumfignificat,quodverè fintplures res , vel formæ illæ , quæ dicuntur multiplicata; ſecundumveròverbumnon ſignificathoc ipſum: ſedquodeademres,velformamanens eadempo : naturinpluribuslocis,velſubje&is,v.g. fiunaea demque albedoper miraculum ponereturinplu ribus parietibus diceretur illa albedo replicata, nonveròdiceretur multiplicata , autmultiplex: quia noneffetplures albedines:ſedunaalbedoin pluribus ſubjectis. Itaque adobjectionemne. mi. ad objectum enim ſcientiarum non requiritur , quod illudunumformale fit verè multiplicatum: ſedſufficitquod formadenominans unum forma le,hoc eſt ipſa unitas formalis modo fuo replice tur infingulis individuis, itautdenominet fingula individua,&dici poffit : v.g. Petrus eſtunus for maliter cum cæteris hominibus. Idquodadditur inobjectione ex citataſect. non eſtad rem, nam pertinet aduniverſale formale, de quo inpræſen ti nonquæro : non enim contendo,quoduniver ſale formale deturàparterei, utdiffertat. 13. cxa minabimus. DISSERTATIO XII. OmniumLogico-phyſicarumfacilèprinceps,inqua demodo cognofcendi intuitivè , & abſtractive : fusè diſquiritur : & inde clara, diſtincta, &ve terimethodo evolvitur, quidquid ad univerfalia, &præciſiones pertinet. Acilitati, & claritati ſtudeo ,&perfa-, ; :: quæeſtuniverſalitas rationis eſt una imagomenta ciliora,&magis certaad obfcura,& incertaprogredior. Idcirco cumfuf ficienter terminorum communium, ſeu univerſalium objecta explicata , fint differtationibus antecedentibus 9. 10.&11. in præſenti exactius examinandum eft , quid tan demfit illaunitasrationis, dequadiffert.10.fect.2. n.3. ? eâdemque via,&opera , quidfitdiftin&io rationis diſcutiendumeft : cum enim lococitato n.7. unitatem rationis dixerimus plerunque co mitari diftin&ionem rationis, una utriusque crit difputatio. Cæterùm quia univerſale , ut dixidis fert. antecedenti ſect. 1. n.5. Peripatetici itaexpli cant, ut ipfiusuniverſalis univerſalitas fit hujus modi,uttotumid,quod dicitur univerſale multi plicetur realiter in pluribus, immòin omnibus in dividuis, quæpertinent ad illud,modomirabilio ri , quam e.g. Solin pluribus ſpeculis repræfenta tivèmultiplicetur: inde inconfeſſoeft apudphi lofophosfaltemplurimos hujusmodi univerſalea liomodoexplicarinonpoffe,quamper diverſos modos cogitandi , ita ut univerſalitas rationisde qua dicebamdiffert. 10,ſect.2. num.4. cogitatio quædamfit,quæhabeatproprietatem reſponden temèdiametroexemplo Solis allato;namficutiSol eſtunus realiter,&plures ejus imagines inpluri bus ſpeculis eſſe poſſunt, ita è converſo cogitatio,-20) lisrepræfentans plures,& plurimas res diftinctas realiter inter ſe,ſedita repræſentatut fingulæex illis rebus repræſentatis quodammodo dicerepos fint: illa cognitiocogitatde me. Facilèeſt unita temrationis,ſeuuniverſalitatemrationis explicare, fi explicetur anteadiſtinctiorationis,quaredehac primolocodicendum erit. SECTIO PRIMA. Exponunturquatuor modiexplicandidistinctio nesrationis, P Oftquam fapientes animadverterunt mirabi lem vim intellectus noſtri in producendis iis cognitionibus ,quæ dicunturdistinctiones ra tionis, diſputare cæperunt, quomodo explican dumeffet, quod illæ cognitiones ad tertiam clas ſempertinentes , de quadiſſert. 10, ſect. 3.num. 3. quæque diſtinctiones rationis ratiocinatæ nuncu pantur , quomodo inquam, explicandum effet, quodunamformalitatemdoceant&repræſentent, aliamverò, autalias formalitates nondoceant,aut repræſentent, licètomnes illæ formalitates reali ter fint una eademque res ? utrùm propriè lo quendo ,& inrigoredici poffit, quodhujusmo di cognitiones unam veritatem cognofcant,non verò aliam : licètutraque veritas idem omninò fit : an potiùs propriè loquendo dicendum fit, quod quodcognitionesillætotamrem,quantaeft,cogno Demodocognofcendihumana Sc. cognofcit alteraprorsus incognita,nonquia for ſcant cumomnibus fuis formalitatibus, quamvis vi deantur unamtantùmformalitatemejusdemreire 77 malitas a formalitateullopacto diftinguaturreali præſentare,& docerc: e.g. cognitio, quæhomi nemrepræfentattantummodofecundumiftamco fiderationem,quodfit animal,utrùmreveranila liuddehominecognofcat?velpotiustotum,quod cognofcipoteftdehominecognofcat,quamquam cumtantaobfcuritate,utvideatur folumhancfor malitatem, animal,repræfentare? Sicdices dealiis formalitatibus,rationale,riſibile, mortale&c. ter, autvirtualiter; (quæ diftinctiones reverafunt imaginariæ, & impoffibiles,)fed quia intellectus humanus bonumhuncufumpercipit ignorantiæ fuæ,&hisviribus in infirmitate ſuapollet,utcum nonpoffit omniafcire , quæ deuna, eademque re ſcri poffunt, aliquidfaltem cognofcat,&fciat, licèt plurimadeunaeâdemquereinterimneſciat: inde appellantur hujusmodi cognitiones . quibus de una re aliquidcognofcimus , & aliquid aliud 4 Adhancigiturquæftionemquadrupliciterreſpo deripoteſt , &hactenusrefponfumeſtàSapienti verè,&propriènoncognofcimuspracifionesob jective, quiaobjectumillarum, feuquodabillis, bus. Primòquòdintellectusperdiſtinctiones illas &perillas eſt cognitum,eſt aliquaveritasmenta rationisratiocinatæunam formalitatemcognofcat, liter,ſeurepræfentative,ſeuobjective abſciſſa,& reliquasque formalitates,licèt realiter fint unum præciſaabaliis veritatibus, quibuſcum realiter illa &idemcumillaprima propriè &rigorose lo quendononcognofcatexeo,quodiſtæ formalita tes, licèt fint unum & idem realiter (juxta intel ligentiamhorumterminorum, unum& idem,ex eſtunum,&idem, Quarto reſponderipoteſt, quòd intellectus no fterpercognitionesmemoratasreveraremtotam, ſcutotum objectum realecognofcit, licètfibi vi pofitamdiffert. 10. ſect1. nu.5.&7.) funttamen aliquo mododiſtinctæ realiter inter ſe, diftinctio ne quidemminima, fedquæ realis eſt , ſcilicet nonconfiftens,necdependens àcognitioneno ſtra , necà modisnoftris cogitandi:(confer,quæ diximuscitatadiffert.& fect.n. 10.)ficutinonde pendetàcogitationibus noftris,quode.g. Petrus fit realiter diftinctus àPaulo : unde non mirum, quodcognitiones illa , quæ dicuntur diſtinctiones rationisunamformalitatemcognofcantaliânonco gnita: utinulluseffe poteftſtupor;quodcognitio repræfentansPetrumnullomodorepræfentetPau lum:quianimirum realiterdiftinguuntur Petrus, &Paulus. Vocaturabautoribusfuis distinctio il la realis mininima: Distinctioformalis exnatura rei,fou distinctiomedia, quædiftinctiononoppo nitur (fi credere fas eſt , ſed componitur cum identitate reali actuali , &ideonon diciturab iis demautoribusdiftinétioactualis,utieſtdiſtinctio interPetrum,&Paulum, ſedformalıs, ſeu effen. tialis, quiavidelicet intercedit inter formalitates ejusdem rei independentertamen ab operatione intellectus. 1 Secundòreſpondetur , aut refponderi poteſt, quòdintellectusper cognitionesprædictascogno fcit quidem unam formalitatem aliâprorfusinco gnitaex eoquodformalitates illæ,licètfintunum, &idemrealiter,nec reveradiftinguanturreali terillaminima diſtinctioneſuperiùs expofita,per inde tameneftac fidiftinguerentur realiter,hoc eftæquivalenter,& virtualiter diftinguuntur : eo pacto,quodiciturpecuniaæquivalenter&virtua liter omnia; licètrevera,&propriènon ſit om nia,ſedquiaomniaufui humanoneceſſariapecu niâ poffunt comparari : fic etiam hæc distinctio virtualis intrinfeca (namque itavocatur) revera, &propriènoneſtdiſtinctiorealis,eſttamenvir tualis, quia ratione illius una formalitas poteſt ſe ſolacognofci finealia, perinde acfirealiterdiſtin guerenturinter fe. Diciturhæcdiſtinctiovirtua lis, ſeu aquivalens, feu fundamentalis,&eſtin ipfis rebus independenter ab operatione intelle tus,ideoquediciturintrinfecarebusipfis,hoc eft identificata realitercum ipfis Tertiòrefponderi potest,quòd intellectusno terpercognitionesprædictas unam formalitatem deatur de una tantummodoformalitateejusdem rei cogitare,adeóque objectum illarumcognitio num,feuquodobjicitur,&repræfentaturperillas intellectui elletotam realitatem e.g. totumhomi nem,nonveròunamfolam formalitatem e g.ani mal,acproindefalliintellectum , fi reflexeputet, cume.g.veritatem hanc apprehendit, rifibile, ſe illamfolamapprehendere,&de illa folâ cogitare, cogitat enim,&apprehendit totumhominem,& omnesveritates,quædehominepoffuntcognofci. Totum itaque negotium diftinctionum rationis ratiocinatæ perficitur juxta hancquartamſenten tiampercognitiones,ut itadicamobſcuroclaras, nempènecomninoobſcuras,necomninòclaras, ficutidiftin&iones rationis ratiocinantis perclari tatem,&obfcuritatem,feuconfufionemmajorem, velminoremexplicabamusdiffert. 10.fect.3.n.2. cumhoctamendifcrimine,quoddiverſaconnota ta, ſeuobliqua cognofcunturperdiverſas diftin &iones rationis ratiocinatæ , quæ inde dicuntur diftinctiones cum fundamento inre, nempè cum fundamento inconnotatodiverſojuxtadictadis fert. 10. ſect. 3. nu. 5. 6. &7. perdiverſas verò di ſtinctiones rationis ratiocinantis tum cognofcitur eadem res,tumcognofcuntur eademconnotata, tamperunam,quam per aliam distinctionem ra tionis ratiocinantis (ut ex loco citato affumo o miſſanonnulla ſubtili ſubdiviſione eaque ablegata addiffertationesdeente,&bono)itaque fitexem plum:cumcognofcohoc,quodefthomo;&cum cognoſcohocquodeftanimalrationale,idemco gnoſco,& eademconnotatatam perprimam quàmper ſecundam cognitionem:èconverſorve rò cumhominem cognofco ſecundumconfidera tionem, quodfit animal cognoſcototumhomi nem,&proconnotatoſenſationesexternas &in ternas,nempè viſionem, auditionem, imaginatio nem&c.cumveròcognofcoeundemhominemſe cundumhocquodeftrationalecognofco quidem totumhominem,utiinprimacognitione, fedpro connotatononquidemfenfationem,fedcogitatio nem,autdifcurfumcogito. Hisſuppoſitis tertiam , & quartam fententiam adopto &utramque probabilemexiftimo: hanc poſtremamquia communemper hæctemporain hac Univerſitate;priorem illam,quia communem plc 1 1 . 78 plerisque antiquorum,facilem,&talem,utcæteras DiffertatioDuodecimaLogico-physica aliasconciliarevideatur : præfertimutiillæà fuis primis autoribus promulgatæ funt , quidquidfit utrum inpræſentiaſtudio partiumànonnullis ita defendantur,utnullum præbeantfæderi,autcon cordiæ locum. Itaque inpræſentidiffertatione exponendam tuendamque fufcipio præcifionem objectivam perſpecies alienas:quodutconſequar prias ipfius Petriſpeciesemiſſas videlicetab ejus corpore,& cognofcit eundemPetrumpræſentem nonvero abſentem:cum verò cogitasdeMagno Turca,quemnunquamvidifti, nec præfentemtibi habes, nondiceris illum intuitivècognofcere. IV. Prafentia , &Prafens termini æquivoci funt,ſignificant enim tum præfentiamloci , tùm præfentiamtemporis:primapræſentiafireicorpo præmittendafuntpluranonminusutilia,quamju cundaſcitude modo cognofcendi abſtractive , & intuitivè,quo pollet intellectus humanus in hacvi ta. Adnotabis autemobiter ſub hæcinitia contro verſiæpropofitæ,diſtinctiones &preciſiones(quod idemeſt)rationisnonpoſſe multiplicari in infini tum,utcontenduntaliquiautores,ſedimmerito: revera etenimmultæ cognitiones , quævulgò di cuntureſſediſtinctiones rationis ratiocinatæ,funt cognitiones adæquatæ , &totales totumobjectum repræfentantes,fedcum infigni obfcuritate,&ad fummummerenturnomendiſtinctionisrationis ra tiocinantis , de quibusdixidiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. S SECTIO II. Demodocognofcendi intuitive, I quis arborem philoſophicam exfolis cogita tionibusnoftris extruere vellet comodo ,quo th.45.&46. arborem philoſophicamexrebus reæfit;clariusexplicarinonpoteſt,quàmperpro nominabic, ifte,ille: quotiesenim illapronomina dealiqua re corporea cumveritate ufurpari pos funt,toties illa res diciturpræſens:fide reincorpo rea præſente ſermo fit fatis commodèexplicatur peranalogiam , &æquivalentiameorundem pro nominum: quotiesigituraliquares incorporea ita ſe habet, utfieffetcorporea,cum veritatedeilla poſſentufurpariillapronomina;toties illaquoque resincorporea diciturpræſens. Secunda præfen tiaexplicaturper adverbiumNunc, Igitur præſen tialocalis rei requifita ad cognitionem intuitivam ſatiseft quodfitpræſentia,veldetemporepræteri to,veldepræfenti,veldefutuo:hocenimeltprivi legium intellectus noſtri denegatum oculo noftro, quodvidelicetintellectus poffitnuncintueri,quod illa nuncpræfens noneſt,ſedolim illi præfens fuit, dummodo per proprias ſpecies illud cognofcat: د v. g. amicummortuum cujus proprias ſpecies adhuc quis confervat in memoriapoteftintuitive ipfis, quæ mundumcomponuntextruximus; facili negotio intentum affequeretur primo dividendo velutiintres claſſes generalisfimas omnescogita tiones noſtras videlicetin apprehenfiones ,judicia, &ratiocinationes , rurfumque fubdividendo hu jusmodiclaſſesinalias minusgenerales , quemad modumlococitatoclaffeme.g.ſubſtantiæ divide bamus:fedquianonvacatomnes hujusmodiclaf ſesdigerere,tantum inpræſentia duas ex illis ſeli gopræcipuas , &adſciendum neceſſarias,quarum primacontinetcogitationes omnes, quædicuntur intuitiva , alia veròcomplectiturillas, quæ ap pellantur abstractive. Etde prima cogitationum claſſeſequentia adnoto , quæ maxime obſervari debent. I. Intueri eſt idem, acvidere perfecte , videre autemproprium eſtoculorum(licèt metaphoricè deintellectu quoque dicatur, immo & de reliquis ſenſibus ,ut cumdiciture.g.Petrus viditremdul cem)nempècuinoculus remcoloratam &illumi cognofcere ,licèt oculis intuerinon posfit: talis autemcognitio intuitivaeſt etiamrecordatio , de quadixi dumert.9.fect.1.1.4. Quiaveròdere, quæ infuturum erittibi præſensnonpotesnunchabere proprias ſpecies repofitas in memoria; ex hoc ca pitefit, quodhomoinhacvitaresfuturas nonpos fitintuitive cognofcere. V. Senfus externinimirum vifus, auditus, &c. quidquidſentiunt,id ſentiunt intuitive, nec aliter fine miraculo ſentire poffunt, quia objectum ſen fibile debet effe præſens ſenſui in proportionata diftantia,& fentiri debet per proprias ſpecies ab ipſo ſenſibili emiſſas, hoceftab ipfo objecto. Si quis contendat reliquos ſenſus externos præter oculumnon recipere ſpecies àſuis objectis ſenſi bilibus,v.g. auditumàfono, guſtum àdulci,&c. nèlitiges dehac re,dicaſquead eos ſenſus ſaltem pervenire aliquidfimile ſpeciebus,quæperveniunt adoculum. : VI. Phantaſianon omnia, quæ imaginatur in natam fibique in proportionatadiftantiapræſen tem,&emittentemfuas ſpecies viſibiles videt , ſi perfe&è videtdiciturintueri. Intueriauteminter alia conjugata, ſeuderivata ,habethunctermi Aumintuitivum,hoceſtpotens, ſeuhabenspo tentiam intuendi. 11. Intellectus metaphoricè dicitur intueri ali qua objecta', & rurfus diciturnon intuerialiqua alia objecta, quæ tamencognofcit : eademautem ratione,quadicitur intueri,diciturcognofcerein tuitive, ſeu haberecognitionem intuitivam , quæ funtſynonima. III. Intellectus tunc dicitur intuitivè cogno ſcere aliquam rem,cùm illam cognofcit fibipræ ſentem ,& per proprias ſpecies ejusdemrei: v. .cùmvides Petrum tibi occurrentem , & illum oculis intueris ; tunc mens tua eundemPetrum intuitive cognofcit , hoc eſt cognofcit per pro tuitiveimaginatur,fed tantùm illa objecta , quæ ſenſus externi ſentiunt, vel ſenſerunt : hæc enim per proprias ſpeciesphantaſticas repræfentantur phantafiæ , adeoque ab eadem intuitivè ſentiun tur : cætera verò objecta , quæ phantafia imagi gnatur , dicitur , impropriè ſaltem exdicendis, imaginari abſtractive,videlicet nonperproprias ſpecies (quæ femper exoriuntur in phantaſiaex ſpeciebus emistisadſenſus externos)ſedperfpe ciesalienas : v. g.cùm imaginaris magnumTur cam,vel Conftantinopolim , quam nunquamvi diſti imaginaris abſtractive , ſeu per ſpecies a lienas. VII. Intellectus nofterin hacvita mortali per indè acphantaſia nonomnia cognofcit intuitive, fedtantum illa objecta , quæ fenfus externi ſen tiunt , vel ſenſerunt , diciturutcumque intuitive cognofcere,quiatantum de hujusmodi obje&is in telle DemodocognofcendihumanoSc. tellectus habetſpecies proprias intellectuales , ut colligi poteft ex differt.9.lect. 1.nu.2.&3. Unde hancregulamtibiaffuune:quodquidquiddefignare ſpeciesSolis, vel alterius objectividetquidemfigu 79 ram &lucemipfiusSolis,non tameninfpeculoSo potespronominedemonftrativo,hic, ifte, ille, in propriofenfu &nonmetaphoricoilludcognofcas intuitive. VIII. Contra fuperiùs dicta , &permodum conclufionis ſtatuta:objic.primo:oculusmeusdum videt, .g.Petrumpræfentem exdictis etiamin telle&us meus deberet Petrum intuitive cogno ſcere, quianempè perſpecies propriasPetrusvi deturineocafu;ſedintellectus noncognofcitper proprias ſpeciesanimamPetri, necetiam fubſtan tiamcorporeamPetri,ſedtantummodoexternum, colorem,&figuramPetri, quæ perproprias ſpe-, cies folummodovideturaboculo:nonenimocu lus animamPetri,autſubſtantiam corporeamipfius, Petrividet: g. falfum videtur,quoddiximus n. 7. Reſp.abintellectu humano inhac vita res corpo reascognofciquidemintuitive,ſedſubdiſtinctione ſequenti,videlicetdenominative,nonveroquiddi tative. Exemplodiſtinctionemdeclaro: cumPe trus , v. g. manu vulnerat Paulum; dicitur verè, Petrus ſecundumſe totumPauluınvulneraſſe,licèt pedesPetri, caput Petri,&c. nonvulneraverint, ſed tantum manus ipfius : quia cùm manus fit parsPetri,quidquid agit manus , dicitur , &de nominatur (quod idemeft)totusPetruseffeciffe, nonquidemſecundùmomnes ſui partes , hoceſt quidditativè, fedperaliquam fui partem, nempè manumhoceſtdenominative;itain cafunoftro, quia color, &figuraPetri ad ipſum Petrumperti net,&illumdenominat;ideo cùm intuitive co gnofco,hoc eft perproprias ſpecies colorem,& figuramPetri , intueor mente,& intuendo co gnofco, fed denominative ipſum Petrum ,non, quidem quidditativè, hoc eſt ſecundùmomnesfui, partes, namper proprias ſpecies intuitivamcogni tionemtantummodo habeode colore,& figura: Petri. IX. Oppones 2. vel intellectus nofter inhac vita intuitive cognofcit per primam fuam opera tionem, velperſecundam,velpertertiamquoquei ſedpernullamintuitivè poteft cognofcere: g &. Refp. Intellectumhominis inhacvitapoſſe intui tivè cognofcere,tùmapprehendendo , tùmjudi cando,nonvero ratiocinando:dehocultimopa-i tebit differt.feq. Quantuin adapprehenfionemnul la poteſteſſe difficultas: namficutioculus intuitive videtobjectumpropofitum ; itaillud ipſum obje Aumintellectus intuitive apprehendit. Quantum adſecundamoperationem, feujudicium; certum, eſt plurahujusmodijudicia affirmativa fieriabho mineintuitive, nampropriæ ſpecieshaberipoſſunt de utroque objectivæ propoſitionis extremo , in quantumutrumque connexum, &copulatumeſt àparterei,&perhujusmodi ſpecies produci po-, teft affirmatiointuitiva:e.g.cumvideoPetrumcur rentem;affirmo intuitivè,Petrum currere : quan tùmadjudiciumnegativum;quæftio eft, utrum de negatione haberi poſſunt ſpeciespropriæ,&inde utrumdaripoffitmentalis negatio intuitiva, ſedab hacquæſtionerefolvendaabftineo inpræſentia. X. Oppones tertio , qui videtpicturamPetri, videtcolorem,&figuramPetri,nontamenvidet ipſumverumPetrum: rursus qui videtinſpeculo lenvidet:deniquepoteft contingere,ut apparen tiamaliquam permodum ſpectri repræfentantem Petrum quis videat, utfiv. g. malus dæmonaffu meret figuramipfiusPetri:g.exhisomnibusinfer turcontran.8.quodviderefiguram,&coloresPe tri v.g.nonfiteoipſonec etiamdenominativè, vi dereipſumPetrun. Refp.inpicturaPetrieffeima ginem figuræ,&colorisPetri,nonveròeſſeipſum met figuram&colorem ejusdem Petri : ficuti ibi noneftverusPetrus,ſedPetruspictus,quieſtter minusalienatus ex th.48. li. 1.Elem.undenoneft mirum,quodneque denominativèpervifionemin tuitivamvideatur,autpercognitionem intuitivam cognofcaturineocafuPetrus. Quoad illud,quod diciturdeſole , quæstio eſtdenomine , utrum in ſpeculo videaturimago Solis,velvideaturipſe Sol: loquereutvis ;tantummodò fitratum,&certum, Solemtotumvideri denominative , ſividetur in ſpeculo , finverotantuin ejus imago videtur ibi, 2 idemdicendum, quodfupradixidePetripictura : eâdemquereſponſioneſatisfit alteridubitationi de ſpectro dæmoniacoPetrumrepræfentante: quod enimdixinum. 8.intelligendumeft ubi verus co lor,&verafiguraPetrivideatur: tuncenimdeno minativètotusPetrusvidetur. X1. Oppones4.nilclariùs, &evidentiùs intel lectushominiscognofcitquamſeipſumexiftere,ex th. 1.1.1.Elem. Sed idipfumintuitivènoncogno ſcit: alioquin etiam oculis videret exiftentiam fu am,quodeffenonpoteft, cùmexiſtentiacolorata nonfit:g.àfortiori intellectus nil aliud intuitive poteftcognofcere. Refp. conc. ma &min.&ne. conſeq.tumpropterquatuor terminos; tùm quia nonvaletarguere aparticulariaduniverſale; aliud eſtcognofcereevidenter,aliudcognofcere intuiti vè:apprehenfiopoteſteſſecognitiointuitiva , non tameneritcognitioevidens, quæveleſtjudicium, veldiſcurſus,ſeuſcientiaexterminis,velſcientia permedium terminum diſtinctum , exdiffert. 2. lect. 1.n.6.contraveroomnisſcientiaeftcognitio evidensnontameneſt intuitiva, non enim omnis eſtderepræfentiperpropriasſpecies. XII. Oppones s. intellectus intuitive cogno ſcensnonpoteft errare : g.intellectusnonpoteft intuitive cognofcere, quia femper poteft errare: probaturconf. cùmoculusintuitive videtremum fractuminaqua,fiintellectus idipfum affirmetin tuitivè,errabit intuitive: fed poteft affirmare & errare:g.nonpoteſt affirmareintuitive. Refp. dif. ant.circailludnon potefterrare , quodcognofcit intuitivè con.an. circa aliquidaliud,quodfimulco gnofcitabſtractive ne.antec.&conſeq.: fiintelle ausin caſu propofitoaffirmet, quodoculusvidet intuitive; nil aliud affirmabit , quàm quod remus inaquademerfus habet talem apparentiam, qua lemſolenthabere remifractiextantes inaere: hoc autemfiaffirmat,nonerrabit: ficutinon erro, cùm vidensCæfaris picturam affirmo intuitiva: bicest Cafarpictus,feu fimilitudo , &apparentia Cæfa ris,erraturus ſi affirmaremillumeſſeCæfarem ve rumdeceptusexcolore&figura: fedinhoccafu cognofcerem,&affirmaremabſtractive, nonin tuitive , quia oculus Cæfarem verum in eo cafu nonvideret,........ Oppo 80 XIII. Oppones 6.cùmoculusvidetplura fimul Differtatio DuodecimaLogico-phyfica fingularia; intellectus illa non cognofcit intuitive quia cognofcitilla collective: oculusautemcolle divè nonvidet: quia collectionis propriam ſpe ciemnonhabet,neceamperphantaſiamtransmit titadintellectummodoexpofitodiff.9.fect. 1.n.2.: 8. faltemintellectus nonpoteft cognofcere plura intuitive. Refp. ne.antec.falfumeft,quodoculus proprias ſpecies collectionis nonhabeat,adeóque nonpoffitviderecollectionem,cùm iſta nihilaliud fit, quam ipſaplura fingularia exdiffert.9. ſect. 1. num.7. &exdictis de conformitate,&æqualitate (quæ funt quædamcollectiones) tum differt.2.fect. 1.1.1. cumdiffert.5.adobjectionemultimam:qua re ſpecies propria plurium fingulariumrerumeſt ipſamet ſpecies propriacollectionis conflatæexil lisrebus:ficutipicturaCæfaris &Cæfarpictusidem eſtdiverſisvocabulis ſignificatum. SECTIO 111. Demodo cognofcendi abstractive :feuper fpe ciesalienas. I. P Aucanimiscognofceremusinhacvitamor tales, ſi illa tantummodonobis cognitaCS ſent,quæ poffumus cognofcere intuitive,& perſpecies proprias:nilenim ampliuscogitarepof ſet intelle&uspræter colores, fonos, odores , & nonnullaaliarerummundanarum accidentia. Pro indè aliudverèmirabileartificium inditumeſtana turanoftrointelle&ui,quopoffitres etiamſenſibus inacceffascognofcere: appellatur hoc artificium moduscognofcendi abſtractive, ſeu perſpeciesa lienas (quodidemeſt) , coque modo cogitamus deDeo,deAngelis,deAnimanoſtra,desubitan tiis ipfis corporeis,quarum accidentiapoffunt qui dempercipiſenſibus,&funt ſenſibilia; ipfæ vero ſubſtantiæ nonpoffunt: eodem modocogitamus dererumclaſſibus , feu generibus ,& ſpeciebus, quas in arborem philofophicam diftinximusth.46. 1.1.Elem.:eodemdeniquemodoprimaprincipia, ſeu veritatesuniverſalesintelligimus, dequibus th. ultimâlib.4.elem. catalogumfecimus. II. Finge tibi aliquemhominem cæcumànati vitate,quicuriosèextepeteret,utexplicares illi, quidfitlux,velcolor,quem nunquamvidit: Plu rimùm profectò tibilaborandumeffet,utilleut cunquecaperetrefponfionem tuam: nec alia in duftriaid aſſequi poſſes,quamperſimilitudinem rerumillarum,quascæcus illeperalios ſenſusper cepit,putadulcedinem,fonum,odorem&c.alia enimrationenonpoffes illum deducere in aliqua lem lucis,&coloris notitiam: diceres illi: cogita lucemeſſequid fimile quoad oculum,ficuti fonus eſt,&muſicaquoadaures : notabis vero ſtatim quàmmalè, quàmtarde,quàm imperfecteper ſi militudinem ſonicæcus ille caperet quidfit lux : ſedquocunquetandemmodo ille cognofceret lu cem;diceretur illam cognofcereper ſpecies alie nas,&abſtractive: oculatusverò ,quilucemvidet, diciturcognofcere lucemper ſpeciesproprias ,& intuitive. III. Quidquidſenſibusexternis nunquamperce pimus &tamencognofcimus; idcognofcimus,& cogitamusferè,uti cæcus ille cogitaretdeluce. IV. Anima noſtra ſub nomine voluntatis,& intellectus habetvirtutemmirabilem movendi,& excitandiexthefauro memoriæ ſpeciesphantaſti cas ibidem repofitasjuxtadiffertationem9.fect.1. num.4. nondiffimili modo,quoanimaparemvir tutemhabetcumvultmovendimembracorporis, manus,&pedes&c.ita enimambulamus , &mo vemurpro libito agitantes manus,& brachia&c. Hanc vero virtutem excitandi ſpecies phantaſti cas promoduloſuoetiambruta participant. Sunt quidem hujusmodi ſpeciesex fua natura ſpecies propriæ certarumrerum, quasintuitivè tùm fen ſus externi ſenſerunt;tùmphantaſia intuitivèima ginata eſt : evaduntautem ſpecies alienæreſpectu aliarumrerummodoſequenti:Animanon folum, utdixivirtutem habet excitandi fingulas feorfum ſpeciesphantaſticasrepofitasinmemoria, nempè unamſpeciem poſt aliam; verum etiamexcitare poteſttumplures fpeciesphantaſticas fimul, tùm particulas quasdam unius ſpeciei phantaſticæ a liaparticulânonexcitata: quemadmoduminani marefidet facultastum movendifimulcaput,ma nus , &pedes; tummovendi unum, autalterum digituın reliquâ partemanus immota. Præterea virtutem habet ipfa animacombinandi , & con jungendi plures hujusmodiſpecies,tùm integras, tumdimidiatas,utperindeſeſerepræfentent&ob jiciant phantafiæ tanquam eſſentuna ſola,&inte gras ſpecies: cum vero ita objiciuntur , dicun tur,species aliena , ſeu phantasma (quod idem eſt, ) quodque enafcitur per illam ſpeciemjuxtà dictatheſi5. lib. 1.elem.&diſſert 9. ſect. 1. num. 1. & 2.dicitur imaginatio perſpecies alienas. Ta les ſuntimaginationes , quas vulgas appellat Ca fielliinaria, nempeimaginationesde rebus,quas nunquam vidimus , aut aliterſenſimus, enatas ex combinatione ſpecierum pertinentium ad res, quas ſeparatas vidimus ,aut aliter fenfimus : ut cumimaginamurcentauros,cerberos,hominesvo lantes, montesaureos,fluvios argenteos&c. Por ro hæc virtus animæ noftræ noneft inutilis , aut nugax, licètaliquando hominesper illamnugen tur; ſedinſtituta eſtad cognofcendas res inſenfi biles , aut nunquam ſenſibus perceptas ? ita cœ cus anativitate lucem imaginaturperſpecies alie nas,hoceftexcombinaris &dimidiatisquibusdam ſpeciebus foni,odoris&c. hocpacto imaginamur Deum,Angelos,Animamnoſtram&c. V. Poftimaginationes hujusmodiexcitantur in intellectu ſpecies intellectuales , (de quibus tum theſi 5.lib i.elem.tumdiſſert.9.ſect. 1. num.2. di ximus)combinatæ, &dimidiatæ eodempacto ac erant ſpeciesphantaſticæ illis refpondentes , &ap pellantur ſpecies alienæ intellectuales : cogitatio vero,feu cognitio,quæ conſequenterproducitur ab intellectu ,dicitur cognitioper ſpecies alienas, ſeu abſtractiva : ita cœæcusnatus lucem cognofcit: itacognofcimusDeum. VI. Sicuti in tabula poſſunt ita à pictore di ſtribui , & combinari particulæ variorumcolo rum, utfiat exillis pictura, quæ repræſentet v. g. leonem,&fitimago adeòproprialeonis , utnul lius alterius rei fit, aut effe poffit imago : quam quam hæcimago, ſeupictura , quoad alia præter extimam fimilitudinem multo magis fit diverſa à vero leone, quàmverus leo abhominevero: ita poffuntab anima noſtra excitari ,&combinaritot &tales talesqueparticulæſpecierumphantaſticarum,utex Demodocognofcendi humano, &c. vicaria rei infenfibilis, adhoc nempe munus, ut illis fiat imaginatio ſeu phantaſma , quod repræ 81 objiciantur intellectui loco ipfiusobjeti infenfibi 1 ſenter v.g. Angelum tantacum expreffione , ut nullius alterius rei fit , auteſſe poſlit imaginatio: licethujusmodiimaginatioquoadaliapræterphan tafticam repræfentationem magis fit diverſa ab Angelo vero,quamverusAngelus àverohomi ne:Videturenimmanifeſtum ,quod animæquoad internam imaginationem non fit impoffibile id, quod eſtpoſſibile quoadexternam imaginem pi &ori. lis ,quodperſe,&uteſtin ſenonpoteſtobjici, &quaſi ſe fiftereintellectui carentiſpeciebus pro priis ejusdemobjecti. Hæcporrò defignatio,& ſubſtitutiofitfacillime,& expeditiffimèab anima: tumquiamovere, combinare, &excitarephan taſmataex num. 4. promptiffimèvalet: tum quia ex inclinatione,&inſtinctu innato, & quadam quafi curiofitate incitaturvehementer adcogitan dumde rebus numquam fenfibusexternisperce VII. Quemadmodumnomina,& termini ſub ptis: quæquenonnifiperſpeciesalienasapprehen Aituuntur, & fupponuntur pro rebus ſignificatis, dere,&cogitarepoteft. cum loquimur extheſi 15. & 20. lib. 1. elem. ita phantaſmatailla excombinationeſpecierumena ta,& producta fubftituuntur, &fubrogantur pro rebus inſenſibilibus, velnunquam ſenſibusperce ptis , quando de illis rebuscogitamus: cum hoc difcrimine , quod nominafunt figna ex th. 7. & ſequentibus lib. 1. elem. illa verò phantaſmata propriènonfuntfigna, ſed ſymbola quædam fup poſitive ſtantia, ſeu ſuppoſitaprorebus inſenſibi libus,feu nunquam perceptis ſenſu. Difcrimen auteminter fignum, & fymbolum hoceft, quod fignumexcitat (ut patetexcitata th.7. ) cogni tionemdereab ipfo figno realiterdiftincta,nempe dere fignificata: ſymbolumverophantaſticum, ſeumentale(namdeiſtoloquor,nondeſymbolis externis , ut hieroglyphicis Ægyptiorum&c.) nonexcitatcognitionemreiàſediftinctæ,ſedloco ipfius rei, quæabhomineinhacvitacognofciali ternonpoteft, cognofcitur,&apprehenditur i pſum ſymbolum quatenus fuppofitum , & fubfti IX. Porrò adhancdeſignationem , & fubſtitu tionemmovetur,&determinatur anima à conno tatis, obliquis,effectibus , circumftantiis, quasper cipitper corporisſenſus,&pertinentadobjectum illud inſenſibile ,vel numquam ſenſibus perce ptum: feddehisconnotatisplura inſequentibus: interim fit. 1 CONCLVSIO. Intellectushumanus instatu præfenti, quidi citurstatusimmerfionisinmateria;ut cognofcat abstractive,&perſpecies alienas,excitatſpecies proprias cateroquin objectorum , quæ intuitive cognovit; easque combinat, &fubrogatprospe ciebuspropriis obječti abſtractive cognofcendi , quibus tunccaret intellectus: atque inphantaf matibus,utfuppofitis proobjectis infenfibilibusipfa 5 infenfibiliaintelligirjaxta modum loquendiAri ftotelicum. X. Probaturconclufio autoritate,ratione&ex tutum cognofcitive pro ipſa rerealiterdiſtincta à ſymbolo. Cæterum ficuti vocabula , & nomina collocutivefuppofitapro rebusſignificatispronun tiantur loco ipfarum rerum, quæ in ſe ipfis pro nuntiari , hoceſt articulatè ex ore proferrinon poffunt: v.g.hocnomen Pater, fupponitur pro hominequiverèeſtPater,& fupponiturcollocu tivè, ſeu pronunciative : fatis enim vides , quod ipſumhominem,uteſtinſe,pronunciarenonpos fes,hoc eſt exore articulate proferre unumve rum,&realemhominem: ideodiciturnomenPa ter collocutivè ſupponi pro hominequi eſt Pa ter : itafymbolum imaginarium juvenis alati in mentetuaſupponiturcognoſcitivepro ipſoverò, &realiAngelo : quia illud ſymbolum cognofcis quatenusſubſtitutum loco veri Angeli,quem, ut eftinſe, (cumilliuspropriasſpeciesinmentenon habeas)cognofcerenonpotes. Aliaplurimaex empla adhocipſumexplicanduminpromptu ef ſent: fedinpræſenti abillis abſtineo vocabulorum ſubſtitutione vocali ad exponendam mentalem : VIII. Advertes tamen ad omnes hujusmodi phantaſmatum ſubſtitutionemcontentus. fubſtitutiones &fuppofitionesuniusrei adobeun dummunus proalterarequiri arbitrariamnonnul lamdeſignationem , aut expreſſam, aut tacitam, authominis, autalterius fublimioris libertatis : ut quantum advoces notavi th. 10.lib. 1. elem. at queadeo ad ſubſtituendum quoque ſpecies alie nas, feuphantaſmatacognofcitivepro reinfenfi bili cogitanda, requiritur quædam ipfius animæ internadefignatio,&deftinatio perquam ſymbo lailla , ſeu phantaſmata evadant quodammodo ..... perientia. Quoadprimum: apertaAriftotelis au toritas eſt inpromptu:primo libr. 3. de anima àtextu30.modumillumcognoſcendiabſtractive, &declaret,&probat, actandem hisverbis con cludit: infenfibilia in ſpeciebus (feuformis) fen fibilibus intelligibiliafunthumanointellectui.Se cundolib.demem.&remini, cap.1.&2. ubiha bet, quod ficuti Mathematici defcribuntdetermi natam figuram trianguli fingularis , quam ſubſti tuunt pro triangulo utfic&univerſali: ad nihil utentes eodeterminato triangulo: hoc estnonil ludpropterilludconfiderantes, fedutſuppoſitum, &ſubſtitutumprotriangulo utfic: ita intellectus licet nonconfideret corpus,feu quantum,ponit ta men anteoculosquantum,feucorpus, confiderat autemnonutestquantum,feduteſtſubſtitutum proobjecto incorporeo,quodperſpeciesalienas, &abſtractivecogitatintellectus. Tertiò eodemlo coait: animainphantasmateCoriscum ſpectat, licet Corifcumoculis nonvideat: videlicet ſubſti tuit phantaſmapro ipſo Coriſco,ſeuhomine quo piam,utdeeocogitare abſtractivepoffit. Quartò libro 3.citatodeanimatex.39. nulla resnobisap paret (feuimmediatècognofcitur)preterfenfibi tesmagnitudines: itaque abstracta &infenfibi lia in formis .&phantasmatibus intelliguntur: exquibus&pluribusaliis,tumlib.2.phyfic.textu. 10.12.tum lib. 5. meta.cap. 4. ſenſus Ariftotelis apertèpatet. XI. Sedquodmultòpluris faciendum eſt mo dus cognofcendi per ſpecies alienas ſuperius ex poſitus Canonica,&Apoftolica autoritate ful turD. Pauli Epift. I. adCorinthios cap.3. vide L mus- R.P. ProlomæiPhilofophia, 82 mus nunc perfpeculum inanigmate: quemtex Differtatio DuodecimaLogico- phyſica tumDivusAuguftinus lib, 15. de Trinitate cap. 9. &inPfalm.48. Divus Anfelmus,& DivusTho mas adeumlocum,&aliicommuniterinterpretes ficexponunt, utperilludin anigmatedefignetur to magis , quam abfentia ſpeculatur intellectus juxtaAriftotelem. XV. D.Thomasfrequenter,&apertèhoc ipfum atteſtatur, præterejus interpretationem fuperius indicatam, 1.par. quæ.48.art.7.incorporehabet: cognofcereinobfcurofymbolo,parabola foualle goria:ut videre eft apud Patrem luftinianum in Hocquilibetinse ipsoexperiripoteft, quodquando conatur aliquidintelligere (cujusnempeſpecies candemepiftolam: necaliterprofectointelligi re proprias non habet)format fibi aliqua phan &èpoteft,cumenigmanonmanifeltet,fedoccul tet potius,&fymboli rationemhabeat,non verò figni manifeſtativi: atqueita occurriturquibusdam cvaſionibusadverfarioruminferius afferendis. : XII. Addo interim Sanctorum Patrum inhanc ipſam rem unanimes ſententias. D. Auguftinus plurima paffim,potiffimumcit.lib.15.de Irinita tepertotum:prætereadeverareligione cap. 34. tafmatapermodumexemplorum, inquibus quasi inspiciat,quodintelligerestudet, &inde estetiam quodquando aliquemvolumusfacere intelligere proponimus eiexempla,exquibusfibiphantasma taformare poffitad intelligendum. Vtque ca villationesomnescontrafentientiumprævertantur, idem 8.Doctor lectionefecunda inlib. dememo Romauna est, quamcirca Tyberım nescio quis, Romulus dicitur condiaiſſe: nonilla autem est , ria,& reminiscentiaait: Non ergo propterhocfod. lum indiget intellectus bumanus phantafinate, utacquirat intelligibilesspecies,feaetiamut eas quamcogitansfingo:nonenimibifummodò:nimi: rum in fymbolo , & phantaſmate ſubſtitutopro Romaveraillam ſe fingendodicitcogitare: quod exſequentibus ejusverbisampliuspatet: ego cer tèunusfum,&hoclocoeſſeſentiocorpusmeum,& tamenfigmentocogitationispergoquo libet, lo quorcumquolibet : adnota illud,quod dicitfig mentum cogitationis : idipfum eſt, quodPhan tafmatis nomine defignatAriftoteles. Secundo lib. inphantafmatibus quodammodoinfpic.at: hujus ratioest,quia operatioproportionaturvirtuti, effentia:intellectivumautemhominis estinfenfi tivo: ideopropriaoperatioejus eftintelligerein ligibilia inphantasmatibus ; quæ profecto alitera nifi fumma detorfione intelligi nequeunt , quam adftruendo modum cognofcendi per ſpecies alic nos,quem in præſentiaproponimus. ה XVI. Probat.2. conclufioratione: evidens eft, dequant. animæcap.24.Animapercorpuscorpora, intellectum humanum cognofcere abſtractive,& videt ficuti cælum&terram,&quaineisconfpi cuafuntoculisnoftris; spiritus autempercorporis fimilitudinesintuetur:videlicetperipfiffimacor poreaphantaſmata. XIII. Dionyfius Areopagita cap. 1. de cœlefti Hierar, impoffibileestdivinitatis radiumnos in telligerenifiobvelatum perſymbolica velamina: quibus verbis enigma, &fymbolum defignatur: inquodivina intelligerepoteſt intellectus huma nusinvitamortali: idemque intelligendum decæ teris objectis incorporeis & àmateria & mole fecretis. PergitDionyfius : impoffibile est animo noſtroadimmaterialiumafcenderecontemplatio nem,nifi materiali manuductioneutatur&vifi bilesfenfibileſque ſpecies arbitretur ( nota hoc verbum eſtgræca interpretatione) imaginationes effe invifibilispulcritudinis &materialia lumina effe imaginemfulgoris immaterialis : ex quibus collige, idipfumquodperverbumfubftituere, & Subrogarecorporeumphantasmaproreincorporca cogitanda,ànobisfignificatur ; aDionyfioexpri mi perverbum arbitretur, quod appofitiſfunum eſt,utmoxaudies.... XIV. Clemens Alexandrinus lib. 8. ſtroma tum: inanimaeffe ait : cogitata ( ſeuobjectaut cognitajuxtagræcumphrafin)quares ipfas refe rant, &exprimant ; additquequodexrebus ex ternisfubjectis (hoc eftcognofcibilibus) forma, typus ingeneratur omnium animis. Itaque co gitataforma, typimentalesfuntnobisdictaphan tamata. AnfelmusMonolog.cap.31.Cumcogito hominem abfentemfirmatur acies cogitationis mea in talemimaginemejus,qualemperufum oculoruminmentem attraxi. Illudigitur inquod firmaturacies cogitationis cumabſentemremcogi perſpeciesalienas inhacvita: ſedmodus iſteco gnofcendi aliter explicari non poteit , quam ut explicamusinconclufione: falteinnifi adinexpe Gataparadoxadelabamur: ergo &c.Probaturmi nor: dicinonpoteft recte,quod dumintellectus cognofcit abſtractive ; duplex intercedat , aut e tiammultiplex demultiplici objecto apprehenfio, &cogitatio: hoceftcognofcatur,&apprehenda turquidemphantaſina,& fymbolum, ut diximus, ſed eacognitioexcitet aliam cognitionem , quæ cognofcat objectum infenfibile ut estinfe: quæ quefitabſtractiva quidem, fedpropria, & iname diata cjusdem objeti ut eſt in ſe repræfentatio &imagointellectualis : hoc,inquam , rectè non dicitur: peto enim : velpermodum fignicogni tioex.gr. juvenis alati deducit intellectum adco gnitionem immediatam Angeliut eſt in ſe, vel per modum antecedentis illativi : neutrum read dices:ergo: prob.min. Nonper modum antece dentis illativideducituna cognitio adaliam; quia fermohiceſtdemeraapprehenfioneobjectiinſen fibilis: certum autemeft,ac apprehētione adappre henfionemdiſcurſummentalemnonfieriexlib. 3. &4. elem. (&liusindecurfu logico-phyſica patebit:)&profecto paradoxuminfigneeſt, quod in omniapprehenfione de objecto infenfibili,vel ſenſibili quidem , fednunquam ſenſibus percepto femper difcurrat intellectus humanus : quodque nonpoffitcogitareDeum,Angelum,an mam,lub ſtantias,&omnia ferequæ cogitat,nifi perſyllo giſmosmentales,aut per ſolamtertiam operatio nemfuam. Rurfusnonpermodumfigniapprehen fiojuvenis alati excitat in intellectu aliam appre henfionem immediatam de Angelo ut est inse: interrogo enim,per quas ſpeciesproducatur iſta tamusjuxta Anfelmum profecto ipſa cogitatio noneft : eſt tameninternum& inanima,atque adeophantaſmailludeft,in quo immaterialiamul fecundaapprehenfio? numperalienasaccidentium ſenſibilium? uti producta eſt apprehenfio prima phantaſtica : anperproprias ipfius Angeli? hoc 1 . fecun Demodocognofcendi humano, Sc. fecundumdicinullarationepoteſt: quiaproprias tantùm apprehendis:ſedſiphantaſmaſymbolicum 83 ſpecies Angeli ut eſt in ſe intellectus humanus naturaliterhaberenonpoteftne quidem obfcuras, confufas,&veluti àlongeAngelumrepræfentan tes: habettantum emendicatas àſenſibus , videli cetænigmaticas, &phantafticas ex combinatione ſpecierum , quæ propriæfunt accidentiumſenſibi lium: fedneque dici poteſtperhas ipſas ſpecies verealienas produci apprehenfionemimmediatam Angeli ,uteſtinſeobfcuramlicet:perillas enim alienas ſpecies produci non poteft apprehenfio niſi ſymbolica , & phantaſtica Angeli , quam jam fupponimus exiſtere in intellectu ; ( unde civitatis eflet propriè fignum , &deducerettein cognitionemveræ Conſtantinopolis , cum de iſta cogitas deberes duas civitates apprehendere mente:g.falfum eft,quodſymbolahujusmodi ſe habeant permodum figni , &excitent cognitio nemdere ſignificata,qualis ipſaeſt in ſe. Neque dicas ſymbolum illud phantaſticum eſſe ſignum formale, ( fignumformaledicitur,quodnonexci tatcognitionem ſui, ſedtantummodoreifignifica tæ : ſecus ſignum inſtrumentale , quod tum ſui cognitionem excitat , tùm rei ſignificatæ , ut fu . mus&c.) adeoqueipſumnoncognofci,fedfo otiosè, & fine neceffitate multiplicaretur, fe cunda iſta,): etenim quemadınodum homini cæ co ànativitate nunquam per ſpecies ſonorum, faporum , & odorum repræfentari poteſt lux ipſa ut eſt in ſe, aut ex illis enaſci apprehenfio poteſt immediata lucis,&coloris: idquetamcer tumeffe videtur , quam quodoculus non poffit audire , aut auris videre,velolfacere : fimiliter, immo àfortiorinegandumeſt,ſpeciesillas eafdem, nempe proprias ,& intuitivas accidentiumſenſibi lium, repræfentare poſſe immediate Angelum ut eſtinſe, licetobfcura repræfentatione : auteas lumexcitare cognitionem verę Conſtantinopolis, Hocenim falfiffimum , &contra experientiam: nam cumquis poftquam fæpiùs deConſtantino poli perſpecies alienas cogitavit , pergit in eam civitatem;deprehendit, ſeprius imaginatumfuif ſe eam civitatem cumdiverſiſſimis circumitantiis, &modoomnino diverſo , ac re ipfa illa civitas fit in ſe: nempequiaprius perſpecies alienas co gnofcebatur duntaxat ſymbolum illud phantaſti cumfuppofitum,&fubftitutumjuxtadicta. Neque ferioreponipoſſet, cognitioneadeo confufaco gnofci Conftantinopolim , ut estinJe,utab intel folas ipfaspoſſe concurrere cumintellectuhuma-, noadapprehenfionem confufam,fedimmediatam &(utloquuntur)attingentem immediate,&ter minatamimmediatèadAngelum,uteit inſe. XVII. Nequemihireponashæcvocabula: in tellectum deturarephantasmata, aut illaspiri lectunon advertaturhujusmodi cognitio diftincta àcognitio ne phantaſmatis. Qui enimadiftas oc cultas cognitiones,comminiſcendasdeveniret, fa-.. tis patet contraomnem experientiam,& fine fun damento idoneoconclufionem ſtatutameumim 4 pugnaturum. tualizare: his enimfubeffe nonpoteitalius ullus , quæ XIX. Antequam objectiones diluam probabilis fenfuspræter antiquiflimum &Arutote 1 licum expofitumn. 10.&a SanctoThomadifer tiffimèdeclaratumn. 15. videlicet quodintellectus humanus huncmirabilemufumpercipit ſpecierum ſenfibilium, & plantaſmatum : ut ænigunatice,& ſymbolicèper illas ſpecies,& in illisphantafmatis cognofcat objecta ſpiritualia. Quidquidaliudde ſignent verba illa depurare,ſpiritualizare para doxumeft&abfonum:perindeacfidiceres,cogni tionem coloris v. g.(quæappellari ſoletſpeciesex preſſa coloris ) evadereper intrinfecam fibique identificatam vim repræfentativain , cognitionem Angeli repræſentantem Angelum,& illum inten tionaliter attingentem immediatè quidem, licet obfcurè. Nonenimmajorhicrepugnantia,quàm in caſunoſtro,ubidicatur,ſpeciemimpreffam co loris evadere perintrinfecam, fibique identifica tam vimrepræſentativam,evadere, inquam , fpe ciem propriam, licet confufam objecti ſpiritualis, adeum cognofcendumimmediatè,&uteſt in ſe, licet obfcurè. XVIII. Prob.denique 3. conclufio experien tia noftrumomnium,qui nunquam vidimus Con ſtantinopolim : perinde enim eam cogitamus per ſpecies alienas & abſtractive , ac objecta ipfa in fenfibilia : videlicet imaginamur civitatem quan damſymbolicam,&phantaſticam , reſpectuhabi toadconnotata,& motiva, feuad relationes, & enarrationes, quas audivimus , vellegimus de ipſa Conſtantinopoli : & fupponimus, & fubſtituimus. cognofcitive fymbolum illud pro vera Conſtanti nopoli, cujus ſpecies propriasde facto nonhabe mus. Quæro ex te,quot civitatesapprehendis, cum deConſtantinopoli cogitas ? profectò unam fieripoffuntcontrahactenusexpofitum,&proba tummodumapprehendendi,& perprimamintel lectus operatione cogitandiabſtractive,&per ſpe ciesalienas objecta infenfibilia,autnunquamfenfi bus percepta;explicanda ſunt,quæpertinentad ſe cundam,&tertiamintellectus operationemfucce dentes fimilibus apprehenfionibus abſtractivis. XX. Quantum itaque ad ſecundam , & ter tiamoperationem noftri intellectus, fiillas appre-> henfio præcedat perſpecies alienas , eodein modo philoſophandum eft, acdevocabulis collocutivè ſuppoſitis: exn.7. ficutienim itafupponuntur iſta prorebus fignificatis ,utquidquid affirmatur, vel negatur, feudifcurritur; affirmetur, negetur,& difcurratur directè &propriede rebus , feu obje Aisfignificatis,&nullo mododevocabulis, faltem ſpecificativè ſumptis : itaetiam licet phantaſtica ſymbola fupponantur pro rebus apprehendendis nunquam ſenſu perceptis : quidquid tamen affir matur,negatur&c. affirmatur&c.directe,& pro priè derebusillis,& nullo pacto de ſymbolsfal temſpecificativè ſumptis: quodlicetvideatur mi rabile,ceffat tamen ſtuporab experientia notiffi ma, quæ deprehenditurinomnibusaliis fignis,& ſymbolis,quibushomines externèutuntur. XXI. Iſtitermini,Petrus,homo fupponuntur exth. 20. 1. 1.elem. primusprohomine fingulari, qui eſtPetrus,ſecundusprohomine in communi: ſiexillis terminispropofitiones conficias,&dicas: Petrus efthomo, quid affirmas ? tria fingi poffunt àte inillo caſuaffirmari: primum,quod hæc vox Petrus fit eadem, ac iſta voxHomo: ſecundum, quod res , cujus loco fupponitur illa vox Pe trusfit eadem ac res cujus loco fupponitur iſta L2 VOX 84 vox homo : tertium,quod tum iſta voxPetrus, Differtatio DuodecimaLogico-phyfica quamapprehenfioni : utalioinlocojuxtaſenſum tumres, cujuslocovoxilla ſupponitur, fiteadem, tùmcumvocehomo, tùm cum re, cujuslocoſup ponituriſta voxhomo:fedàteaffirmarinonpoteſt primum,neque tertium: alioquin affirmatio effet falſa: g. affirmaturſecundumquodeftid,quodcon tendimus in cafunoftro. Namfalfumeft,quodiſta vox Petrus ſpecificative , & fecundum ſonum ſuumfit eadem, aciſta vox homoitemspecificati vè&fecundùm ſonumfuumfiaccipiatur. Rurfus falfum eſt id, quodperpropofitionem copulati vamexplicareturmodoſequenti:Et hacvoxPe trusſpecificativeeft eadem,ac iſta voxhomoffe cificative, fignificatumperillamvocemeſtidem, acfignificatumperiftam.nampropoſitiocopulati vaconſtans exunafimplici propofitione vera,& aliafalsâ eſt ſimpliciter,& abfolutè falſaex th. 2. num. 1.1.2.elem.Regredior adremnoftram: cum apprehendis per ſpecies alienas, hoc eſt cogitas hæcduo,Spiritus,Angelus,duoapprehendisphan taſmataut fuppofita, primum pro Spiritu , feu re ſpirituali , quæ fe habetutgenus adAngelum, &animamrationalem. Secundumutfuppofi tumproAngelo: cum verò affirmasinterneintuo intellectu , & mentaliter dicis Angelus est Spiri tus;nonaffirmas unumphantaſma effe aliud(fpe cificativè fi loquamur ) nec fimul affirmas , tum unumphantaſmaeſſealiud , tumreminfenfibilem, cujus loco fupponitur primum phantaſma , eſſe aliam, cujus loco ſupponitur ſecundumphantaf ma; atſolum affirmas hanc remfpiritualem , nem peAngelumeſſeiſtamremitem ſpiritualem ,nem peSpiritum eopacto, quo homo eſtanimal. XXII. Adjungo alia exempla , quæ manife ſtam inductionem ad rem noftram conficiunt : cumlupini ſupponuntur pro nummis in ludendo, (ut th. 15. 1. 1. elem.dicebam) in ludi progreſſu nonvincuntur,autperdunturlupini foli,vel fimul cumnummis, namdefacto victor in ludo relin quitſupermenſamlupinos,&nummosreponitſo los inmarſupio, quiadirectè,&proprièſoli num mi vincuntur. Cum imagoAlexandriMagnie.g. videtur: & de ea loquimurſuppoſitive,nontan tùm fignificativè , & dicimus indigitando illam imaginemhicfuitmaximusregum; nonidaffir mamusdeimagineſola, nec de imagine fimul,& devero Alexandro, nameffet ludicraaffirmatio, ſedde ſoloAlexandro vero , cujus loco illaimago ſupponitur. Id ipſum comprobari poteſt quoad Proregem,Procuratorem, Tutorem quando ope rantur, velpatiuntur in quantumrigorosèſubſti tuti &fuppofiti funt loco Regis,Domini,Pupilli, Idem de imaginibus Sanctorum quando ad illas oramus,& illis nos cominendamus, ut ſuppoſitis, &fubftitutis loco Sanctorum , quos illæ imagines repræfentant. XXIII. Quæ dixi hactenus facilè capit qui rectèintelligit quid fit affirmatio,& negatio men talis: hoceft,quidfit ſecunda intellectus operatio, in quantum diftinguituràprima. Hæc enim pri maoperatio,ſeu apprehenfio eft imago,& repræ ſentatio mentalis objecti : fed affirmatio noneſt imago (&multòminùsnegatio)quidergoeſt?Eſt nutismentalisſuccedenspoft apprehenfiones, an nuensveritati ,& renuens falfitati relucenti in ap prehenfionibus , & eſt ſimilior amori, vel odio M Ariftotelis fufiusdeducă. Sicuti ergoamornoftræ voluntatis erga aliquod objectum non eft imago illius objecti (&multo minus odium eſtimago fui objecti) ſedeſtnutus ,vel motus, velquies ( pro ut eſt amordefiderii, vel gaudii) erga ipſumbo num,uteſtinſe;licètilludbonumrepræfentetur ipſivoluntati in previa cognitione , quæ ſemper neceſſaria eft ad amoremjuxta primumprinci pium,nilvolitum,quinpracognitum. Sic etiam affirmationoneft imagoſui objecti, ſedeſt nutus quidam mentalis: g. objectum verum, ut eſt inſe, licet illud objectum repræſentatum fit per appre henfiones, quæ funt imagines non quidem ipfius objecti, ut eſtin ſe,ſedphantaſmatis,ut ſubſtituti, &fuppofitipro objecto. XXIV. Quemadmodum itaque adhocut quis ſemoveatadeundumadRegem,noneftneceſse, utveniat ipſe Rex,& invitet, fed abunde eſt , ut veniatRegis nomine Legatus , & perfuadeat adire regem : ita quoque utintellectus mentaliter mo veaturadaffirmandum, vel negandum objectum, uteſtinſe,noneſtneceſſe,ut objectumipfum , ad hocutmoveat ad affirmationem, velnegationem ſui,apprehendatur,uteſt in ſe, ſedſufficit, ut ap prehendaturin ſubſtituto,&fuppofitophantafina te,hoc eftperſpecies alienas. Similiter,ut volun tasmoveatur ad amandum idem objectum ut eſt inſe fufficit, utàcognitione prævia cognofcatur idemobjectumperſpeciesalienas ,hoc eft in ſub ſtituto phantaſmate. XXV. Falfiffimum eſt hoc pronunciatum : Omneid,quodformaliter,&rationabiliter affir matur,velnegatur,debetformaliter &exprefsè apprehendi:itemfalſumeſtſequens effatum: Omne quodaffirmaturutestinfe, debetapprehendi ut eftinfe: name.g.cumnego,mecognofcerefecre taDei, vel veritates geometricas , formaliter, & rationabiliter nego idquodformaliter, & expref sè nonapprehendo,neccognofco,ſednefcio. Nec dicas me priùs quam negem, cognofcere quidem ſecretaDei,ſedinabſtracto,&confusè; nam egre giè æquivocaris : cumenimnego , me cognofcere fecretaDei, nonnego mecognofcereſecretaDei inabſtracto ,& confuse,ſednego mecognofcere clarè,&diſtincte: atquiſecretaDei clarè,&diftin &ènonapprehendo,autcognofco : g. quodfor maliter nego, id formaliter,& expreſsènon ap prehendo. Sufficitergo quod utcumq; apprehen damid,quoddiverſomodoà modo apprehenden diaffirmo,vel nego prudentiffimè licet, & ratio nabiliter. Sic pariter ſufficit adaffirmandum,quod Angelus.uteſtin ſe ſit Spiritus ut eſt in ſe, prævia apprehenfionecognofcereAngelum, &Spiritum, uteſtin ſubſtituto,&fuppofitophantaſmate , hoc eſt perſpecies alienas. XXVI. Quoddixideaffirmatione, vel nega tione fimiliter aio de volitione , & nolitione, feu amore,&odiovoluntatisnoſtræ : utvoluntasdefi deretſcireomnes veritatesclare,& expreſsè non eſt neceſse , ut intellectus prævia apprehenfione repræſentetvoluntati omnesveritatesclarè,&ex preſse: atſufficit, quod utcumque intellectus ap prehendatid,quodaliomodovoluntasdefiderat. SECTIO Demodocognofcendi humano, &c. ſtitutum,vel ut fuppofitum proAngelo , affirma ſedfiitaaffirmatur,non affirmatur directe,& pro 85 SECTIO IV. Difficultates,&oppofitionescontrapracedentem doctrinam enodantur. bituretiamphantaſma,utſuppoſitumproAngelo: •prièdeAngelo,uteſtinſe,contra num. 20. fect.3. Pponescontraid,quoddiximus ſect. antece Odenti num. . dentinum.6. eſt impoffibilis talis combina tio ſpecierum,ut reſultetphantaſma,quodni : hil aliudpoffit repræfentare e. g.quàmAngelum: nam,ficutieft impoffibilis pictura,quæ itaunumho minemrepræfentet,utaliumexinnumeris,quipof funtàDeocreari, nonpoffitrepræfentare : quis enimnegetpoffibileeſſe, utalius homo creeturà Deoomninofimilis, etiamquoadexternamappa rentiamPetro v.g.nunc exiftenti ? g. & . Refp. ne.ant. & paritatem etiamne: nam exactior eſt intellectus in naturali artificio combinandi phan tafmata,quam quilibetpictor in pingendo : cæte rùm, quia ſecluſo miraculo, ettimpoffibileduos homines inveniri omninofimiles vultu, colore, ergonulladiftinctio. Prob. ma. Quamvis pervos apprehendaturphantaſma ut fuppofitum proAn gelo,non tamenapprehenditurdirecte ,&pro prièipfeAngelusuteſtinſe,exſect.3. nu.3.&5. ergo,ſiaffirmaturphantafima, ſeu dephantaſmate utſuppoſitoproAngelo,nonaffirmaturdirecte, & propriè deAngelouteſtinſe. Refp. dift. ma. In quaeftduplexreduplicatio perparticulamut : Si apprehenditur phantaſma ut fuppofitum &c. ff primaparticulautdiverſo modoreduplicet,acfe cundaparticula ut, conc.ma.Sieodemmodoredu plicet,ne.ma. Exth.48.num.22.lib.1 &th. 1.n.14 lib. 2. elem. conftat ſi ponas diverfimodè unam partem inrecto,&aliam inobliquo: & prætereà ſi explices modo unam cauſam, ſeu rationem, &habitu corporis; ideocitatonum. 6. fatis fuit, exemplumpicturæproferre, cui addipoffetunum, &alterum exemplum ineandemrem,præfertim deſumptumàdeſcriptioneoratoria,& definitione logica: namitadefcribi , & definiri poteſt Ange lusv.g.utnullialteri rei convenire poſſit,vel illa defcriptio, vel iſtadefinitio : & tamenvocabula funtfignamerèmaterialiatoto cælo differentia ab ipſo Angelo, qualis eſtinſe: fimiliter in cafu no ftro decombinatione ſpecierum phantaſticarum ratio cineris :&præfertim memineris arbitrariæ il lius defignationis &connotatorum,&effectuum, dequibusfect.3.num. 8. &9.perhæcenimſpecies alienæ accommodantur,&evadunt, quantumfieri poteſt propriæ , ur fupponantur cogitative pro Angelo; ita ut connectantur etiam effentialiter cumipſoobjecto,feuAngelout eſt inſe;utfuſius ſectionibusſequentibus. modoaliam,quæattendenda deſignatur ex vi hu jusmodi reduplicationis; in re præſenti diverfos modoseſſereduplicandi: videlicetPhantasma,ut fuppofitumproAngeloapprehenditur,feuperpri mamintellectusoperationemcognoscitur:explica tur,apprehenditur ipfum phantalma, &fimulfub ftitutio illius , feu defignatio arbitraria ipfius ani mæ, & ratio cur apprehendatur tali pacto illud phantaſma, eſt ipſa ſubſtitutio arbitraria, quæ de terminavit(exſect.3.nu.8.) utilludſupponeretur locoAngeli.Affirmaturphantasma,feu dephan taſmate,ut deſubſtituto locoAngeli:hæc quidem propofitio ficexplicatur:affirmaturdirecte &pro priedeAngelo,&conditio, curillaaffirmatiodi rectè,&propriè fit deAngelo,eſt, quiaphantaf maeſt ſubſtitutum loco ipfius Angeli. Cæterùm adnotabis ſequentes terminos complexos idem fignificare: Phantasmacognitum,utsubstitutum Oppones 2. Si phantaſma eſt ſymbolum An- proAngelo: &Angelus cognitusperſpeciesalie geliv.g. eft quoquefignum ejusdem: ſedſieſt ſi gnum, excitatcognitionem diftinctam de Angelo fignificato ex th.7. lib. 1. elem.ergo&c. Prob.ma. Omniaſymbolaexterna,c.g.hieroglyphica, em blemata,infignia, ſuntetiamfigna propriè talia: er go etiam iftaphantaſinata, quæ funt ſymbolain terna. Refp.ne.ma.Adprob. conc. ant.ne.conf. Nonvaletparitas, vel inductio ab externis adin ternaſymbola,ſeuphantaſmata : utnonvaleretſi diceres: omnesignesſuntcalidi: g.omnesſpecies phantaſticæ ignisfunt calidæ:ratioverò diſparita tis,quiaſymbola externanonſupponunturcogno ſcitivè,fed ad alia muneraobeundaexſect.3.nu.21. phantaſmata verò fupponuntur cognofcitive ex dicta ſect. num. 7. Contrà1. Siapprehenditurphantaſma, &non Angelus ut eſt inſe , affirmatur etiam , &difcur ritur dephantaſmate ,&nondeAngelo uteſt in ſe, fedhoc eft abfurdum: ergo &c. Refp. 1.Ne. ſequelammai. ratio negandi patetex ſect.3. num. 20. &fequen. Refp. 2. claritatis gratia diftingu endoma. fi apprehenditur phantaſmaut ſuppoſi tum cogitativeproAngeloaffirmatur&c.ne.ma. Siapprehenditur phantaſma ſpecificativè,& non reduplicativè,ut fuppofitumproAngelo, affirma tur&c.conc. ma. &pariterdiſtincta min. ne.conf. Patetdiſtinctio exnu.7.&20.ſect. 3. Contrà2. Si apprehenditurphantaſma, ut fub nas,feuabſtractive,exſect. 3.num.5. Contrà3. magnocumfervore: ergo inappre henfione venit inrectophantaſma, & in obliquo Angelus : & in affirmationeè converſo in recto Angelus, &in obliquo phantaſma : ſedunum& idemdebeteſſe rectum apprehenfionis,& affirma tionis: alioquinnonde eo, quod apprehenditur, effetprædicatio : ergo &c. Refp.æquivocarisquam maxime: ne. igitur ſuppoſitum conſequentisſub ſumpti: fupponisapprehendiAngeluminobliquo falſumautemeſtautinobliquo,autinrecto illum ut eſtin ſe apprehendi: ſedphantaſma,&ſubſtitutio cumconnotato(fect.3.num.8)duntaxatapprehen ditur : &hoceft, cognofciAngelum per ſpecies alienas:occafionemverò æquivocandi ſumisexeo, quodexplicatio reflexailliusapprehenfionis com memoretAngelum uteſtin ſe : inde credis, illum ſaltemin obliquo repræſentari ab eaapprehenfio ne. Itaque Angelus uteſt inſenullopacto ap prehenditur: &tamenaffirmaturAngelus , uteſt inſe: quodex ſect.3.nu.20. 23.24. probatum eſt nihil abſurditatis dicere. Sicut enim, ut amem objectumv. g. Petrum ut eſt in fe,&de illo de lecter delectatione ad illum tendente uteſt in ſe, noneftneceffe,utmotivumamandi quodhabeo, fit,&cognofcatur à me,ut eſt inipſoPetro : nam quandoquepoteſt noneſſeinipſoPetro tale moti vum: Anempèexmotivovirtutis æſtimatæ in illo (qua 86 (qua tamen caret ) movear ad eum amandum: Differtatio Duodecima Logico-phyſica Contrà 6. ergo faltemid,quodcognofcitur per amoradeum,ut eſtin ſe,verètendit: licèt fit ex motivo,quodverè noneſtinPetro. Multo igitur magis apprehenſo objecto inphantafinate utfub eam apprehenfionem, diftinguitur realiterab An gelo : quiaphantaſmaillud,licetſubſtitutum , non eftrealiter Angelus. Refp. dift. antec. diftingui ſtitutopro eodem objectopoflun affirmare(quod tur realiter ab Angelo uteft in alio, nego antec. eft quoddam amarementale)deeodem,uteſtinſe, utpatetexfæpè repetitis: abAngelo ut eſt in ſe, aliquodprædicatum. Contra4. Si modo expoſito apprehenderetur co. ant. Noneftadremterminus illerealiter,cum agiturde ſtatuintentionali:intentionalitereſtidem Angelus e. g. per ſpecies alienas , Angelus co Angelus uteſt in ſe, & phantafina illud fubftitu gnofcereturabhomine merè denominativè,& ad tumpro illo cognofcitive: eſt, inquam , idem illa placitum:hoc eftpercognitionem,quænon magis identitate,quæ intervenit inter ſubſtitutum , &id, exſeeſſetdeterminata ad repræfentandumAnge pro quo illud ſubſtituitur in quocunque genere lum , quam remaliam: fedhoceftabſurdum,quia cognitio, quâ Angelumcognofco,efteffentialiter ſubſtitutionis : & in cafu noftro,quia ſubſtitutio eſtinlineaintentionali,identias illa fic exponitur: determinata adrepræfentandum fuum objectum, dum apprehenditurphantasma, utfubftitutum neque eft ficuti vocabula , fignum arbitrarium: proAngelo, perindeestacsiapprehendereturipse ergo&c. Prob. ma.ex nu. 8. ſect. 3. Nonmi Angelus,quantumadhoc,ut intellectushumanus nus ex arbitrio , & defignatione arbitraria ipfius poffit exercerefecundam,&tertiam ogerationem animæ phantaſma juvenis alati ſubſtituitur cogno fuamimmediatecircaipfumAngelumutestinse: ſcitivèpro vero Angelo , quam hæc ipſavoxAn hoceft affirmare,negare, difcurrereimmediate de gelus pro eodemcollocutive ſubſtituatur,&fup hocobjectoAngelus, utpateteſt ſect.3.à nu. 20. ponatur. Refp.negoma. Adprobationemaffero Hancporrò explicationem identitatis intentiona diſparitatem ex fect. 3. n. 9. & ex di&is ad obje lisinterphantaſma,&idpro quofupponituripsum &ionemprimam: nempèrationeconnotatorum,de phantaſmadiligenteradnotaad ufumplurimum. quibus loco citato , ita accommodatur, & appro priatur ſubſtitutio , & phantafina ut ſubſtitutum, utconnectantureffentialiter in linea phyfica cum objecto ut eſt in ſe : ut amplius in fequentibus dicaım. Contras. Saltemillaapprehenfionihilaliudco gnofcit, nifiphantaſfma ,& denominationem ex trinfecam procedentem ab arbitrio Animæ , per quamphantafinafupponitur locoAngeli: fedhoc eſt cognofcere mere denominativè, & reputative, &fictitie: ergo&c. Refp.ne.ma.cognofcitetiam in obliquo connotata quorum reſpecta fit ſubiti tutio phantafmatis : &indehocphantaſma itaap propriatur , & accommodatur Angelo , ut non poffit alteri rei convenirequantum ad hoc , ut in illo abſtractivè ,&perſpecies alienas cognofcatur. Hocautempacto cognofcere nondiciturcogno ſcere impropriè:ſed cognofcereperſpecies alienas proprièproprietate,inquam,pertinenteadmodum cognofcendi per ſpecies alienas : quemadmodum hocnomenPetrus eſt nomen propriumhominis, nonimproprium;&tameneftnomenadplacitum. Immohic modus cognofcendiperſpecies alienas, &abſtractivè tamproprius eft,utfuperet exaliquo capite proprietatis modum cognofcendi intuitive inhacvitamortali. Repeteexſect. 2. nu.8.& 11. me videntem ſolam figuram,&coloremPetri co gnofcereeundemPetrum intuitive,ſed intuitione denominativa: non enimtotumPetrum,ejusque ſubſtantiam intueor,autintuitivecognofco : adde etiam, quod per miraculum ſaltempoffumintuiti vè videre colorem, & figuram Petri , etiam ipſo Petrononmihipræſenteullotempore: exaliapar te per ea, quæ diximus ſect. 8. nu. 6. & ad oppofi tionem primam, illudphantaſma fuppofitumpro Angeloeſt itaaccommodatum, &appropria tum Angelo, ut neque per miraculum poffitalteri rei magis accommodate,&propriè convenire: unde fit , veriffimè , & propriiffimè inillo phantafinate Angelum cognofci,quantum faseſthomininatu raliterin hac vitamortali Angelos cognofcere, li cet abſtractive,&perſpecies alienascognofcantur. Oppones 3. Phantasma eſt idem , ac ſpecies phantaſtica (de qua differt. 9.fect.1. nu.2 )ſedſpe cies præfertim phantafticæ ab intellectu nonco gnofcuntur: ergo nequephantaſma: g. à fortiori, neque inillo infenfibilia objecta poffunt cognofci. Refp. terminus phantasma nomen Græcum eft, quodidem fignificat, ac apparens, feuſpectrum, à Philofophis ufurpatur tripliciter, tumpro ima ginatione , feu experientia phantafiæ ; tùm pro ſpeciebus phantafticis , quæ advenientes adphan taſiam afficiunt illa ita,ut producat illam experien tiam,quæ dicitur imaginatio; tum pro ipſo obje cto, à quo procefferuntillæ ſpecies,ſeu ad quod illæ tanquam propriæ pertinent: (vide th. 5. lib. 1. elem.& differt. 9. loco citato , & fect. 3. præfentis differt. num.4. ) Ariftoteles, & D. Thomas in li bris præfertim animafticis ufurpantnomen phan taſmapro ipſo opjecto: aliinonnulli,velpro ſpe. cie ,vel pro imaginatione id ipfumnomenacci piunt. Itaque diſt ma. phantaſima ſumptum pro objecto idem eſt acſpecies: ne. ma.fumptumpro ipſis ſpeciebus : conc. ma. & mi, & diftinguo conf. fimiliter ut ma. Species phantafiæ dicuntur ima ginari ab illa, ut quo : objectum verò dicitur ima ginari,ut quod: quod eſt idem, ac dicere: per me dium ſpecierum, feubeneficioillarumpervenien tium adphantafiam objectum percipitur ab eadem phantafia : fimilis phrafis ufurpaturetiam quoad ſpecies ſpirituales,&intellectum. Contra 1. Anima non ſubſtituit , ſeù ſupponit cognofcitive pro Angelo v. g. cognofcendo ip ſumphantaſma ,inquantum eft objectum aliquod extra animam, hoc eſt extrinfecum ipfi anunæ : quia non eſt explicabile, quo pacto hæc fuppofitio fiat: fednequefupponit,exconceſſis, ipſum phan taſma, inquantum eſt ſpecies aliqua phantaſtica repofitain memoria (dequadiffer. 10.fect. 1.n.4.) ergo nihil fupponit , aut ſubſtituit cognofcitive proAngelocontra ſect.3.nu.4. 5. Refp. dift. ma. Phantaſma, inquantum eſt objectum , non ſuppo nit,ut quod: ne. ma. ut quo: conc. ma.&dift. mi. phantaſma, inquantumeſtſpecies,nonfupponit, ut Demodocognofcendihumano, Oc. ut quod,conc. mi utquos ne. mi. &conf. Anima noftra fupponit, & fubftituit utrumque cognofci 人 87 quamfit illudidemſymbolumpliantaſticum : nam tiveproreinfenfibili: e. g. Angelo cognofcendo, fedfpeciem fupponit,& fubftituit,utquo :hoc eft permediumillarum,feubeneficioillarum,dumde terminatè excitat illas (juxta fech. 3.nu.4.) quo ties voluerit cogitare de Angelo v. g. fupponit ipfumobjectumproprium, & naturale ſpecierum adrepræfentandumipſumAngelum:quodproin dèdicitur, fupponi ,& fubflitui utquod,videlicet juvenisalatusinexemploallato. عام Contrà 2. Si hoc eft, etiam phantafiaipſa po terit imaginari ſpiritualia: e.g. Angelum per fpe cies alienas,& abſtractive : quia imaginatur phan taſima : hoceft objectumfuppofitum, utquodpro re ſpirituali:ficut intellectus cognofcens id ipſum dicitur apprehendere, & cognofcere fpiritualia perſpecies alienas:fedhoc eitabfurdum ,alioquin ctiam phantafia Deum cognofceret : ergo &c. Refp.ne. ma. Adprob.poft particulam quia diſt. imaginaturphantaſma,ut fuppofitum pro re ſpi rituali : hoc ett imaginatur, tumphantaſma, tum ipfam fuppofitionem neg.Imaginaturphantaſma ſpecificative fumptum conc.ma. &distincta paris termi, ne confeq. Sicuti lingua , & os noftrum profertquidemvocabula; fed nonquatenus ſup pofita,pro rebus , aut quatenus fignificantia res ipfas exarbitrio : quia nonprofertipſamſuppo fitionem,feuplacitum arbitrariumhominum infti tuentium linguas (extheſi8.lib.1.elem.&fect.3. nu.8. ) ita phantafia in cafunoftro. Etratioeft, quia facultates corporeæ perceptivæ , dequibus differt.9. fect. 1.nu.1.fcilicet fenfus externi,vel interninonpercipiunt concreta extrinfeca, five illafintentiarationis,fiveentiamoralia: e.g.hæc concretapariescognitus pariesamatus. Hocau tem, quod fignificatur per ſequentem terminum complexum ; phantaſmafuppofitumcognofcitive proAngelo,eftconcretumquoddam extrinfecum, ſeuens hocfoliAngelo repræfentando poteft convenire exfect. 3.nu. 6. illeautemconceptus omnibus re buspoteftconvenire: nam confuse faltem,& fe cundum aliquam confiderationemomnesresfunt aliquopacto fimiles illi ſymbolo, falteminratione entis Contra 1. cùm Angelum cognofco, quod fit res fimilis illi ſymbolo,poffumfimul multiplicem negationem cognofcere, perquamquafi corrigam illam imaginationemdeſymbolo: namfimul co gnofco,quodilla res fimilisnon fitDeus, non fit resmaterialis, non fitaccidens, nonfitanima ra tionalis &c.: fedita concipio,&cognofco imme diatèAngelum,uteſtin ſe,quiareverataliseft:g&c. Refp. correctionem iſtameffeerroremprimope jorem,namcunctæillæ negationesinmeafententia jamſetenentex parte ſymboli ,&indeprovenit, quodtalefit illudfymbolum,utnonpoffitalteri rei convenire,quâmAngelo,exſect.3.1.6.,&inrefp. adoppofitionemprimam:cunctavero illa,quæ per negationes fuperius expreſſa funt, ficuti poflunt defcribipervocabula,ut exlociscitatis,itapoffunt imaginari:unde illafuntcombinatioſpecierumplus quamfemelalienarum:namnegationesetiamipfæ perſpecies alienas cognofcuntur præfertimnega tiones materialitatis, quæ funt idemacresfpiri tualis ;identitasquoquerealis omniumillarumne gationum cum entereali perſpeciesalieniffimas &ænigmaticæ cognofcitur; itaque omiſſama. ne mi,adcujusprobationem poſtparticulam quia, diſ.reverataleeft, affirmativecon., apprehenfive ne, quæ diſtinctiopatet exſect.3.àn.20. Sicuti, quamvis videamimaginemAlexandrimagni ejus modi,utnonpoffitrepræſentareinrationepicturæ nifiAlexandrummagnum,noneoipfoillumvideo uteſt in ſe, aut illum intuitivè cognoſco exfect.3. n.22. Similitercæcus à nativitate , dumlucem co gitat, &quinunquam viditConftantinopolim, & morale.deilla cogitat,aliquodphantaſmafibirepræſen Oppones4. CumAngelum :v.g. cogito, ima ginorquidemfymbolum illudphantaſticum juve nisalati;verumtamennoninilloſymboloconfiftit, &fiutiturcogitatiomea: ſedulteriusprogreditur, &Angelumapprehendit fubhoc conceptu confu fo: res fimilis illi ſymbolophantaſtico : ergo&c. Prob.antec,namitafalvatur, quodAngelus inſe ipſo apprehendaturdirecte,&propriè, ficutidire tè,&proprièdeAngeloaffirmatur innoftrafen tentia. Refp.ne. antec. &ejusprobationem: eſt eniminexplicabile,quidfitAngeluminfeipfo di recte,& immediatècognofci,cum confuse co gnofcitur res fimilis illi fymbolo phantaſtico , ex ſect.3.nu. 16. Nam vel illa fecunda apprehenfio confequens apprehenfionem ſymboli phantaſtici fit etiam ipfa per ſpecies alienas,&jamopporte bit,ut aliud fymbolum phantaſticumper hancfe cundam cognitionemcognofcatur , &non ipfe Angelusuteſt in ſe: vel fit perſpecies proprias ipfiusAngeli,&hoc dicinonpoteſt : quia omnia quænaturalitercognofcit intellectus humanus in hacvita,beneficio ſpecierumſenſibilium idcogno ſcit: ſpecies autemſenſibileseſſenonpoffuntpro priæ ſpeciesAngeli. Addo rurfust,quodille tuus confufus conceptus: Resfimilis illifymbolophan raftico , effet quid multo minus fimile ipfiAngelo, tant, quodalterireirepræfentandæinratione ſub ſtituti cogitativèconvenirenonpoteft. Pariter de ſcriptioRhetorica , autdefinitio Logica vocalişde Angelo,quæ omniapatent éxſect:3.n. 2:21. &ini tio præſentis ſectionis: Contra2. faltèmcùm apprehendo illudfymbo lum , apprehendo quid fimile licèt confusè ipfi Angelo: g. fimulapprehendo ipſumAngelum, ut eſtinſeſubiſto conceptu, quidfimile illifymbolo : prob.conf.exdiffert. 10. ſect.3.1.5.Relativafunt fimulcognitione, ſed ſimile eſtrelativum alteri fi mili: g. cùm cognoſco ſymbolum fimileAngelo, cognofco fimulAngelum fimile ſymbolo. Refp. dif.ant.apprehendo ſymbolum,quod eft fimile,&c. quatenus fimile reduplicative reduplicando fupra fimilitudinem cognitam, ne: ant.: ſpecificative,& realitercon. ant. Ex reſponſione ad inſtantiamfe cundamoppofitionis3. patetiſtadiſtinctio. Illud primumprincipiumRelativafuntfimul&c.valet, cùmrelativumunum formaliter , &reduplicative, &uttale cognofcitur: tuncenim etiamaliudcor relativum cognofcitur : non verò cùm tantum modo ſpecificative , ſeu realiter , ſeu confuse co gnofcitur(quiterminipatebuntexdiſſer.14.ſet.r &fect.3. ad objectionem ultimam) : itaque illud ſymbolum cognofcitur quidem reduplicativè, ut fup 88 fuppofitum pro Angelo juxtàdicta ad oppofitio Differtatio DuodecimaLogico-phyſica SECTIO V. nemfecundam: nonveròcognofciturreduplica- Facilis, necinjucunda refolutio controverfiapro vè,ut fimileAngelo. Cognofcitur ſymbolum , ut fimileſeuproportionatumconno tatis,& obliquis (juxtàſect.3.n. 9.)quæper ſen fus externosperceptaexcitant animamadeffor mandum ſymbolum, illudque fupponendum pro pofitaintitulodiffert.10.deobjectotermino rum communium. Ecole, quæ depræciſione objetiva diximus Rfect.1.n 3.,&præoculis habe ſtatutamdo Angelo , e.g.quidquid auditur ,legitur , videtur pertinens adAngelos eft connotatum in ordine ctrinam fect.3. & 4. quoadmodum cogno ſcendi abſtractive: tandemadverte, quidquidper adquodexcitaturcognitio abſtractivadeAngelo: terminos communes ſeumentales ſeuvocales re quodconnotatum, feu connotataappellarifolent præſentatur, aut fignificatur, id ipſum abſtractive, etiamMotiva,ſeuDeterminativa, quæmovent, &determinant animamadcogitandumdeAngelo: &per ſpecies alienas cognoſci abhomineinhac vitamortali. adiſtaigitur correlationem (proportionis , vel fi militudinis ) exprimit ſymbolum ſuppoſitumpro Angelo:& talis correlatioexpreſse cognofcitur : Conclufio Prima. : Intellectus hominis in hacvitadum cognofcitper dumſymbolum uttalecognofcitur. Ita diligen terattende: valent enim ad omnem difficultatem tollendaminhacmateria. Contra3. faltèmAngelumineocafu immediatè apprehendo:g. Angelumapprehendo,uteſtinſe fpeciesalienasprafcinderepoteft objective, hoc est potestcognoscere unamformalitatemiden tificatamrealitercumalia,quinaliamprorsùs cognofcat. (he.ante.)prob. ant. Deus immediate cognofci P Rob. 1. unica, &validaratiocontrapræcifio nemobjectivameſt;quiaadmiſsaillâpræcifio turabhominenaturaliter inhacvita : g. &Ange lus: prob.ant. Deusimmediatèabhomineamatur inhacvita: g. etiam immediatècognofcitur : nam eſt primumprincipium: nihilvolitum, quinpra cognitum. Refp.adultimamprobat.conc.ante &ne.conf. noneft necefsèimmediatè cognofceread imme diatèamandum: ficuti neque ad immediatè affir mandum: exfect.3.n. 20.,&exdictisadoppofi tionem ſecundamcon.3. Contrault. exſect. 2. cùm cognoſcitur intuiti vèPetrus per ejus colores , & figuram cognitam intuitive ,mediatè cognofciturintuitive ſubſtan tiaPetri: g. quoquein cafunoſtro. Refp. ne. ante. falfiffimum : nunquid intuitive ſubſtantia , & quidditas hominis cognofcipoteſt abhumanointellectupro ſtatu immerſionisinma teria, qualis àveteribus dicitur vitamortalis ? ne quemediatè, neque immediatèvidens oculo Pe trumintuitivècognoſcoejus ſubſtantiam : fedtan tùm ejus accidentia, rationequorum, ut ratione partium, denominativè (non veròmediate)in ne,verificarenturduoprædicatacontradicto riade uno,eodemque objectouteſtinſe: licètilla contradictoriaeſſent extrinfeca,&fecundo inten tionalia, exfeq.differt. 14. fect.3.initio: fednon verificarentur, fi præciſio objectiva fiatperſpecies alienas,&abſtractive modo explicatoſect.3.&4. g-cellat omnisratiocontrapræciſiones objectivas. Prob. mi. fi præcifio objectiva fiat per ſpecies alienas&c. deobjecto,ut eſt inſe, ſolumverifica turnoneffecognitum,nec mediatè, nec immedia tè,exfect.3.an.8.,&fect. 4. adoppofitionem . 8. nonverificatur niſiunum contradictorium de objecto, uteſtin ſo: quodexAriftotele omninò neceffariumeft;videlicetde qualibet repoſſe affir mari , &verificari alterutrum contradictorium, cujuscumque generisfintcontradictoria. Fortèdices :deobjecto, uteſtinphantaſmate, feu ut phantaſma pro illo ſupponitur,verifican turduotaliacontradictoria : atcontendo,&pro bohoceffe falfum: nam fineullâ contradictione 1 : : verificatur ex fect. 3.&4.objectum effecognitum, tueoripſumPetrum. Cæterùmexhoc ipfoexpli coclariffimè difcrimeninterapprehenfionem,& affirmationem : intueorPetrum apprehenſive,de illoaffirmo, est bonus vir, eſtingeniofus: affirma tio hæc immediatè,& unicèterminaturadipfam naturam,& fubftantiam Petri,nonadejus colo res,&figuram , quostamenfolosintuitive cogno fco , & apprehendo : fimiliter etiam cùm illum amo,prelucente illaapprehenfioneintuitivade fo liscoloribusfedutſubſtentatis ,& receptis in fub ſtantiaPetri, amorillead ſolam naturamPetri non adcolores immediatè terminatur : ita fine ulla ad rem facientediſparitate apprehendens phantaſma, ut ſubſtitutum pro Angelo, cùmaffirmatAngelus estfpiritus, vel Angelum amat:affirmatio,&amor immediatèmodo ſuotendendi refpicit,&termi natur adAngelum uteſtinſe,quem,uteſtinſe, apprehenfioillanoncognofcit. : ut eſt inphantaſmate,&noneffe cognitumme diate, velimmediate, ut eſt inſe : quiaut,ut fit contradictio , debet utrumque contradictorium verificari deeodem objeto omnino,proeodem ſtatuomninò, &iniisdemomninòcircumftantiis, utexth.2.1.2.elem.colligitur:g. fine ullacontradi ctioneverificatur, perſpeciesalienas effecognitam unam formalitatem, &noneffecognitam (fita menparticulanonſemperaccipiaturpræcifivè, ex differt.14.fect. 1.n.vlt. ) aliamformalitatem realiter identificatam cum illa uteſtinſe. Prob.hæcconf. Verum quidemeſt,quodunaformalitas , ut eſt in ſe,eſt identificatarealiter cum alia : at una forma litas,ut eſt inphantaſmate , ſeu phantaſma ut eſt fuppofitumcognofcitivè prounaformalitate,non eſt identificatumrealiter cumaliaformalitate , quia phantaſmanonſubſtituiturad exprimendu iſtam, fedillamformalitatem: cujus ratioeft,quiaſuppo fitio per quam ſubſtituiturphantaſmanoncomen furatur cum eaipſa,proqua ſubſtituit,formalitate, utillaeſt in ſe, ſeu inquantumeſtrealiter identifi catacumaliis formalitatibus; ſed commenfuratur cumconnotato (e.g. ſenſatione)juxtavim, quam habet Demodocognofcendihumano Sc. Prob. 3.quodomnibushominibusvidetur(om nibus, inquam,nonphilofophis,necad factiones 89 habethocconnotatuminlineâintentionali(hoceft quantum adhoc,quodeſthumanituscognofci, co gnofcere,cognofcitivum,cognofcibile)determi nandipræcifivè cognitionemterminifui correlati vi:&quantùmadhocpoſtremumquæſo,netrice ris: quemadmodumenim apudomneseftincon feffo,quod relativumnifi formaliter, &expreſsè cognofcatur,nonhabetvimexcitandicognitione philofophorum adhærentibus ) explicatur,&fal vaturinhacfententia,& non ſalvatur inullâ aliâ circa diſtinctiones mentales: fed quodomnibus hominibus videtur naturâ ipsâ duce eſt verum , autſaltemprobabilisfimum: exlib. 1. Topic. cap. 1.g.&c. Prob. maj.omnibus hominibusvidetur, deſuocorrelativo, c.g. fi cogitemPetrum,quieſt Pater,fednoncogitemexpreſsè eſſePatrem,non coipſofimulcogitabofilium : itaex infraproban disaffumo:relativuin licètexpreſsècognitumnon habere vim notificandi , ſeu excitandi expreffam cognitionem, nifide correlativopræcisèſumpto: hoceſtdeſolaformalitate correlativâ formaliter: nondetotârealitate,cumquâà partereiidentifica turilla formalitas. Prob. 2.&explicatur totum ſyſtema conclufio nis noſtræ : nunquamviditquis intuitivè , aut ex perimentaliter,immò neſcit,quidfitMagnes:au dit interea nefcio quid de proprietate attrahendi ferrum: hoceft connotatum aliquod percipitſuf ficienscognoſcitivèad excitandam expreſſam co gnitionemdehacpræcisèveritate,potentiaattra hendiferrum, quinfit fufficiens illudconnotatum adexcitandam cognitionemexpreſſamde iſtaalia veritate,potentiaseconvertendiadPolum(quæ tamen eftidentificata realiter cum allâ potentia attrahendi ferrum, (utpoftulo) in hoecaſudico, illumhominemperſpeciesalienas , &inphantas mate (juxtaſeca.3.&4.)cogitare deformalitate illa:potentiaattrahendiferrum,camqueforma litatempræſcindereobjectivehoc pacto: poſt au ditionemillam , ſuccedit in audiente imaginatio tùm deconnotato audito , nempè attractio ferri, tum deprædicta auditione : poſt imaginationem apprehenfio tùm de objecto imaginato, tùmde ipsâimaginatione :poſteamveròapprehenfionem determinatur animaadexcitandas ſpecies alienas, &adſubſtituendum phantaſima proportionatum connotato antecedenteraudito,imaginato,&ap prehenſo (quodeſt idem, ac dicere phantaſma ſubſtitutumproformalitate reſpondente)acdein de rursus apprehendens illud phantaſma itafub ftitutum,&fimul connotatumexpreſsè;per eam apprehenfionem cognofcit proportionem inter connotatum ,&phantaſma fuppofitum. Itaque in hac apprehenfioneconfiftitpræciſio objetiva. Hoceft illa apprehenfio eſt cognitio , quæ per 1 E X et 0 1 2 و ſpecies alienas ,& inphantafmatehabetpro ob jecto unam formalitatem præcifam objective, & cognofcitivè in illo phantaſmate. Atqueitafem perevenit, cùmverèperintellectumdiſtinguimus formaliter diſtinctionerationis ratiocinatæ. Dico, cùmverè diftinguimus , namfæpissimècircaali qua objecta,&circa illorum objectorum formali tates notisfimas, licètvideamurdiftinguere forma liter illas, reveratotum illudobjectumexpreſsè& clarè ſecundùm totam realitatem cognofcimus, aut adſumumper diſtinctionem rationis ratioci nantis diſtinguimus. Ratioeft,quia ſpeciestùmin tellectuales ,tùm phantafticæ adeò connexæ funt interſe, ut excitata ſpecie, quæ inſerviretad co gnoſcendum unamformalitatempræciſam abalia, excitantur etiam aliæſpecies , quæ totamrealita temrepræfentant. quod cumhomo cognofcitper terminos menta les communes,e.g. hæcobjecta, bomo,animal, rationale, c. necverificenturduocontradi&o rianèquidemextrinfeca: neccognofcatur(neque clare,neque obſcure)nifi id, dequorefpondere poteſt ipſe cogitans ſecogitare: quisenim morta liumperfuaderefibi poffit , quodquando cogitat præcisèdeiſto termino objectivoanimal, vere,& proprièfimulcogitetde omnibus, & fingulis ho minibus,&brutis, tumexiftentibus, tumpossibi libus : hoceſtde infinitis rebus , licèt dicatur hæe omnia cogitare obfcurè,&confuse? Refponde bit enim quisquis fuperhoc interrogetur , ſeca pere naturaduce , quid fit cogitare , &cogno ſcere, & quiahoc capit, capere nonpoffe quo modo cumcogitat hancpræciſam veritatemani mal,fimulcogitet,licètobfcurè, infinitailla obje eta ficuti cumcogitat de Petro , nec clarènee obfcurè cogitat dePaulo : fimiliter dicetevenire, cùmanimalcogitat. Nec juvaret reponere, quod àparterei ,hæc veritas objectiva , animalfit rea liter identificata cum infinitis illis fingularibus : ex clamabit enim pesfimam illationem eſſe à ſtatu reali rerum adſtatumintentionalem, feu ab effe, ad cognofci: præfertim fiagamus deimperfecto modo cogitandi, quo homines in hac vitâpræditi ſumus. Nullum majus , & apertius argumentum haberipoteft abhomine ad reflexè cognoſcen dum,quandonam aliquidcognofcat,velnonco gnofcat , quam quodhomo incafu controverſo eandemomninomentalem experientiam habeat, quamhabet, cùm eſt certiffimus, ſe aliquidmini mècogitare : fedomninò eandem mentalem ex perientiamhabethomo dumhanc præcisè verita temanimalapprehenditquoadinfinitaillafingula ria,quamhabet quoadPaulum ,cùm folùmcogitat dePetro: ergoficutieſtcertum , quodin hocſe cundocaſunecclarè,necobfcurè cogitatdePaulo, itainprimonecclarè,necobfcurècogitatdeinfini tis illis fingularibus. Prob. 4. Cumprobabilitateſufficienti & idonea (utprofeſſus ſum ſect. 1. &defendamdiffert. 14: &15.) explicatur diſtinctio mentalis per diverſa connotata , & diverfum modum cognofcendi exparte actus ,feu cognitionis : ergò cumma jori probabilitate explicatur eademdiftinctio per eadem etiam connotata , & per diverfummo dumfubrogandi , & ſubſtituendi ſpecies alienas, ſed phantaſmata ex parte objecti. Prob. conf. nam ita admittitur , non folum diverſus modus exparte cogitationis , & actus (huncenim ad mittunt omnes ) , fedetiam exparte objecti , ſal temuteſtin alio ,& utabſtractive cognofcitur. Præterea hæc fententia nihiladmittitcontra com munem hominum opinionem : nil contra rece ptasphiloſophorumfententias: omniaevitatabſur da,&cunctaexplicatpernotiſſimas analogias , & experientias. M CON 2 R. P.ProlomæiPhileſophia. 90 Differtatio DuodecimaLogico-phyſica CONCLUSIO II. Perhujusmodipraciſionemobjectivamexplicatur PR univerſaleformale. ob.illa cadem connotata , quæ determinant in ſententia Nominalium ad cognofcendum expreſsè per cognitionem,quædiciturunitas rationis (dequadiffert, 10. ſect.2.n. 3.) formali 1 tatem , quæ realiter eſt in multis multiplicata ; illa eademconnotata determinant ad ſubſtituendum cognofcitivephantaſma pro formalitate, quæ rea liter eſt in multis multiplicata : fed illa cognitio in ſententia Nominalium eſt ſufficiens per modum formæaddenominandumhoc concretumuniver Saleformale (quod concretuin eſt extrinfecum quidem, fednon objectivum reſpectu unitatis ra tionis) ergòetiamiſta ſubſtitutio,&fuppofitioerit ſufficientisſima addenominandum hocidemcon cretumuniverfaleformale,quodeſtextrinfecum, &fimul objectivum reſpectucognitionis , quæ eſt unitas rationis. SECTIO VI Objectiones diffolvuntur. B.primo: verificarentur duo contradictoria decodemobjecto :ergò,&c.prob.ante.ve rificaretur effe cognitumanimal,&noneffe cognitumrationale:fedfunt idemanimal&ratio nale, fi de homineagatur : g.&c.Refp. ne. antec. adprobat. diſ.majverificaretureffe cognitumani maluteſt in ſe , ne. maj.ut eſt in alio cognoſcitivè, &objective, con.maj.pariterdif. mi.funtidemani mal,& rationale , utanimaleſt inſe,conc.mi.ani maluteſt in alio cognofcitve, & objective, ne. mi. &confeq. Hacdiftinctione, quæ fundamentalis eſt in hac materia, omniapenè adverfariorum argu mentadiſſolves, eamq;explicabisjuxtaſect.3.an.9. nempènilaliudeft, animal uteſtinaliocognofci tivè & objectivè,quamphantaſma,& ejusſubſtitu tioveniensin recto,&in obliquo connotatumde terminanstalem ſubſtitutionem: hocautemnonest necanimal, uteſtin ſe, nec rationale, uteſtin ſe. Exemplapræfertim adhibebis ex citata ſect. 3.de imagineAlexandri,devocabulisutſuppoſitis col locutive: delupinisut ſuppoſitis colluſive:&Con ſtantinopoli cogitata per ſpecies alienas : ficuti enimqui demonſtratdigito imaginemAlexandri, &dicit; bicfuitregummaximus,digito demon ſtratAlexandrumuteftinalio, ſcilicetinejusima gine : nonvero demonſtratdigito Alexandrum uteſt inſenequemediatè , nequeimmediatè; ita qui cognofcit animal ut eſt in alio , &c. addes ex D.Auguft. cita. lo.cit. nu. 10. ubi dicit: Romam uteſt in alio, hoceſt in mente,&quamhomoco quam fitcognofcereverè&proprièipſumcogno fcere intuitive,quodeftproprium hominis inhac vita mortali. CumcognoſcoPetrum intuitivè per ejus ſpeciesproprias ,propriasinquamtantùmde nominative, poffetcontingere faltempermiracu lum(exſect. 2. àn.8.)quodfubillaapparentiaco loris,&figuræ effetaliud individuum,alius homo, non ille , qui eſt Petrus : nihilominus tamen dicor, verè,&propriècognofcere intuitive Petrum. At incaſunoſtro eſt omnino impossibile , quod cùm cognoſco animal ut eſt in alio, non cognofcam verè,&proprièanimal: quiaphantaſmaeſt ſubſti tutumprovero,&proprio animali,licètincognito uteſtinſe,exdictisſech. 4. Contra 3. vel animal,ut eſt in alio,eſt idem,aca nimal uteſtinſe,veleſt diverſum : ſi eſt idem ergò adanimal uteitinſe terminaturtuacognitio: ſinon eſt idem, eſt fictitiumid,quod cognofcis. Refp. conc.primampropofitionem,ejusquepar tem ficdiftinguo,utpote disjunctive : animalut eſt in alio cognofcitive,intentionaliter ſubſtitutivè,& objective eſt idem , acanimaluteſtinſe co. (juxtà dictaſect. 4. ad opp.2. fub fin ) eſt idem realiter ne. ſuppoſitum: ſupponisenim idemeſſe intentiona lem,&realemſtatum: &quodcumdiciturcogno fii, adpropofituincadathic terminusrealiter: co gnosi enimrealitertamimpertinens eſt terminus, quamcalide,autfrigide cognofci. Ob. 2. excapite connotati,& fubftitutionis ,& phantafinatis:illudconnotatum, e.g.ſenſatio eft effectus , vel quaſi effectus animalis ut eſt inſe : g. habetvim determinandi , ſeu excitandi cognitio neinde animali, ut estinſe. Refp. ne. conf.quia illudconnotatumnonhabet vimdandi intellectui ſpeciesproprias caufæ fuæ,& ideononhabetvim excitandicognitionemdecau såſuâuteſtinſe, ſeduteft in alio,&ut cogno ſciturper ſpecies alienas aliter ac eft in ſe. Unde hoc ? ex eodemcapite, ex quo Nominales affir mant , relativa tunc folum excitare cognitionem deſuo correlativo,cùm expreſsè,feu formaliter, ſeuquatenus relativa cognofcuntur : utdicodif ſert.14. adobjectionemultimam. Pariterinre præ ſenti connotatum,quodeſt unum relativum, aut plura (in quacunque cognitione per ſpecies alie nas) cum cognoſeiturhumano modo, nonexci tat cognitionemnifi præcisè de formalitateprinci pii , feu caufæ fuæ fibi reſpondente formaliter: nonvero detota realitate caufæ fuæ uteſt in ſe. Verùm eſt quidem connotatum illud nonpoffe produciàſolaformalitate,ſedatota realitate caufæ gitans fingit non eſſe Romamutestinſe : illam nempequam circaTyberim nefcio quu Romulus diciturcondidiffe. Contra1.perillamcognitionem ,qua cognoſco animal, denominaturcognitumverumanimal, ſed verum animaleſt idem, acrationale: g.&c. Refp. ſimili diſtinctione verum animal ut eſt inalio co gnoſcitivè,& objective,conc.,ut eſt in ſe,ne. Contra2.illa cognitioterminaturad animal,ſeu attingitanimal vere, &propriè , fedanimal verè, &propriè eftrationale:g.&c. Reſp.eademdi ſtinctione.Hicmoduscognofcendi eſt modus co gnoſcendi verè,&proprie,licètfitperſpecies alie nas : immomagis eſt cognofcere vere,&proprie, fuæ debere produci: ſedhocmilitatin lineapby fica,ubi nonvalentpræcifiones objectivæ :neque hocquidquam facit , ut connotatumillud habeat vimintentionalem excitandi cognitionem , &ex preſſam repræfentationem detotâ realitatecaufæ ſuæ.Atq;hicnota(juxtaſect.3. n.9 )duplicem bo numufum,quempræftatilludconnotatum: primò, quia habet relationem,&connexionemtranſcen dentalem,ſeueſſentialeminlineaphyſicâcumobje touteſtinſe: e.g.animaliuteſtinſe: facit,ut co gnitio ſubſequens abſtractiva habeat mediatè ra tione dicticonnotati item ab ea repræfentati re lationem tranſcendentalem,&eſſentialem , in li nea phyſicatamen , adidem objectum uteſtin ſes ſecundo , quia connotatum illud non habet vim noti notificandi inlinea intentionali totum objectum, DemodocognofcendihumanoSc. mera:&quemadmodumaddamproillisexemplum uteſt inſe, ſed præciſam formalitatem correlati vam;facit,uteademcognitioſubſequensfitpræci. 91 deimaginefeupicturaOvi ; itainpræſenti doex fiva&nonfitimagointentionalis objectiut eſtin ſe,ſeduteſtinalio præciſive: atqueita patet quo modo connectaturcumobjectouteſt inſe,&non fit imagoejusdemuteſtin ſe. 11 Contra1.Phantaſma ſubſtituiturpro vero ani mali,feuproanimali, quodverè,& realitereſtprin cipiumſenſationis,feu pro totarealitate,quæ & eſt animal,&rationale : fedtale animaleftanimalfut eft inſe,:g.&c. Refp. dift. primomaj.ſubſtituitur proveroanimali,&c. exdeterminationeconno tati habentis in linea intentionali vim notificandi præcisèanimal: conc.maj.habentisvimnotifican di etiamrationale : neg. maj.& fimiliter diftin Eta min. neg, conf. Diftinguo rursus eandem ma. ſubſtituitur pro tota realitate , pro vero animali, &.cognofcendoaliter,aceftin ſe alietatepræci fiva,cone.cognofcendouteſtinſe ,neg.ma. &c. Hædiftinctionesfundamentalesfunt,utfuperiores duæ adobjectionemprimamoppofitæ: easqueſic explico. SicutiinſententiaNominalium,utdiffert. 15.fect.1.n.14. diceturcognitionemuniverſalizan temhujusmodieſſe,quæquantumeſtdeſeeſſetcon tenta,&haberetobjectumſufficiensinunoſingu lari;ficdicoinpræſenti, quod phantaſma,utfub ſtitutumexvitalisconnotati,licètre veraproani mali, quod eſtidem realiteracrationaleſubſtitua tur; attamenattentomotivo,¬ificationepro cedenteexconnotato,illudphantaſmaeffetcon tentum, &fufficienter eodem modo , quô eſt de fa&o,ſubſtitutumeſſet;etiam fi à parte rei animal per impossibile noneffetrationale. Quemadmo dumNominaleslococitato dicunt: ſiperimposſi bileomneshomines,præter Petrum ,eſſentchi F empluminpicturarepræfentantehominemàlate re, ſeu,utdicitur, diprofilo: illapictura effetcon tenta,&haberetexemplarſufficiens, ut habetde facto,etiamfihomoàpartereieffetdimidiatus. Ob. 3. Cognitiointuitivanon præfcindit obje &ive:g.necabſtractiva: hoceſtneq;cognitio,quæ fitperſpecies alienas modoexpofitoσίε Refp.conceffoante.ne.conf. Inprimocafu co gnitiointuitiva cognofcitobjectum,uteſt in ſe,ad coqueperillamdenominaturcognitum objectum, uteſtinſe,&perconfequens ſiillacognitiopræ ſcinderet objectivè ,verificarentur duo contradi Goria;nempecognitum, &noncognitum: nam cognitio intuitiva asſimilatur caufæ naturali , vel tactui manus ,vel viſionioculorum: tangerenon poffumusunaınformalitatem aliânontata , nec unamvidere alianonvisa : neque cauſa naturalis ( e.g.ignis) producit unam formalitatemeffectus aliânonproducta,ſedtotamrealitatem: pariterde cognitione intuitivaphilofophare. Contra, Videns animalàlongè cognofcit ani mal,&noncognofcitrationale. 1 Refp. ne.Totumcognofcit,ſi cognofcit intui tivè:clariùsquidem,velobſcuriùs;namdatur co gnitiointuitiva clarior,velobfcurior: utcùm video colorema longèpervifionem obfcuram,video & apprehendointuitivèillum colorem , non tamen difcerno,utrùmfit albus, vel niger, viridis , vel cæruleus. Similiterrufticuscum cogitat,&cogno ſcit hominem obfcurè,itacognofcit,utnefciatho minemeſſe animal : immò conviciumputaret , fi appellaretur animal , & tamen fubinde cognofcit intuitive, ſaltemintuitionedenominativa (juxta ſect.2.n.8 )hunc,vel illumhominem. : DISSERTATIO XIII. Utrùmdeturuniverſaleàparterei,quodverèfitunum intramulta , &inmultis. Atenus dicta fatis , quantum arbi 1 : : تدلعها bitror , fuperque ſuntad univerſa lia,&formalitates ſolide , &clarè exponenda;fedquiaſerviendum eft moribus , &quorundamgenio,qui verſandohujusmodi , ferède vocibus , & mo do loquendi argumentomirepaſcuntur; illacon fequentibus diſſertationibus tradam , quæadtres reliquas de diftinctione , & univerſali formali ſententias indicatas ſet. 1. diſſert. 12. potissimum pertinent: initio nimirum facto abuniverſalifor mali àparte rei, & fine conftituto indistinctione formali exnatura rei. Illaquidem primaquæftio nonminuslevis,quàmcelebris eft; fedquæ cele britate ſuadamnum levitatis compenſat,nonnihil etiam eſt utilis addetegendas aliquot ſophiſma matumtricas. Revoca in memoriam definitionem quidno minis , quamdeuniverſali dedi differt. 9. ſect. 1. num. 12. Itemquædiximusibidem ſect. 2.deuni verſali ideali , hoc eſt realiterſeparatoàmultis, quodfidaretur effet quidemuniverſaleàparte rei; ſednonilluduniverſale dequo quærimus inpræ ſenti;hocenim fi,dareturdebereteſſeunumintra multa,&in multis,hoceftrealiteridemcummul tis non verò realiter feparatum , & diſtinctum à multis: mementoetiam unitatis ,&univerſalitatis rationis, dequa diſſert. 10. ſect. 2. n. 3.&4. ac de mumrecordare definitionisquidrei, quam deu niverſali juxta ſenſum Peripateticorum expoſui diſſert. 11.ſect. 1.n.5. tandeminpræfentidiſſerta tioneſemperpræoculishabe,noshicageredeuni verfaliformali;nonveròdeuniverſalifundamen talijuxtadicta diſſert. 10,ſect.2.num.2.&4.&dif fert. 11. fubfinem. 1 SE M 2 92 DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica SECTIO PRIMA. Conclufio. Unitasformalisdequadiffert.11. nonfufficit idut conftituattotaliteruniverfaleformale:adeoq, licethujusmodiunitas deturaparteret,fcilicet independenter ànostriscogitationibus ;nonda turtamenuniverſaleformaleàparterei. P Robatur concl. Aduniverſale formale requiri tur,uttotum idquoddenominatur abuniver falitate, & venitinrecto inhoc termino con creto univerfale, totuminquam, realitermulti plicetur infingulis fingularibus,exdiffert. 11. fect. 1.num. 5. e.g.natura humana , quæ fignificatur perhunc terminumhomo, &denominaturtan quam idquodvenit inrecto univerſale formale: ſede.g. naturahumana , quæ fignificatur &c. non poteft realiter multiplicaritotainfingulis fingula ribusjuxtaveram intelligentiamhujusverbimulti plicari , quam dedi differt. 11. §. ultimo:g.unitas formalis, per quam denominaturnaturahumana quidunum ,non fufficit&c.probatur minor: na turahumana,quæ fignificaturperhunc terminum homo &perunitatem formalemdenominaturquid unum,eſt collectio omnium naturarum humana rum, feu omnium hominum,exdiſſert. 10.ſect. 2. num.2. &extotadiffert. 11. fedhæccollectio to tanonpoteft realitermultiplicariin fingulis fingu laribus,ut eſt evidens , & expofuimusdiffert. 11. fect. 3. g. natura humana per unitatem formalem nonpoteftrealiter multiplicari in fingulis fingula :: ribus. こ SECTIO II Objectionibus refpondetur. Bjic. 1. Sinon datur univerſale à parte rei; non datur univerſaleexparteintellectus:fed daturhoc fecundum : g. primum quoque: prob. ma.nihil eſt in intellectu,quodprius nonfue rit in ſenſu ex Ariftotele citatodiffert.2. fect.3.& rurfusnihileft infenfu, feuinſenſibus, quodnon fit àparterei. Refp, quemadmodum nondatur àparte rei de nominatiocogniti,hoc eftindependenteràcogita tione& intellectucogitante , datur tamendepen denter; ita incaſunoſtro:nam univerſaleformale, eſt idem ac cognitumtalipeculiari modo,& fpecie cognitionumtali , quædicitur univerſalitas ratio nis. Claritatis gratiadift. ma, finondatur àparte rei univerſale fundamentale ; nondatur exparte intellectus univerſale formale,con. maj.finonda tur àparte reiuniverſaleformale,&c.ne.maj.uni verſale fundamentale (hoceſtunum formale , feu unitasformalis)eſt fundamentumneceſſarium , ut intellectusillo genere cognitionum cogitare pos fit, quæ dicuntur univerſalitas rationis , &deno minanttanquam forma ipſumuniverſale formale : niſi ergo univerſale fundamentale dareturàparte rei;necetiamintellectuspoffetde illo cogitare co gitatione,quædicituruniverfalitas rationis,adeo quenondareturuniverſale formale. Adprobatio nemmajorisdicomeexplicuiſſecitatadiſſ.2.fect.3. ad objectionem primam , ſenſum illius Ariftote lici effati , quo profectò non defignatur , quod cognitiones exiftantàparterei,ſeu independen ter ab intellectu cogitante , vel quod cognitiones fintinſenſibus ,inoculo v. g. fitjudicium autdi fcurfus. Contra 1. daturuniverſaleformale inintelleau; g. etiamàpartereit prob.conf. alioquinintellectus falleretur: quia unumcognofceret,quodnon eſt unumàparterei. Refp. ne. con. adprobationem neg. quod intellectus falleretur, ficutinon fallitur cognofcendoaliismodiscognofcendi, ita necfalli tur cognofcendotali modocognofcendi,quidici turuniverſalitas rationis : ad caufalem illam poſt particulam quia,dico intellectumdumuniverſale formalefacit, hoceſtcognofcitper cognitionem, quæest univerfalitas rationis : (memoria retine hancexplicationem, cumaudis hancpropoſitio nemintellectusfacit univerſale)noncognofcere unum;fed cognofcerepermodumunius, ex dictis differt. 10. fect. 2.num.3.&4.&differt. 11.initio, undenon fallitur, ficuti non fallitur intellectus , cum cognofcit Angelos veluti juvenes alatos ex lococitato. 4 Contra 2. fi intellectus non erratcognofcendo univerſale; id quodcognofcit eſtuniverſale: ſed idquod cognofcit eftaparte rei : g.univerſale eſt àparterei: probaturına, alioquin intellectus erra ret, quia ficuti affirmare falſa pro veris eſt errare, ita cognofcere prouniverfali id,quodnon eſt uni verfal. Refp. di. ma. Idquodcognofcit, eſt uni vertale fundamentalecon.maj. eſt univerſale for malene. maj.&fimiliterdi.mi.&conf. Philofopha beris deuniverfalıformali;ficuti decognito:hoc concretumcognitum, fecundum id quoddicit in recto , eſt à parte rei fecundùm idquoddicit in obliquo eſt àparte intellectus , nempeeſt cogni tio; ita etiam illudconcretumuniverſaleformale: quare ficuticognitiononpotest cognofci directe, fedreflexe,ita univerſalitas rationis , quæ eſt una quædamcognitio:adeóquepercognitionem dire itam,quav.g. cognofcoHomoutfic,noncogno ſco univerfalitatem rationis , perquam illud Homo utficdicitur unverſaleformale, fed ipſa cognitio directa , qua cognoſco hominem ut fic, eſtuni verfalitas rationis. 4 Contra 3. hoc concretum univerfaleformale ſecundumid quoddicit in recto,& ex parte fubje &idatur à parterei: ergo abfolutè datur à parte rei univerſale formale :probaturconfeq. Sicuti quia hoc concretum paries albus , fecundum id quoddicitin recto eſt ſubſtantia,dicitur abfolutè, paries albus eftfubftantia; ita quia univerſalefor maleſecundùmidquoddicitin recto daturà parte rei, diceturabſolute,quod univerſale formale de turàparte rei. Refp. ne.con. adprobationemne. paritatem:ratiodiſparitatis eft, quia paries ut fit ſubſtantianonindigetullo modoalbedine';fedcol lectio omniumhominum,quæ venitinrecto inhoc concreto univerfaleformale,ut fituniverſalefor male,hoc eftposfitdici , quodfit unumquidin multis realiter multiplicatum , indiget omnino cognitione, quæ dicituruniverfalitasrationisex dictisdiſſert. 10. ſect. 2.num.3. &4. quodfi indi get,nonpoteſt dari fineilla , quod idem acnon poteſtdari à parterei , ſeu independenterab co gnitioneextrinfecèdenominante. 7 Ob. 2. daturà partereifimilitudo e.g.omnium hominuminterſe: ergo daturuniverſale à parte rei: Deuniverfali àparterei. rei:(ne. confeq.) prob.confeq. eo ipfodaturuna fimilitudoàparte rei,&datur in multis àparte rei, hoceſtin multis feu in omnibus hominibus , qui feu animalrationaleut ficnon attendendo adfin 93 gularitates , nempe ad homines fingulares ut Pe dicunturfimiles ratione unius ejusdemque fimili tudinis: feduniverſale eſt unum in multis exdis fert. I fect.1.num.5. ergo&c, Refp. dift.maj. Daturuna fimilitudo &c. &daturin multisrepli cutaconc.ma.&daturinmultismultiplicatane, ma.&concefsâmi. ne.conf.citatadiffertationedi xiuniverfale effe unum quid realiter multiplica tum,nontantummodo replicatuminmultis,item quediſſert, prædicta, ad objectionemultimamex ption difcrimen inter iftos terminos ,replicatum, &multiplicatum , + २ S S دلو Contra 1. datur una fimilitudo multiplicata in multisàparte rei: ergo &c. probaturantec. dan turàparte rei multa fimilia e. g Homines fimiles inter ſe:fedeo ipfodatur fimilitudo multiplicata à parte rei quantum fufficit ,ut detur univer fale formale, hoc eftunuminmultisà parte rei: ergodatur& : Refp. ne,antec, adprobationem ne.mires i t C • Contra 2. Eoipfo quoddanturmulta fimilia à parte rei , datur fimilitudo in multis in concreto àparterei, quæ fimilitudo eſt una inabstracto à parterei, exth.40.lib. 1.elem.fed aduniverſale formale fufficitquoddeturunum inabstracto ,& fitin multis inconcreto: quiaita exponiturabom nibusuniverfaleformaleper intellectum, nempe quodfitquidunuminabſtracto: v.g.Homoutfic, &fitinmultisinconcreto,nempe infingulis indi viduis: ergodaturàpartereifimilitudomultipli cataquantumfufficit&c.--Refp. æquivocationem latere in termino illo abstractum: exth. 40. citata ille terminus fignifi catformam feurem, quæ nonpoteftperſeſtare in rerumnatura,ſeddebetincumberealterireiut albedo,dulcedo&c.&itaetiam,fimilitudo, aqua litas&c. Inquæftionibus verò deuniverſali, & formalitatibusiſteterminus, abſtractum fignificat id, quodeftcognitumfecundum unamformalita tem,&non fecundumaliam,nempe illa formali tas exprefsè cognita dicitur effe per intellectum abſtracta , feu avulla ab aliis formalitatibus cum quibus realiteridentificatur,&eſtidem: in hoc ſenſuabſtractum eſtidem acpracifum, ſemper quetacitè fubintelligitur perintellectum. Diltin gueergoma.coipfoquoddatur&c. daturfimili tudoinmultis inconcreto, quæ eftuna inabftra Go,hoceftunaper modumformæ abſtractæà ſubjectoconcedoma,unapermodumformalitatis per intellectum abſtractæ àmultis formalitatibus, nema.&pariterdi. mi aduniverſaleſufficitquod deturunum inabſtfato per modum formalitatis perintellectumabſtractæa multisfingularibus,(quæ improprièetiamipſa dicuntur concreta)concedo mi. permodumformæ&c. ne.mi.&confequen tiam Aduniverfaleperipateticum requiriturtex differt.11. fear. num. 5. quod fit unum quid, quodtotum multiplicetur inmultis, non ſatiseſt utreplicetur in multis,&replicatione ſua multa concreta conftituat, quemadmodum multaalba conſtitueret una albedo miraculoſaex dictis ci mam. tata differtatione fect. 3. ad objectionem ulti Ob. 3. Natrabumana(hocefthomo utfic, trum,Paulum &c.) Natura humana , inquam, antequamproducatur , (hoceft confideratatan tummodo utpasfibilis ut confideraripoteft etiam nunc exiftentibus de facto pluribus hominibus) eſtuniverſale àparte rei,ergo&c.(negoantece dens ) 1.Contra licètnon exiſtatquidquid eſt posfibi le,dicitur:effe àparterei,hoceftindependentera cogitationibus noftris eſt verè possibile , adeóque eſtid, quodeſtàpartereipoffibilis, licètnon at tendaturutrumfitàpartereiexiſtentis:fednatura humanaposfibilis eſtuniverſalis: ergò eſtuniver ſalis aparterei ,(conc.maj &negoini.) Contra2.Natura humana poffibilis , feu ante quamproducatur eſt indifferens,utponatur, feu producaturpotiùsin Petro,quàm inPaulo: ergò eſtuniverfalis:quiajameadeinnaturapoteſtponi, hoceſtmultiplicari inmultis ,nempè inPetro, in Paulo&c.quodeſteſſeuniverſaleformale, ex dif fert 11. fect.n. 5. Refp.dift. antee. Natura humanaposfibilis&c. ut est,&qualis est àpartereipossibilis est indiffe rens &r. ne, antec,natura humana&c.utestà parteintellectus,nempe confiderataabſtracte tan quamnatura humanaposfibilisut fic , eſt indiffe- rens&c. fubdiftinguo antecedens indifferentia ra tionis,&mentali; conc. antec.indifferentia reali, ne.antec.&confeq. Sicuti diſſertatione 10. ſect.2. num.6.dixidaridistinctiones rationis; itadantur indifferentiarationis,nempe cogitationes , quæ tali modo repræfentant objecta,utmereanturhu jusmodi nomen fumptametaphora abindifferen tia reali:qualisv. g.eſt indifferentia realisinhomi neadloquendum,velnonloquendum&c. Itaq; fie utinihildaturàparte rei exiſtentis , quodfit fimul unumàparterei,&multiplex itemàparte rei lo quendo de unitate , &multiplicitate numérica: hocenim eftomnino chimera exDiffer. 11. fect, 1.num.5. nequeadchimeras ,hoceft adimpoffi biliadaturulla indifferentia realis; itanihilhujus modidatur àpartereiposfibilis. Poteft quidem intellectus noiter de multis posfibilibus cogitare permodumunius;ficutidemultisexiftentibus,ex diff. 10. ſect.2.1.3.&4. fedexhoctantumefficitur, quoddeturuniverfaleformaleperintellectum,per cognitionemvidelicet , quæ dicitur univerſalitas rationis, nonveròà partereinequeposſibilis,ne queexiſtentis: perhancdoctrinamplurima extri : cabis involucraverborum-Contra3.Deuspoteſtfacere hocdecretum(hoc eft habere hancvolitionem , quæ cum loquimur deDeo,appellarifolet Decretum)volocrearebo minem:polthocdecretummanetindifferensDeus indifferentia reali ad producendam naturam hu manamvel inPetro , vel inPaulo ,vel in alioho mineposfibili : ficuti qui promifit tibi librum: re manetindifferens poſt eam promisfionem ad dan dumtibi vel Virgilium, velCiceronem,vel&c ergonaturahumanaposfibilis eſtindifferensindif ferentia reali , utponatur , &producatur vel in Petro ,vehin Paulo &. Refp. (quidquid fit de poffibilitate hujus decreti :) æquivocam cavilla tionemlaterein phrafi illametaphorica adprodu cendamnaturamhumanaminPetro,velinPau. lo: 94 lo: diſt, igitur ſecundam partem antecedentis: DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica Densremanetindifferens&c.adproducendamna turamhumanaminPetro&c.hoceftadproducen dumvelPetrum,velPaulumconc.antec.hoceft adproducendam unam eandemq; naturamhuma 1 nam, unam, inquam,unitatenumericavelidentifi catamrealiter cumPetro,velcumPaulo: ne.an tec. & conſequentiam. Illehomo, feu illa natura humana fingularis , quæeſt Petrus ,noneſt illa al tera natura humana fingularis , quæ eſt Paulus, idemque dicodecæteris hominibus : necDeus eft indifferens adfaciendum, quodPetrusſitPaulus: namhoceft chimera,& impossibile. Deusitaque quiacognofcit nonmodo humano , noncogno ſcithominem utfic , nec percognitionem , quæ fituniverſalitas rationisexdi&is differtatione no na initio : ideo nec etiam vult hominem ut fic creare , adeóqueillud decretum , volo creareho minem, explicatur : volocreare aliquemhomi nem,hoceft,vel Petrum,velPaulum,ficutiexpli caturetiam promiffioquapromitto tibi librum,hoc eſt aliquem librum ex lib.2.elem. theſi1. num. 6. Hincverònonſequiturne quidemperumbramu niverſaleàparte rei. *** Contra4.Naturahumanafecundùmſe eſtcom municabilis omnibus hominibus (hoc eſt poteſt effecommunis,&exæquo participari ab omnibus hominibus; ) ſedeoipfo eſt indifferens ut fitin omnibushominibus : ergonatura humanaſecun dùm ſe eſt indifferens &c. Refp. æquivocum effe terminum illumfecundumse,poteltenim fignifi care idem acnaturahumanautfic, feu univerſali ter&abſtracte cognita:&poteſtſignificare idem acnatura humana fecundum id, quodeftàparte rei,hoc eſt ſecundùm quod plures ,&plures ho minesdanturàparterei. Itaquediſt. ma. natura humanaſecundumſe&c.hoceſt,ſecundumquod eſt àparterei iſta vel illa natura eſt communica bilis,&potefteffe communis omnibushominibus: neg.maj.natura humanaſecundum ſe,hoc eft,na tura humanautfic, &univerfaliterperintellectum accepta eft communicabilis ; fubdift. communi cabilitate rationis, nempe per intellectum , & perunitatem rationis, quæ eſt ipfisfimacommuni cabilitas rationisper aliud vocabulum,conc. maj. communicabilitate realineg.ma. &diſtinctami. exdoctrina inpræſenti,& fuperiorerefponfione datane. confeq.. Contra s. InPetroeſtnaturahumana: ſednatu rahumanaeſt communicabilis pluribus , hoceſt, omnibushominibus : ergoinPetroeſtnaturahu mana communicabilis pluribus &c. adeóque in differens , &univerſalis âparte rei : NamPetrus eſt idquodeſtà parterei. Refp. æquivocationem latereinterminoillonaturahumana (idem effet, fi dicereshomo) ſuppoſito in majoriperſonaliter,& in minori fimpliciter(deſupp.fimplici&perſona li dixi theſi49.lib.1.elem.n.16.)poffetitaque con cedimajor&minor &negaricoſequentiapropter quatuor terminos ; fedclaritatis gratiâ diſtinguo ma.inPetroeſtnatura humana , fi terminusnatu rahumanaſupponaturfimpliciter,ne.ma.nam fic uti eſtfalfumPetrus eftfpecies, itafalſum estPetrus estnatura humana in ſuppoſitione ſimplici,hoc eſtjuxtalocum citatum , naturahumanaut acce ta, & denominata per cognitionemquæ dicitur univerſalitas rationis,quiomnes modidicendifunt ſynonimi: ſi terminus naturahumana fupponatur perfonaliter: fubdiftinguo ma. inPetroeſtnatura humanacollective,velauftributiveſumpta,ne.ma. disjunctive,vel particulariter, velfingulariter ſumpta(idque ſaltemæquivalenter) conc.ma.Om nesitædiſtinctiones requiruntur ad difflandaspe nitus æquivocationes,quas facilè deprehendes, fi advertashancpropofitionem:Petrusefthomoidem æquivalenterſignificare,ac Petrusestaliquishomo, vel fimalles etiamPetrus efthicbomo. Contra6. Natura humanacommunicabilis om nibus hominibus prædicatur , hoc eftaffirmatur dePetro: ſedquod prædicaturde Petro , eſt in Petro : ergo natura humana communicabilis&c. eftinPetro : ſed natura humanacommunicabilis ' &c. eſt univerſale formale ,ergò in Petro eſt uni verſale formale. Refp.utadantecedenteminſtantiamdiſt.ma.na turahumana communicabilis&c.prædicaturdePe tro in ſuppoſitione fimplici , neg. antec. perſonali fubdiftinguo utpaulo antè feci. Quipenitus capit, quid fit fuppofitio fimplex , quid perſonalis ni hili faciet hujusmodi objectiunculas. Altè itaque infige memoriæ exTheſi43.45. &49.nu. 16. lib. 1. elem.terminos ſecundo intentionales: & fup poſitiones terminorum fimplices , &ſcito , quod e.g. terminus vocalis homo (idemdicode reliquis terminis communibus)in tali ſuppoſitione ſubſti tuitur pro collectione hominum cognita confu sè , & disjuncte æquivalenter ſeu percognitio nem , quæ dicitur univerfalitas rationis. Cla rius hocipfumexplico: ſubſtituiturpro iſto con creto extrinfecohomouniverfalis formaliter,hoc efthomo cognituspertalem cognitionem , quæ eſt univerſalitas rationis : ita ut in hujusmodi concreto reflexè cognito veniat quidem in re &o collectio hominumjuxta concretorum for malium naturamexpofitamTheſi 40.lib. 1.elem. num. 14. &in obliquo univerſalitas rationis, hoc eſt cognitio illa,dequadiſſert 10. ſect. 2. num.4. tanquam forma , velcauſa: fictamen ut per terminum vocalem homodoctrinaliteretiam ipſa cognitio deſignetur , & non merè indicative juxtadicta lib. 1. elem.the. 14. Inſuppoſitioneve ròperſonali venitquidem cognitio inobliquo,ſed permodum conditionis, juxta quartum modum reduplicandi expofitumlib.2.'elem. theſi 1. num. 14. &eaperterminumvocalem ſignificatur merè indicativè ,& nondoctrinaliterjuxta theſincita tam . Contra 7. PrædicaturdePetro quòdfit homo : ſedhomoeſt naturahumana communicabilis om nibus hominibus : ergòPetruseſt natura humana communicabilis&c. Refp.conc.'ma. &mi.&neg. conf. Obmutatamſuppoſitionem terminihomo funtquatuortermini:homo inſuppoſitioneperfo nali,&primò intentionaliprædicaturdePetro ,vi delicetafirmatur,quòdfitunusexfingularibus ho minibus:nonverò homo infuppofitione ſimplici exdi&isadantecedenteminſtantiam. Ob. 4. Naturahumana, ſeu homo àparte rei noneſtincommunicabilis pluribus ,hoceſt omni bushominibus : ergò eſt communicabilis omnibus hominibus : ergò àparte rei eſtuniverſale forma ptaper intellectum, feunatura humana utcogni le: Deuniverfali àparteret. le: probatur antec. Si naturahumana à parterei effet incommunicabilis,non poffetà partereieffe univerſale fundamentale , hoc eft fundamentum, utperintellectum fieret univerſale formale , quod eft idem ac communicabile pluribus : contra dictoriam enim nonpoteft effe fundamentum alterius contradi&orii, funt enim contradictoria communicabilis , & non communicabilis,ſeuin communicabilis. Refp. dift. antec. natura huma nonexcludit eſſe ſeu dari univerſale formale å patreîntellectus , immò eſt fundamentumadhoc ipſum:hoc eſt , eftobjectum aptum,ut poffitco gnofcipercognitionem, quæ dicituruniverſalitas rationis. Contra2. Natura humana,quæeftinPetro,eft omninòfimilis naturæ humanæ, quæ eft in Pau 10: ſediſtaeſt communicabilisPaulo: ergo& illa, idemquedicipoteſtde cæteris hominibus : ergòà na àparte rei, hoceſthæcnaturafingularis,vel illa feorfum & fingulariteracceptanoneſtincom municabilis pluribus ,ne.antec: hoc eft collectio omniumhominumàparte rei exiftens,ſubdiſtin guoante.noneftincommunicabilis pluribus com municabilitate fundamentali ,conc.antec.quiaeft fundamentum, utposſit per intellectuin abſtrahi natura humana formaliter communicabilis pluri bus,fcilicet natura humanauniverſalisformaliter: parte rei datur natura humana communicabilis pluribus. Refp. Equivocationemlatere intermi noomninòfimilis,quafieoipſoſitidem,veleadem: eſtomninò ſimilisnaturaPetri Pauli naturæ , ſed nonefteadem, adeóque,necunaunitatenumeri ca, &proprièdicta : diftinguoitaque anteced. Eft omnino fimilis, & diftincta realiter, conc.antec. omninofimilis,& indiſtincta, ſen eademrealiter, negoſuppoſitumantecedentis:contraenimdicen noneftincommunicabilis pluribus communicabili tateformali, ne. antec.&conſeq. quia naturahu manaàpartereinoneſt univerfalisformaliter,nec habetuniverſalitatem formalem , ideònec etiam eſt communicabilis formaliter , nechabetcommu nicabilitatem formalem : Cavillus hujusobjectionis idemeſtacfidiceres: pariesàpartereinoneftin cognofcibilis , fed eft cognofcibilis: ergòàparte reihoceſtindependenteràcognitioneeſtengni tus : tantùmmajorineſtconfufiointerminisobje Etionisnoftræ : quia effe cognitumpercognitio nem,quadicituruniverfalitasrationisnonfolum perparticipiumpasſivumcognitumfignificatur,ſed pervocabulaetiamexprimentiaposſibilitatem , v. g.effecommunicabilepluribus,eſſepredicabilede pluribus. Contra 1. àparte rei natura humana noneſt multiplex multiplicitateexcludenteipſumuniver fale formale: ergò eſt una unitate requifitaaduni verſaleformale.Refp.Petendoab arguendautrum ſequens illatiovaleret? Pariesàparterei non est talis,ut excludatſeeſſeviſum,feuutfit inviſibi lis ergòàparterei(hoceftindependenterabocu lovidente) eftvifus non valeretprofecto;ſed ne queincafunoftro:namàpartereinaturahumana eſtcollectio hominum , & habet multiplicitatem numericam,quæeſtfundamentumuniverfalisfor malis : cæterùmàpartereineceſt cognitaunomo do , necaltero modo. Itaque diſt. antec.à parte rei natura humananoneft multiplex, multiplici tateexcludenteuniverſaleformale àparterei, ſeu excludente,quod deturuniverſale formale à parterei ne. antec. excludenteuniverſale formale aparte intellectus , conc. antec. &nego conſeq. Patetexſect.1.&probationeconclufionis,quodà : 3 partereinaturahumana (idemquedicodecæteris 1 rerum clasſibus adarborem philoſophicam perti nentibus ) eſt ita multiplex, ut excludat eſſe, ſeu dari univerſale formale àparte rei : nihilominus daſupponisfimile, &idemin eodem genere , & ſuppoſitione eademnoneſſeterminosincompos fibiles. Contra3. Omnes homines funtejusdemeſſen tieante operationem intellectus: fednoneffent, ſi inomnibusnoneffetuna,& eadem natura , feu effentia (quodperindeeft) communicabilis pluri bus,feuomnibus hominibus : ergo&c. Refp.di ftinguendo æquivocationem majoris : funt ejus demeſſentiæ unitate, & identitate fimilitudinis; conc.ma.unitatenumericâ,&reali,ne. ma, &pa riterdiftinctaminori,ne.conſeq. Contra 4. Anteoperationem intellectus natu rahumana eſtunaunitate vera,&propria,&re quifita,atque ſufficientiad univerſale formale : er gofalfadiſtinctio. Prob.anteced. Anteoperatio nemintellectus natura humanaeſtindiviſain plu res eſſentias , feunaturas , quomodoèconver ſonaturaLeonina, naturaEquina,licètcol lectivè,&fimulaccipiantureſtdivifa inplureses ſentias , ſeunaturas : ergo ante operationem in tellectus&c. Refp. neantec.&diftinguo æquivo camprobationem,eſt indiviſa indiviſione , quæ eſtidem,mutato vocabulo, atqueunitasformalis, ſeufimilitudinis,concedo;eſtindiviſa indivifione, quæeſtidem,acunitasnumerica: nego. Diftin tio patetexdiſſert.10.ſect.1.num.6.&7. &fect. 2,num.2% Cont.ult. ante operationemintellectus Petrus, &Paulusnonfuntdiverſæ ſpeciei formalis : ergò funt ejusdemſpecieiformalis: ergòdaturhocuni verſale à parte rei ſpecies formalis tùmhumana, tumleonina&c. Refp.1.juxtadiffert.II.concedo primamconſequentiam &negofecundam:ſpecies formalisſatis habetur per unitatem formalem , de qualococitato: fecundonegoprimametiamconf: juxtaenimdicendadiſſert.15.&17.ſpeciesforma les ſunt univerſalia formalia : unde danturà parte reitantumſpecies fundamentales. DIS 96 Differtatio DecimaquartaLogico-phyſica DISSERTATIO XIV. Modus communisinhac univerſitate, quo explican tur mentales diſtinctiones , & præciſiones , ſeu vis intellectus humani cognofcendiidempermo dumplurium. Vartummodumexplicandidiſtinctio nesrationes, expofitum diff.12. ſect. 1. in præfenti defendendum ſuſcipio, tùmquia communem , tum quia fatis probabilem. In hac igitur ſententia nihil loquendo de abſtractivo, vel intuitivo modo cognofcendi, de quo differt. 12.ſect2.& 3. Sup ponitur quod cognitio noſtri intelle&us fit veluti quoddam ſpeculum vivum : utque ſpeculum re præſentatremſibi è regione proftantein ; ita co gnitio repræfentet objectin exiſtens ,& proſtans àparterei. Undeficutíaſpeculoadremrepræſen cunda idemcognofcit cum connotato actualis di ſcurſus,feuratiocinationis : tertia idem cognofcit cumutroqueconnotato : & inde fit , quodprima cognitio cognofcit exprefsè in homine eſſe hanc formalitatemanimal , cæteras vero formalitates cognofcitquidem; fednonexpreſsèhoc eftfimul cum connotato respondente illis formalitatibus : atque ita de reliquis cognitionibus , quæ funt di ſtinctiones rationis ratiocinatæ idipfum intelli gendum. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulataad rempra tataminfpeculo cum è regioneproſtet , confide rari poteft per fpatiumilludintermedium , veluti I. DI ducí lineam, quæ à ſpeculo recta procedat , terminetur ,&attingat rem ipſam ; ita (fed multò magis metaphorice ) à cognitioneadobje Sentem. ftinctio rationis ratiocinatæ eft cognitio, quætotumrectumobje&um itacognofcit, utexprefsè cognofcatur obje&umeffe id, quodeſt,licet expreſsenon cognofcatur omne id, Aum:atqueindedicitur,quod cognitiotermina tur adobjectum, illudqueattingit , quafi diceres manutangit:propterea fit,quodquemadmodum ſi vera linea, vel manus unam, eandemque remat tingeret, totam illam rem, feu totain realitatem , nonaliquamformalitatem tantummodoattingeret; ita cognitio quælibet de objecto quolibet , licet fit diſtinctio rationis , vel unitas rationis; ſemperto tum, &integrum objectum fecundumtotamreali tatem attingat,&cognofcat. Atunde eſtquoduna cognitiodicaturdiftinctio rationis ratiocinate; alia nondicatur? Nempequod illa cognitio appellata diſtinctiorationisratiocinatæcognofcatquidemto tumobjectum,quodvenitinrecto,fedcumunope culiari connotato, feuobliquo,juxtadiff.10.fect.3.n. 5.6.7. Aliaverò cognitioitemdictadiſtinctioratio nis ratiocinatæ cognofcat idem totum objectum quodvenit in recto, fedcumdiverſoconnotato, ſeu obliquo fimulcognito : atque ita fi alia tertia cognitio illud idem objectum quodvenitin recto unacum alio connotato cognofcat diftin&io alia rationis ratiocinatæ dicetur&c. Atficumomnibus connotatis illud idem objectuin alia cognitio co gnofcat; dicetur quandoque ipfa diſtinctioratio nis , fed ratiocinantis , prout comparabitur cum alia cognitione , quæ idem objectum cognofcat, quodipfumobjectumrealiter,&inſe eſt: utexpo fuimus differt. 10.ſect. 2.n. 1. II. Expreſsecognofcere,formalitercognofcere, clarècognofcere, ſuntſynonima. III. Confusecognofcere (quod eſtidem , ac co gnofcere unamrem,itautpeream cognitionem nondiftinguatur, & fecernatur ab aliis rebus )tan tumrealiter cognofcere, nonexpreſsècognofcere, funtſynonima. IV. Signatè cognofcere eſt idem , ac expreſsè cognofcere:explicaturenim,ac fi diceremſignin cate,&deſignate : videlicet quodilla cognitio fit fignum(noninſtrumentale,ſedformalejuxtadi cenda deſigno)intellectui manifeſtans , hoc eſt exprimens aliquamveritatem. Exercitècognofce re, idemeſtacrealiter,&inſenſu reali : videlicet, quodeacognitiofitoperatio (feuexercitium,quod apudphilofophos idem) tendens relatione fua in tentionaliadtalem veritatemobjectivam,juxta di eta initio differtationis: licèt nonexprimat talem veritatem. V. Idem objectumfecundum unumconfidera tionemcognofcere, &nonfecundum aliam, eſt idem, ac exprefsè fimul , & confusècognofcere idem objectum. 4 VI. Confuse, clarè,seuexpreſsè,&nonex. ſed obſcurius , aut clariusjuxtadiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. Exemplumdo quoadhoc objectum homo:poteſtcirca illudhaberi tumcognitioexpri mens animal, tùm cognitioexprimens rationale, tùmcognitio exprimens animalrationale: prima cognofcit idem objectum rectum , feu objectum, quodvenit in recto,ſeurectum objects ( quæ funt fynonima) cumconnotatoactualis ſenſationis:ſe prefsè cognofcere idem objectum nonrepugnat; fi rectè intelligatur,hoc est, quod idem objectum quodvenitinrecto fimul cum uno connotato, vel inordine adunum connotatum (quod idem eft) cognofcatur, &non cognofcatur fimul cum alio diverſo connotato , &in ordine adaliud diverfum connotatum: ita e.g.hocobjectum homoexprefsè cognofcipoteft,quodfit animal , & non exprefsè quod Dedistinctione rationis. quod fit rationale: inquo vides nullamefferepu gnantiam,aut contradictionemnam agitur dedi 97 quia tùm una cognitiototum hominem ; tùm alia verſaexpreffione,feuclaritate cumaffirmaturre flexè, quodiftud objectum homoexpreſsècogno ſcatur, quod fit animal, ab eaexpreſſione, feu cla ritate, de qua agitur cum negatur, quodilludob jectum homononcognofcatur exprefsè, quodfit rationale: undeficutihæ duępropoſitionesPetrus habitat Roma: Petrus non habitat Neapoli: non funt contradictoriæ ; ita neque prædictæ: Regula enim eft: contradictoria propofitiones eſſedebent affirmatio, &negatio omnino ejusdemdeeodem omnino in iifdem omninocircumstantiis, obliquis, &connotatis. VII. Tricari tamen plurimumpoteſt in hacre præpoſterè ufurpatis terminis communibus parti cularibus cum figno aliquis pro terminis fingula ribus & determinatis : itemque malèpræfixe par ticula non toti propofitioni. Adverte itaque hæc tria paria propofitionum. Aliqua claritate co gnofcitur obječtum : Non aliquaclaritate idem cognofcitur. Aliqua claritate cognofcitur :Ali qua claritate noncognofcitur. Cognofcitur clarè inordineadhocconnotatumfenfationis: Non co gnofciturclarèinordineadilludaliudconnotatum totumhominemcognofcit: fedunafimul cogno ſcit connotatum ſenſationis ; aliaconnotatum di ſcurſus. XIII. Idem eſt dicere : Totushomo cognofci tur ( idemque intelligas de cæteris objectis ) per diſtinctionemrationis,acdiceretotushomocogno ſciturtotalitateobjecti, &adæquationeobjecti, XIV. Dicitur quidem quod per diftin&tionem rationistotushomo cognofcitur ; ſedinadequate, inadequationecognitionis:quiaillacognitio, quæ eſtdiſtinctiorationis,non cognofcit expreſsè, & adæquatè totum ,quod expreſsè , & adæquatè adequatione cognitionisde illo objecto poffet co gnoſci&abaltera cognitionecognofceretur. XV. Infenfureali,hoceft:proutresest àpar terei,hoceft: antequamresillacognofcaturper cognitionem,queſit distinctiorationis,poteft cum veritatedici : Inhomineanimaldifcurrit ,feupo test difcurrere, poteſt etiamdici : rationalefentit, videt,poteſt videre &c. quiaà parterei animal, & rationale funt unum & idem, fimiliter in eodem ſenſu verùm eſt riſibiledifcurrit , admirativum tangit, & pariter in cæteris rebus antequam per intellectum diftinctione ratione diftinguantur: difcurfus. Primæfuntcontradictoriæ exth.3.lib 3. elem. Secundæ funt ſubcontrariæ , &poffunteffe fimulveræ ex th.ult. dicti lib. 3. Tertiæfuntomni nodiſparatæ exnum.antecedenti. VIII. Distinctiorationis ratiocinata,& diftin Etio,feupraciſio exparte actus ,feu cognitionis fignificant idem , hoc eſt ſignificantoppofitumſe quentiumterminorum: distinctioexparteobjecti, præcifio exparte objecti,ſeuobjectiva:cumtermi nisprimo locopoſitisconveniunt in ſignificatione iſta ſyncategoremata: pracifive formaliter, vel exparteactus:praciseformaliter&c.Cumtermi nis verò ſecundoloco pofitis conveniunt ſequen tia: pracifive objective,velexparte objecti: pra ciseexparteobjecti, IX. Addiftinctionemformalem rationis ratio cinatæ præter id, quod eft exprefsè cognofcere fecundum unam rationem objectum , & non ex prefsè fecundùm aliam ; requiritur etiam aliquod connotatum , ſeu aliquem effectum objecti co gnofci. X. Objectum , feu res, quæ habet,vel poteft habere plura connotata, feu obliqua ( de quibus diſſert. 10. ſect. 3.nu.6.) licèt fit unanumerice (de quoterminodiffert. 10. fect. 1.nu. 5.)dicitur vir tualiter multiplex,quianempè poteſtperdiverfas diftin&iones rationis cognofci :tales autem ſunt omnesresexiſtentes,autquæpoffunt exiftere. XI. Sicutidiſſert. 10.ſect. 1.nu. 10.dixi daridu plicem claſſem diftinctionis realis , aliamvidelicet poſitivam, aliamnegativam;itadiſtinctio rationis alia eſt negativa alia poſitiva : Poſitiva eft, cum duæexiſtunt in intellectu, vel plures cognitiones circa idem objectum, quæ fint distinctionesratio nis, e. g. unapræcisè cognoſcat anımal; alia præ cisecognoſcatrationale: ſiunatantumhujusmodi cognitionum exiftat , dicitur diftinctio rationis negativa. XII. Idemeſtdicere: In hominedistinguiturra tionenoſtraanimalàrationali,acfidiceretur:To tushomorationenoſtradiftinguituràtotohomine: unde cumanimarationalis, intellectus ,& volun tas fintunum,&idemàparterei, (utpoſtulo) in hocſenſu rectèdicitur: voluntascognofcit: intel lectus amat: rurfumque cum idem fit:faccarum dulce,&album, rectedicitur in eodemſenſu : al bumgustatur:dulcevidetur: Adtollendastamen æquivocationes, folet addi ſyncategorema reali ter,aut realiterfumptum e.g. voluntas realiter, feurealiterfumptacogitat. XVI. Infenfuformali,hoc eſt exparteintelle aushoceftinquantumres,feuensdenominatur ab illa cognitione,(dequa loquimur inpræſenti)quæ eſt talis diftinctio rationis; profecto falfum effet dicere: rationaleformaliterfumptumfentit:ani. malformaliterſumptumdifcurrit:intellectusfor maliteramat:voluntasformaliter cogitat:dulce formaliter videtur&. fignificaretenim: resilla totaquidem,fedexprefsècognitatantuminordine adtaleconnotatum(e.g.difcurfuminprimoexem plo)nontantumestexprefsècognitainordinead illudtaleconnotatum;fedetiaminordineadaliud connotatum(puta ſenſationem:)Tantum&non tantum funt contradictoria juxta doctrinam de termino excluſivo , & propoſitione excluſiva da tamth.48. nu. 21.lib. 1.&th. 1.nu. II.atqueth.12. lib. 2.elem.indepatetfalfitas illarum propofitionu. XVII. Cumdiciturvoluntasformaliterfumpta amat ( & idem intellige de reliquis ſupradictis exemplis)explicaturvoluntasinquantumcognita pertalem distinctionemrationis,nonveroexpli catur:voluntas inquantum cognitaperdistinctio nemrationisqualemcumque:ſeddebeteffecogni taper illam ſpecialem distinctionem rationis , feu cognitionem,quæanimam cogitatinordineadcon notatumamorisactualis. Quare ſynonimæſuntſe quentes propofitiones: Voluntas formaliterſum ptaamat: Anima cognitainordineadconnotatum amoris amat : Intellectus cognitus in ordine ad connotatum amoris amat : Quod diligentiffimè advertenedecipiaris per involucra verborum: fi militeridemſignificantſequentia:animalformali N teDISSERTATIO IV. Deartificio ſciendi ,quod Logica nuncupaturà fa pientibusexcogitatoadfaciliùscompa randas ſcientias. ONeſtidemposfibile, acfacile: pro N inde licet fit possibile homini ſcien tiam aliquam comparare ; idtamen fummoperèdifficileeft, quialatetve ritas plurimis involuta tenebris ,nec oculis aut mentimortalium ſeſe aperit, nifi arte,& induſtriâ reveletur. Idcircò excogitavere ſapien tes artificium ſciendi, cujus opefacilè,&expedite compararipoffent ſcientiæ. : I. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulatapramittenda. Omine Artis intelligitur collectio quæ A N dam præceptorum, ſeu regularum, quæ excogitatæ funtàſapiente quoadfacien dumaliquodartefactum: &artifexdiciturille,qui callet ea præcepta, regulasque, illisque pro oppor tunitate ad artefactum efficiendum ſcit,&poteſt faciliter uti. II. Collectio tamen præceptorum , & regula rum in ordine ad rectè,& virtuosè ( fic enimlo quiquandoquephilofophofaseftadclaram brevi tatem)adrecte,inquam,&virtuosèvivendumnon diciturars: fedPrudentia: necbenè,&virtuosè vivere,aut obedire præceptis hoc ipſum præfcri bentibus dicitur artefactum , aut artem exercere: quareiſta diftingues diligenter. III. Prædicta numero primo intelligenda funt hon folùm de artibus illis , quæ valde externæ funt, &utitadicammateriales: e.g. arsſculpto ria,pictoria&c.(quæ folentdiciartesfactiva, relinquentes opus: hoc eſt artefactum , postfe, hoceftpoft ipfum actuale exercitium artis) ve rùmetiamdeartibus quibusdam , quæ interiores, &reconditæ magis funt,&quaſiſpirituales, (quæ folent appellari artes activæ , & non relinquen tes artefactum poſt ſe : quia hoc ipfum confiftit in ipfo actualiexercitio artis:) e. g. ars loquen di,arseloquendi, ars memoriæ, ars ingenii. IV. Arsingenii , feu ars fciendi, feu' instru mentum &organumfciendi,feudeniqueLogica, velDialectica , Synonima funt diverſa, acunum idemque fignificant: fignificant autem collectio nemregularum, feupræceptorum , quæ fi obſer ventur ; infallibiliter docent tùm modum nun quam errandi in cogitando ; tùm facilè plurima ſciendi: hæcautem præcepta quicallet, &iispro opportunitatefcit ,&poteft faciliteruti , dicitur Logicus. V. Inventaeſt arslogica proportionali modo: atque inventaeſt arsgrammatica, nempeufu, & obſervatione ſapientum: quodfic explico. Idio mata , ſeu linguæ fuerunt ante artemgrammati cam,priùsenim homines loquebantur ; quam ar tificiosèdifcerent vitare omnes errores inloquen do. Proceſſu temporis fuere viriingeniofi,&at tenti rerum omnium obſervatores , ex quibus unus , velalter diligenter animadvertere incepit : modum Deartificio logicoſciendi..... modum,quohominesinterſe loquerentur,&pri VIII. Hæcautempræcepta,ſeuregulæmagna 53 J mò obſervavit quosdam homines in loquendoer rare, acproinde àcæterisderideri: errareautem expartejamexpofitæanobis ſuntinelementisper exempla,ut facilius præciperentur : quæ quidem nonexalio capite , nifi quia vocabulaproferrent exemplafacileperteipfeintotidempræceptapos disfimiliter , ac cæteri communiterhomines: inde excitatus vir ille ſapiens notavit varias fimilitudi ſis convertere : exemplaitemdediinterminisvo calibus;quia notiores ſunt : cæterumcommunes nes,& disfimilitudines vocabulorum,atque inde ſuntillæregulæ , &præcepta, immòmultòpotius deprehendit facilè poſſe omniavocabuladigeriin inftituta funtproterminis, propofitionibus& illa quasdamveluticlaſſes:quodipſumaggreffuscon tionibus mentalibus ,nempecogitationibus. Inde fecitexclasfibusvelutiarboresgrammaticales,cu jusqueclasſisproprietates adnotavit, exceptiones tamenduplexlogicaeſt, mentalis una,aliavoca lis ,una docethominemſecum loqui cogitationi adjunxit, acdeindemodumconjungendi,&con busfuis;aliadocethominemloquicumaliishomi jugandi, ſeuconftruendivocabula cumvocabulis advertit,& ordinavit:atqueitaregulas condidit& artemgrammaticam. nibus vocabulisfuis. IX. AudideniqueD.Auguſtinum,quihæc ipſa, VI. De artificio logico fic accipe :hominibus naturadatumeft cogitare&ratiocinari:hocnatu raliter poffumus non minùs immò multomagis, quam ambulare , nutriri&c. Etenim inhocipſo difcrepantvocabula àcogitationibus, illaenim ex arbitrio , & placitohominum vimhabentfuam; iftæ ànatura. Cæterùm poft adinventam artem quædiximus multo antedigefferat,quoad inven tionemartislogicæ poft adinventam grammaticam lib.2.contraAcademicoscap.13. Hacigiturra tionejamperfecta diſpoſitaquegrammatica; ad monitaeft(mensſapientis ) , quærere , ac atten derehancipfamfuamvim (feuvirtutem,) qua pepererat artem (grammaticam),nameamde finiendo,diftribuendo,colligendoquedigefferat,at grammaticam, fuerealii viriſapientes, qui adre cogitandas humanas cogitationes,&modumco queordinaverat:quomodoergòtranfiret adalia fabricanda; nifiipſa mensprius quafifuaqua gitandi ſetotos dederunt. Adnotaruntitaqueplu res homines quandoque approbarefalfaproveris, &quandoque negare vera pro falfis ,&fimiliter nonnullos fibi contradicere negantes idipfum, quod fub vocabulis ſynonimis attırmaverant,at que ex eo redargui abaudientibus,&parvifieri: inde veluti per occafionem examinare cæperunt viri ſapientes, curhomines tàmfacilèprolaberetur inerrores&falfaadftruerent?&obfervaruntquæ effet natura intellectus humani,quomodo cogita ret: adverterunt maximè abhorrere àconfufione, &ordine plurimum delectari : alia ex parte res omnes,quæfunt inmundoviderivaldèconfufas, atque permixtas: præterea vocabula , quibus lo quimur, effe æquivocationibus plurimis obnoxia. Quare utremedium pararent incommodishuma næ mentis, exemplo artis grammaticæjam reper tæ , quædocet-conftruere vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi; excogitarunt artem a liam nobiliorem , quæ certisfimis, & infallibilibus regulis , & præceptis , iisque deductis ex primis quibusdam principiis certis , & evidentibus do ceret construere cogitationesfine errore falfita tis- VII. Porrò præcepta hæc ,ſen regulæ(quod idem eſt)revocanturad tres claſſes: quia nempe tribus modis una cogitatio poteft conjungi,&co pulari cumalia,idquecum aliqua faltem tacitafal fitate,velveritate. Primaclasſisdocet conftruere ferminos complexos , fiveconjunctos, ſeumavis dicere complexas apprehenfiones,inquogenere c.g.malaeſt hæc conſtructiologica,Homo equus: namfiexplicetur inſenſu termini concretati (de quodixith.48. n.6.1.1.elementorum)huncreddit fenfum,Homoquiestequus:&itadefimilibus.Se candaclaffisdocetconſtruere propofitiones, five judicia affirmativa , autnegativa, in eoque genere prava eftconſtructio,Homoeft equus:Tertiaclas fis præceptorum logicædocetcoſtruere argumens tationes,ſeudifcurfus,feutertias operationes intel tellectus:& inhocgenere mala oſt constructio Homo:ergòequus. sism dammachinamenta, &instrumenta distingue ret,notaret, digereret,proderetque ipsamdifci plinamdifciplinarum,quamdialecticamvocant ? Hacdocetdocere,bacdocet difcere:inhacfeipfam ratiodemonstrat,atque aperit, quafit, quidve lit,quidvaleat:fcitfcire,folaſcientesfacerenon folumvult:fedetiampotest. X. Logicam dirigere operationes intelle&us , ſeu traderemodum conftruendi cogitationes fine errorefalfitatis,feu effe artem rectè cogitandi,ex plicationes funt æquivalentes,idemque ſignificant quodclariùs inſequentibus ficpropono. SECTIO 11. ConclufioPrima. Logica,feuar'sſciendi eft collectiopræcepto rum,feuregularum infallibilium ,quedo centmodumconftruendicogitationes fi Robaturconclufio: logica ad eum finem eſt neerrore falfitatis. P excogitata,utperillamhomines caveantneaf firmentfalſapro veris ,&negentverapro fal fis , atque fibi contradicant : utpatetexn. 6.fedad huncfinem eſt mediumaccommodatiffimum col lectio regularum , & præceptorum , quætradant infallibiliter modum conftruendi cogitationes fine errore falfitatis: g.logica confiftit inhujusmodi collectione. Mi. prob. (namma.exn. 6.jamconftat) exem plogrammaticæimmòcæterarumomniumartium: nam ad finem grammaticæ obtinendum (dequo n. 1. ) eftmedium accommodatisfimum collectio regularum, feu præceptorum , quæ tradant mo dum conftruendi vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi: g.adfinemlogicæ eft medium ac commodatisfimum collectioregularum&c. ut di Aumeftinmi. e 1 1 .: Goers 1 1 Con 54 DiffertatioQuintaLogico-phyſica Conclufio Secunda. Logicautenseft executio,feu mavisdicereobe dientiapraceptorum,®ularum,dequibus inconclufioneprima. Ogicadocens dicitur illa ipſa collectiopræ NO Lceptorum, ceptorum,& regularum, dequibus in con clufione prima : Logicaverò utensèconver foeft executio illorun præceptorum,adcoqueeft collectioexecutionumreſpondenscollectionipræ ceptorum,quodficprobo. LogicautenseftufusLogicæ: feduſus Logicæ eſtexecutiopræceptorumLogice:g.Logicautens eſthujusmodiexecutio. Prob. mi.quiaufus præ cepti, nihilaliudeſt, quam ipſa obedientia ,&exe cutio præcepti. Advertemetaphoras,easquecave:Logicautens eſtterminusabſtractus ,qui ſi revocetur (juxtath. 40.1. 1. clementorum)adſuumterminum concre tum:nihilaliud eftquamintellectusutensprace ptislogica:Hicautemterminusperth.48.ejusdem librin.6. explicatur: intellectusbabens ufumpra ceptorumlogice,hoceft exequens,& obfervans illa præcepta: entibiquidfitlogicautens. Notabis rurfus idemeſſeuſum hujusmodi ,& ipſam conſtructionem cogitationum fineerrore falfitatis (dequa n.6.&7.) namexnum. 3. ars lo gicanon relinquitopus, ſeuartefactumpoſt ſuum actualeexercitium,&ufum, ſedineoconſiſtit e jus opus : adeóqueidemeſt ufuspracepti logici, &artefactum prafcriptum à pracepto logico, nempe ipſa conſtructio cogitationum fine errore falfitatis : iſta adtollendas æquivocationes mire confcrunt. Conclufio Tertia. Omnes constructionesLogica,feu artefactalogi careducunturvelutiadtriafummacapita,ad tresprimariasconstructiones,quedicunturde finitio,divifio, ſyllogifmus,quæqueperantono mafiamappellarifolent modiſciendi. ſti quidfit definitioexth.49. lib. 1. elem. n. 2.quidfitSyllogifmusex lib.4. , accipemo doquid fitdivifio logica;eaetenim eſt arti ficioſadiſtributioclaffis: ſeutermini ſuperioris (de quibus in arbore philoſophica) in terminos infe riores:v.g.animaldividiturinhominem, &bru tum,ſubſtantiain ſpiritum ,& corpus:dehacdi viſione loquor,quæ diciturpotentialis;nondeilla minus artificioſa, quæ dicitur actualis , perquam nimirum verum totum dividitur in veras partes , exquibusconſtat:e.g.cumhomodividiturinani mam,&corpus. Prob.concl.infingulis tribus claſſibus dequibus n. 7. eminetcæteris conſtructionibus , quas præci pit Logica, una præcipua conſtructio: nempe in primaclafleubideapprehenfionecomplexa con ſtruenda agitur , eminet definitio , quæ eſt appre henfiocomplexa: e.g. animalrationale:inſecun daclaſſe eminetpropofitiodividens terminumfu perioremininferiores:e.g.animalaliudefthomo, aliudeft brutum : intertia claſſe eminetſyllogis mus,quieſtperfectiſſima conſtructioin tertiaope rationeintellectus:ſed exprimoprincipioidquod eſtprimum;&præcipuum in unoquoque genere, &claſſeeſt menfura,&apex cæterorum,&adil ludcætera revocantur: g. omnia artefacta logica revocanturvelutiad tria fummacapita&c. ut di &umeftinconcl. DISSERTATIO V. Facilèdeduciturexfuperioribusdoctrinade Logicæ objectis. SECTIO PRIMA Explicationes, &poftulata. I. : Ræceptum,®ulaminpræſen : H. III. tiprocodemfignificatuſumo. RegulæLogicæproindè idem funt,actotidempræcepta. Quoddeunaregula,vel præ ceptoLogicæ dicetur, idem deomnibus reliquis præceptis intelligendum eft : nam militat eadem ratiopro omnibus, quæpro fingulis. IV. Terminuspreceptum habet hæc quaſi de rivata (dixi th. 15. 1. 4. elem. paragrapho prima lex, quid fintderivata) idquodpracipit, veltota vorefalfitatis: iddequo,leuexquopracipit ſunt cogitationes ipse inquantum sunt construibiles, feucapacesexquibusefformeturartefactum logi cum:idquodpræcipittotaliterfuntipfacogitatio nesconstructarečte. V. IdexquopræcipitLogica,quiaeſt materia, circa quam verſatur Logicæ præceptum ,dicitur objectummateriale: idquodformaliterpracipio ipſa Logica dicitur objectum formale , perinde quafi fit forma,quampræcipitLogica,ut inmate riam, feuinobjectum materiale inducatur,dedu tametaphoraàrebuscorporeis, quæconſtantex veramateria,&veraforma: idquodtotaliterpræ cipit: eftobjectumtotale,conflatumnempeexma teriali &formali. VI. Ne capiaris æquivocationibus ; quoties exquoprecipit. Itaque circa præaeptum Logicæ audies hosterminos : regula,directio, verte in liter,velformaliter:idcuipracipit:id-dequo,ſcu confideraripoſſuntiſta: idcuipracipitLogica,eſt terminum praceptum , & clarè patebit exdictis intellectus hominis. Idquodformaliterpracipit, ànum.4. quod fit objectum materiale, quod for eſtipſumconftruereartificiosecogitationesfincer- male. SE DeObjectisLogica. SECTIO II. Conclufio. duplicem effelogicam: modò agiinusdementali, ejusque objecta asfignamus. Logicaobjectum materialefuntcogitationescon. Struibiles,hoc est capaces,utconstruanturar tificiosefine errore falfitatis : objectum verò formaleest ipfaconstructiocogitationum. Rob.primapars: objectum materiale P eftid,de quopræcipitLogica, ſeu exquo præcipit fieri artefactum(utpatetexn.4.&5.)ſeddecogi tationibus in quantum funt capaces conſtruiſine errorefalfitatis logicapræcipit , (utexeodem nu. 4.&5.&totaDiffertationeantecedenticonſtat)g. objectum materiale logicæ funt cogitationes in quantumconſtruibiles, &c. Prob.fecundapars:objectumformalelogicæeſt id,quodpracipit ipfalogica(utexn.4 :ſedlogica præcipit conftruere, feu conſtructionem cogita tionumfineerrorefalfitatis, (utex antecedentidif fertatione patet): g. objectum formale logicæ eſt ipſaconſtructio. SEBTIO III. Objectiones diffolvuntur. Q Contra 1. adGrammaticam ſpectat præcipere devocabulis conftruendis: g. nonſpectat adlo gicam. Refp.dif.antec. conſtruendis fine errore ſole ciſmi,velbarbariſmi,conc.antec.conftruendis fine errorefalfitatis ne. antec.&confeq. Contra 2. ad Grammaticam ſpectat explicare vocibusrescogitatas, co modo,quô cogitantur. g. adeamſpectatpræcipere de vocabulisconftruen dis fine errore falfitatis. Refp.dif. antec.adGrammaticam, &c. fiGram maticafumatur,utfumidebetpro arte(de quadis fertatione antecedenti ſectione prima n. 5. ) ;ne. antee. figrammaticafumaturpro ipſa inftitutione linguarum, fubdif.antec.:ſpectatexplicare voci bus conſtructis artificio logico res cogitatas&c. ne. ante:ſpectatexplicare vocibusutcunque veris conc. antec.&ne.confeq. Contra3. adconftruendavocabula ſcriptanon requiritur alia logica ſcripturalis : . neque advo cabulaprolatarequiritur logica vocalis. Refp.con. antec.,&ne. confeq.diſparitas clara: Uamvis importunum ſemper mihivifumfit fequentes nonparùm implexas objectiones interhæc quaficrepundiaphilofophiæinge rere,&confultisfimum eſſecenſeameas infinem logicæ amandare; uttamenuſuipaream adalter candi argumentumillasponointempeſtivas licet. Ob.1. Intellectusdirigitur perpræceptalogica: fedquoddirigitureft objectum materiale:g.intel Icctus eftobjectummateriale:prob. mi.quoddiri gitureftid,quodregulatur : fedquod regulatur eft objectum materiale, ut patet inarte ſtatutaria, à qua marmor regulatur:g.quoddirigitur eſt obje Quin materiale. Refp.diſ. ma. intellectus dirigiturper præcepta logica, tanquam id, cuipræcipiturcon. ma.,tan quamid, dequo præcipitur ne.ma., fimilimodo dif.mi., eamque ne. infenfu conceffæ majoris , & con. in fenfu negatæ æquivocatio latet in illo verbo dirigitur (quod idcircò vertere debes te cumtacitè inverbum conftruitur , &clarèpatebit æquivocatio) nampropriè magis loquendo,cùm agitur depræcepto, dicitur, quod dirigat , hoc eft, regatipſum intellectum,ſeupotentiamcogitandi; quam ipſascogitationes , feu actus productos ab intellectu: non enim præcipitur cogitationibus , ſedintellectui,ut producatea feriecogitationes: nihilominus objectum materiale præcepti logici noneſtintellectus;fed funt cogitationes: quiade cogitationibus præcipitur ipſi intellectui , uteas rectè conftruat,&fine errore producat: fimilipa toperpræcepta artis pictoriæ artificipræcipitur, noncoloribus;fedde coloribus rectèdifponendis illi præcipitur. Obj. 2. Logicanon folùmpræcipitdecogita 7 tionibus; fedetiamdevocabulisrectè conftruen dis finefalfitate: g.etiamiſtafunt objectum mate riale. Refp. dif. antec. logica,&c. mentalisne. antec. logica, &c. vocalis con. antec.&dif. conſeq. etiam iſta vocabula ſunt objectum materiale logicæ men talis , ne. confequ. logicævocalis,conc.confequ. NoſtiexDiffertationeantecedentin.8.,&aliunde, utnondaturPoeticaſcripturalis; itaneque,Logica. Ratio eft,quiapoſt artificium vocale logicum,non opus eft, ut illud ipfum fcriptura defcribatur alio artificiologico,ut neque poetico:ſed artificiúm orthographicum,feuOrthographiarequiritur,quæ eſtarslongediverſa,cujus objectum eft,&munus, artium nonnullarum , quæ non relinquunt opus poſtſe,utpotè confiftens in ipfo artificio actuali, ut jamprædixi:opusilludipſum confervare &quafi fixare &verba,quæ volantirrevocabiliter,eade ſcribendo redderepermanentia. Ob.3. ensrationis eſt objectum logica: g. non funt cogitationesintellectus objectumlogicæ. Refp.dif. antec.: ensrationisinquantumnondi ftinguitur abipfis cogitationibus,quæfunt capaces conſtrui artificio logico eft objectum logicæ, con.ante, ensrationis inquantum diftinguituràdi &is cogitationibus (fi tamen diftinguipoteft) eſt objectumlogice;he. antec.&confeq. Ensratio nis dicitur id , quod cogitatur perfecundam in tentionem, (de quath.43. 1.1.Elem.)e. g. homo cognitus , & quafi depictus in cogitatione prima, feuprimaintentione. Contra : rescognita funtobjectum logica: ſed rescognitæ funt ensrationis: g.&c. Refp.ne.ma. cognitionesipfæ conſtrutæ read, &fine errorefalfitatis,quibus res ipfæ cognofcun tur, funt objectum,&formale,&materiale, hoč eſt unà fimulobjectumtotale : res verò ipfæ funt quidem terminus quidam extrinfecè requifitus à logica:quiadárinon poteft cognitio; nifi aliquid per illam cognofcatur: nonverò funt objectumz propriè fi loquamui. Ob. 4. Objectummateriale artis debet effe in differens (huncterminumaccipio invulgári figni ficatione, hoc eſt,pro eoquodnon eft affixum, vel determinatumunipotiùs parti , quam alteri, ſedquafi verſatile in utramlibet) indifferens , in quam , reſpectuobjectiformalis , hoceft, uteva dat artefactum , vel non: fed cogitationes , feu actus intellectus non funt indifferentes , ut con ſtruantur,velnonfine falfitate ;quia(in hac cau fali 56 fali includo brevitatis gratia probationem hujus Differtatio QuintaLogico-phyfica minoris , quod notabisetiam pro confequentibus in decurfu ) cogitationes , quæ de facto erroneæ funt,nonpoffuntevadere non erroneæ,&viciffim: g. cogitationes non funt objectum materiale artis logicæ. Refp. objectum materiale debet effe indifferens indifferentiapropria illius artis, cujus eft objectum materiale; conc.ma. indifferentiapropria alterius artis , cujus non eft objectummateriale; ne.maj, &ne. mi. (quiacùm fit propofitio negat.vahabet prædicatum infuppofitioneuniverfali, ex th.49. n, 29.1.1. Elem.,&negatquamcunq;indifferentiam, adeoq; eft falfa abfolutè) Differtatione anteceden ti Sect.1.1.3. dixi artes alias eſſe activas , aliasfa. Etivas : artis activæ objectummaterialeeſtindiffe rens diverſo modo , ac objectum materiale artis factive : difcrimen confiftit in eo, quod prima in differentia nihil aliud fit,quam quodille,cuipræci pitur (dequo Sect.1.1.4)per artem activampoteſt locounius operationemponerealiam,itaintelle Aus,cui præcipitur arte activalogica, poteft loco cogitationis erroneæ ponerealiam non erroneam, &exeoquod intellectusfit ita indifferens indedi cunturetiamipfæ cogitationes dequibuspræcipi tur àlogica, ejusque funt objectummateriale) in differentes quantum fufficit. Obj. 4. Objectum formale logicæ eſt id, quod præcipitur, &ponitur per præcepta logica: fed conftructio cogitationumfinefalfitate nonponitur perpræceptalogica: quiaperhæcnullæ cogitatio nes conftruuntur, &diriguntur: g.objectumfor malelogicæ non eft conſtructio,&c. Refp. ne. mi., & ejus probationem incluſainin illa particula caufali,Quta Con. 1.: ſfi aliquæ cogitationes per præcepta lo gicaconftruerentur,&dirigerentur:veleffentillæ cogitationes , quæ funt erroneæ,vel illæ , quænon funterroneæ: fedneutræ conftruuntur, quia tam iſtæ quàmillæ funtid quodfuntper effentiamfuam, &nonperpræceptalogica: ergo &c. Refp. conc.majs, &ne. mi., ejusque probatio nemdiftinguo,ſuntformaliter, &intrinfecèper effentiam fuamidquodfunt,conc. funtdirective, &praceptive id quodfuntpereffentiam fuam, ne.: conftruunturquidem perpræcepta logica co gitationes , quæ nonfunterroneæ, &impediuntur erroneæ: licèt autem cogitationesnon erroneæ fint idquod funtpereffentiam fuam,hoc eft,ha beanttalem effentiam , per quamnon funterro neæ : ficutihomo eft id , quod eft perſeipfum, &effentiam fuam ; hoc tamen non tollit quin perpræcepta logica fiat , ut ab intellectu potiùs illæ cogitationes non erroneæ producantur, quàm aliæ erronea : & hoc eft , quod præcipit logica. Con. 2. vel per præcepta logica conftruuntur cogitationes quando funt, vel quando non funt, hoc eft vel actuales , vel posfibiles cogitationes : ſed neutræ poffuntconſtrui , quia idquodnon eft, conſtruinonpoteft, & id quod eft, amplius con ſtrui quoquenonpoteft. Refp. conc. ma. ,&ne. mi.: dico autem cogita tiones dum fiunt , & producuntur ab intellectu ; tuncconſtrui fine falfitateab eodem intellectuobe diente præceptis logicæ, hoceſt,ex præcepto los gicæ producit intellectus potius has cogitationes quamalias. Obj.ultimò : fi Logica præcipit conſtructionem 'cumveritate,præcipit conformitatemconftructio nis cumobjecto, exdictis differt.2. fect. 1. num. 3. fedhujusmodi conformitatemnonpræcipit : ergo conftructionem cogitationum cumveritate ,hoc eft veramnonpræcipit. Refp.con.ma.quæ vera eft: Nam exdictisloco citato,veritasnihilaliudeft,quam conformitas,ſeu æqualitas illa,quodres eft,ficutijudicas effe. (nem pe perjudicium illud tuum , quodeft conſtructio cogitationum , dequa hìc loquimur.) Sed quæſo cave ne confundaris termino illo objetrum: nam indiverfa fignificatione accipitur in differtatione fecundaloquendodevéritate , abilla fignificatio ne, inqua inpræfentidiffertatione accipitur cum loquimur deobjectoformali ,&materiali logicæ : res cogitata , velaffirmata eftobjectum cognitio nis,velaffirmationis: rurfus ipfa cogitatio & attır matio,cumfitconſtructio quædam plurium cogi tationum, fi fit immunis afalfitate, eftobjectum lo gicæ,hoc est, eſtid, quod præcipit ipfalogica, ſeu eſtartefactum logicum,juxtadictain conclufione: cave ergo æquivocationem.. Con. 1. fi logica præcipit conformitatemjudicii e.g.cumobjecto, præcipittotum id , quod com ponitillam conformitatem : fedillam conformita tem,feu æqualitatem componit tum ipfa cogita tiojudicativa , tum ejus objectum,ſeures cogita ta: ergo logica præcipit intellectui utponat , & producat tum illam cogitationem affirmativam ; tum ejus objectum , quod eftabfurdum. Quis enim dicet, ut intellectus eo modo , quo pro ducit iftam cogitationem Dies est ; producas etiam objectum ejusdem cogitationis , nempe diem? Refp.huc intrudi alienisſinum fophifma ex tra tatu de ente relativo : quando igitur faltandum extra chorum eft, dif. ma, fipræcipit &c. fuppo nendo unampartem,&ponendoaliamilliuscon formitatis , feu æqualitatis ; ne. ma. , fipræcipit &c.ponendo utramquepartem illius conformita tis, feu æqualitatisconc.ma.&conceſsa minorine. conf.Logica præcipit, ut intellectus judicet verè, &ita præcipiendojubet etiam, ut intellectus po natilludultimum quod requiritur, ut exiftat veri tas, feu conformitas judicii cuin objecto , & in hoc fenfu dicitur , quod intellectus obedienspræ ceptis logicæ ponat conformitatem; feu æquali tatemillam , quæ eft veritas : Notiffimum autem eſt . quodnoneft neceffe, ad ponendam æquali tatem,feu conformitatem; ponere utramque par tem,quæ illam componit: fatis enimeft,unampar temjampofitam fupponere,&aliam denovopo nere, ſtatim enim reſultat æqualitas,feuconformi tas : exemplum habes inpictore , quiutponatfi militudinem inter picturam , & hominem depi Aum, qui est exemplarpicture ; licet fimilitudo (ficut æqualitas , & conformitas ) componatur (ſecundum noftram confiderationem , quod no ta,) tùmexipſohomine, qui eſt exemplar & ex imagine hominis; non eft tamen neceſſe , ut pi tor ipſum hominemponat;fedfateſt,utſuppo nat hominemjamexiftentem,& denovo ponat ejus imaginem, ut ſtatim reſultet funilitudo quæ fita; VirumLogicafitfcientia. fita:ita intellectusdicitur ponere veritatem;ficuti 57 intellectus obediens ſtatim ponit,ac producit co pictor fimilitüdinem. Con. 2. Logicæ præceptumjubet,ponerecon formitatem inter cognitionempræceptam(hoceſt conſtructionem fineerrore,de quahicfermo,)& ipſumpræceptum:quiahoceft,quodintenditom nepræceptum, nempè obedientiam,&executio nem: ergo nonpræcipit,ut ponatur illaaliacon formitas intercognitionem,&objectum. : Refp. conc. antec.&ne, conſeq. expedias te ab his tricis dicens د gitationemveram, ſupponendo enimpræceptum, &ponendoeam cognitionem;ponitconformita tem,de quanunc agimus : rursus fupponendo ob jectum,ſeuremcognitam,&ponendo illamean dem cognitionem; ponit conformitatem , dequa fuperiùs dicebam : tandemnota hos terminos ob jectumformale: constructioartificiosafine errore, rectitudopraceptautraqueconformitascumpra quod logicæ præceptum ju bet poni utramque conformitatem , quas tamen ceptis, &rebuscognitis (ponenda utraqueſecun duinunampartem,aliisduabuspræſuppoſitis)eſſe ſynonimos, idemq;fignificare. DISSERTATIO VI. Utrùm Logica Ariftotelica ſit Scientia.. R Ecolendæ funt, quæ diximusdifferta tione2. ſect. 1. ànum. 6. quoad ſci , entiam & fcientias in particulari: item illa quæ diximus differtatione tertia , paragrapho Fiisfuppofitis &c. quoad claſſes ſcientiarum , & modum dividendi ratione argumenti ,ſeu objecti ſcientiasclasſicas: quæritur enim in præfenti ; utrum etiam logica fit unaex fimilibus ſcientiis classicis. Nempeu trùm non folùm deturlogica ars, fedquoque/o gicafcientia: quatenus poftquam logica ars do cuit omnia , velfupponitur docuiffe , & edixiffe omnia fua præcepta , & regulasconftruendi co gitationes&c. rurfus circa illas ipfas regulas , & præcepta, necnon circaartefactaipſa logica,vel uti circa materiam , &argumentum dignisfimum ſcitu,posfint totjudicia , feu conclufiones certæ, ſcientiam? &evidentes fieri ; ut conftituant unamclasficam Recoleetiam quæ diximusin elementispræſer timà thefi 9. lib. 1. usque ad finem,de illis enim omnibus potisfimum eſt quæftio : utrùm confti tuant collectionem ſcientiarum , quæ mereantur nomenſcientiæ clasſicæ. P SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. Rimo, ſcientia clasſica eſt collectio plurium fcientiarumparticularium,uti innuebam differ tatione tertia paragraphoHisfuppofitis : non tameneſt inordinatacollectiofcientiarumparticu larium, fed admodum cujusdamquafi reipublicæ conftituta : infiftendo enim fimilitudinempatriæ, dequa diſſert. 3. lococitato; quemadmodumfunt varii gradus politici reſpectu hominum ejusdem patriæ , qui inter ſe ita difpofiti , & fubordinati funt, ut tandem referantur omnes ad principem fupremum , five fupremum magiftratum conſtan tem exoptimatibus ilius patriæ ; ita in ſcientia clasſica omnia judicia , & conclufiones certæ, &evidentes invicem ordinatæ funt per diver fos gradus , aliæ fuperiores , aliæ inferiores, quæ omnes tandem revocantur ad quædam fuprema, &prima principia (quæ funt velutifupremusma giftratus inſcientia )principia, inquam , certa ,& evidentia exterminis (utiſectioneprima diſſerta tionis fecundæ explicatum eft,) & prætereain terminis communibus ,& neceffariis ; nonverò contingentibus , & fingularibus (de quibus ter minislocutus ſumtheſi49.lib. 1. eleın. à num.4.) hæcenim omniarequifita funt, ut aliqua propofi tio evidens ex terminis posfit appellari primum principium : atque hinc obiterdifce, quid fit, id quoddicitur: foientiadebet effe de univerfali bus , nempèhabere debet prima principia modo explicato. II. Logicam, quæ eft modus ,&ars ſciendi, tradiditAriftotelesin libris,quos recenfeo: in ope re, cui titulus Perihermentas,hoceſtdelocutione, ubideprop.agit , & regulastradit , veluti adpri malinguæ philofophicæ rudimenta; itemin duo. busaliis operibus ,quæ infcribuntur , Analytica, hoceftmodus refolvendi argumentationes,&in hisagit defyllogifmis , & illatione , & reliquis ad artem ſciendi maximè opportunis. Aliasquoque artespræterartemſciendidocuitAriftoteles, nem pè artemeloquendi , feu Rhetoricam, artem poe ticam, necnon artem opinandi inopereinſcripto Topicorum (quidfit opinio ex diff.2. fect. 1. num. ultimo patet, &artem fallendi , feu fallacias , & fophifmataverbistexendi, in opere , quod dicitur Elenchorum,has autem artesdiſtinguas oportetab artefciendi. 111. Obje&umſcientiarum diverſo aliquantum modo declaratur, ac objectum artium: & primò loquendodeparticulari ſcientia , ejus objectum totumcontinetur fignificatopropofitionis menta lis , ſeujudicii certi,&evidentis : hoc eft ipfius ſcientiæ particularis , quod fignificatum proindè dici foletpropofitio objectiva , hoc eft, objectum, &fignificatumpropofitionismentalis: e.g. totum est majusfuaparte:hocipfuın, quodperhæcver baſignificatur,dicitur objectumpropoſitionisaf firmantis idipſum. IV. Notabisverò,illam propofitionem objecti vamveluti induaspartesdividi poſſe , nempè in ſubjectum, &prædicatum utrumqueobjectivum: itaqueid,quodſetenetexpartefubjectidiciturob H jectum R.P.ProlomæiPhilofophia, 58 jectummaterialefcientia : idvero quodſe tenet Differtatio SextaLogico-phyſica expartepradicati,diciturobjectumformaleſcien 11.e,&totaintegrapropofitio diciturobjectum to tale,&adequatumfcientia, V. Scientia clasſicahabet proobjecto materia PR liomniafubjecta , & pro objecto formali omnia predicatapropofitionumobjectivarın , quæ ju dicanturperſcientias particulares , quas in fecol ligitilla clasfica : illæ autem propofitiones obje &ivæ facile ad unam propofitionem generalem SECTIΟ ΙΙ. Conclufio. LogicaAristotelica, prout ex ejus libris eruipo test , estperfectiffimafcientianon minus quam Geometria. . concl. Omniarequifitaadſcientiamperfe Aisfimam habet logica Ariftotelica : ergo eſt ſcientiaperfectissima: probatur antecec.nam quoddiximus num. 1.convenit logicæ Ariftoteli revocantur, velſaltemadunum generaleintermi cæ: quiaeft collectioordinatisfima plurium ſcien numcomplexum: v.g.reſpectuLogicæhujusmo tiarumparticularium,quæpervarios gradus refol di terminus eft: cogitationesconstructaperprace vuntur omnesinprimaprincipiaexterminis,& in ptafine errorefalfitatis, quiterminus complexus terminis de quibus num. 7. Quod dixià num.ter explicatur:cogitationesquafunt construita &c. tiodeobjecto ſcientiarum convenitlogicæ, utpa &hujuspropofitionis objectivæ fubjectumeft ob tet exnum. 5. Quodlogicaverò fit quoque ars; jectummaterialeſcientiæ logicæ,prædicatumverò illudnil obeſt,utinon obeſt geometriæ,dummodo eſt objectumformale. adfint cætera requifita,ut exnum. 6. Quodveluti VI. Geometriaeſtſcientia clasfica,& omnium crediturRegina ſcientiarum , ea tamen ipſa ante inappendicem,& exoccafione aliquæ conclufio nes tantummodoprobabiles adjunctas habeat, vel datpræcepta, ®ulas conftruendiartificiosè fi uti forinfecus, & extrinfecus , non nocet : ficuti guras lineares : v.g. triangulum , quadratum&. quam figuras jam factas artificiosecontempletur, non obeffet geometriæ, ex num. 8.: Ergò logica Ariftotelica habet omnia requifita ad perfectifi mamfcientiaın. casque probet evidenter, &certo , hoc eftplura judicia certa,&evidentia, ſeu ſcientiasparticula res eliciat circa illas figuras : & demonftret eas eſſe conſtructas fine errore ,aliasque earundem fi gurarumproprietates ſimilipacto judicet certo,& evidenter. Similipacto logicadoceteffingerevel utifiguras mentales ex cogitationibus : eas con ſtruendo fine errore falfitatis ,putapropofitiones, fyllogifmos&c. Etquantum adhoc,logica eft ars. Deindè verò per plurajudicia certa,& evidentia demonftrat illas ipfas conſtructiones mentales ve rè eſſe ſine errore falfitatis , & alias quoque de illis iisdem conſtructionibus proprietatesdemonftrat certò&evidenter. VII. Quemadmodumgeometriahabetquædam primaprincipiaexterminis evidentia,&inter minis communibus,&neceffariis(de quibusnum 1. generatimloquebar,) quæ principiafunt veluti fupremus magiftratus inhac ſcientia clasſica,quæ diciturGeometria e.g. totum est majus &c. Italo gicahabetquędamprimăprincipiaexterminisevi dentia,& interminis communibus,& neceffariis : v.g. contradictorianonpoffunteffefimulvera,nec fimulfalfa. Quod diciturdeterminouniverfali, diciquoque poteft determinoparticulari. Utſi dicitur: omnishomo eſt animal : dici quoquepo teſt: aliquis homo eft animal : quod primum prin cipiumobfcurèfolet itaproferri:Dictumde omni, dictumdenullo. VIII. Sicutinonvitiaretur geometria , nec de fineret efſſe ſcientia; fi peroccafionem adjunge rentur illi , ( quæ fecundumſejam eſtperfectisfi ma ſcientia) nonnullæ conclufiones tantummodò probabiles , & non evidentes , ideoque adjunge rentur , quod nonnullam affinitatem haberent, cumobjecto geometriæ; itanonvitiaturlogicada toquod fecundumſeperfecta ſitſcientia, fiilliper occafionem adjungantur aliquæ conclufionestan tummodò probabiles , quæ affinitatem nonnul lam habeant cumobjecto vel materiali,velformali logicæ. SECTIO III. Diffolvuntur objectiones. Bjiciesprimò. Logica eſtinſtrumentumſci Ο endi: fed inftrumentum ſciendi noneſt ſci entia, ergo logicanon eſt ſcientia. Refp. conc. maj. & dift. min. fed inſtrumen tum mechanicumnoneſt ſcientia ; conc. min. fed inftrumentum ſcientificumnoneſt ſcientia;ne.mi. &conſeq. Satis æquivocum nomen eſtinſtrumen tum, quandoque fignificat machinas illas, quibus utunturartes viliores, quæ proindè dicuntur me chanicæ, ut malleus, forceps funt inftrumentum artis ferrariæ : quandoquefignificat metaphoricè magis collectionem ipfam regularum , & præce ptorum alicujus artis : tunc verò hujusmodiin ſtrumentumnoneft mechanicum:immofihabue rit omnia requifitautfitobjectumfcientia ,ut ex pofuimus ſectione 1.eſſepoteſtinſtrumentumfoi entificum. Contra 1. Logicaeſtinſtrumentumadſcientias; fedipfapervos eſtſcientia: g. ipfa eft inſtrumen tumadfeipfam. Re.dift. ma.eſtinftrumentum ad ſcientias distinctas abipfa logica con. maj.eftin ſtrumentum ad ſcientias indistinctas,feuindistin ctamabipfa logicane.ma.&cn.mi.ne.conf. Ob. 2.logicacontinet plures conclufiones tan tummodo probabiles : fed conclufiones tantum modo probabiles non continentur inſcientia g. logica, quæ illas continet, noneſtſcientia. Re.dif. maj. logica continet conclufiones tantummodò probabiles,tanquampartem fubftantialem ipfius, ne.ma. tanquampartemaccidentalem &appendi cemnonneceffariam,con.ma. diftinctio explicata remanetex ſect. 2.n.8. Itaque ſimili pacto diſt. mi &ne.conf. Cont. 1. Inomnicollectioneplurium rerumfuf ficit unapars defectuoſa , & imperfecta , ut tota collectio denominetur defectuoſa juxta primum principiumpofitumth.ult.1.4.elem. Bonumexin tegro,malumexfingulis defectibus: fedLogicaeft collectio pluriuun conclufionum , & affertionum (ut UtrumLogicafitfcientia. (utdictumeſt ſet.2. n.6.) quarum quædam funt artistopicætantumdiſtatàſcientia,quantum unum Ratioverò curnequeRhetorica, nequeTopla ca, neque Grammatica, neque fimiles aliæ artes 59 defectuose, nempè ſunttantummodoprobabiles, atqueadeo deficientesàratione certæ,& eviden tisconclufionis :ergòhocfufficit, ut tota Logica denomineturdefectuoſa,hoceftprobabilis&fim contrariumabaltero. fint fcientiæ, deſumendaeſtexdictisſet.1.num. pliciteropiniononveròfcientia. Refp.dift. ma,fuf 1.&fect.2. inutraque probationeconcluſ,nempè deeft hujusmodi artibus requifitum neceſſarium : ficitunapars&c. fiillaparspertineatadſubſtanti amillius collectionis;conc.ma, fiillapars fittan ad ſcientias: ſcilicet illæ artes non refolvuntur tùmappendix,&quaſiforinfecus remanens extra in prima principia , quæ fint propofitiones cer collectionem;ne. ma.&addo,primumilludprin tæ,&evidentes interminis communibus , &ne cipiuminterpretandumeſſe in ſenſuprimæ partis ceffariis :ut notatumeſtſect. 1.nu. 1.fedadfum diftin&ionis datæ,non verò inſecundo:diftingues muminpropoſitiones licèt evidentes ,in terminis igitur min.accommodandomajoris diftinctionem, tamencontingentibus,velarbitrariis explacito,& &confequentiamnegabisjuxtadicta ſect.1.1.8. moribus,&confuetudinehominum,ſeu exdiver Objic.3. LogicafecundùmpartemTopicam & fadifpofitione,&temperamentocorporumhuma Sophiſticamnoneſtſcientia:g. totaLogicaſimpli norum,&affe&ionumdiverſarum, quæ omniain citer&abſolutènoneſt ſcientia. Prob.antec.To picaeſtars opinandi , ut notavimusſect. 1.nu.2. variis hominibus varia,&diverſa ſunt,&pro di verfitatetemporum, ætatum, regionum , &natio ledopiniononeſtſcientia,utdictumeſtdiſſert. 2. numinftabilia: itaque cum exindènon niſiinſta ſect. 1. nu. ult. ergò ars, quædocetopinarinoneſt biles,&inconſtantes ſintregulæ tum Grammatica, ſcientia. Rursusars ſophistica eſtars fallendi per tumRhetorica,tumTopicæ,tum quoqueSophi apparentes &fallaces argumentationes:ſedfallax ſtice;hujusmodi facultates , neque ſcientiæ veri argumentatiomultominus quàm opinio , &opi nominis appellari poffunt , neque ipfamappella nativaargumentatioeſt ſcientia: ergoars ſophi tionem artisfine multatranslatione , &impro ſticanoneſtſcientia. Refp.nego ſuppoſ. anteced. inquoſupponiturveluti certum,quodLogicaAri prietatemerentur. Objic. 4. Vel Logica eſt ſcientia ſpeculativa, ſtotelica,ſcilicetmodus,&arsſciendi habeat,& contineat partes illasduas,nempèartenopinandi &artemfallendi: veluti fiquisdiceret; Gramma tica ſecundùmpartem muſicamnonaddiſcitur in hoccollegio,negandum eſſet ſuppoſitum : quia Grammaticapartemillamnoncomple&titur.Itaque AriftotelinunquaminmentemvenitLogicæ fuæ, feuarti ſciendi inſerere velutipartes Topicam,& Sophiſticam. Verùm quidem eftlibros cumſcri pſiiſe quoquedearteopinandi,&fallendi , utdi &umfect.1.n.2.fedlibrosquoqueconfcripfitdear terhetorica;&poetica : numproindèartesetiam iſtæ crunt partesLogicæ,ſeuartis ſciendi ? Cæte rumAriftoteles ipſeapertisſimènegavitartemTo picam,(quamDialecticamſuisin librisſolum,ſem perqueappellat;)eſſeſcientiamperinde,acſcien tiameſſe negavit artemRhetoricam: primoRhe toricorum cap. 4. fichabetAriftoteles : Si quis autem,authanc(Rhetoricam)autDialecticam, nonutfacultates,fedutfcientiasinstruere &do cereconatur, isnaturamearumfacultatum in terimerevidetur. Quare naturaDialectice, ſeu vel eſtſcientiapractica(ſcilicet,vel tantumquie ſcit,&quaſiotiaturin ſuis affirmationibus certis, &evidentibus,vel ulteriùsipſas affirmationes, & judicia evidentia dirigit,&deſtinatad artefactum aliquodlogicum elaborandum:)ſedneutrumdici poteſt: ergòLogicanoneſtſcientia. Refp. conc. ma.&ne.min.&dicoalterutrum affirmaripoſſe prolibito , quo usque in fine tractatusLogico Phyſiciſtatuero quidfitpracticum,&fpeculati vum. Quæftio enim illaaltioriseſtindaginis, nee itabenètraditurinipſo limineLogicæ. Interea fa tis fitnoſſe,Logicamdici poſſe ſcientiamvelſpe culativam, velpracticam : ficuti dici poteft ipfa Geometria,velpractica,velſpeculativa: videlicet inquantumregulastradit , & præcepta , dicitur practica,hoc eftoperativa: idenimfignificat græ custerminuspracticus: Inquantumverò eviden tisfimè demonſtrat conclufiones fuas , appellatur ſpeculativa,ſeucontemplativaquodidemeſt,ſiſtens videlicet,&quiefcensin ipsâcontemplationeve ritatis. Unoverbo reſpondere poteris Logicam partim eſſepracticam,partimſpeculativam. DISSERTATIO VII. UtrumLogicafitneceſſariaadcomparandasnatu raliterſcientiasposſibileshominiinhac vitâmortali. Tilenoneftidemacneceffarium;Uti lemeſſeLogicamad ſcientiascompa randas conftatco ipſoquodconftat, eſſe artem ſciendi: artem enim eſſe inutilemadidipſum, cujus eſtars,eſtartemrepu gnantem,&chimericameffe. Intereatamenadhuc minimèconſtatutrùmLogicanon modo fitutilis, verùmetiamneceffariaadcomparandasſcientias: utrùmvidelicet Logicafit clavisilla , fine quâ adi tumſcientiarumfibireferarenemomortaliumpof fit H2 Differtatio SeptimaLogico-phyfica 60 fit,nullusquenonLogicus,feuadialecticus ſperare neceffarium ad melius effe: ut facilè explicentur poffit evaſurumſeinſapientem. 2 hæfignificationes diverſæ, fumo conjugatum ab ſtractum hujus nominis neceffarium, nempèhunc terminumneceffitas,&illiaddoſyncategoremata fuperius pofita modofequenti. HI: Neceffitaseffentialis eſtilla maximaneces. I. 2 SECTIO PRIMA. 1 Postulata,&Explicationespravia. Ogicameffeutilem ad ſcientias comparan L das,&Logicampoffe concurrere adacqui fitionem fcientiarumidemfignificat: figni fitas, quænullomodopoteftfuperari: quoniam fi tolleretur, coipfo verificarenturfimulduocontra ficat autem,quodintellectus humanus Logicæ re gulis &præceptis obediens,eaqueobfervans facile dictoria, quodeft fummum imposfibilium, & ma xima chimera: Hujusmodi neceffitas appellatur etiam neceffitasmetaphyfica cum eadem prædi&a acquiret ſcientias de objectis illis, quæ naturaliter ſciripoffunt. fignificatione: concretumverò nominis hujus ab II. Logicam influereinfcientias acquirendas, ſtracti eft : neceffarium effentialiter , velneceffa eft metaphoricus loquendi modus, quo fignifica tur idem,ac Logicam concurrere ad acquirendas riummetaphyficè. * IV: Neceffitas naturalis eſt illa , quæ fuperari A ſcientias. nonpoteft, nifipermiraculum,&fola DEI Om III. Influere,&concurrereLogicamad ſcien tias,feu adjudiciaſcientifica,non fignificat,quod nipotentia potelteamtollere , non verò ulla cau fa creata : v. gr. quod Sol non oriaturfpatio u Logicaverèproducat, (ut ignisproducit calorem ) illajudicia, leu cogitationes certas , & evidentes: namhæcjudicia folus intellectus producit, & ideo vocanturfecundæ operationes intellectus. Itaque niusdiei in noftro Hemifphærio : vel quodidem Solin medio Cæliconfiftat immobilis: Deus qui demmiraculose poteft hocpræftare, cæterum ne ceffarium naturaliter eſt , ne hoc fiat : hujusmodi Logicam influere , & concurrere adſcientias,de neceffitas dicituretiam neceffitas Phyfica , quod betintelligi impropriè, & lato modo : quemad. Græceideineft, adnaturalis: &abhac neceffitate modumdequolibetpræcepto , ®ula intelligi tur. Præceptum e.g.factumPetro,ut faciatelee mofynam, concurrit,&influitinillameleemofy nam : nondando eleemofynam, nampræceptum nondateleemofynam;ſedPetrus obedienspræce pto :folùm ergo præceptumillud concurrit, &in fluit in eleemofynamprafcribendo, regulando , dirigendo : idemporrò intelligas de quolibet præ ceptoLogicæ,cumdicitur concurrere,& influere inſcientias,feuinjudicia ſcientifica. IV. Loquorinpræfenti, ficuti hactenus locu tus fumdeLogicaactuali, quæ confiftit incolla Ctione regularum, & præceptorum : velillapræ cepta exiftant, velnon exiftant,juxta notatadis fert.3. 6. Hisfuppofitis & . nam quod ibi dixi de collectione ſcientiarum , in quâ confiftit ſcientia claffica ; idem dicendum eft de collectionepræ ceptorum , in quâ confiftit Logicaactualis class fica . V. Nonloquorde Logicahabituali , quæin fummanihil aliudeft,quam facilitas quædam ob fervandi præcepta, & regulasLogicas, quam fa cilitateminfinuavidiſſert,4. fect.1.1.1.De hacenim Logica habituali ſub finempræſentis tractatus di Aurusfum:ubidehabitibusingenere controver fiamovebitur. SECTIO 1011II Poftulata,&Explicationesmagispeculiares. 1 concretumappellatur neceffarium naturaliter ,vel neceffariumphyficè. *V. Neceffitas moralispropria (nam alia quo que eft impropria, dequa numero fequenti) eft illa , quæ nunquam de facto tollitur,vel fupe ratur; fedfi tolleretur ,& fuperaretur nullum eft miraculum , nec ulla ſequeretur chimera : nihilo minus nunquam continget,ut illa neceffitasmo ralis propria fuperetur, & ut ita dicam difpenfe tur: v.g. datur neceffitas moralis , ut nunc in hocmomentoteniporis aliquis homo, ex innu meris,quifunt in univerſo mundo,moveatur, vel ambulando,vel currendo,vel alio fimili fui cor porismotu: quis enim crederepoffit,autfibiper fuade,quodinaliqua diei , vel anni parte fitve rum: nuncomneshomines munditâm Europai, quam Afiatici Afri ,& Americant omnesin quamadunumquiefcunt ,&nullus omninò mo vetur.. VI. Neceffitas moralis impropriaeft illa,quam fuperari,& tolli difficillimum eft nonnunquam tamentollitur,&fuperatur,& inhoc diftinguitur àneceffitate moralipropria;e.g. quod homines vivant usqueadcentefimumannum : quod inve niatur homo , qui nunquain ægrotaveritin vitafua licet diuturna: difficillimumquidem eſt , nonnun quamtamencontingit. VII. Neceffitasadmelius effeeftneceffitas quæ dammetaphorica, quæproprio nomine appellatur utilitds,feu commoditas: v.g.adeundumNaapo I. Eceffariumeffe,&neceffe effe, funt modi Nfynonimi,& cumpropofitioni, ſeu con clufionipræfiguntur, efficiunt propofitio nem,feu conclufionemmodalem,dequalib.2.elem. th. 15.regulas tradidi : quarequæftiopræſens ex ponenda eft perpropofitionem modalem; videli cet utrum adfcientias comparandas Logicam prius addifcere,fit nereffe II.Terminus iſtemodalis neceſſariumeft,vel ne ceffe eft æquivocusvalde eft &quadrupliciterpo teſt intelligi :nempè neceffariumeffentialiter, nel ceffariumnaturaliter,neceffarium moraliter, Jim hominivalenti,&robuftonon eftneceffarius equus , velrheda proprie loquendo ; quia tamen valde commodumeft,iter facere in equo,vel rhe da, dicitur effe neceffarium equuin ,velrhedam, ſedneceffitate admelius effe : hoc eſt ad facilius faciendumid ipfum, quodaliundè fieripoteſt, ſed cumaliqua dificultate magna,velparva. . VIII. Cuique ſupradictæ neceffitati opponitur impoffibilitas cumfimilifyncategoremate:utnecef fitati metaphyfica,impoffibilitasmetaphyfica:ne ceffitatinaturali, iinpoffibilitas naturalis&c. IV. Nullusbomoin hacvitamortali ſcivit un quam DeNecessitateLogida. dòinvitafuaaffirmandofalfapro quam,autfcietnaturali,&humanainduftria(non 61 pro veris &negando enim loquorde Salomone,& aliis miraculosefa pientibus ) totumid ,quod naturaliter fciripoffe diximusDiffert. 2. & 3.adeoquehoc ipfum;nem pè ſcire de facto omnia,quæ naturaliposfibilita te fciri poffunt, eft moraliter imposfibile ex n. f. ratioverodefumitur exinfirmitate ,& negligentia humana, quæ facit, utin rebus requirentibusindu ftriam,&perfeverentiam, nunquam homines ex erant omnes fuas vires naturales : hoc eft nun i quam faciunt totum oinnino id,quod naturaliter facere poffent.-His fuppofitis controverfia præfens propter multiplices fupradictas necesfitates multiplex eva dit: quæri enim poteft,numLogicafitneceffaria effentialiter,velnaturaliter, vel moraliterpropriè, autimpropriè,velfaltem quoadmeliuseffe inor dine adcomparandasſcientias. Rurfus quæftiones in repræfenti multiplicari poffunt , addendo fi gna,feu fyncategoremata univerſalia,&particu laria (de quibus th.48. lib. 1.Elem.) iftis duobus terminis,omnesfcientias:quærendonempe, num verapro falfis. Rursus aliquæ ſcientiæ funtadeo implexæ, &difficiles, utfitimpossibile moraliter, quodilli iidem hominescircahujusmodi ſcientias nonerrentmodoprædicto : ſedhujusmodi homi nibus, in ordineadillas ſcientias comparandas, Logicampriùsaddiſcereeftneceffenecesfiatepro priamorali,g. aliquibus hominibusLogicam priùs addifcere , eftneceffenecessitate propriamorali: majorpropofitionegari non poteft, cum ab ipfa experientia comprobetur: quotenim funthomi nes,fueruntpræditi facultate intellectivanon adeò benèdifpofita, utfrequentisfimè , nonmodo ali quando errentinjudiciisfuis:minor eft etiamma nifefta, quia comparareſcientias , & errare circa objectafcibiliarepugnat , adeoquenifi ex inftru &ionelogicapræditi homines reddantur cauti & attentiquoad evitandos errores, nunquamſcien tiasfibi comparabunt. Prob. III. Concl. Nonomnibushominibuspriùs addiſcere Logicam quam fcientias eft neceffarium omnibus , veltantum aliquibus hominibus ad om nes, veladaliquasfcientiasLogicafitneceffariane cesfitatibus fupradictis. 4 SECTIO III. ה-37:30 . Conclufiones ftatuuntur. I.Conc. N : Ullis hominibus ad aliquas ſcientias comparandas Logicam priùsaddi ſcereeftneceffenecessitateeffentia li, aut neceffitatenaturali. 11. Concluf. Aliquibus hominibus ad aliquas fcientiascomparandasLogicampriùs addifcere,eft neceffeneceffitatepropria morali. : III. Concl. Omnibus hominibusLogicanon eft neceffaria ad finem fupradictum neceffitate pro priamorali. 4 IV. Concl. Plerisque hominibus ad finem fu pradictum Logica eftneceffaria neceffitate morali impropria. : V. Concl. Omnibushominibus ad omnes ſci entias comparandas Logicam priùs addifcereeſt neceffe neceffitatead melius effe... Probatur 1. Concl. Non eft neceffe neceffitate effentiali, vel naturali illud, cujus oppofitumnon eftimpoffibile impoffibilitate effentiali , velnatu rali,hoceft cujusoppofitumnoneffetmiraculum, autchimera, utex dictis fect,2.patet: fednoneffet miraculum,velchimera,fihomines addifcerento mesſcientias ante Logicam: g. Logicamprius ad difcere ante fcientias,& ad fcientias comparan das nullishominibus eft neceffenecesfitateeſſen tiali,vel naturali. Minorprobatur. Quisenimdi cat illicòtotam rerum naturam contradictoriis,& chimeris fubvertendam,fi hominesfcientias, quas naturaliter poffunt acquirere, ex notatis Differt. 2.&3., defactoacquirerentanteLogicam , quæ eft ars abipfis hominibus inventa ? autquis dicat miracula in eo cafu futuraeffenondiffimiliafufci tationimortuorum,aut immobilitati Solisinmedio Cæli, fi idquod eſtnaturaliterpoſſibilehominibus, defacto contingeret? Prob. II. Concl. Aliqui hominesea ſunt ingenii mediocritate , ut fit impoffibile moraliter(impos fibilitatemoralipropria) quodnonerrentaliquan moraliter ; fi aliquibus hominibus prius addifcere IcientiasquamLogicam eftposſibilemoraliter:fed hocipfumaliquibus hominibus eft posfibile mora liter:nempèaddifcereprius fcientias quàm Logi cam: g. illud ipfum omnibus hominibus non eft neceflemoraliter,nempèaddifcerepriusLogicam quamfcientias. Min.prob. quiade facto illihomi nes,quiartemLogicaminvenerunt fcientiasposfi debant ante Logicaminventam,&hoceftincon feffo apud omnes celebres authores, qui de hoc argumento tractaverunt : nam Logica adinventa eft afapientibus , qui cum illuftriores fcientiasjam callerent, animum reflectere cæperunt&confide rare modum,&rationem,quafcientiasipfasacqui fierant,earumque actus ſcientificos:hoceftjudicia certa, & videntia exercebant. Secundò: fuerunt, funt, & eruntin mundoplures alii hominesnon inferioresperfpicacitate ingenii illis ipfis homini bus,quiLogicam învenerunt. Aliquiex iftis ufi funt, & utunturLogicajam reperta ab aliis ; fed profecte fi repertanon fuiffet ante illos hæc ipfa Logica,perinde ſcientias acquifiviſſent, ficuti illi primi Logicæ authores independenter à Logica Icientias fibi pararunt; Aliiverò exhujusmodiho minibusperfpicacibus, &acutis operam non dant, neque dederunt ftudiis ex inſtitutovitæ fuæ ada lias occupationes addicti : atſidarent,veldediſſent operamſtudiis,&fcientiis acquirendis, eadem fe licitate evaderent ſcientes ,&fapientes indepen denteràLogica, qua veteres Philofophi fineLo gica fcientias comparavere : Hoc autem fufficit ad tollendam necesfitatem illam moralem univerſa lemhabito refpectu omnium hominum: ergò pof fibile eft moraliteridipfum, quod in minori fupe rioris fyllogifmi affirmabatur. Prob. IV. Concl. Plerisq; hominibus communi teringeniofis eftdifficillimum (ita ut rarisfimè op pofitumcontingat)addifcerepriùs ſcientias, quàm Logicam: quiadifficillimum eftfine methodo,& ordine à Logica præfcripto fcientias addifcere : fed quodita eſt difficillimum , licèt aliquando ta mencontingat,eftimpossibile moraliterimpropriè: ergò plerisque hominibus ſcientiaspriùs addiſcere quamLogicameft imposſibile moraliter: ergò ex num.8. fect.2. plerisquehominibusLogicampriùs i i addi 62 addiſcere,quamſcientias,eftneceffariumnecesfi DiffertatioSeptimaLogico-phyſica omnino id, quodnaturaliter ſciri poſſediximus tatemorali impropria. Prob.V. Concl.Logicaeſtcommodisfimumin ventumad ſcientiasomnes comparandas faciliori, &meliori methodo,quam ſiabsqueauxilioLogi cæ ſoloductu luminis naturalis ſcientiæ compa rarentur: fedquodeſthujusmodieſtneceſſarium neceflitate ad melius eſſe, utconſtat ex num. 7. ſect. 2. ergò omnibus hominibusadſcientias com parandasLogicam priùsaddiſcere eſtneceſſene cesfitate admeliuseſſe. Majorpræmiſſaeſt mani feſtisſima cuicunque confideranti, & examinanti regulas omnes , & præcepta logica , quæ tradi dimus inelementis : cui enim in mentemvenire posſit illa noneffeutilisſima , adeoque neceffaria neceffitateadmeliuseſſequantumadſcientias com parandas? SECTIO IV. Objectionibus refpondetur. B.primòcontraprimam con. Eſtimpoffibile difcere ſcientias ante artem ſciendi:ledlogi caeſtars ſciendi ; g. eſt impossibile difcere ſcientias antelogicam. Refp. ne. maj.intelligendo illudimpoffibilede imposfibilieffent.ali,velnatura li,uti ſemperintelligendumeſt,cumabſolute&fine addito profertur ille terminus impoffibile. Cæterum manifeſtumeſt, quod ficuti fine arte medicinænon eſtimpossibile eſſentialiter , vel naturaliter homi nemconſervari ſanuın; ita fimiliternoneftimpos ſibile finearte ſciendi acquirere ſcientias,quod cæ teroquinhonininaturaliter eſt possibile. Contra 1. ſcireſine ſcientia eſt effentialiterim Differt. ſecunda, idque vel cum adjumento artis logicæ,velfine illo : quare ſiadverfarius intelligat perilludperfecteacquirerefcientiastantumacqui rere ſcientiæ,quantum naturaliter homines pos funt acquirere, nega ſuppoſitum : quiaſupponit faltemcumLogicaabhominepoſſemoraliter ſciri totum id, quodnaturaliterſciripoteſt. Secundò, notabis ſcientias illas clasſicas , quarum meminit objectio, &quas infinuavimusDiſſert. tertia, in cluderedefacto nonfolas conclufiones certas ,& evidentes: hoceſt ſcientias particulares, ſedplu res etiamconclufionesprobabiles:hoceſtopinio nes , immoplurimas dubitationes , &multoplures ignorantias,hoceftreflexiones, quòdaliquidſciri nonpoteft. Porro necbeneficioLogicæ illæ quæ funt opiniones , &continenturin ſcientiis clas ficis , evadunt, aut evaderepoffunt conclufiones evidentes , multoque minus quæ funt dubitatio nes , vel ignorantiæ. Tantummodò id efficit Logica ,utclariùs,brevius ,faciliùsque percipian tur, &teneantur ſcientiæ , advertantur opinio nes ,& perpendantur dubitationes. In ittis au temcircumftantiis majoris claritatis, brevitatis &c. quæ funt ornamenta,&expolitiones ſcientiarum noneſtpoſita earundemſcientiarum genuinaper fectio. Sicuti adamantis perfectio nativa non in eo confiftit , ut variis ornamentis aureis conve ſtiatur , fed inproprio ſplendore , & integritate. Notabis tertio , viro apprimè ingeniofo noneffe moraliter impoſſibile fine logicaillas ſcientias, in dubitabilesque affirmationes & negationes in , qualibet ſcientiarum claſſe ſibi comparare , quas posfibile , ficuti eſſe albumfinealbedine: g. etiam Icire finemodoſciendi, qualis eſt logica eft impof fibile: nonminùsenimadſciendumrequiriturſci entia, quàm modusſciendi. Refp. con. ante &dif. conf.ſcire fine modo ſciendinaturali(hoc eftfine lumine intellectus ) eſt impossibile,conc.conf; ſcire ſine modo ſciendi artificioſo (hoc eſt ſinearte lo gica) eſt impossibile,ſubdif.,eſt imposſibile ſcire artificiosè,con.conf,eſtimpossibileſcireabſolutè, &inartificiosè ne.conf. Impossibile quidemeſſet fcireartificiosèfinearte,ficut imposſibileeft effe albumfinealbedine:quiailludſyncategoremaar tificiosè fignificatinobliquo ipfam artem,&expli caturſcirehabendoartem,velexercendoartem. Ob.2.contratertiam,&quartamconcl. Quæ ſtio præſens eſt de acquirendis perfectè ſcientiis clasſicis; fednullus homo moraliter poteftacqui rereperfectèſcientiasclasſicas finelogica: g.falfa eſttertiaconclufio. Refp.dif. ma.: de acquirendis perfecteperfectioneartificiali,&propria artis lo gicæ,ne.ma.: perfecte perfectionenaturaliterde bita ſcientiis clasſiciscon. maj.&fimilipacto diſtin @aminori,eaqueconceſſain ſenſumajorisnegatæ, atnegata in ſenſu majorisconceſſæne.conf.Inhac objectione nil additur de novo æquivocationijam explicatæin objectioneprimapræter ambiguamil lam,&heroicamvocemperfecte , quæ plerumque intruditur inter argumentandum adterriculamen tumpufillorum. Adnotataigiturprimò,quoddiximusSect,2.n.8. nempènullumhominemnaturaliter inhacvita ſci homines cæteri communiter ingeniofi beneficio logicæ comparareſibipoffunt,diversaquidem viâ, &faciliori methodo,fed quantumadevidentiam, &certitudinem ſcientiæ eodemfructu. Itaque ſi dehujusmodi perfectione poſita in evidentia , & certitudine fit fermo ; neganda eſt min. objectio nis propofitæ : fi verò de perfectione artificioſa conſiſtente in facilitate, brevitate , & perfpicuita temethodi ſcientificæ loqui velimus,fatendumeft ànullohomineinhocfenfuperfectè acquiripoffe ſcientias finelogica. Contra 1. Sinelogicaeſt imposſibile moraliter vitare,& diffolvere omniaſophifmata , quæ fieri poffunt contra quamlibet ſcientiam particularem, quia funt difficillima,&plurima : fed eo ipſo eſt imposfibilemoraliter ſcientias comparare finelo gica: g.&c. Refp.dift.inaj.: eſtimpossibilemora litervitare omniafophifmataillafolvendo &oſten dendofallaciam omittomaj.: eſt impossibilevitare cognoſcendo,& advertendoeſſeſophifmata,ſub dif.: eſt impossibile viris eximii ingenii fine logica, ne.ma.: viris communiteringeniofis conc. ma.& ne.mi. attendeadhoc:noneftneceſſeadſciendam certo, & evidenter aliquam veritatem,ſcirediffol vere omniaſophifmata, &tricas, quæ àcavillato ribus obtrudipoffunt:fateſtilladignofcere, veluti exvultu, quodfintfophifmata. Fuereviri ſapien tiffimi,quiprofesſiſuntſe nefcireſophifmatanon nulladiſſolvere , indètamen nondimovebantur à ſcientia , quam de aliquo objecto comparaverant. ItaAriftoteles,itaDiogenes , itaplures alii Philo ſophi, nèquidem dignati ſunt mentem advertere adfallaciamaliquamdetegendam, quæ illis fortè à viſſe unquam,nequeſcire , nequeſciturumtotum fophi DeneceffitateLogica. fophiftis obtrudebatur. Celebratur Diogenes , qui Contra ultimd : facilioreseſſentſcientiæ, &me thodomagis apertatraderentur,finonpræmiſſa lo 63 ſophiftæ cuipiam ficargutanti : quodego fumtu nones:fedegofumhomo:g.tuhomonones:fer tur ridendo dixiffe : à meincipe , & recte col liges. Ob. ultimo. Logica non poteſt eſſe neceſſaria adſeipſam: fedfieeffetneceffaria aliquomodoad ſcientias,eſſet neceſſaria adſeipſam:g.nullomodo Hogica eftneceffaria adſcientias. Refp.omittoma. &ne.mi. Si fupponitadverfariuseffeimpossibile, ut logicaadſeipfamposfit inſervire, jam evidens eft,quodlogicanoneftneceffariaadſeipfam : nulli gicaſtatimad ſcientias tractandas aggrederemur : g. falſa eſtultima conclufio,antec. prob. exD. Au guftino , qui utilitatem logicam , aut nullam, aut modicam eſſeoſtendit. Refp. adducens velutipro coronide Proemialium differtationum ipfam pul cherrimamD. Auguſtinifententiam, in qua tùm objecto , tùmejusdem folutiocontinetur, itaque lib.2. dedo&rina Chriſtiana tap. 37. hæc habetS. Doctor,Illaconclufionum, &divifionum , &di ftributionum(feries)plurimumintellectoremad enimposfibilieftneceffariumid,quodeſtimposſi bile: alioquin illudipſumnoneffetposſibile,quod juvat: quanquamplerumqueaccidat,utfacilius homines res easaffequantur ,propterquas affe eſſenonpoffet, nifidaretur aliquod intposfibile : adeoquehincpatetmanifeſtadiſparitas interipſam logicam &reliquasſcientias. Adiftasenimnoneſt imposfibile,utipſalogita inferviat : adſeipfam comparandamverò eſt impossibile,uttu ipſeobji ciendoproponis: hinc adreliquasſcientiaseritne ceffaria: adſe ipfamnon erit. Contra1. logicaeftneceſſaria adſcientiaspro pter difficultatem; fedlogicaeſtdifficilior reliquis ſcientiis: g. eft neceffarias ad ſe ipfam. Refp. con. ma.&diſ.mi.eſt difficilior reliquisſcientiis, fiillæ fine logica addiſcerentur , ne. mi. ſi poſt logicam addiſcantur,omit.mi.,&confeq. nego. Punctum controverficænoneft, utrùmlogicafitfacilior,vel difficiliorreliquisſcientiis Quomodocunque;etenim præmittendaeſtaliisſcientiis, necnovumeft,quod principiaartium,&fcientiarumfintdifficiliorafuc cedentibuspartibus: idenimferè contingit in om nibusfacultatibus. Quodfi quisobjiciat tibipro verbium illud: àfacilioribus effeincipiendum: re fpondebis id quidem obfervandum eſſe quantum fieri poteft , &methodus argumentumquetractan dumpatitur. quendas iftadifcuntur , quam talium præcepto rumnodoſiſſimas,&ſpinoſiſſimasdifciplinas: tan quamfi quis dare volens pracepta ambulandi monftret,non eſſe levandumpedempofteriorem , nifi cumpofueris priorem , deinde minutatim quemadmodum articulorum,&poplitum cardi dines oportet dimoveredefcribat : vera etenim dicit,necaliterambularipotest,fedfaciliushomi neshocfaciendoambulant,quamanimadvertunt cùmfaciunt aut intelligunt tum audiunt ; qui autemambularenonpoffunt, mültòminùseacu rant,quænecexperiendopoffunt attendere : ita plerumquecitiusingeniofusvidetnoneſſeratam conclufionem,quampracepta ejus capit ; tardus verònoneamvidet,fed multò minùs,quodde illa pracipitur: magisque inhisomnibus ipsaspectacu laveritatisfæpèdelectant ,quamex iisindifpü tando,autjudicandoadjuvamur, nififortèquia exercitatiora reddunt ingenia. HactenusAugu guftinus,ex cujus elegantissimis verbis collige quid utilitatis,&commodiex Logicacapi fasfit:nem pèexercitationem ingenii, quafiat, ut facilè , & prompte aſſueſcatde re qualibet difputare. DISSERTATIO VIII. f Deprimo modo ſciendi, ſcilicetdefinitione. Actenus prolufimus velitaribus qui busdam differtationibus, modoadju ſtumpræliumdeſcendimusinlogicam arenam. Cùmitaquediffert.4.fect.2. concl.3.ſtatutum fittotum logicum artificium quantumeftadtres celebres modosſci endirevocari,primumhorummodorum,videlicet definitionem aggredimur in præfentia, cujus oc cafioneplurimaſcitudignissimaadfabricamnoſtri intellectus,& economiam cogitationum noftra rumſpectantia pertractanda manent. SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. I. M Odusſciendiitaincommuni ſumptus ,& generatim fignificat artificium logicum, quofaciledeveniturincognitionemveri tatis cujuſpiam,quæ anteaignorabatur: hujusmodi modos ſciendi præceptis fuis ,& regulis continet Logica, quemadmodumGrammatica ſuis regulis continetmodum,viamqueloquendiemendatè. II. Definitio eſt vocabulum interpretatum ex Græco ejusdemderivationis : ac nomen græcum ὀρισμός , quoutiturAriftoteles,idemque ſignficat, acfinitio, cuiſi addas particulam De, fit definitio, quæper metaphoram translataeftadſignificandas quasdam cogitationes noftras 5 nec non locutio nes ,quæveluti terminant, & finiunt curiofitatem noftri intellectus; hoceft,illifatisfaciunt : definitio igitur inhocſenſu eſtea cogitatio,vel locutio,qua perfecte ſatisfit huic interrogationi,ſeu curiofitati, quidesthoc? III. Quia hujusmodiinterrogationiſatisfacitde finitio, ipſa diciturexplicare quidditatem rei , de quaquæriturquidesthoc?derivatovocabuloquid itas abillointerrogativoquid? IV. Propter id ipſum diciturdefinitio explicare effentiam rei, de qua quæritur quid est hoc ?de riva 64 rivato itemillovocabuloeffentia àverboEfſtpoſito Differtatio OctavaLogico-physica ininterrogatione. Unde obiterſcito, hasduas vo cesquiditas,effentia, eſſe ſynonimas. V.Cùmdifficillimumfitdequalibetre fineerro re falfitatis fcire quidfit; ideo difficillimum eftper fectè res definire:nempè cognofcere effentias ,& quiditates rerum omnium: adhancporrodifficul tatem fublevandaminventæ funtpluresclaſſes, ſeu ſpecies definitionum,quarumfaciliores primoloco pofitæ præparantintellectum fibifuccedentibus, ut tandemdeprehendatultimamillam, quæperfectis fima fimul,& difficillima eft. V. Clasfis prima definitionum dicitur definitio abetymologia nominis,quo res appellatur (έτυμον vocabulorumeſt vera derivatio nominis anomine primitivo)v. g. cumdico homo per etymologiam し derivatur ab humo, & inde deſignaturhominem fecundùm corpus factum effe ex terra : Angelus eſt nomen, quod habet etymologiam averbogræ coαγγέλω ſignificante Annuncio, inde defignatur Angelorum effemunus aliquidhominibusDeino minedenunciare. Ex hac definitione dignofcitur nonnullaproprietas rei nominata , non vero per fectèeffentia ejusdemrei. VII. Clasfis fecunda dicitur abſolute definitio nominis, quæ multùmdiverſa ab antecedentieſt: fit autem , cùmquis advertens nomen æquivocum effe, antequamloquatur, declarat, & prænunciat, quodnomenillud ufurpare intendithoc potius fi gnificato, quàmalio: v.g. nomen Spiruus æqui vocumeft;poteſtenim fignificare flatum , &ven tum, vel ſubſtantiam incorpoream,Angelum, & animam rationalem: fidicamſpiritumappellofub Stantiam incorpoream ,feu qua potest cogitare, Dicorfeciffe definitionem nominis. Hæc autem definitio utilisfima eft ad tollendas inanes quæftio homoestcreaturapotensloqui,velpotensridere, autquid fimile ;vocatur definitio quid rei perpro prietatem. Si refpondeas denique quintohomo eft animalrationale ; hæc eſt definitio quid reiper genus&differentiam ultima,&perfectisfima,diffi cillimatamen; quiaplurima oportetſcire,uthujus modidefinitio fine errore cudatur. X. Quatuorpriores definitiones quid rei appel lanturcommuniter defcriptiones , ut diftinguan turàquinta,quæ abfolutè diciturdefinitioquidrei: cæteræ enim quafi defcribuntremillam de qua in terrogatur quid eft hoc ? & profecto hujusmodi interrogationipropriè non reſpondent , fed aliis interrogationibus, de quibus nonnulladiximus th. penult.1. 4. ele. XI. Sunt leges quædam obſervandæpræfertim in elaboranda artificio logico ultimadefinitione: prima eſtut definitiofit clarior definito : hoc eft quodclariùs intelligatur idem objectum cum ex plicaturperdefinitionem , quam dum deſignatur pernomenillius objecti, quodfubinde eſtterminus communis:unde res,quæ clarisfimè repræfentatur quantum hominibus fas eſt per fuum terminum proprium,definirinon poteft; e. g.res, bonum &c. &fimilia. Secunda lex:utdefinitum(hoceft ter minusformalis, qui per definitionein proponitur explicandus)noningrediaturdefintionem : unde abfurda effet definitio : Lomoesthomorationalis, Tertia ut definitio logicafolamexplicet effentiam rei , &nit ulterius : hoc eft neque caufa effi ciens,neque finis, neque partes componentes , nec denique proprietates exprefsè in definitione ex plicentur : unde peccaret hæc definitio : homo eft animalrationale rifibileproductumàDeo.Leges autem hæ exacte ſervabuntur fi definitio lo د gica tantùm explicet genus , & differentiam rei nes de vocibus, quæ exeocontingunt,quod e.g. loquensper unum,&idem nomen intenditmani feftare unam cogitationem, & unam rem cogita tam;duminterim audiens,quiaillud nomenæqui vocumeſt,exiftimatloquentemde aliare cogitare, &loqui , adeóque negat quodnon affirmatur ab alio,vel affirmat quod ille non negat , &hæc eft quæſtio deNomine. VIII. Clasfis 3. definitionum , dicitur definitio quidnominis (difcrimennonnullum eftàfuperio ri:) fit autem,cum explicoquidhominesvel indo Ai,vel docticommuniterintelligant audito illono mine ? e.g. audito hoc nomine homo excitatur in omnibus hominibus cogitatio de ſe ipfis ſeorsum fumptis&decæteris fui fimilibus, quodfintcreatu ræ perfectisfimæ fupra omnes alas vifibiles, quod loquiposfint,converfari ,poft mortemdurare&c. hæc autem eſt definitio quid nominis. IX. Clasſis 4. definitionum dicitur definitio quidrei , qua plenius fatisfit interrogationi quid est hoc ? dividitur tamen inplures alias claſſes. Namfi interroganti quid eſt homo ? refpondeas primo homo eft creatura Dei ; dicitur definitio quid rei per caufam efficientem ipſam rem. Si refpondeasfecundohomo est creatus proptervită eternamconfequendam;vocaturdefinitioquidrei perfinem,feucaufam finale. Sitertiohomo eftcrea turaconstansexanimaratioali, corpore;eſtde finitio quid rei permateriam,&formam , feu per caufammaterialem &caufamforinalem. Siquarto definiendæ at cum nonunumgenus, necunam differentiam cujusque rei th.46. &47. lib. 1. elem. indicaverim, datur locus quæftioni quodnam ge nus,& quæ differentia indefinitione logica adhi benda fit, SECTIO 11. Conclufio. Definitio logica, eft explicatio,five mentalis,five vocalis effentia cujuslibet reiper ultimum rei genus, &primamproximamque ejusdemdif ferentiam. Robatur conclufio : illaeſt definitio artificio quæperſpicuè breviter,& ve rè refpondet dere propofita interrogationi Plogicoperfecta, C quidefthoc?fedquodita reſpondet eſt explicatio effentiæ per ultimum rei genus,&primam diffe rentiam:ergo definitio logica eſt explicatio effen tiæper ultimum rei genus &c. Ma.patetexn. 10. 11. mi. verò pro. diftinctius , brevius , & veriùs refponderi non poteft prædictæ interrogationi , quamexponendo quidilla res fimile habeat cum reliquis omnibus rebus ,&quiddisfimile item ha beat neceffario cumomnibus rebus, quæ ad ipfius claffem non pertinent, fedhoc exquifite præftat prædictadefinitio: g.&c.mi. pro. Naminultimo generevelutin fructu includuntur omnia fuperio ra generav. g. in animali includitur vivens,corpo reum,substantia,ens, adeoque illo ultimo genere prola Deprimomodofciendi. prolatobreviſſune explicantur omnes fimilitudi nes, quas res definienda habetcuin reliquis omni 85 caturhoctermino cognitio: hæc autemrepræfen bus rebus contentis,& inclufis, tum inillo gene re,tum in omnibus fuperioribus generibus: inpri mavero ,& proxima differentia velut inradice continenturomnes ſecundæ differentiæ, ſeupro prietates ,adeóque per illam primam explicantur breviffimè omnes diſſimilitudines rei definiendæ cumcæteris omnibusrebus: igiturpereamdefini tionemexplicatureffentia ,&quidditas cujuslibet reimodoperfectiori,quoexplicaripoteft artficio Logico. Nectibividearisparum fcire , cumſcis dequali betreejus fimilitudines,&fimilitudines cum cæte ris omnibus: id enim tantuminodo de rerumeſſen tia fcire datum eſt hominibus in hac vita mortali: indeeftquodtota ſcientia humana appellari folet comparativa, quia videlicet comparatione,& fi militudine rerum invicem continetur: hincveluti ad fundamentum omnium fcientiarumveteres fa pientes opefimilitudinum,&diffimilitudinumdivi feruntresomnes ingenera,&fpecies. Itaque ex dictis habes , quo pacto definitiones artificiofas efformare poffis de qualibet re ſeu claſſe rerum , quæ termino communi fignifica tur , quidquid fit utrum res in fingulari definiri poffit: tantùm laborandumtibi eſtin reperiendo genere ultimo, &prima differentia reidefiniende: nonenim eftpronum, quoad res omnesduoilla venari. SECTIO III. Objectiones diluuntur. Bjicies primò: inhac conclufione definitur ipfa definitio, feddefiniridefinitionem repu gnatficuticalefieri calefactionem,& frigefie rifrigus: g. repugnat conclufio. Refp. con.maj & neg.mi.ficuti cognofci cognitionemnonrepugnat, ita definitionem mentalem alia cognitioneexpli cativa effentiæ illius cognofci,& ita definitionem vocalem aliis vocabulis illam declarantibus expli cari: hoceftdefinitionem definiri : diſparitas ca lefactionis , & fimilium hæc eft, quiain rebus phy ficis &corporeisnondatur e.g.calefactioreflexa; at datur in intellectu cognitio reflexa cognofcens ſecognofcere. Contraprimo:definitioutfic,ſeuclaſſisomnium definitionumdefinitur in noſtra conclufione &eſt definitum :feddefinitioreflexa, qua definiturdefi nitiout fic, includiturinipſa definitioneut fic,uti in claſſe omnium definitionum : g. eademdefinitio reflexa eſt fimuldefinitum,fimulque eſt directa, & reflexa quod repugnat. Re.co.ma.&dift.mi.de finitio reflexa includitur confusè,& per modum unius in definitione, ut fic: con.mi. includiturex preſsè,&folitarie ne.min &dift.con.eademdefi nitio reflexaeft fimul definitio expreſse , &feor fimfumpta,&eftdefinitumconfusefumpta&per modumuniuscumreliquisdefinitionibuscon.conf. eadem definitio eftfimul definitio,&definitum ex prefsè,&feorfim utrobiquefumpta ne.cof.in ſen ſu primæpartis diftin&ionis datæ nulla involvitur repugnantia :quod facilè percipies ſi veluti prin cipium indubitabile aſſumas cognitiones noftras alias eſſe directas , alias reflexas ,& inter iſtas reflexas dari etiamhanc cognitionem , quæ expli R. P. ProlomæiPhilofophia. tat,& fignificatpermodumobjectiomnesomninò cognitiones confusè ſumptas& per modumunius, tamdirectas , quàm reflexas , adeoque inter illas omnes fignificat , & repræfentat etiam ſe ipſam confusèſumptam &per nodumuniuscumcæteris omnibus : ficuti itaque cognitio cognitionis ut fic nonrepugnat;itadefinitiodefinitionisutfic:quid enimeſtdefinitio,nifi moduscognofcendi,&ex plicandi objecta definitive : hoc eft cognitio talis ſpeciei nempè definitiva ?ficuti igitur cognitiout ficcognofcipoteft; ita modusut ficcognofcendi, &explicandi objecta definitivèpoteſt cognoſci, & explicaridefinitive. Con. 2. Exdictis veraeſſetpropofitioſequens: definitioeſt explicatioeſſentiæ pergenus &diffe rentiam : atnon minùs eſſet verapropofitio ſe quens: explicatioeffentiæ per genus & differen tiameſtdefinitio:fed repugnatutramquepropofi tionumeffeveram,uti repugnatſequentes effeve ras: homo eft animal,& animaleſthomo : g.&c. Refp.primo conceffamajorinegandominorem:di ſparitasplurimaeft cumexemploallato:inpræſen ti tamenfateſt: quod ficuti dicebamnondaricale factionemreflexam,itaàpartereinondanturHo minesreflexi , &animaliareflexa, fedutiq; dan turcognitionesreflexa:itaque definitioutfic,ſeu claffis omnium definitionum accepta per modum uniusfi confideretur&cognofcaturapparet,quod fit explicatio , ſeu clasſis explicationum effentiæ pergenus,&differentiam:rursusfi alia reflexione hanc ipfam explicationem reflexam confiderem affirmare poffum,quodillaipſaexplicatio effentia definitionms utficper genus, & differentiamfit definitio : nempe fit aliqua definitio ex illis , quæ continenturconfuse,&permodumuniusinclaffe ſpecifica,quæ dicitur definitiout fic : nam exth. 49.n.27.1.1.elem.prædicatumilluddefinitio ſuppo nitur particulariter. Refp.fecundonegando rurfus minorem ,&adillas propofitiones in exemplum allatas dico fibiinvicem non repugnare,& utran queeſſe veram,ſiſecunda itaexplicetur : a'iquod animal eft homo : juxta quam explicationem hu jusmodi propofitionesvocantur indirectaprædi cationis : hoc eft ex parte ſubjecti terminum fupe riören & latepatentiorem habentes,quàm expar te prædicati,&faltem vocaliteradmittidebent: u trùm reveradenturinmentealibidifputo. Contratertiòfidefinitiopoffet definiri;definitio eſſet clarior,& obfcuriorſeipſa:fedhoc repugnat ficuti quod idem aer fit clarior &obfcurior: g. nonpoteft definiri. Refp.dift.maj. effet clarior,& obfcurior fubdiverſo conceptu, ſeu per diverfam cognitionem manifeftata,con.ma.fub eodemcon ceptu ne. ma. &mi. ficutieadem res modovideri poteftclariùs modo obfcuriùs ratione diverſæ lu cis,ita cognofcimodò clariùs modo obfcuriuspo teſt eademres: e.g. homo ratione diverſæ cogni tionis: paritasdeaereretorquetur. Qb.fecundò fidaretur ulla bona definitio,quid quidaffirmaturde definitione , affirmari deberet dedefinito : fed hoc repugnat, quiav. g. de defini tione affirmatur, quod fitmodus ſciendi: hoc au temaffirmari nonpoteftde definito. Homo enim noneſt modus ſciendi, attamen pervos dicitur definitum: g.&c. Refp.dift.maj.quidquidaffirına tur 1 1 66 tur de definitioneobjectiva (hoc eſtdeipſo obje DiffertatioNonaLogico-phyfica deiisdemrebus haberipoteſt, tum ſecundùmmul todefinitionis)affirmari deberetde definitoitem objetivo: con.maj.quidquid affirmaturde defini tione formali (hoc eft de ipfa cogitationedefiniti va)affirmarideberetdedefinito objectivo,veletiam formali : ne. maj.& fimiliter diftincta min.nego conf.cognitiohominemcognofcensnonefthomo, ita cognitiodefinitiva,nempè ipfadefinitio forma lis hominemdefiniens non eft homo,nequeeftani mal rationale: eftquidem modus ſciendi,&cogno ſcendiipſum hominemejusqueeffentiam. Ob. 3. omnia poffuntdefiniri: fed nonomnia habent genus , & differentiam ex dictis : g. non omnis definitio eſt per genus , & differentiam: prob.maj.quiade omnibuspoteft interrogariquid efthoc?g. de omnibus poteſt reſponderi explican doquiditatem , & effentiam illius rei. Refp.dift. maj. definitione perfectè artificiofa , neg. maj. definitione , vel inaartificiofa, vel utcunque imi tantedefinitionem artificiofam conc. maj. &min. &fimili pacto confequens diftinguo. Resillæ,vel entia illa , quæ genus,& differentiamlogicam non habent, hoc eft revocari non poffunt ad aliquam claſſem arboris philofophicæ per modum generis, veldifferentiæ ,habentquidem effentiamfuam, & quiditatem fuam:hoceftfuntidquodfunt,&de illis poteft refponderefaltemAngelus,& certisſi mèDeus ad interrogationem quid est hoc ? ſed quia artificium logicumdefiniendiadinventum eſt propterillas res , quæ revocantur ad claſſes arbo ris philofophicæ veluti ad genus , & differentiam; ideòde prædictis rebus definitioperfectè artificio ſahaberi nonpoteft. Cæterum definitio nonnulla 1 tiplices modosdefiniendi, quos ſectione 1.a n. 6. recenfuimus : tum etiam efformanturdefinitiones ad imitationem logicæ definitionis , quæ dici pos funt ſemiartificiofæ explicantes quidem effentiam reiquanto majori claritate fieripoteft, fednonper genus , & differentiam. Notabis etiam res illas, quælogice definiri nonpoffunt adeòperſenotas, &manifeſtas hominibus effe, utvixclariùs expli cariposfint, quàmfiunpliciter nominari. Ob. 4. noneft recta definitio homo eft animal rationale : g. &c. probaturant. animaleſt genus: ſedhomononeftgenus:g.homononeftanimal:g. multò minùs eſt animalrationale. Refp.nego an tecedens , adprobationem conceffamaj &mi.ne. utramq;conf. argumentum peccat contra primam legemfyllogifticam , habet enim4.terminos;nam terminus animalinduplicifuppofitioneufurpatur, nempèinſuppoſitionedirecta,& perſonali,ufur paturinconfequente:infuppofitioneveròreflexa, &fimpliciufurpatur in majori,utpatere tibipoteft exth.49. 1. 1. Elem. n. 16. Co. quod eſt unum non poteſt eſſe quid du plex,fedhomoeftquidunum:animal,&rationale eft quidduplex , aliud enim eſt animal, aliud ratio nale:g.homononeft animalrationale. Refp.hoc argumentum fundariin ignorantia differtationum ſequentium , in quibus de objecto , & fignificato terminorum cominunium agendum eft : videlicet de univerfalibus , & formalitatibus: interim ſcias, quod necanimal, necrationaleres funt, fedfunt formalitates: miraberis fortèquæ dico, ſedſtupo remdepones eruditusdicendis. DISSERTATIO IX. Demaxima difficultate , & antiquisfima controver ſia apud Philofophos , quo ad deſignandum ve rum , &genuinum fignificatum , feu objectum termini communis ( & univerfalis ) indefinitè : ſumpti , de quo th. 22. &38. cum fequentibus lib. 1. elem. unde ad varia abfurda delapſi ſunt plures , quorum primum univerſale PSEUDOPLA TONICUM hic expenditur. I terminis duntaxat fingularibus ho mines loqueremur & de rebus د tantummodo fingularibus cogitare mus, aut bruta effemus , aut Deus, hochabet peculiare intellectus hu manus,utderebus nonfolùminfingulari:verum etiam in communi,&utdicituruniverfaliter co gitareposfit: (nil hicdecerno quantumadAnge. los, qui utrùmuniverfaliter,&in communi res in telligant ſubjudice eſt) exemplum pono: cumin tellectus cogitat de hoc objeto homo , & cum de eodemlinguanoſtraloquimurperhuncipſum ter minumvocalemhomo:nonvidemur cogitare, aut loquide hominibusfingularibus , de hoc homine , &de Deuniverſali Ideali. &deillo;ſeddehomine incommuni. Hocvero pactoper ſuas imaginationespercipere,autſenſa tiones brutanonpoffunt: nonenim vident , aut imaginanturhominem in communi,vel animalin communi,ſedhunc hominem,aut illumhominem: e.g. equus Dominumfuumvidet,autſervumſtabu dum,&multòmaximè adintelligendum exdictis loco citato. III. Intellectus,ſeu animanoſtra ſubnominein tellectus ſpeciesſpirituales adintelligendumnecef ſarias fibi elaboratut loco citato dixi : appellatur autem ſecundumiftam confiderationem peculia larium : illosque eosdem imaginatur , aut alios , quosviderit. MultòpotiorijureDeuscognofcere remintellectus agens:fecundumveròillamconfi derationem,quaipſemetintellectus experiturſpe univerfaliter, &incommuninonpoteſt;v.g.ho 67 ciesjamelaboratas &cognitionesproducit,dicitur minemincommuni,&utfic;fedperfe&iffimaco intellectuspaſſibilis,ſenpatiens. gnitioneomnes omninòhomines fingulares cum omnibusfuis circumftantiis,&proprietatibusexa Aisfimè comprehendit. Indèvero eſt, quodDeo fimul&brutisanimantibusdenegandusfit iſtemo dus cognoſcendiobjectaincommuni,&utfic,quia hujusmodi moduscft quidem aliquaperfectione brutis denegatâ perfectus , ſedmultametiamin cluditimperfe&ionem,quælongisfimèabeſtàDeo, nempèobfcuritas,&confufio. Atſtatuerequidfitilludobjectum, illudcogni tum, illud fignificatum , quodperterminoscom munes mentales , autvocales homini intelligenti repræſentatur ; hocopus,hiclabor: numvideli cetfintomniaſingufaria,quibus terminus ille com munis accommodaripoteſt,Petrus,Paulus,&cæ teri homines infingulari ,quo adterminum com munemhomo?anpotiùsilludobjectum fitaliquid diſtinctum ab omnibus illis ? difficultas eſtmaxi ma, &antiquissima ,nec adhucomninò dilutaaut explicata : licet enimex hacoccafioneplura à Philoſophis excogitata fint vocabula,distinctio num,precisionum,formalitatum,univerfalium 1 6. Nontamenextotoperfpicuaveritas reddi IV. Præcipua differentia inter ſpecies hinc ſenſuum externorum , indephantaſticas & intel lectuales hæc eft:quodillæ,poftquame g. oculus ceſſavitvidere,fimuletiamexoculoceſſant,&cva nefcunt : ſpecies verò phantafticæ , poftquam phantafia ceſſavit imaginari ; & ſpecies intelle ctuales,poftquam intellectus ceſſavit cogitarenon evanefcunt; ſedreponunturmirabiliterin duplici interiori quaſi thefauro : qui dicitur memoria phantaſtica,&intellectualis:unde rurfus proop portunitate ab anima educantur ad imaginan dumrurfus, &cognofcendumresolim imagina tas,&cognitas : hoc autem eſtquod dicimus re cordari. V. Quotieshomo cogitat aliquidintellectu, il ludipſumquoqueperphantafiamimaginaturima ginationequadam faltemſymbolica, &fimilitudi naria: utcumAngelumvelutijuvenemalatum ima ginamur: nonveròquoties aliquid imaginamur, illud ipſumquoque intelligimus , & cogitamus: quodfatisapertèpatetinfomniis. VI. Quidfitfingulareeſtluminenaturæ notis fimum,unaquæqueenim res , quædigito oftendi taeft. SECTIO PRIMA. Explicationes,&poftulataadremprafentem. I. H Omoinhac vitamortalitres habetfacul tates repræſentativas,ſeu perceptivas,qui bus animafibi repræfentat,&percipit res externas,quæpræcipipoſſunt: primadiciturfacul tasfenfitivaexterior,&dividiturinquinque ſen ſus viſum,auditum, guſtatum, olfactum,&tactum: porròhi ſenſus ſunt anima ipſa unita partibus il lis humani corporis , quæ accommodatæfunt ad aliquam perceptionem rerumexternarumhaben dam: partesq; illæ corporeæ vocanturorganaſen ſus illius,quipercipitperillas objectumfibiaccom modatum: e.g. oculusdicitur organum facultatis viſivæ,feu viſus. Secundadiciturfacultasfenfitiva interior ,quæ licet pluribus nominibusgaudeat communioritamendiciturPhantasia , ſeufacultas imaginativa, quæ eſt ipſa animaunitapartibuscor poris accommodatisadimaginandum:nempèce rebri parti præcipuæ , quæ indè dicitur organum phantafiæ. Tertiadiciturfacultas intellectiva,ſeu Mens,ſeu potentiacognoſcitiva, & eſt ipſa homi nis anima,quæ licetcorporiunitaper ſeſola(cum aliquo tamen famulatuipfius corporis) habetvim intelligendi, &cogitandi. II. Ithomoactuvideataliquod objectum,ſeu remviſibilemrequirunturſpecies illæ, feuradiiab objecto adoculum evibrati , dequibusth. 5. 1. 1. elem.diximus:itemadaudiendum,guſtandum&c. quidfimile ſpeciebus prædictis requiritur. Multò magisſpecies interiores requiruntur ad imaginan quodammodopoteſt (immò,&quæ oftendinor poteft ) dicitur res fingularis , utex th.46. lib. 1 elem.falileliquet:porro hicterminus individuum idem fignificat, ac fingulare,&communiquadam deſcriptionedici foleteſſeid,quodeſt indivifum infe, &divifumàquocunquealto;utalibi excu tiendum. VII. Intellectushominispoteſt cognofcere,& cogitare fingularia diverfo modocogitandi , nem pèquadruplici. Primòfeorfumdeunotantummo dòfingulari, utcumdePetrocogito; ſecundòco pulativè, & quiacopulatio eft genus adcollectio nem,&diſtributionem (dehis enim terminis ar borquædamphiloſophica fieripoſſet) copulatio necollectivapoteſtintellectus de ſingularibus co gitaree. g.Petrus ,&Paulusfunt duo. Tertiòdi ſtributive, ſeu copulatione diſtributiva e. g. & Pe trus currit, Paulus ambulat. Quartodisjun &iveper particulam vel expreſsè poſitam inter fingularia cogitata e. g. velPetrus currit , vel Paulus ambulat: omnibus hujusmodimodis fin gularia verè cognoscit &diftin&èintelligitintelle aushominis. VIII Non tamenhoc folum intellectus poteft; ſedpercognitaquomodocunque fingulariaafcen ditadduplicem aliamclaſſemcognitionum:nempè adcognofcendauniverfalia,&particularia:un deomnia : quæ poteft intellectus cognofcere ad tresclaſſes revocantur,fingularia, univerfalia, particularia. IX. Clasfis univerſalium , quæ poffuntcogno ſci, ſubdividitur juxta regulas arboris philofophi cæ induas alias claſſes: inuniverſaliacum figno, Ieu t 12 68 ſeuſyncategoremate, ut omnishomo , nullusbo Differtatio Nona Logico-phyfica &fingulariin fimilipropofitione,Petrusefthomo: mo;&inuniverſaliaindefinita,uthomo,equus&c. qui funttermini communes, & indefinite ſignifi cant,ut nofti exth.44.&45. X. Claſſis particularium etiam fubdividitur in particulariacumfignoparticulari disjunctive ſum pto,&inparticulariacumfignoparticularidisjun Aèſumptodequorumfignorumexplicationedixi th.48.n.19.1.1.elem. XI. Difficultas inpræfentipropofitatotaverſa tur, quoduniverfaleindefinitum,quodeſtſignifi catum,& objectum termini communis mentalis, Teu vocalis indefinite ſumpti:quid namque repræ fentetur, &apprehendatur(namtota quæftio eft circaprimamoperationem intellectus)abintelle Etu, cum perhunc fimplicemmentalem terminum, feu apprehenfionem cogitat ? Quodfitdifcrimen interuniverfaleindefinitum,& univerſalecum figno?eft quidem maximum, namrectè dices, ani malrationaleeſthomo, fedmatè diceres , animal rationale eſtomnishomoLib.2.elem.th.20.Exquo colligitur univerſale cum fignopotius repræfenta re univerfaliter fingularia : hoc eft copulativè, quàmverè&proprie ipfum univerſale,feuhomi nemut ficrepræfentare. Obiternota progreſſum intellectushumani: àfingularibus ſe ſolis, vel ex preſsè faltem cumaliis cognitis afcendit mens no itra adcognofcendauniverfaliterfingularia: abhis rurfus adcognofcendum ipſumproprium, &ge nuinumuniverſale,hoc'eſtobjectumtermini com inunis indefiniteſumpti. XII. Univerſaleperdefinitionemabetymologia dicitur eſſe unumversus multa,exquadefinitio necolligiturperhuncterminumuniverſaleexcita ri cognitionem fimuldealiquouno,ac demultis: adeóque, ſiterminushomoappellari reflexèpoteſt terminus univerſalis, debet fignificare unumquid, &fimuletiammulta: fiveifta multa finttantum posſibilia,vel etiam actu exiſtant. SECTIO II, Conclufio Prima.. Univerſaleinquantumeftobjectum,&fignifica tumterminicommunise.g.homo) abfurdedi ceretureffeunumfeparatumrealiteràmultis,-Seu abomnibusfingularibus:quodunum appel-laripoffit Idea,velexemplar,&illa multafint-velutiveftigia,&imagines illiusunius,feu-idea. Alsohocuniverſaleitaexplicatumattribuitur HPlatoni,utmoxvidebimus;declaraturautem 1 effeunumextramulta:ideanempeabæter noexiſtens extra,&ultraomniafingularia,&in dividuae.g.ſpecieihumanæ ,quæ ideaquotiesho mo gignitur applicetur quafi forma,&figillumin cera, ineaque relinquatimpreſſam ſui imaginem, autveftigium. 1 Probaturconcl. unumextramulta, ſeu ſepara tumrealiter abindividuisnon eft fignificatum hu jus termini communis homo; fed univerſale , de quoquæritur,eſt ſignificatum hujus termini com munis: g.unumextra multa,&c.noneſt univer ſale ,de quo quæritur : probatur ma. fignificatum hujus termini communishomo debet effe tale , ut affirmari posfit,& prædicaridequolibet individuo, 201 fedunumextrainulta noneſthujusmodi,quia de quolibet individuoaffirmarinonpoteſtid,quodeft realiter feparatum ,&distinctumàquolibetindivi duo,uteſtmanifeſtisfimum: namideòfalſa eſt hæc propofitioPaulus estPetrus, quiaPaulus eſt reali terſeparatus àPetro:ergo,&c. Prob. 2. vel illa idea,hoc eft illud unum extra multa eſt aliquid increatum,vel creatum:ſieſt ali quidincreatum eſt ipſeDeus : ſi eſt aliquid crea tumeftaliquodindividuum ,&fingulare: fedne que Deus, neque aliquod fingulare eſt univerſale, dequoquæritur : nam nequeaffirmaripoteft, e.g. Petrus eftDeus: nequePetrus estPaulus , & ta men dicipoteſtPetrus efthomo:g.univerſalis ,de quo quæritur , nempè ſignificatum hujus termini communishomo,noneſtaliquidſeparatumrealiter àfingularibus hominibus. Ob.aliter explicari nonpoteft, quidfituniver fale: nempè unumversus multa, quodfit obje tuin termini communis:g.&c. Refp.exſequen tibus differt. patebit , quopacto ſine abſurdo id ipſumexplicari poffit. Contra 1.Effentiæ rerumdicuntur effeab æter no:fedab æterno nulla funt fingularia: g.effentiæ funtquidunumrealiterſeparatumàfingularibus g. iſtæ funtuniverſale , de quo quæritur. Refp.omi. ma,&ne. mi.Effentiæ rerumposfibilesnihilaliud funt quamipfa fingularia poſſibilia : ficuti eſſentiæ exiſtentes funtipfa fingularia exiſtentia : nec ſunt quidunum,fedquidplura, &plurima , &ideò exprimuntur num.pluralieſſentiæ rerum. Contra 2. Obje&um hujus termini communis homononeſtaliquid fingulare: g. eftaliquid ſepa ratum àfingularibus. Refp. 1.retorquendoantec. jamenimilludobjectumnon effet idea, quæ con vincitur effe aliquid fingulare ex probatione ſe cundaconclufionis. Refp. 2.dift. antec.noneſtaliquidfingulare fin gulariter repræfentatumconc. antec.univerſaliter, &abſtracte confideratumne,antec.&confeq. CONCLUSIO II. Platoni nunquam in mentemvenit hujusmodi univerfale:quodeffet unumextramulta,nec- admifit ideasfeparatas àmentedivina, &à : ScientiaDei. (Vicunque operatur cum ratione, hoceftra. tionabiliter , dicitur operari ex idea : nempè concipitpriùs mente idipfum,quod opere moliri vult: ita Pictor : itaquilibetArtifex: ita quicun que homo ſapienter agit: cùm itaque de DEO fentiendumfit ſapientisfimè; ideòdiciturinmente ipfius divina ideas ſemperexifterererumomnium, quæDeus creavit,velcrearepoteft. Hocaffeve ravit Plato,nectamen dixit has ideas divinas eſſe univerſale; fumpto univerſalipro objecto termini communis. Prob. concl. exPlatone ipſo,quiinParmenide fic ait: Admirabileeffetfermo illius,quiideastol leret, quoniamDeumcognitioneprivaret :& in Hippia: Illum, qui dicitur δημιεργός ( hoc est Mundi artifex) certarationeagere,&dumho. minem,velequumproducithabereinfeipfoeorum ſpecies,fenideas : g. Plato nomineidearumnil 1 aliud DeVaiverfali Ideali. < aliudintelligit , nifimentemdivinamcognofcen temcreaturas,quaspoteſtproducere.-69 Deus:g. ideainquantumeſtidem,&c.Patetenim, Addoteftimonium ſapientissimorum virorum proPlatoneita intelligendoſtantium : DivumAu guftinuminprimis lib.3. retrac. cap.3.&alibipas fim: prætereaPlatonicosomnesPhilophos,quos cæteris omnibusDivus Auguftinusmerito ſeante poneredicitlib. 8. deCivitateDei: quorumomni umunamſententiamMarfiliusFicinuseſſeteſtatur: Platonicinunquam voluerunt ideasabintellectu divinofeparatas, DicesAriftoteleminoppofitumſtare. Refp. ex pluribus, quæpoſſemreponerehocunum ajo:A riftotelemnullis inlocis oppofitumejus , quod in hacconcl. defendo,dixiffe: fedpotius ejusdicta adſequentemſpectare. CONCLUSIO III. IdeeinquantumJuntidemcummentedivina, nonfunt objectum, autfignificatum termini PR communis. obatur:obje&umterminicommunisaffirma tur,& prædicaturdequolibetfingulari,utcùn e. g.diciturPetrus esthomo : ſed affirmari nonpoteſt,aut prædicaride quolibetfingulariid, quodeſt idemcum mentedivina,hoceſtipſeinet quodnequeexemplar,aut ideaartificialis reſidens e.g. inmentePictoris,dum imaginempingit,po teſtaffirmarideipſa imagine externa,&dici hæc imagoeftidea. Notabis vero ideasdivinas modo ſuperiori ex plicatas nondiciquidem poſſe univerfales inco Tenfu , quem ufurpamus inpræſeatiDiffert., ubi loquimurdeuniverſali ineſſendo,&univerſali,in prædicando:hoceftde eo, quod eſt , & dicitur (nempè prædicatur) unum,&plura:c. . homo, eſt univerſale in eſſendo in quantum inomnibus fingularibus hominibus confideraripoteſt , &re periri ſignificatumhujus termini : homo , &rursus deomnibus fingularibus hominibus affirmari po teſt &prædicariilludipſum ſignificatum: cæterum ideasipſasdivinas alio ex capite dici poſſe univer ſales advertes , nempèuniverſales in cauſando; quod eſt idem acdicere ,eſſe cauſas univerſales. Illa enim eft caufa univerſalis , feu univerfalis in cauſando, quæplures,&plurimos effectuspoteſt producere:itaexideahominisinmentedivinare ſidente exemplariter,&idealiteromnes homines producti funt,&producentur: atque hac diftin &ioneuniverſaliuminutiles &pluresaltercationes demerisvocibusàveterumquibusdamobfcurèdi tisfacilè ſubmoventur. DISSERTATIO X. : Peroccafionemtermini communis , ejuſque ſignifi cati declarandi deprehenfum eft , quod intelle Etushumanushabetvimcognofcendiidemobje Etum,ſeueandemrempermodumpluriumobje : " Etorum,&rursusvim habet cognofcendi objecta plura per modum unius : unde pluravocabula metaphorice applicata funt ſignificandis cogita tionibus noftris , quæ propriè res duntaxat à parte rei exiſtentes ſignificabant, ut exponitur in præfentia. Oſtquam àPhilofophiscognitum eſt, fignificatum termini communis eſſe nonpoffequidunum extra multa, &feparatumrealiteràmultis:nempe ideas illas,de quibus fuperiùs; ſta tuêre fignificatum illudpoſſeeſſe idem, ac fignifi catum hujus termini complexi omnis homo,de quoDiffert, antec. letu.n.9. nempèomnesom ninòhominesfingulares,fedperdiverſummodum cognofcendi cognitos,&apprehenfos dumfunt objectum hujus termini communis , & fimplicis homo , acquando objectum funt hujus alterius complexi, omnishomo : adeóquenihilaliud eſſe univerfale, quamipſas res fingulares modoquo dammirabili cognitas , quo permodumunius in numeracognofcuntur. Indequodammodòrevea lata-O 70 fataeſtintellectus humani prærogativacognofcen Differtatio DecimaLogico-phyſica di plura per modum unius , itemque exparitate rationis & posfibilitatis , cognofcendi unum, & idemper modumplurium,& multorum: tametfi intellectus ita cognofcendo non erret , fed cum veritate,&cum conformitate adobjectade obje &iscogitet. SECTIO PRIMA. Terminiquidem tranſcendentales,cumfuisde rivatisfenfuproprioexplicantur. DEterminotranſcendentalidixith.35.1.1.Ele. fimiles terminos explicandos fufcipio , qui nemperebusomnibus accomodaripoffunt, &indèdicunturtranſcendentales:ſuntautem:Res, Realitas,Ens,Entitas,Formalitas,Unum,Unitas, Idem,Identitas,Distinctum,Distinctio. I. Res,ſeuEns,vocaturquidquidexiſtit,velpo teſt exiſtere in rerumnatura,&hancpropriamfi gnificationem illorumterminorumefledico,reli quæveròfuntimpropriæ,&accommodatitiæ. II. Realitas eſtderivatum tanquamàprimitivo àvocabuloRes,&fignificatomninoidem,acejus primitivum,licèt mododiverſo : nempèpermo dumabſtracti,&formæ,cùmResſignificetpermo dumconcretiſubſtantivi,&juxtath.49.1.1. Elem. explicari posfithabensrealitatem. III. Entitas idemfignificat,acRealitas: nempè permodumabſtractiidipſum,quodfignificatter minusconcretusEns. IV. Formalitas ,&formalitatesdicuntur illæ veritates ,quas intelle&us cognofcitcummodoſe cundùm unamconfiderationem, modoſecundum aliamcogitat deuna , eademquere, v.g. Petrus ſecundum iſtam confiderationem cogitatus,quod fit fimilis in ſentiendo , videndo , &c. leoni , & equo,&c. dicitur verè, quod fit animal:entibi unaformalitasnempèuna veritas. Rursusfecun dùmaliam confiderationemidem Petrus inquan tum poteſt diſcurrere, & ratiocinaridiciturverè, quodfit Rationalis:fecundum aliam inquantum poteſt ridere dicitur Rifibilis : ſecundùm aliam in quantumpoteft mori dicitur mortalis ,rurfusque ſecundùm aliam in quantum eſtunus homo, & noneſtplureshominesdiciturfingularis,ſeuin dividuum,&c. omnesiſtas,& fimiles vocafor malitates Petri , idemque intelligas de cæteris re bus, quæfuntinMundo,auteffepoffunt: inuna quaque enimre ,& realitate confiderari poffunt plures formalitates , ut ex fuperiori exemplo conftat. V. Unumquidfignificet difficilius eſt explica re, quamfcire: omnibusenim hominibusclariffi mumeſt ſfignificatum hujus termini unum , vel unus. Itaque eſſeunumeſtnoneffeplura ejusdem denominationis , &appellationis adequate,& omnimoda,necpoſſenumerarifecundùmeandem denominationem : c. g. Petrus eſt unusPetrus; quianonpoteſt dividi in duos , vel tres Petros, videlicet in duas , vel tres res , quæ denominen tur,&appellentur eadem denominatione omni moda,&eodemnomine Petrus : hinc fit , quod Petrusdicitur eſſe unus numericè , hocest,quod inpluresPetrosdividi itanon poteſt,utfaciatnu merumpluriumrerum , quæ codem omnimodè nominePetru appellentur : porrò additur illud ſyncategoremaauaquatum&omnimodum,neſta timtricemurquodlignum bipalmareposfit dividi induoligna,ſeupartes ligni:vides enimnonpoffe dividi in duo ligna bipalmariahoc eſtejusdem om ninoappellationis,utilludunumtotumlignum.Ca terumhoc totumquoad intelligentiam termini u numſatisdocetGrammatica ,excujusregulisha bes, quodunus,a, meſtnomenadjectivum,&ca retplurali : quia eſt adjectivum; indefit,quod con jungendus ſemper eftcumſubſtantivo, faltemim plicitoin neutrounumjuxtadictatheſi 48. n.6. lib. 1.elem. audito ergò adjectivounus,vel unumita timquærendumeſt deejusſubſtantivo , quod cum reſciverisv. qunus homo,anuslapu&c.ſtatimin telliges, quidfignificetilludunus,& quidfuperad datfignificatoterminiillius homo, lapis&c. nempè ſignificat non effeplures homines , non multiplex homo,nonduplex, non triplex,cumdiciturunus homo:quodipfumcomprobaturex eo , quod in propria fignificatione nomen unus caret plurali, necdices unihomines, unoshominespropriè lo quendo,nempèquiaunum effeeſtidem,acnoneife plura ,necpoſlenumerari. VI. Unitas eſtderivatumàprimitivo unum ,& fignificat idem, ac fuumprimitivuın , ſed diverſo modoſcilicetper modumabſtracti,ut num.2. dice bamde realitate. Explicatur autem fatisclarèuni tascumdicitur : eſtformalitas illa,ratione cujus res unanumericedenominaturunanumerice. VII. ldemnomen eſt, quod claritate laborat ſuâ ,perindeacnomenunum, intantum,utaper tiusexplicaridifficileposfit : quid enimamplius ca piesſidixero,eſſe idem est remeſſeid:fumcum feipfa,veleſſeidem est remeſſeidquodest ?faci lius , & felicius ex folo vocabulo idem , eadem, idem,quam exilla circumlocutione ejusdemvo cabuli fignificationem intelligis. Interim ſpeculare hæcſynonimacandor.albedo.velhæcalia, apis.fa xum:petenti quot resduo hæc vocabula fignifi cent? Itatim reſpondes fignificare idem , hoc eſt unam,eamdemquerem,nonverò fignificareduas res,quarum unafit ab alia diſtincta , ſicuti hi termi nifaxum,&arbornonſignificantidem: quiares duasverè interſediftinctas ſignificant: entibiquid fiteffeidem , hoceſt eſſe indiſtinctum (quod eſt idem,) Sæpècopulantur inloquendo hi termini: unum&idem:quia illorum ſignificatio omnibus rebus accommodaripoteft aliquopacto. VIII. Identitas eſtderivatumà primitivo idem, ejusdemqueeſt ſignificationis : ſeddiverſo modo, nempèpermodumabſtra&i juxtadicta num. 2.& 6. &explicaripoteſt: identitas eft formalitas ra tionecujusid,quodeſtidem, eſt idipfum cum ſe ipſo. Adverteshaspropofitiones: Petrus eftidem fecum: Petrus est ipse: daturidentitas Petri cum feipfo;explicarifaciliùs&clariùs perhancpropo ſitionem Petrus non eſtdiſtinctus àfe ipfo: nota bis etiamaliaderivataabeodemprimitivoidemſci licet identificare, identificatum , identificabile: hoceſtproprièloquendo facere eſſe idem,poſſe fieri idem , effefactumidem ,qui termini nifi me taphorice , &improprièuſurpentur ; funt falfisfi miſenſus: quodenimreipſanoneſtidem; fed eſt verèdiſtinctum ab alio, nullo modo fieri poteſt, utevadat idem cum illoalio: inſenſu verometa :: pho Demodocognofcendiplura &c. phorico vocabula illa ufurpantur ad cogitationes noftras explicandas. IX. Diftinctum, ſeudiſtinctam eſſeunamrem enimunitas(quæfoletànonnullis appellariunitas 7 fumilitudinis ) nil aliudeft,quàm illaformalitas, ra abalia fignificatid, quod notissimumeſt, nempè unamremnoneffealiamſeuremunamnoneffeid, quodreveranoneft. X. Distinctio derivatum eſtnomenàprimitivo diſtinctum, idemque fignificat; fedper modumab tracti ,ut num.8. deidentitatedicebam : explica tur autemhocpacto: distinctioestformalitas,ra tione cujusresnon est id , quod reveranon est: porrò duplex eſt clasſis diſtinctionum (utraque realis,)aliadicitur distinctiopoſitiva; alianegati va:prima interceditinterduas resde factocoexi ſtentes : utraque enim diftinctione poſitiva ab alia diftinguitur : fecunda interceditinterremexiſten tem,&aliam nonexiftentem : primadicitur di ſtinguidiſtinctionenegativaabalia,necaliud figni ficat terminus illenegativa , quamnonexiftere rem àquares exiſtensdiftinguitur. XI. Res&realitas:unum,&unitas:idem,& idemtitas:distinctum,&distinctio inproprio,& primigenio fignificato plura funtvocabuladiverſo imodofignificantiaunain ſolam,&eandemrem& cuilibet rei exiſtenti,velpotenti exiſterecum veri tate accommodari poffunt. Quia verò prædicta vocabulaàPhiloſophisſæpèufurpanturimpropriè, &metaphorice;idcircoadtollendas æquivocatio nes, quotiescunque illisutivisinproprio &primi geniofignificatoillis adjungeshoc ſyncategorema realisvelrealiter,&dicesunitasrealis,unumre aliter identitasrealis&c. SECTIO 11. Superiores termini fecundum impropriam , & metaphoricam illorum fignificationem expli cantur. PR imò. Ensrationis,feuresrationisnonſigni ficatremaliquam,quæverafit res,ſcilicet exi ſtens , velpotens exiſterein rerumnatura,& parterei : hoc eſtindependenter àreflexionibus& ponderationibus noſtri intellectus ; ſed ſignificat denominationes quasdam confequentes diverfos modos cogitandi , quæque idem funt, ac objecta ſecundæ intentionis,de quibus th.44. lib. 1,elem. ex.g. cumdePetro cogito; quia poteſt affirmari, quodPetrus eft cogitatus,feu cognitus àme;inde confidero veluti objectumhoc,quodeſtPetrusco gnitus: hocconcretumdicitur ens rationis,feu enslogicum,quodidemeſt,&communiusappel lari folet denominatio extrinfeca , &concretuin extrinfecum:quodinſumına nilaliud, quàmquod proferaturpasfivè , &perparticipium pasſivum ubipasfio nulla eſtvera &propria; cum dicitur Petruscognitus;licet fitvera & propria actio per quamverèdicitur intellectus cognofcens Petrum, quæ eft vera denominatio intrinfeca, &concre tum intrinfecum : non minus quam hujusmodifit paries albus , ignis calefaciens &c, cave itaque ſemperqueretineeſſeſynonimoshosterminos: eſt denominatioextrinfeca,hacdenominationonda turàparterei, II. Unumformale,&unitasformaliseſtimpro pria unitas, & latiuspatet , quam unitas numeri ca,ſuperius expofitaſectione 1.num. 6. præſens tionecujusaliquideftitaunumquidin aliquade nominatione,utdividinonpoffit inpluraomnino diffimilia interfe:e.g.collectio hominumeſtuna unitate formali : quiaeſtunumquid quod dividi nonpoteſtniſi inplura inter ſeſimilia , nempèin homines fingulares fimiles inter ſe quoad omnia prædicataeſſentialia; Itaetiamcolle&io omniuma nimaliumeſt unumquid,quoddividinonpoteftnifi in pluraſimilia, nempè in fingularia animalia inter ſe ſimilia quoad prædicatum effentiale genericum. Econverſo ſifingas hanc collectionem: collectio neminquamarboris,angeli,faxi, albedinis,chi mera&c. Hæccollectiononeſtunumquid unitate formali,quiapoteſt , velſi poteſt(namhocpoſtu lo)dividiinplura omnino disfimilia inomnipræ. dicato,ſeuformalitate reali faltem&vera: ideo queadunum fimilitudinis, feu unum formale iſta collectio non pertinet. Simili de cauſa in Petro eſthæc quoque unitasformalis: quiafinonpoteft dividi inplures Petros ,nec etiam poteſt dividi inplurafive illa fintomnino disfimilia five fini lia invicem aliquo pacto : quæ plura fint totidem Petri : unde definitio unitatis formalisinPetro e flam&omnialiouno numericè verificatur. Unitas porrò formalis ſuperius expofita, licet fitimpro priaquædam unitas , ſi comparetur cum unitate, dequa ſect. 1. num.6. Lihilominus fiabſolutècon fideretureſtſatispropria: tumquiatameſtimpoffi bile dividere Petrum induosPetros ; quàmcolle &ionemhominuminduoex.g.individuaomninò invicemdisfimilia : namomnes erunt homines,hoc eſt invicem fimiles : tum quianon pendet hujus modiunitas à noftris cogitationibus : ideoquedici folet, quodexistatinrebusanteoperationem in tellectus: namficutidaturcollectiohominum(da tur inquam, velactualiter , vel poſſibiliter) ante operationem intellectus,hoc eftetiamfinemoco gitetdehujusmodicollectione; ita etiamante ope rationem intellectus datur fimilitudo omniumho minuminterſe,atque ita tandemdatur unitasfor malis omniumhominum. Notabisobiter unita temiſtam formalem ſolereappellari àſcholaſticis univerſalefundamentale. III. Unitasrationis,feu intentionalis , eſtme taphoricaufurpatiohujusterminiunitas, fimiliter acufurpaturterminusens,&entitas , cumdicitur ensrationis,vel entitas rationis : fignificat autem cognitioneın, quæ talis proprietatisfit , &talem habeat modumtendendi,ſeucognofcendi;ut co gnoſcat plura ( quæ cæteroquin funt unum quid unitate formali,de quanum.2)permodumunius, quafi effent unum numericèjuxta explicationem datam fect.1. num. 5. & inpluramultiplicari ,& dividi nonpoffet,licetreveranonitafit:quia reve railla , quæ cognofcuntur per talem cognitionem funtplura: quiatamen illa cognitionondifcernit interilla plura unum ab alio ; indè appellatur uni tasrationis: e.g. cognitio, ſeu terminus mentalis homoita cogitatdehomine utfic; utdePaulo,in quantumdiftinguituràPetro,&ita decæteris ni hil cogitet , ſaltem expreſsè; inde nomenclatura metaphoricâterminusillediciturunitas mentalis, velintentionalis,velrationis,quodidemeft;qua fi ita adunetin ſua repræfentatione omneshomi nes, / 72 nes, licètinnumeros,utnoncognofcat effeplures autplurimos; fedperinde ſe habeat repræfentati Differtatio DecimaLogico-phyfica nu.5.&diſiert.5.ob.ult.:cumhoctamendifcrimi vè,ac fieffet unushomo unitate numerica obje Aum illius termini mentalis , qui dicitur homo: advertes quod hac cognitione,&perhanccogni tionemjuxta plurimorumfententiamdicitur con ſtitui tanquam concretumextrinfecum hoc quod eſtuniverfaleformale. IV. Univerfalitas rationis eſt idem , acunitas rationis , de qua numero antecedenti,nempe co gnitiocognofcens plura permodumunius, aqua cognitione objectum cognitumdenominaturuni verfaleformale, quod eftidem, ac unumunitate rationis , & mentali : quæ denominatio pertinet adclaſſem generalem denominationis extrinfecæ cognitum,de quanum. I. nam fiex illotermino cognitum arborphilofophica conficeretur , fub dividendo claſſes ex clatibus , adunam claffem arboris illius pertineretuniverſaleformale,hoc eſt cognitumcogntione, quædicituruniverfalitas ra tionis. V.Identitasrationis,velmentalis eft cognitio talis proprietatis , ratione cujus rescognita deno minaturindiſtinctaratione,hoc eltquanondiftin guitur diftin&ione rationis , de qua distinctione moxdicam :v.g, animaleſtanimalinterprædica tum,&fubje&umdaturidentitas, &indistinctio ra tionis,nempènondaturdiftinctio rationis. VI. Diftinctiorationis eft metaphoricaufurpa tio termini distinctio , &explicari poteft, quod nempefit cognitioexpreſsè cognofcens objectum AD ne,quodſubjectum hujus concretiplura funt om nes partes , ſeu omnia fingularia fimul, &collecti vè ſumpta ; non autem hoc neceffe eft quoad illa concreta,æqualitas,conforinitas, utexlocis citatis patere poteit. Sed pluralitas rationis in fenfu fuo accommodatitio,& metaphorico fignificatoppo fitum ejus, quod fignificat unitas rationis , de qua num. 4.fcilicet deſignat cognitiones, quæ cogno ſcant objectum unum realiter,&numericè permo dumplurium: iſtaveropluralitas rationis femper comitaturdistinctionemrationispoſitivam: datur enimdiftinctiorationis pofitiva, &negativa, ficuti daturdiftinctio realispoſitiva,& negativa, de qua fect. 1. nu. 10. VIII. Semper : autferè ſemper(quodaddo ad tollendastricas)cognitio illa, quæ eſtunitas ratio nis ,eſt etiam diftinctiorationis , & viciffim; quia, dumcognofcunturplura per modum unius fingu la ex illis pluribus cognofcuntur fecundum unam formalitatem exprefsè ( nempè ſecundùm illam formalitatem, inqua fibi funt illaplurainvicemfi milia ) & non fecundum aliam formalitatem ex preßè,nempè ſecundam illam,in qua fibifunt illa plurainvicem diffimilia ,ut cognitio ſeu unitasra tionis,quæ cognofcit animalutfic. SECTIΟ ΙΙΙ. Claſſes varia distinctionum rationis exponuntur cumnonnullis alius terminis ad distinctionem rationis pertinentibus. eſſe id,quodeft; fednon exprefsè cognofcens I. quidquid objectum (ipfius cognitionis)realitereft ſecundum efle fuum,quod objectum habet in fe ipfo. Propterformalitates,dequibus ſectioneante cedenti num. 4. incepti ſunt ufurpari metapho ricè hi termini distinctum, distinctio , distingui, tres claſſes revocantur omnes appre henfiones , quaspoffumusin hacvitana bere de una,eademq;re: ficuti ad totidem claffes revocantur nomina,quibuspoffumus unam, eandemqueremfignificare. Prima clafis, utcon tinet nomina ,feu terminos ſynonimos propriè cum fuis derivatis(licet deinde aliquatenusetiam adrealitates , de quibusloco cit. num. 2. iidemter mini metaphorici accommodati fint,utpatebitſe Etione ſequenti) perinde quaſi cogitare ,& co gnofcere unam , eandemque rem , ſeu objectum modo ſecundum unam confiderationem , modo ſecundùm aliam,effet illam unam, & eandemrem, &objectum diftinguerein plures, nonpropria,& tales,qui licet fint fono diverfi; idem tamen,& eodem modo fignificant, ut enfis ,&gladius : ita etiamcontinet cogitationes prædictis terminis re ſpondentes , quæ proindè cogitationes ſynonimæ dicipoflent,vel illæ in aliquo fint diſſimiles inter ſe,utittanomina, enfis,&gladius, velfolo numero diftinguantur , ficuti unum individuum ab alio. Claffis fecunda continet terminos mentales, five reali diſtinctione,de quaſect.antecedentinum.10. (etenim hoceffetimpoffibile,) ſedmetaphoricâ quadam ,&mentali diftinctione. Itaque diſtinctio rationis (quæ dicitur etiam àquibusdam diftinctio formalis, nil aliud eft, quàm quædam inadæqua tacognitio(hoceftnonæquansveladæquans co gnoſcendototum idquod cognofci poffetab ho minede objecto propofito)quæ expreſsècogno fcit,&clarè remunam fecundùmunamformalita tem, quin expreſsè ,&clarè cognofcat ſecundum aliam formalitatem. VII. Pluralitasrationis ,ſeumultitudo, &mul tiplicitas rationis eft metaphorica ufurpatio ter minorum illorumpluralitas &c. nam proprièlo quendopluralitas realis , ſeu multitudo realis eſt collectio plurium, quæ fint inter ſe realiter diſtin Eta,itautdenominenturplurarealiter,ſeu multa re aliter ab ipfa collectioneplurium,quæ permodum formæ denominat fingula illa plura fimulſumpta effeverèplura codeinprorfus modo, quode con formitate,&æqualitate diximus differt. 2. fect. Is vocales,quorum unus clarius,&explicatius fignifi catidipfumquodalterobfcurius &confufius figni ficat; e. g.hic terminus complexus animalratio naleidemfignificat, ac terminushomo , clariùs ta menille,quamifte. Claffis tertia continet terminos quorumunusnon folum clariùs , quod alter ob ſcurius fignificat : verum unus quoque terminus plures veritates de unare , feu de objetodocet, quamalterterminus : e. g. hic terminus animal rationale plus dicit, & docet dehomine,quam hic folitarius terminus rationale : nam ex illo primo termino complexo diſco,quod homopoſſit vide re, audire, tangere, ambulare,&infuper cogitare, &diſcurrere: ex alio verò pofteriore termino tan tummodòdiſco , quodhomopoffit cogitare , & difcurrere. II. Omnes cogitationes ad ſecundam claſſem prædictam pertinentes nomine reflexo,&ineta phoricoappellaturdistinctiones rationis ratioci nantis ,&finefundamentoinre , hoc eft cogi tationes (feu terminimentales , quod idem eſt,) qaæ Demodocognofcendiplura. quæintantummerenturnomendiftinctionis,etiam metaphoricum;inquantumunacognitioclariusid 73 nem fignificant ; ita ferèomnia nomina,velali ipſuinrepræfentat,quod altera:cæterumquantum unadocetderecognita;tantumdocet&altera. III. Cogitationes,feuterminimentalespertinen tesadtertiamclaffempofitamnum. 1.nominere flexoappellanturdiftinctionesrationis ratiocina ta,&cumfundamentoinre,hoceftcogitationes, quarumunapluresveritatesdocetdeuno,codem queobjecto,quam alteracogitatio: velſaltemdi verſamveritatemunacogitatio docet abeaverita te,quamalteradocet:utcognitio,quâcogitoani. mal,&cognitio,quâcogitorationale. quod paffivam , vel aliquodactivum fignificant, hoceſtvelaliquamcaufam,velaliquem effectum (latisfimè fumendo tùmcauſam,tum effectum:) terminusanimalfignificatprincipium,ſeupoten tiam,feucauſamſentiendi:terminusrationalefi gnificat principium diſcurrendi ; undeaudito illo terminoexcitaturduarumrerum cognitio,nempè effectus &caufæ,utdixideterminoPater,atq;ita dereliquis terminis: namut breviter dicam , vel aliquamvirtutem productivam,vel aliquampro portionem,velaliquamfimilitudinem,velaliquam correſpondentiam, velaliquam comparabilitatem 1.V. Formalitates folæ (dequibus dixi ſect.r. num.4.)cognofcunturperiſtasultimasdiſtinctio nesrationisratiocinatæ:hoceſtunafaltemex co gitationibus interſe reſpondentibus , quæ dicun turdistinctiones rationis ratiocinata, debet re præfentare formalitatem objecti cogniti ,nonve ròutraquecognitiorepræfentaredebettotamrea litatem(dequadixifect.1.n. 2.)ejusdemobjecti: contraverocogitationes:quædicunturdiſtinctio nesrationis ratiocinantis: utræqueenim repræſen tarepoffunttotamrealitatemobjecti:ut homo,& animalrationale... V.Omnesterminivocales,autferèomnes,etiam fi fimplicesfint, licetvideantur unam tantummodo rem fignificare , reverà tamenres duas ſaltem in ter ſerealiter diſtinctas fignificant: idemquedico defimpliciapprehenfione,ſeuterminomentali:ra-- tioeft:quia omnes ferè termini funt relativi,non abſoluti:(determinorelativodixi th.48. lib.1.E lem.)terminus autem relativusresduas fignificat, licetprounatantum ſubſtituatur, &fupponatur juxtaintelligentiam ſuppoſitionis tùmactivæ,tùm paffivæ, dequath.20.lib. 1. elem. e. g. terminus Paterfignificat,&cogitationem excitatin audien tenonfolumPatris; fedetiamFilii: impoffibile e nim eftcogitaredePatre , nifi fimul cogitetur de filiojuxtaprimumprincipium: relativafuntfimul natura , &cognitione : quod igitur dicimus de hisduobus terminis Pater;& Lilius, dicendum eſtdeomnibus aliisterminis,ſeunominibus, idem quedeapprehenfionibus ,feu terminis mentalibus refpondentibus: namficuti dixith. 26.lib. 1.elem. quodomniaverbaadjectiva pasfionem,autactio ſemper deprehendesinquolibetterminofignifica tivo,adeoqueilledeſignataliquam correlationem duarum reruminterſe. VI. Diſcrimeninterduasillas res , quas fignifi catquilibet terminus in eoconfiftit,quodpro unâ reterminus ille ſupponatur,&fubſtituatur: aliam veròremtantummodòfignificet:terminusanimal ſupponitur, &fubftituiturpro causâ,&principio fenfationis, puta auditionis, viſionis&c. fenfatio nemverotantummodò fignificat: id,quodfignifi cattantummodòquilibetterminusappellaturrefle xèobliquum,connotatum,respectus,specificati vumextrinfecum,&terminusconnotatus: Id, pro quo fupponitur quilibet terminus reflexe ap pellaturrectum:id.quodvenitinrecto,principale fignificatum&c,hujustermini Paterrectumeſt il lehomo,quideſtPater:obliquumveròconnotatum c. eſtillehomo ,quidiciturFilius. VII.Exrectaintelligentiarecti &obliquiexpo fitâ explicanturfacillimèdiftin&tiones rationis ra tiocinatæ , feu cumfundamento inre, de quibus num.3. nimirum, quandouna entitas,ſeuresper plures terminos relativospoteſtappellari;id,quod venit inobliquo in uno terminorelativo , dicitur fundamentuminre,nimirum,utres,quævenit in recto expreſsè cognofcatur fecundum unam for malitatem,quinexpreßècognofcatur ſecundum aliam. Animaleſt terminusrelativus ,cum igitur cognofcohominem,&hominemnominoperhunc terminumanimal; inobliquovenit ſenſatio , quæ eſtfundamentuminre,unde illa cognitio, feu ter minus mentalisanimal dicaturdiftinctiorationis ratiocinatæ. DISSERTATIO XI. ct Unitas formalis , & fimilitudinis fatis fuperque eftad ٠٦ refellendum univerſalePfeudoplatonicum,&ad asfignandum objectumſcientiarum. Uæhactenus diſſertavimus extra con troverfiam funtpofita,& ideò utilis : Aum,quodeſtunum,&idemàparterei,&quafi fima, quia certa,certoqueindicantia remdigniſſima ſcitu,nempèmodum, quointellectus inhac vitamortalide rebus cogitat , quafi dividendo mentaliter obje uniendo,&identificandomentaliter objecta, quæ funt plura,&diſtinctaàparterei. Nontamenhic reftitit curiofitas Philofophorum;ſedulteriuspro greſſa examinavit , quo nam pacto ſalva veritate fupradi&i modicognofcendi contingerent, vide K tur R. P. ProlomæiPhiloſophia. 74 turenimerrare,quiunum,& idem cognofcit tan DiffertatioUndecimaLogico-phyfica quamduo,&qui deduobuscogitat,velpluribus tanquamdeuno,&eodem: ſedhujus dificultatis refolutiototaconcluditur in illaparticula veluti, aut fimilialia: nonenimerrat,quiunam rem co gnofcitvelutiduasres,autpermodumduarumre rum:namfiilludvelutirectè intelligatur;nilaliud deſignat,quamfacultatemquandam noſtri intelle Etus cogitandi de rebus minutatim , & quafiper plex?& fimultiplex, quomodounum? Uthæcdi Icordia componatur,veloportetimproprièintelli gereterminumunum vel improprièterminum , multiplex. Inpræſentidiffertationeexaininandum utrumillumterminumunumſufficiatita impropri are,hoceftimproprieintelligere,ut fignificetunum unitateformali,dequadiff.10. ſect.2.n.2. VI. Diftinguunt Peripatetici univerſale fuum velutiinduasclaſſesinuniverfale ineſſendo, &u partes: non quodrevera dum intellectus itaco niverfaleinpredicando, ſeujudicando, quodni gnofcit,cognofcateffeduo,quæverèfuntunum, hilaliudeft,quam ſecundum diverſas confidera aut viciffim; fedpropter fimilitudinem quandam cogitationum illarum, quæplures funt& tamen tiones unam,eandemqueformalitatem (namuni verſale eftaliquaformalitas ) confiderare: ficonfi omnesfuntdeeodem objecto, cumcogitationibus deroquod fignificatumhujus termini bomo,quod illis quæplures ſunt, &depluribus objectis reali eit ipſumuniverſale , reperiturin multis immo in ter diftin&isfunt: nondisfimili pacto quononer ramus, cumAngelos velutijuvenesalatosappre pluribus , hoc eitomnibus hominibus,dicitur, il ludfignificatum univerſaleineſſendo,quia eft in hendimus,erraturi profecto ,ſiAngelos effe reve rajuvenes alatosjudicaremus. Indedefluxitvel plurimis: fiveroconſidero,quod de Petro , da Paulo ,& cæteris hominibuspoteftilludipfum fi uti proverbium philofophicum per modum no Strumconcipiendi,aut cognofcendi res itaseba gnificatum termini homo prædicari , feu affirmari in propofitione vocali ,vel mentali ; diciturillud bet,velnonitafehabet. Nonquodresipſa,uteſt ſignificatum univerſale in prædicando, feu præ inſe,&àparterei diverfos illos habeat modos ſe: dicabile,quod idemeſt : attendead mysteriaho habendi; ſed ſimilitudinarièitade illacogitamus: rum vocabulorum,quæ ignorantibusmultam ob aliter enim nonpoffumus. Verumenimvero,ne ſcuritatempotius grainmaticalem , quamphiloſo que inprædicta explicatione, &particula veluti quievitfubtilitasſapientum:deilloenim ipſomodo phicampariunt. 0 cogitandidiverfimode res easdem cæpit ſpeculari, &quomodo ifte modus declarandus effet difce ptavit : occafionemdeditAriftoteles, utex le .... quentibuspatet. SECTIO PRIMA. Explicationes,&postulata adrempreſentem. Π... SECTIO II. Conclufio. Unitasformalis,dequadiffert. 10 feet.2 n.2., "unumformate ab illa unitate denominatum 1 Sufficienterdiftingu turabuniverfalılicali& eftfufficiens objeétumfcientiarum. I. ! 1 Riftoteles in co totus eft,ut refellat uni A verſale Pſeudoplatonicum,quod etiam di citur univerfale ideale, quod abeodem Ariftotele defcribitur lib. 1. Pofteriorum cap.XI. Effe unumquidprater, &ultra muita , hocest ſeparatum realiter àmultis,dequo differt.9.fect.2. differuimus. : 11. Ariftoteles idem loco citato,&alibiconclu dit,univerſaleneceffariumeſſe,hoc eftneceffarium effe,utexplicentur objecta terminorum.commu-, niumfineabfurdo,adhocut fint possibiles , & exi-, ſtantſcientiæhumanæ: etenim ſcientia humanaeſt de univerſalibus, ut explicavi differ.6.fect.1.1.1. III. Adhosduos finesdeuniverfalibuslocutus eſt Ariftoteles,&tantùmde illis difputavit ; quan tùmfatis erat, utrepudiareturuniverſaleideale;& aſſignareturobjectum ſcientiarum. : IV. VerbaAriftotelis, quibus loquitur deuni verſali lib. 1. Poſterior.cap.x1.funt : Oportetigitur aliquidunum, &idem inpluribus effenonaqus vocè, nempè oportetadhoc,utposfintdarifcien tiæ,&utexcludatur univerſaleideale, quodeſt u num extramulta. Notabis illudaliquid unum: deſignat enim quomodocunque unum ,nonpro priè,&rigoroseunumeſſeillud,dequoibiloqui turAriftoteles. Vio Peripatetici ex verbis prædictis Ariftotelis, itadefiniuntuniverſaleAriftotelicuin;nempèquod fitunuminmultis realiter multiplicatun , quæ verba,ſirigorosèacciperentur,videnturſignificare aliquidnon minus repugnans,quamrepugnetuni verſaleideale : fi enim eſtunum quomodo multi K Rob. conclufionis primapars. Unitasfornalis conttituitit per modum concreti; e.g.exomni bushominibus (idemq;dico de omni aliacol lectione pertinente ad arboremphilofophicam ) aliquid unum, quodrealiternon eſtſeparatumab ipfis omnibus hominibus : fed aliquidunumquod realiter nonest ſeparatuinab omnious hominibus fufficienter diftinguitur ab univerfali ideali , học eftad aliquo uno ,quod realiter eit feparatum ab omnious hominibus: g. unitas formalis,& unum abeadenominatumfufficienterdiftinguiturabuni verſali ideali. Majorpatetexdiffert. anteced. loco citato in concluf.unitas enimformalis est collectio omniumhominum, eodem pacto, quoconformi tas,aqualitas,fimilitudo eſtcollectio illarum par tium,quæ denominantur conformes, æquales &c. utidicebamdiflert.5.adobjectionemultimam: fed collectio omnium hominumnoneft realiter ſepa rata ab omnibus hominibus , uteſt evidens : ergò unitas formalisnoneſt realiter ſeparata & . Rurfus unuinformale(nempeunumunitateprædicta,quod ſemperadverte , ne confundaris : quia aliquando unum mentale,feuuniverfale dicitur anumfor male: cave ergo æquivocationem ) unum , in quam,formale per modum concretidicitexparte ſubjecti eandem collectionem : v. g. omnium ho minum,quiabipſa unitateformali denominantur eſſe unum quid,quodnoneft diviſibile,niſiinplu reseſſentialiterfimiles inter ſe ; g. unum formale etiamex parte ſubjecti non eft realiter feparatum àmultis , feuabomnibus componentibus unam claffem arboris philoſophicæ. ر Pro .... Deunitateformali, &fimilitudinis. Prob.fecundaconclufionispars: ſufficiensobje Aumfcientiarumeft illud,quod,licètfitmultæres, immòplurimæ?utomneshomines:)inordineta eſtincaſu obliquoexparteprædicatiponiturter 75 minus;decujus fignificato controvertitur : e. g. menadeasdemſcientiaseſtitacognoſcibile, acfi eſſetaliquidunumnon attendendo,utrumillæres exiſtant actualiter,veltantùm poffintexiſtere: fed perunitatemformaleme.g.omneshomines, licèt fintmulti,&plurimi;inordinetamenad ſcientias funt ita cognofcibiles , acſieſſentaliquidunum:g. perunitatemformalemdenominaturaliquidunum, quodeſtſufficiensobjectumſcientiarum:Majoreſt certa: quia ideòperAriftotelemdicitur,quodſci entiaeſtdeuniverſalibus,quiaſcientiænonatten dunt fingularia,&individua , hoceft non ſpecu lantur ipfamfingularitatem: quodvidelicetPetrus nonfitPaulus,in eaenimfingularitatefingulariter accepta nihil relucetdignumſcitu : fedillud con templantur , inquo funt fimilesPetrus& Paulus : videlicethocquodeſt animalrationale , & ita de cæteris: mi.prob.quia in ordine ad fcientias hu manas:v.g.omneshomines ſuntcognofcibilesſe cundùmquodfunt fimiles interſe: ſedilludidem ſecundumquodfuntfimiles interſe,eſtunitas for malis, ſeu fimilitudinis,ut ex diſſer. 10. ſect. 2.n. 2. g.perunitatem formalem. SECTIO 1. Objectionibus refpondetur. : licètnondicesparies eſtalbedo ; tamendicispa rieseſt albus;quia inprimapropofitioneAlbedo prædicaturinrecto,infecundaveròprædicaturin obliquo: ita incafunoſtrodehominibus feorfum, &diſtributivèſumptisnonpoteſt affirmari,&præ dicari inrectounitasformalis, velcollectio,&di cit: c. g. Petrus estcollectio, veleſtunitas forma lis: poteft tamen idipſumaffirmari in obliquo,& diciPetrweft unus unitateformali cumcateris hominibus,Petrus eft collectuscumcaterishomi nibusinunacollectione. Objic.2. Illaunitasformaliseſt valdèimpropria unitas,utfatemurdiffert. 10. citata: fedobjectum ſcientiarumdebeteffeunumpropriètale: quiade beteffe quid neceffarium,&æternum,quemadmo dumexAriftoteledecantatur:g.&c. Refp. diſt. maj. eſtvaldè impropria unitas, atta menmagis propria,quam fit unitas rationis,feu univerſalitas rationis , de qua citatadiſſert. ſet.2. num.3.conc.maj.nonmagispropria&c. ne.maj. Certumeft,quodhæcunitasformaliseſtunitasne ceffariònonnumerica , alioquin chimera effet ex dictis ſect. 1. n. 5. Adprobationem min. quæcon cedi &negaridebetfubdiſtinctioneunitatisnume ricæ,vel formalis dicoobjectum ſcientiarum dici effeneceffarium,&æternumex eo,quodilludob Bjiciesprimò. Illaunitas formaliseſtdepen operatione intellectus: ergoeſtali jectum,ſeuilludunum formaliter,hoceſt illacolle &iononattendaturquoadejus exiftentiam acqua quid realiterſeparatumabomnibushomini lem; fedtantummodo quoadejus effentiam: ſci busv.g.: Probaturanteced. quia quod eſtrealiter licet à ſcientiis objectum fuum confideraturcon multiplex,feuplurimæres,nonpoteſteſſe unum, niſipercogitationem,&operationemintellectus. ditionate, finempeexiſteret; quideſſet?juxtaex plicationemconditionalisillativæ datamlib.2.clem. Refp. ne.antec.probationem dift. quodeſt reali th...n.8.necnonjuxtadicta departicula est, cum ter multiplex &c. non poteſt eſſeunuminea ra tione ,inquaeſt multiplex conc. indiverſaratio tantummodòinvicopulæ fignificatth.49. num. 4. lib. 1, elem. ne ne. Quodestmultiplex numericè,nonpoteft effeunumnumericè &dehocunodixidiſſert. 10. ſect.1.nu. 5.&6. quodvero eſtmultiplexnumeri cè,poteſteſſe unumunitateformali,feueffentialis num. 2. fimilitudinis , de quo unodixi citatadiffert,ſect.2. Cont. r. Illaunitas formalis noneſt inmultis, itautdeomnibus illis multis poffitprædicari & af firmari : g. eſt aliquid realiter feparatum ab illis multis: Prob.anteced.dicinonpoteft:e.g.Petrus eſtunitas formalis. Refp. Nec etiamdici poteft 1 parieseſt ſimilitudo,baculusA. eft æqualitas, fi cutidicinonpoteſtunumeſtduo : igiturdift. ant. Illaunitas&c.utdeomnibusfeorfumſumptispos fit affirmari conc.antec.utde omnibus fimul ſum ptis&c.ne. antec.&confeq. Itaqueipſacollectio multorum,feumulticollectivefumptieſtipſauni tas formalis exdiſſert. 10, ſect.2.nu.2.adeoquedici poteſt : e.g. omneshominesfimul ſumptifuntuni tasformalis,ficutifunt collectio, nequedehocin telligentiterminosdubitare licet. Notatamenhæc verbaaffirmari,prædicari,capaciaeffe æquivoca tionis:etenimaliquandointelliguntur(utproprie fignificant)deaffirmatione , &prædicatione in recto, utin exemplis allatis unitas formalis&col lectioprædicatur in recto, hoc eft in nominativo dicitur: omnes hominesfimul funtcollectio,vel funt unitas : aliquandoverò illa verbaintelliguntur de affirmatione , & prædicatione inobliquo, hoc Cont. I. illaunitas formalis eſtadeo impropria, utnonposfit eſſe objectumſcientiarum: ergo&c. Prob.antec. illaunitasformalis applicatur fingulis individuis,&facitcumillistotidemconcreta: e.g. Petrus eſt unus formaliter,Paulus&c. utconceffi mus adobjectionem primam: fedunitas, quæeſt objectum ſcientiarum nondebet poſſe applicari fingulis,&cum illis faceretotidemconcreta;quia nonpoteftdici: Petruseſtgenus : Petruseſtuni verſale,ergo &c. Refp.ne.antec.adprobationem conc.ma. Quidenimabſurdieſt,quodeadem for ma:e.g.fimilitudodenominetpluraconcreta:e.g. parietemA.fimilem,&parietemB. fimilem? immo aliter eſſenonpoteft inhujusmodiformis &con cretis ,ut æqualitas, conformitas &c. Ita incaſu noftro illa unitas formalis , quæ in reipfa eft colle &ioomniumfingulariumdenominatfingulaſingu laria ,undèdicipoteft : Petrus eſtunusformaliter cum cæteris: item Paulus &c. Itaque negomin. ad cujus probationem poſitam poft particulam caufalem , quia,dico fieri æquivocationeminter terminosprimæintentionis &fecundæintentionist exth.44.45.46.lib.1.elem.&49. n.21.terminige nus,ſpecies ,univerfale, funtſecundæintentionis, undenonpoffuntaffirmaridetérminofingularipri mæintentionis,qualis eſtPetrusPaulus&c.unitas veròformalis , & unus formaliterſunt termini primæintentionis,ut terminusfimilitudo,&fimi lis,aqualitas c K2 : Con 1 76 Differtatio DuodecimaLogico-physica Contra2.Unumformaliter,quoddenominatur per unitatem formalem, non multiplicaturtotum inmultis, hoc eftinfingulis feorfum(hominibus, v.g.)totumnonponitur,uteſtevidens,nam illud unumformalitertumexparte formæ,tùmexpar te ſubje&i eſt tota collectio hominum, quæ tota noneftinPetro,autinPaulo&c.namfalfumeffet dicerePetrus eft omnis homo,hoceft totahomi numcollectio:ſedobjectumſcientiarumdebeteſſe quid unuminmultis multiplicatum exfect.1.n. 4. &5.ergounitasformalisnondenominat,necfacit unumaliquod, quod fit ſufficiens objectumſcien tiarum. Refp.conc.maj.modoadvertas hæcduo verba:multiplicari&replicarieſſediverſeſigni ficationis: primumfignificat,quodverè fintplures res , vel formæ illæ , quæ dicuntur multiplicata; ſecundumveròverbumnon ſignificathoc ipſum: ſedquodeademres,velformamanens eadempo : naturinpluribuslocis,velſubje&is,v.g. fiunaea demque albedoper miraculum ponereturinplu ribus parietibus diceretur illa albedo replicata, nonveròdiceretur multiplicata , autmultiplex: quia noneffetplures albedines:ſedunaalbedoin pluribus ſubjectis. Itaque adobjectionemne. mi. ad objectum enim ſcientiarum non requiritur , quod illudunumformale fit verè multiplicatum: ſedſufficitquod formadenominans unum forma le,hoc eſt ipſa unitas formalis modo fuo replice tur infingulis individuis, itautdenominet fingula individua,&dici poffit : v.g. Petrus eſtunus for maliter cum cæteris hominibus. Idquodadditur inobjectione ex citataſect. non eſtad rem, nam pertinet aduniverſale formale, de quo inpræſen ti nonquæro : non enim contendo,quoduniver ſale formale deturàparterei, utdiffertat. 13. cxa minabimus. DISSERTATIO XII. OmniumLogico-phyſicarumfacilèprinceps,inqua demodo cognofcendi intuitivè , & abſtractive : fusè diſquiritur : & inde clara, diſtincta, &ve terimethodo evolvitur, quidquid ad univerfalia, &præciſiones pertinet. Acilitati, & claritati ſtudeo ,&perfa-, ; :: quæeſtuniverſalitas rationis eſt una imagomenta ciliora,&magis certaad obfcura,& incertaprogredior. Idcirco cumfuf ficienter terminorum communium, ſeu univerſalium objecta explicata , fint differtationibus antecedentibus 9. 10.&11. in præſenti exactius examinandum eft , quid tan demfit illaunitasrationis, dequadiffert.10.fect.2. n.3. ? eâdemque via,&opera , quidfitdiftin&io rationis diſcutiendumeft : cum enim lococitato n.7. unitatem rationis dixerimus plerunque co mitari diftin&ionem rationis, una utriusque crit difputatio. Cæterùm quia univerſale , ut dixidis fert. antecedenti ſect. 1. n.5. Peripatetici itaexpli cant, ut ipfiusuniverſalis univerſalitas fit hujus modi,uttotumid,quod dicitur univerſale multi plicetur realiter in pluribus, immòin omnibus in dividuis, quæpertinent ad illud,modomirabilio ri , quam e.g. Solin pluribus ſpeculis repræfenta tivèmultiplicetur: inde inconfeſſoeft apudphi lofophosfaltemplurimos hujusmodi univerſalea liomodoexplicarinonpoffe,quamper diverſos modos cogitandi , ita ut univerſalitas rationisde qua dicebamdiffert. 10,ſect.2. num.4. cogitatio quædamfit,quæhabeatproprietatem reſponden temèdiametroexemplo Solis allato;namficutiSol eſtunus realiter,&plures ejus imagines inpluri bus ſpeculis eſſe poſſunt, ita è converſo cogitatio,-20) lisrepræfentans plures,& plurimas res diftinctas realiter inter ſe,ſedita repræſentatut fingulæex illis rebus repræſentatis quodammodo dicerepos fint: illa cognitiocogitatde me. Facilèeſt unita temrationis,ſeuuniverſalitatemrationis explicare, fi explicetur anteadiſtinctiorationis,quaredehac primolocodicendum erit. SECTIO PRIMA. Exponunturquatuor modiexplicandidistinctio nesrationis, P Oftquam fapientes animadverterunt mirabi lem vim intellectus noſtri in producendis iis cognitionibus ,quæ dicunturdistinctiones ra tionis, diſputare cæperunt, quomodo explican dumeffet, quod illæ cognitiones ad tertiam clas ſempertinentes , de quadiſſert. 10, ſect. 3.num. 3. quæque diſtinctiones rationis ratiocinatæ nuncu pantur , quomodo inquam, explicandum effet, quodunamformalitatemdoceant&repræſentent, aliamverò, autalias formalitates nondoceant,aut repræſentent, licètomnes illæ formalitates reali ter fint una eademque res ? utrùm propriè lo quendo ,& inrigoredici poffit, quodhujusmo di cognitiones unam veritatem cognofcant,non verò aliam : licètutraque veritas idem omninò fit : an potiùs propriè loquendo dicendum fit, quod quodcognitionesillætotamrem,quantaeft,cogno Demodocognofcendihumana Sc. cognofcit alteraprorsus incognita,nonquia for ſcant cumomnibus fuis formalitatibus, quamvis vi deantur unamtantùmformalitatemejusdemreire 77 malitas a formalitateullopacto diftinguaturreali præſentare,& docerc: e.g. cognitio, quæhomi nemrepræfentattantummodofecundumiftamco fiderationem,quodfit animal,utrùmreveranila liuddehominecognofcat?velpotiustotum,quod cognofcipoteftdehominecognofcat,quamquam cumtantaobfcuritate,utvideatur folumhancfor malitatem, animal,repræfentare? Sicdices dealiis formalitatibus,rationale,riſibile, mortale&c. ter, autvirtualiter; (quæ diftinctiones reverafunt imaginariæ, & impoffibiles,)fed quia intellectus humanus bonumhuncufumpercipit ignorantiæ fuæ,&hisviribus in infirmitate ſuapollet,utcum nonpoffit omniafcire , quæ deuna, eademque re ſcri poffunt, aliquidfaltem cognofcat,&fciat, licèt plurimadeunaeâdemquereinterimneſciat: inde appellantur hujusmodi cognitiones . quibus de una re aliquidcognofcimus , & aliquid aliud 4 Adhancigiturquæftionemquadrupliciterreſpo deripoteſt , &hactenusrefponfumeſtàSapienti verè,&propriènoncognofcimuspracifionesob jective, quiaobjectumillarum, feuquodabillis, bus. Primòquòdintellectusperdiſtinctiones illas &perillas eſt cognitum,eſt aliquaveritasmenta rationisratiocinatæunam formalitatemcognofcat, liter,ſeurepræfentative,ſeuobjective abſciſſa,& reliquasque formalitates,licèt realiter fint unum præciſaabaliis veritatibus, quibuſcum realiter illa &idemcumillaprima propriè &rigorose lo quendononcognofcatexeo,quodiſtæ formalita tes, licèt fint unum & idem realiter (juxta intel ligentiamhorumterminorum, unum& idem,ex eſtunum,&idem, Quarto reſponderipoteſt, quòd intellectus no fterpercognitionesmemoratasreveraremtotam, ſcutotum objectum realecognofcit, licètfibi vi pofitamdiffert. 10. ſect1. nu.5.&7.) funttamen aliquo mododiſtinctæ realiter inter ſe, diftinctio ne quidemminima, fedquæ realis eſt , ſcilicet nonconfiftens,necdependens àcognitioneno ſtra , necà modisnoftris cogitandi:(confer,quæ diximuscitatadiffert.& fect.n. 10.)ficutinonde pendetàcogitationibus noftris,quode.g. Petrus fit realiter diftinctus àPaulo : unde non mirum, quodcognitiones illa , quæ dicuntur diſtinctiones rationisunamformalitatemcognofcantaliânonco gnita: utinulluseffe poteftſtupor;quodcognitio repræfentansPetrumnullomodorepræfentetPau lum:quianimirum realiterdiftinguuntur Petrus, &Paulus. Vocaturabautoribusfuis distinctio il la realis mininima: Distinctioformalis exnatura rei,fou distinctiomedia, quædiftinctiononoppo nitur (fi credere fas eſt , ſed componitur cum identitate reali actuali , &ideonon diciturab iis demautoribusdiftinétioactualis,utieſtdiſtinctio interPetrum,&Paulum, ſedformalıs, ſeu effen. tialis, quiavidelicet intercedit inter formalitates ejusdem rei independentertamen ab operatione intellectus. 1 Secundòreſpondetur , aut refponderi poteſt, quòdintellectusper cognitionesprædictascogno fcit quidem unam formalitatem aliâprorfusinco gnitaex eoquodformalitates illæ,licètfintunum, &idemrealiter,nec reveradiftinguanturreali terillaminima diſtinctioneſuperiùs expofita,per inde tameneftac fidiftinguerentur realiter,hoc eftæquivalenter,& virtualiter diftinguuntur : eo pacto,quodiciturpecuniaæquivalenter&virtua liter omnia; licètrevera,&propriènon ſit om nia,ſedquiaomniaufui humanoneceſſariapecu niâ poffunt comparari : fic etiam hæc distinctio virtualis intrinfeca (namque itavocatur) revera, &propriènoneſtdiſtinctiorealis,eſttamenvir tualis, quia ratione illius una formalitas poteſt ſe ſolacognofci finealia, perinde acfirealiterdiſtin guerenturinter fe. Diciturhæcdiſtinctiovirtua lis, ſeu aquivalens, feu fundamentalis,&eſtin ipfis rebus independenter ab operatione intelle tus,ideoquediciturintrinfecarebusipfis,hoc eft identificata realitercum ipfis Tertiòrefponderi potest,quòd intellectusno terpercognitionesprædictas unam formalitatem deatur de una tantummodoformalitateejusdem rei cogitare,adeóque objectum illarumcognitio num,feuquodobjicitur,&repræfentaturperillas intellectui elletotam realitatem e.g. totumhomi nem,nonveròunamfolam formalitatem e g.ani mal,acproindefalliintellectum , fi reflexeputet, cume.g.veritatem hanc apprehendit, rifibile, ſe illamfolamapprehendere,&de illa folâ cogitare, cogitat enim,&apprehendit totumhominem,& omnesveritates,quædehominepoffuntcognofci. Totum itaque negotium diftinctionum rationis ratiocinatæ perficitur juxta hancquartamſenten tiampercognitiones,ut itadicamobſcuroclaras, nempènecomninoobſcuras,necomninòclaras, ficutidiftin&iones rationis ratiocinantis perclari tatem,&obfcuritatem,feuconfufionemmajorem, velminoremexplicabamusdiffert. 10.fect.3.n.2. cumhoctamendifcrimine,quoddiverſaconnota ta, ſeuobliqua cognofcunturperdiverſas diftin &iones rationis ratiocinatæ , quæ inde dicuntur diftinctiones cum fundamento inre, nempè cum fundamento inconnotatodiverſojuxtadictadis fert. 10. ſect. 3. nu. 5. 6. &7. perdiverſas verò di ſtinctiones rationis ratiocinantis tum cognofcitur eadem res,tumcognofcuntur eademconnotata, tamperunam,quam per aliam distinctionem ra tionis ratiocinantis (ut ex loco citato affumo o miſſanonnulla ſubtili ſubdiviſione eaque ablegata addiffertationesdeente,&bono)itaque fitexem plum:cumcognofcohoc,quodefthomo;&cum cognoſcohocquodeftanimalrationale,idemco gnoſco,& eademconnotatatam perprimam quàmper ſecundam cognitionem:èconverſorve rò cumhominem cognofco ſecundumconfidera tionem, quodfit animal cognoſcototumhomi nem,&proconnotatoſenſationesexternas &in ternas,nempè viſionem, auditionem, imaginatio nem&c.cumveròcognofcoeundemhominemſe cundumhocquodeftrationalecognofco quidem totumhominem,utiinprimacognitione, fedpro connotatononquidemfenfationem,fedcogitatio nem,autdifcurfumcogito. Hisſuppoſitis tertiam , & quartam fententiam adopto &utramque probabilemexiftimo: hanc poſtremamquia communemper hæctemporain hac Univerſitate;priorem illam,quia communem plc 1 1 . 78 plerisque antiquorum,facilem,&talem,utcæteras DiffertatioDuodecimaLogico-physica aliasconciliarevideatur : præfertimutiillæà fuis primis autoribus promulgatæ funt , quidquidfit utrum inpræſentiaſtudio partiumànonnullis ita defendantur,utnullum præbeantfæderi,autcon cordiæ locum. Itaque inpræſentidiffertatione exponendam tuendamque fufcipio præcifionem objectivam perſpecies alienas:quodutconſequar prias ipfius Petriſpeciesemiſſas videlicetab ejus corpore,& cognofcit eundemPetrumpræſentem nonvero abſentem:cum verò cogitasdeMagno Turca,quemnunquamvidifti, nec præfentemtibi habes, nondiceris illum intuitivècognofcere. IV. Prafentia , &Prafens termini æquivoci funt,ſignificant enim tum præfentiamloci , tùm præfentiamtemporis:primapræſentiafireicorpo præmittendafuntpluranonminusutilia,quamju cundaſcitude modo cognofcendi abſtractive , & intuitivè,quo pollet intellectus humanus in hacvi ta. Adnotabis autemobiter ſub hæcinitia contro verſiæpropofitæ,diſtinctiones &preciſiones(quod idemeſt)rationisnonpoſſe multiplicari in infini tum,utcontenduntaliquiautores,ſedimmerito: revera etenimmultæ cognitiones , quævulgò di cuntureſſediſtinctiones rationis ratiocinatæ,funt cognitiones adæquatæ , &totales totumobjectum repræfentantes,fedcum infigni obfcuritate,&ad fummummerenturnomendiſtinctionisrationis ra tiocinantis , de quibusdixidiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. S SECTIO II. Demodocognofcendi intuitive, I quis arborem philoſophicam exfolis cogita tionibusnoftris extruere vellet comodo ,quo th.45.&46. arborem philoſophicamexrebus reæfit;clariusexplicarinonpoteſt,quàmperpro nominabic, ifte,ille: quotiesenim illapronomina dealiqua re corporea cumveritate ufurpari pos funt,toties illa res diciturpræſens:fide reincorpo rea præſente ſermo fit fatis commodèexplicatur peranalogiam , &æquivalentiameorundem pro nominum: quotiesigituraliquares incorporea ita ſe habet, utfieffetcorporea,cum veritatedeilla poſſentufurpariillapronomina;toties illaquoque resincorporea diciturpræſens. Secunda præfen tiaexplicaturper adverbiumNunc, Igitur præſen tialocalis rei requifita ad cognitionem intuitivam ſatiseft quodfitpræſentia,veldetemporepræteri to,veldepræfenti,veldefutuo:hocenimeltprivi legium intellectus noſtri denegatum oculo noftro, quodvidelicetintellectus poffitnuncintueri,quod illa nuncpræfens noneſt,ſedolim illi præfens fuit, dummodo per proprias ſpecies illud cognofcat: د v. g. amicummortuum cujus proprias ſpecies adhuc quis confervat in memoriapoteftintuitive ipfis, quæ mundumcomponuntextruximus; facili negotio intentum affequeretur primo dividendo velutiintres claſſes generalisfimas omnescogita tiones noſtras videlicetin apprehenfiones ,judicia, &ratiocinationes , rurfumque fubdividendo hu jusmodiclaſſesinalias minusgenerales , quemad modumlococitatoclaffeme.g.ſubſtantiæ divide bamus:fedquianonvacatomnes hujusmodiclaf ſesdigerere,tantum inpræſentia duas ex illis ſeli gopræcipuas , &adſciendum neceſſarias,quarum primacontinetcogitationes omnes, quædicuntur intuitiva , alia veròcomplectiturillas, quæ ap pellantur abstractive. Etde prima cogitationum claſſeſequentia adnoto , quæ maxime obſervari debent. I. Intueri eſt idem, acvidere perfecte , videre autemproprium eſtoculorum(licèt metaphoricè deintellectu quoque dicatur, immo & de reliquis ſenſibus ,ut cumdiciture.g.Petrus viditremdul cem)nempècuinoculus remcoloratam &illumi cognofcere ,licèt oculis intuerinon posfit: talis autemcognitio intuitivaeſt etiamrecordatio , de quadixi dumert.9.fect.1.1.4. Quiaveròdere, quæ infuturum erittibi præſensnonpotesnunchabere proprias ſpecies repofitas in memoria; ex hoc ca pitefit, quodhomoinhacvitaresfuturas nonpos fitintuitive cognofcere. V. Senfus externinimirum vifus, auditus, &c. quidquidſentiunt,id ſentiunt intuitive, nec aliter fine miraculo ſentire poffunt, quia objectum ſen fibile debet effe præſens ſenſui in proportionata diftantia,& fentiri debet per proprias ſpecies ab ipſo ſenſibili emiſſas, hoceftab ipfo objecto. Si quis contendat reliquos ſenſus externos præter oculumnon recipere ſpecies àſuis objectis ſenſi bilibus,v.g. auditumàfono, guſtum àdulci,&c. nèlitiges dehac re,dicaſquead eos ſenſus ſaltem pervenire aliquidfimile ſpeciebus,quæperveniunt adoculum. : VI. Phantaſianon omnia, quæ imaginatur in natam fibique in proportionatadiftantiapræſen tem,&emittentemfuas ſpecies viſibiles videt , ſi perfe&è videtdiciturintueri. Intueriauteminter alia conjugata, ſeuderivata ,habethunctermi Aumintuitivum,hoceſtpotens, ſeuhabenspo tentiam intuendi. 11. Intellectus metaphoricè dicitur intueri ali qua objecta', & rurfus diciturnon intuerialiqua alia objecta, quæ tamencognofcit : eademautem ratione,quadicitur intueri,diciturcognofcerein tuitive, ſeu haberecognitionem intuitivam , quæ funtſynonima. III. Intellectus tunc dicitur intuitivè cogno ſcere aliquam rem,cùm illam cognofcit fibipræ ſentem ,& per proprias ſpecies ejusdemrei: v. .cùmvides Petrum tibi occurrentem , & illum oculis intueris ; tunc mens tua eundemPetrum intuitive cognofcit , hoc eſt cognofcit per pro tuitiveimaginatur,fed tantùm illa objecta , quæ ſenſus externi ſentiunt, vel ſenſerunt : hæc enim per proprias ſpeciesphantaſticas repræfentantur phantafiæ , adeoque ab eadem intuitivè ſentiun tur : cætera verò objecta , quæ phantafia imagi gnatur , dicitur , impropriè ſaltem exdicendis, imaginari abſtractive,videlicet nonperproprias ſpecies (quæ femper exoriuntur in phantaſiaex ſpeciebus emistisadſenſus externos)ſedperfpe ciesalienas : v. g.cùm imaginaris magnumTur cam,vel Conftantinopolim , quam nunquamvi diſti imaginaris abſtractive , ſeu per ſpecies a lienas. VII. Intellectus nofterin hacvita mortali per indè acphantaſia nonomnia cognofcit intuitive, fedtantum illa objecta , quæ fenfus externi ſen tiunt , vel ſenſerunt , diciturutcumque intuitive cognofcere,quiatantum de hujusmodi obje&is in telle DemodocognofcendihumanoSc. tellectus habetſpecies proprias intellectuales , ut colligi poteft ex differt.9.lect. 1.nu.2.&3. Unde hancregulamtibiaffuune:quodquidquiddefignare ſpeciesSolis, vel alterius objectividetquidemfigu 79 ram &lucemipfiusSolis,non tameninfpeculoSo potespronominedemonftrativo,hic, ifte, ille, in propriofenfu &nonmetaphoricoilludcognofcas intuitive. VIII. Contra fuperiùs dicta , &permodum conclufionis ſtatuta:objic.primo:oculusmeusdum videt, .g.Petrumpræfentem exdictis etiamin telle&us meus deberet Petrum intuitive cogno ſcere, quianempè perſpecies propriasPetrusvi deturineocafu;ſedintellectus noncognofcitper proprias ſpeciesanimamPetri, necetiam fubſtan tiamcorporeamPetri,ſedtantummodoexternum, colorem,&figuramPetri, quæ perproprias ſpe-, cies folummodovideturaboculo:nonenimocu lus animamPetri,autſubſtantiam corporeamipfius, Petrividet: g. falfum videtur,quoddiximus n. 7. Reſp.abintellectu humano inhac vita res corpo reascognofciquidemintuitive,ſedſubdiſtinctione ſequenti,videlicetdenominative,nonveroquiddi tative. Exemplodiſtinctionemdeclaro: cumPe trus , v. g. manu vulnerat Paulum; dicitur verè, Petrus ſecundumſe totumPauluınvulneraſſe,licèt pedesPetri, caput Petri,&c. nonvulneraverint, ſed tantum manus ipfius : quia cùm manus fit parsPetri,quidquid agit manus , dicitur , &de nominatur (quod idemeft)totusPetruseffeciffe, nonquidemſecundùmomnes ſui partes , hoceſt quidditativè, fedperaliquam fui partem, nempè manumhoceſtdenominative;itain cafunoftro, quia color, &figuraPetri ad ipſum Petrumperti net,&illumdenominat;ideo cùm intuitive co gnofco,hoc eft perproprias ſpecies colorem,& figuramPetri , intueor mente,& intuendo co gnofco, fed denominative ipſum Petrum ,non, quidem quidditativè, hoc eſt ſecundùmomnesfui, partes, namper proprias ſpecies intuitivamcogni tionemtantummodo habeode colore,& figura: Petri. IX. Oppones 2. vel intellectus nofter inhac vita intuitive cognofcit per primam fuam opera tionem, velperſecundam,velpertertiamquoquei ſedpernullamintuitivè poteft cognofcere: g &. Refp. Intellectumhominis inhacvitapoſſe intui tivè cognofcere,tùmapprehendendo , tùmjudi cando,nonvero ratiocinando:dehocultimopa-i tebit differt.feq. Quantuin adapprehenfionemnul la poteſteſſe difficultas: namficutioculus intuitive videtobjectumpropofitum ; itaillud ipſum obje Aumintellectus intuitive apprehendit. Quantum adſecundamoperationem, feujudicium; certum, eſt plurahujusmodijudicia affirmativa fieriabho mineintuitive, nampropriæ ſpecieshaberipoſſunt de utroque objectivæ propoſitionis extremo , in quantumutrumque connexum, &copulatumeſt àparterei,&perhujusmodi ſpecies produci po-, teft affirmatiointuitiva:e.g.cumvideoPetrumcur rentem;affirmo intuitivè,Petrum currere : quan tùmadjudiciumnegativum;quæftio eft, utrum de negatione haberi poſſunt ſpeciespropriæ,&inde utrumdaripoffitmentalis negatio intuitiva, ſedab hacquæſtionerefolvendaabftineo inpræſentia. X. Oppones tertio , qui videtpicturamPetri, videtcolorem,&figuramPetri,nontamenvidet ipſumverumPetrum: rursus qui videtinſpeculo lenvidet:deniquepoteft contingere,ut apparen tiamaliquam permodum ſpectri repræfentantem Petrum quis videat, utfiv. g. malus dæmonaffu meret figuramipfiusPetri:g.exhisomnibusinfer turcontran.8.quodviderefiguram,&coloresPe tri v.g.nonfiteoipſonec etiamdenominativè, vi dereipſumPetrun. Refp.inpicturaPetrieffeima ginem figuræ,&colorisPetri,nonveròeſſeipſum met figuram&colorem ejusdem Petri : ficuti ibi noneftverusPetrus,ſedPetruspictus,quieſtter minusalienatus ex th.48. li. 1.Elem.undenoneft mirum,quodneque denominativèpervifionemin tuitivamvideatur,autpercognitionem intuitivam cognofcaturineocafuPetrus. Quoad illud,quod diciturdeſole , quæstio eſtdenomine , utrum in ſpeculo videaturimago Solis,velvideaturipſe Sol: loquereutvis ;tantummodò fitratum,&certum, Solemtotumvideri denominative , ſividetur in ſpeculo , finverotantuin ejus imago videtur ibi, 2 idemdicendum, quodfupradixidePetripictura : eâdemquereſponſioneſatisfit alteridubitationi de ſpectro dæmoniacoPetrumrepræfentante: quod enimdixinum. 8.intelligendumeft ubi verus co lor,&verafiguraPetrivideatur: tuncenimdeno minativètotusPetrusvidetur. X1. Oppones4.nilclariùs, &evidentiùs intel lectushominiscognofcitquamſeipſumexiftere,ex th. 1.1.1.Elem. Sed idipfumintuitivènoncogno ſcit: alioquin etiam oculis videret exiftentiam fu am,quodeffenonpoteft, cùmexiſtentiacolorata nonfit:g.àfortiori intellectus nil aliud intuitive poteftcognofcere. Refp. conc. ma &min.&ne. conſeq.tumpropterquatuor terminos; tùm quia nonvaletarguere aparticulariaduniverſale; aliud eſtcognofcereevidenter,aliudcognofcere intuiti vè:apprehenfiopoteſteſſecognitiointuitiva , non tameneritcognitioevidens, quæveleſtjudicium, veldiſcurſus,ſeuſcientiaexterminis,velſcientia permedium terminum diſtinctum , exdiffert. 2. lect. 1.n.6.contraveroomnisſcientiaeftcognitio evidensnontameneſt intuitiva, non enim omnis eſtderepræfentiperpropriasſpecies. XII. Oppones s. intellectus intuitive cogno ſcensnonpoteft errare : g.intellectusnonpoteft intuitive cognofcere, quia femper poteft errare: probaturconf. cùmoculusintuitive videtremum fractuminaqua,fiintellectus idipfum affirmetin tuitivè,errabit intuitive: fed poteft affirmare & errare:g.nonpoteſt affirmareintuitive. Refp. dif. ant.circailludnon potefterrare , quodcognofcit intuitivè con.an. circa aliquidaliud,quodfimulco gnofcitabſtractive ne.antec.&conſeq.: fiintelle ausin caſu propofitoaffirmet, quodoculusvidet intuitive; nil aliud affirmabit , quàm quod remus inaquademerfus habet talem apparentiam, qua lemſolenthabere remifractiextantes inaere: hoc autemfiaffirmat,nonerrabit: ficutinon erro, cùm vidensCæfaris picturam affirmo intuitiva: bicest Cafarpictus,feu fimilitudo , &apparentia Cæfa ris,erraturus ſi affirmaremillumeſſeCæfarem ve rumdeceptusexcolore&figura: fedinhoccafu cognofcerem,&affirmaremabſtractive, nonin tuitive , quia oculus Cæfarem verum in eo cafu nonvideret,........ Oppo 80 XIII. Oppones 6.cùmoculusvidetplura fimul Differtatio DuodecimaLogico-phyfica fingularia; intellectus illa non cognofcit intuitive quia cognofcitilla collective: oculusautemcolle divè nonvidet: quia collectionis propriam ſpe ciemnonhabet,neceamperphantaſiamtransmit titadintellectummodoexpofitodiff.9.fect. 1.n.2.: 8. faltemintellectus nonpoteft cognofcere plura intuitive. Refp. ne.antec.falfumeft,quodoculus proprias ſpecies collectionis nonhabeat,adeóque nonpoffitviderecollectionem,cùm iſta nihilaliud fit, quam ipſaplura fingularia exdiffert.9. ſect. 1. num.7. &exdictis de conformitate,&æqualitate (quæ funt quædamcollectiones) tum differt.2.fect. 1.1.1. cumdiffert.5.adobjectionemultimam:qua re ſpecies propria plurium fingulariumrerumeſt ipſamet ſpecies propriacollectionis conflatæexil lisrebus:ficutipicturaCæfaris &Cæfarpictusidem eſtdiverſisvocabulis ſignificatum. SECTIO 111. Demodo cognofcendi abstractive :feuper fpe ciesalienas. I. P Aucanimiscognofceremusinhacvitamor tales, ſi illa tantummodonobis cognitaCS ſent,quæ poffumus cognofcere intuitive,& perſpecies proprias:nilenim ampliuscogitarepof ſet intelle&uspræter colores, fonos, odores , & nonnullaaliarerummundanarum accidentia. Pro indè aliudverèmirabileartificium inditumeſtana turanoftrointelle&ui,quopoffitres etiamſenſibus inacceffascognofcere: appellatur hoc artificium moduscognofcendi abſtractive, ſeu perſpeciesa lienas (quodidemeſt) , coque modo cogitamus deDeo,deAngelis,deAnimanoſtra,desubitan tiis ipfis corporeis,quarum accidentiapoffunt qui dempercipiſenſibus,&funt ſenſibilia; ipfæ vero ſubſtantiæ nonpoffunt: eodem modocogitamus dererumclaſſibus , feu generibus ,& ſpeciebus, quas in arborem philofophicam diftinximusth.46. 1.1.Elem.:eodemdeniquemodoprimaprincipia, ſeu veritatesuniverſalesintelligimus, dequibus th. ultimâlib.4.elem. catalogumfecimus. II. Finge tibi aliquemhominem cæcumànati vitate,quicuriosèextepeteret,utexplicares illi, quidfitlux,velcolor,quem nunquamvidit: Plu rimùm profectò tibilaborandumeffet,utilleut cunquecaperetrefponfionem tuam: nec alia in duftriaid aſſequi poſſes,quamperſimilitudinem rerumillarum,quascæcus illeperalios ſenſusper cepit,putadulcedinem,fonum,odorem&c.alia enimrationenonpoffes illum deducere in aliqua lem lucis,&coloris notitiam: diceres illi: cogita lucemeſſequid fimile quoad oculum,ficuti fonus eſt,&muſicaquoadaures : notabis vero ſtatim quàmmalè, quàmtarde,quàm imperfecteper ſi militudinem ſonicæcus ille caperet quidfit lux : ſedquocunquetandemmodo ille cognofceret lu cem;diceretur illam cognofcereper ſpecies alie nas,&abſtractive: oculatusverò ,quilucemvidet, diciturcognofcere lucemper ſpeciesproprias ,& intuitive. III. Quidquidſenſibusexternis nunquamperce pimus &tamencognofcimus; idcognofcimus,& cogitamusferè,uti cæcus ille cogitaretdeluce. IV. Anima noſtra ſub nomine voluntatis,& intellectus habetvirtutemmirabilem movendi,& excitandiexthefauro memoriæ ſpeciesphantaſti cas ibidem repofitasjuxtadiffertationem9.fect.1. num.4. nondiffimili modo,quoanimaparemvir tutemhabetcumvultmovendimembracorporis, manus,&pedes&c.ita enimambulamus , &mo vemurpro libito agitantes manus,& brachia&c. Hanc vero virtutem excitandi ſpecies phantaſti cas promoduloſuoetiambruta participant. Sunt quidem hujusmodi ſpeciesex fua natura ſpecies propriæ certarumrerum, quasintuitivè tùm fen ſus externi ſenſerunt;tùmphantaſia intuitivèima ginata eſt : evaduntautem ſpecies alienæreſpectu aliarumrerummodoſequenti:Animanon folum, utdixivirtutem habet excitandi fingulas feorfum ſpeciesphantaſticasrepofitasinmemoria, nempè unamſpeciem poſt aliam; verum etiamexcitare poteſttumplures fpeciesphantaſticas fimul, tùm particulas quasdam unius ſpeciei phantaſticæ a liaparticulânonexcitata: quemadmoduminani marefidet facultastum movendifimulcaput,ma nus , &pedes; tummovendi unum, autalterum digituın reliquâ partemanus immota. Præterea virtutem habet ipfa animacombinandi , & con jungendi plures hujusmodiſpecies,tùm integras, tumdimidiatas,utperindeſeſerepræfentent&ob jiciant phantafiæ tanquam eſſentuna ſola,&inte gras ſpecies: cum vero ita objiciuntur , dicun tur,species aliena , ſeu phantasma (quod idem eſt, ) quodque enafcitur per illam ſpeciemjuxtà dictatheſi5. lib. 1.elem.&diſſert 9. ſect. 1. num. 1. & 2.dicitur imaginatio perſpecies alienas. Ta les ſuntimaginationes , quas vulgas appellat Ca fielliinaria, nempeimaginationesde rebus,quas nunquam vidimus , aut aliterſenſimus, enatas ex combinatione ſpecierum pertinentium ad res, quas ſeparatas vidimus ,aut aliter fenfimus : ut cumimaginamurcentauros,cerberos,hominesvo lantes, montesaureos,fluvios argenteos&c. Por ro hæc virtus animæ noftræ noneft inutilis , aut nugax, licètaliquando hominesper illamnugen tur; ſedinſtituta eſtad cognofcendas res inſenfi biles , aut nunquam ſenſibus perceptas ? ita cœ cus anativitate lucem imaginaturperſpecies alie nas,hoceftexcombinaris &dimidiatisquibusdam ſpeciebus foni,odoris&c. hocpacto imaginamur Deum,Angelos,Animamnoſtram&c. V. Poftimaginationes hujusmodiexcitantur in intellectu ſpecies intellectuales , (de quibus tum theſi 5.lib i.elem.tumdiſſert.9.ſect. 1. num.2. di ximus)combinatæ, &dimidiatæ eodempacto ac erant ſpeciesphantaſticæ illis refpondentes , &ap pellantur ſpecies alienæ intellectuales : cogitatio vero,feu cognitio,quæ conſequenterproducitur ab intellectu ,dicitur cognitioper ſpecies alienas, ſeu abſtractiva : ita cœæcusnatus lucem cognofcit: itacognofcimusDeum. VI. Sicuti in tabula poſſunt ita à pictore di ſtribui , & combinari particulæ variorumcolo rum, utfiat exillis pictura, quæ repræſentet v. g. leonem,&fitimago adeòproprialeonis , utnul lius alterius rei fit, aut effe poffit imago : quam quam hæcimago, ſeupictura , quoad alia præter extimam fimilitudinem multo magis fit diverſa à vero leone, quàmverus leo abhominevero: ita poffuntab anima noſtra excitari ,&combinaritot &tales talesqueparticulæſpecierumphantaſticarum,utex Demodocognofcendi humano, &c. vicaria rei infenfibilis, adhoc nempe munus, ut illis fiat imaginatio ſeu phantaſma , quod repræ 81 objiciantur intellectui loco ipfiusobjeti infenfibi 1 ſenter v.g. Angelum tantacum expreffione , ut nullius alterius rei fit , auteſſe poſlit imaginatio: licethujusmodiimaginatioquoadaliapræterphan tafticam repræfentationem magis fit diverſa ab Angelo vero,quamverusAngelus àverohomi ne:Videturenimmanifeſtum ,quod animæquoad internam imaginationem non fit impoffibile id, quod eſtpoſſibile quoadexternam imaginem pi &ori. lis ,quodperſe,&uteſtin ſenonpoteſtobjici, &quaſi ſe fiftereintellectui carentiſpeciebus pro priis ejusdemobjecti. Hæcporrò defignatio,& ſubſtitutiofitfacillime,& expeditiffimèab anima: tumquiamovere, combinare, &excitarephan taſmataex num. 4. promptiffimèvalet: tum quia ex inclinatione,&inſtinctu innato, & quadam quafi curiofitate incitaturvehementer adcogitan dumde rebus numquam fenfibusexternisperce VII. Quemadmodumnomina,& termini ſub ptis: quæquenonnifiperſpeciesalienasapprehen Aituuntur, & fupponuntur pro rebus ſignificatis, dere,&cogitarepoteft. cum loquimur extheſi 15. & 20. lib. 1. elem. ita phantaſmatailla excombinationeſpecierumena ta,& producta fubftituuntur, &fubrogantur pro rebus inſenſibilibus, velnunquam ſenſibusperce ptis , quando de illis rebuscogitamus: cum hoc difcrimine , quod nominafunt figna ex th. 7. & ſequentibus lib. 1. elem. illa verò phantaſmata propriènonfuntfigna, ſed ſymbola quædam fup poſitive ſtantia, ſeu ſuppoſitaprorebus inſenſibi libus,feu nunquam perceptis ſenſu. Difcrimen auteminter fignum, & fymbolum hoceft, quod fignumexcitat (ut patetexcitata th.7. ) cogni tionemdereab ipfo figno realiterdiftincta,nempe dere fignificata: ſymbolumverophantaſticum, ſeumentale(namdeiſtoloquor,nondeſymbolis externis , ut hieroglyphicis Ægyptiorum&c.) nonexcitatcognitionemreiàſediftinctæ,ſedloco ipfius rei, quæabhomineinhacvitacognofciali ternonpoteft, cognofcitur,&apprehenditur i pſum ſymbolum quatenus fuppofitum , & fubfti IX. Porrò adhancdeſignationem , & fubſtitu tionemmovetur,&determinatur anima à conno tatis, obliquis,effectibus , circumftantiis, quasper cipitper corporisſenſus,&pertinentadobjectum illud inſenſibile ,vel numquam ſenſibus perce ptum: feddehisconnotatisplura inſequentibus: interim fit. 1 CONCLVSIO. Intellectushumanus instatu præfenti, quidi citurstatusimmerfionisinmateria;ut cognofcat abstractive,&perſpecies alienas,excitatſpecies proprias cateroquin objectorum , quæ intuitive cognovit; easque combinat, &fubrogatprospe ciebuspropriis obječti abſtractive cognofcendi , quibus tunccaret intellectus: atque inphantaf matibus,utfuppofitis proobjectis infenfibilibusipfa 5 infenfibiliaintelligirjaxta modum loquendiAri ftotelicum. X. Probaturconclufio autoritate,ratione&ex tutum cognofcitive pro ipſa rerealiterdiſtincta à ſymbolo. Cæterum ficuti vocabula , & nomina collocutivefuppofitapro rebusſignificatispronun tiantur loco ipfarum rerum, quæ in ſe ipfis pro nuntiari , hoceſt articulatè ex ore proferrinon poffunt: v.g.hocnomen Pater, fupponitur pro hominequiverèeſtPater,& fupponiturcollocu tivè, ſeu pronunciative : fatis enim vides , quod ipſumhominem,uteſtinſe,pronunciarenonpos fes,hoc eſt exore articulate proferre unumve rum,&realemhominem: ideodiciturnomenPa ter collocutivè ſupponi pro hominequi eſt Pa ter : itafymbolum imaginarium juvenis alati in mentetuaſupponiturcognoſcitivepro ipſoverò, &realiAngelo : quia illud ſymbolum cognofcis quatenusſubſtitutum loco veri Angeli,quem, ut eftinſe, (cumilliuspropriasſpeciesinmentenon habeas)cognofcerenonpotes. Aliaplurimaex empla adhocipſumexplicanduminpromptu ef ſent: fedinpræſenti abillis abſtineo vocabulorum ſubſtitutione vocali ad exponendam mentalem : VIII. Advertes tamen ad omnes hujusmodi phantaſmatum ſubſtitutionemcontentus. fubſtitutiones &fuppofitionesuniusrei adobeun dummunus proalterarequiri arbitrariamnonnul lamdeſignationem , aut expreſſam, aut tacitam, authominis, autalterius fublimioris libertatis : ut quantum advoces notavi th. 10.lib. 1. elem. at queadeo ad ſubſtituendum quoque ſpecies alie nas, feuphantaſmatacognofcitivepro reinfenfi bili cogitanda, requiritur quædam ipfius animæ internadefignatio,&deftinatio perquam ſymbo lailla , ſeu phantaſmata evadant quodammodo ..... perientia. Quoadprimum: apertaAriftotelis au toritas eſt inpromptu:primo libr. 3. de anima àtextu30.modumillumcognoſcendiabſtractive, &declaret,&probat, actandem hisverbis con cludit: infenfibilia in ſpeciebus (feuformis) fen fibilibus intelligibiliafunthumanointellectui.Se cundolib.demem.&remini, cap.1.&2. ubiha bet, quod ficuti Mathematici defcribuntdetermi natam figuram trianguli fingularis , quam ſubſti tuunt pro triangulo utfic&univerſali: ad nihil utentes eodeterminato triangulo: hoc estnonil ludpropterilludconfiderantes, fedutſuppoſitum, &ſubſtitutumprotriangulo utfic: ita intellectus licet nonconfideret corpus,feu quantum,ponit ta men anteoculosquantum,feucorpus, confiderat autemnonutestquantum,feduteſtſubſtitutum proobjecto incorporeo,quodperſpeciesalienas, &abſtractivecogitatintellectus. Tertiò eodemlo coait: animainphantasmateCoriscum ſpectat, licet Corifcumoculis nonvideat: videlicet ſubſti tuit phantaſmapro ipſo Coriſco,ſeuhomine quo piam,utdeeocogitare abſtractivepoffit. Quartò libro 3.citatodeanimatex.39. nulla resnobisap paret (feuimmediatècognofcitur)preterfenfibi tesmagnitudines: itaque abstracta &infenfibi lia in formis .&phantasmatibus intelliguntur: exquibus&pluribusaliis,tumlib.2.phyfic.textu. 10.12.tum lib. 5. meta.cap. 4. ſenſus Ariftotelis apertèpatet. XI. Sedquodmultòpluris faciendum eſt mo dus cognofcendi per ſpecies alienas ſuperius ex poſitus Canonica,&Apoftolica autoritate ful turD. Pauli Epift. I. adCorinthios cap.3. vide L mus- R.P. ProlomæiPhilofophia, 82 mus nunc perfpeculum inanigmate: quemtex Differtatio DuodecimaLogico- phyſica tumDivusAuguftinus lib, 15. de Trinitate cap. 9. &inPfalm.48. Divus Anfelmus,& DivusTho mas adeumlocum,&aliicommuniterinterpretes ficexponunt, utperilludin anigmatedefignetur to magis , quam abfentia ſpeculatur intellectus juxtaAriftotelem. XV. D.Thomasfrequenter,&apertèhoc ipfum atteſtatur, præterejus interpretationem fuperius indicatam, 1.par. quæ.48.art.7.incorporehabet: cognofcereinobfcurofymbolo,parabola foualle goria:ut videre eft apud Patrem luftinianum in Hocquilibetinse ipsoexperiripoteft, quodquando conatur aliquidintelligere (cujusnempeſpecies candemepiftolam: necaliterprofectointelligi re proprias non habet)format fibi aliqua phan &èpoteft,cumenigmanonmanifeltet,fedoccul tet potius,&fymboli rationemhabeat,non verò figni manifeſtativi: atqueita occurriturquibusdam cvaſionibusadverfarioruminferius afferendis. : XII. Addo interim Sanctorum Patrum inhanc ipſam rem unanimes ſententias. D. Auguftinus plurima paffim,potiffimumcit.lib.15.de Irinita tepertotum:prætereadeverareligione cap. 34. tafmatapermodumexemplorum, inquibus quasi inspiciat,quodintelligerestudet, &inde estetiam quodquando aliquemvolumusfacere intelligere proponimus eiexempla,exquibusfibiphantasma taformare poffitad intelligendum. Vtque ca villationesomnescontrafentientiumprævertantur, idem 8.Doctor lectionefecunda inlib. dememo Romauna est, quamcirca Tyberım nescio quis, Romulus dicitur condiaiſſe: nonilla autem est , ria,& reminiscentiaait: Non ergo propterhocfod. lum indiget intellectus bumanus phantafinate, utacquirat intelligibilesspecies,feaetiamut eas quamcogitansfingo:nonenimibifummodò:nimi: rum in fymbolo , & phantaſmate ſubſtitutopro Romaveraillam ſe fingendodicitcogitare: quod exſequentibus ejusverbisampliuspatet: ego cer tèunusfum,&hoclocoeſſeſentiocorpusmeum,& tamenfigmentocogitationispergoquo libet, lo quorcumquolibet : adnota illud,quod dicitfig mentum cogitationis : idipfum eſt, quodPhan tafmatis nomine defignatAriftoteles. Secundo lib. inphantafmatibus quodammodoinfpic.at: hujus ratioest,quia operatioproportionaturvirtuti, effentia:intellectivumautemhominis estinfenfi tivo: ideopropriaoperatioejus eftintelligerein ligibilia inphantasmatibus ; quæ profecto alitera nifi fumma detorfione intelligi nequeunt , quam adftruendo modum cognofcendi per ſpecies alic nos,quem in præſentiaproponimus. ה XVI. Probat.2. conclufioratione: evidens eft, dequant. animæcap.24.Animapercorpuscorpora, intellectum humanum cognofcere abſtractive,& videt ficuti cælum&terram,&quaineisconfpi cuafuntoculisnoftris; spiritus autempercorporis fimilitudinesintuetur:videlicetperipfiffimacor poreaphantaſmata. XIII. Dionyfius Areopagita cap. 1. de cœlefti Hierar, impoffibileestdivinitatis radiumnos in telligerenifiobvelatum perſymbolica velamina: quibus verbis enigma, &fymbolum defignatur: inquodivina intelligerepoteſt intellectus huma nusinvitamortali: idemque intelligendum decæ teris objectis incorporeis & àmateria & mole fecretis. PergitDionyfius : impoffibile est animo noſtroadimmaterialiumafcenderecontemplatio nem,nifi materiali manuductioneutatur&vifi bilesfenfibileſque ſpecies arbitretur ( nota hoc verbum eſtgræca interpretatione) imaginationes effe invifibilispulcritudinis &materialia lumina effe imaginemfulgoris immaterialis : ex quibus collige, idipfumquodperverbumfubftituere, & Subrogarecorporeumphantasmaproreincorporca cogitanda,ànobisfignificatur ; aDionyfioexpri mi perverbum arbitretur, quod appofitiſfunum eſt,utmoxaudies.... XIV. Clemens Alexandrinus lib. 8. ſtroma tum: inanimaeffe ait : cogitata ( ſeuobjectaut cognitajuxtagræcumphrafin)quares ipfas refe rant, &exprimant ; additquequodexrebus ex ternisfubjectis (hoc eftcognofcibilibus) forma, typus ingeneratur omnium animis. Itaque co gitataforma, typimentalesfuntnobisdictaphan tamata. AnfelmusMonolog.cap.31.Cumcogito hominem abfentemfirmatur acies cogitationis mea in talemimaginemejus,qualemperufum oculoruminmentem attraxi. Illudigitur inquod firmaturacies cogitationis cumabſentemremcogi perſpeciesalienas inhacvita: ſedmodus iſteco gnofcendi aliter explicari non poteit , quam ut explicamusinconclufione: falteinnifi adinexpe Gataparadoxadelabamur: ergo &c.Probaturmi nor: dicinonpoteft recte,quod dumintellectus cognofcit abſtractive ; duplex intercedat , aut e tiammultiplex demultiplici objecto apprehenfio, &cogitatio: hoceftcognofcatur,&apprehenda turquidemphantaſina,& fymbolum, ut diximus, ſed eacognitioexcitet aliam cognitionem , quæ cognofcat objectum infenfibile ut estinfe: quæ quefitabſtractiva quidem, fedpropria, & iname diata cjusdem objeti ut eſt in ſe repræfentatio &imagointellectualis : hoc,inquam , rectè non dicitur: peto enim : velpermodum fignicogni tioex.gr. juvenis alati deducit intellectum adco gnitionem immediatam Angeliut eſt in ſe, vel per modum antecedentis illativi : neutrum read dices:ergo: prob.min. Nonper modum antece dentis illativideducituna cognitio adaliam; quia fermohiceſtdemeraapprehenfioneobjectiinſen fibilis: certum autemeft,ac apprehētione adappre henfionemdiſcurſummentalemnonfieriexlib. 3. &4. elem. (&liusindecurfu logico-phyſica patebit:)&profecto paradoxuminfigneeſt, quod in omniapprehenfione de objecto infenfibili,vel ſenſibili quidem , fednunquam ſenſibus percepto femper difcurrat intellectus humanus : quodque nonpoffitcogitareDeum,Angelum,an mam,lub ſtantias,&omnia ferequæ cogitat,nifi perſyllo giſmosmentales,aut per ſolamtertiam operatio nemfuam. Rurfusnonpermodumfigniapprehen fiojuvenis alati excitat in intellectu aliam appre henfionem immediatam de Angelo ut est inse: interrogo enim,per quas ſpeciesproducatur iſta tamusjuxta Anfelmum profecto ipſa cogitatio noneft : eſt tameninternum& inanima,atque adeophantaſmailludeft,in quo immaterialiamul fecundaapprehenfio? numperalienasaccidentium ſenſibilium? uti producta eſt apprehenfio prima phantaſtica : anperproprias ipfius Angeli? hoc 1 . fecun Demodocognofcendi humano, Sc. fecundumdicinullarationepoteſt: quiaproprias tantùm apprehendis:ſedſiphantaſmaſymbolicum 83 ſpecies Angeli ut eſt in ſe intellectus humanus naturaliterhaberenonpoteftne quidem obfcuras, confufas,&veluti àlongeAngelumrepræfentan tes: habettantum emendicatas àſenſibus , videli cetænigmaticas, &phantafticas ex combinatione ſpecierum , quæ propriæfunt accidentiumſenſibi lium: fedneque dici poteſtperhas ipſas ſpecies verealienas produci apprehenfionemimmediatam Angeli ,uteſtinſeobfcuramlicet:perillas enim alienas ſpecies produci non poteft apprehenfio niſi ſymbolica , & phantaſtica Angeli , quam jam fupponimus exiſtere in intellectu ; ( unde civitatis eflet propriè fignum , &deducerettein cognitionemveræ Conſtantinopolis , cum de iſta cogitas deberes duas civitates apprehendere mente:g.falfum eft,quodſymbolahujusmodi ſe habeant permodum figni , &excitent cognitio nemdere ſignificata,qualis ipſaeſt in ſe. Neque dicas ſymbolum illud phantaſticum eſſe ſignum formale, ( fignumformaledicitur,quodnonexci tatcognitionem ſui, ſedtantummodoreifignifica tæ : ſecus ſignum inſtrumentale , quod tum ſui cognitionem excitat , tùm rei ſignificatæ , ut fu . mus&c.) adeoqueipſumnoncognofci,fedfo otiosè, & fine neceffitate multiplicaretur, fe cunda iſta,): etenim quemadınodum homini cæ co ànativitate nunquam per ſpecies ſonorum, faporum , & odorum repræfentari poteſt lux ipſa ut eſt in ſe, aut ex illis enaſci apprehenfio poteſt immediata lucis,&coloris: idquetamcer tumeffe videtur , quam quodoculus non poffit audire , aut auris videre,velolfacere : fimiliter, immo àfortiorinegandumeſt,ſpeciesillas eafdem, nempe proprias ,& intuitivas accidentiumſenſibi lium, repræfentare poſſe immediate Angelum ut eſtinſe, licetobfcura repræfentatione : auteas lumexcitare cognitionem verę Conſtantinopolis, Hocenim falfiffimum , &contra experientiam: nam cumquis poftquam fæpiùs deConſtantino poli perſpecies alienas cogitavit , pergit in eam civitatem;deprehendit, ſeprius imaginatumfuif ſe eam civitatem cumdiverſiſſimis circumitantiis, &modoomnino diverſo , ac re ipfa illa civitas fit in ſe: nempequiaprius perſpecies alienas co gnofcebatur duntaxat ſymbolum illud phantaſti cumfuppofitum,&fubftitutumjuxtadicta. Neque ferioreponipoſſet, cognitioneadeo confufaco gnofci Conftantinopolim , ut estinJe,utab intel folas ipfaspoſſe concurrere cumintellectuhuma-, noadapprehenfionem confufam,fedimmediatam &(utloquuntur)attingentem immediate,&ter minatamimmediatèadAngelum,uteit inſe. XVII. Nequemihireponashæcvocabula: in tellectum deturarephantasmata, aut illaspiri lectunon advertaturhujusmodi cognitio diftincta àcognitio ne phantaſmatis. Qui enimadiftas oc cultas cognitiones,comminiſcendasdeveniret, fa-.. tis patet contraomnem experientiam,& fine fun damento idoneoconclufionem ſtatutameumim 4 pugnaturum. tualizare: his enimfubeffe nonpoteitalius ullus , quæ XIX. Antequam objectiones diluam probabilis fenfuspræter antiquiflimum &Arutote 1 licum expofitumn. 10.&a SanctoThomadifer tiffimèdeclaratumn. 15. videlicet quodintellectus humanus huncmirabilemufumpercipit ſpecierum ſenfibilium, & plantaſmatum : ut ænigunatice,& ſymbolicèper illas ſpecies,& in illisphantafmatis cognofcat objecta ſpiritualia. Quidquidaliudde ſignent verba illa depurare,ſpiritualizare para doxumeft&abfonum:perindeacfidiceres,cogni tionem coloris v. g.(quæappellari ſoletſpeciesex preſſa coloris ) evadereper intrinfecam fibique identificatam vim repræfentativain , cognitionem Angeli repræſentantem Angelum,& illum inten tionaliter attingentem immediatè quidem, licet obfcurè. Nonenimmajorhicrepugnantia,quàm in caſunoſtro,ubidicatur,ſpeciemimpreffam co loris evadere perintrinfecam, fibique identifica tam vimrepræſentativam,evadere, inquam , fpe ciem propriam, licet confufam objecti ſpiritualis, adeum cognofcendumimmediatè,&uteſt in ſe, licet obfcurè. XVIII. Prob.denique 3. conclufio experien tia noftrumomnium,qui nunquam vidimus Con ſtantinopolim : perinde enim eam cogitamus per ſpecies alienas & abſtractive , ac objecta ipfa in fenfibilia : videlicet imaginamur civitatem quan damſymbolicam,&phantaſticam , reſpectuhabi toadconnotata,& motiva, feuad relationes, & enarrationes, quas audivimus , vellegimus de ipſa Conſtantinopoli : & fupponimus, & fubſtituimus. cognofcitive fymbolum illud pro vera Conſtanti nopoli, cujus ſpecies propriasde facto nonhabe mus. Quæro ex te,quot civitatesapprehendis, cum deConſtantinopoli cogitas ? profectò unam fieripoffuntcontrahactenusexpofitum,&proba tummodumapprehendendi,& perprimamintel lectus operatione cogitandiabſtractive,&per ſpe ciesalienas objecta infenfibilia,autnunquamfenfi bus percepta;explicanda ſunt,quæpertinentad ſe cundam,&tertiamintellectus operationemfucce dentes fimilibus apprehenfionibus abſtractivis. XX. Quantum itaque ad ſecundam , & ter tiamoperationem noftri intellectus, fiillas appre-> henfio præcedat perſpecies alienas , eodein modo philoſophandum eft, acdevocabulis collocutivè ſuppoſitis: exn.7. ficutienim itafupponuntur iſta prorebus fignificatis ,utquidquid affirmatur, vel negatur, feudifcurritur; affirmetur, negetur,& difcurratur directè &propriede rebus , feu obje Aisfignificatis,&nullo mododevocabulis, faltem ſpecificativè ſumptis : itaetiam licet phantaſtica ſymbola fupponantur pro rebus apprehendendis nunquam ſenſu perceptis : quidquid tamen affir matur,negatur&c. affirmatur&c.directe,& pro priè derebusillis,& nullo pacto de ſymbolsfal temſpecificativè ſumptis: quodlicetvideatur mi rabile,ceffat tamen ſtuporab experientia notiffi ma, quæ deprehenditurinomnibusaliis fignis,& ſymbolis,quibushomines externèutuntur. XXI. Iſtitermini,Petrus,homo fupponuntur exth. 20. 1. 1.elem. primusprohomine fingulari, qui eſtPetrus,ſecundusprohomine in communi: ſiexillis terminispropofitiones conficias,&dicas: Petrus efthomo, quid affirmas ? tria fingi poffunt àte inillo caſuaffirmari: primum,quod hæc vox Petrus fit eadem, ac iſta voxHomo: ſecundum, quod res , cujus loco fupponitur illa vox Pe trusfit eadem ac res cujus loco fupponitur iſta L2 VOX 84 vox homo : tertium,quod tum iſta voxPetrus, Differtatio DuodecimaLogico-phyfica quamapprehenfioni : utalioinlocojuxtaſenſum tumres, cujuslocovoxilla ſupponitur, fiteadem, tùmcumvocehomo, tùm cum re, cujuslocoſup ponituriſta voxhomo:fedàteaffirmarinonpoteſt primum,neque tertium: alioquin affirmatio effet falſa: g. affirmaturſecundumquodeftid,quodcon tendimus in cafunoftro. Namfalfumeft,quodiſta vox Petrus ſpecificative , & fecundum ſonum ſuumfit eadem, aciſta vox homoitemspecificati vè&fecundùm ſonumfuumfiaccipiatur. Rurfus falfum eſt id, quodperpropofitionem copulati vamexplicareturmodoſequenti:Et hacvoxPe trusſpecificativeeft eadem,ac iſta voxhomoffe cificative, fignificatumperillamvocemeſtidem, acfignificatumperiftam.nampropoſitiocopulati vaconſtans exunafimplici propofitione vera,& aliafalsâ eſt ſimpliciter,& abfolutè falſaex th. 2. num. 1.1.2.elem.Regredior adremnoftram: cum apprehendis per ſpecies alienas, hoc eſt cogitas hæcduo,Spiritus,Angelus,duoapprehendisphan taſmataut fuppofita, primum pro Spiritu , feu re ſpirituali , quæ fe habetutgenus adAngelum, &animamrationalem. Secundumutfuppofi tumproAngelo: cum verò affirmasinterneintuo intellectu , & mentaliter dicis Angelus est Spiri tus;nonaffirmas unumphantaſma effe aliud(fpe cificativè fi loquamur ) nec fimul affirmas , tum unumphantaſmaeſſealiud , tumreminfenfibilem, cujus loco fupponitur primum phantaſma , eſſe aliam, cujus loco ſupponitur ſecundumphantaf ma; atſolum affirmas hanc remfpiritualem , nem peAngelumeſſeiſtamremitem ſpiritualem ,nem peSpiritum eopacto, quo homo eſtanimal. XXII. Adjungo alia exempla , quæ manife ſtam inductionem ad rem noftram conficiunt : cumlupini ſupponuntur pro nummis in ludendo, (ut th. 15. 1. 1. elem.dicebam) in ludi progreſſu nonvincuntur,autperdunturlupini foli,vel fimul cumnummis, namdefacto victor in ludo relin quitſupermenſamlupinos,&nummosreponitſo los inmarſupio, quiadirectè,&proprièſoli num mi vincuntur. Cum imagoAlexandriMagnie.g. videtur: & de ea loquimurſuppoſitive,nontan tùm fignificativè , & dicimus indigitando illam imaginemhicfuitmaximusregum; nonidaffir mamusdeimagineſola, nec de imagine fimul,& devero Alexandro, nameffet ludicraaffirmatio, ſedde ſoloAlexandro vero , cujus loco illaimago ſupponitur. Id ipſum comprobari poteſt quoad Proregem,Procuratorem, Tutorem quando ope rantur, velpatiuntur in quantumrigorosèſubſti tuti &fuppofiti funt loco Regis,Domini,Pupilli, Idem de imaginibus Sanctorum quando ad illas oramus,& illis nos cominendamus, ut ſuppoſitis, &fubftitutis loco Sanctorum , quos illæ imagines repræfentant. XXIII. Quæ dixi hactenus facilè capit qui rectèintelligit quid fit affirmatio,& negatio men talis: hoceft,quidfit ſecunda intellectus operatio, in quantum diftinguituràprima. Hæc enim pri maoperatio,ſeu apprehenfio eft imago,& repræ ſentatio mentalis objecti : fed affirmatio noneſt imago (&multòminùsnegatio)quidergoeſt?Eſt nutismentalisſuccedenspoft apprehenfiones, an nuensveritati ,& renuens falfitati relucenti in ap prehenfionibus , & eſt ſimilior amori, vel odio M Ariftotelis fufiusdeducă. Sicuti ergoamornoftræ voluntatis erga aliquod objectum non eft imago illius objecti (&multo minus odium eſtimago fui objecti) ſedeſtnutus ,vel motus, velquies ( pro ut eſt amordefiderii, vel gaudii) erga ipſumbo num,uteſtinſe;licètilludbonumrepræfentetur ipſivoluntati in previa cognitione , quæ ſemper neceſſaria eft ad amoremjuxta primumprinci pium,nilvolitum,quinpracognitum. Sic etiam affirmationoneft imagoſui objecti, ſedeſt nutus quidam mentalis: g. objectum verum, ut eſt inſe, licet illud objectum repræſentatum fit per appre henfiones, quæ funt imagines non quidem ipfius objecti, ut eſtin ſe,ſedphantaſmatis,ut ſubſtituti, &fuppofitipro objecto. XXIV. Quemadmodum itaque adhocut quis ſemoveatadeundumadRegem,noneftneceſse, utveniat ipſe Rex,& invitet, fed abunde eſt , ut veniatRegis nomine Legatus , & perfuadeat adire regem : ita quoque utintellectus mentaliter mo veaturadaffirmandum, vel negandum objectum, uteſtinſe,noneſtneceſſe,ut objectumipfum , ad hocutmoveat ad affirmationem, velnegationem ſui,apprehendatur,uteſt in ſe, ſedſufficit, ut ap prehendaturin ſubſtituto,&fuppofitophantafina te,hoc eftperſpecies alienas. Similiter,ut volun tasmoveatur ad amandum idem objectum ut eſt inſe fufficit, utàcognitione prævia cognofcatur idemobjectumperſpeciesalienas ,hoc eft in ſub ſtituto phantaſmate. XXV. Falfiffimum eſt hoc pronunciatum : Omneid,quodformaliter,&rationabiliter affir matur,velnegatur,debetformaliter &exprefsè apprehendi:itemfalſumeſtſequens effatum: Omne quodaffirmaturutestinfe, debetapprehendi ut eftinfe: name.g.cumnego,mecognofcerefecre taDei, vel veritates geometricas , formaliter, & rationabiliter nego idquodformaliter, & expref sè nonapprehendo,neccognofco,ſednefcio. Nec dicas me priùs quam negem, cognofcere quidem ſecretaDei,ſedinabſtracto,&confusè; nam egre giè æquivocaris : cumenimnego , me cognofcere fecretaDei, nonnego mecognofcereſecretaDei inabſtracto ,& confuse,ſednego mecognofcere clarè,&diſtincte: atquiſecretaDei clarè,&diftin &ènonapprehendo,autcognofco : g. quodfor maliter nego, id formaliter,& expreſsènon ap prehendo. Sufficitergo quod utcumq; apprehen damid,quoddiverſomodoà modo apprehenden diaffirmo,vel nego prudentiffimè licet, & ratio nabiliter. Sic pariter ſufficit adaffirmandum,quod Angelus.uteſtin ſe ſit Spiritus ut eſt in ſe, prævia apprehenfionecognofcereAngelum, &Spiritum, uteſtin ſubſtituto,&fuppofitophantaſmate , hoc eſt perſpecies alienas. XXVI. Quoddixideaffirmatione, vel nega tione fimiliter aio de volitione , & nolitione, feu amore,&odiovoluntatisnoſtræ : utvoluntasdefi deretſcireomnes veritatesclare,& expreſsè non eſt neceſse , ut intellectus prævia apprehenfione repræſentetvoluntati omnesveritatesclarè,&ex preſse: atſufficit, quod utcumque intellectus ap prehendatid,quodaliomodovoluntasdefiderat. SECTIO Demodocognofcendi humano, &c. ſtitutum,vel ut fuppofitum proAngelo , affirma ſedfiitaaffirmatur,non affirmatur directe,& pro 85 SECTIO IV. Difficultates,&oppofitionescontrapracedentem doctrinam enodantur. bituretiamphantaſma,utſuppoſitumproAngelo: •prièdeAngelo,uteſtinſe,contra num. 20. fect.3. Pponescontraid,quoddiximus ſect. antece Odenti num. . dentinum.6. eſt impoffibilis talis combina tio ſpecierum,ut reſultetphantaſma,quodni : hil aliudpoffit repræfentare e. g.quàmAngelum: nam,ficutieft impoffibilis pictura,quæ itaunumho minemrepræfentet,utaliumexinnumeris,quipof funtàDeocreari, nonpoffitrepræfentare : quis enimnegetpoffibileeſſe, utalius homo creeturà Deoomninofimilis, etiamquoadexternamappa rentiamPetro v.g.nunc exiftenti ? g. & . Refp. ne.ant. & paritatem etiamne: nam exactior eſt intellectus in naturali artificio combinandi phan tafmata,quam quilibetpictor in pingendo : cæte rùm, quia ſecluſo miraculo, ettimpoffibileduos homines inveniri omninofimiles vultu, colore, ergonulladiftinctio. Prob. ma. Quamvis pervos apprehendaturphantaſma ut fuppofitum proAn gelo,non tamenapprehenditurdirecte ,&pro prièipfeAngelusuteſtinſe,exſect.3. nu.3.&5. ergo,ſiaffirmaturphantafima, ſeu dephantaſmate utſuppoſitoproAngelo,nonaffirmaturdirecte, & propriè deAngelouteſtinſe. Refp. dift. ma. In quaeftduplexreduplicatio perparticulamut : Si apprehenditur phantaſma ut fuppofitum &c. ff primaparticulautdiverſo modoreduplicet,acfe cundaparticula ut, conc.ma.Sieodemmodoredu plicet,ne.ma. Exth.48.num.22.lib.1 &th. 1.n.14 lib. 2. elem. conftat ſi ponas diverfimodè unam partem inrecto,&aliam inobliquo: & prætereà ſi explices modo unam cauſam, ſeu rationem, &habitu corporis; ideocitatonum. 6. fatis fuit, exemplumpicturæproferre, cui addipoffetunum, &alterum exemplum ineandemrem,præfertim deſumptumàdeſcriptioneoratoria,& definitione logica: namitadefcribi , & definiri poteſt Ange lusv.g.utnullialteri rei convenire poſſit,vel illa defcriptio, vel iſtadefinitio : & tamenvocabula funtfignamerèmaterialiatoto cælo differentia ab ipſo Angelo, qualis eſtinſe: fimiliter in cafu no ftro decombinatione ſpecierum phantaſticarum ratio cineris :&præfertim memineris arbitrariæ il lius defignationis &connotatorum,&effectuum, dequibusfect.3.num. 8. &9.perhæcenimſpecies alienæ accommodantur,&evadunt, quantumfieri poteſt propriæ , ur fupponantur cogitative pro Angelo; ita ut connectantur etiam effentialiter cumipſoobjecto,feuAngelout eſt inſe;utfuſius ſectionibusſequentibus. modoaliam,quæattendenda deſignatur ex vi hu jusmodi reduplicationis; in re præſenti diverfos modoseſſereduplicandi: videlicetPhantasma,ut fuppofitumproAngeloapprehenditur,feuperpri mamintellectusoperationemcognoscitur:explica tur,apprehenditur ipfum phantalma, &fimulfub ftitutio illius , feu defignatio arbitraria ipfius ani mæ, & ratio cur apprehendatur tali pacto illud phantaſma, eſt ipſa ſubſtitutio arbitraria, quæ de terminavit(exſect.3.nu.8.) utilludſupponeretur locoAngeli.Affirmaturphantasma,feu dephan taſmate,ut deſubſtituto locoAngeli:hæc quidem propofitio ficexplicatur:affirmaturdirecte &pro priedeAngelo,&conditio, curillaaffirmatiodi rectè,&propriè fit deAngelo,eſt, quiaphantaf maeſt ſubſtitutum loco ipfius Angeli. Cæterùm adnotabis ſequentes terminos complexos idem fignificare: Phantasmacognitum,utsubstitutum Oppones 2. Si phantaſma eſt ſymbolum An- proAngelo: &Angelus cognitusperſpeciesalie geliv.g. eft quoquefignum ejusdem: ſedſieſt ſi gnum, excitatcognitionem diftinctam de Angelo fignificato ex th.7. lib. 1. elem.ergo&c. Prob.ma. Omniaſymbolaexterna,c.g.hieroglyphica, em blemata,infignia, ſuntetiamfigna propriè talia: er go etiam iftaphantaſinata, quæ funt ſymbolain terna. Refp.ne.ma.Adprob. conc. ant.ne.conf. Nonvaletparitas, vel inductio ab externis adin ternaſymbola,ſeuphantaſmata : utnonvaleretſi diceres: omnesignesſuntcalidi: g.omnesſpecies phantaſticæ ignisfunt calidæ:ratioverò diſparita tis,quiaſymbola externanonſupponunturcogno ſcitivè,fed ad alia muneraobeundaexſect.3.nu.21. phantaſmata verò fupponuntur cognofcitive ex dicta ſect. num. 7. Contrà1. Siapprehenditurphantaſma, &non Angelus ut eſt inſe , affirmatur etiam , &difcur ritur dephantaſmate ,&nondeAngelo uteſt in ſe, fedhoc eft abfurdum: ergo &c. Refp. 1.Ne. ſequelammai. ratio negandi patetex ſect.3. num. 20. &fequen. Refp. 2. claritatis gratia diftingu endoma. fi apprehenditur phantaſmaut ſuppoſi tum cogitativeproAngeloaffirmatur&c.ne.ma. Siapprehenditur phantaſma ſpecificativè,& non reduplicativè,ut fuppofitumproAngelo, affirma tur&c.conc. ma. &pariterdiſtincta min. ne.conf. Patetdiſtinctio exnu.7.&20.ſect. 3. Contrà2. Si apprehenditurphantaſma, ut fub nas,feuabſtractive,exſect. 3.num.5. Contrà3. magnocumfervore: ergo inappre henfione venit inrectophantaſma, & in obliquo Angelus : & in affirmationeè converſo in recto Angelus, &in obliquo phantaſma : ſedunum& idemdebeteſſe rectum apprehenfionis,& affirma tionis: alioquinnonde eo, quod apprehenditur, effetprædicatio : ergo &c. Refp.æquivocarisquam maxime: ne. igitur ſuppoſitum conſequentisſub ſumpti: fupponisapprehendiAngeluminobliquo falſumautemeſtautinobliquo,autinrecto illum ut eſtin ſe apprehendi: ſedphantaſma,&ſubſtitutio cumconnotato(fect.3.num.8)duntaxatapprehen ditur : &hoceft, cognofciAngelum per ſpecies alienas:occafionemverò æquivocandi ſumisexeo, quodexplicatio reflexailliusapprehenfionis com memoretAngelum uteſtin ſe : inde credis, illum ſaltemin obliquo repræſentari ab eaapprehenfio ne. Itaque Angelus uteſt inſenullopacto ap prehenditur: &tamenaffirmaturAngelus , uteſt inſe: quodex ſect.3.nu.20. 23.24. probatum eſt nihil abſurditatis dicere. Sicut enim, ut amem objectumv. g. Petrum ut eſt in fe,&de illo de lecter delectatione ad illum tendente uteſt in ſe, noneftneceffe,utmotivumamandi quodhabeo, fit,&cognofcatur à me,ut eſt inipſoPetro : nam quandoquepoteſt noneſſeinipſoPetro tale moti vum: Anempèexmotivovirtutis æſtimatæ in illo (qua 86 (qua tamen caret ) movear ad eum amandum: Differtatio Duodecima Logico-phyſica Contrà 6. ergo faltemid,quodcognofcitur per amoradeum,ut eſtin ſe,verètendit: licèt fit ex motivo,quodverè noneſtinPetro. Multo igitur magis apprehenſo objecto inphantafinate utfub eam apprehenfionem, diftinguitur realiterab An gelo : quiaphantaſmaillud,licetſubſtitutum , non eftrealiter Angelus. Refp. dift. antec. diftingui ſtitutopro eodem objectopoflun affirmare(quod tur realiter ab Angelo uteft in alio, nego antec. eft quoddam amarementale)deeodem,uteſtinſe, utpatetexfæpè repetitis: abAngelo ut eſt in ſe, aliquodprædicatum. Contra4. Si modo expoſito apprehenderetur co. ant. Noneftadremterminus illerealiter,cum agiturde ſtatuintentionali:intentionalitereſtidem Angelus e. g. per ſpecies alienas , Angelus co Angelus uteſt in ſe, & phantafina illud fubftitu gnofcereturabhomine merè denominativè,& ad tumpro illo cognofcitive: eſt, inquam , idem illa placitum:hoc eftpercognitionem,quænon magis identitate,quæ intervenit inter ſubſtitutum , &id, exſeeſſetdeterminata ad repræfentandumAnge pro quo illud ſubſtituitur in quocunque genere lum , quam remaliam: fedhoceftabſurdum,quia cognitio, quâ Angelumcognofco,efteffentialiter ſubſtitutionis : & in cafu noftro,quia ſubſtitutio eſtinlineaintentionali,identias illa fic exponitur: determinata adrepræfentandum fuum objectum, dum apprehenditurphantasma, utfubftitutum neque eft ficuti vocabula , fignum arbitrarium: proAngelo, perindeestacsiapprehendereturipse ergo&c. Prob. ma.ex nu. 8. ſect. 3. Nonmi Angelus,quantumadhoc,ut intellectushumanus nus ex arbitrio , & defignatione arbitraria ipfius poffit exercerefecundam,&tertiam ogerationem animæ phantaſma juvenis alati ſubſtituitur cogno fuamimmediatecircaipfumAngelumutestinse: ſcitivèpro vero Angelo , quam hæc ipſavoxAn hoceft affirmare,negare, difcurrereimmediate de gelus pro eodemcollocutive ſubſtituatur,&fup hocobjectoAngelus, utpateteſt ſect.3.à nu. 20. ponatur. Refp.negoma. Adprobationemaffero Hancporrò explicationem identitatis intentiona diſparitatem ex fect. 3. n. 9. & ex di&is ad obje lisinterphantaſma,&idpro quofupponituripsum &ionemprimam: nempèrationeconnotatorum,de phantaſmadiligenteradnotaad ufumplurimum. quibus loco citato , ita accommodatur, & appro priatur ſubſtitutio , & phantafina ut ſubſtitutum, utconnectantureffentialiter in linea phyfica cum objecto ut eſt in ſe : ut amplius in fequentibus dicaım. Contras. Saltemillaapprehenfionihilaliudco gnofcit, nifiphantaſfma ,& denominationem ex trinfecam procedentem ab arbitrio Animæ , per quamphantafinafupponitur locoAngeli: fedhoc eſt cognofcere mere denominativè, & reputative, &fictitie: ergo&c. Refp.ne.ma.cognofcitetiam in obliquo connotata quorum reſpecta fit ſubiti tutio phantafmatis : &indehocphantaſma itaap propriatur , & accommodatur Angelo , ut non poffit alteri rei convenirequantum ad hoc , ut in illo abſtractivè ,&perſpecies alienas cognofcatur. Hocautempacto cognofcere nondiciturcogno ſcere impropriè:ſed cognofcereperſpecies alienas proprièproprietate,inquam,pertinenteadmodum cognofcendi per ſpecies alienas : quemadmodum hocnomenPetrus eſt nomen propriumhominis, nonimproprium;&tameneftnomenadplacitum. Immohic modus cognofcendiperſpecies alienas, &abſtractivè tamproprius eft,utfuperet exaliquo capite proprietatis modum cognofcendi intuitive inhacvitamortali. Repeteexſect. 2. nu.8.& 11. me videntem ſolam figuram,&coloremPetri co gnofcereeundemPetrum intuitive,ſed intuitione denominativa: non enimtotumPetrum,ejusque ſubſtantiam intueor,autintuitivecognofco : adde etiam, quod per miraculum ſaltempoffumintuiti vè videre colorem, & figuram Petri , etiam ipſo Petrononmihipræſenteullotempore: exaliapar te per ea, quæ diximus ſect. 8. nu. 6. & ad oppofi tionem primam, illudphantaſma fuppofitumpro Angeloeſt itaaccommodatum, &appropria tum Angelo, ut neque per miraculum poffitalteri rei magis accommodate,&propriè convenire: unde fit , veriffimè , & propriiffimè inillo phantafinate Angelum cognofci,quantum faseſthomininatu raliterin hac vitamortali Angelos cognofcere, li cet abſtractive,&perſpecies alienascognofcantur. Oppones 3. Phantasma eſt idem , ac ſpecies phantaſtica (de qua differt. 9.fect.1. nu.2 )ſedſpe cies præfertim phantafticæ ab intellectu nonco gnofcuntur: ergo nequephantaſma: g. à fortiori, neque inillo infenfibilia objecta poffunt cognofci. Refp. terminus phantasma nomen Græcum eft, quodidem fignificat, ac apparens, feuſpectrum, à Philofophis ufurpatur tripliciter, tumpro ima ginatione , feu experientia phantafiæ ; tùm pro ſpeciebus phantafticis , quæ advenientes adphan taſiam afficiunt illa ita,ut producat illam experien tiam,quæ dicitur imaginatio; tum pro ipſo obje cto, à quo procefferuntillæ ſpecies,ſeu ad quod illæ tanquam propriæ pertinent: (vide th. 5. lib. 1. elem.& differt. 9. loco citato , & fect. 3. præfentis differt. num.4. ) Ariftoteles, & D. Thomas in li bris præfertim animafticis ufurpantnomen phan taſmapro ipſo opjecto: aliinonnulli,velpro ſpe. cie ,vel pro imaginatione id ipfumnomenacci piunt. Itaque diſt ma. phantaſima ſumptum pro objecto idem eſt acſpecies: ne. ma.fumptumpro ipſis ſpeciebus : conc. ma. & mi, & diftinguo conf. fimiliter ut ma. Species phantafiæ dicuntur ima ginari ab illa, ut quo : objectum verò dicitur ima ginari,ut quod: quod eſt idem, ac dicere: per me dium ſpecierum, feubeneficioillarumpervenien tium adphantafiam objectum percipitur ab eadem phantafia : fimilis phrafis ufurpaturetiam quoad ſpecies ſpirituales,&intellectum. Contra 1. Anima non ſubſtituit , ſeù ſupponit cognofcitive pro Angelo v. g. cognofcendo ip ſumphantaſma ,inquantum eft objectum aliquod extra animam, hoc eſt extrinfecum ipfi anunæ : quia non eſt explicabile, quo pacto hæc fuppofitio fiat: fednequefupponit,exconceſſis, ipſum phan taſma, inquantum eſt ſpecies aliqua phantaſtica repofitain memoria (dequadiffer. 10.fect. 1.n.4.) ergo nihil fupponit , aut ſubſtituit cognofcitive proAngelocontra ſect.3.nu.4. 5. Refp. dift. ma. Phantaſma, inquantum eſt objectum , non ſuppo nit,ut quod: ne. ma. ut quo: conc. ma.&dift. mi. phantaſma, inquantumeſtſpecies,nonfupponit, ut Demodocognofcendihumano, Oc. ut quod,conc. mi utquos ne. mi. &conf. Anima noftra fupponit, & fubftituit utrumque cognofci 人 87 quamfit illudidemſymbolumpliantaſticum : nam tiveproreinfenfibili: e. g. Angelo cognofcendo, fedfpeciem fupponit,& fubftituit,utquo :hoc eft permediumillarum,feubeneficioillarum,dumde terminatè excitat illas (juxta fech. 3.nu.4.) quo ties voluerit cogitare de Angelo v. g. fupponit ipfumobjectumproprium, & naturale ſpecierum adrepræfentandumipſumAngelum:quodproin dèdicitur, fupponi ,& fubflitui utquod,videlicet juvenisalatusinexemploallato. عام Contrà 2. Si hoc eft, etiam phantafiaipſa po terit imaginari ſpiritualia: e.g. Angelum per fpe cies alienas,& abſtractive : quia imaginatur phan taſima : hoceft objectumfuppofitum, utquodpro re ſpirituali:ficut intellectus cognofcens id ipſum dicitur apprehendere, & cognofcere fpiritualia perſpecies alienas:fedhoc eitabfurdum ,alioquin ctiam phantafia Deum cognofceret : ergo &c. Refp.ne. ma. Adprob.poft particulam quia diſt. imaginaturphantaſma,ut fuppofitum pro re ſpi rituali : hoc ett imaginatur, tumphantaſma, tum ipfam fuppofitionem neg.Imaginaturphantaſma ſpecificative fumptum conc.ma. &distincta paris termi, ne confeq. Sicuti lingua , & os noftrum profertquidemvocabula; fed nonquatenus ſup pofita,pro rebus , aut quatenus fignificantia res ipfas exarbitrio : quia nonprofertipſamſuppo fitionem,feuplacitum arbitrariumhominum infti tuentium linguas (extheſi8.lib.1.elem.&fect.3. nu.8. ) ita phantafia in cafunoftro. Etratioeft, quia facultates corporeæ perceptivæ , dequibus differt.9. fect. 1.nu.1.fcilicet fenfus externi,vel interninonpercipiunt concreta extrinfeca, five illafintentiarationis,fiveentiamoralia: e.g.hæc concretapariescognitus pariesamatus. Hocau tem, quod fignificatur per ſequentem terminum complexum ; phantaſmafuppofitumcognofcitive proAngelo,eftconcretumquoddam extrinfecum, ſeuens hocfoliAngelo repræfentando poteft convenire exfect. 3.nu. 6. illeautemconceptus omnibus re buspoteftconvenire: nam confuse faltem,& fe cundum aliquam confiderationemomnesresfunt aliquopacto fimiles illi ſymbolo, falteminratione entis Contra 1. cùm Angelum cognofco, quod fit res fimilis illi ſymbolo,poffumfimul multiplicem negationem cognofcere, perquamquafi corrigam illam imaginationemdeſymbolo: namfimul co gnofco,quodilla res fimilisnon fitDeus, non fit resmaterialis, non fitaccidens, nonfitanima ra tionalis &c.: fedita concipio,&cognofco imme diatèAngelum,uteſtin ſe,quiareverataliseft:g&c. Refp. correctionem iſtameffeerroremprimope jorem,namcunctæillæ negationesinmeafententia jamſetenentex parte ſymboli ,&indeprovenit, quodtalefit illudfymbolum,utnonpoffitalteri rei convenire,quâmAngelo,exſect.3.1.6.,&inrefp. adoppofitionemprimam:cunctavero illa,quæ per negationes fuperius expreſſa funt, ficuti poflunt defcribipervocabula,ut exlociscitatis,itapoffunt imaginari:unde illafuntcombinatioſpecierumplus quamfemelalienarum:namnegationesetiamipfæ perſpecies alienas cognofcuntur præfertimnega tiones materialitatis, quæ funt idemacresfpiri tualis ;identitasquoquerealis omniumillarumne gationum cum entereali perſpeciesalieniffimas &ænigmaticæ cognofcitur; itaque omiſſama. ne mi,adcujusprobationem poſtparticulam quia, diſ.reverataleeft, affirmativecon., apprehenfive ne, quæ diſtinctiopatet exſect.3.àn.20. Sicuti, quamvis videamimaginemAlexandrimagni ejus modi,utnonpoffitrepræſentareinrationepicturæ nifiAlexandrummagnum,noneoipfoillumvideo uteſt in ſe, aut illum intuitivè cognoſco exfect.3. n.22. Similitercæcus à nativitate , dumlucem co gitat, &quinunquam viditConftantinopolim, & morale.deilla cogitat,aliquodphantaſmafibirepræſen Oppones4. CumAngelum :v.g. cogito, ima ginorquidemfymbolum illudphantaſticum juve nisalati;verumtamennoninilloſymboloconfiftit, &fiutiturcogitatiomea: ſedulteriusprogreditur, &Angelumapprehendit fubhoc conceptu confu fo: res fimilis illi ſymbolophantaſtico : ergo&c. Prob.antec,namitafalvatur, quodAngelus inſe ipſo apprehendaturdirecte,&propriè, ficutidire tè,&proprièdeAngeloaffirmatur innoftrafen tentia. Refp.ne. antec. &ejusprobationem: eſt eniminexplicabile,quidfitAngeluminfeipfo di recte,& immediatècognofci,cum confuse co gnofcitur res fimilis illi fymbolo phantaſtico , ex ſect.3.nu. 16. Nam vel illa fecunda apprehenfio confequens apprehenfionem ſymboli phantaſtici fit etiam ipfa per ſpecies alienas,&jamopporte bit,ut aliud fymbolum phantaſticumper hancfe cundam cognitionemcognofcatur , &non ipfe Angelusuteſt in ſe: vel fit perſpecies proprias ipfiusAngeli,&hoc dicinonpoteſt : quia omnia quænaturalitercognofcit intellectus humanus in hacvita,beneficio ſpecierumſenſibilium idcogno ſcit: ſpecies autemſenſibileseſſenonpoffuntpro priæ ſpeciesAngeli. Addo rurfust,quodille tuus confufus conceptus: Resfimilis illifymbolophan raftico , effet quid multo minus fimile ipfiAngelo, tant, quodalterireirepræfentandæinratione ſub ſtituti cogitativèconvenirenonpoteft. Pariter de ſcriptioRhetorica , autdefinitio Logica vocalişde Angelo,quæ omniapatent éxſect:3.n. 2:21. &ini tio præſentis ſectionis: Contra2. faltèmcùm apprehendo illudfymbo lum , apprehendo quid fimile licèt confusè ipfi Angelo: g. fimulapprehendo ipſumAngelum, ut eſtinſeſubiſto conceptu, quidfimile illifymbolo : prob.conf.exdiffert. 10. ſect.3.1.5.Relativafunt fimulcognitione, ſed ſimile eſtrelativum alteri fi mili: g. cùm cognoſco ſymbolum fimileAngelo, cognofco fimulAngelum fimile ſymbolo. Refp. dif.ant.apprehendo ſymbolum,quod eft fimile,&c. quatenus fimile reduplicative reduplicando fupra fimilitudinem cognitam, ne: ant.: ſpecificative,& realitercon. ant. Ex reſponſione ad inſtantiamfe cundamoppofitionis3. patetiſtadiſtinctio. Illud primumprincipiumRelativafuntfimul&c.valet, cùmrelativumunum formaliter , &reduplicative, &uttale cognofcitur: tuncenim etiamaliudcor relativum cognofcitur : non verò cùm tantum modo ſpecificative , ſeu realiter , ſeu confuse co gnofcitur(quiterminipatebuntexdiſſer.14.ſet.r &fect.3. ad objectionem ultimam) : itaque illud ſymbolum cognofcitur quidem reduplicativè, ut fup 88 fuppofitum pro Angelo juxtàdicta ad oppofitio Differtatio DuodecimaLogico-phyſica SECTIO V. nemfecundam: nonveròcognofciturreduplica- Facilis, necinjucunda refolutio controverfiapro vè,ut fimileAngelo. Cognofcitur ſymbolum , ut fimileſeuproportionatumconno tatis,& obliquis (juxtàſect.3.n. 9.)quæper ſen fus externosperceptaexcitant animamadeffor mandum ſymbolum, illudque fupponendum pro pofitaintitulodiffert.10.deobjectotermino rum communium. Ecole, quæ depræciſione objetiva diximus Rfect.1.n 3.,&præoculis habe ſtatutamdo Angelo , e.g.quidquid auditur ,legitur , videtur pertinens adAngelos eft connotatum in ordine ctrinam fect.3. & 4. quoadmodum cogno ſcendi abſtractive: tandemadverte, quidquidper adquodexcitaturcognitio abſtractivadeAngelo: terminos communes ſeumentales ſeuvocales re quodconnotatum, feu connotataappellarifolent præſentatur, aut fignificatur, id ipſum abſtractive, etiamMotiva,ſeuDeterminativa, quæmovent, &determinant animamadcogitandumdeAngelo: &per ſpecies alienas cognoſci abhomineinhac vitamortali. adiſtaigitur correlationem (proportionis , vel fi militudinis ) exprimit ſymbolum ſuppoſitumpro Angelo:& talis correlatioexpreſse cognofcitur : Conclufio Prima. : Intellectus hominis in hacvitadum cognofcitper dumſymbolum uttalecognofcitur. Ita diligen terattende: valent enim ad omnem difficultatem tollendaminhacmateria. Contra3. faltèmAngelumineocafu immediatè apprehendo:g. Angelumapprehendo,uteſtinſe fpeciesalienasprafcinderepoteft objective, hoc est potestcognoscere unamformalitatemiden tificatamrealitercumalia,quinaliamprorsùs cognofcat. (he.ante.)prob. ant. Deus immediate cognofci P Rob. 1. unica, &validaratiocontrapræcifio nemobjectivameſt;quiaadmiſsaillâpræcifio turabhominenaturaliter inhacvita : g. &Ange lus: prob.ant. Deusimmediatèabhomineamatur inhacvita: g. etiam immediatècognofcitur : nam eſt primumprincipium: nihilvolitum, quinpra cognitum. Refp.adultimamprobat.conc.ante &ne.conf. noneft necefsèimmediatè cognofceread imme diatèamandum: ficuti neque ad immediatè affir mandum: exfect.3.n. 20.,&exdictisadoppofi tionem ſecundamcon.3. Contrault. exſect. 2. cùm cognoſcitur intuiti vèPetrus per ejus colores , & figuram cognitam intuitive ,mediatè cognofciturintuitive ſubſtan tiaPetri: g. quoquein cafunoſtro. Refp. ne. ante. falfiffimum : nunquid intuitive ſubſtantia , & quidditas hominis cognofcipoteſt abhumanointellectupro ſtatu immerſionisinma teria, qualis àveteribus dicitur vitamortalis ? ne quemediatè, neque immediatèvidens oculo Pe trumintuitivècognoſcoejus ſubſtantiam : fedtan tùm ejus accidentia, rationequorum, ut ratione partium, denominativè (non veròmediate)in ne,verificarenturduoprædicatacontradicto riade uno,eodemque objectouteſtinſe: licètilla contradictoriaeſſent extrinfeca,&fecundo inten tionalia, exfeq.differt. 14. fect.3.initio: fednon verificarentur, fi præciſio objectiva fiatperſpecies alienas,&abſtractive modo explicatoſect.3.&4. g-cellat omnisratiocontrapræciſiones objectivas. Prob. mi. fi præcifio objectiva fiat per ſpecies alienas&c. deobjecto,ut eſt inſe, ſolumverifica turnoneffecognitum,nec mediatè, nec immedia tè,exfect.3.an.8.,&fect. 4. adoppofitionem . 8. nonverificatur niſiunum contradictorium de objecto, uteſtin ſo: quodexAriftotele omninò neceffariumeft;videlicetde qualibet repoſſe affir mari , &verificari alterutrum contradictorium, cujuscumque generisfintcontradictoria. Fortèdices :deobjecto, uteſtinphantaſmate, feu ut phantaſma pro illo ſupponitur,verifican turduotaliacontradictoria : atcontendo,&pro bohoceffe falfum: nam fineullâ contradictione 1 : : verificatur ex fect. 3.&4.objectum effecognitum, tueoripſumPetrum. Cæterùmexhoc ipfoexpli coclariffimè difcrimeninterapprehenfionem,& affirmationem : intueorPetrum apprehenſive,de illoaffirmo, est bonus vir, eſtingeniofus: affirma tio hæc immediatè,& unicèterminaturadipfam naturam,& fubftantiam Petri,nonadejus colo res,&figuram , quostamenfolosintuitive cogno fco , & apprehendo : fimiliter etiam cùm illum amo,prelucente illaapprehenfioneintuitivade fo liscoloribusfedutſubſtentatis ,& receptis in fub ſtantiaPetri, amorillead ſolam naturamPetri non adcolores immediatè terminatur : ita fine ulla ad rem facientediſparitate apprehendens phantaſma, ut ſubſtitutum pro Angelo, cùmaffirmatAngelus estfpiritus, vel Angelum amat:affirmatio,&amor immediatèmodo ſuotendendi refpicit,&termi natur adAngelum uteſtinſe,quem,uteſtinſe, apprehenfioillanoncognofcit. : ut eſt inphantaſmate,&noneffe cognitumme diate, velimmediate, ut eſt inſe : quiaut,ut fit contradictio , debet utrumque contradictorium verificari deeodem objeto omnino,proeodem ſtatuomninò, &iniisdemomninòcircumftantiis, utexth.2.1.2.elem.colligitur:g. fine ullacontradi ctioneverificatur, perſpeciesalienas effecognitam unam formalitatem, &noneffecognitam (fita menparticulanonſemperaccipiaturpræcifivè, ex differt.14.fect. 1.n.vlt. ) aliamformalitatem realiter identificatam cum illa uteſtinſe. Prob.hæcconf. Verum quidemeſt,quodunaformalitas , ut eſt in ſe,eſt identificatarealiter cum alia : at una forma litas,ut eſt inphantaſmate , ſeu phantaſma ut eſt fuppofitumcognofcitivè prounaformalitate,non eſt identificatumrealiter cumaliaformalitate , quia phantaſmanonſubſtituiturad exprimendu iſtam, fedillamformalitatem: cujus ratioeft,quiaſuppo fitio per quam ſubſtituiturphantaſmanoncomen furatur cum eaipſa,proqua ſubſtituit,formalitate, utillaeſt in ſe, ſeu inquantumeſtrealiter identifi catacumaliis formalitatibus; ſed commenfuratur cumconnotato (e.g. ſenſatione)juxtavim, quam habet Demodocognofcendihumano Sc. Prob. 3.quodomnibushominibusvidetur(om nibus, inquam,nonphilofophis,necad factiones 89 habethocconnotatuminlineâintentionali(hoceft quantum adhoc,quodeſthumanituscognofci, co gnofcere,cognofcitivum,cognofcibile)determi nandipræcifivè cognitionemterminifui correlati vi:&quantùmadhocpoſtremumquæſo,netrice ris: quemadmodumenim apudomneseftincon feffo,quod relativumnifi formaliter, &expreſsè cognofcatur,nonhabetvimexcitandicognitione philofophorum adhærentibus ) explicatur,&fal vaturinhacfententia,& non ſalvatur inullâ aliâ circa diſtinctiones mentales: fed quodomnibus hominibus videtur naturâ ipsâ duce eſt verum , autſaltemprobabilisfimum: exlib. 1. Topic. cap. 1.g.&c. Prob. maj.omnibus hominibusvidetur, deſuocorrelativo, c.g. fi cogitemPetrum,quieſt Pater,fednoncogitemexpreſsè eſſePatrem,non coipſofimulcogitabofilium : itaex infraproban disaffumo:relativuin licètexpreſsècognitumnon habere vim notificandi , ſeu excitandi expreffam cognitionem, nifide correlativopræcisèſumpto: hoceſtdeſolaformalitate correlativâ formaliter: nondetotârealitate,cumquâà partereiidentifica turilla formalitas. Prob. 2.&explicatur totum ſyſtema conclufio nis noſtræ : nunquamviditquis intuitivè , aut ex perimentaliter,immò neſcit,quidfitMagnes:au dit interea nefcio quid de proprietate attrahendi ferrum: hoceft connotatum aliquod percipitſuf ficienscognoſcitivèad excitandam expreſſam co gnitionemdehacpræcisèveritate,potentiaattra hendiferrum, quinfit fufficiens illudconnotatum adexcitandam cognitionemexpreſſamde iſtaalia veritate,potentiaseconvertendiadPolum(quæ tamen eftidentificata realiter cum allâ potentia attrahendi ferrum, (utpoftulo) in hoecaſudico, illumhominemperſpeciesalienas , &inphantas mate (juxtaſeca.3.&4.)cogitare deformalitate illa:potentiaattrahendiferrum,camqueforma litatempræſcindereobjectivehoc pacto: poſt au ditionemillam , ſuccedit in audiente imaginatio tùm deconnotato audito , nempè attractio ferri, tum deprædicta auditione : poſt imaginationem apprehenfio tùm de objecto imaginato, tùmde ipsâimaginatione :poſteamveròapprehenfionem determinatur animaadexcitandas ſpecies alienas, &adſubſtituendum phantaſima proportionatum connotato antecedenteraudito,imaginato,&ap prehenſo (quodeſt idem, ac dicere phantaſma ſubſtitutumproformalitate reſpondente)acdein de rursus apprehendens illud phantaſma itafub ftitutum,&fimul connotatumexpreſsè;per eam apprehenfionem cognofcit proportionem inter connotatum ,&phantaſma fuppofitum. Itaque in hac apprehenfioneconfiftitpræciſio objetiva. Hoceft illa apprehenfio eſt cognitio , quæ per 1 E X et 0 1 2 و ſpecies alienas ,& inphantafmatehabetpro ob jecto unam formalitatem præcifam objective, & cognofcitivè in illo phantaſmate. Atqueitafem perevenit, cùmverèperintellectumdiſtinguimus formaliter diſtinctionerationis ratiocinatæ. Dico, cùmverè diftinguimus , namfæpissimècircaali qua objecta,&circa illorum objectorum formali tates notisfimas, licètvideamurdiftinguere forma liter illas, reveratotum illudobjectumexpreſsè& clarè ſecundùm totam realitatem cognofcimus, aut adſumumper diſtinctionem rationis ratioci nantis diſtinguimus. Ratioeft,quia ſpeciestùmin tellectuales ,tùm phantafticæ adeò connexæ funt interſe, ut excitata ſpecie, quæ inſerviretad co gnoſcendum unamformalitatempræciſam abalia, excitantur etiam aliæſpecies , quæ totamrealita temrepræfentant. quod cumhomo cognofcitper terminos menta les communes,e.g. hæcobjecta, bomo,animal, rationale, c. necverificenturduocontradi&o rianèquidemextrinfeca: neccognofcatur(neque clare,neque obſcure)nifi id, dequorefpondere poteſt ipſe cogitans ſecogitare: quisenim morta liumperfuaderefibi poffit , quodquando cogitat præcisèdeiſto termino objectivoanimal, vere,& proprièfimulcogitetde omnibus, & fingulis ho minibus,&brutis, tumexiftentibus, tumpossibi libus : hoceſtde infinitis rebus , licèt dicatur hæe omnia cogitare obfcurè,&confuse? Refponde bit enim quisquis fuperhoc interrogetur , ſeca pere naturaduce , quid fit cogitare , &cogno ſcere, & quiahoc capit, capere nonpoffe quo modo cumcogitat hancpræciſam veritatemani mal,fimulcogitet,licètobfcurè, infinitailla obje eta ficuti cumcogitat de Petro , nec clarènee obfcurè cogitat dePaulo : fimiliter dicetevenire, cùmanimalcogitat. Nec juvaret reponere, quod àparterei ,hæc veritas objectiva , animalfit rea liter identificata cum infinitis illis fingularibus : ex clamabit enim pesfimam illationem eſſe à ſtatu reali rerum adſtatumintentionalem, feu ab effe, ad cognofci: præfertim fiagamus deimperfecto modo cogitandi, quo homines in hac vitâpræditi ſumus. Nullum majus , & apertius argumentum haberipoteft abhomine ad reflexè cognoſcen dum,quandonam aliquidcognofcat,velnonco gnofcat , quam quodhomo incafu controverſo eandemomninomentalem experientiam habeat, quamhabet, cùm eſt certiffimus, ſe aliquidmini mècogitare : fedomninò eandem mentalem ex perientiamhabethomo dumhanc præcisè verita temanimalapprehenditquoadinfinitaillafingula ria,quamhabet quoadPaulum ,cùm folùmcogitat dePetro: ergoficutieſtcertum , quodin hocſe cundocaſunecclarè,necobfcurè cogitatdePaulo, itainprimonecclarè,necobfcurècogitatdeinfini tis illis fingularibus. Prob. 4. Cumprobabilitateſufficienti & idonea (utprofeſſus ſum ſect. 1. &defendamdiffert. 14: &15.) explicatur diſtinctio mentalis per diverſa connotata , & diverfum modum cognofcendi exparte actus ,feu cognitionis : ergò cumma jori probabilitate explicatur eademdiftinctio per eadem etiam connotata , & per diverfummo dumfubrogandi , & ſubſtituendi ſpecies alienas, ſed phantaſmata ex parte objecti. Prob. conf. nam ita admittitur , non folum diverſus modus exparte cogitationis , & actus (huncenim ad mittunt omnes ) , fedetiam exparte objecti , ſal temuteſtin alio ,& utabſtractive cognofcitur. Præterea hæc fententia nihiladmittitcontra com munem hominum opinionem : nil contra rece ptasphiloſophorumfententias: omniaevitatabſur da,&cunctaexplicatpernotiſſimas analogias , & experientias. M CON 2 R. P.ProlomæiPhileſophia. 90 Differtatio DuodecimaLogico-phyſica CONCLUSIO II. Perhujusmodipraciſionemobjectivamexplicatur PR univerſaleformale. ob.illa cadem connotata , quæ determinant in ſententia Nominalium ad cognofcendum expreſsè per cognitionem,quædiciturunitas rationis (dequadiffert, 10. ſect.2.n. 3.) formali 1 tatem , quæ realiter eſt in multis multiplicata ; illa eademconnotata determinant ad ſubſtituendum cognofcitivephantaſma pro formalitate, quæ rea liter eſt in multis multiplicata : fed illa cognitio in ſententia Nominalium eſt ſufficiens per modum formæaddenominandumhoc concretumuniver Saleformale (quod concretuin eſt extrinfecum quidem, fednon objectivum reſpectu unitatis ra tionis) ergòetiamiſta ſubſtitutio,&fuppofitioerit ſufficientisſima addenominandum hocidemcon cretumuniverfaleformale,quodeſtextrinfecum, &fimul objectivum reſpectucognitionis , quæ eſt unitas rationis. SECTIO VI Objectiones diffolvuntur. B.primo: verificarentur duo contradictoria decodemobjecto :ergò,&c.prob.ante.ve rificaretur effe cognitumanimal,&noneffe cognitumrationale:fedfunt idemanimal&ratio nale, fi de homineagatur : g.&c.Refp. ne. antec. adprobat. diſ.majverificaretureffe cognitumani maluteſt in ſe , ne. maj.ut eſt in alio cognoſcitivè, &objective, con.maj.pariterdif. mi.funtidemani mal,& rationale , utanimaleſt inſe,conc.mi.ani maluteſt in alio cognofcitve, & objective, ne. mi. &confeq. Hacdiftinctione, quæ fundamentalis eſt in hac materia, omniapenè adverfariorum argu mentadiſſolves, eamq;explicabisjuxtaſect.3.an.9. nempènilaliudeft, animal uteſtinaliocognofci tivè & objectivè,quamphantaſma,& ejusſubſtitu tioveniensin recto,&in obliquo connotatumde terminanstalem ſubſtitutionem: hocautemnonest necanimal, uteſtin ſe, nec rationale, uteſtin ſe. Exemplapræfertim adhibebis ex citata ſect. 3.de imagineAlexandri,devocabulisutſuppoſitis col locutive: delupinisut ſuppoſitis colluſive:&Con ſtantinopoli cogitata per ſpecies alienas : ficuti enimqui demonſtratdigito imaginemAlexandri, &dicit; bicfuitregummaximus,digito demon ſtratAlexandrumuteftinalio, ſcilicetinejusima gine : nonvero demonſtratdigito Alexandrum uteſt inſenequemediatè , nequeimmediatè; ita qui cognofcit animal ut eſt in alio , &c. addes ex D.Auguft. cita. lo.cit. nu. 10. ubi dicit: Romam uteſt in alio, hoceſt in mente,&quamhomoco quam fitcognofcereverè&proprièipſumcogno fcere intuitive,quodeftproprium hominis inhac vita mortali. CumcognoſcoPetrum intuitivè per ejus ſpeciesproprias ,propriasinquamtantùmde nominative, poffetcontingere faltempermiracu lum(exſect. 2. àn.8.)quodfubillaapparentiaco loris,&figuræ effetaliud individuum,alius homo, non ille , qui eſt Petrus : nihilominus tamen dicor, verè,&propriècognofcere intuitive Petrum. At incaſunoſtro eſt omnino impossibile , quod cùm cognoſco animal ut eſt in alio, non cognofcam verè,&proprièanimal: quiaphantaſmaeſt ſubſti tutumprovero,&proprio animali,licètincognito uteſtinſe,exdictisſech. 4. Contra 3. vel animal,ut eſt in alio,eſt idem,aca nimal uteſtinſe,veleſt diverſum : ſi eſt idem ergò adanimal uteitinſe terminaturtuacognitio: ſinon eſt idem, eſt fictitiumid,quod cognofcis. Refp. conc.primampropofitionem,ejusquepar tem ficdiftinguo,utpote disjunctive : animalut eſt in alio cognofcitive,intentionaliter ſubſtitutivè,& objective eſt idem , acanimaluteſtinſe co. (juxtà dictaſect. 4. ad opp.2. fub fin ) eſt idem realiter ne. ſuppoſitum: ſupponisenim idemeſſe intentiona lem,&realemſtatum: &quodcumdiciturcogno fii, adpropofituincadathic terminusrealiter: co gnosi enimrealitertamimpertinens eſt terminus, quamcalide,autfrigide cognofci. Ob. 2. excapite connotati,& fubftitutionis ,& phantafinatis:illudconnotatum, e.g.ſenſatio eft effectus , vel quaſi effectus animalis ut eſt inſe : g. habetvim determinandi , ſeu excitandi cognitio neinde animali, ut estinſe. Refp. ne. conf.quia illudconnotatumnonhabet vimdandi intellectui ſpeciesproprias caufæ fuæ,& ideononhabetvim excitandicognitionemdecau såſuâuteſtinſe, ſeduteft in alio,&ut cogno ſciturper ſpecies alienas aliter ac eft in ſe. Unde hoc ? ex eodemcapite, ex quo Nominales affir mant , relativa tunc folum excitare cognitionem deſuo correlativo,cùm expreſsè,feu formaliter, ſeuquatenus relativa cognofcuntur : utdicodif ſert.14. adobjectionemultimam. Pariterinre præ ſenti connotatum,quodeſt unum relativum, aut plura (in quacunque cognitione per ſpecies alie nas) cum cognoſeiturhumano modo, nonexci tat cognitionemnifi præcisè de formalitateprinci pii , feu caufæ fuæ fibi reſpondente formaliter: nonvero detota realitate caufæ fuæ uteſt in ſe. Verùm eſt quidem connotatum illud nonpoffe produciàſolaformalitate,ſedatota realitate caufæ gitans fingit non eſſe Romamutestinſe : illam nempequam circaTyberim nefcio quu Romulus diciturcondidiffe. Contra1.perillamcognitionem ,qua cognoſco animal, denominaturcognitumverumanimal, ſed verum animaleſt idem, acrationale: g.&c. Refp. ſimili diſtinctione verum animal ut eſt inalio co gnoſcitivè,& objective,conc.,ut eſt in ſe,ne. Contra2.illa cognitioterminaturad animal,ſeu attingitanimal vere, &propriè , fedanimal verè, &propriè eftrationale:g.&c. Reſp.eademdi ſtinctione.Hicmoduscognofcendi eſt modus co gnoſcendi verè,&proprie,licètfitperſpecies alie nas : immomagis eſt cognofcere vere,&proprie, fuæ debere produci: ſedhocmilitatin lineapby fica,ubi nonvalentpræcifiones objectivæ :neque hocquidquam facit , ut connotatumillud habeat vimintentionalem excitandi cognitionem , &ex preſſam repræfentationem detotâ realitatecaufæ ſuæ.Atq;hicnota(juxtaſect.3. n.9 )duplicem bo numufum,quempræftatilludconnotatum: primò, quia habet relationem,&connexionemtranſcen dentalem,ſeueſſentialeminlineaphyſicâcumobje touteſtinſe: e.g.animaliuteſtinſe: facit,ut co gnitio ſubſequens abſtractiva habeat mediatè ra tione dicticonnotati item ab ea repræfentati re lationem tranſcendentalem,&eſſentialem , in li nea phyſicatamen , adidem objectum uteſtin ſes ſecundo , quia connotatum illud non habet vim noti notificandi inlinea intentionali totum objectum, DemodocognofcendihumanoSc. mera:&quemadmodumaddamproillisexemplum uteſt inſe, ſed præciſam formalitatem correlati vam;facit,uteademcognitioſubſequensfitpræci. 91 deimaginefeupicturaOvi ; itainpræſenti doex fiva&nonfitimagointentionalis objectiut eſtin ſe,ſeduteſtinalio præciſive: atqueita patet quo modo connectaturcumobjectouteſt inſe,&non fit imagoejusdemuteſtin ſe. 11 Contra1.Phantaſma ſubſtituiturpro vero ani mali,feuproanimali, quodverè,& realitereſtprin cipiumſenſationis,feu pro totarealitate,quæ & eſt animal,&rationale : fedtale animaleftanimalfut eft inſe,:g.&c. Refp. dift. primomaj.ſubſtituitur proveroanimali,&c. exdeterminationeconno tati habentis in linea intentionali vim notificandi præcisèanimal: conc.maj.habentisvimnotifican di etiamrationale : neg. maj.& fimiliter diftin Eta min. neg, conf. Diftinguo rursus eandem ma. ſubſtituitur pro tota realitate , pro vero animali, &.cognofcendoaliter,aceftin ſe alietatepræci fiva,cone.cognofcendouteſtinſe ,neg.ma. &c. Hædiftinctionesfundamentalesfunt,utfuperiores duæ adobjectionemprimamoppofitæ: easqueſic explico. SicutiinſententiaNominalium,utdiffert. 15.fect.1.n.14. diceturcognitionemuniverſalizan temhujusmodieſſe,quæquantumeſtdeſeeſſetcon tenta,&haberetobjectumſufficiensinunoſingu lari;ficdicoinpræſenti, quod phantaſma,utfub ſtitutumexvitalisconnotati,licètre veraproani mali, quod eſtidem realiteracrationaleſubſtitua tur; attamenattentomotivo,¬ificationepro cedenteexconnotato,illudphantaſmaeffetcon tentum, &fufficienter eodem modo , quô eſt de fa&o,ſubſtitutumeſſet;etiam fi à parte rei animal per impossibile noneffetrationale. Quemadmo dumNominaleslococitato dicunt: ſiperimposſi bileomneshomines,præter Petrum ,eſſentchi F empluminpicturarepræfentantehominemàlate re, ſeu,utdicitur, diprofilo: illapictura effetcon tenta,&haberetexemplarſufficiens, ut habetde facto,etiamfihomoàpartereieffetdimidiatus. Ob. 3. Cognitiointuitivanon præfcindit obje &ive:g.necabſtractiva: hoceſtneq;cognitio,quæ fitperſpecies alienas modoexpofitoσίε Refp.conceffoante.ne.conf. Inprimocafu co gnitiointuitiva cognofcitobjectum,uteſt in ſe,ad coqueperillamdenominaturcognitum objectum, uteſtinſe,&perconfequens ſiillacognitiopræ ſcinderet objectivè ,verificarentur duo contradi Goria;nempecognitum, &noncognitum: nam cognitio intuitiva asſimilatur caufæ naturali , vel tactui manus ,vel viſionioculorum: tangerenon poffumusunaınformalitatem aliânontata , nec unamvidere alianonvisa : neque cauſa naturalis ( e.g.ignis) producit unam formalitatemeffectus aliânonproducta,ſedtotamrealitatem: pariterde cognitione intuitivaphilofophare. Contra, Videns animalàlongè cognofcit ani mal,&noncognofcitrationale. 1 Refp. ne.Totumcognofcit,ſi cognofcit intui tivè:clariùsquidem,velobſcuriùs;namdatur co gnitiointuitiva clarior,velobfcurior: utcùm video colorema longèpervifionem obfcuram,video & apprehendointuitivèillum colorem , non tamen difcerno,utrùmfit albus, vel niger, viridis , vel cæruleus. Similiterrufticuscum cogitat,&cogno ſcit hominem obfcurè,itacognofcit,utnefciatho minemeſſe animal : immò conviciumputaret , fi appellaretur animal , & tamen fubinde cognofcit intuitive, ſaltemintuitionedenominativa (juxta ſect.2.n.8 )hunc,vel illumhominem. : DISSERTATIO XIII. Utrùmdeturuniverſaleàparterei,quodverèfitunum intramulta , &inmultis. Atenus dicta fatis , quantum arbi 1 : : تدلعها bitror , fuperque ſuntad univerſa lia,&formalitates ſolide , &clarè exponenda;fedquiaſerviendum eft moribus , &quorundamgenio,qui verſandohujusmodi , ferède vocibus , & mo do loquendi argumentomirepaſcuntur; illacon fequentibus diſſertationibus tradam , quæadtres reliquas de diftinctione , & univerſali formali ſententias indicatas ſet. 1. diſſert. 12. potissimum pertinent: initio nimirum facto abuniverſalifor mali àparte rei, & fine conftituto indistinctione formali exnatura rei. Illaquidem primaquæftio nonminuslevis,quàmcelebris eft; fedquæ cele britate ſuadamnum levitatis compenſat,nonnihil etiam eſt utilis addetegendas aliquot ſophiſma matumtricas. Revoca in memoriam definitionem quidno minis , quamdeuniverſali dedi differt. 9. ſect. 1. num. 12. Itemquædiximusibidem ſect. 2.deuni verſali ideali , hoc eſt realiterſeparatoàmultis, quodfidaretur effet quidemuniverſaleàparte rei; ſednonilluduniverſale dequo quærimus inpræ ſenti;hocenim fi,dareturdebereteſſeunumintra multa,&in multis,hoceftrealiteridemcummul tis non verò realiter feparatum , & diſtinctum à multis: mementoetiam unitatis ,&univerſalitatis rationis, dequa diſſert. 10. ſect. 2. n. 3.&4. ac de mumrecordare definitionisquidrei, quam deu niverſali juxta ſenſum Peripateticorum expoſui diſſert. 11.ſect. 1.n.5. tandeminpræfentidiſſerta tioneſemperpræoculishabe,noshicageredeuni verfaliformali;nonveròdeuniverſalifundamen talijuxtadicta diſſert. 10,ſect.2.num.2.&4.&dif fert. 11. fubfinem. 1 SE M 2 92 DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica SECTIO PRIMA. Conclufio. Unitasformalisdequadiffert.11. nonfufficit idut conftituattotaliteruniverfaleformale:adeoq, licethujusmodiunitas deturaparteret,fcilicet independenter ànostriscogitationibus ;nonda turtamenuniverſaleformaleàparterei. P Robatur concl. Aduniverſale formale requiri tur,uttotum idquoddenominatur abuniver falitate, & venitinrecto inhoc termino con creto univerfale, totuminquam, realitermulti plicetur infingulis fingularibus,exdiffert. 11. fect. 1.num. 5. e.g.natura humana , quæ fignificatur perhunc terminumhomo, &denominaturtan quam idquodvenit inrecto univerſale formale: ſede.g. naturahumana , quæ fignificatur &c. non poteft realiter multiplicaritotainfingulis fingula ribusjuxtaveram intelligentiamhujusverbimulti plicari , quam dedi differt. 11. §. ultimo:g.unitas formalis, per quam denominaturnaturahumana quidunum ,non fufficit&c.probatur minor: na turahumana,quæ fignificaturperhunc terminum homo &perunitatem formalemdenominaturquid unum,eſt collectio omnium naturarum humana rum, feu omnium hominum,exdiſſert. 10.ſect. 2. num.2. &extotadiffert. 11. fedhæccollectio to tanonpoteft realitermultiplicariin fingulis fingu laribus,ut eſt evidens , & expofuimusdiffert. 11. fect. 3. g. natura humana per unitatem formalem nonpoteftrealiter multiplicari in fingulis fingula :: ribus. こ SECTIO II Objectionibus refpondetur. Bjic. 1. Sinon datur univerſale à parte rei; non datur univerſaleexparteintellectus:fed daturhoc fecundum : g. primum quoque: prob. ma.nihil eſt in intellectu,quodprius nonfue rit in ſenſu ex Ariftotele citatodiffert.2. fect.3.& rurfusnihileft infenfu, feuinſenſibus, quodnon fit àparterei. Refp, quemadmodum nondatur àparte rei de nominatiocogniti,hoc eftindependenteràcogita tione& intellectucogitante , datur tamendepen denter; ita incaſunoſtro:nam univerſaleformale, eſt idem ac cognitumtalipeculiari modo,& fpecie cognitionumtali , quædicitur univerſalitas ratio nis. Claritatis gratiadift. ma, finondatur àparte rei univerſale fundamentale ; nondatur exparte intellectus univerſale formale,con. maj.finonda tur àparte reiuniverſaleformale,&c.ne.maj.uni verſale fundamentale (hoceſtunum formale , feu unitasformalis)eſt fundamentumneceſſarium , ut intellectusillo genere cognitionum cogitare pos fit, quæ dicuntur univerſalitas rationis , &deno minanttanquam forma ipſumuniverſale formale : niſi ergo univerſale fundamentale dareturàparte rei;necetiamintellectuspoffetde illo cogitare co gitatione,quædicituruniverfalitas rationis,adeo quenondareturuniverſale formale. Adprobatio nemmajorisdicomeexplicuiſſecitatadiſſ.2.fect.3. ad objectionem primam , ſenſum illius Ariftote lici effati , quo profectò non defignatur , quod cognitiones exiftantàparterei,ſeu independen ter ab intellectu cogitante , vel quod cognitiones fintinſenſibus ,inoculo v. g. fitjudicium autdi fcurfus. Contra 1. daturuniverſaleformale inintelleau; g. etiamàpartereit prob.conf. alioquinintellectus falleretur: quia unumcognofceret,quodnon eſt unumàparterei. Refp. ne. con. adprobationem neg. quod intellectus falleretur, ficutinon fallitur cognofcendoaliismodiscognofcendi, ita necfalli tur cognofcendotali modocognofcendi,quidici turuniverſalitas rationis : ad caufalem illam poſt particulam quia,dico intellectumdumuniverſale formalefacit, hoceſtcognofcitper cognitionem, quæest univerfalitas rationis : (memoria retine hancexplicationem, cumaudis hancpropoſitio nemintellectusfacit univerſale)noncognofcere unum;fed cognofcerepermodumunius, ex dictis differt. 10. fect. 2.num.3.&4.&differt. 11.initio, undenon fallitur, ficuti non fallitur intellectus , cum cognofcit Angelos veluti juvenes alatos ex lococitato. 4 Contra 2. fi intellectus non erratcognofcendo univerſale; id quodcognofcit eſtuniverſale: ſed idquod cognofcit eftaparte rei : g.univerſale eſt àparterei: probaturına, alioquin intellectus erra ret, quia ficuti affirmare falſa pro veris eſt errare, ita cognofcere prouniverfali id,quodnon eſt uni verfal. Refp. di. ma. Idquodcognofcit, eſt uni vertale fundamentalecon.maj. eſt univerſale for malene. maj.&fimiliterdi.mi.&conf. Philofopha beris deuniverfalıformali;ficuti decognito:hoc concretumcognitum, fecundum id quoddicit in recto , eſt à parte rei fecundùm idquoddicit in obliquo eſt àparte intellectus , nempeeſt cogni tio; ita etiam illudconcretumuniverſaleformale: quare ficuticognitiononpotest cognofci directe, fedreflexe,ita univerſalitas rationis , quæ eſt una quædamcognitio:adeóquepercognitionem dire itam,quav.g. cognofcoHomoutfic,noncogno ſco univerfalitatem rationis , perquam illud Homo utficdicitur unverſaleformale, fed ipſa cognitio directa , qua cognoſco hominem ut fic, eſtuni verfalitas rationis. 4 Contra 3. hoc concretum univerfaleformale ſecundumid quoddicit in recto,& ex parte fubje &idatur à parterei: ergo abfolutè datur à parte rei univerſale formale :probaturconfeq. Sicuti quia hoc concretum paries albus , fecundum id quoddicitin recto eſt ſubſtantia,dicitur abfolutè, paries albus eftfubftantia; ita quia univerſalefor maleſecundùmidquoddicitin recto daturà parte rei, diceturabſolute,quod univerſale formale de turàparte rei. Refp. ne.con. adprobationemne. paritatem:ratiodiſparitatis eft, quia paries ut fit ſubſtantianonindigetullo modoalbedine';fedcol lectio omniumhominum,quæ venitinrecto inhoc concreto univerfaleformale,ut fituniverſalefor male,hoc eftposfitdici , quodfit unumquidin multis realiter multiplicatum , indiget omnino cognitione, quæ dicituruniverfalitasrationisex dictisdiſſert. 10. ſect. 2.num.3. &4. quodfi indi get,nonpoteſt dari fineilla , quod idem acnon poteſtdari à parterei , ſeu independenterab co gnitioneextrinfecèdenominante. 7 Ob. 2. daturà partereifimilitudo e.g.omnium hominuminterſe: ergo daturuniverſale à parte rei: Deuniverfali àparterei. rei:(ne. confeq.) prob.confeq. eo ipfodaturuna fimilitudoàparte rei,&datur in multis àparte rei, hoceſtin multis feu in omnibus hominibus , qui feu animalrationaleut ficnon attendendo adfin 93 gularitates , nempe ad homines fingulares ut Pe dicunturfimiles ratione unius ejusdemque fimili tudinis: feduniverſale eſt unum in multis exdis fert. I fect.1.num.5. ergo&c, Refp. dift.maj. Daturuna fimilitudo &c. &daturin multisrepli cutaconc.ma.&daturinmultismultiplicatane, ma.&concefsâmi. ne.conf.citatadiffertationedi xiuniverfale effe unum quid realiter multiplica tum,nontantummodo replicatuminmultis,item quediſſert, prædicta, ad objectionemultimamex ption difcrimen inter iftos terminos ,replicatum, &multiplicatum , + २ S S دلو Contra 1. datur una fimilitudo multiplicata in multisàparte rei: ergo &c. probaturantec. dan turàparte rei multa fimilia e. g Homines fimiles inter ſe:fedeo ipfodatur fimilitudo multiplicata à parte rei quantum fufficit ,ut detur univer fale formale, hoc eftunuminmultisà parte rei: ergodatur& : Refp. ne,antec, adprobationem ne.mires i t C • Contra 2. Eoipfo quoddanturmulta fimilia à parte rei , datur fimilitudo in multis in concreto àparterei, quæ fimilitudo eſt una inabstracto à parterei, exth.40.lib. 1.elem.fed aduniverſale formale fufficitquoddeturunum inabstracto ,& fitin multis inconcreto: quiaita exponiturabom nibusuniverfaleformaleper intellectum, nempe quodfitquidunuminabſtracto: v.g.Homoutfic, &fitinmultisinconcreto,nempe infingulis indi viduis: ergodaturàpartereifimilitudomultipli cataquantumfufficit&c.--Refp. æquivocationem latere in termino illo abstractum: exth. 40. citata ille terminus fignifi catformam feurem, quæ nonpoteftperſeſtare in rerumnatura,ſeddebetincumberealterireiut albedo,dulcedo&c.&itaetiam,fimilitudo, aqua litas&c. Inquæftionibus verò deuniverſali, & formalitatibusiſteterminus, abſtractum fignificat id, quodeftcognitumfecundum unamformalita tem,&non fecundumaliam,nempe illa formali tas exprefsè cognita dicitur effe per intellectum abſtracta , feu avulla ab aliis formalitatibus cum quibus realiteridentificatur,&eſtidem: in hoc ſenſuabſtractum eſtidem acpracifum, ſemper quetacitè fubintelligitur perintellectum. Diltin gueergoma.coipfoquoddatur&c. daturfimili tudoinmultis inconcreto, quæ eftuna inabftra Go,hoceftunaper modumformæ abſtractæà ſubjectoconcedoma,unapermodumformalitatis per intellectum abſtractæ àmultis formalitatibus, nema.&pariterdi. mi aduniverſaleſufficitquod deturunum inabſtfato per modum formalitatis perintellectumabſtractæa multisfingularibus,(quæ improprièetiamipſa dicuntur concreta)concedo mi. permodumformæ&c. ne.mi.&confequen tiam Aduniverfaleperipateticum requiriturtex differt.11. fear. num. 5. quod fit unum quid, quodtotum multiplicetur inmultis, non ſatiseſt utreplicetur in multis,&replicatione ſua multa concreta conftituat, quemadmodum multaalba conſtitueret una albedo miraculoſaex dictis ci mam. tata differtatione fect. 3. ad objectionem ulti Ob. 3. Natrabumana(hocefthomo utfic, trum,Paulum &c.) Natura humana , inquam, antequamproducatur , (hoceft confideratatan tummodo utpasfibilis ut confideraripoteft etiam nunc exiftentibus de facto pluribus hominibus) eſtuniverſale àparte rei,ergo&c.(negoantece dens ) 1.Contra licètnon exiſtatquidquid eſt posfibi le,dicitur:effe àparterei,hoceftindependentera cogitationibus noftris eſt verè possibile , adeóque eſtid, quodeſtàpartereipoffibilis, licètnon at tendaturutrumfitàpartereiexiſtentis:fednatura humanaposfibilis eſtuniverſalis: ergò eſtuniver ſalis aparterei ,(conc.maj &negoini.) Contra2.Natura humana poffibilis , feu ante quamproducatur eſt indifferens,utponatur, feu producaturpotiùsin Petro,quàm inPaulo: ergò eſtuniverfalis:quiajameadeinnaturapoteſtponi, hoceſtmultiplicari inmultis ,nempè inPetro, in Paulo&c.quodeſteſſeuniverſaleformale, ex dif fert 11. fect.n. 5. Refp.dift. antee. Natura humanaposfibilis&c. ut est,&qualis est àpartereipossibilis est indiffe rens &r. ne, antec,natura humana&c.utestà parteintellectus,nempe confiderataabſtracte tan quamnatura humanaposfibilisut fic , eſt indiffe- rens&c. fubdiftinguo antecedens indifferentia ra tionis,&mentali; conc. antec.indifferentia reali, ne.antec.&confeq. Sicuti diſſertatione 10. ſect.2. num.6.dixidaridistinctiones rationis; itadantur indifferentiarationis,nempe cogitationes , quæ tali modo repræfentant objecta,utmereanturhu jusmodi nomen fumptametaphora abindifferen tia reali:qualisv. g.eſt indifferentia realisinhomi neadloquendum,velnonloquendum&c. Itaq; fie utinihildaturàparte rei exiſtentis , quodfit fimul unumàparterei,&multiplex itemàparte rei lo quendo de unitate , &multiplicitate numérica: hocenim eftomnino chimera exDiffer. 11. fect, 1.num.5. nequeadchimeras ,hoceft adimpoffi biliadaturulla indifferentia realis; itanihilhujus modidatur àpartereiposfibilis. Poteft quidem intellectus noiter de multis posfibilibus cogitare permodumunius;ficutidemultisexiftentibus,ex diff. 10. ſect.2.1.3.&4. fedexhoctantumefficitur, quoddeturuniverfaleformaleperintellectum,per cognitionemvidelicet , quæ dicitur univerſalitas rationis, nonveròà partereinequeposſibilis,ne queexiſtentis: perhancdoctrinamplurima extri : cabis involucraverborum-Contra3.Deuspoteſtfacere hocdecretum(hoc eft habere hancvolitionem , quæ cum loquimur deDeo,appellarifolet Decretum)volocrearebo minem:polthocdecretummanetindifferensDeus indifferentia reali ad producendam naturam hu manamvel inPetro , vel inPaulo ,vel in alioho mineposfibili : ficuti qui promifit tibi librum: re manetindifferens poſt eam promisfionem ad dan dumtibi vel Virgilium, velCiceronem,vel&c ergonaturahumanaposfibilis eſtindifferensindif ferentia reali , utponatur , &producatur vel in Petro ,vehin Paulo &. Refp. (quidquid fit de poffibilitate hujus decreti :) æquivocam cavilla tionemlaterein phrafi illametaphorica adprodu cendamnaturamhumanaminPetro,velinPau. lo: 94 lo: diſt, igitur ſecundam partem antecedentis: DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica Densremanetindifferens&c.adproducendamna turamhumanaminPetro&c.hoceftadproducen dumvelPetrum,velPaulumconc.antec.hoceft adproducendam unam eandemq; naturamhuma 1 nam, unam, inquam,unitatenumericavelidentifi catamrealiter cumPetro,velcumPaulo: ne.an tec. & conſequentiam. Illehomo, feu illa natura humana fingularis , quæeſt Petrus ,noneſt illa al tera natura humana fingularis , quæ eſt Paulus, idemque dicodecæteris hominibus : necDeus eft indifferens adfaciendum, quodPetrusſitPaulus: namhoceft chimera,& impossibile. Deusitaque quiacognofcit nonmodo humano , noncogno ſcithominem utfic , nec percognitionem , quæ fituniverſalitas rationisexdi&is differtatione no na initio : ideo nec etiam vult hominem ut fic creare , adeóqueillud decretum , volo creareho minem, explicatur : volocreare aliquemhomi nem,hoceft,vel Petrum,velPaulum,ficutiexpli caturetiam promiffioquapromitto tibi librum,hoc eſt aliquem librum ex lib.2.elem. theſi1. num. 6. Hincverònonſequiturne quidemperumbramu niverſaleàparte rei. *** Contra4.Naturahumanafecundùmſe eſtcom municabilis omnibus hominibus (hoc eſt poteſt effecommunis,&exæquo participari ab omnibus hominibus; ) ſedeoipfo eſt indifferens ut fitin omnibushominibus : ergonatura humanaſecun dùm ſe eſt indifferens &c. Refp. æquivocum effe terminum illumfecundumse,poteltenim fignifi care idem acnaturahumanautfic, feu univerſali ter&abſtracte cognita:&poteſtſignificare idem acnatura humana fecundum id, quodeftàparte rei,hoc eſt ſecundùm quod plures ,&plures ho minesdanturàparterei. Itaquediſt. ma. natura humanaſecundumſe&c.hoceſt,ſecundumquod eſt àparterei iſta vel illa natura eſt communica bilis,&potefteffe communis omnibushominibus: neg.maj.natura humanaſecundum ſe,hoc eft,na tura humanautfic, &univerfaliterperintellectum accepta eft communicabilis ; fubdift. communi cabilitate rationis, nempe per intellectum , & perunitatem rationis, quæ eſt ipfisfimacommuni cabilitas rationisper aliud vocabulum,conc. maj. communicabilitate realineg.ma. &diſtinctami. exdoctrina inpræſenti,& fuperiorerefponfione datane. confeq.. Contra s. InPetroeſtnaturahumana: ſednatu rahumanaeſt communicabilis pluribus , hoceſt, omnibushominibus : ergoinPetroeſtnaturahu mana communicabilis pluribus &c. adeóque in differens , &univerſalis âparte rei : NamPetrus eſt idquodeſtà parterei. Refp. æquivocationem latereinterminoillonaturahumana (idem effet, fi dicereshomo) ſuppoſito in majoriperſonaliter,& in minori fimpliciter(deſupp.fimplici&perſona li dixi theſi49.lib.1.elem.n.16.)poffetitaque con cedimajor&minor &negaricoſequentiapropter quatuor terminos ; fedclaritatis gratiâ diſtinguo ma.inPetroeſtnatura humana , fi terminusnatu rahumanaſupponaturfimpliciter,ne.ma.nam fic uti eſtfalfumPetrus eftfpecies, itafalſum estPetrus estnatura humana in ſuppoſitione ſimplici,hoc eſtjuxtalocum citatum , naturahumanaut acce ta, & denominata per cognitionemquæ dicitur univerſalitas rationis,quiomnes modidicendifunt ſynonimi: ſi terminus naturahumana fupponatur perfonaliter: fubdiftinguo ma. inPetroeſtnatura humanacollective,velauftributiveſumpta,ne.ma. disjunctive,vel particulariter, velfingulariter ſumpta(idque ſaltemæquivalenter) conc.ma.Om nesitædiſtinctiones requiruntur ad difflandaspe nitus æquivocationes,quas facilè deprehendes, fi advertashancpropofitionem:Petrusefthomoidem æquivalenterſignificare,ac Petrusestaliquishomo, vel fimalles etiamPetrus efthicbomo. Contra6. Natura humanacommunicabilis om nibus hominibus prædicatur , hoc eftaffirmatur dePetro: ſedquod prædicaturde Petro , eſt in Petro : ergo natura humana communicabilis&c. eftinPetro : ſed natura humanacommunicabilis ' &c. eſt univerſale formale ,ergò in Petro eſt uni verſale formale. Refp.utadantecedenteminſtantiamdiſt.ma.na turahumana communicabilis&c.prædicaturdePe tro in ſuppoſitione fimplici , neg. antec. perſonali fubdiftinguo utpaulo antè feci. Quipenitus capit, quid fit fuppofitio fimplex , quid perſonalis ni hili faciet hujusmodi objectiunculas. Altè itaque infige memoriæ exTheſi43.45. &49.nu. 16. lib. 1. elem.terminos ſecundo intentionales: & fup poſitiones terminorum fimplices , &ſcito , quod e.g. terminus vocalis homo (idemdicode reliquis terminis communibus)in tali ſuppoſitione ſubſti tuitur pro collectione hominum cognita confu sè , & disjuncte æquivalenter ſeu percognitio nem , quæ dicitur univerfalitas rationis. Cla rius hocipfumexplico: ſubſtituiturpro iſto con creto extrinfecohomouniverfalis formaliter,hoc efthomo cognituspertalem cognitionem , quæ eſt univerſalitas rationis : ita ut in hujusmodi concreto reflexè cognito veniat quidem in re &o collectio hominumjuxta concretorum for malium naturamexpofitamTheſi 40.lib. 1.elem. num. 14. &in obliquo univerſalitas rationis, hoc eſt cognitio illa,dequadiſſert 10. ſect. 2. num.4. tanquam forma , velcauſa: fictamen ut per terminum vocalem homodoctrinaliteretiam ipſa cognitio deſignetur , & non merè indicative juxtadicta lib. 1. elem.the. 14. Inſuppoſitioneve ròperſonali venitquidem cognitio inobliquo,ſed permodum conditionis, juxta quartum modum reduplicandi expofitumlib.2.'elem. theſi 1. num. 14. &eaperterminumvocalem ſignificatur merè indicativè ,& nondoctrinaliterjuxta theſincita tam . Contra 7. PrædicaturdePetro quòdfit homo : ſedhomoeſt naturahumana communicabilis om nibus hominibus : ergòPetruseſt natura humana communicabilis&c. Refp.conc.'ma. &mi.&neg. conf. Obmutatamſuppoſitionem terminihomo funtquatuortermini:homo inſuppoſitioneperfo nali,&primò intentionaliprædicaturdePetro ,vi delicetafirmatur,quòdfitunusexfingularibus ho minibus:nonverò homo infuppofitione ſimplici exdi&isadantecedenteminſtantiam. Ob. 4. Naturahumana, ſeu homo àparte rei noneſtincommunicabilis pluribus ,hoceſt omni bushominibus : ergò eſt communicabilis omnibus hominibus : ergò àparte rei eſtuniverſale forma ptaper intellectum, feunatura humana utcogni le: Deuniverfali àparteret. le: probatur antec. Si naturahumana à parterei effet incommunicabilis,non poffetà partereieffe univerſale fundamentale , hoc eft fundamentum, utperintellectum fieret univerſale formale , quod eft idem ac communicabile pluribus : contra dictoriam enim nonpoteft effe fundamentum alterius contradi&orii, funt enim contradictoria communicabilis , & non communicabilis,ſeuin communicabilis. Refp. dift. antec. natura huma nonexcludit eſſe ſeu dari univerſale formale å patreîntellectus , immò eſt fundamentumadhoc ipſum:hoc eſt , eftobjectum aptum,ut poffitco gnofcipercognitionem, quæ dicituruniverſalitas rationis. Contra2. Natura humana,quæeftinPetro,eft omninòfimilis naturæ humanæ, quæ eft in Pau 10: ſediſtaeſt communicabilisPaulo: ergo& illa, idemquedicipoteſtde cæteris hominibus : ergòà na àparte rei, hoceſthæcnaturafingularis,vel illa feorfum & fingulariteracceptanoneſtincom municabilis pluribus ,ne.antec: hoc eft collectio omniumhominumàparte rei exiftens,ſubdiſtin guoante.noneftincommunicabilis pluribus com municabilitate fundamentali ,conc.antec.quiaeft fundamentum, utposſit per intellectuin abſtrahi natura humana formaliter communicabilis pluri bus,fcilicet natura humanauniverſalisformaliter: parte rei datur natura humana communicabilis pluribus. Refp. Equivocationemlatere intermi noomninòfimilis,quafieoipſoſitidem,veleadem: eſtomninò ſimilisnaturaPetri Pauli naturæ , ſed nonefteadem, adeóque,necunaunitatenumeri ca, &proprièdicta : diftinguoitaque anteced. Eft omnino fimilis, & diftincta realiter, conc.antec. omninofimilis,& indiſtincta, ſen eademrealiter, negoſuppoſitumantecedentis:contraenimdicen noneftincommunicabilis pluribus communicabili tateformali, ne. antec.&conſeq. quia naturahu manaàpartereinoneſt univerfalisformaliter,nec habetuniverſalitatem formalem , ideònec etiam eſt communicabilis formaliter , nechabetcommu nicabilitatem formalem : Cavillus hujusobjectionis idemeſtacfidiceres: pariesàpartereinoneftin cognofcibilis , fed eft cognofcibilis: ergòàparte reihoceſtindependenteràcognitioneeſtengni tus : tantùmmajorineſtconfufiointerminisobje Etionisnoftræ : quia effe cognitumpercognitio nem,quadicituruniverfalitasrationisnonfolum perparticipiumpasſivumcognitumfignificatur,ſed pervocabulaetiamexprimentiaposſibilitatem , v. g.effecommunicabilepluribus,eſſepredicabilede pluribus. Contra 1. àparte rei natura humana noneſt multiplex multiplicitateexcludenteipſumuniver fale formale: ergò eſt una unitate requifitaaduni verſaleformale.Refp.Petendoab arguendautrum ſequens illatiovaleret? Pariesàparterei non est talis,ut excludatſeeſſeviſum,feuutfit inviſibi lis ergòàparterei(hoceftindependenterabocu lovidente) eftvifus non valeretprofecto;ſed ne queincafunoftro:namàpartereinaturahumana eſtcollectio hominum , & habet multiplicitatem numericam,quæeſtfundamentumuniverfalisfor malis : cæterùmàpartereineceſt cognitaunomo do , necaltero modo. Itaque diſt. antec.à parte rei natura humananoneft multiplex, multiplici tateexcludenteuniverſaleformale àparterei, ſeu excludente,quod deturuniverſale formale à parterei ne. antec. excludenteuniverſale formale aparte intellectus , conc. antec. &nego conſeq. Patetexſect.1.&probationeconclufionis,quodà : 3 partereinaturahumana (idemquedicodecæteris 1 rerum clasſibus adarborem philoſophicam perti nentibus ) eſt ita multiplex, ut excludat eſſe, ſeu dari univerſale formale àparte rei : nihilominus daſupponisfimile, &idemin eodem genere , & ſuppoſitione eademnoneſſeterminosincompos fibiles. Contra3. Omnes homines funtejusdemeſſen tieante operationem intellectus: fednoneffent, ſi inomnibusnoneffetuna,& eadem natura , feu effentia (quodperindeeft) communicabilis pluri bus,feuomnibus hominibus : ergo&c. Refp.di ftinguendo æquivocationem majoris : funt ejus demeſſentiæ unitate, & identitate fimilitudinis; conc.ma.unitatenumericâ,&reali,ne. ma, &pa riterdiftinctaminori,ne.conſeq. Contra 4. Anteoperationem intellectus natu rahumana eſtunaunitate vera,&propria,&re quifita,atque ſufficientiad univerſale formale : er gofalfadiſtinctio. Prob.anteced. Anteoperatio nemintellectus natura humanaeſtindiviſain plu res eſſentias , feunaturas , quomodoèconver ſonaturaLeonina, naturaEquina,licètcol lectivè,&fimulaccipiantureſtdivifa inplureses ſentias , ſeunaturas : ergo ante operationem in tellectus&c. Refp. neantec.&diftinguo æquivo camprobationem,eſt indiviſa indiviſione , quæ eſtidem,mutato vocabulo, atqueunitasformalis, ſeufimilitudinis,concedo;eſtindiviſa indivifione, quæeſtidem,acunitasnumerica: nego. Diftin tio patetexdiſſert.10.ſect.1.num.6.&7. &fect. 2,num.2% Cont.ult. ante operationemintellectus Petrus, &Paulusnonfuntdiverſæ ſpeciei formalis : ergò funt ejusdemſpecieiformalis: ergòdaturhocuni verſale à parte rei ſpecies formalis tùmhumana, tumleonina&c. Refp.1.juxtadiffert.II.concedo primamconſequentiam &negofecundam:ſpecies formalisſatis habetur per unitatem formalem , de qualococitato: fecundonegoprimametiamconf: juxtaenimdicendadiſſert.15.&17.ſpeciesforma les ſunt univerſalia formalia : unde danturà parte reitantumſpecies fundamentales. DIS 96 Differtatio DecimaquartaLogico-phyſica DISSERTATIO XIV. Modus communisinhac univerſitate, quo explican tur mentales diſtinctiones , & præciſiones , ſeu vis intellectus humani cognofcendiidempermo dumplurium. Vartummodumexplicandidiſtinctio nesrationes, expofitum diff.12. ſect. 1. in præfenti defendendum ſuſcipio, tùmquia communem , tum quia fatis probabilem. In hac igitur ſententia nihil loquendo de abſtractivo, vel intuitivo modo cognofcendi, de quo differt. 12.ſect2.& 3. Sup ponitur quod cognitio noſtri intelle&us fit veluti quoddam ſpeculum vivum : utque ſpeculum re præſentatremſibi è regione proftantein ; ita co gnitio repræfentet objectin exiſtens ,& proſtans àparterei. Undeficutíaſpeculoadremrepræſen cunda idemcognofcit cum connotato actualis di ſcurſus,feuratiocinationis : tertia idem cognofcit cumutroqueconnotato : & inde fit , quodprima cognitio cognofcit exprefsè in homine eſſe hanc formalitatemanimal , cæteras vero formalitates cognofcitquidem; fednonexpreſsèhoc eftfimul cum connotato respondente illis formalitatibus : atque ita de reliquis cognitionibus , quæ funt di ſtinctiones rationis ratiocinatæ idipfum intelli gendum. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulataad rempra tataminfpeculo cum è regioneproſtet , confide rari poteft per fpatiumilludintermedium , veluti I. DI ducí lineam, quæ à ſpeculo recta procedat , terminetur ,&attingat rem ipſam ; ita (fed multò magis metaphorice ) à cognitioneadobje Sentem. ftinctio rationis ratiocinatæ eft cognitio, quætotumrectumobje&um itacognofcit, utexprefsè cognofcatur obje&umeffe id, quodeſt,licet expreſsenon cognofcatur omne id, Aum:atqueindedicitur,quod cognitiotermina tur adobjectum, illudqueattingit , quafi diceres manutangit:propterea fit,quodquemadmodum ſi vera linea, vel manus unam, eandemque remat tingeret, totam illam rem, feu totain realitatem , nonaliquamformalitatem tantummodoattingeret; ita cognitio quælibet de objecto quolibet , licet fit diſtinctio rationis , vel unitas rationis; ſemperto tum, &integrum objectum fecundumtotamreali tatem attingat,&cognofcat. Atunde eſtquoduna cognitiodicaturdiftinctio rationis ratiocinate; alia nondicatur? Nempequod illa cognitio appellata diſtinctiorationisratiocinatæcognofcatquidemto tumobjectum,quodvenitinrecto,fedcumunope culiari connotato, feuobliquo,juxtadiff.10.fect.3.n. 5.6.7. Aliaverò cognitioitemdictadiſtinctioratio nis ratiocinatæ cognofcat idem totum objectum quodvenit in recto, fedcumdiverſoconnotato, ſeu obliquo fimulcognito : atque ita fi alia tertia cognitio illud idem objectum quodvenitin recto unacum alio connotato cognofcat diftin&io alia rationis ratiocinatæ dicetur&c. Atficumomnibus connotatis illud idem objectuin alia cognitio co gnofcat; dicetur quandoque ipfa diſtinctioratio nis , fed ratiocinantis , prout comparabitur cum alia cognitione , quæ idem objectum cognofcat, quodipfumobjectumrealiter,&inſe eſt: utexpo fuimus differt. 10.ſect. 2.n. 1. II. Expreſsecognofcere,formalitercognofcere, clarècognofcere, ſuntſynonima. III. Confusecognofcere (quod eſtidem , ac co gnofcere unamrem,itautpeream cognitionem nondiftinguatur, & fecernatur ab aliis rebus )tan tumrealiter cognofcere, nonexpreſsècognofcere, funtſynonima. IV. Signatè cognofcere eſt idem , ac expreſsè cognofcere:explicaturenim,ac fi diceremſignin cate,&deſignate : videlicet quodilla cognitio fit fignum(noninſtrumentale,ſedformalejuxtadi cenda deſigno)intellectui manifeſtans , hoc eſt exprimens aliquamveritatem. Exercitècognofce re, idemeſtacrealiter,&inſenſu reali : videlicet, quodeacognitiofitoperatio (feuexercitium,quod apudphilofophos idem) tendens relatione fua in tentionaliadtalem veritatemobjectivam,juxta di eta initio differtationis: licèt nonexprimat talem veritatem. V. Idem objectumfecundum unumconfidera tionemcognofcere, &nonfecundum aliam, eſt idem, ac exprefsè fimul , & confusècognofcere idem objectum. 4 VI. Confuse, clarè,seuexpreſsè,&nonex. ſed obſcurius , aut clariusjuxtadiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. Exemplumdo quoadhoc objectum homo:poteſtcirca illudhaberi tumcognitioexpri mens animal, tùm cognitioexprimens rationale, tùmcognitio exprimens animalrationale: prima cognofcit idem objectum rectum , feu objectum, quodvenit in recto,ſeurectum objects ( quæ funt fynonima) cumconnotatoactualis ſenſationis:ſe prefsè cognofcere idem objectum nonrepugnat; fi rectè intelligatur,hoc est, quod idem objectum quodvenitinrecto fimul cum uno connotato, vel inordine adunum connotatum (quod idem eft) cognofcatur, &non cognofcatur fimul cum alio diverſo connotato , &in ordine adaliud diverfum connotatum: ita e.g.hocobjectum homoexprefsè cognofcipoteft,quodfit animal , & non exprefsè quod Dedistinctione rationis. quod fit rationale: inquo vides nullamefferepu gnantiam,aut contradictionemnam agitur dedi 97 quia tùm una cognitiototum hominem ; tùm alia verſaexpreffione,feuclaritate cumaffirmaturre flexè, quodiftud objectum homoexpreſsècogno ſcatur, quod fit animal, ab eaexpreſſione, feu cla ritate, de qua agitur cum negatur, quodilludob jectum homononcognofcatur exprefsè, quodfit rationale: undeficutihæ duępropoſitionesPetrus habitat Roma: Petrus non habitat Neapoli: non funt contradictoriæ ; ita neque prædictæ: Regula enim eft: contradictoria propofitiones eſſedebent affirmatio, &negatio omnino ejusdemdeeodem omnino in iifdem omninocircumstantiis, obliquis, &connotatis. VII. Tricari tamen plurimumpoteſt in hacre præpoſterè ufurpatis terminis communibus parti cularibus cum figno aliquis pro terminis fingula ribus & determinatis : itemque malèpræfixe par ticula non toti propofitioni. Adverte itaque hæc tria paria propofitionum. Aliqua claritate co gnofcitur obječtum : Non aliquaclaritate idem cognofcitur. Aliqua claritate cognofcitur :Ali qua claritate noncognofcitur. Cognofcitur clarè inordineadhocconnotatumfenfationis: Non co gnofciturclarèinordineadilludaliudconnotatum totumhominemcognofcit: fedunafimul cogno ſcit connotatum ſenſationis ; aliaconnotatum di ſcurſus. XIII. Idem eſt dicere : Totushomo cognofci tur ( idemque intelligas de cæteris objectis ) per diſtinctionemrationis,acdiceretotushomocogno ſciturtotalitateobjecti, &adæquationeobjecti, XIV. Dicitur quidem quod per diftin&tionem rationistotushomo cognofcitur ; ſedinadequate, inadequationecognitionis:quiaillacognitio, quæ eſtdiſtinctiorationis,non cognofcit expreſsè, & adæquatè totum ,quod expreſsè , & adæquatè adequatione cognitionisde illo objecto poffet co gnoſci&abaltera cognitionecognofceretur. XV. Infenfureali,hoceft:proutresest àpar terei,hoceft: antequamresillacognofcaturper cognitionem,queſit distinctiorationis,poteft cum veritatedici : Inhomineanimaldifcurrit ,feupo test difcurrere, poteſt etiamdici : rationalefentit, videt,poteſt videre &c. quiaà parterei animal, & rationale funt unum & idem, fimiliter in eodem ſenſu verùm eſt riſibiledifcurrit , admirativum tangit, & pariter in cæteris rebus antequam per intellectum diftinctione ratione diftinguantur: difcurfus. Primæfuntcontradictoriæ exth.3.lib 3. elem. Secundæ funt ſubcontrariæ , &poffunteffe fimulveræ ex th.ult. dicti lib. 3. Tertiæfuntomni nodiſparatæ exnum.antecedenti. VIII. Distinctiorationis ratiocinata,& diftin Etio,feupraciſio exparte actus ,feu cognitionis fignificant idem , hoc eſt ſignificantoppofitumſe quentiumterminorum: distinctioexparteobjecti, præcifio exparte objecti,ſeuobjectiva:cumtermi nisprimo locopoſitisconveniunt in ſignificatione iſta ſyncategoremata: pracifive formaliter, vel exparteactus:praciseformaliter&c.Cumtermi nis verò ſecundoloco pofitis conveniunt ſequen tia: pracifive objective,velexparte objecti: pra ciseexparteobjecti, IX. Addiftinctionemformalem rationis ratio cinatæ præter id, quod eft exprefsè cognofcere fecundum unam rationem objectum , & non ex prefsè fecundùm aliam ; requiritur etiam aliquod connotatum , ſeu aliquem effectum objecti co gnofci. X. Objectum , feu res, quæ habet,vel poteft habere plura connotata, feu obliqua ( de quibus diſſert. 10. ſect. 3.nu.6.) licèt fit unanumerice (de quoterminodiffert. 10. fect. 1.nu. 5.)dicitur vir tualiter multiplex,quianempè poteſtperdiverfas diftin&iones rationis cognofci :tales autem ſunt omnesresexiſtentes,autquæpoffunt exiftere. XI. Sicutidiſſert. 10.ſect. 1.nu. 10.dixi daridu plicem claſſem diftinctionis realis , aliamvidelicet poſitivam, aliamnegativam;itadiſtinctio rationis alia eſt negativa alia poſitiva : Poſitiva eft, cum duæexiſtunt in intellectu, vel plures cognitiones circa idem objectum, quæ fint distinctionesratio nis, e. g. unapræcisè cognoſcat anımal; alia præ cisecognoſcatrationale: ſiunatantumhujusmodi cognitionum exiftat , dicitur diftinctio rationis negativa. XII. Idemeſtdicere: In hominedistinguiturra tionenoſtraanimalàrationali,acfidiceretur:To tushomorationenoſtradiftinguituràtotohomine: unde cumanimarationalis, intellectus ,& volun tas fintunum,&idemàparterei, (utpoſtulo) in hocſenſu rectèdicitur: voluntascognofcit: intel lectus amat: rurfumque cum idem fit:faccarum dulce,&album, rectedicitur in eodemſenſu : al bumgustatur:dulcevidetur: Adtollendastamen æquivocationes, folet addi ſyncategorema reali ter,aut realiterfumptum e.g. voluntas realiter, feurealiterfumptacogitat. XVI. Infenfuformali,hoc eſt exparteintelle aushoceftinquantumres,feuensdenominatur ab illa cognitione,(dequa loquimur inpræſenti)quæ eſt talis diftinctio rationis; profecto falfum effet dicere: rationaleformaliterfumptumfentit:ani. malformaliterſumptumdifcurrit:intellectusfor maliteramat:voluntasformaliter cogitat:dulce formaliter videtur&. fignificaretenim: resilla totaquidem,fedexprefsècognitatantuminordine adtaleconnotatum(e.g.difcurfuminprimoexem plo)nontantumestexprefsècognitainordinead illudtaleconnotatum;fedetiaminordineadaliud connotatum(puta ſenſationem:)Tantum&non tantum funt contradictoria juxta doctrinam de termino excluſivo , & propoſitione excluſiva da tamth.48. nu. 21.lib. 1.&th. 1.nu. II.atqueth.12. lib. 2.elem.indepatetfalfitas illarum propofitionu. XVII. Cumdiciturvoluntasformaliterfumpta amat ( & idem intellige de reliquis ſupradictis exemplis)explicaturvoluntasinquantumcognita pertalem distinctionemrationis,nonveroexpli catur:voluntas inquantum cognitaperdistinctio nemrationisqualemcumque:ſeddebeteffecogni taper illam ſpecialem distinctionem rationis , feu cognitionem,quæanimam cogitatinordineadcon notatumamorisactualis. Quare ſynonimæſuntſe quentes propofitiones: Voluntas formaliterſum ptaamat: Anima cognitainordineadconnotatum amoris amat : Intellectus cognitus in ordine ad connotatum amoris amat : Quod diligentiffimè advertenedecipiaris per involucra verborum: fi militeridemſignificantſequentia:animalformali N teDISSERTATIO IV. Deartificio ſciendi ,quod Logica nuncupaturà fa pientibusexcogitatoadfaciliùscompa randas ſcientias. ONeſtidemposfibile, acfacile: pro N inde licet fit possibile homini ſcien tiam aliquam comparare ; idtamen fummoperèdifficileeft, quialatetve ritas plurimis involuta tenebris ,nec oculis aut mentimortalium ſeſe aperit, nifi arte,& induſtriâ reveletur. Idcircò excogitavere ſapien tes artificium ſciendi, cujus opefacilè,&expedite compararipoffent ſcientiæ. : I. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulatapramittenda. Omine Artis intelligitur collectio quæ A N dam præceptorum, ſeu regularum, quæ excogitatæ funtàſapiente quoadfacien dumaliquodartefactum: &artifexdiciturille,qui callet ea præcepta, regulasque, illisque pro oppor tunitate ad artefactum efficiendum ſcit,&poteſt faciliter uti. II. Collectio tamen præceptorum , & regula rum in ordine ad rectè,& virtuosè ( fic enimlo quiquandoquephilofophofaseftadclaram brevi tatem)adrecte,inquam,&virtuosèvivendumnon diciturars: fedPrudentia: necbenè,&virtuosè vivere,aut obedire præceptis hoc ipſum præfcri bentibus dicitur artefactum , aut artem exercere: quareiſta diftingues diligenter. III. Prædicta numero primo intelligenda funt hon folùm de artibus illis , quæ valde externæ funt, &utitadicammateriales: e.g. arsſculpto ria,pictoria&c.(quæ folentdiciartesfactiva, relinquentes opus: hoc eſt artefactum , postfe, hoceftpoft ipfum actuale exercitium artis) ve rùmetiamdeartibus quibusdam , quæ interiores, &reconditæ magis funt,&quaſiſpirituales, (quæ folent appellari artes activæ , & non relinquen tes artefactum poſt ſe : quia hoc ipfum confiftit in ipfo actualiexercitio artis:) e. g. ars loquen di,arseloquendi, ars memoriæ, ars ingenii. IV. Arsingenii , feu ars fciendi, feu' instru mentum &organumfciendi,feudeniqueLogica, velDialectica , Synonima funt diverſa, acunum idemque fignificant: fignificant autem collectio nemregularum, feupræceptorum , quæ fi obſer ventur ; infallibiliter docent tùm modum nun quam errandi in cogitando ; tùm facilè plurima ſciendi: hæcautem præcepta quicallet, &iispro opportunitatefcit ,&poteft faciliteruti , dicitur Logicus. V. Inventaeſt arslogica proportionali modo: atque inventaeſt arsgrammatica, nempeufu, & obſervatione ſapientum: quodfic explico. Idio mata , ſeu linguæ fuerunt ante artemgrammati cam,priùsenim homines loquebantur ; quam ar tificiosèdifcerent vitare omnes errores inloquen do. Proceſſu temporis fuere viriingeniofi,&at tenti rerum omnium obſervatores , ex quibus unus , velalter diligenter animadvertere incepit : modum Deartificio logicoſciendi..... modum,quohominesinterſe loquerentur,&pri VIII. Hæcautempræcepta,ſeuregulæmagna 53 J mò obſervavit quosdam homines in loquendoer rare, acproinde àcæterisderideri: errareautem expartejamexpofitæanobis ſuntinelementisper exempla,ut facilius præciperentur : quæ quidem nonexalio capite , nifi quia vocabulaproferrent exemplafacileperteipfeintotidempræceptapos disfimiliter , ac cæteri communiterhomines: inde excitatus vir ille ſapiens notavit varias fimilitudi ſis convertere : exemplaitemdediinterminisvo calibus;quia notiores ſunt : cæterumcommunes nes,& disfimilitudines vocabulorum,atque inde ſuntillæregulæ , &præcepta, immòmultòpotius deprehendit facilè poſſe omniavocabuladigeriin inftituta funtproterminis, propofitionibus& illa quasdamveluticlaſſes:quodipſumaggreffuscon tionibus mentalibus ,nempecogitationibus. Inde fecitexclasfibusvelutiarboresgrammaticales,cu jusqueclasſisproprietates adnotavit, exceptiones tamenduplexlogicaeſt, mentalis una,aliavoca lis ,una docethominemſecum loqui cogitationi adjunxit, acdeindemodumconjungendi,&con busfuis;aliadocethominemloquicumaliishomi jugandi, ſeuconftruendivocabula cumvocabulis advertit,& ordinavit:atqueitaregulas condidit& artemgrammaticam. nibus vocabulisfuis. IX. AudideniqueD.Auguſtinum,quihæc ipſa, VI. De artificio logico fic accipe :hominibus naturadatumeft cogitare&ratiocinari:hocnatu raliter poffumus non minùs immò multomagis, quam ambulare , nutriri&c. Etenim inhocipſo difcrepantvocabula àcogitationibus, illaenim ex arbitrio , & placitohominum vimhabentfuam; iftæ ànatura. Cæterùm poft adinventam artem quædiximus multo antedigefferat,quoad inven tionemartislogicæ poft adinventam grammaticam lib.2.contraAcademicoscap.13. Hacigiturra tionejamperfecta diſpoſitaquegrammatica; ad monitaeft(mensſapientis ) , quærere , ac atten derehancipfamfuamvim (feuvirtutem,) qua pepererat artem (grammaticam),nameamde finiendo,diftribuendo,colligendoquedigefferat,at grammaticam, fuerealii viriſapientes, qui adre cogitandas humanas cogitationes,&modumco queordinaverat:quomodoergòtranfiret adalia fabricanda; nifiipſa mensprius quafifuaqua gitandi ſetotos dederunt. Adnotaruntitaqueplu res homines quandoque approbarefalfaproveris, &quandoque negare vera pro falfis ,&fimiliter nonnullos fibi contradicere negantes idipfum, quod fub vocabulis ſynonimis attırmaverant,at que ex eo redargui abaudientibus,&parvifieri: inde veluti per occafionem examinare cæperunt viri ſapientes, curhomines tàmfacilèprolaberetur inerrores&falfaadftruerent?&obfervaruntquæ effet natura intellectus humani,quomodo cogita ret: adverterunt maximè abhorrere àconfufione, &ordine plurimum delectari : alia ex parte res omnes,quæfunt inmundoviderivaldèconfufas, atque permixtas: præterea vocabula , quibus lo quimur, effe æquivocationibus plurimis obnoxia. Quare utremedium pararent incommodishuma næ mentis, exemplo artis grammaticæjam reper tæ , quædocet-conftruere vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi; excogitarunt artem a liam nobiliorem , quæ certisfimis, & infallibilibus regulis , & præceptis , iisque deductis ex primis quibusdam principiis certis , & evidentibus do ceret construere cogitationesfine errore falfita tis- VII. Porrò præcepta hæc ,ſen regulæ(quod idem eſt)revocanturad tres claſſes: quia nempe tribus modis una cogitatio poteft conjungi,&co pulari cumalia,idquecum aliqua faltem tacitafal fitate,velveritate. Primaclasſisdocet conftruere ferminos complexos , fiveconjunctos, ſeumavis dicere complexas apprehenfiones,inquogenere c.g.malaeſt hæc conſtructiologica,Homo equus: namfiexplicetur inſenſu termini concretati (de quodixith.48. n.6.1.1.elementorum)huncreddit fenfum,Homoquiestequus:&itadefimilibus.Se candaclaffisdocetconſtruere propofitiones, five judicia affirmativa , autnegativa, in eoque genere prava eftconſtructio,Homoeft equus:Tertiaclas fis præceptorum logicædocetcoſtruere argumens tationes,ſeudifcurfus,feutertias operationes intel tellectus:& inhocgenere mala oſt constructio Homo:ergòequus. sism dammachinamenta, &instrumenta distingue ret,notaret, digereret,proderetque ipsamdifci plinamdifciplinarum,quamdialecticamvocant ? Hacdocetdocere,bacdocet difcere:inhacfeipfam ratiodemonstrat,atque aperit, quafit, quidve lit,quidvaleat:fcitfcire,folaſcientesfacerenon folumvult:fedetiampotest. X. Logicam dirigere operationes intelle&us , ſeu traderemodum conftruendi cogitationes fine errorefalfitatis,feu effe artem rectè cogitandi,ex plicationes funt æquivalentes,idemque ſignificant quodclariùs inſequentibus ficpropono. SECTIO 11. ConclufioPrima. Logica,feuar'sſciendi eft collectiopræcepto rum,feuregularum infallibilium ,quedo centmodumconftruendicogitationes fi Robaturconclufio: logica ad eum finem eſt neerrore falfitatis. P excogitata,utperillamhomines caveantneaf firmentfalſapro veris ,&negentverapro fal fis , atque fibi contradicant : utpatetexn. 6.fedad huncfinem eſt mediumaccommodatiffimum col lectio regularum , & præceptorum , quætradant infallibiliter modum conftruendi cogitationes fine errore falfitatis: g.logica confiftit inhujusmodi collectione. Mi. prob. (namma.exn. 6.jamconftat) exem plogrammaticæimmòcæterarumomniumartium: nam ad finem grammaticæ obtinendum (dequo n. 1. ) eftmedium accommodatisfimum collectio regularum, feu præceptorum , quæ tradant mo dum conftruendi vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi: g.adfinemlogicæ eft medium ac commodatisfimum collectioregularum&c. ut di Aumeftinmi. e 1 1 .: Goers 1 1 Con 54 DiffertatioQuintaLogico-phyſica Conclufio Secunda. Logicautenseft executio,feu mavisdicereobe dientiapraceptorum,®ularum,dequibus inconclufioneprima. Ogicadocens dicitur illa ipſa collectiopræ NO Lceptorum, ceptorum,& regularum, dequibus in con clufione prima : Logicaverò utensèconver foeft executio illorun præceptorum,adcoqueeft collectioexecutionumreſpondenscollectionipræ ceptorum,quodficprobo. LogicautenseftufusLogicæ: feduſus Logicæ eſtexecutiopræceptorumLogice:g.Logicautens eſthujusmodiexecutio. Prob. mi.quiaufus præ cepti, nihilaliudeſt, quam ipſa obedientia ,&exe cutio præcepti. Advertemetaphoras,easquecave:Logicautens eſtterminusabſtractus ,qui ſi revocetur (juxtath. 40.1. 1. clementorum)adſuumterminum concre tum:nihilaliud eftquamintellectusutensprace ptislogica:Hicautemterminusperth.48.ejusdem librin.6. explicatur: intellectusbabens ufumpra ceptorumlogice,hoceft exequens,& obfervans illa præcepta: entibiquidfitlogicautens. Notabis rurfus idemeſſeuſum hujusmodi ,& ipſam conſtructionem cogitationum fineerrore falfitatis (dequa n.6.&7.) namexnum. 3. ars lo gicanon relinquitopus, ſeuartefactumpoſt ſuum actualeexercitium,&ufum, ſedineoconſiſtit e jus opus : adeóqueidemeſt ufuspracepti logici, &artefactum prafcriptum à pracepto logico, nempe ipſa conſtructio cogitationum fine errore falfitatis : iſta adtollendas æquivocationes mire confcrunt. Conclufio Tertia. Omnes constructionesLogica,feu artefactalogi careducunturvelutiadtriafummacapita,ad tresprimariasconstructiones,quedicunturde finitio,divifio, ſyllogifmus,quæqueperantono mafiamappellarifolent modiſciendi. ſti quidfit definitioexth.49. lib. 1. elem. n. 2.quidfitSyllogifmusex lib.4. , accipemo doquid fitdivifio logica;eaetenim eſt arti ficioſadiſtributioclaffis: ſeutermini ſuperioris (de quibus in arbore philoſophica) in terminos infe riores:v.g.animaldividiturinhominem, &bru tum,ſubſtantiain ſpiritum ,& corpus:dehacdi viſione loquor,quæ diciturpotentialis;nondeilla minus artificioſa, quæ dicitur actualis , perquam nimirum verum totum dividitur in veras partes , exquibusconſtat:e.g.cumhomodividiturinani mam,&corpus. Prob.concl.infingulis tribus claſſibus dequibus n. 7. eminetcæteris conſtructionibus , quas præci pit Logica, una præcipua conſtructio: nempe in primaclafleubideapprehenfionecomplexa con ſtruenda agitur , eminet definitio , quæ eſt appre henfiocomplexa: e.g. animalrationale:inſecun daclaſſe eminetpropofitiodividens terminumfu perioremininferiores:e.g.animalaliudefthomo, aliudeft brutum : intertia claſſe eminetſyllogis mus,quieſtperfectiſſima conſtructioin tertiaope rationeintellectus:ſed exprimoprincipioidquod eſtprimum;&præcipuum in unoquoque genere, &claſſeeſt menfura,&apex cæterorum,&adil ludcætera revocantur: g. omnia artefacta logica revocanturvelutiad tria fummacapita&c. ut di &umeftinconcl. DISSERTATIO V. Facilèdeduciturexfuperioribusdoctrinade Logicæ objectis. SECTIO PRIMA Explicationes, &poftulata. I. : Ræceptum,®ulaminpræſen : H. III. tiprocodemfignificatuſumo. RegulæLogicæproindè idem funt,actotidempræcepta. Quoddeunaregula,vel præ ceptoLogicæ dicetur, idem deomnibus reliquis præceptis intelligendum eft : nam militat eadem ratiopro omnibus, quæpro fingulis. IV. Terminuspreceptum habet hæc quaſi de rivata (dixi th. 15. 1. 4. elem. paragrapho prima lex, quid fintderivata) idquodpracipit, veltota vorefalfitatis: iddequo,leuexquopracipit ſunt cogitationes ipse inquantum sunt construibiles, feucapacesexquibusefformeturartefactum logi cum:idquodpræcipittotaliterfuntipfacogitatio nesconstructarečte. V. IdexquopræcipitLogica,quiaeſt materia, circa quam verſatur Logicæ præceptum ,dicitur objectummateriale: idquodformaliterpracipio ipſa Logica dicitur objectum formale , perinde quafi fit forma,quampræcipitLogica,ut inmate riam, feuinobjectum materiale inducatur,dedu tametaphoraàrebuscorporeis, quæconſtantex veramateria,&veraforma: idquodtotaliterpræ cipit: eftobjectumtotale,conflatumnempeexma teriali &formali. VI. Ne capiaris æquivocationibus ; quoties exquoprecipit. Itaque circa præaeptum Logicæ audies hosterminos : regula,directio, verte in liter,velformaliter:idcuipracipit:id-dequo,ſcu confideraripoſſuntiſta: idcuipracipitLogica,eſt terminum praceptum , & clarè patebit exdictis intellectus hominis. Idquodformaliterpracipit, ànum.4. quod fit objectum materiale, quod for eſtipſumconftruereartificiosecogitationesfincer- male. SE DeObjectisLogica. SECTIO II. Conclufio. duplicem effelogicam: modò agiinusdementali, ejusque objecta asfignamus. Logicaobjectum materialefuntcogitationescon. Struibiles,hoc est capaces,utconstruanturar tificiosefine errore falfitatis : objectum verò formaleest ipfaconstructiocogitationum. Rob.primapars: objectum materiale P eftid,de quopræcipitLogica, ſeu exquo præcipit fieri artefactum(utpatetexn.4.&5.)ſeddecogi tationibus in quantum funt capaces conſtruiſine errorefalfitatis logicapræcipit , (utexeodem nu. 4.&5.&totaDiffertationeantecedenticonſtat)g. objectum materiale logicæ funt cogitationes in quantumconſtruibiles, &c. Prob.fecundapars:objectumformalelogicæeſt id,quodpracipit ipfalogica(utexn.4 :ſedlogica præcipit conftruere, feu conſtructionem cogita tionumfineerrorefalfitatis, (utex antecedentidif fertatione patet): g. objectum formale logicæ eſt ipſaconſtructio. SEBTIO III. Objectiones diffolvuntur. Q Contra 1. adGrammaticam ſpectat præcipere devocabulis conftruendis: g. nonſpectat adlo gicam. Refp.dif.antec. conſtruendis fine errore ſole ciſmi,velbarbariſmi,conc.antec.conftruendis fine errorefalfitatis ne. antec.&confeq. Contra 2. ad Grammaticam ſpectat explicare vocibusrescogitatas, co modo,quô cogitantur. g. adeamſpectatpræcipere de vocabulisconftruen dis fine errore falfitatis. Refp.dif. antec.adGrammaticam, &c. fiGram maticafumatur,utfumidebetpro arte(de quadis fertatione antecedenti ſectione prima n. 5. ) ;ne. antee. figrammaticafumaturpro ipſa inftitutione linguarum, fubdif.antec.:ſpectatexplicare voci bus conſtructis artificio logico res cogitatas&c. ne. ante:ſpectatexplicare vocibusutcunque veris conc. antec.&ne.confeq. Contra3. adconftruendavocabula ſcriptanon requiritur alia logica ſcripturalis : . neque advo cabulaprolatarequiritur logica vocalis. Refp.con. antec.,&ne. confeq.diſparitas clara: Uamvis importunum ſemper mihivifumfit fequentes nonparùm implexas objectiones interhæc quaficrepundiaphilofophiæinge rere,&confultisfimum eſſecenſeameas infinem logicæ amandare; uttamenuſuipaream adalter candi argumentumillasponointempeſtivas licet. Ob.1. Intellectusdirigitur perpræceptalogica: fedquoddirigitureft objectum materiale:g.intel Icctus eftobjectummateriale:prob. mi.quoddiri gitureftid,quodregulatur : fedquod regulatur eft objectum materiale, ut patet inarte ſtatutaria, à qua marmor regulatur:g.quoddirigitur eſt obje Quin materiale. Refp.diſ. ma. intellectus dirigiturper præcepta logica, tanquam id, cuipræcipiturcon. ma.,tan quamid, dequo præcipitur ne.ma., fimilimodo dif.mi., eamque ne. infenfu conceffæ majoris , & con. in fenfu negatæ æquivocatio latet in illo verbo dirigitur (quod idcircò vertere debes te cumtacitè inverbum conftruitur , &clarèpatebit æquivocatio) nampropriè magis loquendo,cùm agitur depræcepto, dicitur, quod dirigat , hoc eft, regatipſum intellectum,ſeupotentiamcogitandi; quam ipſascogitationes , feu actus productos ab intellectu: non enim præcipitur cogitationibus , ſedintellectui,ut producatea feriecogitationes: nihilominus objectum materiale præcepti logici noneſtintellectus;fed funt cogitationes: quiade cogitationibus præcipitur ipſi intellectui , uteas rectè conftruat,&fine errore producat: fimilipa toperpræcepta artis pictoriæ artificipræcipitur, noncoloribus;fedde coloribus rectèdifponendis illi præcipitur. Obj. 2. Logicanon folùmpræcipitdecogita 7 tionibus; fedetiamdevocabulisrectè conftruen dis finefalfitate: g.etiamiſtafunt objectum mate riale. Refp. dif. antec. logica,&c. mentalisne. antec. logica, &c. vocalis con. antec.&dif. conſeq. etiam iſta vocabula ſunt objectum materiale logicæ men talis , ne. confequ. logicævocalis,conc.confequ. NoſtiexDiffertationeantecedentin.8.,&aliunde, utnondaturPoeticaſcripturalis; itaneque,Logica. Ratio eft,quiapoſt artificium vocale logicum,non opus eft, ut illud ipfum fcriptura defcribatur alio artificiologico,ut neque poetico:ſed artificiúm orthographicum,feuOrthographiarequiritur,quæ eſtarslongediverſa,cujus objectum eft,&munus, artium nonnullarum , quæ non relinquunt opus poſtſe,utpotè confiftens in ipfo artificio actuali, ut jamprædixi:opusilludipſum confervare &quafi fixare &verba,quæ volantirrevocabiliter,eade ſcribendo redderepermanentia. Ob.3. ensrationis eſt objectum logica: g. non funt cogitationesintellectus objectumlogicæ. Refp.dif. antec.: ensrationisinquantumnondi ftinguitur abipfis cogitationibus,quæfunt capaces conſtrui artificio logico eft objectum logicæ, con.ante, ensrationis inquantum diftinguituràdi &is cogitationibus (fi tamen diftinguipoteft) eſt objectumlogice;he. antec.&confeq. Ensratio nis dicitur id , quod cogitatur perfecundam in tentionem, (de quath.43. 1.1.Elem.)e. g. homo cognitus , & quafi depictus in cogitatione prima, feuprimaintentione. Contra : rescognita funtobjectum logica: ſed rescognitæ funt ensrationis: g.&c. Refp.ne.ma. cognitionesipfæ conſtrutæ read, &fine errorefalfitatis,quibus res ipfæ cognofcun tur, funt objectum,&formale,&materiale, hoč eſt unà fimulobjectumtotale : res verò ipfæ funt quidem terminus quidam extrinfecè requifitus à logica:quiadárinon poteft cognitio; nifi aliquid per illam cognofcatur: nonverò funt objectumz propriè fi loquamui. Ob. 4. Objectummateriale artis debet effe in differens (huncterminumaccipio invulgári figni ficatione, hoc eſt,pro eoquodnon eft affixum, vel determinatumunipotiùs parti , quam alteri, ſedquafi verſatile in utramlibet) indifferens , in quam , reſpectuobjectiformalis , hoceft, uteva dat artefactum , vel non: fed cogitationes , feu actus intellectus non funt indifferentes , ut con ſtruantur,velnonfine falfitate ;quia(in hac cau fali 56 fali includo brevitatis gratia probationem hujus Differtatio QuintaLogico-phyfica minoris , quod notabisetiam pro confequentibus in decurfu ) cogitationes , quæ de facto erroneæ funt,nonpoffuntevadere non erroneæ,&viciffim: g. cogitationes non funt objectum materiale artis logicæ. Refp. objectum materiale debet effe indifferens indifferentiapropria illius artis, cujus eft objectum materiale; conc.ma. indifferentiapropria alterius artis , cujus non eft objectummateriale; ne.maj, &ne. mi. (quiacùm fit propofitio negat.vahabet prædicatum infuppofitioneuniverfali, ex th.49. n, 29.1.1. Elem.,&negatquamcunq;indifferentiam, adeoq; eft falfa abfolutè) Differtatione anteceden ti Sect.1.1.3. dixi artes alias eſſe activas , aliasfa. Etivas : artis activæ objectummaterialeeſtindiffe rens diverſo modo , ac objectum materiale artis factive : difcrimen confiftit in eo, quod prima in differentia nihil aliud fit,quam quodille,cuipræci pitur (dequo Sect.1.1.4)per artem activampoteſt locounius operationemponerealiam,itaintelle Aus,cui præcipitur arte activalogica, poteft loco cogitationis erroneæ ponerealiam non erroneam, &exeoquod intellectusfit ita indifferens indedi cunturetiamipfæ cogitationes dequibuspræcipi tur àlogica, ejusque funt objectummateriale) in differentes quantum fufficit. Obj. 4. Objectum formale logicæ eſt id, quod præcipitur, &ponitur per præcepta logica: fed conftructio cogitationumfinefalfitate nonponitur perpræceptalogica: quiaperhæcnullæ cogitatio nes conftruuntur, &diriguntur: g.objectumfor malelogicæ non eft conſtructio,&c. Refp. ne. mi., & ejus probationem incluſainin illa particula caufali,Quta Con. 1.: ſfi aliquæ cogitationes per præcepta lo gicaconftruerentur,&dirigerentur:veleffentillæ cogitationes , quæ funt erroneæ,vel illæ , quænon funterroneæ: fedneutræ conftruuntur, quia tam iſtæ quàmillæ funtid quodfuntper effentiamfuam, &nonperpræceptalogica: ergo &c. Refp. conc.majs, &ne. mi., ejusque probatio nemdiftinguo,ſuntformaliter, &intrinfecèper effentiam fuamidquodfunt,conc. funtdirective, &praceptive id quodfuntpereffentiam fuam, ne.: conftruunturquidem perpræcepta logica co gitationes , quæ nonfunterroneæ, &impediuntur erroneæ: licèt autem cogitationesnon erroneæ fint idquod funtpereffentiam fuam,hoc eft,ha beanttalem effentiam , per quamnon funterro neæ : ficutihomo eft id , quod eft perſeipfum, &effentiam fuam ; hoc tamen non tollit quin perpræcepta logica fiat , ut ab intellectu potiùs illæ cogitationes non erroneæ producantur, quàm aliæ erronea : & hoc eft , quod præcipit logica. Con. 2. vel per præcepta logica conftruuntur cogitationes quando funt, vel quando non funt, hoc eft vel actuales , vel posfibiles cogitationes : ſed neutræ poffuntconſtrui , quia idquodnon eft, conſtruinonpoteft, & id quod eft, amplius con ſtrui quoquenonpoteft. Refp. conc. ma. ,&ne. mi.: dico autem cogita tiones dum fiunt , & producuntur ab intellectu ; tuncconſtrui fine falfitateab eodem intellectuobe diente præceptis logicæ, hoceſt,ex præcepto los gicæ producit intellectus potius has cogitationes quamalias. Obj.ultimò : fi Logica præcipit conſtructionem 'cumveritate,præcipit conformitatemconftructio nis cumobjecto, exdictis differt.2. fect. 1. num. 3. fedhujusmodi conformitatemnonpræcipit : ergo conftructionem cogitationum cumveritate ,hoc eft veramnonpræcipit. Refp.con.ma.quæ vera eft: Nam exdictisloco citato,veritasnihilaliudeft,quam conformitas,ſeu æqualitas illa,quodres eft,ficutijudicas effe. (nem pe perjudicium illud tuum , quodeft conſtructio cogitationum , dequa hìc loquimur.) Sed quæſo cave ne confundaris termino illo objetrum: nam indiverfa fignificatione accipitur in differtatione fecundaloquendodevéritate , abilla fignificatio ne, inqua inpræfentidiffertatione accipitur cum loquimur deobjectoformali ,&materiali logicæ : res cogitata , velaffirmata eftobjectum cognitio nis,velaffirmationis: rurfus ipfa cogitatio & attır matio,cumfitconſtructio quædam plurium cogi tationum, fi fit immunis afalfitate, eftobjectum lo gicæ,hoc est, eſtid, quod præcipit ipfalogica, ſeu eſtartefactum logicum,juxtadictain conclufione: cave ergo æquivocationem.. Con. 1. fi logica præcipit conformitatemjudicii e.g.cumobjecto, præcipittotum id , quod com ponitillam conformitatem : fedillam conformita tem,feu æqualitatem componit tum ipfa cogita tiojudicativa , tum ejus objectum,ſeures cogita ta: ergo logica præcipit intellectui utponat , & producat tum illam cogitationem affirmativam ; tum ejus objectum , quod eftabfurdum. Quis enim dicet, ut intellectus eo modo , quo pro ducit iftam cogitationem Dies est ; producas etiam objectum ejusdem cogitationis , nempe diem? Refp.huc intrudi alienisſinum fophifma ex tra tatu de ente relativo : quando igitur faltandum extra chorum eft, dif. ma, fipræcipit &c. fuppo nendo unampartem,&ponendoaliamilliuscon formitatis , feu æqualitatis ; ne. ma. , fipræcipit &c.ponendo utramquepartem illius conformita tis, feu æqualitatisconc.ma.&conceſsa minorine. conf.Logica præcipit, ut intellectus judicet verè, &ita præcipiendojubet etiam, ut intellectus po natilludultimum quod requiritur, ut exiftat veri tas, feu conformitas judicii cuin objecto , & in hoc fenfu dicitur , quod intellectus obedienspræ ceptis logicæ ponat conformitatem; feu æquali tatemillam , quæ eft veritas : Notiffimum autem eſt . quodnoneft neceffe, ad ponendam æquali tatem,feu conformitatem; ponere utramque par tem,quæ illam componit: fatis enimeft,unampar temjampofitam fupponere,&aliam denovopo nere, ſtatim enim reſultat æqualitas,feuconformi tas : exemplum habes inpictore , quiutponatfi militudinem inter picturam , & hominem depi Aum, qui est exemplarpicture ; licet fimilitudo (ficut æqualitas , & conformitas ) componatur (ſecundum noftram confiderationem , quod no ta,) tùmexipſohomine, qui eſt exemplar & ex imagine hominis; non eft tamen neceſſe , ut pi tor ipſum hominemponat;fedfateſt,utſuppo nat hominemjamexiftentem,& denovo ponat ejus imaginem, ut ſtatim reſultet funilitudo quæ fita; VirumLogicafitfcientia. fita:ita intellectusdicitur ponere veritatem;ficuti 57 intellectus obediens ſtatim ponit,ac producit co pictor fimilitüdinem. Con. 2. Logicæ præceptumjubet,ponerecon formitatem inter cognitionempræceptam(hoceſt conſtructionem fineerrore,de quahicfermo,)& ipſumpræceptum:quiahoceft,quodintenditom nepræceptum, nempè obedientiam,&executio nem: ergo nonpræcipit,ut ponatur illaaliacon formitas intercognitionem,&objectum. : Refp. conc. antec.&ne, conſeq. expedias te ab his tricis dicens د gitationemveram, ſupponendo enimpræceptum, &ponendoeam cognitionem;ponitconformita tem,de quanunc agimus : rursus fupponendo ob jectum,ſeuremcognitam,&ponendo illamean dem cognitionem; ponit conformitatem , dequa fuperiùs dicebam : tandemnota hos terminos ob jectumformale: constructioartificiosafine errore, rectitudopraceptautraqueconformitascumpra quod logicæ præceptum ju bet poni utramque conformitatem , quas tamen ceptis, &rebuscognitis (ponenda utraqueſecun duinunampartem,aliisduabuspræſuppoſitis)eſſe ſynonimos, idemq;fignificare. DISSERTATIO VI. Utrùm Logica Ariftotelica ſit Scientia.. R Ecolendæ funt, quæ diximusdifferta tione2. ſect. 1. ànum. 6. quoad ſci , entiam & fcientias in particulari: item illa quæ diximus differtatione tertia , paragrapho Fiisfuppofitis &c. quoad claſſes ſcientiarum , & modum dividendi ratione argumenti ,ſeu objecti ſcientiasclasſicas: quæritur enim in præfenti ; utrum etiam logica fit unaex fimilibus ſcientiis classicis. Nempeu trùm non folùm deturlogica ars, fedquoque/o gicafcientia: quatenus poftquam logica ars do cuit omnia , velfupponitur docuiffe , & edixiffe omnia fua præcepta , & regulasconftruendi co gitationes&c. rurfus circa illas ipfas regulas , & præcepta, necnon circaartefactaipſa logica,vel uti circa materiam , &argumentum dignisfimum ſcitu,posfint totjudicia , feu conclufiones certæ, ſcientiam? &evidentes fieri ; ut conftituant unamclasficam Recoleetiam quæ diximusin elementispræſer timà thefi 9. lib. 1. usque ad finem,de illis enim omnibus potisfimum eſt quæftio : utrùm confti tuant collectionem ſcientiarum , quæ mereantur nomenſcientiæ clasſicæ. P SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. Rimo, ſcientia clasſica eſt collectio plurium fcientiarumparticularium,uti innuebam differ tatione tertia paragraphoHisfuppofitis : non tameneſt inordinatacollectiofcientiarumparticu larium, fed admodum cujusdamquafi reipublicæ conftituta : infiftendo enim fimilitudinempatriæ, dequa diſſert. 3. lococitato; quemadmodumfunt varii gradus politici reſpectu hominum ejusdem patriæ , qui inter ſe ita difpofiti , & fubordinati funt, ut tandem referantur omnes ad principem fupremum , five fupremum magiftratum conſtan tem exoptimatibus ilius patriæ ; ita in ſcientia clasſica omnia judicia , & conclufiones certæ, &evidentes invicem ordinatæ funt per diver fos gradus , aliæ fuperiores , aliæ inferiores, quæ omnes tandem revocantur ad quædam fuprema, &prima principia (quæ funt velutifupremusma giftratus inſcientia )principia, inquam , certa ,& evidentia exterminis (utiſectioneprima diſſerta tionis fecundæ explicatum eft,) & prætereain terminis communibus ,& neceffariis ; nonverò contingentibus , & fingularibus (de quibus ter minislocutus ſumtheſi49.lib. 1. eleın. à num.4.) hæcenim omniarequifita funt, ut aliqua propofi tio evidens ex terminis posfit appellari primum principium : atque hinc obiterdifce, quid fit, id quoddicitur: foientiadebet effe de univerfali bus , nempèhabere debet prima principia modo explicato. II. Logicam, quæ eft modus ,&ars ſciendi, tradiditAriftotelesin libris,quos recenfeo: in ope re, cui titulus Perihermentas,hoceſtdelocutione, ubideprop.agit , & regulastradit , veluti adpri malinguæ philofophicæ rudimenta; itemin duo. busaliis operibus ,quæ infcribuntur , Analytica, hoceftmodus refolvendi argumentationes,&in hisagit defyllogifmis , & illatione , & reliquis ad artem ſciendi maximè opportunis. Aliasquoque artespræterartemſciendidocuitAriftoteles, nem pè artemeloquendi , feu Rhetoricam, artem poe ticam, necnon artem opinandi inopereinſcripto Topicorum (quidfit opinio ex diff.2. fect. 1. num. ultimo patet, &artem fallendi , feu fallacias , & fophifmataverbistexendi, in opere , quod dicitur Elenchorum,has autem artesdiſtinguas oportetab artefciendi. 111. Obje&umſcientiarum diverſo aliquantum modo declaratur, ac objectum artium: & primò loquendodeparticulari ſcientia , ejus objectum totumcontinetur fignificatopropofitionis menta lis , ſeujudicii certi,&evidentis : hoc eft ipfius ſcientiæ particularis , quod fignificatum proindè dici foletpropofitio objectiva , hoc eft, objectum, &fignificatumpropofitionismentalis: e.g. totum est majusfuaparte:hocipfuın, quodperhæcver baſignificatur,dicitur objectumpropoſitionisaf firmantis idipſum. IV. Notabisverò,illam propofitionem objecti vamveluti induaspartesdividi poſſe , nempè in ſubjectum, &prædicatum utrumqueobjectivum: itaqueid,quodſetenetexpartefubjectidiciturob H jectum R.P.ProlomæiPhilofophia, 58 jectummaterialefcientia : idvero quodſe tenet Differtatio SextaLogico-phyſica expartepradicati,diciturobjectumformaleſcien 11.e,&totaintegrapropofitio diciturobjectum to tale,&adequatumfcientia, V. Scientia clasſicahabet proobjecto materia PR liomniafubjecta , & pro objecto formali omnia predicatapropofitionumobjectivarın , quæ ju dicanturperſcientias particulares , quas in fecol ligitilla clasfica : illæ autem propofitiones obje &ivæ facile ad unam propofitionem generalem SECTIΟ ΙΙ. Conclufio. LogicaAristotelica, prout ex ejus libris eruipo test , estperfectiffimafcientianon minus quam Geometria. . concl. Omniarequifitaadſcientiamperfe Aisfimam habet logica Ariftotelica : ergo eſt ſcientiaperfectissima: probatur antecec.nam quoddiximus num. 1.convenit logicæ Ariftoteli revocantur, velſaltemadunum generaleintermi cæ: quiaeft collectioordinatisfima plurium ſcien numcomplexum: v.g.reſpectuLogicæhujusmo tiarumparticularium,quæpervarios gradus refol di terminus eft: cogitationesconstructaperprace vuntur omnesinprimaprincipiaexterminis,& in ptafine errorefalfitatis, quiterminus complexus terminis de quibus num. 7. Quod dixià num.ter explicatur:cogitationesquafunt construita &c. tiodeobjecto ſcientiarum convenitlogicæ, utpa &hujuspropofitionis objectivæ fubjectumeft ob tet exnum. 5. Quodlogicaverò fit quoque ars; jectummaterialeſcientiæ logicæ,prædicatumverò illudnil obeſt,utinon obeſt geometriæ,dummodo eſt objectumformale. adfint cætera requifita,ut exnum. 6. Quodveluti VI. Geometriaeſtſcientia clasfica,& omnium crediturRegina ſcientiarum , ea tamen ipſa ante inappendicem,& exoccafione aliquæ conclufio nes tantummodoprobabiles adjunctas habeat, vel datpræcepta, ®ulas conftruendiartificiosè fi uti forinfecus, & extrinfecus , non nocet : ficuti guras lineares : v.g. triangulum , quadratum&. quam figuras jam factas artificiosecontempletur, non obeffet geometriæ, ex num. 8.: Ergò logica Ariftotelica habet omnia requifita ad perfectifi mamfcientiaın. casque probet evidenter, &certo , hoc eftplura judicia certa,&evidentia, ſeu ſcientiasparticula res eliciat circa illas figuras : & demonftret eas eſſe conſtructas fine errore ,aliasque earundem fi gurarumproprietates ſimilipacto judicet certo,& evidenter. Similipacto logicadoceteffingerevel utifiguras mentales ex cogitationibus : eas con ſtruendo fine errore falfitatis ,putapropofitiones, fyllogifmos&c. Etquantum adhoc,logica eft ars. Deindè verò per plurajudicia certa,& evidentia demonftrat illas ipfas conſtructiones mentales ve rè eſſe ſine errore falfitatis , & alias quoque de illis iisdem conſtructionibus proprietatesdemonftrat certò&evidenter. VII. Quemadmodumgeometriahabetquædam primaprincipiaexterminis evidentia,&inter minis communibus,&neceffariis(de quibusnum 1. generatimloquebar,) quæ principiafunt veluti fupremus magiftratus inhac ſcientia clasſica,quæ diciturGeometria e.g. totum est majus &c. Italo gicahabetquędamprimăprincipiaexterminisevi dentia,& interminis communibus,& neceffariis : v.g. contradictorianonpoffunteffefimulvera,nec fimulfalfa. Quod diciturdeterminouniverfali, diciquoque poteft determinoparticulari. Utſi dicitur: omnishomo eſt animal : dici quoquepo teſt: aliquis homo eft animal : quod primum prin cipiumobfcurèfolet itaproferri:Dictumde omni, dictumdenullo. VIII. Sicutinonvitiaretur geometria , nec de fineret efſſe ſcientia; fi peroccafionem adjunge rentur illi , ( quæ fecundumſejam eſtperfectisfi ma ſcientia) nonnullæ conclufiones tantummodò probabiles , & non evidentes , ideoque adjunge rentur , quod nonnullam affinitatem haberent, cumobjecto geometriæ; itanonvitiaturlogicada toquod fecundumſeperfecta ſitſcientia, fiilliper occafionem adjungantur aliquæ conclufionestan tummodò probabiles , quæ affinitatem nonnul lam habeant cumobjecto vel materiali,velformali logicæ. SECTIO III. Diffolvuntur objectiones. Bjiciesprimò. Logica eſtinſtrumentumſci Ο endi: fed inftrumentum ſciendi noneſt ſci entia, ergo logicanon eſt ſcientia. Refp. conc. maj. & dift. min. fed inſtrumen tum mechanicumnoneſt ſcientia ; conc. min. fed inftrumentum ſcientificumnoneſt ſcientia;ne.mi. &conſeq. Satis æquivocum nomen eſtinſtrumen tum, quandoque fignificat machinas illas, quibus utunturartes viliores, quæ proindè dicuntur me chanicæ, ut malleus, forceps funt inftrumentum artis ferrariæ : quandoquefignificat metaphoricè magis collectionem ipfam regularum , & præce ptorum alicujus artis : tunc verò hujusmodiin ſtrumentumnoneft mechanicum:immofihabue rit omnia requifitautfitobjectumfcientia ,ut ex pofuimus ſectione 1.eſſepoteſtinſtrumentumfoi entificum. Contra 1. Logicaeſtinſtrumentumadſcientias; fedipfapervos eſtſcientia: g. ipfa eft inſtrumen tumadfeipfam. Re.dift. ma.eſtinftrumentum ad ſcientias distinctas abipfa logica con. maj.eftin ſtrumentum ad ſcientias indistinctas,feuindistin ctamabipfa logicane.ma.&cn.mi.ne.conf. Ob. 2.logicacontinet plures conclufiones tan tummodo probabiles : fed conclufiones tantum modo probabiles non continentur inſcientia g. logica, quæ illas continet, noneſtſcientia. Re.dif. maj. logica continet conclufiones tantummodò probabiles,tanquampartem fubftantialem ipfius, ne.ma. tanquampartemaccidentalem &appendi cemnonneceffariam,con.ma. diftinctio explicata remanetex ſect. 2.n.8. Itaque ſimili pacto diſt. mi &ne.conf. Cont. 1. Inomnicollectioneplurium rerumfuf ficit unapars defectuoſa , & imperfecta , ut tota collectio denominetur defectuoſa juxta primum principiumpofitumth.ult.1.4.elem. Bonumexin tegro,malumexfingulis defectibus: fedLogicaeft collectio pluriuun conclufionum , & affertionum (ut UtrumLogicafitfcientia. (utdictumeſt ſet.2. n.6.) quarum quædam funt artistopicætantumdiſtatàſcientia,quantum unum Ratioverò curnequeRhetorica, nequeTopla ca, neque Grammatica, neque fimiles aliæ artes 59 defectuose, nempè ſunttantummodoprobabiles, atqueadeo deficientesàratione certæ,& eviden tisconclufionis :ergòhocfufficit, ut tota Logica denomineturdefectuoſa,hoceftprobabilis&fim contrariumabaltero. fint fcientiæ, deſumendaeſtexdictisſet.1.num. pliciteropiniononveròfcientia. Refp.dift. ma,fuf 1.&fect.2. inutraque probationeconcluſ,nempè deeft hujusmodi artibus requifitum neceſſarium : ficitunapars&c. fiillaparspertineatadſubſtanti amillius collectionis;conc.ma, fiillapars fittan ad ſcientias: ſcilicet illæ artes non refolvuntur tùmappendix,&quaſiforinfecus remanens extra in prima principia , quæ fint propofitiones cer collectionem;ne. ma.&addo,primumilludprin tæ,&evidentes interminis communibus , &ne cipiuminterpretandumeſſe in ſenſuprimæ partis ceffariis :ut notatumeſtſect. 1.nu. 1.fedadfum diftin&ionis datæ,non verò inſecundo:diftingues muminpropoſitiones licèt evidentes ,in terminis igitur min.accommodandomajoris diftinctionem, tamencontingentibus,velarbitrariis explacito,& &confequentiamnegabisjuxtadicta ſect.1.1.8. moribus,&confuetudinehominum,ſeu exdiver Objic.3. LogicafecundùmpartemTopicam & fadifpofitione,&temperamentocorporumhuma Sophiſticamnoneſtſcientia:g. totaLogicaſimpli norum,&affe&ionumdiverſarum, quæ omniain citer&abſolutènoneſt ſcientia. Prob.antec.To picaeſtars opinandi , ut notavimusſect. 1.nu.2. variis hominibus varia,&diverſa ſunt,&pro di verfitatetemporum, ætatum, regionum , &natio ledopiniononeſtſcientia,utdictumeſtdiſſert. 2. numinftabilia: itaque cum exindènon niſiinſta ſect. 1. nu. ult. ergò ars, quædocetopinarinoneſt biles,&inconſtantes ſintregulæ tum Grammatica, ſcientia. Rursusars ſophistica eſtars fallendi per tumRhetorica,tumTopicæ,tum quoqueSophi apparentes &fallaces argumentationes:ſedfallax ſtice;hujusmodi facultates , neque ſcientiæ veri argumentatiomultominus quàm opinio , &opi nominis appellari poffunt , neque ipfamappella nativaargumentatioeſt ſcientia: ergoars ſophi tionem artisfine multatranslatione , &impro ſticanoneſtſcientia. Refp.nego ſuppoſ. anteced. inquoſupponiturveluti certum,quodLogicaAri prietatemerentur. Objic. 4. Vel Logica eſt ſcientia ſpeculativa, ſtotelica,ſcilicetmodus,&arsſciendi habeat,& contineat partes illasduas,nempèartenopinandi &artemfallendi: veluti fiquisdiceret; Gramma tica ſecundùmpartem muſicamnonaddiſcitur in hoccollegio,negandum eſſet ſuppoſitum : quia Grammaticapartemillamnoncomple&titur.Itaque AriftotelinunquaminmentemvenitLogicæ fuæ, feuarti ſciendi inſerere velutipartes Topicam,& Sophiſticam. Verùm quidem eftlibros cumſcri pſiiſe quoquedearteopinandi,&fallendi , utdi &umfect.1.n.2.fedlibrosquoqueconfcripfitdear terhetorica;&poetica : numproindèartesetiam iſtæ crunt partesLogicæ,ſeuartis ſciendi ? Cæte rumAriftoteles ipſeapertisſimènegavitartemTo picam,(quamDialecticamſuisin librisſolum,ſem perqueappellat;)eſſeſcientiamperinde,acſcien tiameſſe negavit artemRhetoricam: primoRhe toricorum cap. 4. fichabetAriftoteles : Si quis autem,authanc(Rhetoricam)autDialecticam, nonutfacultates,fedutfcientiasinstruere &do cereconatur, isnaturamearumfacultatum in terimerevidetur. Quare naturaDialectice, ſeu vel eſtſcientiapractica(ſcilicet,vel tantumquie ſcit,&quaſiotiaturin ſuis affirmationibus certis, &evidentibus,vel ulteriùsipſas affirmationes, & judicia evidentia dirigit,&deſtinatad artefactum aliquodlogicum elaborandum:)ſedneutrumdici poteſt: ergòLogicanoneſtſcientia. Refp. conc. ma.&ne.min.&dicoalterutrum affirmaripoſſe prolibito , quo usque in fine tractatusLogico Phyſiciſtatuero quidfitpracticum,&fpeculati vum. Quæftio enim illaaltioriseſtindaginis, nee itabenètraditurinipſo limineLogicæ. Interea fa tis fitnoſſe,Logicamdici poſſe ſcientiamvelſpe culativam, velpracticam : ficuti dici poteft ipfa Geometria,velpractica,velſpeculativa: videlicet inquantumregulastradit , & præcepta , dicitur practica,hoc eftoperativa: idenimfignificat græ custerminuspracticus: Inquantumverò eviden tisfimè demonſtrat conclufiones fuas , appellatur ſpeculativa,ſeucontemplativaquodidemeſt,ſiſtens videlicet,&quiefcensin ipsâcontemplationeve ritatis. Unoverbo reſpondere poteris Logicam partim eſſepracticam,partimſpeculativam. DISSERTATIO VII. UtrumLogicafitneceſſariaadcomparandasnatu raliterſcientiasposſibileshominiinhac vitâmortali. Tilenoneftidemacneceffarium;Uti lemeſſeLogicamad ſcientiascompa randas conftatco ipſoquodconftat, eſſe artem ſciendi: artem enim eſſe inutilemadidipſum, cujus eſtars,eſtartemrepu gnantem,&chimericameffe. Intereatamenadhuc minimèconſtatutrùmLogicanon modo fitutilis, verùmetiamneceffariaadcomparandasſcientias: utrùmvidelicet Logicafit clavisilla , fine quâ adi tumſcientiarumfibireferarenemomortaliumpof fit H2 Differtatio SeptimaLogico-phyfica 60 fit,nullusquenonLogicus,feuadialecticus ſperare neceffarium ad melius effe: ut facilè explicentur poffit evaſurumſeinſapientem. 2 hæfignificationes diverſæ, fumo conjugatum ab ſtractum hujus nominis neceffarium, nempèhunc terminumneceffitas,&illiaddoſyncategoremata fuperius pofita modofequenti. HI: Neceffitaseffentialis eſtilla maximaneces. I. 2 SECTIO PRIMA. 1 Postulata,&Explicationespravia. Ogicameffeutilem ad ſcientias comparan L das,&Logicampoffe concurrere adacqui fitionem fcientiarumidemfignificat: figni fitas, quænullomodopoteftfuperari: quoniam fi tolleretur, coipfo verificarenturfimulduocontra ficat autem,quodintellectus humanus Logicæ re gulis &præceptis obediens,eaqueobfervans facile dictoria, quodeft fummum imposfibilium, & ma xima chimera: Hujusmodi neceffitas appellatur etiam neceffitasmetaphyfica cum eadem prædi&a acquiret ſcientias de objectis illis, quæ naturaliter ſciripoffunt. fignificatione: concretumverò nominis hujus ab II. Logicam influereinfcientias acquirendas, ſtracti eft : neceffarium effentialiter , velneceffa eft metaphoricus loquendi modus, quo fignifica tur idem,ac Logicam concurrere ad acquirendas riummetaphyficè. * IV: Neceffitas naturalis eſt illa , quæ fuperari A ſcientias. nonpoteft, nifipermiraculum,&fola DEI Om III. Influere,&concurrereLogicamad ſcien tias,feu adjudiciaſcientifica,non fignificat,quod nipotentia potelteamtollere , non verò ulla cau fa creata : v. gr. quod Sol non oriaturfpatio u Logicaverèproducat, (ut ignisproducit calorem ) illajudicia, leu cogitationes certas , & evidentes: namhæcjudicia folus intellectus producit, & ideo vocanturfecundæ operationes intellectus. Itaque niusdiei in noftro Hemifphærio : vel quodidem Solin medio Cæliconfiftat immobilis: Deus qui demmiraculose poteft hocpræftare, cæterum ne ceffarium naturaliter eſt , ne hoc fiat : hujusmodi Logicam influere , & concurrere adſcientias,de neceffitas dicituretiam neceffitas Phyfica , quod betintelligi impropriè, & lato modo : quemad. Græceideineft, adnaturalis: &abhac neceffitate modumdequolibetpræcepto , ®ula intelligi tur. Præceptum e.g.factumPetro,ut faciatelee mofynam, concurrit,&influitinillameleemofy nam : nondando eleemofynam, nampræceptum nondateleemofynam;ſedPetrus obedienspræce pto :folùm ergo præceptumillud concurrit, &in fluit in eleemofynamprafcribendo, regulando , dirigendo : idemporrò intelligas de quolibet præ ceptoLogicæ,cumdicitur concurrere,& influere inſcientias,feuinjudicia ſcientifica. IV. Loquorinpræfenti, ficuti hactenus locu tus fumdeLogicaactuali, quæ confiftit incolla Ctione regularum, & præceptorum : velillapræ cepta exiftant, velnon exiftant,juxta notatadis fert.3. 6. Hisfuppofitis & . nam quod ibi dixi de collectione ſcientiarum , in quâ confiftit ſcientia claffica ; idem dicendum eft de collectionepræ ceptorum , in quâ confiftit Logicaactualis class fica . V. Nonloquorde Logicahabituali , quæin fummanihil aliudeft,quam facilitas quædam ob fervandi præcepta, & regulasLogicas, quam fa cilitateminfinuavidiſſert,4. fect.1.1.1.De hacenim Logica habituali ſub finempræſentis tractatus di Aurusfum:ubidehabitibusingenere controver fiamovebitur. SECTIO 1011II Poftulata,&Explicationesmagispeculiares. 1 concretumappellatur neceffarium naturaliter ,vel neceffariumphyficè. *V. Neceffitas moralispropria (nam alia quo que eft impropria, dequa numero fequenti) eft illa , quæ nunquam de facto tollitur,vel fupe ratur; fedfi tolleretur ,& fuperaretur nullum eft miraculum , nec ulla ſequeretur chimera : nihilo minus nunquam continget,ut illa neceffitasmo ralis propria fuperetur, & ut ita dicam difpenfe tur: v.g. datur neceffitas moralis , ut nunc in hocmomentoteniporis aliquis homo, ex innu meris,quifunt in univerſo mundo,moveatur, vel ambulando,vel currendo,vel alio fimili fui cor porismotu: quis enim crederepoffit,autfibiper fuade,quodinaliqua diei , vel anni parte fitve rum: nuncomneshomines munditâm Europai, quam Afiatici Afri ,& Americant omnesin quamadunumquiefcunt ,&nullus omninò mo vetur.. VI. Neceffitas moralis impropriaeft illa,quam fuperari,& tolli difficillimum eft nonnunquam tamentollitur,&fuperatur,& inhoc diftinguitur àneceffitate moralipropria;e.g. quod homines vivant usqueadcentefimumannum : quod inve niatur homo , qui nunquain ægrotaveritin vitafua licet diuturna: difficillimumquidem eſt , nonnun quamtamencontingit. VII. Neceffitasadmelius effeeftneceffitas quæ dammetaphorica, quæproprio nomine appellatur utilitds,feu commoditas: v.g.adeundumNaapo I. Eceffariumeffe,&neceffe effe, funt modi Nfynonimi,& cumpropofitioni, ſeu con clufionipræfiguntur, efficiunt propofitio nem,feu conclufionemmodalem,dequalib.2.elem. th. 15.regulas tradidi : quarequæftiopræſens ex ponenda eft perpropofitionem modalem; videli cet utrum adfcientias comparandas Logicam prius addifcere,fit nereffe II.Terminus iſtemodalis neceſſariumeft,vel ne ceffe eft æquivocusvalde eft &quadrupliciterpo teſt intelligi :nempè neceffariumeffentialiter, nel ceffariumnaturaliter,neceffarium moraliter, Jim hominivalenti,&robuftonon eftneceffarius equus , velrheda proprie loquendo ; quia tamen valde commodumeft,iter facere in equo,vel rhe da, dicitur effe neceffarium equuin ,velrhedam, ſedneceffitate admelius effe : hoc eſt ad facilius faciendumid ipfum, quodaliundè fieripoteſt, ſed cumaliqua dificultate magna,velparva. . VIII. Cuique ſupradictæ neceffitati opponitur impoffibilitas cumfimilifyncategoremate:utnecef fitati metaphyfica,impoffibilitasmetaphyfica:ne ceffitatinaturali, iinpoffibilitas naturalis&c. IV. Nullusbomoin hacvitamortali ſcivit un quam DeNecessitateLogida. dòinvitafuaaffirmandofalfapro quam,autfcietnaturali,&humanainduftria(non 61 pro veris &negando enim loquorde Salomone,& aliis miraculosefa pientibus ) totumid ,quod naturaliter fciripoffe diximusDiffert. 2. & 3.adeoquehoc ipfum;nem pè ſcire de facto omnia,quæ naturaliposfibilita te fciri poffunt, eft moraliter imposfibile ex n. f. ratioverodefumitur exinfirmitate ,& negligentia humana, quæ facit, utin rebus requirentibusindu ftriam,&perfeverentiam, nunquam homines ex erant omnes fuas vires naturales : hoc eft nun i quam faciunt totum oinnino id,quod naturaliter facere poffent.-His fuppofitis controverfia præfens propter multiplices fupradictas necesfitates multiplex eva dit: quæri enim poteft,numLogicafitneceffaria effentialiter,velnaturaliter, vel moraliterpropriè, autimpropriè,velfaltem quoadmeliuseffe inor dine adcomparandasſcientias. Rurfus quæftiones in repræfenti multiplicari poffunt , addendo fi gna,feu fyncategoremata univerſalia,&particu laria (de quibus th.48. lib. 1.Elem.) iftis duobus terminis,omnesfcientias:quærendonempe, num verapro falfis. Rursus aliquæ ſcientiæ funtadeo implexæ, &difficiles, utfitimpossibile moraliter, quodilli iidem hominescircahujusmodi ſcientias nonerrentmodoprædicto : ſedhujusmodi homi nibus, in ordineadillas ſcientias comparandas, Logicampriùsaddiſcereeftneceffenecesfiatepro priamorali,g. aliquibus hominibusLogicam priùs addifcere , eftneceffenecessitate propriamorali: majorpropofitionegari non poteft, cum ab ipfa experientia comprobetur: quotenim funthomi nes,fueruntpræditi facultate intellectivanon adeò benèdifpofita, utfrequentisfimè , nonmodo ali quando errentinjudiciisfuis:minor eft etiamma nifefta, quia comparareſcientias , & errare circa objectafcibiliarepugnat , adeoquenifi ex inftru &ionelogicapræditi homines reddantur cauti & attentiquoad evitandos errores, nunquamſcien tiasfibi comparabunt. Prob. III. Concl. Nonomnibushominibuspriùs addiſcere Logicam quam fcientias eft neceffarium omnibus , veltantum aliquibus hominibus ad om nes, veladaliquasfcientiasLogicafitneceffariane cesfitatibus fupradictis. 4 SECTIO III. ה-37:30 . Conclufiones ftatuuntur. I.Conc. N : Ullis hominibus ad aliquas ſcientias comparandas Logicam priùsaddi ſcereeftneceffenecessitateeffentia li, aut neceffitatenaturali. 11. Concluf. Aliquibus hominibus ad aliquas fcientiascomparandasLogicampriùs addifcere,eft neceffeneceffitatepropria morali. : III. Concl. Omnibus hominibusLogicanon eft neceffaria ad finem fupradictum neceffitate pro priamorali. 4 IV. Concl. Plerisque hominibus ad finem fu pradictum Logica eftneceffaria neceffitate morali impropria. : V. Concl. Omnibushominibus ad omnes ſci entias comparandas Logicam priùs addifcereeſt neceffe neceffitatead melius effe... Probatur 1. Concl. Non eft neceffe neceffitate effentiali, vel naturali illud, cujus oppofitumnon eftimpoffibile impoffibilitate effentiali , velnatu rali,hoceft cujusoppofitumnoneffetmiraculum, autchimera, utex dictis fect,2.patet: fednoneffet miraculum,velchimera,fihomines addifcerento mesſcientias ante Logicam: g. Logicamprius ad difcere ante fcientias,& ad fcientias comparan das nullishominibus eft neceffenecesfitateeſſen tiali,vel naturali. Minorprobatur. Quisenimdi cat illicòtotam rerum naturam contradictoriis,& chimeris fubvertendam,fi hominesfcientias, quas naturaliter poffunt acquirere, ex notatis Differt. 2.&3., defactoacquirerentanteLogicam , quæ eft ars abipfis hominibus inventa ? autquis dicat miracula in eo cafu futuraeffenondiffimiliafufci tationimortuorum,aut immobilitati Solisinmedio Cæli, fi idquod eſtnaturaliterpoſſibilehominibus, defacto contingeret? Prob. II. Concl. Aliqui hominesea ſunt ingenii mediocritate , ut fit impoffibile moraliter(impos fibilitatemoralipropria) quodnonerrentaliquan moraliter ; fi aliquibus hominibus prius addifcere IcientiasquamLogicam eftposſibilemoraliter:fed hocipfumaliquibus hominibus eft posfibile mora liter:nempèaddifcereprius fcientias quàm Logi cam: g. illud ipfum omnibus hominibus non eft neceflemoraliter,nempèaddifcerepriusLogicam quamfcientias. Min.prob. quiade facto illihomi nes,quiartemLogicaminvenerunt fcientiasposfi debant ante Logicaminventam,&hoceftincon feffo apud omnes celebres authores, qui de hoc argumento tractaverunt : nam Logica adinventa eft afapientibus , qui cum illuftriores fcientiasjam callerent, animum reflectere cæperunt&confide rare modum,&rationem,quafcientiasipfasacqui fierant,earumque actus ſcientificos:hoceftjudicia certa, & videntia exercebant. Secundò: fuerunt, funt, & eruntin mundoplures alii hominesnon inferioresperfpicacitate ingenii illis ipfis homini bus,quiLogicam învenerunt. Aliquiex iftis ufi funt, & utunturLogicajam reperta ab aliis ; fed profecte fi repertanon fuiffet ante illos hæc ipfa Logica,perinde ſcientias acquifiviſſent, ficuti illi primi Logicæ authores independenter à Logica Icientias fibi pararunt; Aliiverò exhujusmodiho minibusperfpicacibus, &acutis operam non dant, neque dederunt ftudiis ex inſtitutovitæ fuæ ada lias occupationes addicti : atſidarent,veldediſſent operamſtudiis,&fcientiis acquirendis, eadem fe licitate evaderent ſcientes ,&fapientes indepen denteràLogica, qua veteres Philofophi fineLo gica fcientias comparavere : Hoc autem fufficit ad tollendam necesfitatem illam moralem univerſa lemhabito refpectu omnium hominum: ergò pof fibile eft moraliteridipfum, quod in minori fupe rioris fyllogifmi affirmabatur. Prob. IV. Concl. Plerisq; hominibus communi teringeniofis eftdifficillimum (ita ut rarisfimè op pofitumcontingat)addifcerepriùs ſcientias, quàm Logicam: quiadifficillimum eftfine methodo,& ordine à Logica præfcripto fcientias addifcere : fed quodita eſt difficillimum , licèt aliquando ta mencontingat,eftimpossibile moraliterimpropriè: ergò plerisque hominibus ſcientiaspriùs addiſcere quamLogicameft imposſibile moraliter: ergò ex num.8. fect.2. plerisquehominibusLogicampriùs i i addi 62 addiſcere,quamſcientias,eftneceffariumnecesfi DiffertatioSeptimaLogico-phyſica omnino id, quodnaturaliter ſciri poſſediximus tatemorali impropria. Prob.V. Concl.Logicaeſtcommodisfimumin ventumad ſcientiasomnes comparandas faciliori, &meliori methodo,quam ſiabsqueauxilioLogi cæ ſoloductu luminis naturalis ſcientiæ compa rarentur: fedquodeſthujusmodieſtneceſſarium neceflitate ad melius eſſe, utconſtat ex num. 7. ſect. 2. ergò omnibus hominibusadſcientias com parandasLogicam priùsaddiſcere eſtneceſſene cesfitate admeliuseſſe. Majorpræmiſſaeſt mani feſtisſima cuicunque confideranti, & examinanti regulas omnes , & præcepta logica , quæ tradi dimus inelementis : cui enim in mentemvenire posſit illa noneffeutilisſima , adeoque neceffaria neceffitateadmeliuseſſequantumadſcientias com parandas? SECTIO IV. Objectionibus refpondetur. B.primòcontraprimam con. Eſtimpoffibile difcere ſcientias ante artem ſciendi:ledlogi caeſtars ſciendi ; g. eſt impossibile difcere ſcientias antelogicam. Refp. ne. maj.intelligendo illudimpoffibilede imposfibilieffent.ali,velnatura li,uti ſemperintelligendumeſt,cumabſolute&fine addito profertur ille terminus impoffibile. Cæterum manifeſtumeſt, quod ficuti fine arte medicinænon eſtimpossibile eſſentialiter , vel naturaliter homi nemconſervari ſanuın; ita fimiliternoneftimpos ſibile finearte ſciendi acquirere ſcientias,quod cæ teroquinhonininaturaliter eſt possibile. Contra 1. ſcireſine ſcientia eſt effentialiterim Differt. ſecunda, idque vel cum adjumento artis logicæ,velfine illo : quare ſiadverfarius intelligat perilludperfecteacquirerefcientiastantumacqui rere ſcientiæ,quantum naturaliter homines pos funt acquirere, nega ſuppoſitum : quiaſupponit faltemcumLogicaabhominepoſſemoraliter ſciri totum id, quodnaturaliterſciripoteſt. Secundò, notabis ſcientias illas clasſicas , quarum meminit objectio, &quas infinuavimusDiſſert. tertia, in cluderedefacto nonfolas conclufiones certas ,& evidentes: hoceſt ſcientias particulares, ſedplu res etiamconclufionesprobabiles:hoceſtopinio nes , immoplurimas dubitationes , &multoplures ignorantias,hoceftreflexiones, quòdaliquidſciri nonpoteft. Porro necbeneficioLogicæ illæ quæ funt opiniones , &continenturin ſcientiis clas ficis , evadunt, aut evaderepoffunt conclufiones evidentes , multoque minus quæ funt dubitatio nes , vel ignorantiæ. Tantummodò id efficit Logica ,utclariùs,brevius ,faciliùsque percipian tur, &teneantur ſcientiæ , advertantur opinio nes ,& perpendantur dubitationes. In ittis au temcircumftantiis majoris claritatis, brevitatis &c. quæ funt ornamenta,&expolitiones ſcientiarum noneſtpoſita earundemſcientiarum genuinaper fectio. Sicuti adamantis perfectio nativa non in eo confiftit , ut variis ornamentis aureis conve ſtiatur , fed inproprio ſplendore , & integritate. Notabis tertio , viro apprimè ingeniofo noneffe moraliter impoſſibile fine logicaillas ſcientias, in dubitabilesque affirmationes & negationes in , qualibet ſcientiarum claſſe ſibi comparare , quas posfibile , ficuti eſſe albumfinealbedine: g. etiam Icire finemodoſciendi, qualis eſt logica eft impof fibile: nonminùsenimadſciendumrequiriturſci entia, quàm modusſciendi. Refp. con. ante &dif. conf.ſcire fine modo ſciendinaturali(hoc eftfine lumine intellectus ) eſt impossibile,conc.conf; ſcire ſine modo ſciendi artificioſo (hoc eſt ſinearte lo gica) eſt impossibile,ſubdif.,eſt imposſibile ſcire artificiosè,con.conf,eſtimpossibileſcireabſolutè, &inartificiosè ne.conf. Impossibile quidemeſſet fcireartificiosèfinearte,ficut imposſibileeft effe albumfinealbedine:quiailludſyncategoremaar tificiosè fignificatinobliquo ipfam artem,&expli caturſcirehabendoartem,velexercendoartem. Ob.2.contratertiam,&quartamconcl. Quæ ſtio præſens eſt de acquirendis perfectè ſcientiis clasſicis; fednullus homo moraliter poteftacqui rereperfectèſcientiasclasſicas finelogica: g.falfa eſttertiaconclufio. Refp.dif. ma.: de acquirendis perfecteperfectioneartificiali,&propria artis lo gicæ,ne.ma.: perfecte perfectionenaturaliterde bita ſcientiis clasſiciscon. maj.&fimilipacto diſtin @aminori,eaqueconceſſain ſenſumajorisnegatæ, atnegata in ſenſu majorisconceſſæne.conf.Inhac objectione nil additur de novo æquivocationijam explicatæin objectioneprimapræter ambiguamil lam,&heroicamvocemperfecte , quæ plerumque intruditur inter argumentandum adterriculamen tumpufillorum. Adnotataigiturprimò,quoddiximusSect,2.n.8. nempènullumhominemnaturaliter inhacvita ſci homines cæteri communiter ingeniofi beneficio logicæ comparareſibipoffunt,diversaquidem viâ, &faciliori methodo,fed quantumadevidentiam, &certitudinem ſcientiæ eodemfructu. Itaque ſi dehujusmodi perfectione poſita in evidentia , & certitudine fit fermo ; neganda eſt min. objectio nis propofitæ : fi verò de perfectione artificioſa conſiſtente in facilitate, brevitate , & perfpicuita temethodi ſcientificæ loqui velimus,fatendumeft ànullohomineinhocfenfuperfectè acquiripoffe ſcientias finelogica. Contra 1. Sinelogicaeſt imposſibile moraliter vitare,& diffolvere omniaſophifmata , quæ fieri poffunt contra quamlibet ſcientiam particularem, quia funt difficillima,&plurima : fed eo ipſo eſt imposfibilemoraliter ſcientias comparare finelo gica: g.&c. Refp.dift.inaj.: eſtimpossibilemora litervitare omniafophifmataillafolvendo &oſten dendofallaciam omittomaj.: eſt impossibilevitare cognoſcendo,& advertendoeſſeſophifmata,ſub dif.: eſt impossibile viris eximii ingenii fine logica, ne.ma.: viris communiteringeniofis conc. ma.& ne.mi. attendeadhoc:noneftneceſſeadſciendam certo, & evidenter aliquam veritatem,ſcirediffol vere omniaſophifmata, &tricas, quæ àcavillato ribus obtrudipoffunt:fateſtilladignofcere, veluti exvultu, quodfintfophifmata. Fuereviri ſapien tiffimi,quiprofesſiſuntſe nefcireſophifmatanon nulladiſſolvere , indètamen nondimovebantur à ſcientia , quam de aliquo objecto comparaverant. ItaAriftoteles,itaDiogenes , itaplures alii Philo ſophi, nèquidem dignati ſunt mentem advertere adfallaciamaliquamdetegendam, quæ illis fortè à viſſe unquam,nequeſcire , nequeſciturumtotum fophi DeneceffitateLogica. fophiftis obtrudebatur. Celebratur Diogenes , qui Contra ultimd : facilioreseſſentſcientiæ, &me thodomagis apertatraderentur,finonpræmiſſa lo 63 ſophiftæ cuipiam ficargutanti : quodego fumtu nones:fedegofumhomo:g.tuhomonones:fer tur ridendo dixiffe : à meincipe , & recte col liges. Ob. ultimo. Logica non poteſt eſſe neceſſaria adſeipſam: fedfieeffetneceffaria aliquomodoad ſcientias,eſſet neceſſaria adſeipſam:g.nullomodo Hogica eftneceffaria adſcientias. Refp.omittoma. &ne.mi. Si fupponitadverfariuseffeimpossibile, ut logicaadſeipfamposfit inſervire, jam evidens eft,quodlogicanoneftneceffariaadſeipfam : nulli gicaſtatimad ſcientias tractandas aggrederemur : g. falſa eſtultima conclufio,antec. prob. exD. Au guftino , qui utilitatem logicam , aut nullam, aut modicam eſſeoſtendit. Refp. adducens velutipro coronide Proemialium differtationum ipfam pul cherrimamD. Auguſtinifententiam, in qua tùm objecto , tùmejusdem folutiocontinetur, itaque lib.2. dedo&rina Chriſtiana tap. 37. hæc habetS. Doctor,Illaconclufionum, &divifionum , &di ftributionum(feries)plurimumintellectoremad enimposfibilieftneceffariumid,quodeſtimposſi bile: alioquin illudipſumnoneffetposſibile,quod juvat: quanquamplerumqueaccidat,utfacilius homines res easaffequantur ,propterquas affe eſſenonpoffet, nifidaretur aliquod intposfibile : adeoquehincpatetmanifeſtadiſparitas interipſam logicam &reliquasſcientias. Adiftasenimnoneſt imposfibile,utipſalogita inferviat : adſeipfam comparandamverò eſt impossibile,uttu ipſeobji ciendoproponis: hinc adreliquasſcientiaseritne ceffaria: adſe ipfamnon erit. Contra1. logicaeftneceſſaria adſcientiaspro pter difficultatem; fedlogicaeſtdifficilior reliquis ſcientiis: g. eft neceffarias ad ſe ipfam. Refp. con. ma.&diſ.mi.eſt difficilior reliquisſcientiis, fiillæ fine logica addiſcerentur , ne. mi. ſi poſt logicam addiſcantur,omit.mi.,&confeq. nego. Punctum controverficænoneft, utrùmlogicafitfacilior,vel difficiliorreliquisſcientiis Quomodocunque;etenim præmittendaeſtaliisſcientiis, necnovumeft,quod principiaartium,&fcientiarumfintdifficiliorafuc cedentibuspartibus: idenimferè contingit in om nibusfacultatibus. Quodfi quisobjiciat tibipro verbium illud: àfacilioribus effeincipiendum: re fpondebis id quidem obfervandum eſſe quantum fieri poteft , &methodus argumentumquetractan dumpatitur. quendas iftadifcuntur , quam talium præcepto rumnodoſiſſimas,&ſpinoſiſſimasdifciplinas: tan quamfi quis dare volens pracepta ambulandi monftret,non eſſe levandumpedempofteriorem , nifi cumpofueris priorem , deinde minutatim quemadmodum articulorum,&poplitum cardi dines oportet dimoveredefcribat : vera etenim dicit,necaliterambularipotest,fedfaciliushomi neshocfaciendoambulant,quamanimadvertunt cùmfaciunt aut intelligunt tum audiunt ; qui autemambularenonpoffunt, mültòminùseacu rant,quænecexperiendopoffunt attendere : ita plerumquecitiusingeniofusvidetnoneſſeratam conclufionem,quampracepta ejus capit ; tardus verònoneamvidet,fed multò minùs,quodde illa pracipitur: magisque inhisomnibus ipsaspectacu laveritatisfæpèdelectant ,quamex iisindifpü tando,autjudicandoadjuvamur, nififortèquia exercitatiora reddunt ingenia. HactenusAugu guftinus,ex cujus elegantissimis verbis collige quid utilitatis,&commodiex Logicacapi fasfit:nem pèexercitationem ingenii, quafiat, ut facilè , & prompte aſſueſcatde re qualibet difputare. DISSERTATIO VIII. f Deprimo modo ſciendi, ſcilicetdefinitione. Actenus prolufimus velitaribus qui busdam differtationibus, modoadju ſtumpræliumdeſcendimusinlogicam arenam. Cùmitaquediffert.4.fect.2. concl.3.ſtatutum fittotum logicum artificium quantumeftadtres celebres modosſci endirevocari,primumhorummodorum,videlicet definitionem aggredimur in præfentia, cujus oc cafioneplurimaſcitudignissimaadfabricamnoſtri intellectus,& economiam cogitationum noftra rumſpectantia pertractanda manent. SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. I. M Odusſciendiitaincommuni ſumptus ,& generatim fignificat artificium logicum, quofaciledeveniturincognitionemveri tatis cujuſpiam,quæ anteaignorabatur: hujusmodi modos ſciendi præceptis fuis ,& regulis continet Logica, quemadmodumGrammatica ſuis regulis continetmodum,viamqueloquendiemendatè. II. Definitio eſt vocabulum interpretatum ex Græco ejusdemderivationis : ac nomen græcum ὀρισμός , quoutiturAriftoteles,idemque ſignficat, acfinitio, cuiſi addas particulam De, fit definitio, quæper metaphoram translataeftadſignificandas quasdam cogitationes noftras 5 nec non locutio nes ,quæveluti terminant, & finiunt curiofitatem noftri intellectus; hoceft,illifatisfaciunt : definitio igitur inhocſenſu eſtea cogitatio,vel locutio,qua perfecte ſatisfit huic interrogationi,ſeu curiofitati, quidesthoc? III. Quia hujusmodiinterrogationiſatisfacitde finitio, ipſa diciturexplicare quidditatem rei , de quaquæriturquidesthoc?derivatovocabuloquid itas abillointerrogativoquid? IV. Propter id ipſum diciturdefinitio explicare effentiam rei, de qua quæritur quid est hoc ?de riva 64 rivato itemillovocabuloeffentia àverboEfſtpoſito Differtatio OctavaLogico-physica ininterrogatione. Unde obiterſcito, hasduas vo cesquiditas,effentia, eſſe ſynonimas. V.Cùmdifficillimumfitdequalibetre fineerro re falfitatis fcire quidfit; ideo difficillimum eftper fectè res definire:nempè cognofcere effentias ,& quiditates rerum omnium: adhancporrodifficul tatem fublevandaminventæ funtpluresclaſſes, ſeu ſpecies definitionum,quarumfaciliores primoloco pofitæ præparantintellectum fibifuccedentibus, ut tandemdeprehendatultimamillam, quæperfectis fima fimul,& difficillima eft. V. Clasfis prima definitionum dicitur definitio abetymologia nominis,quo res appellatur (έτυμον vocabulorumeſt vera derivatio nominis anomine primitivo)v. g. cumdico homo per etymologiam し derivatur ab humo, & inde deſignaturhominem fecundùm corpus factum effe ex terra : Angelus eſt nomen, quod habet etymologiam averbogræ coαγγέλω ſignificante Annuncio, inde defignatur Angelorum effemunus aliquidhominibusDeino minedenunciare. Ex hac definitione dignofcitur nonnullaproprietas rei nominata , non vero per fectèeffentia ejusdemrei. VII. Clasfis fecunda dicitur abſolute definitio nominis, quæ multùmdiverſa ab antecedentieſt: fit autem , cùmquis advertens nomen æquivocum effe, antequamloquatur, declarat, & prænunciat, quodnomenillud ufurpare intendithoc potius fi gnificato, quàmalio: v.g. nomen Spiruus æqui vocumeft;poteſtenim fignificare flatum , &ven tum, vel ſubſtantiam incorpoream,Angelum, & animam rationalem: fidicamſpiritumappellofub Stantiam incorpoream ,feu qua potest cogitare, Dicorfeciffe definitionem nominis. Hæc autem definitio utilisfima eft ad tollendas inanes quæftio homoestcreaturapotensloqui,velpotensridere, autquid fimile ;vocatur definitio quid rei perpro prietatem. Si refpondeas denique quintohomo eft animalrationale ; hæc eſt definitio quid reiper genus&differentiam ultima,&perfectisfima,diffi cillimatamen; quiaplurima oportetſcire,uthujus modidefinitio fine errore cudatur. X. Quatuorpriores definitiones quid rei appel lanturcommuniter defcriptiones , ut diftinguan turàquinta,quæ abfolutè diciturdefinitioquidrei: cæteræ enim quafi defcribuntremillam de qua in terrogatur quid eft hoc ? & profecto hujusmodi interrogationipropriè non reſpondent , fed aliis interrogationibus, de quibus nonnulladiximus th. penult.1. 4. ele. XI. Sunt leges quædam obſervandæpræfertim in elaboranda artificio logico ultimadefinitione: prima eſtut definitiofit clarior definito : hoc eft quodclariùs intelligatur idem objectum cum ex plicaturperdefinitionem , quam dum deſignatur pernomenillius objecti, quodfubinde eſtterminus communis:unde res,quæ clarisfimè repræfentatur quantum hominibus fas eſt per fuum terminum proprium,definirinon poteft; e. g.res, bonum &c. &fimilia. Secunda lex:utdefinitum(hoceft ter minusformalis, qui per definitionein proponitur explicandus)noningrediaturdefintionem : unde abfurda effet definitio : Lomoesthomorationalis, Tertia ut definitio logicafolamexplicet effentiam rei , &nit ulterius : hoc eft neque caufa effi ciens,neque finis, neque partes componentes , nec denique proprietates exprefsè in definitione ex plicentur : unde peccaret hæc definitio : homo eft animalrationale rifibileproductumàDeo.Leges autem hæ exacte ſervabuntur fi definitio lo د gica tantùm explicet genus , & differentiam rei nes de vocibus, quæ exeocontingunt,quod e.g. loquensper unum,&idem nomen intenditmani feftare unam cogitationem, & unam rem cogita tam;duminterim audiens,quiaillud nomenæqui vocumeſt,exiftimatloquentemde aliare cogitare, &loqui , adeóque negat quodnon affirmatur ab alio,vel affirmat quod ille non negat , &hæc eft quæſtio deNomine. VIII. Clasfis 3. definitionum , dicitur definitio quidnominis (difcrimennonnullum eftàfuperio ri:) fit autem,cum explicoquidhominesvel indo Ai,vel docticommuniterintelligant audito illono mine ? e.g. audito hoc nomine homo excitatur in omnibus hominibus cogitatio de ſe ipfis ſeorsum fumptis&decæteris fui fimilibus, quodfintcreatu ræ perfectisfimæ fupra omnes alas vifibiles, quod loquiposfint,converfari ,poft mortemdurare&c. hæc autem eſt definitio quid nominis. IX. Clasſis 4. definitionum dicitur definitio quidrei , qua plenius fatisfit interrogationi quid est hoc ? dividitur tamen inplures alias claſſes. Namfi interroganti quid eſt homo ? refpondeas primo homo eft creatura Dei ; dicitur definitio quid rei per caufam efficientem ipſam rem. Si refpondeasfecundohomo est creatus proptervită eternamconfequendam;vocaturdefinitioquidrei perfinem,feucaufam finale. Sitertiohomo eftcrea turaconstansexanimaratioali, corpore;eſtde finitio quid rei permateriam,&formam , feu per caufammaterialem &caufamforinalem. Siquarto definiendæ at cum nonunumgenus, necunam differentiam cujusque rei th.46. &47. lib. 1. elem. indicaverim, datur locus quæftioni quodnam ge nus,& quæ differentia indefinitione logica adhi benda fit, SECTIO 11. Conclufio. Definitio logica, eft explicatio,five mentalis,five vocalis effentia cujuslibet reiper ultimum rei genus, &primamproximamque ejusdemdif ferentiam. Robatur conclufio : illaeſt definitio artificio quæperſpicuè breviter,& ve rè refpondet dere propofita interrogationi Plogicoperfecta, C quidefthoc?fedquodita reſpondet eſt explicatio effentiæ per ultimum rei genus,&primam diffe rentiam:ergo definitio logica eſt explicatio effen tiæper ultimum rei genus &c. Ma.patetexn. 10. 11. mi. verò pro. diftinctius , brevius , & veriùs refponderi non poteft prædictæ interrogationi , quamexponendo quidilla res fimile habeat cum reliquis omnibus rebus ,&quiddisfimile item ha beat neceffario cumomnibus rebus, quæ ad ipfius claffem non pertinent, fedhoc exquifite præftat prædictadefinitio: g.&c.mi. pro. Naminultimo generevelutin fructu includuntur omnia fuperio ra generav. g. in animali includitur vivens,corpo reum,substantia,ens, adeoque illo ultimo genere prola Deprimomodofciendi. prolatobreviſſune explicantur omnes fimilitudi nes, quas res definienda habetcuin reliquis omni 85 caturhoctermino cognitio: hæc autemrepræfen bus rebus contentis,& inclufis, tum inillo gene re,tum in omnibus fuperioribus generibus: inpri mavero ,& proxima differentia velut inradice continenturomnes ſecundæ differentiæ, ſeupro prietates ,adeóque per illam primam explicantur breviffimè omnes diſſimilitudines rei definiendæ cumcæteris omnibusrebus: igiturpereamdefini tionemexplicatureffentia ,&quidditas cujuslibet reimodoperfectiori,quoexplicaripoteft artficio Logico. Nectibividearisparum fcire , cumſcis dequali betreejus fimilitudines,&fimilitudines cum cæte ris omnibus: id enim tantuminodo de rerumeſſen tia fcire datum eſt hominibus in hac vita mortali: indeeftquodtota ſcientia humana appellari folet comparativa, quia videlicet comparatione,& fi militudine rerum invicem continetur: hincveluti ad fundamentum omnium fcientiarumveteres fa pientes opefimilitudinum,&diffimilitudinumdivi feruntresomnes ingenera,&fpecies. Itaque ex dictis habes , quo pacto definitiones artificiofas efformare poffis de qualibet re ſeu claſſe rerum , quæ termino communi fignifica tur , quidquid fit utrum res in fingulari definiri poffit: tantùm laborandumtibi eſtin reperiendo genere ultimo, &prima differentia reidefiniende: nonenim eftpronum, quoad res omnesduoilla venari. SECTIO III. Objectiones diluuntur. Bjicies primò: inhac conclufione definitur ipfa definitio, feddefiniridefinitionem repu gnatficuticalefieri calefactionem,& frigefie rifrigus: g. repugnat conclufio. Refp. con.maj & neg.mi.ficuti cognofci cognitionemnonrepugnat, ita definitionem mentalem alia cognitioneexpli cativa effentiæ illius cognofci,& ita definitionem vocalem aliis vocabulis illam declarantibus expli cari: hoceftdefinitionem definiri : diſparitas ca lefactionis , & fimilium hæc eft, quiain rebus phy ficis &corporeisnondatur e.g.calefactioreflexa; at datur in intellectu cognitio reflexa cognofcens ſecognofcere. Contraprimo:definitioutfic,ſeuclaſſisomnium definitionumdefinitur in noſtra conclufione &eſt definitum :feddefinitioreflexa, qua definiturdefi nitiout fic, includiturinipſa definitioneut fic,uti in claſſe omnium definitionum : g. eademdefinitio reflexa eſt fimuldefinitum,fimulque eſt directa, & reflexa quod repugnat. Re.co.ma.&dift.mi.de finitio reflexa includitur confusè,& per modum unius in definitione, ut fic: con.mi. includiturex preſsè,&folitarie ne.min &dift.con.eademdefi nitio reflexaeft fimul definitio expreſse , &feor fimfumpta,&eftdefinitumconfusefumpta&per modumuniuscumreliquisdefinitionibuscon.conf. eadem definitio eftfimul definitio,&definitum ex prefsè,&feorfim utrobiquefumpta ne.cof.in ſen ſu primæpartis diftin&ionis datæ nulla involvitur repugnantia :quod facilè percipies ſi veluti prin cipium indubitabile aſſumas cognitiones noftras alias eſſe directas , alias reflexas ,& inter iſtas reflexas dari etiamhanc cognitionem , quæ expli R. P. ProlomæiPhilofophia. tat,& fignificatpermodumobjectiomnesomninò cognitiones confusè ſumptas& per modumunius, tamdirectas , quàm reflexas , adeoque inter illas omnes fignificat , & repræfentat etiam ſe ipſam confusèſumptam &per nodumuniuscumcæteris omnibus : ficuti itaque cognitio cognitionis ut fic nonrepugnat;itadefinitiodefinitionisutfic:quid enimeſtdefinitio,nifi moduscognofcendi,&ex plicandi objecta definitive : hoc eft cognitio talis ſpeciei nempè definitiva ?ficuti igitur cognitiout ficcognofcipoteft; ita modusut ficcognofcendi, &explicandi objecta definitivèpoteſt cognoſci, & explicaridefinitive. Con. 2. Exdictis veraeſſetpropofitioſequens: definitioeſt explicatioeſſentiæ pergenus &diffe rentiam : atnon minùs eſſet verapropofitio ſe quens: explicatioeffentiæ per genus & differen tiameſtdefinitio:fed repugnatutramquepropofi tionumeffeveram,uti repugnatſequentes effeve ras: homo eft animal,& animaleſthomo : g.&c. Refp.primo conceffamajorinegandominorem:di ſparitasplurimaeft cumexemploallato:inpræſen ti tamenfateſt: quod ficuti dicebamnondaricale factionemreflexam,itaàpartereinondanturHo minesreflexi , &animaliareflexa, fedutiq; dan turcognitionesreflexa:itaque definitioutfic,ſeu claffis omnium definitionum accepta per modum uniusfi confideretur&cognofcaturapparet,quod fit explicatio , ſeu clasſis explicationum effentiæ pergenus,&differentiam:rursusfi alia reflexione hanc ipfam explicationem reflexam confiderem affirmare poffum,quodillaipſaexplicatio effentia definitionms utficper genus, & differentiamfit definitio : nempe fit aliqua definitio ex illis , quæ continenturconfuse,&permodumuniusinclaffe ſpecifica,quæ dicitur definitiout fic : nam exth. 49.n.27.1.1.elem.prædicatumilluddefinitio ſuppo nitur particulariter. Refp.fecundonegando rurfus minorem ,&adillas propofitiones in exemplum allatas dico fibiinvicem non repugnare,& utran queeſſe veram,ſiſecunda itaexplicetur : a'iquod animal eft homo : juxta quam explicationem hu jusmodi propofitionesvocantur indirectaprædi cationis : hoc eft ex parte ſubjecti terminum fupe riören & latepatentiorem habentes,quàm expar te prædicati,&faltem vocaliteradmittidebent: u trùm reveradenturinmentealibidifputo. Contratertiòfidefinitiopoffet definiri;definitio eſſet clarior,& obfcuriorſeipſa:fedhoc repugnat ficuti quod idem aer fit clarior &obfcurior: g. nonpoteft definiri. Refp.dift.maj. effet clarior,& obfcurior fubdiverſo conceptu, ſeu per diverfam cognitionem manifeftata,con.ma.fub eodemcon ceptu ne. ma. &mi. ficutieadem res modovideri poteftclariùs modo obfcuriùs ratione diverſæ lu cis,ita cognofcimodò clariùs modo obfcuriuspo teſt eademres: e.g. homo ratione diverſæ cogni tionis: paritasdeaereretorquetur. Qb.fecundò fidaretur ulla bona definitio,quid quidaffirmaturde definitione , affirmari deberet dedefinito : fed hoc repugnat, quiav. g. de defini tione affirmatur, quod fitmodus ſciendi: hoc au temaffirmari nonpoteftde definito. Homo enim noneſt modus ſciendi, attamen pervos dicitur definitum: g.&c. Refp.dift.maj.quidquidaffirına tur 1 1 66 tur de definitioneobjectiva (hoc eſtdeipſo obje DiffertatioNonaLogico-phyfica deiisdemrebus haberipoteſt, tum ſecundùmmul todefinitionis)affirmari deberetde definitoitem objetivo: con.maj.quidquid affirmaturde defini tione formali (hoc eft de ipfa cogitationedefiniti va)affirmarideberetdedefinito objectivo,veletiam formali : ne. maj.& fimiliter diftincta min.nego conf.cognitiohominemcognofcensnonefthomo, ita cognitiodefinitiva,nempè ipfadefinitio forma lis hominemdefiniens non eft homo,nequeeftani mal rationale: eftquidem modus ſciendi,&cogno ſcendiipſum hominemejusqueeffentiam. Ob. 3. omnia poffuntdefiniri: fed nonomnia habent genus , & differentiam ex dictis : g. non omnis definitio eſt per genus , & differentiam: prob.maj.quiade omnibuspoteft interrogariquid efthoc?g. de omnibus poteſt reſponderi explican doquiditatem , & effentiam illius rei. Refp.dift. maj. definitione perfectè artificiofa , neg. maj. definitione , vel inaartificiofa, vel utcunque imi tantedefinitionem artificiofam conc. maj. &min. &fimili pacto confequens diftinguo. Resillæ,vel entia illa , quæ genus,& differentiamlogicam non habent, hoc eft revocari non poffunt ad aliquam claſſem arboris philofophicæ per modum generis, veldifferentiæ ,habentquidem effentiamfuam, & quiditatem fuam:hoceftfuntidquodfunt,&de illis poteft refponderefaltemAngelus,& certisſi mèDeus ad interrogationem quid est hoc ? ſed quia artificium logicumdefiniendiadinventum eſt propterillas res , quæ revocantur ad claſſes arbo ris philofophicæ veluti ad genus , & differentiam; ideòde prædictis rebus definitioperfectè artificio ſahaberi nonpoteft. Cæterum definitio nonnulla 1 tiplices modosdefiniendi, quos ſectione 1.a n. 6. recenfuimus : tum etiam efformanturdefinitiones ad imitationem logicæ definitionis , quæ dici pos funt ſemiartificiofæ explicantes quidem effentiam reiquanto majori claritate fieripoteft, fednonper genus , & differentiam. Notabis etiam res illas, quælogice definiri nonpoffunt adeòperſenotas, &manifeſtas hominibus effe, utvixclariùs expli cariposfint, quàmfiunpliciter nominari. Ob. 4. noneft recta definitio homo eft animal rationale : g. &c. probaturant. animaleſt genus: ſedhomononeftgenus:g.homononeftanimal:g. multò minùs eſt animalrationale. Refp.nego an tecedens , adprobationem conceffamaj &mi.ne. utramq;conf. argumentum peccat contra primam legemfyllogifticam , habet enim4.terminos;nam terminus animalinduplicifuppofitioneufurpatur, nempèinſuppoſitionedirecta,& perſonali,ufur paturinconfequente:infuppofitioneveròreflexa, &fimpliciufurpatur in majori,utpatere tibipoteft exth.49. 1. 1. Elem. n. 16. Co. quod eſt unum non poteſt eſſe quid du plex,fedhomoeftquidunum:animal,&rationale eft quidduplex , aliud enim eſt animal, aliud ratio nale:g.homononeft animalrationale. Refp.hoc argumentum fundariin ignorantia differtationum ſequentium , in quibus de objecto , & fignificato terminorum cominunium agendum eft : videlicet de univerfalibus , & formalitatibus: interim ſcias, quod necanimal, necrationaleres funt, fedfunt formalitates: miraberis fortèquæ dico, ſedſtupo remdepones eruditusdicendis. DISSERTATIO IX. Demaxima difficultate , & antiquisfima controver ſia apud Philofophos , quo ad deſignandum ve rum , &genuinum fignificatum , feu objectum termini communis ( & univerfalis ) indefinitè : ſumpti , de quo th. 22. &38. cum fequentibus lib. 1. elem. unde ad varia abfurda delapſi ſunt plures , quorum primum univerſale PSEUDOPLA TONICUM hic expenditur. I terminis duntaxat fingularibus ho mines loqueremur & de rebus د tantummodo fingularibus cogitare mus, aut bruta effemus , aut Deus, hochabet peculiare intellectus hu manus,utderebus nonfolùminfingulari:verum etiam in communi,&utdicituruniverfaliter co gitareposfit: (nil hicdecerno quantumadAnge. los, qui utrùmuniverfaliter,&in communi res in telligant ſubjudice eſt) exemplum pono: cumin tellectus cogitat de hoc objeto homo , & cum de eodemlinguanoſtraloquimurperhuncipſum ter minumvocalemhomo:nonvidemur cogitare, aut loquide hominibusfingularibus , de hoc homine , &de Deuniverſali Ideali. &deillo;ſeddehomine incommuni. Hocvero pactoper ſuas imaginationespercipere,autſenſa tiones brutanonpoffunt: nonenim vident , aut imaginanturhominem in communi,vel animalin communi,ſedhunc hominem,aut illumhominem: e.g. equus Dominumfuumvidet,autſervumſtabu dum,&multòmaximè adintelligendum exdictis loco citato. III. Intellectus,ſeu animanoſtra ſubnominein tellectus ſpeciesſpirituales adintelligendumnecef ſarias fibi elaboratut loco citato dixi : appellatur autem ſecundumiftam confiderationem peculia larium : illosque eosdem imaginatur , aut alios , quosviderit. MultòpotiorijureDeuscognofcere remintellectus agens:fecundumveròillamconfi derationem,quaipſemetintellectus experiturſpe univerfaliter, &incommuninonpoteſt;v.g.ho 67 ciesjamelaboratas &cognitionesproducit,dicitur minemincommuni,&utfic;fedperfe&iffimaco intellectuspaſſibilis,ſenpatiens. gnitioneomnes omninòhomines fingulares cum omnibusfuis circumftantiis,&proprietatibusexa Aisfimè comprehendit. Indèvero eſt, quodDeo fimul&brutisanimantibusdenegandusfit iſtemo dus cognoſcendiobjectaincommuni,&utfic,quia hujusmodi moduscft quidem aliquaperfectione brutis denegatâ perfectus , ſedmultametiamin cluditimperfe&ionem,quælongisfimèabeſtàDeo, nempèobfcuritas,&confufio. Atſtatuerequidfitilludobjectum, illudcogni tum, illud fignificatum , quodperterminoscom munes mentales , autvocales homini intelligenti repræſentatur ; hocopus,hiclabor: numvideli cetfintomniaſingufaria,quibus terminus ille com munis accommodaripoteſt,Petrus,Paulus,&cæ teri homines infingulari ,quo adterminum com munemhomo?anpotiùsilludobjectum fitaliquid diſtinctum ab omnibus illis ? difficultas eſtmaxi ma, &antiquissima ,nec adhucomninò dilutaaut explicata : licet enimex hacoccafioneplura à Philoſophis excogitata fint vocabula,distinctio num,precisionum,formalitatum,univerfalium 1 6. Nontamenextotoperfpicuaveritas reddi IV. Præcipua differentia inter ſpecies hinc ſenſuum externorum , indephantaſticas & intel lectuales hæc eft:quodillæ,poftquame g. oculus ceſſavitvidere,fimuletiamexoculoceſſant,&cva nefcunt : ſpecies verò phantafticæ , poftquam phantafia ceſſavit imaginari ; & ſpecies intelle ctuales,poftquam intellectus ceſſavit cogitarenon evanefcunt; ſedreponunturmirabiliterin duplici interiori quaſi thefauro : qui dicitur memoria phantaſtica,&intellectualis:unde rurfus proop portunitate ab anima educantur ad imaginan dumrurfus, &cognofcendumresolim imagina tas,&cognitas : hoc autem eſtquod dicimus re cordari. V. Quotieshomo cogitat aliquidintellectu, il ludipſumquoqueperphantafiamimaginaturima ginationequadam faltemſymbolica, &fimilitudi naria: utcumAngelumvelutijuvenemalatum ima ginamur: nonveròquoties aliquid imaginamur, illud ipſumquoque intelligimus , & cogitamus: quodfatisapertèpatetinfomniis. VI. Quidfitfingulareeſtluminenaturæ notis fimum,unaquæqueenim res , quædigito oftendi taeft. SECTIO PRIMA. Explicationes,&poftulataadremprafentem. I. H Omoinhac vitamortalitres habetfacul tates repræſentativas,ſeu perceptivas,qui bus animafibi repræfentat,&percipit res externas,quæpræcipipoſſunt: primadiciturfacul tasfenfitivaexterior,&dividiturinquinque ſen ſus viſum,auditum, guſtatum, olfactum,&tactum: porròhi ſenſus ſunt anima ipſa unita partibus il lis humani corporis , quæ accommodatæfunt ad aliquam perceptionem rerumexternarumhaben dam: partesq; illæ corporeæ vocanturorganaſen ſus illius,quipercipitperillas objectumfibiaccom modatum: e.g. oculusdicitur organum facultatis viſivæ,feu viſus. Secundadiciturfacultasfenfitiva interior ,quæ licet pluribus nominibusgaudeat communioritamendiciturPhantasia , ſeufacultas imaginativa, quæ eſt ipſa animaunitapartibuscor poris accommodatisadimaginandum:nempèce rebri parti præcipuæ , quæ indè dicitur organum phantafiæ. Tertiadiciturfacultas intellectiva,ſeu Mens,ſeu potentiacognoſcitiva, & eſt ipſa homi nis anima,quæ licetcorporiunitaper ſeſola(cum aliquo tamen famulatuipfius corporis) habetvim intelligendi, &cogitandi. II. Ithomoactuvideataliquod objectum,ſeu remviſibilemrequirunturſpecies illæ, feuradiiab objecto adoculum evibrati , dequibusth. 5. 1. 1. elem.diximus:itemadaudiendum,guſtandum&c. quidfimile ſpeciebus prædictis requiritur. Multò magisſpecies interiores requiruntur ad imaginan quodammodopoteſt (immò,&quæ oftendinor poteft ) dicitur res fingularis , utex th.46. lib. 1 elem.falileliquet:porro hicterminus individuum idem fignificat, ac fingulare,&communiquadam deſcriptionedici foleteſſeid,quodeſt indivifum infe, &divifumàquocunquealto;utalibi excu tiendum. VII. Intellectushominispoteſt cognofcere,& cogitare fingularia diverfo modocogitandi , nem pèquadruplici. Primòfeorfumdeunotantummo dòfingulari, utcumdePetrocogito; ſecundòco pulativè, & quiacopulatio eft genus adcollectio nem,&diſtributionem (dehis enim terminis ar borquædamphiloſophica fieripoſſet) copulatio necollectivapoteſtintellectus de ſingularibus co gitaree. g.Petrus ,&Paulusfunt duo. Tertiòdi ſtributive, ſeu copulatione diſtributiva e. g. & Pe trus currit, Paulus ambulat. Quartodisjun &iveper particulam vel expreſsè poſitam inter fingularia cogitata e. g. velPetrus currit , vel Paulus ambulat: omnibus hujusmodimodis fin gularia verè cognoscit &diftin&èintelligitintelle aushominis. VIII Non tamenhoc folum intellectus poteft; ſedpercognitaquomodocunque fingulariaafcen ditadduplicem aliamclaſſemcognitionum:nempè adcognofcendauniverfalia,&particularia:un deomnia : quæ poteft intellectus cognofcere ad tresclaſſes revocantur,fingularia, univerfalia, particularia. IX. Clasfis univerſalium , quæ poffuntcogno ſci, ſubdividitur juxta regulas arboris philofophi cæ induas alias claſſes: inuniverſaliacum figno, Ieu t 12 68 ſeuſyncategoremate, ut omnishomo , nullusbo Differtatio Nona Logico-phyfica &fingulariin fimilipropofitione,Petrusefthomo: mo;&inuniverſaliaindefinita,uthomo,equus&c. qui funttermini communes, & indefinite ſignifi cant,ut nofti exth.44.&45. X. Claſſis particularium etiam fubdividitur in particulariacumfignoparticulari disjunctive ſum pto,&inparticulariacumfignoparticularidisjun Aèſumptodequorumfignorumexplicationedixi th.48.n.19.1.1.elem. XI. Difficultas inpræfentipropofitatotaverſa tur, quoduniverfaleindefinitum,quodeſtſignifi catum,& objectum termini communis mentalis, Teu vocalis indefinite ſumpti:quid namque repræ fentetur, &apprehendatur(namtota quæftio eft circaprimamoperationem intellectus)abintelle Etu, cum perhunc fimplicemmentalem terminum, feu apprehenfionem cogitat ? Quodfitdifcrimen interuniverfaleindefinitum,& univerſalecum figno?eft quidem maximum, namrectè dices, ani malrationaleeſthomo, fedmatè diceres , animal rationale eſtomnishomoLib.2.elem.th.20.Exquo colligitur univerſale cum fignopotius repræfenta re univerfaliter fingularia : hoc eft copulativè, quàmverè&proprie ipfum univerſale,feuhomi nemut ficrepræfentare. Obiternota progreſſum intellectushumani: àfingularibus ſe ſolis, vel ex preſsè faltem cumaliis cognitis afcendit mens no itra adcognofcendauniverfaliterfingularia: abhis rurfus adcognofcendum ipſumproprium, &ge nuinumuniverſale,hoc'eſtobjectumtermini com inunis indefiniteſumpti. XII. Univerſaleperdefinitionemabetymologia dicitur eſſe unumversus multa,exquadefinitio necolligiturperhuncterminumuniverſaleexcita ri cognitionem fimuldealiquouno,ac demultis: adeóque, ſiterminushomoappellari reflexèpoteſt terminus univerſalis, debet fignificare unumquid, &fimuletiammulta: fiveifta multa finttantum posſibilia,vel etiam actu exiſtant. SECTIO II, Conclufio Prima.. Univerſaleinquantumeftobjectum,&fignifica tumterminicommunise.g.homo) abfurdedi ceretureffeunumfeparatumrealiteràmultis,-Seu abomnibusfingularibus:quodunum appel-laripoffit Idea,velexemplar,&illa multafint-velutiveftigia,&imagines illiusunius,feu-idea. Alsohocuniverſaleitaexplicatumattribuitur HPlatoni,utmoxvidebimus;declaraturautem 1 effeunumextramulta:ideanempeabæter noexiſtens extra,&ultraomniafingularia,&in dividuae.g.ſpecieihumanæ ,quæ ideaquotiesho mo gignitur applicetur quafi forma,&figillumin cera, ineaque relinquatimpreſſam ſui imaginem, autveftigium. 1 Probaturconcl. unumextramulta, ſeu ſepara tumrealiter abindividuisnon eft fignificatum hu jus termini communis homo; fed univerſale , de quoquæritur,eſt ſignificatum hujus termini com munis: g.unumextra multa,&c.noneſt univer ſale ,de quo quæritur : probatur ma. fignificatum hujus termini communishomo debet effe tale , ut affirmari posfit,& prædicaridequolibet individuo, 201 fedunumextrainulta noneſthujusmodi,quia de quolibet individuoaffirmarinonpoteſtid,quodeft realiter feparatum ,&distinctumàquolibetindivi duo,uteſtmanifeſtisfimum: namideòfalſa eſt hæc propofitioPaulus estPetrus, quiaPaulus eſt reali terſeparatus àPetro:ergo,&c. Prob. 2. vel illa idea,hoc eft illud unum extra multa eſt aliquid increatum,vel creatum:ſieſt ali quidincreatum eſt ipſeDeus : ſi eſt aliquid crea tumeftaliquodindividuum ,&fingulare: fedne que Deus, neque aliquod fingulare eſt univerſale, dequoquæritur : nam nequeaffirmaripoteft, e.g. Petrus eftDeus: nequePetrus estPaulus , & ta men dicipoteſtPetrus efthomo:g.univerſalis ,de quo quæritur , nempè ſignificatum hujus termini communishomo,noneſtaliquidſeparatumrealiter àfingularibus hominibus. Ob.aliter explicari nonpoteft, quidfituniver fale: nempè unumversus multa, quodfit obje tuin termini communis:g.&c. Refp.exſequen tibus differt. patebit , quopacto ſine abſurdo id ipſumexplicari poffit. Contra 1.Effentiæ rerumdicuntur effeab æter no:fedab æterno nulla funt fingularia: g.effentiæ funtquidunumrealiterſeparatumàfingularibus g. iſtæ funtuniverſale , de quo quæritur. Refp.omi. ma,&ne. mi.Effentiæ rerumposfibilesnihilaliud funt quamipfa fingularia poſſibilia : ficuti eſſentiæ exiſtentes funtipfa fingularia exiſtentia : nec ſunt quidunum,fedquidplura, &plurima , &ideò exprimuntur num.pluralieſſentiæ rerum. Contra 2. Obje&um hujus termini communis homononeſtaliquid fingulare: g. eftaliquid ſepa ratum àfingularibus. Refp. 1.retorquendoantec. jamenimilludobjectumnon effet idea, quæ con vincitur effe aliquid fingulare ex probatione ſe cundaconclufionis. Refp. 2.dift. antec.noneſtaliquidfingulare fin gulariter repræfentatumconc. antec.univerſaliter, &abſtracte confideratumne,antec.&confeq. CONCLUSIO II. Platoni nunquam in mentemvenit hujusmodi univerfale:quodeffet unumextramulta,nec- admifit ideasfeparatas àmentedivina, &à : ScientiaDei. (Vicunque operatur cum ratione, hoceftra. tionabiliter , dicitur operari ex idea : nempè concipitpriùs mente idipfum,quod opere moliri vult: ita Pictor : itaquilibetArtifex: ita quicun que homo ſapienter agit: cùm itaque de DEO fentiendumfit ſapientisfimè; ideòdiciturinmente ipfius divina ideas ſemperexifterererumomnium, quæDeus creavit,velcrearepoteft. Hocaffeve ravit Plato,nectamen dixit has ideas divinas eſſe univerſale; fumpto univerſalipro objecto termini communis. Prob. concl. exPlatone ipſo,quiinParmenide fic ait: Admirabileeffetfermo illius,quiideastol leret, quoniamDeumcognitioneprivaret :& in Hippia: Illum, qui dicitur δημιεργός ( hoc est Mundi artifex) certarationeagere,&dumho. minem,velequumproducithabereinfeipfoeorum ſpecies,fenideas : g. Plato nomineidearumnil 1 aliud DeVaiverfali Ideali. < aliudintelligit , nifimentemdivinamcognofcen temcreaturas,quaspoteſtproducere.-69 Deus:g. ideainquantumeſtidem,&c.Patetenim, Addoteftimonium ſapientissimorum virorum proPlatoneita intelligendoſtantium : DivumAu guftinuminprimis lib.3. retrac. cap.3.&alibipas fim: prætereaPlatonicosomnesPhilophos,quos cæteris omnibusDivus Auguftinusmerito ſeante poneredicitlib. 8. deCivitateDei: quorumomni umunamſententiamMarfiliusFicinuseſſeteſtatur: Platonicinunquam voluerunt ideasabintellectu divinofeparatas, DicesAriftoteleminoppofitumſtare. Refp. ex pluribus, quæpoſſemreponerehocunum ajo:A riftotelemnullis inlocis oppofitumejus , quod in hacconcl. defendo,dixiffe: fedpotius ejusdicta adſequentemſpectare. CONCLUSIO III. IdeeinquantumJuntidemcummentedivina, nonfunt objectum, autfignificatum termini PR communis. obatur:obje&umterminicommunisaffirma tur,& prædicaturdequolibetfingulari,utcùn e. g.diciturPetrus esthomo : ſed affirmari nonpoteſt,aut prædicaride quolibetfingulariid, quodeſt idemcum mentedivina,hoceſtipſeinet quodnequeexemplar,aut ideaartificialis reſidens e.g. inmentePictoris,dum imaginempingit,po teſtaffirmarideipſa imagine externa,&dici hæc imagoeftidea. Notabis vero ideasdivinas modo ſuperiori ex plicatas nondiciquidem poſſe univerfales inco Tenfu , quem ufurpamus inpræſeatiDiffert., ubi loquimurdeuniverſali ineſſendo,&univerſali,in prædicando:hoceftde eo, quod eſt , & dicitur (nempè prædicatur) unum,&plura:c. . homo, eſt univerſale in eſſendo in quantum inomnibus fingularibus hominibus confideraripoteſt , &re periri ſignificatumhujus termini : homo , &rursus deomnibus fingularibus hominibus affirmari po teſt &prædicariilludipſum ſignificatum: cæterum ideasipſasdivinas alio ex capite dici poſſe univer ſales advertes , nempèuniverſales in cauſando; quod eſt idem acdicere ,eſſe cauſas univerſales. Illa enim eft caufa univerſalis , feu univerfalis in cauſando, quæplures,&plurimos effectuspoteſt producere:itaexideahominisinmentedivinare ſidente exemplariter,&idealiteromnes homines producti funt,&producentur: atque hac diftin &ioneuniverſaliuminutiles &pluresaltercationes demerisvocibusàveterumquibusdamobfcurèdi tisfacilè ſubmoventur. DISSERTATIO X. : Peroccafionemtermini communis , ejuſque ſignifi cati declarandi deprehenfum eft , quod intelle Etushumanushabetvimcognofcendiidemobje Etum,ſeueandemrempermodumpluriumobje : " Etorum,&rursusvim habet cognofcendi objecta plura per modum unius : unde pluravocabula metaphorice applicata funt ſignificandis cogita tionibus noftris , quæ propriè res duntaxat à parte rei exiſtentes ſignificabant, ut exponitur in præfentia. Oſtquam àPhilofophiscognitum eſt, fignificatum termini communis eſſe nonpoffequidunum extra multa, &feparatumrealiteràmultis:nempe ideas illas,de quibus fuperiùs; ſta tuêre fignificatum illudpoſſeeſſe idem, ac fignifi catum hujus termini complexi omnis homo,de quoDiffert, antec. letu.n.9. nempèomnesom ninòhominesfingulares,fedperdiverſummodum cognofcendi cognitos,&apprehenfos dumfunt objectum hujus termini communis , & fimplicis homo , acquando objectum funt hujus alterius complexi, omnishomo : adeóquenihilaliud eſſe univerfale, quamipſas res fingulares modoquo dammirabili cognitas , quo permodumunius in numeracognofcuntur. Indequodammodòrevea lata-O 70 fataeſtintellectus humani prærogativacognofcen Differtatio DecimaLogico-phyſica di plura per modum unius , itemque exparitate rationis & posfibilitatis , cognofcendi unum, & idemper modumplurium,& multorum: tametfi intellectus ita cognofcendo non erret , fed cum veritate,&cum conformitate adobjectade obje &iscogitet. SECTIO PRIMA. Terminiquidem tranſcendentales,cumfuisde rivatisfenfuproprioexplicantur. DEterminotranſcendentalidixith.35.1.1.Ele. fimiles terminos explicandos fufcipio , qui nemperebusomnibus accomodaripoffunt, &indèdicunturtranſcendentales:ſuntautem:Res, Realitas,Ens,Entitas,Formalitas,Unum,Unitas, Idem,Identitas,Distinctum,Distinctio. I. Res,ſeuEns,vocaturquidquidexiſtit,velpo teſt exiſtere in rerumnatura,&hancpropriamfi gnificationem illorumterminorumefledico,reli quæveròfuntimpropriæ,&accommodatitiæ. II. Realitas eſtderivatum tanquamàprimitivo àvocabuloRes,&fignificatomninoidem,acejus primitivum,licèt mododiverſo : nempèpermo dumabſtracti,&formæ,cùmResſignificetpermo dumconcretiſubſtantivi,&juxtath.49.1.1. Elem. explicari posfithabensrealitatem. III. Entitas idemfignificat,acRealitas: nempè permodumabſtractiidipſum,quodfignificatter minusconcretusEns. IV. Formalitas ,&formalitatesdicuntur illæ veritates ,quas intelle&us cognofcitcummodoſe cundùm unamconfiderationem, modoſecundum aliamcogitat deuna , eademquere, v.g. Petrus ſecundum iſtam confiderationem cogitatus,quod fit fimilis in ſentiendo , videndo , &c. leoni , & equo,&c. dicitur verè, quod fit animal:entibi unaformalitasnempèuna veritas. Rursusfecun dùmaliam confiderationemidem Petrus inquan tum poteſt diſcurrere, & ratiocinaridiciturverè, quodfit Rationalis:fecundum aliam inquantum poteſt ridere dicitur Rifibilis : ſecundùm aliam in quantumpoteft mori dicitur mortalis ,rurfusque ſecundùm aliam in quantum eſtunus homo, & noneſtplureshominesdiciturfingularis,ſeuin dividuum,&c. omnesiſtas,& fimiles vocafor malitates Petri , idemque intelligas de cæteris re bus, quæfuntinMundo,auteffepoffunt: inuna quaque enimre ,& realitate confiderari poffunt plures formalitates , ut ex fuperiori exemplo conftat. V. Unumquidfignificet difficilius eſt explica re, quamfcire: omnibusenim hominibusclariffi mumeſt ſfignificatum hujus termini unum , vel unus. Itaque eſſeunumeſtnoneffeplura ejusdem denominationis , &appellationis adequate,& omnimoda,necpoſſenumerarifecundùmeandem denominationem : c. g. Petrus eſt unusPetrus; quianonpoteſt dividi in duos , vel tres Petros, videlicet in duas , vel tres res , quæ denominen tur,&appellentur eadem denominatione omni moda,&eodemnomine Petrus : hinc fit , quod Petrusdicitur eſſe unus numericè , hocest,quod inpluresPetrosdividi itanon poteſt,utfaciatnu merumpluriumrerum , quæ codem omnimodè nominePetru appellentur : porrò additur illud ſyncategoremaauaquatum&omnimodum,neſta timtricemurquodlignum bipalmareposfit dividi induoligna,ſeupartes ligni:vides enimnonpoffe dividi in duo ligna bipalmariahoc eſtejusdem om ninoappellationis,utilludunumtotumlignum.Ca terumhoc totumquoad intelligentiam termini u numſatisdocetGrammatica ,excujusregulisha bes, quodunus,a, meſtnomenadjectivum,&ca retplurali : quia eſt adjectivum; indefit,quod con jungendus ſemper eftcumſubſtantivo, faltemim plicitoin neutrounumjuxtadictatheſi 48. n.6. lib. 1.elem. audito ergò adjectivounus,vel unumita timquærendumeſt deejusſubſtantivo , quod cum reſciverisv. qunus homo,anuslapu&c.ſtatimin telliges, quidfignificetilludunus,& quidfuperad datfignificatoterminiillius homo, lapis&c. nempè ſignificat non effeplures homines , non multiplex homo,nonduplex, non triplex,cumdiciturunus homo:quodipfumcomprobaturex eo , quod in propria fignificatione nomen unus caret plurali, necdices unihomines, unoshominespropriè lo quendo,nempèquiaunum effeeſtidem,acnoneife plura ,necpoſlenumerari. VI. Unitas eſtderivatumàprimitivo unum ,& fignificat idem, ac fuumprimitivuın , ſed diverſo modoſcilicetper modumabſtracti,ut num.2. dice bamde realitate. Explicatur autem fatisclarèuni tascumdicitur : eſtformalitas illa,ratione cujus res unanumericedenominaturunanumerice. VII. ldemnomen eſt, quod claritate laborat ſuâ ,perindeacnomenunum, intantum,utaper tiusexplicaridifficileposfit : quid enimamplius ca piesſidixero,eſſe idem est remeſſeid:fumcum feipfa,veleſſeidem est remeſſeidquodest ?faci lius , & felicius ex folo vocabulo idem , eadem, idem,quam exilla circumlocutione ejusdemvo cabuli fignificationem intelligis. Interim ſpeculare hæcſynonimacandor.albedo.velhæcalia, apis.fa xum:petenti quot resduo hæc vocabula fignifi cent? Itatim reſpondes fignificare idem , hoc eſt unam,eamdemquerem,nonverò fignificareduas res,quarum unafit ab alia diſtincta , ſicuti hi termi nifaxum,&arbornonſignificantidem: quiares duasverè interſediftinctas ſignificant: entibiquid fiteffeidem , hoceſt eſſe indiſtinctum (quod eſt idem,) Sæpècopulantur inloquendo hi termini: unum&idem:quia illorum ſignificatio omnibus rebus accommodaripoteft aliquopacto. VIII. Identitas eſtderivatumà primitivo idem, ejusdemqueeſt ſignificationis : ſeddiverſo modo, nempèpermodumabſtra&i juxtadicta num. 2.& 6. &explicaripoteſt: identitas eft formalitas ra tionecujusid,quodeſtidem, eſt idipfum cum ſe ipſo. Adverteshaspropofitiones: Petrus eftidem fecum: Petrus est ipse: daturidentitas Petri cum feipfo;explicarifaciliùs&clariùs perhancpropo ſitionem Petrus non eſtdiſtinctus àfe ipfo: nota bis etiamaliaderivataabeodemprimitivoidemſci licet identificare, identificatum , identificabile: hoceſtproprièloquendo facere eſſe idem,poſſe fieri idem , effefactumidem ,qui termini nifi me taphorice , &improprièuſurpentur ; funt falfisfi miſenſus: quodenimreipſanoneſtidem; fed eſt verèdiſtinctum ab alio, nullo modo fieri poteſt, utevadat idem cum illoalio: inſenſu verometa :: pho Demodocognofcendiplura &c. phorico vocabula illa ufurpantur ad cogitationes noftras explicandas. IX. Diftinctum, ſeudiſtinctam eſſeunamrem enimunitas(quæfoletànonnullis appellariunitas 7 fumilitudinis ) nil aliudeft,quàm illaformalitas, ra abalia fignificatid, quod notissimumeſt, nempè unamremnoneffealiamſeuremunamnoneffeid, quodreveranoneft. X. Distinctio derivatum eſtnomenàprimitivo diſtinctum, idemque fignificat; fedper modumab tracti ,ut num.8. deidentitatedicebam : explica tur autemhocpacto: distinctioestformalitas,ra tione cujusresnon est id , quod reveranon est: porrò duplex eſt clasſis diſtinctionum (utraque realis,)aliadicitur distinctiopoſitiva; alianegati va:prima interceditinterduas resde factocoexi ſtentes : utraque enim diftinctione poſitiva ab alia diftinguitur : fecunda interceditinterremexiſten tem,&aliam nonexiftentem : primadicitur di ſtinguidiſtinctionenegativaabalia,necaliud figni ficat terminus illenegativa , quamnonexiftere rem àquares exiſtensdiftinguitur. XI. Res&realitas:unum,&unitas:idem,& idemtitas:distinctum,&distinctio inproprio,& primigenio fignificato plura funtvocabuladiverſo imodofignificantiaunain ſolam,&eandemrem& cuilibet rei exiſtenti,velpotenti exiſterecum veri tate accommodari poffunt. Quia verò prædicta vocabulaàPhiloſophisſæpèufurpanturimpropriè, &metaphorice;idcircoadtollendas æquivocatio nes, quotiescunque illisutivisinproprio &primi geniofignificatoillis adjungeshoc ſyncategorema realisvelrealiter,&dicesunitasrealis,unumre aliter identitasrealis&c. SECTIO 11. Superiores termini fecundum impropriam , & metaphoricam illorum fignificationem expli cantur. PR imò. Ensrationis,feuresrationisnonſigni ficatremaliquam,quæverafit res,ſcilicet exi ſtens , velpotens exiſterein rerumnatura,& parterei : hoc eſtindependenter àreflexionibus& ponderationibus noſtri intellectus ; ſed ſignificat denominationes quasdam confequentes diverfos modos cogitandi , quæque idem funt, ac objecta ſecundæ intentionis,de quibus th.44. lib. 1,elem. ex.g. cumdePetro cogito; quia poteſt affirmari, quodPetrus eft cogitatus,feu cognitus àme;inde confidero veluti objectumhoc,quodeſtPetrusco gnitus: hocconcretumdicitur ens rationis,feu enslogicum,quodidemeſt,&communiusappel lari folet denominatio extrinfeca , &concretuin extrinfecum:quodinſumına nilaliud, quàmquod proferaturpasfivè , &perparticipium pasſivum ubipasfio nulla eſtvera &propria; cum dicitur Petruscognitus;licet fitvera & propria actio per quamverèdicitur intellectus cognofcens Petrum, quæ eft vera denominatio intrinfeca, &concre tum intrinfecum : non minus quam hujusmodifit paries albus , ignis calefaciens &c, cave itaque ſemperqueretineeſſeſynonimoshosterminos: eſt denominatioextrinfeca,hacdenominationonda turàparterei, II. Unumformale,&unitasformaliseſtimpro pria unitas, & latiuspatet , quam unitas numeri ca,ſuperius expofitaſectione 1.num. 6. præſens tionecujusaliquideftitaunumquidin aliquade nominatione,utdividinonpoffit inpluraomnino diffimilia interfe:e.g.collectio hominumeſtuna unitate formali : quiaeſtunumquid quod dividi nonpoteſtniſi inplura inter ſeſimilia , nempèin homines fingulares fimiles inter ſe quoad omnia prædicataeſſentialia; Itaetiamcolle&io omniuma nimaliumeſt unumquid,quoddividinonpoteftnifi in pluraſimilia, nempè in fingularia animalia inter ſe ſimilia quoad prædicatum effentiale genericum. Econverſo ſifingas hanc collectionem: collectio neminquamarboris,angeli,faxi, albedinis,chi mera&c. Hæccollectiononeſtunumquid unitate formali,quiapoteſt , velſi poteſt(namhocpoſtu lo)dividiinplura omnino disfimilia inomnipræ. dicato,ſeuformalitate reali faltem&vera: ideo queadunum fimilitudinis, feu unum formale iſta collectio non pertinet. Simili de cauſa in Petro eſthæc quoque unitasformalis: quiafinonpoteft dividi inplures Petros ,nec etiam poteſt dividi inplurafive illa fintomnino disfimilia five fini lia invicem aliquo pacto : quæ plura fint totidem Petri : unde definitio unitatis formalisinPetro e flam&omnialiouno numericè verificatur. Unitas porrò formalis ſuperius expofita, licet fitimpro priaquædam unitas , ſi comparetur cum unitate, dequa ſect. 1. num.6. Lihilominus fiabſolutècon fideretureſtſatispropria: tumquiatameſtimpoffi bile dividere Petrum induosPetros ; quàmcolle &ionemhominuminduoex.g.individuaomninò invicemdisfimilia : namomnes erunt homines,hoc eſt invicem fimiles : tum quianon pendet hujus modiunitas à noftris cogitationibus : ideoquedici folet, quodexistatinrebusanteoperationem in tellectus: namficutidaturcollectiohominum(da tur inquam, velactualiter , vel poſſibiliter) ante operationem intellectus,hoc eftetiamfinemoco gitetdehujusmodicollectione; ita etiamante ope rationem intellectus datur fimilitudo omniumho minuminterſe,atque ita tandemdatur unitasfor malis omniumhominum. Notabisobiter unita temiſtam formalem ſolereappellari àſcholaſticis univerſalefundamentale. III. Unitasrationis,feu intentionalis , eſtme taphoricaufurpatiohujusterminiunitas, fimiliter acufurpaturterminusens,&entitas , cumdicitur ensrationis,vel entitas rationis : fignificat autem cognitioneın, quæ talis proprietatisfit , &talem habeat modumtendendi,ſeucognofcendi;ut co gnoſcat plura ( quæ cæteroquin funt unum quid unitate formali,de quanum.2)permodumunius, quafi effent unum numericèjuxta explicationem datam fect.1. num. 5. & inpluramultiplicari ,& dividi nonpoffet,licetreveranonitafit:quia reve railla , quæ cognofcuntur per talem cognitionem funtplura: quiatamen illa cognitionondifcernit interilla plura unum ab alio ; indè appellatur uni tasrationis: e.g. cognitio, ſeu terminus mentalis homoita cogitatdehomine utfic; utdePaulo,in quantumdiftinguituràPetro,&ita decæteris ni hil cogitet , ſaltem expreſsè; inde nomenclatura metaphoricâterminusillediciturunitas mentalis, velintentionalis,velrationis,quodidemeft;qua fi ita adunetin ſua repræfentatione omneshomi nes, / 72 nes, licètinnumeros,utnoncognofcat effeplures autplurimos; fedperinde ſe habeat repræfentati Differtatio DecimaLogico-phyfica nu.5.&diſiert.5.ob.ult.:cumhoctamendifcrimi vè,ac fieffet unushomo unitate numerica obje Aum illius termini mentalis , qui dicitur homo: advertes quod hac cognitione,&perhanccogni tionemjuxta plurimorumfententiamdicitur con ſtitui tanquam concretumextrinfecum hoc quod eſtuniverfaleformale. IV. Univerfalitas rationis eſt idem , acunitas rationis , de qua numero antecedenti,nempe co gnitiocognofcens plura permodumunius, aqua cognitione objectum cognitumdenominaturuni verfaleformale, quod eftidem, ac unumunitate rationis , & mentali : quæ denominatio pertinet adclaſſem generalem denominationis extrinfecæ cognitum,de quanum. I. nam fiex illotermino cognitum arborphilofophica conficeretur , fub dividendo claſſes ex clatibus , adunam claffem arboris illius pertineretuniverſaleformale,hoc eſt cognitumcogntione, quædicituruniverfalitas ra tionis. V.Identitasrationis,velmentalis eft cognitio talis proprietatis , ratione cujus rescognita deno minaturindiſtinctaratione,hoc eltquanondiftin guitur diftin&ione rationis , de qua distinctione moxdicam :v.g, animaleſtanimalinterprædica tum,&fubje&umdaturidentitas, &indistinctio ra tionis,nempènondaturdiftinctio rationis. VI. Diftinctiorationis eft metaphoricaufurpa tio termini distinctio , &explicari poteft, quod nempefit cognitioexpreſsè cognofcens objectum AD ne,quodſubjectum hujus concretiplura funt om nes partes , ſeu omnia fingularia fimul, &collecti vè ſumpta ; non autem hoc neceffe eft quoad illa concreta,æqualitas,conforinitas, utexlocis citatis patere poteit. Sed pluralitas rationis in fenfu fuo accommodatitio,& metaphorico fignificatoppo fitum ejus, quod fignificat unitas rationis , de qua num. 4.fcilicet deſignat cognitiones, quæ cogno ſcant objectum unum realiter,&numericè permo dumplurium: iſtaveropluralitas rationis femper comitaturdistinctionemrationispoſitivam: datur enimdiftinctiorationis pofitiva, &negativa, ficuti daturdiftinctio realispoſitiva,& negativa, de qua fect. 1. nu. 10. VIII. Semper : autferè ſemper(quodaddo ad tollendastricas)cognitio illa, quæ eſtunitas ratio nis ,eſt etiam diftinctiorationis , & viciffim; quia, dumcognofcunturplura per modum unius fingu la ex illis pluribus cognofcuntur fecundum unam formalitatem exprefsè ( nempè ſecundùm illam formalitatem, inqua fibi funt illaplurainvicemfi milia ) & non fecundum aliam formalitatem ex preßè,nempè ſecundam illam,in qua fibifunt illa plurainvicem diffimilia ,ut cognitio ſeu unitasra tionis,quæ cognofcit animalutfic. SECTIΟ ΙΙΙ. Claſſes varia distinctionum rationis exponuntur cumnonnullis alius terminis ad distinctionem rationis pertinentibus. eſſe id,quodeft; fednon exprefsè cognofcens I. quidquid objectum (ipfius cognitionis)realitereft ſecundum efle fuum,quod objectum habet in fe ipfo. Propterformalitates,dequibus ſectioneante cedenti num. 4. incepti ſunt ufurpari metapho ricè hi termini distinctum, distinctio , distingui, tres claſſes revocantur omnes appre henfiones , quaspoffumusin hacvitana bere de una,eademq;re: ficuti ad totidem claffes revocantur nomina,quibuspoffumus unam, eandemqueremfignificare. Prima clafis, utcon tinet nomina ,feu terminos ſynonimos propriè cum fuis derivatis(licet deinde aliquatenusetiam adrealitates , de quibusloco cit. num. 2. iidemter mini metaphorici accommodati fint,utpatebitſe Etione ſequenti) perinde quaſi cogitare ,& co gnofcere unam , eandemque rem , ſeu objectum modo ſecundum unam confiderationem , modo ſecundùm aliam,effet illam unam, & eandemrem, &objectum diftinguerein plures, nonpropria,& tales,qui licet fint fono diverfi; idem tamen,& eodem modo fignificant, ut enfis ,&gladius : ita etiamcontinet cogitationes prædictis terminis re ſpondentes , quæ proindè cogitationes ſynonimæ dicipoflent,vel illæ in aliquo fint diſſimiles inter ſe,utittanomina, enfis,&gladius, velfolo numero diftinguantur , ficuti unum individuum ab alio. Claffis fecunda continet terminos mentales, five reali diſtinctione,de quaſect.antecedentinum.10. (etenim hoceffetimpoffibile,) ſedmetaphoricâ quadam ,&mentali diftinctione. Itaque diſtinctio rationis (quæ dicitur etiam àquibusdam diftinctio formalis, nil aliud eft, quàm quædam inadæqua tacognitio(hoceftnonæquansveladæquans co gnoſcendototum idquod cognofci poffetab ho minede objecto propofito)quæ expreſsècogno fcit,&clarè remunam fecundùmunamformalita tem, quin expreſsè ,&clarè cognofcat ſecundum aliam formalitatem. VII. Pluralitasrationis ,ſeumultitudo, &mul tiplicitas rationis eft metaphorica ufurpatio ter minorum illorumpluralitas &c. nam proprièlo quendopluralitas realis , ſeu multitudo realis eſt collectio plurium, quæ fint inter ſe realiter diſtin Eta,itautdenominenturplurarealiter,ſeu multa re aliter ab ipfa collectioneplurium,quæ permodum formæ denominat fingula illa plura fimulſumpta effeverèplura codeinprorfus modo, quode con formitate,&æqualitate diximus differt. 2. fect. Is vocales,quorum unus clarius,&explicatius fignifi catidipfumquodalterobfcurius &confufius figni ficat; e. g.hic terminus complexus animalratio naleidemfignificat, ac terminushomo , clariùs ta menille,quamifte. Claffis tertia continet terminos quorumunusnon folum clariùs , quod alter ob ſcurius fignificat : verum unus quoque terminus plures veritates de unare , feu de objetodocet, quamalterterminus : e. g. hic terminus animal rationale plus dicit, & docet dehomine,quam hic folitarius terminus rationale : nam ex illo primo termino complexo diſco,quod homopoſſit vide re, audire, tangere, ambulare,&infuper cogitare, &diſcurrere: ex alio verò pofteriore termino tan tummodòdiſco , quodhomopoffit cogitare , & difcurrere. II. Omnes cogitationes ad ſecundam claſſem prædictam pertinentes nomine reflexo,&ineta phoricoappellaturdistinctiones rationis ratioci nantis ,&finefundamentoinre , hoc eft cogi tationes (feu terminimentales , quod idem eſt,) qaæ Demodocognofcendiplura. quæintantummerenturnomendiftinctionis,etiam metaphoricum;inquantumunacognitioclariusid 73 nem fignificant ; ita ferèomnia nomina,velali ipſuinrepræfentat,quod altera:cæterumquantum unadocetderecognita;tantumdocet&altera. III. Cogitationes,feuterminimentalespertinen tesadtertiamclaffempofitamnum. 1.nominere flexoappellanturdiftinctionesrationis ratiocina ta,&cumfundamentoinre,hoceftcogitationes, quarumunapluresveritatesdocetdeuno,codem queobjecto,quam alteracogitatio: velſaltemdi verſamveritatemunacogitatio docet abeaverita te,quamalteradocet:utcognitio,quâcogitoani. mal,&cognitio,quâcogitorationale. quod paffivam , vel aliquodactivum fignificant, hoceſtvelaliquamcaufam,velaliquem effectum (latisfimè fumendo tùmcauſam,tum effectum:) terminusanimalfignificatprincipium,ſeupoten tiam,feucauſamſentiendi:terminusrationalefi gnificat principium diſcurrendi ; undeaudito illo terminoexcitaturduarumrerum cognitio,nempè effectus &caufæ,utdixideterminoPater,atq;ita dereliquis terminis: namut breviter dicam , vel aliquamvirtutem productivam,vel aliquampro portionem,velaliquamfimilitudinem,velaliquam correſpondentiam, velaliquam comparabilitatem 1.V. Formalitates folæ (dequibus dixi ſect.r. num.4.)cognofcunturperiſtasultimasdiſtinctio nesrationisratiocinatæ:hoceſtunafaltemex co gitationibus interſe reſpondentibus , quæ dicun turdistinctiones rationis ratiocinata, debet re præfentare formalitatem objecti cogniti ,nonve ròutraquecognitiorepræfentaredebettotamrea litatem(dequadixifect.1.n. 2.)ejusdemobjecti: contraverocogitationes:quædicunturdiſtinctio nesrationis ratiocinantis: utræqueenim repræſen tarepoffunttotamrealitatemobjecti:ut homo,& animalrationale... V.Omnesterminivocales,autferèomnes,etiam fi fimplicesfint, licetvideantur unam tantummodo rem fignificare , reverà tamenres duas ſaltem in ter ſerealiter diſtinctas fignificant: idemquedico defimpliciapprehenfione,ſeuterminomentali:ra-- tioeft:quia omnes ferè termini funt relativi,non abſoluti:(determinorelativodixi th.48. lib.1.E lem.)terminus autem relativusresduas fignificat, licetprounatantum ſubſtituatur, &fupponatur juxtaintelligentiam ſuppoſitionis tùmactivæ,tùm paffivæ, dequath.20.lib. 1. elem. e. g. terminus Paterfignificat,&cogitationem excitatin audien tenonfolumPatris; fedetiamFilii: impoffibile e nim eftcogitaredePatre , nifi fimul cogitetur de filiojuxtaprimumprincipium: relativafuntfimul natura , &cognitione : quod igitur dicimus de hisduobus terminis Pater;& Lilius, dicendum eſtdeomnibus aliisterminis,ſeunominibus, idem quedeapprehenfionibus ,feu terminis mentalibus refpondentibus: namficuti dixith. 26.lib. 1.elem. quodomniaverbaadjectiva pasfionem,autactio ſemper deprehendesinquolibetterminofignifica tivo,adeoqueilledeſignataliquam correlationem duarum reruminterſe. VI. Diſcrimeninterduasillas res , quas fignifi catquilibet terminus in eoconfiftit,quodpro unâ reterminus ille ſupponatur,&fubſtituatur: aliam veròremtantummodòfignificet:terminusanimal ſupponitur, &fubftituiturpro causâ,&principio fenfationis, puta auditionis, viſionis&c. fenfatio nemverotantummodò fignificat: id,quodfignifi cattantummodòquilibetterminusappellaturrefle xèobliquum,connotatum,respectus,specificati vumextrinfecum,&terminusconnotatus: Id, pro quo fupponitur quilibet terminus reflexe ap pellaturrectum:id.quodvenitinrecto,principale fignificatum&c,hujustermini Paterrectumeſt il lehomo,quideſtPater:obliquumveròconnotatum c. eſtillehomo ,quidiciturFilius. VII.Exrectaintelligentiarecti &obliquiexpo fitâ explicanturfacillimèdiftin&tiones rationis ra tiocinatæ , feu cumfundamento inre, de quibus num.3. nimirum, quandouna entitas,ſeuresper plures terminos relativospoteſtappellari;id,quod venit inobliquo in uno terminorelativo , dicitur fundamentuminre,nimirum,utres,quævenit in recto expreſsè cognofcatur fecundum unam for malitatem,quinexpreßècognofcatur ſecundum aliam. Animaleſt terminusrelativus ,cum igitur cognofcohominem,&hominemnominoperhunc terminumanimal; inobliquovenit ſenſatio , quæ eſtfundamentuminre,unde illa cognitio, feu ter minus mentalisanimal dicaturdiftinctiorationis ratiocinatæ. DISSERTATIO XI. ct Unitas formalis , & fimilitudinis fatis fuperque eftad ٠٦ refellendum univerſalePfeudoplatonicum,&ad asfignandum objectumſcientiarum. Uæhactenus diſſertavimus extra con troverfiam funtpofita,& ideò utilis : Aum,quodeſtunum,&idemàparterei,&quafi fima, quia certa,certoqueindicantia remdigniſſima ſcitu,nempèmodum, quointellectus inhac vitamortalide rebus cogitat , quafi dividendo mentaliter obje uniendo,&identificandomentaliter objecta, quæ funt plura,&diſtinctaàparterei. Nontamenhic reftitit curiofitas Philofophorum;ſedulteriuspro greſſa examinavit , quo nam pacto ſalva veritate fupradi&i modicognofcendi contingerent, vide K tur R. P. ProlomæiPhiloſophia. 74 turenimerrare,quiunum,& idem cognofcit tan DiffertatioUndecimaLogico-phyfica quamduo,&qui deduobuscogitat,velpluribus tanquamdeuno,&eodem: ſedhujus dificultatis refolutiototaconcluditur in illaparticula veluti, aut fimilialia: nonenimerrat,quiunam rem co gnofcitvelutiduasres,autpermodumduarumre rum:namfiilludvelutirectè intelligatur;nilaliud deſignat,quamfacultatemquandam noſtri intelle Etus cogitandi de rebus minutatim , & quafiper plex?& fimultiplex, quomodounum? Uthæcdi Icordia componatur,veloportetimproprièintelli gereterminumunum vel improprièterminum , multiplex. Inpræſentidiffertationeexaininandum utrumillumterminumunumſufficiatita impropri are,hoceftimproprieintelligere,ut fignificetunum unitateformali,dequadiff.10. ſect.2.n.2. VI. Diftinguunt Peripatetici univerſale fuum velutiinduasclaſſesinuniverfale ineſſendo, &u partes: non quodrevera dum intellectus itaco niverfaleinpredicando, ſeujudicando, quodni gnofcit,cognofcateffeduo,quæverèfuntunum, hilaliudeft,quam ſecundum diverſas confidera aut viciffim; fedpropter fimilitudinem quandam cogitationum illarum, quæplures funt& tamen tiones unam,eandemqueformalitatem (namuni verſale eftaliquaformalitas ) confiderare: ficonfi omnesfuntdeeodem objecto, cumcogitationibus deroquod fignificatumhujus termini bomo,quod illis quæplures ſunt, &depluribus objectis reali eit ipſumuniverſale , reperiturin multis immo in ter diftin&isfunt: nondisfimili pacto quononer ramus, cumAngelos velutijuvenesalatosappre pluribus , hoc eitomnibus hominibus,dicitur, il ludfignificatum univerſaleineſſendo,quia eft in hendimus,erraturi profecto ,ſiAngelos effe reve rajuvenes alatosjudicaremus. Indedefluxitvel plurimis: fiveroconſidero,quod de Petro , da Paulo ,& cæteris hominibuspoteftilludipfum fi uti proverbium philofophicum per modum no Strumconcipiendi,aut cognofcendi res itaseba gnificatum termini homo prædicari , feu affirmari in propofitione vocali ,vel mentali ; diciturillud bet,velnonitafehabet. Nonquodresipſa,uteſt ſignificatum univerſale in prædicando, feu præ inſe,&àparterei diverfos illos habeat modos ſe: dicabile,quod idemeſt : attendead mysteriaho habendi; ſed ſimilitudinarièitade illacogitamus: rum vocabulorum,quæ ignorantibusmultam ob aliter enim nonpoffumus. Verumenimvero,ne ſcuritatempotius grainmaticalem , quamphiloſo que inprædicta explicatione, &particula veluti quievitfubtilitasſapientum:deilloenim ipſomodo phicampariunt. 0 cogitandidiverfimode res easdem cæpit ſpeculari, &quomodo ifte modus declarandus effet difce ptavit : occafionemdeditAriftoteles, utex le .... quentibuspatet. SECTIO PRIMA. Explicationes,&postulata adrempreſentem. Π... SECTIO II. Conclufio. Unitasformalis,dequadiffert. 10 feet.2 n.2., "unumformate ab illa unitate denominatum 1 Sufficienterdiftingu turabuniverfalılicali& eftfufficiens objeétumfcientiarum. I. ! 1 Riftoteles in co totus eft,ut refellat uni A verſale Pſeudoplatonicum,quod etiam di citur univerfale ideale, quod abeodem Ariftotele defcribitur lib. 1. Pofteriorum cap.XI. Effe unumquidprater, &ultra muita , hocest ſeparatum realiter àmultis,dequo differt.9.fect.2. differuimus. : 11. Ariftoteles idem loco citato,&alibiconclu dit,univerſaleneceffariumeſſe,hoc eftneceffarium effe,utexplicentur objecta terminorum.commu-, niumfineabfurdo,adhocut fint possibiles , & exi-, ſtantſcientiæhumanæ: etenim ſcientia humanaeſt de univerſalibus, ut explicavi differ.6.fect.1.1.1. III. Adhosduos finesdeuniverfalibuslocutus eſt Ariftoteles,&tantùmde illis difputavit ; quan tùmfatis erat, utrepudiareturuniverſaleideale;& aſſignareturobjectum ſcientiarum. : IV. VerbaAriftotelis, quibus loquitur deuni verſali lib. 1. Poſterior.cap.x1.funt : Oportetigitur aliquidunum, &idem inpluribus effenonaqus vocè, nempè oportetadhoc,utposfintdarifcien tiæ,&utexcludatur univerſaleideale, quodeſt u num extramulta. Notabis illudaliquid unum: deſignat enim quomodocunque unum ,nonpro priè,&rigoroseunumeſſeillud,dequoibiloqui turAriftoteles. Vio Peripatetici ex verbis prædictis Ariftotelis, itadefiniuntuniverſaleAriftotelicuin;nempèquod fitunuminmultis realiter multiplicatun , quæ verba,ſirigorosèacciperentur,videnturſignificare aliquidnon minus repugnans,quamrepugnetuni verſaleideale : fi enim eſtunum quomodo multi K Rob. conclufionis primapars. Unitasfornalis conttituitit per modum concreti; e.g.exomni bushominibus (idemq;dico de omni aliacol lectione pertinente ad arboremphilofophicam ) aliquid unum, quodrealiternon eſtſeparatumab ipfis omnibus hominibus : fed aliquidunumquod realiter nonest ſeparatuinab omnious hominibus fufficienter diftinguitur ab univerfali ideali , học eftad aliquo uno ,quod realiter eit feparatum ab omnious hominibus: g. unitas formalis,& unum abeadenominatumfufficienterdiftinguiturabuni verſali ideali. Majorpatetexdiffert. anteced. loco citato in concluf.unitas enimformalis est collectio omniumhominum, eodem pacto, quoconformi tas,aqualitas,fimilitudo eſtcollectio illarum par tium,quæ denominantur conformes, æquales &c. utidicebamdiflert.5.adobjectionemultimam: fed collectio omnium hominumnoneft realiter ſepa rata ab omnibus hominibus , uteſt evidens : ergò unitas formalisnoneſt realiter ſeparata & . Rurfus unuinformale(nempeunumunitateprædicta,quod ſemperadverte , ne confundaris : quia aliquando unum mentale,feuuniverfale dicitur anumfor male: cave ergo æquivocationem ) unum , in quam,formale per modum concretidicitexparte ſubjecti eandem collectionem : v. g. omnium ho minum,quiabipſa unitateformali denominantur eſſe unum quid,quodnoneft diviſibile,niſiinplu reseſſentialiterfimiles inter ſe ; g. unum formale etiamex parte ſubjecti non eft realiter feparatum àmultis , feuabomnibus componentibus unam claffem arboris philoſophicæ. ر Pro .... Deunitateformali, &fimilitudinis. Prob.fecundaconclufionispars: ſufficiensobje Aumfcientiarumeft illud,quod,licètfitmultæres, immòplurimæ?utomneshomines:)inordineta eſtincaſu obliquoexparteprædicatiponiturter 75 minus;decujus fignificato controvertitur : e. g. menadeasdemſcientiaseſtitacognoſcibile, acfi eſſetaliquidunumnon attendendo,utrumillæres exiſtant actualiter,veltantùm poffintexiſtere: fed perunitatemformaleme.g.omneshomines, licèt fintmulti,&plurimi;inordinetamenad ſcientias funt ita cognofcibiles , acſieſſentaliquidunum:g. perunitatemformalemdenominaturaliquidunum, quodeſtſufficiensobjectumſcientiarum:Majoreſt certa: quia ideòperAriftotelemdicitur,quodſci entiaeſtdeuniverſalibus,quiaſcientiænonatten dunt fingularia,&individua , hoceft non ſpecu lantur ipfamfingularitatem: quodvidelicetPetrus nonfitPaulus,in eaenimfingularitatefingulariter accepta nihil relucetdignumſcitu : fedillud con templantur , inquo funt fimilesPetrus& Paulus : videlicethocquodeſt animalrationale , & ita de cæteris: mi.prob.quia in ordine ad fcientias hu manas:v.g.omneshomines ſuntcognofcibilesſe cundùmquodfunt fimiles interſe: ſedilludidem ſecundumquodfuntfimiles interſe,eſtunitas for malis, ſeu fimilitudinis,ut ex diſſer. 10. ſect. 2.n. 2. g.perunitatem formalem. SECTIO 1. Objectionibus refpondetur. : licètnondicesparies eſtalbedo ; tamendicispa rieseſt albus;quia inprimapropofitioneAlbedo prædicaturinrecto,infecundaveròprædicaturin obliquo: ita incafunoſtrodehominibus feorfum, &diſtributivèſumptisnonpoteſt affirmari,&præ dicari inrectounitasformalis, velcollectio,&di cit: c. g. Petrus estcollectio, veleſtunitas forma lis: poteft tamen idipſumaffirmari in obliquo,& diciPetrweft unus unitateformali cumcateris hominibus,Petrus eft collectuscumcaterishomi nibusinunacollectione. Objic.2. Illaunitasformaliseſt valdèimpropria unitas,utfatemurdiffert. 10. citata: fedobjectum ſcientiarumdebeteffeunumpropriètale: quiade beteffe quid neceffarium,&æternum,quemadmo dumexAriftoteledecantatur:g.&c. Refp. diſt. maj. eſtvaldè impropria unitas, atta menmagis propria,quam fit unitas rationis,feu univerſalitas rationis , de qua citatadiſſert. ſet.2. num.3.conc.maj.nonmagispropria&c. ne.maj. Certumeft,quodhæcunitasformaliseſtunitasne ceffariònonnumerica , alioquin chimera effet ex dictis ſect. 1. n. 5. Adprobationem min. quæcon cedi &negaridebetfubdiſtinctioneunitatisnume ricæ,vel formalis dicoobjectum ſcientiarum dici effeneceffarium,&æternumex eo,quodilludob Bjiciesprimò. Illaunitas formaliseſtdepen operatione intellectus: ergoeſtali jectum,ſeuilludunum formaliter,hoceſt illacolle &iononattendaturquoadejus exiftentiam acqua quid realiterſeparatumabomnibushomini lem; fedtantummodo quoadejus effentiam: ſci busv.g.: Probaturanteced. quia quod eſtrealiter licet à ſcientiis objectum fuum confideraturcon multiplex,feuplurimæres,nonpoteſteſſe unum, niſipercogitationem,&operationemintellectus. ditionate, finempeexiſteret; quideſſet?juxtaex plicationemconditionalisillativæ datamlib.2.clem. Refp. ne.antec.probationem dift. quodeſt reali th...n.8.necnonjuxtadicta departicula est, cum ter multiplex &c. non poteſt eſſeunuminea ra tione ,inquaeſt multiplex conc. indiverſaratio tantummodòinvicopulæ fignificatth.49. num. 4. lib. 1, elem. ne ne. Quodestmultiplex numericè,nonpoteft effeunumnumericè &dehocunodixidiſſert. 10. ſect.1.nu. 5.&6. quodvero eſtmultiplexnumeri cè,poteſteſſe unumunitateformali,feueffentialis num. 2. fimilitudinis , de quo unodixi citatadiffert,ſect.2. Cont. r. Illaunitas formalis noneſt inmultis, itautdeomnibus illis multis poffitprædicari & af firmari : g. eſt aliquid realiter feparatum ab illis multis: Prob.anteced.dicinonpoteft:e.g.Petrus eſtunitas formalis. Refp. Nec etiamdici poteft 1 parieseſt ſimilitudo,baculusA. eft æqualitas, fi cutidicinonpoteſtunumeſtduo : igiturdift. ant. Illaunitas&c.utdeomnibusfeorfumſumptispos fit affirmari conc.antec.utde omnibus fimul ſum ptis&c.ne. antec.&confeq. Itaqueipſacollectio multorum,feumulticollectivefumptieſtipſauni tas formalis exdiſſert. 10, ſect.2.nu.2.adeoquedici poteſt : e.g. omneshominesfimul ſumptifuntuni tasformalis,ficutifunt collectio, nequedehocin telligentiterminosdubitare licet. Notatamenhæc verbaaffirmari,prædicari,capaciaeffe æquivoca tionis:etenimaliquandointelliguntur(utproprie fignificant)deaffirmatione , &prædicatione in recto, utin exemplis allatis unitas formalis&col lectioprædicatur in recto, hoc eft in nominativo dicitur: omnes hominesfimul funtcollectio,vel funt unitas : aliquandoverò illa verbaintelliguntur de affirmatione , & prædicatione inobliquo, hoc Cont. I. illaunitas formalis eſtadeo impropria, utnonposfit eſſe objectumſcientiarum: ergo&c. Prob.antec. illaunitasformalis applicatur fingulis individuis,&facitcumillistotidemconcreta: e.g. Petrus eſt unus formaliter,Paulus&c. utconceffi mus adobjectionem primam: fedunitas, quæeſt objectum ſcientiarum nondebet poſſe applicari fingulis,&cum illis faceretotidemconcreta;quia nonpoteftdici: Petruseſtgenus : Petruseſtuni verſale,ergo &c. Refp.ne.antec.adprobationem conc.ma. Quidenimabſurdieſt,quodeadem for ma:e.g.fimilitudodenominetpluraconcreta:e.g. parietemA.fimilem,&parietemB. fimilem? immo aliter eſſenonpoteft inhujusmodiformis &con cretis ,ut æqualitas, conformitas &c. Ita incaſu noftro illa unitas formalis , quæ in reipfa eft colle &ioomniumfingulariumdenominatfingulaſingu laria ,undèdicipoteft : Petrus eſtunusformaliter cum cæteris: item Paulus &c. Itaque negomin. ad cujus probationem poſitam poft particulam caufalem , quia,dico fieri æquivocationeminter terminosprimæintentionis &fecundæintentionist exth.44.45.46.lib.1.elem.&49. n.21.terminige nus,ſpecies ,univerfale, funtſecundæintentionis, undenonpoffuntaffirmaridetérminofingularipri mæintentionis,qualis eſtPetrusPaulus&c.unitas veròformalis , & unus formaliterſunt termini primæintentionis,ut terminusfimilitudo,&fimi lis,aqualitas c K2 : Con 1 76 Differtatio DuodecimaLogico-physica Contra2.Unumformaliter,quoddenominatur per unitatem formalem, non multiplicaturtotum inmultis, hoc eftinfingulis feorfum(hominibus, v.g.)totumnonponitur,uteſtevidens,nam illud unumformalitertumexparte formæ,tùmexpar te ſubje&i eſt tota collectio hominum, quæ tota noneftinPetro,autinPaulo&c.namfalfumeffet dicerePetrus eft omnis homo,hoceft totahomi numcollectio:ſedobjectumſcientiarumdebeteſſe quid unuminmultis multiplicatum exfect.1.n. 4. &5.ergounitasformalisnondenominat,necfacit unumaliquod, quod fit ſufficiens objectumſcien tiarum. Refp.conc.maj.modoadvertas hæcduo verba:multiplicari&replicarieſſediverſeſigni ficationis: primumfignificat,quodverè fintplures res , vel formæ illæ , quæ dicuntur multiplicata; ſecundumveròverbumnon ſignificathoc ipſum: ſedquodeademres,velformamanens eadempo : naturinpluribuslocis,velſubje&is,v.g. fiunaea demque albedoper miraculum ponereturinplu ribus parietibus diceretur illa albedo replicata, nonveròdiceretur multiplicata , autmultiplex: quia noneffetplures albedines:ſedunaalbedoin pluribus ſubjectis. Itaque adobjectionemne. mi. ad objectum enim ſcientiarum non requiritur , quod illudunumformale fit verè multiplicatum: ſedſufficitquod formadenominans unum forma le,hoc eſt ipſa unitas formalis modo fuo replice tur infingulis individuis, itautdenominet fingula individua,&dici poffit : v.g. Petrus eſtunus for maliter cum cæteris hominibus. Idquodadditur inobjectione ex citataſect. non eſtad rem, nam pertinet aduniverſale formale, de quo inpræſen ti nonquæro : non enim contendo,quoduniver ſale formale deturàparterei, utdiffertat. 13. cxa minabimus. DISSERTATIO XII. OmniumLogico-phyſicarumfacilèprinceps,inqua demodo cognofcendi intuitivè , & abſtractive : fusè diſquiritur : & inde clara, diſtincta, &ve terimethodo evolvitur, quidquid ad univerfalia, &præciſiones pertinet. Acilitati, & claritati ſtudeo ,&perfa-, ; :: quæeſtuniverſalitas rationis eſt una imagomenta ciliora,&magis certaad obfcura,& incertaprogredior. Idcirco cumfuf ficienter terminorum communium, ſeu univerſalium objecta explicata , fint differtationibus antecedentibus 9. 10.&11. in præſenti exactius examinandum eft , quid tan demfit illaunitasrationis, dequadiffert.10.fect.2. n.3. ? eâdemque via,&opera , quidfitdiftin&io rationis diſcutiendumeft : cum enim lococitato n.7. unitatem rationis dixerimus plerunque co mitari diftin&ionem rationis, una utriusque crit difputatio. Cæterùm quia univerſale , ut dixidis fert. antecedenti ſect. 1. n.5. Peripatetici itaexpli cant, ut ipfiusuniverſalis univerſalitas fit hujus modi,uttotumid,quod dicitur univerſale multi plicetur realiter in pluribus, immòin omnibus in dividuis, quæpertinent ad illud,modomirabilio ri , quam e.g. Solin pluribus ſpeculis repræfenta tivèmultiplicetur: inde inconfeſſoeft apudphi lofophosfaltemplurimos hujusmodi univerſalea liomodoexplicarinonpoffe,quamper diverſos modos cogitandi , ita ut univerſalitas rationisde qua dicebamdiffert. 10,ſect.2. num.4. cogitatio quædamfit,quæhabeatproprietatem reſponden temèdiametroexemplo Solis allato;namficutiSol eſtunus realiter,&plures ejus imagines inpluri bus ſpeculis eſſe poſſunt, ita è converſo cogitatio,-20) lisrepræfentans plures,& plurimas res diftinctas realiter inter ſe,ſedita repræſentatut fingulæex illis rebus repræſentatis quodammodo dicerepos fint: illa cognitiocogitatde me. Facilèeſt unita temrationis,ſeuuniverſalitatemrationis explicare, fi explicetur anteadiſtinctiorationis,quaredehac primolocodicendum erit. SECTIO PRIMA. Exponunturquatuor modiexplicandidistinctio nesrationis, P Oftquam fapientes animadverterunt mirabi lem vim intellectus noſtri in producendis iis cognitionibus ,quæ dicunturdistinctiones ra tionis, diſputare cæperunt, quomodo explican dumeffet, quod illæ cognitiones ad tertiam clas ſempertinentes , de quadiſſert. 10, ſect. 3.num. 3. quæque diſtinctiones rationis ratiocinatæ nuncu pantur , quomodo inquam, explicandum effet, quodunamformalitatemdoceant&repræſentent, aliamverò, autalias formalitates nondoceant,aut repræſentent, licètomnes illæ formalitates reali ter fint una eademque res ? utrùm propriè lo quendo ,& inrigoredici poffit, quodhujusmo di cognitiones unam veritatem cognofcant,non verò aliam : licètutraque veritas idem omninò fit : an potiùs propriè loquendo dicendum fit, quod quodcognitionesillætotamrem,quantaeft,cogno Demodocognofcendihumana Sc. cognofcit alteraprorsus incognita,nonquia for ſcant cumomnibus fuis formalitatibus, quamvis vi deantur unamtantùmformalitatemejusdemreire 77 malitas a formalitateullopacto diftinguaturreali præſentare,& docerc: e.g. cognitio, quæhomi nemrepræfentattantummodofecundumiftamco fiderationem,quodfit animal,utrùmreveranila liuddehominecognofcat?velpotiustotum,quod cognofcipoteftdehominecognofcat,quamquam cumtantaobfcuritate,utvideatur folumhancfor malitatem, animal,repræfentare? Sicdices dealiis formalitatibus,rationale,riſibile, mortale&c. ter, autvirtualiter; (quæ diftinctiones reverafunt imaginariæ, & impoffibiles,)fed quia intellectus humanus bonumhuncufumpercipit ignorantiæ fuæ,&hisviribus in infirmitate ſuapollet,utcum nonpoffit omniafcire , quæ deuna, eademque re ſcri poffunt, aliquidfaltem cognofcat,&fciat, licèt plurimadeunaeâdemquereinterimneſciat: inde appellantur hujusmodi cognitiones . quibus de una re aliquidcognofcimus , & aliquid aliud 4 Adhancigiturquæftionemquadrupliciterreſpo deripoteſt , &hactenusrefponfumeſtàSapienti verè,&propriènoncognofcimuspracifionesob jective, quiaobjectumillarum, feuquodabillis, bus. Primòquòdintellectusperdiſtinctiones illas &perillas eſt cognitum,eſt aliquaveritasmenta rationisratiocinatæunam formalitatemcognofcat, liter,ſeurepræfentative,ſeuobjective abſciſſa,& reliquasque formalitates,licèt realiter fint unum præciſaabaliis veritatibus, quibuſcum realiter illa &idemcumillaprima propriè &rigorose lo quendononcognofcatexeo,quodiſtæ formalita tes, licèt fint unum & idem realiter (juxta intel ligentiamhorumterminorum, unum& idem,ex eſtunum,&idem, Quarto reſponderipoteſt, quòd intellectus no fterpercognitionesmemoratasreveraremtotam, ſcutotum objectum realecognofcit, licètfibi vi pofitamdiffert. 10. ſect1. nu.5.&7.) funttamen aliquo mododiſtinctæ realiter inter ſe, diftinctio ne quidemminima, fedquæ realis eſt , ſcilicet nonconfiftens,necdependens àcognitioneno ſtra , necà modisnoftris cogitandi:(confer,quæ diximuscitatadiffert.& fect.n. 10.)ficutinonde pendetàcogitationibus noftris,quode.g. Petrus fit realiter diftinctus àPaulo : unde non mirum, quodcognitiones illa , quæ dicuntur diſtinctiones rationisunamformalitatemcognofcantaliânonco gnita: utinulluseffe poteftſtupor;quodcognitio repræfentansPetrumnullomodorepræfentetPau lum:quianimirum realiterdiftinguuntur Petrus, &Paulus. Vocaturabautoribusfuis distinctio il la realis mininima: Distinctioformalis exnatura rei,fou distinctiomedia, quædiftinctiononoppo nitur (fi credere fas eſt , ſed componitur cum identitate reali actuali , &ideonon diciturab iis demautoribusdiftinétioactualis,utieſtdiſtinctio interPetrum,&Paulum, ſedformalıs, ſeu effen. tialis, quiavidelicet intercedit inter formalitates ejusdem rei independentertamen ab operatione intellectus. 1 Secundòreſpondetur , aut refponderi poteſt, quòdintellectusper cognitionesprædictascogno fcit quidem unam formalitatem aliâprorfusinco gnitaex eoquodformalitates illæ,licètfintunum, &idemrealiter,nec reveradiftinguanturreali terillaminima diſtinctioneſuperiùs expofita,per inde tameneftac fidiftinguerentur realiter,hoc eftæquivalenter,& virtualiter diftinguuntur : eo pacto,quodiciturpecuniaæquivalenter&virtua liter omnia; licètrevera,&propriènon ſit om nia,ſedquiaomniaufui humanoneceſſariapecu niâ poffunt comparari : fic etiam hæc distinctio virtualis intrinfeca (namque itavocatur) revera, &propriènoneſtdiſtinctiorealis,eſttamenvir tualis, quia ratione illius una formalitas poteſt ſe ſolacognofci finealia, perinde acfirealiterdiſtin guerenturinter fe. Diciturhæcdiſtinctiovirtua lis, ſeu aquivalens, feu fundamentalis,&eſtin ipfis rebus independenter ab operatione intelle tus,ideoquediciturintrinfecarebusipfis,hoc eft identificata realitercum ipfis Tertiòrefponderi potest,quòd intellectusno terpercognitionesprædictas unam formalitatem deatur de una tantummodoformalitateejusdem rei cogitare,adeóque objectum illarumcognitio num,feuquodobjicitur,&repræfentaturperillas intellectui elletotam realitatem e.g. totumhomi nem,nonveròunamfolam formalitatem e g.ani mal,acproindefalliintellectum , fi reflexeputet, cume.g.veritatem hanc apprehendit, rifibile, ſe illamfolamapprehendere,&de illa folâ cogitare, cogitat enim,&apprehendit totumhominem,& omnesveritates,quædehominepoffuntcognofci. Totum itaque negotium diftinctionum rationis ratiocinatæ perficitur juxta hancquartamſenten tiampercognitiones,ut itadicamobſcuroclaras, nempènecomninoobſcuras,necomninòclaras, ficutidiftin&iones rationis ratiocinantis perclari tatem,&obfcuritatem,feuconfufionemmajorem, velminoremexplicabamusdiffert. 10.fect.3.n.2. cumhoctamendifcrimine,quoddiverſaconnota ta, ſeuobliqua cognofcunturperdiverſas diftin &iones rationis ratiocinatæ , quæ inde dicuntur diftinctiones cum fundamento inre, nempè cum fundamento inconnotatodiverſojuxtadictadis fert. 10. ſect. 3. nu. 5. 6. &7. perdiverſas verò di ſtinctiones rationis ratiocinantis tum cognofcitur eadem res,tumcognofcuntur eademconnotata, tamperunam,quam per aliam distinctionem ra tionis ratiocinantis (ut ex loco citato affumo o miſſanonnulla ſubtili ſubdiviſione eaque ablegata addiffertationesdeente,&bono)itaque fitexem plum:cumcognofcohoc,quodefthomo;&cum cognoſcohocquodeftanimalrationale,idemco gnoſco,& eademconnotatatam perprimam quàmper ſecundam cognitionem:èconverſorve rò cumhominem cognofco ſecundumconfidera tionem, quodfit animal cognoſcototumhomi nem,&proconnotatoſenſationesexternas &in ternas,nempè viſionem, auditionem, imaginatio nem&c.cumveròcognofcoeundemhominemſe cundumhocquodeftrationalecognofco quidem totumhominem,utiinprimacognitione, fedpro connotatononquidemfenfationem,fedcogitatio nem,autdifcurfumcogito. Hisſuppoſitis tertiam , & quartam fententiam adopto &utramque probabilemexiftimo: hanc poſtremamquia communemper hæctemporain hac Univerſitate;priorem illam,quia communem plc 1 1 . 78 plerisque antiquorum,facilem,&talem,utcæteras DiffertatioDuodecimaLogico-physica aliasconciliarevideatur : præfertimutiillæà fuis primis autoribus promulgatæ funt , quidquidfit utrum inpræſentiaſtudio partiumànonnullis ita defendantur,utnullum præbeantfæderi,autcon cordiæ locum. Itaque inpræſentidiffertatione exponendam tuendamque fufcipio præcifionem objectivam perſpecies alienas:quodutconſequar prias ipfius Petriſpeciesemiſſas videlicetab ejus corpore,& cognofcit eundemPetrumpræſentem nonvero abſentem:cum verò cogitasdeMagno Turca,quemnunquamvidifti, nec præfentemtibi habes, nondiceris illum intuitivècognofcere. IV. Prafentia , &Prafens termini æquivoci funt,ſignificant enim tum præfentiamloci , tùm præfentiamtemporis:primapræſentiafireicorpo præmittendafuntpluranonminusutilia,quamju cundaſcitude modo cognofcendi abſtractive , & intuitivè,quo pollet intellectus humanus in hacvi ta. Adnotabis autemobiter ſub hæcinitia contro verſiæpropofitæ,diſtinctiones &preciſiones(quod idemeſt)rationisnonpoſſe multiplicari in infini tum,utcontenduntaliquiautores,ſedimmerito: revera etenimmultæ cognitiones , quævulgò di cuntureſſediſtinctiones rationis ratiocinatæ,funt cognitiones adæquatæ , &totales totumobjectum repræfentantes,fedcum infigni obfcuritate,&ad fummummerenturnomendiſtinctionisrationis ra tiocinantis , de quibusdixidiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. S SECTIO II. Demodocognofcendi intuitive, I quis arborem philoſophicam exfolis cogita tionibusnoftris extruere vellet comodo ,quo th.45.&46. arborem philoſophicamexrebus reæfit;clariusexplicarinonpoteſt,quàmperpro nominabic, ifte,ille: quotiesenim illapronomina dealiqua re corporea cumveritate ufurpari pos funt,toties illa res diciturpræſens:fide reincorpo rea præſente ſermo fit fatis commodèexplicatur peranalogiam , &æquivalentiameorundem pro nominum: quotiesigituraliquares incorporea ita ſe habet, utfieffetcorporea,cum veritatedeilla poſſentufurpariillapronomina;toties illaquoque resincorporea diciturpræſens. Secunda præfen tiaexplicaturper adverbiumNunc, Igitur præſen tialocalis rei requifita ad cognitionem intuitivam ſatiseft quodfitpræſentia,veldetemporepræteri to,veldepræfenti,veldefutuo:hocenimeltprivi legium intellectus noſtri denegatum oculo noftro, quodvidelicetintellectus poffitnuncintueri,quod illa nuncpræfens noneſt,ſedolim illi præfens fuit, dummodo per proprias ſpecies illud cognofcat: د v. g. amicummortuum cujus proprias ſpecies adhuc quis confervat in memoriapoteftintuitive ipfis, quæ mundumcomponuntextruximus; facili negotio intentum affequeretur primo dividendo velutiintres claſſes generalisfimas omnescogita tiones noſtras videlicetin apprehenfiones ,judicia, &ratiocinationes , rurfumque fubdividendo hu jusmodiclaſſesinalias minusgenerales , quemad modumlococitatoclaffeme.g.ſubſtantiæ divide bamus:fedquianonvacatomnes hujusmodiclaf ſesdigerere,tantum inpræſentia duas ex illis ſeli gopræcipuas , &adſciendum neceſſarias,quarum primacontinetcogitationes omnes, quædicuntur intuitiva , alia veròcomplectiturillas, quæ ap pellantur abstractive. Etde prima cogitationum claſſeſequentia adnoto , quæ maxime obſervari debent. I. Intueri eſt idem, acvidere perfecte , videre autemproprium eſtoculorum(licèt metaphoricè deintellectu quoque dicatur, immo & de reliquis ſenſibus ,ut cumdiciture.g.Petrus viditremdul cem)nempècuinoculus remcoloratam &illumi cognofcere ,licèt oculis intuerinon posfit: talis autemcognitio intuitivaeſt etiamrecordatio , de quadixi dumert.9.fect.1.1.4. Quiaveròdere, quæ infuturum erittibi præſensnonpotesnunchabere proprias ſpecies repofitas in memoria; ex hoc ca pitefit, quodhomoinhacvitaresfuturas nonpos fitintuitive cognofcere. V. Senfus externinimirum vifus, auditus, &c. quidquidſentiunt,id ſentiunt intuitive, nec aliter fine miraculo ſentire poffunt, quia objectum ſen fibile debet effe præſens ſenſui in proportionata diftantia,& fentiri debet per proprias ſpecies ab ipſo ſenſibili emiſſas, hoceftab ipfo objecto. Si quis contendat reliquos ſenſus externos præter oculumnon recipere ſpecies àſuis objectis ſenſi bilibus,v.g. auditumàfono, guſtum àdulci,&c. nèlitiges dehac re,dicaſquead eos ſenſus ſaltem pervenire aliquidfimile ſpeciebus,quæperveniunt adoculum. : VI. Phantaſianon omnia, quæ imaginatur in natam fibique in proportionatadiftantiapræſen tem,&emittentemfuas ſpecies viſibiles videt , ſi perfe&è videtdiciturintueri. Intueriauteminter alia conjugata, ſeuderivata ,habethunctermi Aumintuitivum,hoceſtpotens, ſeuhabenspo tentiam intuendi. 11. Intellectus metaphoricè dicitur intueri ali qua objecta', & rurfus diciturnon intuerialiqua alia objecta, quæ tamencognofcit : eademautem ratione,quadicitur intueri,diciturcognofcerein tuitive, ſeu haberecognitionem intuitivam , quæ funtſynonima. III. Intellectus tunc dicitur intuitivè cogno ſcere aliquam rem,cùm illam cognofcit fibipræ ſentem ,& per proprias ſpecies ejusdemrei: v. .cùmvides Petrum tibi occurrentem , & illum oculis intueris ; tunc mens tua eundemPetrum intuitive cognofcit , hoc eſt cognofcit per pro tuitiveimaginatur,fed tantùm illa objecta , quæ ſenſus externi ſentiunt, vel ſenſerunt : hæc enim per proprias ſpeciesphantaſticas repræfentantur phantafiæ , adeoque ab eadem intuitivè ſentiun tur : cætera verò objecta , quæ phantafia imagi gnatur , dicitur , impropriè ſaltem exdicendis, imaginari abſtractive,videlicet nonperproprias ſpecies (quæ femper exoriuntur in phantaſiaex ſpeciebus emistisadſenſus externos)ſedperfpe ciesalienas : v. g.cùm imaginaris magnumTur cam,vel Conftantinopolim , quam nunquamvi diſti imaginaris abſtractive , ſeu per ſpecies a lienas. VII. Intellectus nofterin hacvita mortali per indè acphantaſia nonomnia cognofcit intuitive, fedtantum illa objecta , quæ fenfus externi ſen tiunt , vel ſenſerunt , diciturutcumque intuitive cognofcere,quiatantum de hujusmodi obje&is in telle DemodocognofcendihumanoSc. tellectus habetſpecies proprias intellectuales , ut colligi poteft ex differt.9.lect. 1.nu.2.&3. Unde hancregulamtibiaffuune:quodquidquiddefignare ſpeciesSolis, vel alterius objectividetquidemfigu 79 ram &lucemipfiusSolis,non tameninfpeculoSo potespronominedemonftrativo,hic, ifte, ille, in propriofenfu &nonmetaphoricoilludcognofcas intuitive. VIII. Contra fuperiùs dicta , &permodum conclufionis ſtatuta:objic.primo:oculusmeusdum videt, .g.Petrumpræfentem exdictis etiamin telle&us meus deberet Petrum intuitive cogno ſcere, quianempè perſpecies propriasPetrusvi deturineocafu;ſedintellectus noncognofcitper proprias ſpeciesanimamPetri, necetiam fubſtan tiamcorporeamPetri,ſedtantummodoexternum, colorem,&figuramPetri, quæ perproprias ſpe-, cies folummodovideturaboculo:nonenimocu lus animamPetri,autſubſtantiam corporeamipfius, Petrividet: g. falfum videtur,quoddiximus n. 7. Reſp.abintellectu humano inhac vita res corpo reascognofciquidemintuitive,ſedſubdiſtinctione ſequenti,videlicetdenominative,nonveroquiddi tative. Exemplodiſtinctionemdeclaro: cumPe trus , v. g. manu vulnerat Paulum; dicitur verè, Petrus ſecundumſe totumPauluınvulneraſſe,licèt pedesPetri, caput Petri,&c. nonvulneraverint, ſed tantum manus ipfius : quia cùm manus fit parsPetri,quidquid agit manus , dicitur , &de nominatur (quod idemeft)totusPetruseffeciffe, nonquidemſecundùmomnes ſui partes , hoceſt quidditativè, fedperaliquam fui partem, nempè manumhoceſtdenominative;itain cafunoftro, quia color, &figuraPetri ad ipſum Petrumperti net,&illumdenominat;ideo cùm intuitive co gnofco,hoc eft perproprias ſpecies colorem,& figuramPetri , intueor mente,& intuendo co gnofco, fed denominative ipſum Petrum ,non, quidem quidditativè, hoc eſt ſecundùmomnesfui, partes, namper proprias ſpecies intuitivamcogni tionemtantummodo habeode colore,& figura: Petri. IX. Oppones 2. vel intellectus nofter inhac vita intuitive cognofcit per primam fuam opera tionem, velperſecundam,velpertertiamquoquei ſedpernullamintuitivè poteft cognofcere: g &. Refp. Intellectumhominis inhacvitapoſſe intui tivè cognofcere,tùmapprehendendo , tùmjudi cando,nonvero ratiocinando:dehocultimopa-i tebit differt.feq. Quantuin adapprehenfionemnul la poteſteſſe difficultas: namficutioculus intuitive videtobjectumpropofitum ; itaillud ipſum obje Aumintellectus intuitive apprehendit. Quantum adſecundamoperationem, feujudicium; certum, eſt plurahujusmodijudicia affirmativa fieriabho mineintuitive, nampropriæ ſpecieshaberipoſſunt de utroque objectivæ propoſitionis extremo , in quantumutrumque connexum, &copulatumeſt àparterei,&perhujusmodi ſpecies produci po-, teft affirmatiointuitiva:e.g.cumvideoPetrumcur rentem;affirmo intuitivè,Petrum currere : quan tùmadjudiciumnegativum;quæftio eft, utrum de negatione haberi poſſunt ſpeciespropriæ,&inde utrumdaripoffitmentalis negatio intuitiva, ſedab hacquæſtionerefolvendaabftineo inpræſentia. X. Oppones tertio , qui videtpicturamPetri, videtcolorem,&figuramPetri,nontamenvidet ipſumverumPetrum: rursus qui videtinſpeculo lenvidet:deniquepoteft contingere,ut apparen tiamaliquam permodum ſpectri repræfentantem Petrum quis videat, utfiv. g. malus dæmonaffu meret figuramipfiusPetri:g.exhisomnibusinfer turcontran.8.quodviderefiguram,&coloresPe tri v.g.nonfiteoipſonec etiamdenominativè, vi dereipſumPetrun. Refp.inpicturaPetrieffeima ginem figuræ,&colorisPetri,nonveròeſſeipſum met figuram&colorem ejusdem Petri : ficuti ibi noneftverusPetrus,ſedPetruspictus,quieſtter minusalienatus ex th.48. li. 1.Elem.undenoneft mirum,quodneque denominativèpervifionemin tuitivamvideatur,autpercognitionem intuitivam cognofcaturineocafuPetrus. Quoad illud,quod diciturdeſole , quæstio eſtdenomine , utrum in ſpeculo videaturimago Solis,velvideaturipſe Sol: loquereutvis ;tantummodò fitratum,&certum, Solemtotumvideri denominative , ſividetur in ſpeculo , finverotantuin ejus imago videtur ibi, 2 idemdicendum, quodfupradixidePetripictura : eâdemquereſponſioneſatisfit alteridubitationi de ſpectro dæmoniacoPetrumrepræfentante: quod enimdixinum. 8.intelligendumeft ubi verus co lor,&verafiguraPetrivideatur: tuncenimdeno minativètotusPetrusvidetur. X1. Oppones4.nilclariùs, &evidentiùs intel lectushominiscognofcitquamſeipſumexiftere,ex th. 1.1.1.Elem. Sed idipfumintuitivènoncogno ſcit: alioquin etiam oculis videret exiftentiam fu am,quodeffenonpoteft, cùmexiſtentiacolorata nonfit:g.àfortiori intellectus nil aliud intuitive poteftcognofcere. Refp. conc. ma &min.&ne. conſeq.tumpropterquatuor terminos; tùm quia nonvaletarguere aparticulariaduniverſale; aliud eſtcognofcereevidenter,aliudcognofcere intuiti vè:apprehenfiopoteſteſſecognitiointuitiva , non tameneritcognitioevidens, quæveleſtjudicium, veldiſcurſus,ſeuſcientiaexterminis,velſcientia permedium terminum diſtinctum , exdiffert. 2. lect. 1.n.6.contraveroomnisſcientiaeftcognitio evidensnontameneſt intuitiva, non enim omnis eſtderepræfentiperpropriasſpecies. XII. Oppones s. intellectus intuitive cogno ſcensnonpoteft errare : g.intellectusnonpoteft intuitive cognofcere, quia femper poteft errare: probaturconf. cùmoculusintuitive videtremum fractuminaqua,fiintellectus idipfum affirmetin tuitivè,errabit intuitive: fed poteft affirmare & errare:g.nonpoteſt affirmareintuitive. Refp. dif. ant.circailludnon potefterrare , quodcognofcit intuitivè con.an. circa aliquidaliud,quodfimulco gnofcitabſtractive ne.antec.&conſeq.: fiintelle ausin caſu propofitoaffirmet, quodoculusvidet intuitive; nil aliud affirmabit , quàm quod remus inaquademerfus habet talem apparentiam, qua lemſolenthabere remifractiextantes inaere: hoc autemfiaffirmat,nonerrabit: ficutinon erro, cùm vidensCæfaris picturam affirmo intuitiva: bicest Cafarpictus,feu fimilitudo , &apparentia Cæfa ris,erraturus ſi affirmaremillumeſſeCæfarem ve rumdeceptusexcolore&figura: fedinhoccafu cognofcerem,&affirmaremabſtractive, nonin tuitive , quia oculus Cæfarem verum in eo cafu nonvideret,........ Oppo 80 XIII. Oppones 6.cùmoculusvidetplura fimul Differtatio DuodecimaLogico-phyfica fingularia; intellectus illa non cognofcit intuitive quia cognofcitilla collective: oculusautemcolle divè nonvidet: quia collectionis propriam ſpe ciemnonhabet,neceamperphantaſiamtransmit titadintellectummodoexpofitodiff.9.fect. 1.n.2.: 8. faltemintellectus nonpoteft cognofcere plura intuitive. Refp. ne.antec.falfumeft,quodoculus proprias ſpecies collectionis nonhabeat,adeóque nonpoffitviderecollectionem,cùm iſta nihilaliud fit, quam ipſaplura fingularia exdiffert.9. ſect. 1. num.7. &exdictis de conformitate,&æqualitate (quæ funt quædamcollectiones) tum differt.2.fect. 1.1.1. cumdiffert.5.adobjectionemultimam:qua re ſpecies propria plurium fingulariumrerumeſt ipſamet ſpecies propriacollectionis conflatæexil lisrebus:ficutipicturaCæfaris &Cæfarpictusidem eſtdiverſisvocabulis ſignificatum. SECTIO 111. Demodo cognofcendi abstractive :feuper fpe ciesalienas. I. P Aucanimiscognofceremusinhacvitamor tales, ſi illa tantummodonobis cognitaCS ſent,quæ poffumus cognofcere intuitive,& perſpecies proprias:nilenim ampliuscogitarepof ſet intelle&uspræter colores, fonos, odores , & nonnullaaliarerummundanarum accidentia. Pro indè aliudverèmirabileartificium inditumeſtana turanoftrointelle&ui,quopoffitres etiamſenſibus inacceffascognofcere: appellatur hoc artificium moduscognofcendi abſtractive, ſeu perſpeciesa lienas (quodidemeſt) , coque modo cogitamus deDeo,deAngelis,deAnimanoſtra,desubitan tiis ipfis corporeis,quarum accidentiapoffunt qui dempercipiſenſibus,&funt ſenſibilia; ipfæ vero ſubſtantiæ nonpoffunt: eodem modocogitamus dererumclaſſibus , feu generibus ,& ſpeciebus, quas in arborem philofophicam diftinximusth.46. 1.1.Elem.:eodemdeniquemodoprimaprincipia, ſeu veritatesuniverſalesintelligimus, dequibus th. ultimâlib.4.elem. catalogumfecimus. II. Finge tibi aliquemhominem cæcumànati vitate,quicuriosèextepeteret,utexplicares illi, quidfitlux,velcolor,quem nunquamvidit: Plu rimùm profectò tibilaborandumeffet,utilleut cunquecaperetrefponfionem tuam: nec alia in duftriaid aſſequi poſſes,quamperſimilitudinem rerumillarum,quascæcus illeperalios ſenſusper cepit,putadulcedinem,fonum,odorem&c.alia enimrationenonpoffes illum deducere in aliqua lem lucis,&coloris notitiam: diceres illi: cogita lucemeſſequid fimile quoad oculum,ficuti fonus eſt,&muſicaquoadaures : notabis vero ſtatim quàmmalè, quàmtarde,quàm imperfecteper ſi militudinem ſonicæcus ille caperet quidfit lux : ſedquocunquetandemmodo ille cognofceret lu cem;diceretur illam cognofcereper ſpecies alie nas,&abſtractive: oculatusverò ,quilucemvidet, diciturcognofcere lucemper ſpeciesproprias ,& intuitive. III. Quidquidſenſibusexternis nunquamperce pimus &tamencognofcimus; idcognofcimus,& cogitamusferè,uti cæcus ille cogitaretdeluce. IV. Anima noſtra ſub nomine voluntatis,& intellectus habetvirtutemmirabilem movendi,& excitandiexthefauro memoriæ ſpeciesphantaſti cas ibidem repofitasjuxtadiffertationem9.fect.1. num.4. nondiffimili modo,quoanimaparemvir tutemhabetcumvultmovendimembracorporis, manus,&pedes&c.ita enimambulamus , &mo vemurpro libito agitantes manus,& brachia&c. Hanc vero virtutem excitandi ſpecies phantaſti cas promoduloſuoetiambruta participant. Sunt quidem hujusmodi ſpeciesex fua natura ſpecies propriæ certarumrerum, quasintuitivè tùm fen ſus externi ſenſerunt;tùmphantaſia intuitivèima ginata eſt : evaduntautem ſpecies alienæreſpectu aliarumrerummodoſequenti:Animanon folum, utdixivirtutem habet excitandi fingulas feorfum ſpeciesphantaſticasrepofitasinmemoria, nempè unamſpeciem poſt aliam; verum etiamexcitare poteſttumplures fpeciesphantaſticas fimul, tùm particulas quasdam unius ſpeciei phantaſticæ a liaparticulânonexcitata: quemadmoduminani marefidet facultastum movendifimulcaput,ma nus , &pedes; tummovendi unum, autalterum digituın reliquâ partemanus immota. Præterea virtutem habet ipfa animacombinandi , & con jungendi plures hujusmodiſpecies,tùm integras, tumdimidiatas,utperindeſeſerepræfentent&ob jiciant phantafiæ tanquam eſſentuna ſola,&inte gras ſpecies: cum vero ita objiciuntur , dicun tur,species aliena , ſeu phantasma (quod idem eſt, ) quodque enafcitur per illam ſpeciemjuxtà dictatheſi5. lib. 1.elem.&diſſert 9. ſect. 1. num. 1. & 2.dicitur imaginatio perſpecies alienas. Ta les ſuntimaginationes , quas vulgas appellat Ca fielliinaria, nempeimaginationesde rebus,quas nunquam vidimus , aut aliterſenſimus, enatas ex combinatione ſpecierum pertinentium ad res, quas ſeparatas vidimus ,aut aliter fenfimus : ut cumimaginamurcentauros,cerberos,hominesvo lantes, montesaureos,fluvios argenteos&c. Por ro hæc virtus animæ noftræ noneft inutilis , aut nugax, licètaliquando hominesper illamnugen tur; ſedinſtituta eſtad cognofcendas res inſenfi biles , aut nunquam ſenſibus perceptas ? ita cœ cus anativitate lucem imaginaturperſpecies alie nas,hoceftexcombinaris &dimidiatisquibusdam ſpeciebus foni,odoris&c. hocpacto imaginamur Deum,Angelos,Animamnoſtram&c. V. Poftimaginationes hujusmodiexcitantur in intellectu ſpecies intellectuales , (de quibus tum theſi 5.lib i.elem.tumdiſſert.9.ſect. 1. num.2. di ximus)combinatæ, &dimidiatæ eodempacto ac erant ſpeciesphantaſticæ illis refpondentes , &ap pellantur ſpecies alienæ intellectuales : cogitatio vero,feu cognitio,quæ conſequenterproducitur ab intellectu ,dicitur cognitioper ſpecies alienas, ſeu abſtractiva : ita cœæcusnatus lucem cognofcit: itacognofcimusDeum. VI. Sicuti in tabula poſſunt ita à pictore di ſtribui , & combinari particulæ variorumcolo rum, utfiat exillis pictura, quæ repræſentet v. g. leonem,&fitimago adeòproprialeonis , utnul lius alterius rei fit, aut effe poffit imago : quam quam hæcimago, ſeupictura , quoad alia præter extimam fimilitudinem multo magis fit diverſa à vero leone, quàmverus leo abhominevero: ita poffuntab anima noſtra excitari ,&combinaritot &tales talesqueparticulæſpecierumphantaſticarum,utex Demodocognofcendi humano, &c. vicaria rei infenfibilis, adhoc nempe munus, ut illis fiat imaginatio ſeu phantaſma , quod repræ 81 objiciantur intellectui loco ipfiusobjeti infenfibi 1 ſenter v.g. Angelum tantacum expreffione , ut nullius alterius rei fit , auteſſe poſlit imaginatio: licethujusmodiimaginatioquoadaliapræterphan tafticam repræfentationem magis fit diverſa ab Angelo vero,quamverusAngelus àverohomi ne:Videturenimmanifeſtum ,quod animæquoad internam imaginationem non fit impoffibile id, quod eſtpoſſibile quoadexternam imaginem pi &ori. lis ,quodperſe,&uteſtin ſenonpoteſtobjici, &quaſi ſe fiftereintellectui carentiſpeciebus pro priis ejusdemobjecti. Hæcporrò defignatio,& ſubſtitutiofitfacillime,& expeditiffimèab anima: tumquiamovere, combinare, &excitarephan taſmataex num. 4. promptiffimèvalet: tum quia ex inclinatione,&inſtinctu innato, & quadam quafi curiofitate incitaturvehementer adcogitan dumde rebus numquam fenfibusexternisperce VII. Quemadmodumnomina,& termini ſub ptis: quæquenonnifiperſpeciesalienasapprehen Aituuntur, & fupponuntur pro rebus ſignificatis, dere,&cogitarepoteft. cum loquimur extheſi 15. & 20. lib. 1. elem. ita phantaſmatailla excombinationeſpecierumena ta,& producta fubftituuntur, &fubrogantur pro rebus inſenſibilibus, velnunquam ſenſibusperce ptis , quando de illis rebuscogitamus: cum hoc difcrimine , quod nominafunt figna ex th. 7. & ſequentibus lib. 1. elem. illa verò phantaſmata propriènonfuntfigna, ſed ſymbola quædam fup poſitive ſtantia, ſeu ſuppoſitaprorebus inſenſibi libus,feu nunquam perceptis ſenſu. Difcrimen auteminter fignum, & fymbolum hoceft, quod fignumexcitat (ut patetexcitata th.7. ) cogni tionemdereab ipfo figno realiterdiftincta,nempe dere fignificata: ſymbolumverophantaſticum, ſeumentale(namdeiſtoloquor,nondeſymbolis externis , ut hieroglyphicis Ægyptiorum&c.) nonexcitatcognitionemreiàſediftinctæ,ſedloco ipfius rei, quæabhomineinhacvitacognofciali ternonpoteft, cognofcitur,&apprehenditur i pſum ſymbolum quatenus fuppofitum , & fubfti IX. Porrò adhancdeſignationem , & fubſtitu tionemmovetur,&determinatur anima à conno tatis, obliquis,effectibus , circumftantiis, quasper cipitper corporisſenſus,&pertinentadobjectum illud inſenſibile ,vel numquam ſenſibus perce ptum: feddehisconnotatisplura inſequentibus: interim fit. 1 CONCLVSIO. Intellectushumanus instatu præfenti, quidi citurstatusimmerfionisinmateria;ut cognofcat abstractive,&perſpecies alienas,excitatſpecies proprias cateroquin objectorum , quæ intuitive cognovit; easque combinat, &fubrogatprospe ciebuspropriis obječti abſtractive cognofcendi , quibus tunccaret intellectus: atque inphantaf matibus,utfuppofitis proobjectis infenfibilibusipfa 5 infenfibiliaintelligirjaxta modum loquendiAri ftotelicum. X. Probaturconclufio autoritate,ratione&ex tutum cognofcitive pro ipſa rerealiterdiſtincta à ſymbolo. Cæterum ficuti vocabula , & nomina collocutivefuppofitapro rebusſignificatispronun tiantur loco ipfarum rerum, quæ in ſe ipfis pro nuntiari , hoceſt articulatè ex ore proferrinon poffunt: v.g.hocnomen Pater, fupponitur pro hominequiverèeſtPater,& fupponiturcollocu tivè, ſeu pronunciative : fatis enim vides , quod ipſumhominem,uteſtinſe,pronunciarenonpos fes,hoc eſt exore articulate proferre unumve rum,&realemhominem: ideodiciturnomenPa ter collocutivè ſupponi pro hominequi eſt Pa ter : itafymbolum imaginarium juvenis alati in mentetuaſupponiturcognoſcitivepro ipſoverò, &realiAngelo : quia illud ſymbolum cognofcis quatenusſubſtitutum loco veri Angeli,quem, ut eftinſe, (cumilliuspropriasſpeciesinmentenon habeas)cognofcerenonpotes. Aliaplurimaex empla adhocipſumexplicanduminpromptu ef ſent: fedinpræſenti abillis abſtineo vocabulorum ſubſtitutione vocali ad exponendam mentalem : VIII. Advertes tamen ad omnes hujusmodi phantaſmatum ſubſtitutionemcontentus. fubſtitutiones &fuppofitionesuniusrei adobeun dummunus proalterarequiri arbitrariamnonnul lamdeſignationem , aut expreſſam, aut tacitam, authominis, autalterius fublimioris libertatis : ut quantum advoces notavi th. 10.lib. 1. elem. at queadeo ad ſubſtituendum quoque ſpecies alie nas, feuphantaſmatacognofcitivepro reinfenfi bili cogitanda, requiritur quædam ipfius animæ internadefignatio,&deftinatio perquam ſymbo lailla , ſeu phantaſmata evadant quodammodo ..... perientia. Quoadprimum: apertaAriftotelis au toritas eſt inpromptu:primo libr. 3. de anima àtextu30.modumillumcognoſcendiabſtractive, &declaret,&probat, actandem hisverbis con cludit: infenfibilia in ſpeciebus (feuformis) fen fibilibus intelligibiliafunthumanointellectui.Se cundolib.demem.&remini, cap.1.&2. ubiha bet, quod ficuti Mathematici defcribuntdetermi natam figuram trianguli fingularis , quam ſubſti tuunt pro triangulo utfic&univerſali: ad nihil utentes eodeterminato triangulo: hoc estnonil ludpropterilludconfiderantes, fedutſuppoſitum, &ſubſtitutumprotriangulo utfic: ita intellectus licet nonconfideret corpus,feu quantum,ponit ta men anteoculosquantum,feucorpus, confiderat autemnonutestquantum,feduteſtſubſtitutum proobjecto incorporeo,quodperſpeciesalienas, &abſtractivecogitatintellectus. Tertiò eodemlo coait: animainphantasmateCoriscum ſpectat, licet Corifcumoculis nonvideat: videlicet ſubſti tuit phantaſmapro ipſo Coriſco,ſeuhomine quo piam,utdeeocogitare abſtractivepoffit. Quartò libro 3.citatodeanimatex.39. nulla resnobisap paret (feuimmediatècognofcitur)preterfenfibi tesmagnitudines: itaque abstracta &infenfibi lia in formis .&phantasmatibus intelliguntur: exquibus&pluribusaliis,tumlib.2.phyfic.textu. 10.12.tum lib. 5. meta.cap. 4. ſenſus Ariftotelis apertèpatet. XI. Sedquodmultòpluris faciendum eſt mo dus cognofcendi per ſpecies alienas ſuperius ex poſitus Canonica,&Apoftolica autoritate ful turD. Pauli Epift. I. adCorinthios cap.3. vide L mus- R.P. ProlomæiPhilofophia, 82 mus nunc perfpeculum inanigmate: quemtex Differtatio DuodecimaLogico- phyſica tumDivusAuguftinus lib, 15. de Trinitate cap. 9. &inPfalm.48. Divus Anfelmus,& DivusTho mas adeumlocum,&aliicommuniterinterpretes ficexponunt, utperilludin anigmatedefignetur to magis , quam abfentia ſpeculatur intellectus juxtaAriftotelem. XV. D.Thomasfrequenter,&apertèhoc ipfum atteſtatur, præterejus interpretationem fuperius indicatam, 1.par. quæ.48.art.7.incorporehabet: cognofcereinobfcurofymbolo,parabola foualle goria:ut videre eft apud Patrem luftinianum in Hocquilibetinse ipsoexperiripoteft, quodquando conatur aliquidintelligere (cujusnempeſpecies candemepiftolam: necaliterprofectointelligi re proprias non habet)format fibi aliqua phan &èpoteft,cumenigmanonmanifeltet,fedoccul tet potius,&fymboli rationemhabeat,non verò figni manifeſtativi: atqueita occurriturquibusdam cvaſionibusadverfarioruminferius afferendis. : XII. Addo interim Sanctorum Patrum inhanc ipſam rem unanimes ſententias. D. Auguftinus plurima paffim,potiffimumcit.lib.15.de Irinita tepertotum:prætereadeverareligione cap. 34. tafmatapermodumexemplorum, inquibus quasi inspiciat,quodintelligerestudet, &inde estetiam quodquando aliquemvolumusfacere intelligere proponimus eiexempla,exquibusfibiphantasma taformare poffitad intelligendum. Vtque ca villationesomnescontrafentientiumprævertantur, idem 8.Doctor lectionefecunda inlib. dememo Romauna est, quamcirca Tyberım nescio quis, Romulus dicitur condiaiſſe: nonilla autem est , ria,& reminiscentiaait: Non ergo propterhocfod. lum indiget intellectus bumanus phantafinate, utacquirat intelligibilesspecies,feaetiamut eas quamcogitansfingo:nonenimibifummodò:nimi: rum in fymbolo , & phantaſmate ſubſtitutopro Romaveraillam ſe fingendodicitcogitare: quod exſequentibus ejusverbisampliuspatet: ego cer tèunusfum,&hoclocoeſſeſentiocorpusmeum,& tamenfigmentocogitationispergoquo libet, lo quorcumquolibet : adnota illud,quod dicitfig mentum cogitationis : idipfum eſt, quodPhan tafmatis nomine defignatAriftoteles. Secundo lib. inphantafmatibus quodammodoinfpic.at: hujus ratioest,quia operatioproportionaturvirtuti, effentia:intellectivumautemhominis estinfenfi tivo: ideopropriaoperatioejus eftintelligerein ligibilia inphantasmatibus ; quæ profecto alitera nifi fumma detorfione intelligi nequeunt , quam adftruendo modum cognofcendi per ſpecies alic nos,quem in præſentiaproponimus. ה XVI. Probat.2. conclufioratione: evidens eft, dequant. animæcap.24.Animapercorpuscorpora, intellectum humanum cognofcere abſtractive,& videt ficuti cælum&terram,&quaineisconfpi cuafuntoculisnoftris; spiritus autempercorporis fimilitudinesintuetur:videlicetperipfiffimacor poreaphantaſmata. XIII. Dionyfius Areopagita cap. 1. de cœlefti Hierar, impoffibileestdivinitatis radiumnos in telligerenifiobvelatum perſymbolica velamina: quibus verbis enigma, &fymbolum defignatur: inquodivina intelligerepoteſt intellectus huma nusinvitamortali: idemque intelligendum decæ teris objectis incorporeis & àmateria & mole fecretis. PergitDionyfius : impoffibile est animo noſtroadimmaterialiumafcenderecontemplatio nem,nifi materiali manuductioneutatur&vifi bilesfenfibileſque ſpecies arbitretur ( nota hoc verbum eſtgræca interpretatione) imaginationes effe invifibilispulcritudinis &materialia lumina effe imaginemfulgoris immaterialis : ex quibus collige, idipfumquodperverbumfubftituere, & Subrogarecorporeumphantasmaproreincorporca cogitanda,ànobisfignificatur ; aDionyfioexpri mi perverbum arbitretur, quod appofitiſfunum eſt,utmoxaudies.... XIV. Clemens Alexandrinus lib. 8. ſtroma tum: inanimaeffe ait : cogitata ( ſeuobjectaut cognitajuxtagræcumphrafin)quares ipfas refe rant, &exprimant ; additquequodexrebus ex ternisfubjectis (hoc eftcognofcibilibus) forma, typus ingeneratur omnium animis. Itaque co gitataforma, typimentalesfuntnobisdictaphan tamata. AnfelmusMonolog.cap.31.Cumcogito hominem abfentemfirmatur acies cogitationis mea in talemimaginemejus,qualemperufum oculoruminmentem attraxi. Illudigitur inquod firmaturacies cogitationis cumabſentemremcogi perſpeciesalienas inhacvita: ſedmodus iſteco gnofcendi aliter explicari non poteit , quam ut explicamusinconclufione: falteinnifi adinexpe Gataparadoxadelabamur: ergo &c.Probaturmi nor: dicinonpoteft recte,quod dumintellectus cognofcit abſtractive ; duplex intercedat , aut e tiammultiplex demultiplici objecto apprehenfio, &cogitatio: hoceftcognofcatur,&apprehenda turquidemphantaſina,& fymbolum, ut diximus, ſed eacognitioexcitet aliam cognitionem , quæ cognofcat objectum infenfibile ut estinfe: quæ quefitabſtractiva quidem, fedpropria, & iname diata cjusdem objeti ut eſt in ſe repræfentatio &imagointellectualis : hoc,inquam , rectè non dicitur: peto enim : velpermodum fignicogni tioex.gr. juvenis alati deducit intellectum adco gnitionem immediatam Angeliut eſt in ſe, vel per modum antecedentis illativi : neutrum read dices:ergo: prob.min. Nonper modum antece dentis illativideducituna cognitio adaliam; quia fermohiceſtdemeraapprehenfioneobjectiinſen fibilis: certum autemeft,ac apprehētione adappre henfionemdiſcurſummentalemnonfieriexlib. 3. &4. elem. (&liusindecurfu logico-phyſica patebit:)&profecto paradoxuminfigneeſt, quod in omniapprehenfione de objecto infenfibili,vel ſenſibili quidem , fednunquam ſenſibus percepto femper difcurrat intellectus humanus : quodque nonpoffitcogitareDeum,Angelum,an mam,lub ſtantias,&omnia ferequæ cogitat,nifi perſyllo giſmosmentales,aut per ſolamtertiam operatio nemfuam. Rurfusnonpermodumfigniapprehen fiojuvenis alati excitat in intellectu aliam appre henfionem immediatam de Angelo ut est inse: interrogo enim,per quas ſpeciesproducatur iſta tamusjuxta Anfelmum profecto ipſa cogitatio noneft : eſt tameninternum& inanima,atque adeophantaſmailludeft,in quo immaterialiamul fecundaapprehenfio? numperalienasaccidentium ſenſibilium? uti producta eſt apprehenfio prima phantaſtica : anperproprias ipfius Angeli? hoc 1 . fecun Demodocognofcendi humano, Sc. fecundumdicinullarationepoteſt: quiaproprias tantùm apprehendis:ſedſiphantaſmaſymbolicum 83 ſpecies Angeli ut eſt in ſe intellectus humanus naturaliterhaberenonpoteftne quidem obfcuras, confufas,&veluti àlongeAngelumrepræfentan tes: habettantum emendicatas àſenſibus , videli cetænigmaticas, &phantafticas ex combinatione ſpecierum , quæ propriæfunt accidentiumſenſibi lium: fedneque dici poteſtperhas ipſas ſpecies verealienas produci apprehenfionemimmediatam Angeli ,uteſtinſeobfcuramlicet:perillas enim alienas ſpecies produci non poteft apprehenfio niſi ſymbolica , & phantaſtica Angeli , quam jam fupponimus exiſtere in intellectu ; ( unde civitatis eflet propriè fignum , &deducerettein cognitionemveræ Conſtantinopolis , cum de iſta cogitas deberes duas civitates apprehendere mente:g.falfum eft,quodſymbolahujusmodi ſe habeant permodum figni , &excitent cognitio nemdere ſignificata,qualis ipſaeſt in ſe. Neque dicas ſymbolum illud phantaſticum eſſe ſignum formale, ( fignumformaledicitur,quodnonexci tatcognitionem ſui, ſedtantummodoreifignifica tæ : ſecus ſignum inſtrumentale , quod tum ſui cognitionem excitat , tùm rei ſignificatæ , ut fu . mus&c.) adeoqueipſumnoncognofci,fedfo otiosè, & fine neceffitate multiplicaretur, fe cunda iſta,): etenim quemadınodum homini cæ co ànativitate nunquam per ſpecies ſonorum, faporum , & odorum repræfentari poteſt lux ipſa ut eſt in ſe, aut ex illis enaſci apprehenfio poteſt immediata lucis,&coloris: idquetamcer tumeffe videtur , quam quodoculus non poffit audire , aut auris videre,velolfacere : fimiliter, immo àfortiorinegandumeſt,ſpeciesillas eafdem, nempe proprias ,& intuitivas accidentiumſenſibi lium, repræfentare poſſe immediate Angelum ut eſtinſe, licetobfcura repræfentatione : auteas lumexcitare cognitionem verę Conſtantinopolis, Hocenim falfiffimum , &contra experientiam: nam cumquis poftquam fæpiùs deConſtantino poli perſpecies alienas cogitavit , pergit in eam civitatem;deprehendit, ſeprius imaginatumfuif ſe eam civitatem cumdiverſiſſimis circumitantiis, &modoomnino diverſo , ac re ipfa illa civitas fit in ſe: nempequiaprius perſpecies alienas co gnofcebatur duntaxat ſymbolum illud phantaſti cumfuppofitum,&fubftitutumjuxtadicta. Neque ferioreponipoſſet, cognitioneadeo confufaco gnofci Conftantinopolim , ut estinJe,utab intel folas ipfaspoſſe concurrere cumintellectuhuma-, noadapprehenfionem confufam,fedimmediatam &(utloquuntur)attingentem immediate,&ter minatamimmediatèadAngelum,uteit inſe. XVII. Nequemihireponashæcvocabula: in tellectum deturarephantasmata, aut illaspiri lectunon advertaturhujusmodi cognitio diftincta àcognitio ne phantaſmatis. Qui enimadiftas oc cultas cognitiones,comminiſcendasdeveniret, fa-.. tis patet contraomnem experientiam,& fine fun damento idoneoconclufionem ſtatutameumim 4 pugnaturum. tualizare: his enimfubeffe nonpoteitalius ullus , quæ XIX. Antequam objectiones diluam probabilis fenfuspræter antiquiflimum &Arutote 1 licum expofitumn. 10.&a SanctoThomadifer tiffimèdeclaratumn. 15. videlicet quodintellectus humanus huncmirabilemufumpercipit ſpecierum ſenfibilium, & plantaſmatum : ut ænigunatice,& ſymbolicèper illas ſpecies,& in illisphantafmatis cognofcat objecta ſpiritualia. Quidquidaliudde ſignent verba illa depurare,ſpiritualizare para doxumeft&abfonum:perindeacfidiceres,cogni tionem coloris v. g.(quæappellari ſoletſpeciesex preſſa coloris ) evadereper intrinfecam fibique identificatam vim repræfentativain , cognitionem Angeli repræſentantem Angelum,& illum inten tionaliter attingentem immediatè quidem, licet obfcurè. Nonenimmajorhicrepugnantia,quàm in caſunoſtro,ubidicatur,ſpeciemimpreffam co loris evadere perintrinfecam, fibique identifica tam vimrepræſentativam,evadere, inquam , fpe ciem propriam, licet confufam objecti ſpiritualis, adeum cognofcendumimmediatè,&uteſt in ſe, licet obfcurè. XVIII. Prob.denique 3. conclufio experien tia noftrumomnium,qui nunquam vidimus Con ſtantinopolim : perinde enim eam cogitamus per ſpecies alienas & abſtractive , ac objecta ipfa in fenfibilia : videlicet imaginamur civitatem quan damſymbolicam,&phantaſticam , reſpectuhabi toadconnotata,& motiva, feuad relationes, & enarrationes, quas audivimus , vellegimus de ipſa Conſtantinopoli : & fupponimus, & fubſtituimus. cognofcitive fymbolum illud pro vera Conſtanti nopoli, cujus ſpecies propriasde facto nonhabe mus. Quæro ex te,quot civitatesapprehendis, cum deConſtantinopoli cogitas ? profectò unam fieripoffuntcontrahactenusexpofitum,&proba tummodumapprehendendi,& perprimamintel lectus operatione cogitandiabſtractive,&per ſpe ciesalienas objecta infenfibilia,autnunquamfenfi bus percepta;explicanda ſunt,quæpertinentad ſe cundam,&tertiamintellectus operationemfucce dentes fimilibus apprehenfionibus abſtractivis. XX. Quantum itaque ad ſecundam , & ter tiamoperationem noftri intellectus, fiillas appre-> henfio præcedat perſpecies alienas , eodein modo philoſophandum eft, acdevocabulis collocutivè ſuppoſitis: exn.7. ficutienim itafupponuntur iſta prorebus fignificatis ,utquidquid affirmatur, vel negatur, feudifcurritur; affirmetur, negetur,& difcurratur directè &propriede rebus , feu obje Aisfignificatis,&nullo mododevocabulis, faltem ſpecificativè ſumptis : itaetiam licet phantaſtica ſymbola fupponantur pro rebus apprehendendis nunquam ſenſu perceptis : quidquid tamen affir matur,negatur&c. affirmatur&c.directe,& pro priè derebusillis,& nullo pacto de ſymbolsfal temſpecificativè ſumptis: quodlicetvideatur mi rabile,ceffat tamen ſtuporab experientia notiffi ma, quæ deprehenditurinomnibusaliis fignis,& ſymbolis,quibushomines externèutuntur. XXI. Iſtitermini,Petrus,homo fupponuntur exth. 20. 1. 1.elem. primusprohomine fingulari, qui eſtPetrus,ſecundusprohomine in communi: ſiexillis terminispropofitiones conficias,&dicas: Petrus efthomo, quid affirmas ? tria fingi poffunt àte inillo caſuaffirmari: primum,quod hæc vox Petrus fit eadem, ac iſta voxHomo: ſecundum, quod res , cujus loco fupponitur illa vox Pe trusfit eadem ac res cujus loco fupponitur iſta L2 VOX 84 vox homo : tertium,quod tum iſta voxPetrus, Differtatio DuodecimaLogico-phyfica quamapprehenfioni : utalioinlocojuxtaſenſum tumres, cujuslocovoxilla ſupponitur, fiteadem, tùmcumvocehomo, tùm cum re, cujuslocoſup ponituriſta voxhomo:fedàteaffirmarinonpoteſt primum,neque tertium: alioquin affirmatio effet falſa: g. affirmaturſecundumquodeftid,quodcon tendimus in cafunoftro. Namfalfumeft,quodiſta vox Petrus ſpecificative , & fecundum ſonum ſuumfit eadem, aciſta vox homoitemspecificati vè&fecundùm ſonumfuumfiaccipiatur. Rurfus falfum eſt id, quodperpropofitionem copulati vamexplicareturmodoſequenti:Et hacvoxPe trusſpecificativeeft eadem,ac iſta voxhomoffe cificative, fignificatumperillamvocemeſtidem, acfignificatumperiftam.nampropoſitiocopulati vaconſtans exunafimplici propofitione vera,& aliafalsâ eſt ſimpliciter,& abfolutè falſaex th. 2. num. 1.1.2.elem.Regredior adremnoftram: cum apprehendis per ſpecies alienas, hoc eſt cogitas hæcduo,Spiritus,Angelus,duoapprehendisphan taſmataut fuppofita, primum pro Spiritu , feu re ſpirituali , quæ fe habetutgenus adAngelum, &animamrationalem. Secundumutfuppofi tumproAngelo: cum verò affirmasinterneintuo intellectu , & mentaliter dicis Angelus est Spiri tus;nonaffirmas unumphantaſma effe aliud(fpe cificativè fi loquamur ) nec fimul affirmas , tum unumphantaſmaeſſealiud , tumreminfenfibilem, cujus loco fupponitur primum phantaſma , eſſe aliam, cujus loco ſupponitur ſecundumphantaf ma; atſolum affirmas hanc remfpiritualem , nem peAngelumeſſeiſtamremitem ſpiritualem ,nem peSpiritum eopacto, quo homo eſtanimal. XXII. Adjungo alia exempla , quæ manife ſtam inductionem ad rem noftram conficiunt : cumlupini ſupponuntur pro nummis in ludendo, (ut th. 15. 1. 1. elem.dicebam) in ludi progreſſu nonvincuntur,autperdunturlupini foli,vel fimul cumnummis, namdefacto victor in ludo relin quitſupermenſamlupinos,&nummosreponitſo los inmarſupio, quiadirectè,&proprièſoli num mi vincuntur. Cum imagoAlexandriMagnie.g. videtur: & de ea loquimurſuppoſitive,nontan tùm fignificativè , & dicimus indigitando illam imaginemhicfuitmaximusregum; nonidaffir mamusdeimagineſola, nec de imagine fimul,& devero Alexandro, nameffet ludicraaffirmatio, ſedde ſoloAlexandro vero , cujus loco illaimago ſupponitur. Id ipſum comprobari poteſt quoad Proregem,Procuratorem, Tutorem quando ope rantur, velpatiuntur in quantumrigorosèſubſti tuti &fuppofiti funt loco Regis,Domini,Pupilli, Idem de imaginibus Sanctorum quando ad illas oramus,& illis nos cominendamus, ut ſuppoſitis, &fubftitutis loco Sanctorum , quos illæ imagines repræfentant. XXIII. Quæ dixi hactenus facilè capit qui rectèintelligit quid fit affirmatio,& negatio men talis: hoceft,quidfit ſecunda intellectus operatio, in quantum diftinguituràprima. Hæc enim pri maoperatio,ſeu apprehenfio eft imago,& repræ ſentatio mentalis objecti : fed affirmatio noneſt imago (&multòminùsnegatio)quidergoeſt?Eſt nutismentalisſuccedenspoft apprehenfiones, an nuensveritati ,& renuens falfitati relucenti in ap prehenfionibus , & eſt ſimilior amori, vel odio M Ariftotelis fufiusdeducă. Sicuti ergoamornoftræ voluntatis erga aliquod objectum non eft imago illius objecti (&multo minus odium eſtimago fui objecti) ſedeſtnutus ,vel motus, velquies ( pro ut eſt amordefiderii, vel gaudii) erga ipſumbo num,uteſtinſe;licètilludbonumrepræfentetur ipſivoluntati in previa cognitione , quæ ſemper neceſſaria eft ad amoremjuxta primumprinci pium,nilvolitum,quinpracognitum. Sic etiam affirmationoneft imagoſui objecti, ſedeſt nutus quidam mentalis: g. objectum verum, ut eſt inſe, licet illud objectum repræſentatum fit per appre henfiones, quæ funt imagines non quidem ipfius objecti, ut eſtin ſe,ſedphantaſmatis,ut ſubſtituti, &fuppofitipro objecto. XXIV. Quemadmodum itaque adhocut quis ſemoveatadeundumadRegem,noneftneceſse, utveniat ipſe Rex,& invitet, fed abunde eſt , ut veniatRegis nomine Legatus , & perfuadeat adire regem : ita quoque utintellectus mentaliter mo veaturadaffirmandum, vel negandum objectum, uteſtinſe,noneſtneceſſe,ut objectumipfum , ad hocutmoveat ad affirmationem, velnegationem ſui,apprehendatur,uteſt in ſe, ſedſufficit, ut ap prehendaturin ſubſtituto,&fuppofitophantafina te,hoc eftperſpecies alienas. Similiter,ut volun tasmoveatur ad amandum idem objectum ut eſt inſe fufficit, utàcognitione prævia cognofcatur idemobjectumperſpeciesalienas ,hoc eft in ſub ſtituto phantaſmate. XXV. Falfiffimum eſt hoc pronunciatum : Omneid,quodformaliter,&rationabiliter affir matur,velnegatur,debetformaliter &exprefsè apprehendi:itemfalſumeſtſequens effatum: Omne quodaffirmaturutestinfe, debetapprehendi ut eftinfe: name.g.cumnego,mecognofcerefecre taDei, vel veritates geometricas , formaliter, & rationabiliter nego idquodformaliter, & expref sè nonapprehendo,neccognofco,ſednefcio. Nec dicas me priùs quam negem, cognofcere quidem ſecretaDei,ſedinabſtracto,&confusè; nam egre giè æquivocaris : cumenimnego , me cognofcere fecretaDei, nonnego mecognofcereſecretaDei inabſtracto ,& confuse,ſednego mecognofcere clarè,&diſtincte: atquiſecretaDei clarè,&diftin &ènonapprehendo,autcognofco : g. quodfor maliter nego, id formaliter,& expreſsènon ap prehendo. Sufficitergo quod utcumq; apprehen damid,quoddiverſomodoà modo apprehenden diaffirmo,vel nego prudentiffimè licet, & ratio nabiliter. Sic pariter ſufficit adaffirmandum,quod Angelus.uteſtin ſe ſit Spiritus ut eſt in ſe, prævia apprehenfionecognofcereAngelum, &Spiritum, uteſtin ſubſtituto,&fuppofitophantaſmate , hoc eſt perſpecies alienas. XXVI. Quoddixideaffirmatione, vel nega tione fimiliter aio de volitione , & nolitione, feu amore,&odiovoluntatisnoſtræ : utvoluntasdefi deretſcireomnes veritatesclare,& expreſsè non eſt neceſse , ut intellectus prævia apprehenfione repræſentetvoluntati omnesveritatesclarè,&ex preſse: atſufficit, quod utcumque intellectus ap prehendatid,quodaliomodovoluntasdefiderat. SECTIO Demodocognofcendi humano, &c. ſtitutum,vel ut fuppofitum proAngelo , affirma ſedfiitaaffirmatur,non affirmatur directe,& pro 85 SECTIO IV. Difficultates,&oppofitionescontrapracedentem doctrinam enodantur. bituretiamphantaſma,utſuppoſitumproAngelo: •prièdeAngelo,uteſtinſe,contra num. 20. fect.3. Pponescontraid,quoddiximus ſect. antece Odenti num. . dentinum.6. eſt impoffibilis talis combina tio ſpecierum,ut reſultetphantaſma,quodni : hil aliudpoffit repræfentare e. g.quàmAngelum: nam,ficutieft impoffibilis pictura,quæ itaunumho minemrepræfentet,utaliumexinnumeris,quipof funtàDeocreari, nonpoffitrepræfentare : quis enimnegetpoffibileeſſe, utalius homo creeturà Deoomninofimilis, etiamquoadexternamappa rentiamPetro v.g.nunc exiftenti ? g. & . Refp. ne.ant. & paritatem etiamne: nam exactior eſt intellectus in naturali artificio combinandi phan tafmata,quam quilibetpictor in pingendo : cæte rùm, quia ſecluſo miraculo, ettimpoffibileduos homines inveniri omninofimiles vultu, colore, ergonulladiftinctio. Prob. ma. Quamvis pervos apprehendaturphantaſma ut fuppofitum proAn gelo,non tamenapprehenditurdirecte ,&pro prièipfeAngelusuteſtinſe,exſect.3. nu.3.&5. ergo,ſiaffirmaturphantafima, ſeu dephantaſmate utſuppoſitoproAngelo,nonaffirmaturdirecte, & propriè deAngelouteſtinſe. Refp. dift. ma. In quaeftduplexreduplicatio perparticulamut : Si apprehenditur phantaſma ut fuppofitum &c. ff primaparticulautdiverſo modoreduplicet,acfe cundaparticula ut, conc.ma.Sieodemmodoredu plicet,ne.ma. Exth.48.num.22.lib.1 &th. 1.n.14 lib. 2. elem. conftat ſi ponas diverfimodè unam partem inrecto,&aliam inobliquo: & prætereà ſi explices modo unam cauſam, ſeu rationem, &habitu corporis; ideocitatonum. 6. fatis fuit, exemplumpicturæproferre, cui addipoffetunum, &alterum exemplum ineandemrem,præfertim deſumptumàdeſcriptioneoratoria,& definitione logica: namitadefcribi , & definiri poteſt Ange lusv.g.utnullialteri rei convenire poſſit,vel illa defcriptio, vel iſtadefinitio : & tamenvocabula funtfignamerèmaterialiatoto cælo differentia ab ipſo Angelo, qualis eſtinſe: fimiliter in cafu no ftro decombinatione ſpecierum phantaſticarum ratio cineris :&præfertim memineris arbitrariæ il lius defignationis &connotatorum,&effectuum, dequibusfect.3.num. 8. &9.perhæcenimſpecies alienæ accommodantur,&evadunt, quantumfieri poteſt propriæ , ur fupponantur cogitative pro Angelo; ita ut connectantur etiam effentialiter cumipſoobjecto,feuAngelout eſt inſe;utfuſius ſectionibusſequentibus. modoaliam,quæattendenda deſignatur ex vi hu jusmodi reduplicationis; in re præſenti diverfos modoseſſereduplicandi: videlicetPhantasma,ut fuppofitumproAngeloapprehenditur,feuperpri mamintellectusoperationemcognoscitur:explica tur,apprehenditur ipfum phantalma, &fimulfub ftitutio illius , feu defignatio arbitraria ipfius ani mæ, & ratio cur apprehendatur tali pacto illud phantaſma, eſt ipſa ſubſtitutio arbitraria, quæ de terminavit(exſect.3.nu.8.) utilludſupponeretur locoAngeli.Affirmaturphantasma,feu dephan taſmate,ut deſubſtituto locoAngeli:hæc quidem propofitio ficexplicatur:affirmaturdirecte &pro priedeAngelo,&conditio, curillaaffirmatiodi rectè,&propriè fit deAngelo,eſt, quiaphantaf maeſt ſubſtitutum loco ipfius Angeli. Cæterùm adnotabis ſequentes terminos complexos idem fignificare: Phantasmacognitum,utsubstitutum Oppones 2. Si phantaſma eſt ſymbolum An- proAngelo: &Angelus cognitusperſpeciesalie geliv.g. eft quoquefignum ejusdem: ſedſieſt ſi gnum, excitatcognitionem diftinctam de Angelo fignificato ex th.7. lib. 1. elem.ergo&c. Prob.ma. Omniaſymbolaexterna,c.g.hieroglyphica, em blemata,infignia, ſuntetiamfigna propriè talia: er go etiam iftaphantaſinata, quæ funt ſymbolain terna. Refp.ne.ma.Adprob. conc. ant.ne.conf. Nonvaletparitas, vel inductio ab externis adin ternaſymbola,ſeuphantaſmata : utnonvaleretſi diceres: omnesignesſuntcalidi: g.omnesſpecies phantaſticæ ignisfunt calidæ:ratioverò diſparita tis,quiaſymbola externanonſupponunturcogno ſcitivè,fed ad alia muneraobeundaexſect.3.nu.21. phantaſmata verò fupponuntur cognofcitive ex dicta ſect. num. 7. Contrà1. Siapprehenditurphantaſma, &non Angelus ut eſt inſe , affirmatur etiam , &difcur ritur dephantaſmate ,&nondeAngelo uteſt in ſe, fedhoc eft abfurdum: ergo &c. Refp. 1.Ne. ſequelammai. ratio negandi patetex ſect.3. num. 20. &fequen. Refp. 2. claritatis gratia diftingu endoma. fi apprehenditur phantaſmaut ſuppoſi tum cogitativeproAngeloaffirmatur&c.ne.ma. Siapprehenditur phantaſma ſpecificativè,& non reduplicativè,ut fuppofitumproAngelo, affirma tur&c.conc. ma. &pariterdiſtincta min. ne.conf. Patetdiſtinctio exnu.7.&20.ſect. 3. Contrà2. Si apprehenditurphantaſma, ut fub nas,feuabſtractive,exſect. 3.num.5. Contrà3. magnocumfervore: ergo inappre henfione venit inrectophantaſma, & in obliquo Angelus : & in affirmationeè converſo in recto Angelus, &in obliquo phantaſma : ſedunum& idemdebeteſſe rectum apprehenfionis,& affirma tionis: alioquinnonde eo, quod apprehenditur, effetprædicatio : ergo &c. Refp.æquivocarisquam maxime: ne. igitur ſuppoſitum conſequentisſub ſumpti: fupponisapprehendiAngeluminobliquo falſumautemeſtautinobliquo,autinrecto illum ut eſtin ſe apprehendi: ſedphantaſma,&ſubſtitutio cumconnotato(fect.3.num.8)duntaxatapprehen ditur : &hoceft, cognofciAngelum per ſpecies alienas:occafionemverò æquivocandi ſumisexeo, quodexplicatio reflexailliusapprehenfionis com memoretAngelum uteſtin ſe : inde credis, illum ſaltemin obliquo repræſentari ab eaapprehenfio ne. Itaque Angelus uteſt inſenullopacto ap prehenditur: &tamenaffirmaturAngelus , uteſt inſe: quodex ſect.3.nu.20. 23.24. probatum eſt nihil abſurditatis dicere. Sicut enim, ut amem objectumv. g. Petrum ut eſt in fe,&de illo de lecter delectatione ad illum tendente uteſt in ſe, noneftneceffe,utmotivumamandi quodhabeo, fit,&cognofcatur à me,ut eſt inipſoPetro : nam quandoquepoteſt noneſſeinipſoPetro tale moti vum: Anempèexmotivovirtutis æſtimatæ in illo (qua 86 (qua tamen caret ) movear ad eum amandum: Differtatio Duodecima Logico-phyſica Contrà 6. ergo faltemid,quodcognofcitur per amoradeum,ut eſtin ſe,verètendit: licèt fit ex motivo,quodverè noneſtinPetro. Multo igitur magis apprehenſo objecto inphantafinate utfub eam apprehenfionem, diftinguitur realiterab An gelo : quiaphantaſmaillud,licetſubſtitutum , non eftrealiter Angelus. Refp. dift. antec. diftingui ſtitutopro eodem objectopoflun affirmare(quod tur realiter ab Angelo uteft in alio, nego antec. eft quoddam amarementale)deeodem,uteſtinſe, utpatetexfæpè repetitis: abAngelo ut eſt in ſe, aliquodprædicatum. Contra4. Si modo expoſito apprehenderetur co. ant. Noneftadremterminus illerealiter,cum agiturde ſtatuintentionali:intentionalitereſtidem Angelus e. g. per ſpecies alienas , Angelus co Angelus uteſt in ſe, & phantafina illud fubftitu gnofcereturabhomine merè denominativè,& ad tumpro illo cognofcitive: eſt, inquam , idem illa placitum:hoc eftpercognitionem,quænon magis identitate,quæ intervenit inter ſubſtitutum , &id, exſeeſſetdeterminata ad repræfentandumAnge pro quo illud ſubſtituitur in quocunque genere lum , quam remaliam: fedhoceftabſurdum,quia cognitio, quâ Angelumcognofco,efteffentialiter ſubſtitutionis : & in cafu noftro,quia ſubſtitutio eſtinlineaintentionali,identias illa fic exponitur: determinata adrepræfentandum fuum objectum, dum apprehenditurphantasma, utfubftitutum neque eft ficuti vocabula , fignum arbitrarium: proAngelo, perindeestacsiapprehendereturipse ergo&c. Prob. ma.ex nu. 8. ſect. 3. Nonmi Angelus,quantumadhoc,ut intellectushumanus nus ex arbitrio , & defignatione arbitraria ipfius poffit exercerefecundam,&tertiam ogerationem animæ phantaſma juvenis alati ſubſtituitur cogno fuamimmediatecircaipfumAngelumutestinse: ſcitivèpro vero Angelo , quam hæc ipſavoxAn hoceft affirmare,negare, difcurrereimmediate de gelus pro eodemcollocutive ſubſtituatur,&fup hocobjectoAngelus, utpateteſt ſect.3.à nu. 20. ponatur. Refp.negoma. Adprobationemaffero Hancporrò explicationem identitatis intentiona diſparitatem ex fect. 3. n. 9. & ex di&is ad obje lisinterphantaſma,&idpro quofupponituripsum &ionemprimam: nempèrationeconnotatorum,de phantaſmadiligenteradnotaad ufumplurimum. quibus loco citato , ita accommodatur, & appro priatur ſubſtitutio , & phantafina ut ſubſtitutum, utconnectantureffentialiter in linea phyfica cum objecto ut eſt in ſe : ut amplius in fequentibus dicaım. Contras. Saltemillaapprehenfionihilaliudco gnofcit, nifiphantaſfma ,& denominationem ex trinfecam procedentem ab arbitrio Animæ , per quamphantafinafupponitur locoAngeli: fedhoc eſt cognofcere mere denominativè, & reputative, &fictitie: ergo&c. Refp.ne.ma.cognofcitetiam in obliquo connotata quorum reſpecta fit ſubiti tutio phantafmatis : &indehocphantaſma itaap propriatur , & accommodatur Angelo , ut non poffit alteri rei convenirequantum ad hoc , ut in illo abſtractivè ,&perſpecies alienas cognofcatur. Hocautempacto cognofcere nondiciturcogno ſcere impropriè:ſed cognofcereperſpecies alienas proprièproprietate,inquam,pertinenteadmodum cognofcendi per ſpecies alienas : quemadmodum hocnomenPetrus eſt nomen propriumhominis, nonimproprium;&tameneftnomenadplacitum. Immohic modus cognofcendiperſpecies alienas, &abſtractivè tamproprius eft,utfuperet exaliquo capite proprietatis modum cognofcendi intuitive inhacvitamortali. Repeteexſect. 2. nu.8.& 11. me videntem ſolam figuram,&coloremPetri co gnofcereeundemPetrum intuitive,ſed intuitione denominativa: non enimtotumPetrum,ejusque ſubſtantiam intueor,autintuitivecognofco : adde etiam, quod per miraculum ſaltempoffumintuiti vè videre colorem, & figuram Petri , etiam ipſo Petrononmihipræſenteullotempore: exaliapar te per ea, quæ diximus ſect. 8. nu. 6. & ad oppofi tionem primam, illudphantaſma fuppofitumpro Angeloeſt itaaccommodatum, &appropria tum Angelo, ut neque per miraculum poffitalteri rei magis accommodate,&propriè convenire: unde fit , veriffimè , & propriiffimè inillo phantafinate Angelum cognofci,quantum faseſthomininatu raliterin hac vitamortali Angelos cognofcere, li cet abſtractive,&perſpecies alienascognofcantur. Oppones 3. Phantasma eſt idem , ac ſpecies phantaſtica (de qua differt. 9.fect.1. nu.2 )ſedſpe cies præfertim phantafticæ ab intellectu nonco gnofcuntur: ergo nequephantaſma: g. à fortiori, neque inillo infenfibilia objecta poffunt cognofci. Refp. terminus phantasma nomen Græcum eft, quodidem fignificat, ac apparens, feuſpectrum, à Philofophis ufurpatur tripliciter, tumpro ima ginatione , feu experientia phantafiæ ; tùm pro ſpeciebus phantafticis , quæ advenientes adphan taſiam afficiunt illa ita,ut producat illam experien tiam,quæ dicitur imaginatio; tum pro ipſo obje cto, à quo procefferuntillæ ſpecies,ſeu ad quod illæ tanquam propriæ pertinent: (vide th. 5. lib. 1. elem.& differt. 9. loco citato , & fect. 3. præfentis differt. num.4. ) Ariftoteles, & D. Thomas in li bris præfertim animafticis ufurpantnomen phan taſmapro ipſo opjecto: aliinonnulli,velpro ſpe. cie ,vel pro imaginatione id ipfumnomenacci piunt. Itaque diſt ma. phantaſima ſumptum pro objecto idem eſt acſpecies: ne. ma.fumptumpro ipſis ſpeciebus : conc. ma. & mi, & diftinguo conf. fimiliter ut ma. Species phantafiæ dicuntur ima ginari ab illa, ut quo : objectum verò dicitur ima ginari,ut quod: quod eſt idem, ac dicere: per me dium ſpecierum, feubeneficioillarumpervenien tium adphantafiam objectum percipitur ab eadem phantafia : fimilis phrafis ufurpaturetiam quoad ſpecies ſpirituales,&intellectum. Contra 1. Anima non ſubſtituit , ſeù ſupponit cognofcitive pro Angelo v. g. cognofcendo ip ſumphantaſma ,inquantum eft objectum aliquod extra animam, hoc eſt extrinfecum ipfi anunæ : quia non eſt explicabile, quo pacto hæc fuppofitio fiat: fednequefupponit,exconceſſis, ipſum phan taſma, inquantum eſt ſpecies aliqua phantaſtica repofitain memoria (dequadiffer. 10.fect. 1.n.4.) ergo nihil fupponit , aut ſubſtituit cognofcitive proAngelocontra ſect.3.nu.4. 5. Refp. dift. ma. Phantaſma, inquantum eſt objectum , non ſuppo nit,ut quod: ne. ma. ut quo: conc. ma.&dift. mi. phantaſma, inquantumeſtſpecies,nonfupponit, ut Demodocognofcendihumano, Oc. ut quod,conc. mi utquos ne. mi. &conf. Anima noftra fupponit, & fubftituit utrumque cognofci 人 87 quamfit illudidemſymbolumpliantaſticum : nam tiveproreinfenfibili: e. g. Angelo cognofcendo, fedfpeciem fupponit,& fubftituit,utquo :hoc eft permediumillarum,feubeneficioillarum,dumde terminatè excitat illas (juxta fech. 3.nu.4.) quo ties voluerit cogitare de Angelo v. g. fupponit ipfumobjectumproprium, & naturale ſpecierum adrepræfentandumipſumAngelum:quodproin dèdicitur, fupponi ,& fubflitui utquod,videlicet juvenisalatusinexemploallato. عام Contrà 2. Si hoc eft, etiam phantafiaipſa po terit imaginari ſpiritualia: e.g. Angelum per fpe cies alienas,& abſtractive : quia imaginatur phan taſima : hoceft objectumfuppofitum, utquodpro re ſpirituali:ficut intellectus cognofcens id ipſum dicitur apprehendere, & cognofcere fpiritualia perſpecies alienas:fedhoc eitabfurdum ,alioquin ctiam phantafia Deum cognofceret : ergo &c. Refp.ne. ma. Adprob.poft particulam quia diſt. imaginaturphantaſma,ut fuppofitum pro re ſpi rituali : hoc ett imaginatur, tumphantaſma, tum ipfam fuppofitionem neg.Imaginaturphantaſma ſpecificative fumptum conc.ma. &distincta paris termi, ne confeq. Sicuti lingua , & os noftrum profertquidemvocabula; fed nonquatenus ſup pofita,pro rebus , aut quatenus fignificantia res ipfas exarbitrio : quia nonprofertipſamſuppo fitionem,feuplacitum arbitrariumhominum infti tuentium linguas (extheſi8.lib.1.elem.&fect.3. nu.8. ) ita phantafia in cafunoftro. Etratioeft, quia facultates corporeæ perceptivæ , dequibus differt.9. fect. 1.nu.1.fcilicet fenfus externi,vel interninonpercipiunt concreta extrinfeca, five illafintentiarationis,fiveentiamoralia: e.g.hæc concretapariescognitus pariesamatus. Hocau tem, quod fignificatur per ſequentem terminum complexum ; phantaſmafuppofitumcognofcitive proAngelo,eftconcretumquoddam extrinfecum, ſeuens hocfoliAngelo repræfentando poteft convenire exfect. 3.nu. 6. illeautemconceptus omnibus re buspoteftconvenire: nam confuse faltem,& fe cundum aliquam confiderationemomnesresfunt aliquopacto fimiles illi ſymbolo, falteminratione entis Contra 1. cùm Angelum cognofco, quod fit res fimilis illi ſymbolo,poffumfimul multiplicem negationem cognofcere, perquamquafi corrigam illam imaginationemdeſymbolo: namfimul co gnofco,quodilla res fimilisnon fitDeus, non fit resmaterialis, non fitaccidens, nonfitanima ra tionalis &c.: fedita concipio,&cognofco imme diatèAngelum,uteſtin ſe,quiareverataliseft:g&c. Refp. correctionem iſtameffeerroremprimope jorem,namcunctæillæ negationesinmeafententia jamſetenentex parte ſymboli ,&indeprovenit, quodtalefit illudfymbolum,utnonpoffitalteri rei convenire,quâmAngelo,exſect.3.1.6.,&inrefp. adoppofitionemprimam:cunctavero illa,quæ per negationes fuperius expreſſa funt, ficuti poflunt defcribipervocabula,ut exlociscitatis,itapoffunt imaginari:unde illafuntcombinatioſpecierumplus quamfemelalienarum:namnegationesetiamipfæ perſpecies alienas cognofcuntur præfertimnega tiones materialitatis, quæ funt idemacresfpiri tualis ;identitasquoquerealis omniumillarumne gationum cum entereali perſpeciesalieniffimas &ænigmaticæ cognofcitur; itaque omiſſama. ne mi,adcujusprobationem poſtparticulam quia, diſ.reverataleeft, affirmativecon., apprehenfive ne, quæ diſtinctiopatet exſect.3.àn.20. Sicuti, quamvis videamimaginemAlexandrimagni ejus modi,utnonpoffitrepræſentareinrationepicturæ nifiAlexandrummagnum,noneoipfoillumvideo uteſt in ſe, aut illum intuitivè cognoſco exfect.3. n.22. Similitercæcus à nativitate , dumlucem co gitat, &quinunquam viditConftantinopolim, & morale.deilla cogitat,aliquodphantaſmafibirepræſen Oppones4. CumAngelum :v.g. cogito, ima ginorquidemfymbolum illudphantaſticum juve nisalati;verumtamennoninilloſymboloconfiftit, &fiutiturcogitatiomea: ſedulteriusprogreditur, &Angelumapprehendit fubhoc conceptu confu fo: res fimilis illi ſymbolophantaſtico : ergo&c. Prob.antec,namitafalvatur, quodAngelus inſe ipſo apprehendaturdirecte,&propriè, ficutidire tè,&proprièdeAngeloaffirmatur innoftrafen tentia. Refp.ne. antec. &ejusprobationem: eſt eniminexplicabile,quidfitAngeluminfeipfo di recte,& immediatècognofci,cum confuse co gnofcitur res fimilis illi fymbolo phantaſtico , ex ſect.3.nu. 16. Nam vel illa fecunda apprehenfio confequens apprehenfionem ſymboli phantaſtici fit etiam ipfa per ſpecies alienas,&jamopporte bit,ut aliud fymbolum phantaſticumper hancfe cundam cognitionemcognofcatur , &non ipfe Angelusuteſt in ſe: vel fit perſpecies proprias ipfiusAngeli,&hoc dicinonpoteſt : quia omnia quænaturalitercognofcit intellectus humanus in hacvita,beneficio ſpecierumſenſibilium idcogno ſcit: ſpecies autemſenſibileseſſenonpoffuntpro priæ ſpeciesAngeli. Addo rurfust,quodille tuus confufus conceptus: Resfimilis illifymbolophan raftico , effet quid multo minus fimile ipfiAngelo, tant, quodalterireirepræfentandæinratione ſub ſtituti cogitativèconvenirenonpoteft. Pariter de ſcriptioRhetorica , autdefinitio Logica vocalişde Angelo,quæ omniapatent éxſect:3.n. 2:21. &ini tio præſentis ſectionis: Contra2. faltèmcùm apprehendo illudfymbo lum , apprehendo quid fimile licèt confusè ipfi Angelo: g. fimulapprehendo ipſumAngelum, ut eſtinſeſubiſto conceptu, quidfimile illifymbolo : prob.conf.exdiffert. 10. ſect.3.1.5.Relativafunt fimulcognitione, ſed ſimile eſtrelativum alteri fi mili: g. cùm cognoſco ſymbolum fimileAngelo, cognofco fimulAngelum fimile ſymbolo. Refp. dif.ant.apprehendo ſymbolum,quod eft fimile,&c. quatenus fimile reduplicative reduplicando fupra fimilitudinem cognitam, ne: ant.: ſpecificative,& realitercon. ant. Ex reſponſione ad inſtantiamfe cundamoppofitionis3. patetiſtadiſtinctio. Illud primumprincipiumRelativafuntfimul&c.valet, cùmrelativumunum formaliter , &reduplicative, &uttale cognofcitur: tuncenim etiamaliudcor relativum cognofcitur : non verò cùm tantum modo ſpecificative , ſeu realiter , ſeu confuse co gnofcitur(quiterminipatebuntexdiſſer.14.ſet.r &fect.3. ad objectionem ultimam) : itaque illud ſymbolum cognofcitur quidem reduplicativè, ut fup 88 fuppofitum pro Angelo juxtàdicta ad oppofitio Differtatio DuodecimaLogico-phyſica SECTIO V. nemfecundam: nonveròcognofciturreduplica- Facilis, necinjucunda refolutio controverfiapro vè,ut fimileAngelo. Cognofcitur ſymbolum , ut fimileſeuproportionatumconno tatis,& obliquis (juxtàſect.3.n. 9.)quæper ſen fus externosperceptaexcitant animamadeffor mandum ſymbolum, illudque fupponendum pro pofitaintitulodiffert.10.deobjectotermino rum communium. Ecole, quæ depræciſione objetiva diximus Rfect.1.n 3.,&præoculis habe ſtatutamdo Angelo , e.g.quidquid auditur ,legitur , videtur pertinens adAngelos eft connotatum in ordine ctrinam fect.3. & 4. quoadmodum cogno ſcendi abſtractive: tandemadverte, quidquidper adquodexcitaturcognitio abſtractivadeAngelo: terminos communes ſeumentales ſeuvocales re quodconnotatum, feu connotataappellarifolent præſentatur, aut fignificatur, id ipſum abſtractive, etiamMotiva,ſeuDeterminativa, quæmovent, &determinant animamadcogitandumdeAngelo: &per ſpecies alienas cognoſci abhomineinhac vitamortali. adiſtaigitur correlationem (proportionis , vel fi militudinis ) exprimit ſymbolum ſuppoſitumpro Angelo:& talis correlatioexpreſse cognofcitur : Conclufio Prima. : Intellectus hominis in hacvitadum cognofcitper dumſymbolum uttalecognofcitur. Ita diligen terattende: valent enim ad omnem difficultatem tollendaminhacmateria. Contra3. faltèmAngelumineocafu immediatè apprehendo:g. Angelumapprehendo,uteſtinſe fpeciesalienasprafcinderepoteft objective, hoc est potestcognoscere unamformalitatemiden tificatamrealitercumalia,quinaliamprorsùs cognofcat. (he.ante.)prob. ant. Deus immediate cognofci P Rob. 1. unica, &validaratiocontrapræcifio nemobjectivameſt;quiaadmiſsaillâpræcifio turabhominenaturaliter inhacvita : g. &Ange lus: prob.ant. Deusimmediatèabhomineamatur inhacvita: g. etiam immediatècognofcitur : nam eſt primumprincipium: nihilvolitum, quinpra cognitum. Refp.adultimamprobat.conc.ante &ne.conf. noneft necefsèimmediatè cognofceread imme diatèamandum: ficuti neque ad immediatè affir mandum: exfect.3.n. 20.,&exdictisadoppofi tionem ſecundamcon.3. Contrault. exſect. 2. cùm cognoſcitur intuiti vèPetrus per ejus colores , & figuram cognitam intuitive ,mediatè cognofciturintuitive ſubſtan tiaPetri: g. quoquein cafunoſtro. Refp. ne. ante. falfiffimum : nunquid intuitive ſubſtantia , & quidditas hominis cognofcipoteſt abhumanointellectupro ſtatu immerſionisinma teria, qualis àveteribus dicitur vitamortalis ? ne quemediatè, neque immediatèvidens oculo Pe trumintuitivècognoſcoejus ſubſtantiam : fedtan tùm ejus accidentia, rationequorum, ut ratione partium, denominativè (non veròmediate)in ne,verificarenturduoprædicatacontradicto riade uno,eodemque objectouteſtinſe: licètilla contradictoriaeſſent extrinfeca,&fecundo inten tionalia, exfeq.differt. 14. fect.3.initio: fednon verificarentur, fi præciſio objectiva fiatperſpecies alienas,&abſtractive modo explicatoſect.3.&4. g-cellat omnisratiocontrapræciſiones objectivas. Prob. mi. fi præcifio objectiva fiat per ſpecies alienas&c. deobjecto,ut eſt inſe, ſolumverifica turnoneffecognitum,nec mediatè, nec immedia tè,exfect.3.an.8.,&fect. 4. adoppofitionem . 8. nonverificatur niſiunum contradictorium de objecto, uteſtin ſo: quodexAriftotele omninò neceffariumeft;videlicetde qualibet repoſſe affir mari , &verificari alterutrum contradictorium, cujuscumque generisfintcontradictoria. Fortèdices :deobjecto, uteſtinphantaſmate, feu ut phantaſma pro illo ſupponitur,verifican turduotaliacontradictoria : atcontendo,&pro bohoceffe falfum: nam fineullâ contradictione 1 : : verificatur ex fect. 3.&4.objectum effecognitum, tueoripſumPetrum. Cæterùmexhoc ipfoexpli coclariffimè difcrimeninterapprehenfionem,& affirmationem : intueorPetrum apprehenſive,de illoaffirmo, est bonus vir, eſtingeniofus: affirma tio hæc immediatè,& unicèterminaturadipfam naturam,& fubftantiam Petri,nonadejus colo res,&figuram , quostamenfolosintuitive cogno fco , & apprehendo : fimiliter etiam cùm illum amo,prelucente illaapprehenfioneintuitivade fo liscoloribusfedutſubſtentatis ,& receptis in fub ſtantiaPetri, amorillead ſolam naturamPetri non adcolores immediatè terminatur : ita fine ulla ad rem facientediſparitate apprehendens phantaſma, ut ſubſtitutum pro Angelo, cùmaffirmatAngelus estfpiritus, vel Angelum amat:affirmatio,&amor immediatèmodo ſuotendendi refpicit,&termi natur adAngelum uteſtinſe,quem,uteſtinſe, apprehenfioillanoncognofcit. : ut eſt inphantaſmate,&noneffe cognitumme diate, velimmediate, ut eſt inſe : quiaut,ut fit contradictio , debet utrumque contradictorium verificari deeodem objeto omnino,proeodem ſtatuomninò, &iniisdemomninòcircumftantiis, utexth.2.1.2.elem.colligitur:g. fine ullacontradi ctioneverificatur, perſpeciesalienas effecognitam unam formalitatem, &noneffecognitam (fita menparticulanonſemperaccipiaturpræcifivè, ex differt.14.fect. 1.n.vlt. ) aliamformalitatem realiter identificatam cum illa uteſtinſe. Prob.hæcconf. Verum quidemeſt,quodunaformalitas , ut eſt in ſe,eſt identificatarealiter cum alia : at una forma litas,ut eſt inphantaſmate , ſeu phantaſma ut eſt fuppofitumcognofcitivè prounaformalitate,non eſt identificatumrealiter cumaliaformalitate , quia phantaſmanonſubſtituiturad exprimendu iſtam, fedillamformalitatem: cujus ratioeft,quiaſuppo fitio per quam ſubſtituiturphantaſmanoncomen furatur cum eaipſa,proqua ſubſtituit,formalitate, utillaeſt in ſe, ſeu inquantumeſtrealiter identifi catacumaliis formalitatibus; ſed commenfuratur cumconnotato (e.g. ſenſatione)juxtavim, quam habet Demodocognofcendihumano Sc. Prob. 3.quodomnibushominibusvidetur(om nibus, inquam,nonphilofophis,necad factiones 89 habethocconnotatuminlineâintentionali(hoceft quantum adhoc,quodeſthumanituscognofci, co gnofcere,cognofcitivum,cognofcibile)determi nandipræcifivè cognitionemterminifui correlati vi:&quantùmadhocpoſtremumquæſo,netrice ris: quemadmodumenim apudomneseftincon feffo,quod relativumnifi formaliter, &expreſsè cognofcatur,nonhabetvimexcitandicognitione philofophorum adhærentibus ) explicatur,&fal vaturinhacfententia,& non ſalvatur inullâ aliâ circa diſtinctiones mentales: fed quodomnibus hominibus videtur naturâ ipsâ duce eſt verum , autſaltemprobabilisfimum: exlib. 1. Topic. cap. 1.g.&c. Prob. maj.omnibus hominibusvidetur, deſuocorrelativo, c.g. fi cogitemPetrum,quieſt Pater,fednoncogitemexpreſsè eſſePatrem,non coipſofimulcogitabofilium : itaex infraproban disaffumo:relativuin licètexpreſsècognitumnon habere vim notificandi , ſeu excitandi expreffam cognitionem, nifide correlativopræcisèſumpto: hoceſtdeſolaformalitate correlativâ formaliter: nondetotârealitate,cumquâà partereiidentifica turilla formalitas. Prob. 2.&explicatur totum ſyſtema conclufio nis noſtræ : nunquamviditquis intuitivè , aut ex perimentaliter,immò neſcit,quidfitMagnes:au dit interea nefcio quid de proprietate attrahendi ferrum: hoceft connotatum aliquod percipitſuf ficienscognoſcitivèad excitandam expreſſam co gnitionemdehacpræcisèveritate,potentiaattra hendiferrum, quinfit fufficiens illudconnotatum adexcitandam cognitionemexpreſſamde iſtaalia veritate,potentiaseconvertendiadPolum(quæ tamen eftidentificata realiter cum allâ potentia attrahendi ferrum, (utpoftulo) in hoecaſudico, illumhominemperſpeciesalienas , &inphantas mate (juxtaſeca.3.&4.)cogitare deformalitate illa:potentiaattrahendiferrum,camqueforma litatempræſcindereobjectivehoc pacto: poſt au ditionemillam , ſuccedit in audiente imaginatio tùm deconnotato audito , nempè attractio ferri, tum deprædicta auditione : poſt imaginationem apprehenfio tùm de objecto imaginato, tùmde ipsâimaginatione :poſteamveròapprehenfionem determinatur animaadexcitandas ſpecies alienas, &adſubſtituendum phantaſima proportionatum connotato antecedenteraudito,imaginato,&ap prehenſo (quodeſt idem, ac dicere phantaſma ſubſtitutumproformalitate reſpondente)acdein de rursus apprehendens illud phantaſma itafub ftitutum,&fimul connotatumexpreſsè;per eam apprehenfionem cognofcit proportionem inter connotatum ,&phantaſma fuppofitum. Itaque in hac apprehenfioneconfiftitpræciſio objetiva. Hoceft illa apprehenfio eſt cognitio , quæ per 1 E X et 0 1 2 و ſpecies alienas ,& inphantafmatehabetpro ob jecto unam formalitatem præcifam objective, & cognofcitivè in illo phantaſmate. Atqueitafem perevenit, cùmverèperintellectumdiſtinguimus formaliter diſtinctionerationis ratiocinatæ. Dico, cùmverè diftinguimus , namfæpissimècircaali qua objecta,&circa illorum objectorum formali tates notisfimas, licètvideamurdiftinguere forma liter illas, reveratotum illudobjectumexpreſsè& clarè ſecundùm totam realitatem cognofcimus, aut adſumumper diſtinctionem rationis ratioci nantis diſtinguimus. Ratioeft,quia ſpeciestùmin tellectuales ,tùm phantafticæ adeò connexæ funt interſe, ut excitata ſpecie, quæ inſerviretad co gnoſcendum unamformalitatempræciſam abalia, excitantur etiam aliæſpecies , quæ totamrealita temrepræfentant. quod cumhomo cognofcitper terminos menta les communes,e.g. hæcobjecta, bomo,animal, rationale, c. necverificenturduocontradi&o rianèquidemextrinfeca: neccognofcatur(neque clare,neque obſcure)nifi id, dequorefpondere poteſt ipſe cogitans ſecogitare: quisenim morta liumperfuaderefibi poffit , quodquando cogitat præcisèdeiſto termino objectivoanimal, vere,& proprièfimulcogitetde omnibus, & fingulis ho minibus,&brutis, tumexiftentibus, tumpossibi libus : hoceſtde infinitis rebus , licèt dicatur hæe omnia cogitare obfcurè,&confuse? Refponde bit enim quisquis fuperhoc interrogetur , ſeca pere naturaduce , quid fit cogitare , &cogno ſcere, & quiahoc capit, capere nonpoffe quo modo cumcogitat hancpræciſam veritatemani mal,fimulcogitet,licètobfcurè, infinitailla obje eta ficuti cumcogitat de Petro , nec clarènee obfcurè cogitat dePaulo : fimiliter dicetevenire, cùmanimalcogitat. Nec juvaret reponere, quod àparterei ,hæc veritas objectiva , animalfit rea liter identificata cum infinitis illis fingularibus : ex clamabit enim pesfimam illationem eſſe à ſtatu reali rerum adſtatumintentionalem, feu ab effe, ad cognofci: præfertim fiagamus deimperfecto modo cogitandi, quo homines in hac vitâpræditi ſumus. Nullum majus , & apertius argumentum haberipoteft abhomine ad reflexè cognoſcen dum,quandonam aliquidcognofcat,velnonco gnofcat , quam quodhomo incafu controverſo eandemomninomentalem experientiam habeat, quamhabet, cùm eſt certiffimus, ſe aliquidmini mècogitare : fedomninò eandem mentalem ex perientiamhabethomo dumhanc præcisè verita temanimalapprehenditquoadinfinitaillafingula ria,quamhabet quoadPaulum ,cùm folùmcogitat dePetro: ergoficutieſtcertum , quodin hocſe cundocaſunecclarè,necobfcurè cogitatdePaulo, itainprimonecclarè,necobfcurècogitatdeinfini tis illis fingularibus. Prob. 4. Cumprobabilitateſufficienti & idonea (utprofeſſus ſum ſect. 1. &defendamdiffert. 14: &15.) explicatur diſtinctio mentalis per diverſa connotata , & diverfum modum cognofcendi exparte actus ,feu cognitionis : ergò cumma jori probabilitate explicatur eademdiftinctio per eadem etiam connotata , & per diverfummo dumfubrogandi , & ſubſtituendi ſpecies alienas, ſed phantaſmata ex parte objecti. Prob. conf. nam ita admittitur , non folum diverſus modus exparte cogitationis , & actus (huncenim ad mittunt omnes ) , fedetiam exparte objecti , ſal temuteſtin alio ,& utabſtractive cognofcitur. Præterea hæc fententia nihiladmittitcontra com munem hominum opinionem : nil contra rece ptasphiloſophorumfententias: omniaevitatabſur da,&cunctaexplicatpernotiſſimas analogias , & experientias. M CON 2 R. P.ProlomæiPhileſophia. 90 Differtatio DuodecimaLogico-phyſica CONCLUSIO II. Perhujusmodipraciſionemobjectivamexplicatur PR univerſaleformale. ob.illa cadem connotata , quæ determinant in ſententia Nominalium ad cognofcendum expreſsè per cognitionem,quædiciturunitas rationis (dequadiffert, 10. ſect.2.n. 3.) formali 1 tatem , quæ realiter eſt in multis multiplicata ; illa eademconnotata determinant ad ſubſtituendum cognofcitivephantaſma pro formalitate, quæ rea liter eſt in multis multiplicata : fed illa cognitio in ſententia Nominalium eſt ſufficiens per modum formæaddenominandumhoc concretumuniver Saleformale (quod concretuin eſt extrinfecum quidem, fednon objectivum reſpectu unitatis ra tionis) ergòetiamiſta ſubſtitutio,&fuppofitioerit ſufficientisſima addenominandum hocidemcon cretumuniverfaleformale,quodeſtextrinfecum, &fimul objectivum reſpectucognitionis , quæ eſt unitas rationis. SECTIO VI Objectiones diffolvuntur. B.primo: verificarentur duo contradictoria decodemobjecto :ergò,&c.prob.ante.ve rificaretur effe cognitumanimal,&noneffe cognitumrationale:fedfunt idemanimal&ratio nale, fi de homineagatur : g.&c.Refp. ne. antec. adprobat. diſ.majverificaretureffe cognitumani maluteſt in ſe , ne. maj.ut eſt in alio cognoſcitivè, &objective, con.maj.pariterdif. mi.funtidemani mal,& rationale , utanimaleſt inſe,conc.mi.ani maluteſt in alio cognofcitve, & objective, ne. mi. &confeq. Hacdiftinctione, quæ fundamentalis eſt in hac materia, omniapenè adverfariorum argu mentadiſſolves, eamq;explicabisjuxtaſect.3.an.9. nempènilaliudeft, animal uteſtinaliocognofci tivè & objectivè,quamphantaſma,& ejusſubſtitu tioveniensin recto,&in obliquo connotatumde terminanstalem ſubſtitutionem: hocautemnonest necanimal, uteſtin ſe, nec rationale, uteſtin ſe. Exemplapræfertim adhibebis ex citata ſect. 3.de imagineAlexandri,devocabulisutſuppoſitis col locutive: delupinisut ſuppoſitis colluſive:&Con ſtantinopoli cogitata per ſpecies alienas : ficuti enimqui demonſtratdigito imaginemAlexandri, &dicit; bicfuitregummaximus,digito demon ſtratAlexandrumuteftinalio, ſcilicetinejusima gine : nonvero demonſtratdigito Alexandrum uteſt inſenequemediatè , nequeimmediatè; ita qui cognofcit animal ut eſt in alio , &c. addes ex D.Auguft. cita. lo.cit. nu. 10. ubi dicit: Romam uteſt in alio, hoceſt in mente,&quamhomoco quam fitcognofcereverè&proprièipſumcogno fcere intuitive,quodeftproprium hominis inhac vita mortali. CumcognoſcoPetrum intuitivè per ejus ſpeciesproprias ,propriasinquamtantùmde nominative, poffetcontingere faltempermiracu lum(exſect. 2. àn.8.)quodfubillaapparentiaco loris,&figuræ effetaliud individuum,alius homo, non ille , qui eſt Petrus : nihilominus tamen dicor, verè,&propriècognofcere intuitive Petrum. At incaſunoſtro eſt omnino impossibile , quod cùm cognoſco animal ut eſt in alio, non cognofcam verè,&proprièanimal: quiaphantaſmaeſt ſubſti tutumprovero,&proprio animali,licètincognito uteſtinſe,exdictisſech. 4. Contra 3. vel animal,ut eſt in alio,eſt idem,aca nimal uteſtinſe,veleſt diverſum : ſi eſt idem ergò adanimal uteitinſe terminaturtuacognitio: ſinon eſt idem, eſt fictitiumid,quod cognofcis. Refp. conc.primampropofitionem,ejusquepar tem ficdiftinguo,utpote disjunctive : animalut eſt in alio cognofcitive,intentionaliter ſubſtitutivè,& objective eſt idem , acanimaluteſtinſe co. (juxtà dictaſect. 4. ad opp.2. fub fin ) eſt idem realiter ne. ſuppoſitum: ſupponisenim idemeſſe intentiona lem,&realemſtatum: &quodcumdiciturcogno fii, adpropofituincadathic terminusrealiter: co gnosi enimrealitertamimpertinens eſt terminus, quamcalide,autfrigide cognofci. Ob. 2. excapite connotati,& fubftitutionis ,& phantafinatis:illudconnotatum, e.g.ſenſatio eft effectus , vel quaſi effectus animalis ut eſt inſe : g. habetvim determinandi , ſeu excitandi cognitio neinde animali, ut estinſe. Refp. ne. conf.quia illudconnotatumnonhabet vimdandi intellectui ſpeciesproprias caufæ fuæ,& ideononhabetvim excitandicognitionemdecau såſuâuteſtinſe, ſeduteft in alio,&ut cogno ſciturper ſpecies alienas aliter ac eft in ſe. Unde hoc ? ex eodemcapite, ex quo Nominales affir mant , relativa tunc folum excitare cognitionem deſuo correlativo,cùm expreſsè,feu formaliter, ſeuquatenus relativa cognofcuntur : utdicodif ſert.14. adobjectionemultimam. Pariterinre præ ſenti connotatum,quodeſt unum relativum, aut plura (in quacunque cognitione per ſpecies alie nas) cum cognoſeiturhumano modo, nonexci tat cognitionemnifi præcisè de formalitateprinci pii , feu caufæ fuæ fibi reſpondente formaliter: nonvero detota realitate caufæ fuæ uteſt in ſe. Verùm eſt quidem connotatum illud nonpoffe produciàſolaformalitate,ſedatota realitate caufæ gitans fingit non eſſe Romamutestinſe : illam nempequam circaTyberim nefcio quu Romulus diciturcondidiffe. Contra1.perillamcognitionem ,qua cognoſco animal, denominaturcognitumverumanimal, ſed verum animaleſt idem, acrationale: g.&c. Refp. ſimili diſtinctione verum animal ut eſt inalio co gnoſcitivè,& objective,conc.,ut eſt in ſe,ne. Contra2.illa cognitioterminaturad animal,ſeu attingitanimal vere, &propriè , fedanimal verè, &propriè eftrationale:g.&c. Reſp.eademdi ſtinctione.Hicmoduscognofcendi eſt modus co gnoſcendi verè,&proprie,licètfitperſpecies alie nas : immomagis eſt cognofcere vere,&proprie, fuæ debere produci: ſedhocmilitatin lineapby fica,ubi nonvalentpræcifiones objectivæ :neque hocquidquam facit , ut connotatumillud habeat vimintentionalem excitandi cognitionem , &ex preſſam repræfentationem detotâ realitatecaufæ ſuæ.Atq;hicnota(juxtaſect.3. n.9 )duplicem bo numufum,quempræftatilludconnotatum: primò, quia habet relationem,&connexionemtranſcen dentalem,ſeueſſentialeminlineaphyſicâcumobje touteſtinſe: e.g.animaliuteſtinſe: facit,ut co gnitio ſubſequens abſtractiva habeat mediatè ra tione dicticonnotati item ab ea repræfentati re lationem tranſcendentalem,&eſſentialem , in li nea phyſicatamen , adidem objectum uteſtin ſes ſecundo , quia connotatum illud non habet vim noti notificandi inlinea intentionali totum objectum, DemodocognofcendihumanoSc. mera:&quemadmodumaddamproillisexemplum uteſt inſe, ſed præciſam formalitatem correlati vam;facit,uteademcognitioſubſequensfitpræci. 91 deimaginefeupicturaOvi ; itainpræſenti doex fiva&nonfitimagointentionalis objectiut eſtin ſe,ſeduteſtinalio præciſive: atqueita patet quo modo connectaturcumobjectouteſt inſe,&non fit imagoejusdemuteſtin ſe. 11 Contra1.Phantaſma ſubſtituiturpro vero ani mali,feuproanimali, quodverè,& realitereſtprin cipiumſenſationis,feu pro totarealitate,quæ & eſt animal,&rationale : fedtale animaleftanimalfut eft inſe,:g.&c. Refp. dift. primomaj.ſubſtituitur proveroanimali,&c. exdeterminationeconno tati habentis in linea intentionali vim notificandi præcisèanimal: conc.maj.habentisvimnotifican di etiamrationale : neg. maj.& fimiliter diftin Eta min. neg, conf. Diftinguo rursus eandem ma. ſubſtituitur pro tota realitate , pro vero animali, &.cognofcendoaliter,aceftin ſe alietatepræci fiva,cone.cognofcendouteſtinſe ,neg.ma. &c. Hædiftinctionesfundamentalesfunt,utfuperiores duæ adobjectionemprimamoppofitæ: easqueſic explico. SicutiinſententiaNominalium,utdiffert. 15.fect.1.n.14. diceturcognitionemuniverſalizan temhujusmodieſſe,quæquantumeſtdeſeeſſetcon tenta,&haberetobjectumſufficiensinunoſingu lari;ficdicoinpræſenti, quod phantaſma,utfub ſtitutumexvitalisconnotati,licètre veraproani mali, quod eſtidem realiteracrationaleſubſtitua tur; attamenattentomotivo,¬ificationepro cedenteexconnotato,illudphantaſmaeffetcon tentum, &fufficienter eodem modo , quô eſt de fa&o,ſubſtitutumeſſet;etiam fi à parte rei animal per impossibile noneffetrationale. Quemadmo dumNominaleslococitato dicunt: ſiperimposſi bileomneshomines,præter Petrum ,eſſentchi F empluminpicturarepræfentantehominemàlate re, ſeu,utdicitur, diprofilo: illapictura effetcon tenta,&haberetexemplarſufficiens, ut habetde facto,etiamfihomoàpartereieffetdimidiatus. Ob. 3. Cognitiointuitivanon præfcindit obje &ive:g.necabſtractiva: hoceſtneq;cognitio,quæ fitperſpecies alienas modoexpofitoσίε Refp.conceffoante.ne.conf. Inprimocafu co gnitiointuitiva cognofcitobjectum,uteſt in ſe,ad coqueperillamdenominaturcognitum objectum, uteſtinſe,&perconfequens ſiillacognitiopræ ſcinderet objectivè ,verificarentur duo contradi Goria;nempecognitum, &noncognitum: nam cognitio intuitiva asſimilatur caufæ naturali , vel tactui manus ,vel viſionioculorum: tangerenon poffumusunaınformalitatem aliânontata , nec unamvidere alianonvisa : neque cauſa naturalis ( e.g.ignis) producit unam formalitatemeffectus aliânonproducta,ſedtotamrealitatem: pariterde cognitione intuitivaphilofophare. Contra, Videns animalàlongè cognofcit ani mal,&noncognofcitrationale. 1 Refp. ne.Totumcognofcit,ſi cognofcit intui tivè:clariùsquidem,velobſcuriùs;namdatur co gnitiointuitiva clarior,velobfcurior: utcùm video colorema longèpervifionem obfcuram,video & apprehendointuitivèillum colorem , non tamen difcerno,utrùmfit albus, vel niger, viridis , vel cæruleus. Similiterrufticuscum cogitat,&cogno ſcit hominem obfcurè,itacognofcit,utnefciatho minemeſſe animal : immò conviciumputaret , fi appellaretur animal , & tamen fubinde cognofcit intuitive, ſaltemintuitionedenominativa (juxta ſect.2.n.8 )hunc,vel illumhominem. : DISSERTATIO XIII. Utrùmdeturuniverſaleàparterei,quodverèfitunum intramulta , &inmultis. Atenus dicta fatis , quantum arbi 1 : : تدلعها bitror , fuperque ſuntad univerſa lia,&formalitates ſolide , &clarè exponenda;fedquiaſerviendum eft moribus , &quorundamgenio,qui verſandohujusmodi , ferède vocibus , & mo do loquendi argumentomirepaſcuntur; illacon fequentibus diſſertationibus tradam , quæadtres reliquas de diftinctione , & univerſali formali ſententias indicatas ſet. 1. diſſert. 12. potissimum pertinent: initio nimirum facto abuniverſalifor mali àparte rei, & fine conftituto indistinctione formali exnatura rei. Illaquidem primaquæftio nonminuslevis,quàmcelebris eft; fedquæ cele britate ſuadamnum levitatis compenſat,nonnihil etiam eſt utilis addetegendas aliquot ſophiſma matumtricas. Revoca in memoriam definitionem quidno minis , quamdeuniverſali dedi differt. 9. ſect. 1. num. 12. Itemquædiximusibidem ſect. 2.deuni verſali ideali , hoc eſt realiterſeparatoàmultis, quodfidaretur effet quidemuniverſaleàparte rei; ſednonilluduniverſale dequo quærimus inpræ ſenti;hocenim fi,dareturdebereteſſeunumintra multa,&in multis,hoceftrealiteridemcummul tis non verò realiter feparatum , & diſtinctum à multis: mementoetiam unitatis ,&univerſalitatis rationis, dequa diſſert. 10. ſect. 2. n. 3.&4. ac de mumrecordare definitionisquidrei, quam deu niverſali juxta ſenſum Peripateticorum expoſui diſſert. 11.ſect. 1.n.5. tandeminpræfentidiſſerta tioneſemperpræoculishabe,noshicageredeuni verfaliformali;nonveròdeuniverſalifundamen talijuxtadicta diſſert. 10,ſect.2.num.2.&4.&dif fert. 11. fubfinem. 1 SE M 2 92 DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica SECTIO PRIMA. Conclufio. Unitasformalisdequadiffert.11. nonfufficit idut conftituattotaliteruniverfaleformale:adeoq, licethujusmodiunitas deturaparteret,fcilicet independenter ànostriscogitationibus ;nonda turtamenuniverſaleformaleàparterei. P Robatur concl. Aduniverſale formale requiri tur,uttotum idquoddenominatur abuniver falitate, & venitinrecto inhoc termino con creto univerfale, totuminquam, realitermulti plicetur infingulis fingularibus,exdiffert. 11. fect. 1.num. 5. e.g.natura humana , quæ fignificatur perhunc terminumhomo, &denominaturtan quam idquodvenit inrecto univerſale formale: ſede.g. naturahumana , quæ fignificatur &c. non poteft realiter multiplicaritotainfingulis fingula ribusjuxtaveram intelligentiamhujusverbimulti plicari , quam dedi differt. 11. §. ultimo:g.unitas formalis, per quam denominaturnaturahumana quidunum ,non fufficit&c.probatur minor: na turahumana,quæ fignificaturperhunc terminum homo &perunitatem formalemdenominaturquid unum,eſt collectio omnium naturarum humana rum, feu omnium hominum,exdiſſert. 10.ſect. 2. num.2. &extotadiffert. 11. fedhæccollectio to tanonpoteft realitermultiplicariin fingulis fingu laribus,ut eſt evidens , & expofuimusdiffert. 11. fect. 3. g. natura humana per unitatem formalem nonpoteftrealiter multiplicari in fingulis fingula :: ribus. こ SECTIO II Objectionibus refpondetur. Bjic. 1. Sinon datur univerſale à parte rei; non datur univerſaleexparteintellectus:fed daturhoc fecundum : g. primum quoque: prob. ma.nihil eſt in intellectu,quodprius nonfue rit in ſenſu ex Ariftotele citatodiffert.2. fect.3.& rurfusnihileft infenfu, feuinſenſibus, quodnon fit àparterei. Refp, quemadmodum nondatur àparte rei de nominatiocogniti,hoc eftindependenteràcogita tione& intellectucogitante , datur tamendepen denter; ita incaſunoſtro:nam univerſaleformale, eſt idem ac cognitumtalipeculiari modo,& fpecie cognitionumtali , quædicitur univerſalitas ratio nis. Claritatis gratiadift. ma, finondatur àparte rei univerſale fundamentale ; nondatur exparte intellectus univerſale formale,con. maj.finonda tur àparte reiuniverſaleformale,&c.ne.maj.uni verſale fundamentale (hoceſtunum formale , feu unitasformalis)eſt fundamentumneceſſarium , ut intellectusillo genere cognitionum cogitare pos fit, quæ dicuntur univerſalitas rationis , &deno minanttanquam forma ipſumuniverſale formale : niſi ergo univerſale fundamentale dareturàparte rei;necetiamintellectuspoffetde illo cogitare co gitatione,quædicituruniverfalitas rationis,adeo quenondareturuniverſale formale. Adprobatio nemmajorisdicomeexplicuiſſecitatadiſſ.2.fect.3. ad objectionem primam , ſenſum illius Ariftote lici effati , quo profectò non defignatur , quod cognitiones exiftantàparterei,ſeu independen ter ab intellectu cogitante , vel quod cognitiones fintinſenſibus ,inoculo v. g. fitjudicium autdi fcurfus. Contra 1. daturuniverſaleformale inintelleau; g. etiamàpartereit prob.conf. alioquinintellectus falleretur: quia unumcognofceret,quodnon eſt unumàparterei. Refp. ne. con. adprobationem neg. quod intellectus falleretur, ficutinon fallitur cognofcendoaliismodiscognofcendi, ita necfalli tur cognofcendotali modocognofcendi,quidici turuniverſalitas rationis : ad caufalem illam poſt particulam quia,dico intellectumdumuniverſale formalefacit, hoceſtcognofcitper cognitionem, quæest univerfalitas rationis : (memoria retine hancexplicationem, cumaudis hancpropoſitio nemintellectusfacit univerſale)noncognofcere unum;fed cognofcerepermodumunius, ex dictis differt. 10. fect. 2.num.3.&4.&differt. 11.initio, undenon fallitur, ficuti non fallitur intellectus , cum cognofcit Angelos veluti juvenes alatos ex lococitato. 4 Contra 2. fi intellectus non erratcognofcendo univerſale; id quodcognofcit eſtuniverſale: ſed idquod cognofcit eftaparte rei : g.univerſale eſt àparterei: probaturına, alioquin intellectus erra ret, quia ficuti affirmare falſa pro veris eſt errare, ita cognofcere prouniverfali id,quodnon eſt uni verfal. Refp. di. ma. Idquodcognofcit, eſt uni vertale fundamentalecon.maj. eſt univerſale for malene. maj.&fimiliterdi.mi.&conf. Philofopha beris deuniverfalıformali;ficuti decognito:hoc concretumcognitum, fecundum id quoddicit in recto , eſt à parte rei fecundùm idquoddicit in obliquo eſt àparte intellectus , nempeeſt cogni tio; ita etiam illudconcretumuniverſaleformale: quare ficuticognitiononpotest cognofci directe, fedreflexe,ita univerſalitas rationis , quæ eſt una quædamcognitio:adeóquepercognitionem dire itam,quav.g. cognofcoHomoutfic,noncogno ſco univerfalitatem rationis , perquam illud Homo utficdicitur unverſaleformale, fed ipſa cognitio directa , qua cognoſco hominem ut fic, eſtuni verfalitas rationis. 4 Contra 3. hoc concretum univerfaleformale ſecundumid quoddicit in recto,& ex parte fubje &idatur à parterei: ergo abfolutè datur à parte rei univerſale formale :probaturconfeq. Sicuti quia hoc concretum paries albus , fecundum id quoddicitin recto eſt ſubſtantia,dicitur abfolutè, paries albus eftfubftantia; ita quia univerſalefor maleſecundùmidquoddicitin recto daturà parte rei, diceturabſolute,quod univerſale formale de turàparte rei. Refp. ne.con. adprobationemne. paritatem:ratiodiſparitatis eft, quia paries ut fit ſubſtantianonindigetullo modoalbedine';fedcol lectio omniumhominum,quæ venitinrecto inhoc concreto univerfaleformale,ut fituniverſalefor male,hoc eftposfitdici , quodfit unumquidin multis realiter multiplicatum , indiget omnino cognitione, quæ dicituruniverfalitasrationisex dictisdiſſert. 10. ſect. 2.num.3. &4. quodfi indi get,nonpoteſt dari fineilla , quod idem acnon poteſtdari à parterei , ſeu independenterab co gnitioneextrinfecèdenominante. 7 Ob. 2. daturà partereifimilitudo e.g.omnium hominuminterſe: ergo daturuniverſale à parte rei: Deuniverfali àparterei. rei:(ne. confeq.) prob.confeq. eo ipfodaturuna fimilitudoàparte rei,&datur in multis àparte rei, hoceſtin multis feu in omnibus hominibus , qui feu animalrationaleut ficnon attendendo adfin 93 gularitates , nempe ad homines fingulares ut Pe dicunturfimiles ratione unius ejusdemque fimili tudinis: feduniverſale eſt unum in multis exdis fert. I fect.1.num.5. ergo&c, Refp. dift.maj. Daturuna fimilitudo &c. &daturin multisrepli cutaconc.ma.&daturinmultismultiplicatane, ma.&concefsâmi. ne.conf.citatadiffertationedi xiuniverfale effe unum quid realiter multiplica tum,nontantummodo replicatuminmultis,item quediſſert, prædicta, ad objectionemultimamex ption difcrimen inter iftos terminos ,replicatum, &multiplicatum , + २ S S دلو Contra 1. datur una fimilitudo multiplicata in multisàparte rei: ergo &c. probaturantec. dan turàparte rei multa fimilia e. g Homines fimiles inter ſe:fedeo ipfodatur fimilitudo multiplicata à parte rei quantum fufficit ,ut detur univer fale formale, hoc eftunuminmultisà parte rei: ergodatur& : Refp. ne,antec, adprobationem ne.mires i t C • Contra 2. Eoipfo quoddanturmulta fimilia à parte rei , datur fimilitudo in multis in concreto àparterei, quæ fimilitudo eſt una inabstracto à parterei, exth.40.lib. 1.elem.fed aduniverſale formale fufficitquoddeturunum inabstracto ,& fitin multis inconcreto: quiaita exponiturabom nibusuniverfaleformaleper intellectum, nempe quodfitquidunuminabſtracto: v.g.Homoutfic, &fitinmultisinconcreto,nempe infingulis indi viduis: ergodaturàpartereifimilitudomultipli cataquantumfufficit&c.--Refp. æquivocationem latere in termino illo abstractum: exth. 40. citata ille terminus fignifi catformam feurem, quæ nonpoteftperſeſtare in rerumnatura,ſeddebetincumberealterireiut albedo,dulcedo&c.&itaetiam,fimilitudo, aqua litas&c. Inquæftionibus verò deuniverſali, & formalitatibusiſteterminus, abſtractum fignificat id, quodeftcognitumfecundum unamformalita tem,&non fecundumaliam,nempe illa formali tas exprefsè cognita dicitur effe per intellectum abſtracta , feu avulla ab aliis formalitatibus cum quibus realiteridentificatur,&eſtidem: in hoc ſenſuabſtractum eſtidem acpracifum, ſemper quetacitè fubintelligitur perintellectum. Diltin gueergoma.coipfoquoddatur&c. daturfimili tudoinmultis inconcreto, quæ eftuna inabftra Go,hoceftunaper modumformæ abſtractæà ſubjectoconcedoma,unapermodumformalitatis per intellectum abſtractæ àmultis formalitatibus, nema.&pariterdi. mi aduniverſaleſufficitquod deturunum inabſtfato per modum formalitatis perintellectumabſtractæa multisfingularibus,(quæ improprièetiamipſa dicuntur concreta)concedo mi. permodumformæ&c. ne.mi.&confequen tiam Aduniverfaleperipateticum requiriturtex differt.11. fear. num. 5. quod fit unum quid, quodtotum multiplicetur inmultis, non ſatiseſt utreplicetur in multis,&replicatione ſua multa concreta conftituat, quemadmodum multaalba conſtitueret una albedo miraculoſaex dictis ci mam. tata differtatione fect. 3. ad objectionem ulti Ob. 3. Natrabumana(hocefthomo utfic, trum,Paulum &c.) Natura humana , inquam, antequamproducatur , (hoceft confideratatan tummodo utpasfibilis ut confideraripoteft etiam nunc exiftentibus de facto pluribus hominibus) eſtuniverſale àparte rei,ergo&c.(negoantece dens ) 1.Contra licètnon exiſtatquidquid eſt posfibi le,dicitur:effe àparterei,hoceftindependentera cogitationibus noftris eſt verè possibile , adeóque eſtid, quodeſtàpartereipoffibilis, licètnon at tendaturutrumfitàpartereiexiſtentis:fednatura humanaposfibilis eſtuniverſalis: ergò eſtuniver ſalis aparterei ,(conc.maj &negoini.) Contra2.Natura humana poffibilis , feu ante quamproducatur eſt indifferens,utponatur, feu producaturpotiùsin Petro,quàm inPaulo: ergò eſtuniverfalis:quiajameadeinnaturapoteſtponi, hoceſtmultiplicari inmultis ,nempè inPetro, in Paulo&c.quodeſteſſeuniverſaleformale, ex dif fert 11. fect.n. 5. Refp.dift. antee. Natura humanaposfibilis&c. ut est,&qualis est àpartereipossibilis est indiffe rens &r. ne, antec,natura humana&c.utestà parteintellectus,nempe confiderataabſtracte tan quamnatura humanaposfibilisut fic , eſt indiffe- rens&c. fubdiftinguo antecedens indifferentia ra tionis,&mentali; conc. antec.indifferentia reali, ne.antec.&confeq. Sicuti diſſertatione 10. ſect.2. num.6.dixidaridistinctiones rationis; itadantur indifferentiarationis,nempe cogitationes , quæ tali modo repræfentant objecta,utmereanturhu jusmodi nomen fumptametaphora abindifferen tia reali:qualisv. g.eſt indifferentia realisinhomi neadloquendum,velnonloquendum&c. Itaq; fie utinihildaturàparte rei exiſtentis , quodfit fimul unumàparterei,&multiplex itemàparte rei lo quendo de unitate , &multiplicitate numérica: hocenim eftomnino chimera exDiffer. 11. fect, 1.num.5. nequeadchimeras ,hoceft adimpoffi biliadaturulla indifferentia realis; itanihilhujus modidatur àpartereiposfibilis. Poteft quidem intellectus noiter de multis posfibilibus cogitare permodumunius;ficutidemultisexiftentibus,ex diff. 10. ſect.2.1.3.&4. fedexhoctantumefficitur, quoddeturuniverfaleformaleperintellectum,per cognitionemvidelicet , quæ dicitur univerſalitas rationis, nonveròà partereinequeposſibilis,ne queexiſtentis: perhancdoctrinamplurima extri : cabis involucraverborum-Contra3.Deuspoteſtfacere hocdecretum(hoc eft habere hancvolitionem , quæ cum loquimur deDeo,appellarifolet Decretum)volocrearebo minem:polthocdecretummanetindifferensDeus indifferentia reali ad producendam naturam hu manamvel inPetro , vel inPaulo ,vel in alioho mineposfibili : ficuti qui promifit tibi librum: re manetindifferens poſt eam promisfionem ad dan dumtibi vel Virgilium, velCiceronem,vel&c ergonaturahumanaposfibilis eſtindifferensindif ferentia reali , utponatur , &producatur vel in Petro ,vehin Paulo &. Refp. (quidquid fit de poffibilitate hujus decreti :) æquivocam cavilla tionemlaterein phrafi illametaphorica adprodu cendamnaturamhumanaminPetro,velinPau. lo: 94 lo: diſt, igitur ſecundam partem antecedentis: DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica Densremanetindifferens&c.adproducendamna turamhumanaminPetro&c.hoceftadproducen dumvelPetrum,velPaulumconc.antec.hoceft adproducendam unam eandemq; naturamhuma 1 nam, unam, inquam,unitatenumericavelidentifi catamrealiter cumPetro,velcumPaulo: ne.an tec. & conſequentiam. Illehomo, feu illa natura humana fingularis , quæeſt Petrus ,noneſt illa al tera natura humana fingularis , quæ eſt Paulus, idemque dicodecæteris hominibus : necDeus eft indifferens adfaciendum, quodPetrusſitPaulus: namhoceft chimera,& impossibile. Deusitaque quiacognofcit nonmodo humano , noncogno ſcithominem utfic , nec percognitionem , quæ fituniverſalitas rationisexdi&is differtatione no na initio : ideo nec etiam vult hominem ut fic creare , adeóqueillud decretum , volo creareho minem, explicatur : volocreare aliquemhomi nem,hoceft,vel Petrum,velPaulum,ficutiexpli caturetiam promiffioquapromitto tibi librum,hoc eſt aliquem librum ex lib.2.elem. theſi1. num. 6. Hincverònonſequiturne quidemperumbramu niverſaleàparte rei. *** Contra4.Naturahumanafecundùmſe eſtcom municabilis omnibus hominibus (hoc eſt poteſt effecommunis,&exæquo participari ab omnibus hominibus; ) ſedeoipfo eſt indifferens ut fitin omnibushominibus : ergonatura humanaſecun dùm ſe eſt indifferens &c. Refp. æquivocum effe terminum illumfecundumse,poteltenim fignifi care idem acnaturahumanautfic, feu univerſali ter&abſtracte cognita:&poteſtſignificare idem acnatura humana fecundum id, quodeftàparte rei,hoc eſt ſecundùm quod plures ,&plures ho minesdanturàparterei. Itaquediſt. ma. natura humanaſecundumſe&c.hoceſt,ſecundumquod eſt àparterei iſta vel illa natura eſt communica bilis,&potefteffe communis omnibushominibus: neg.maj.natura humanaſecundum ſe,hoc eft,na tura humanautfic, &univerfaliterperintellectum accepta eft communicabilis ; fubdift. communi cabilitate rationis, nempe per intellectum , & perunitatem rationis, quæ eſt ipfisfimacommuni cabilitas rationisper aliud vocabulum,conc. maj. communicabilitate realineg.ma. &diſtinctami. exdoctrina inpræſenti,& fuperiorerefponfione datane. confeq.. Contra s. InPetroeſtnaturahumana: ſednatu rahumanaeſt communicabilis pluribus , hoceſt, omnibushominibus : ergoinPetroeſtnaturahu mana communicabilis pluribus &c. adeóque in differens , &univerſalis âparte rei : NamPetrus eſt idquodeſtà parterei. Refp. æquivocationem latereinterminoillonaturahumana (idem effet, fi dicereshomo) ſuppoſito in majoriperſonaliter,& in minori fimpliciter(deſupp.fimplici&perſona li dixi theſi49.lib.1.elem.n.16.)poffetitaque con cedimajor&minor &negaricoſequentiapropter quatuor terminos ; fedclaritatis gratiâ diſtinguo ma.inPetroeſtnatura humana , fi terminusnatu rahumanaſupponaturfimpliciter,ne.ma.nam fic uti eſtfalfumPetrus eftfpecies, itafalſum estPetrus estnatura humana in ſuppoſitione ſimplici,hoc eſtjuxtalocum citatum , naturahumanaut acce ta, & denominata per cognitionemquæ dicitur univerſalitas rationis,quiomnes modidicendifunt ſynonimi: ſi terminus naturahumana fupponatur perfonaliter: fubdiftinguo ma. inPetroeſtnatura humanacollective,velauftributiveſumpta,ne.ma. disjunctive,vel particulariter, velfingulariter ſumpta(idque ſaltemæquivalenter) conc.ma.Om nesitædiſtinctiones requiruntur ad difflandaspe nitus æquivocationes,quas facilè deprehendes, fi advertashancpropofitionem:Petrusefthomoidem æquivalenterſignificare,ac Petrusestaliquishomo, vel fimalles etiamPetrus efthicbomo. Contra6. Natura humanacommunicabilis om nibus hominibus prædicatur , hoc eftaffirmatur dePetro: ſedquod prædicaturde Petro , eſt in Petro : ergo natura humana communicabilis&c. eftinPetro : ſed natura humanacommunicabilis ' &c. eſt univerſale formale ,ergò in Petro eſt uni verſale formale. Refp.utadantecedenteminſtantiamdiſt.ma.na turahumana communicabilis&c.prædicaturdePe tro in ſuppoſitione fimplici , neg. antec. perſonali fubdiftinguo utpaulo antè feci. Quipenitus capit, quid fit fuppofitio fimplex , quid perſonalis ni hili faciet hujusmodi objectiunculas. Altè itaque infige memoriæ exTheſi43.45. &49.nu. 16. lib. 1. elem.terminos ſecundo intentionales: & fup poſitiones terminorum fimplices , &ſcito , quod e.g. terminus vocalis homo (idemdicode reliquis terminis communibus)in tali ſuppoſitione ſubſti tuitur pro collectione hominum cognita confu sè , & disjuncte æquivalenter ſeu percognitio nem , quæ dicitur univerfalitas rationis. Cla rius hocipfumexplico: ſubſtituiturpro iſto con creto extrinfecohomouniverfalis formaliter,hoc efthomo cognituspertalem cognitionem , quæ eſt univerſalitas rationis : ita ut in hujusmodi concreto reflexè cognito veniat quidem in re &o collectio hominumjuxta concretorum for malium naturamexpofitamTheſi 40.lib. 1.elem. num. 14. &in obliquo univerſalitas rationis, hoc eſt cognitio illa,dequadiſſert 10. ſect. 2. num.4. tanquam forma , velcauſa: fictamen ut per terminum vocalem homodoctrinaliteretiam ipſa cognitio deſignetur , & non merè indicative juxtadicta lib. 1. elem.the. 14. Inſuppoſitioneve ròperſonali venitquidem cognitio inobliquo,ſed permodum conditionis, juxta quartum modum reduplicandi expofitumlib.2.'elem. theſi 1. num. 14. &eaperterminumvocalem ſignificatur merè indicativè ,& nondoctrinaliterjuxta theſincita tam . Contra 7. PrædicaturdePetro quòdfit homo : ſedhomoeſt naturahumana communicabilis om nibus hominibus : ergòPetruseſt natura humana communicabilis&c. Refp.conc.'ma. &mi.&neg. conf. Obmutatamſuppoſitionem terminihomo funtquatuortermini:homo inſuppoſitioneperfo nali,&primò intentionaliprædicaturdePetro ,vi delicetafirmatur,quòdfitunusexfingularibus ho minibus:nonverò homo infuppofitione ſimplici exdi&isadantecedenteminſtantiam. Ob. 4. Naturahumana, ſeu homo àparte rei noneſtincommunicabilis pluribus ,hoceſt omni bushominibus : ergò eſt communicabilis omnibus hominibus : ergò àparte rei eſtuniverſale forma ptaper intellectum, feunatura humana utcogni le: Deuniverfali àparteret. le: probatur antec. Si naturahumana à parterei effet incommunicabilis,non poffetà partereieffe univerſale fundamentale , hoc eft fundamentum, utperintellectum fieret univerſale formale , quod eft idem ac communicabile pluribus : contra dictoriam enim nonpoteft effe fundamentum alterius contradi&orii, funt enim contradictoria communicabilis , & non communicabilis,ſeuin communicabilis. Refp. dift. antec. natura huma nonexcludit eſſe ſeu dari univerſale formale å patreîntellectus , immò eſt fundamentumadhoc ipſum:hoc eſt , eftobjectum aptum,ut poffitco gnofcipercognitionem, quæ dicituruniverſalitas rationis. Contra2. Natura humana,quæeftinPetro,eft omninòfimilis naturæ humanæ, quæ eft in Pau 10: ſediſtaeſt communicabilisPaulo: ergo& illa, idemquedicipoteſtde cæteris hominibus : ergòà na àparte rei, hoceſthæcnaturafingularis,vel illa feorfum & fingulariteracceptanoneſtincom municabilis pluribus ,ne.antec: hoc eft collectio omniumhominumàparte rei exiftens,ſubdiſtin guoante.noneftincommunicabilis pluribus com municabilitate fundamentali ,conc.antec.quiaeft fundamentum, utposſit per intellectuin abſtrahi natura humana formaliter communicabilis pluri bus,fcilicet natura humanauniverſalisformaliter: parte rei datur natura humana communicabilis pluribus. Refp. Equivocationemlatere intermi noomninòfimilis,quafieoipſoſitidem,veleadem: eſtomninò ſimilisnaturaPetri Pauli naturæ , ſed nonefteadem, adeóque,necunaunitatenumeri ca, &proprièdicta : diftinguoitaque anteced. Eft omnino fimilis, & diftincta realiter, conc.antec. omninofimilis,& indiſtincta, ſen eademrealiter, negoſuppoſitumantecedentis:contraenimdicen noneftincommunicabilis pluribus communicabili tateformali, ne. antec.&conſeq. quia naturahu manaàpartereinoneſt univerfalisformaliter,nec habetuniverſalitatem formalem , ideònec etiam eſt communicabilis formaliter , nechabetcommu nicabilitatem formalem : Cavillus hujusobjectionis idemeſtacfidiceres: pariesàpartereinoneftin cognofcibilis , fed eft cognofcibilis: ergòàparte reihoceſtindependenteràcognitioneeſtengni tus : tantùmmajorineſtconfufiointerminisobje Etionisnoftræ : quia effe cognitumpercognitio nem,quadicituruniverfalitasrationisnonfolum perparticipiumpasſivumcognitumfignificatur,ſed pervocabulaetiamexprimentiaposſibilitatem , v. g.effecommunicabilepluribus,eſſepredicabilede pluribus. Contra 1. àparte rei natura humana noneſt multiplex multiplicitateexcludenteipſumuniver fale formale: ergò eſt una unitate requifitaaduni verſaleformale.Refp.Petendoab arguendautrum ſequens illatiovaleret? Pariesàparterei non est talis,ut excludatſeeſſeviſum,feuutfit inviſibi lis ergòàparterei(hoceftindependenterabocu lovidente) eftvifus non valeretprofecto;ſed ne queincafunoftro:namàpartereinaturahumana eſtcollectio hominum , & habet multiplicitatem numericam,quæeſtfundamentumuniverfalisfor malis : cæterùmàpartereineceſt cognitaunomo do , necaltero modo. Itaque diſt. antec.à parte rei natura humananoneft multiplex, multiplici tateexcludenteuniverſaleformale àparterei, ſeu excludente,quod deturuniverſale formale à parterei ne. antec. excludenteuniverſale formale aparte intellectus , conc. antec. &nego conſeq. Patetexſect.1.&probationeconclufionis,quodà : 3 partereinaturahumana (idemquedicodecæteris 1 rerum clasſibus adarborem philoſophicam perti nentibus ) eſt ita multiplex, ut excludat eſſe, ſeu dari univerſale formale àparte rei : nihilominus daſupponisfimile, &idemin eodem genere , & ſuppoſitione eademnoneſſeterminosincompos fibiles. Contra3. Omnes homines funtejusdemeſſen tieante operationem intellectus: fednoneffent, ſi inomnibusnoneffetuna,& eadem natura , feu effentia (quodperindeeft) communicabilis pluri bus,feuomnibus hominibus : ergo&c. Refp.di ftinguendo æquivocationem majoris : funt ejus demeſſentiæ unitate, & identitate fimilitudinis; conc.ma.unitatenumericâ,&reali,ne. ma, &pa riterdiftinctaminori,ne.conſeq. Contra 4. Anteoperationem intellectus natu rahumana eſtunaunitate vera,&propria,&re quifita,atque ſufficientiad univerſale formale : er gofalfadiſtinctio. Prob.anteced. Anteoperatio nemintellectus natura humanaeſtindiviſain plu res eſſentias , feunaturas , quomodoèconver ſonaturaLeonina, naturaEquina,licètcol lectivè,&fimulaccipiantureſtdivifa inplureses ſentias , ſeunaturas : ergo ante operationem in tellectus&c. Refp. neantec.&diftinguo æquivo camprobationem,eſt indiviſa indiviſione , quæ eſtidem,mutato vocabulo, atqueunitasformalis, ſeufimilitudinis,concedo;eſtindiviſa indivifione, quæeſtidem,acunitasnumerica: nego. Diftin tio patetexdiſſert.10.ſect.1.num.6.&7. &fect. 2,num.2% Cont.ult. ante operationemintellectus Petrus, &Paulusnonfuntdiverſæ ſpeciei formalis : ergò funt ejusdemſpecieiformalis: ergòdaturhocuni verſale à parte rei ſpecies formalis tùmhumana, tumleonina&c. Refp.1.juxtadiffert.II.concedo primamconſequentiam &negofecundam:ſpecies formalisſatis habetur per unitatem formalem , de qualococitato: fecundonegoprimametiamconf: juxtaenimdicendadiſſert.15.&17.ſpeciesforma les ſunt univerſalia formalia : unde danturà parte reitantumſpecies fundamentales. DIS 96 Differtatio DecimaquartaLogico-phyſica DISSERTATIO XIV. Modus communisinhac univerſitate, quo explican tur mentales diſtinctiones , & præciſiones , ſeu vis intellectus humani cognofcendiidempermo dumplurium. Vartummodumexplicandidiſtinctio nesrationes, expofitum diff.12. ſect. 1. in præfenti defendendum ſuſcipio, tùmquia communem , tum quia fatis probabilem. In hac igitur ſententia nihil loquendo de abſtractivo, vel intuitivo modo cognofcendi, de quo differt. 12.ſect2.& 3. Sup ponitur quod cognitio noſtri intelle&us fit veluti quoddam ſpeculum vivum : utque ſpeculum re præſentatremſibi è regione proftantein ; ita co gnitio repræfentet objectin exiſtens ,& proſtans àparterei. Undeficutíaſpeculoadremrepræſen cunda idemcognofcit cum connotato actualis di ſcurſus,feuratiocinationis : tertia idem cognofcit cumutroqueconnotato : & inde fit , quodprima cognitio cognofcit exprefsè in homine eſſe hanc formalitatemanimal , cæteras vero formalitates cognofcitquidem; fednonexpreſsèhoc eftfimul cum connotato respondente illis formalitatibus : atque ita de reliquis cognitionibus , quæ funt di ſtinctiones rationis ratiocinatæ idipfum intelli gendum. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulataad rempra tataminfpeculo cum è regioneproſtet , confide rari poteft per fpatiumilludintermedium , veluti I. DI ducí lineam, quæ à ſpeculo recta procedat , terminetur ,&attingat rem ipſam ; ita (fed multò magis metaphorice ) à cognitioneadobje Sentem. ftinctio rationis ratiocinatæ eft cognitio, quætotumrectumobje&um itacognofcit, utexprefsè cognofcatur obje&umeffe id, quodeſt,licet expreſsenon cognofcatur omne id, Aum:atqueindedicitur,quod cognitiotermina tur adobjectum, illudqueattingit , quafi diceres manutangit:propterea fit,quodquemadmodum ſi vera linea, vel manus unam, eandemque remat tingeret, totam illam rem, feu totain realitatem , nonaliquamformalitatem tantummodoattingeret; ita cognitio quælibet de objecto quolibet , licet fit diſtinctio rationis , vel unitas rationis; ſemperto tum, &integrum objectum fecundumtotamreali tatem attingat,&cognofcat. Atunde eſtquoduna cognitiodicaturdiftinctio rationis ratiocinate; alia nondicatur? Nempequod illa cognitio appellata diſtinctiorationisratiocinatæcognofcatquidemto tumobjectum,quodvenitinrecto,fedcumunope culiari connotato, feuobliquo,juxtadiff.10.fect.3.n. 5.6.7. Aliaverò cognitioitemdictadiſtinctioratio nis ratiocinatæ cognofcat idem totum objectum quodvenit in recto, fedcumdiverſoconnotato, ſeu obliquo fimulcognito : atque ita fi alia tertia cognitio illud idem objectum quodvenitin recto unacum alio connotato cognofcat diftin&io alia rationis ratiocinatæ dicetur&c. Atficumomnibus connotatis illud idem objectuin alia cognitio co gnofcat; dicetur quandoque ipfa diſtinctioratio nis , fed ratiocinantis , prout comparabitur cum alia cognitione , quæ idem objectum cognofcat, quodipfumobjectumrealiter,&inſe eſt: utexpo fuimus differt. 10.ſect. 2.n. 1. II. Expreſsecognofcere,formalitercognofcere, clarècognofcere, ſuntſynonima. III. Confusecognofcere (quod eſtidem , ac co gnofcere unamrem,itautpeream cognitionem nondiftinguatur, & fecernatur ab aliis rebus )tan tumrealiter cognofcere, nonexpreſsècognofcere, funtſynonima. IV. Signatè cognofcere eſt idem , ac expreſsè cognofcere:explicaturenim,ac fi diceremſignin cate,&deſignate : videlicet quodilla cognitio fit fignum(noninſtrumentale,ſedformalejuxtadi cenda deſigno)intellectui manifeſtans , hoc eſt exprimens aliquamveritatem. Exercitècognofce re, idemeſtacrealiter,&inſenſu reali : videlicet, quodeacognitiofitoperatio (feuexercitium,quod apudphilofophos idem) tendens relatione fua in tentionaliadtalem veritatemobjectivam,juxta di eta initio differtationis: licèt nonexprimat talem veritatem. V. Idem objectumfecundum unumconfidera tionemcognofcere, &nonfecundum aliam, eſt idem, ac exprefsè fimul , & confusècognofcere idem objectum. 4 VI. Confuse, clarè,seuexpreſsè,&nonex. ſed obſcurius , aut clariusjuxtadiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. Exemplumdo quoadhoc objectum homo:poteſtcirca illudhaberi tumcognitioexpri mens animal, tùm cognitioexprimens rationale, tùmcognitio exprimens animalrationale: prima cognofcit idem objectum rectum , feu objectum, quodvenit in recto,ſeurectum objects ( quæ funt fynonima) cumconnotatoactualis ſenſationis:ſe prefsè cognofcere idem objectum nonrepugnat; fi rectè intelligatur,hoc est, quod idem objectum quodvenitinrecto fimul cum uno connotato, vel inordine adunum connotatum (quod idem eft) cognofcatur, &non cognofcatur fimul cum alio diverſo connotato , &in ordine adaliud diverfum connotatum: ita e.g.hocobjectum homoexprefsè cognofcipoteft,quodfit animal , & non exprefsè quod Dedistinctione rationis. quod fit rationale: inquo vides nullamefferepu gnantiam,aut contradictionemnam agitur dedi 97 quia tùm una cognitiototum hominem ; tùm alia verſaexpreffione,feuclaritate cumaffirmaturre flexè, quodiftud objectum homoexpreſsècogno ſcatur, quod fit animal, ab eaexpreſſione, feu cla ritate, de qua agitur cum negatur, quodilludob jectum homononcognofcatur exprefsè, quodfit rationale: undeficutihæ duępropoſitionesPetrus habitat Roma: Petrus non habitat Neapoli: non funt contradictoriæ ; ita neque prædictæ: Regula enim eft: contradictoria propofitiones eſſedebent affirmatio, &negatio omnino ejusdemdeeodem omnino in iifdem omninocircumstantiis, obliquis, &connotatis. VII. Tricari tamen plurimumpoteſt in hacre præpoſterè ufurpatis terminis communibus parti cularibus cum figno aliquis pro terminis fingula ribus & determinatis : itemque malèpræfixe par ticula non toti propofitioni. Adverte itaque hæc tria paria propofitionum. Aliqua claritate co gnofcitur obječtum : Non aliquaclaritate idem cognofcitur. Aliqua claritate cognofcitur :Ali qua claritate noncognofcitur. Cognofcitur clarè inordineadhocconnotatumfenfationis: Non co gnofciturclarèinordineadilludaliudconnotatum totumhominemcognofcit: fedunafimul cogno ſcit connotatum ſenſationis ; aliaconnotatum di ſcurſus. XIII. Idem eſt dicere : Totushomo cognofci tur ( idemque intelligas de cæteris objectis ) per diſtinctionemrationis,acdiceretotushomocogno ſciturtotalitateobjecti, &adæquationeobjecti, XIV. Dicitur quidem quod per diftin&tionem rationistotushomo cognofcitur ; ſedinadequate, inadequationecognitionis:quiaillacognitio, quæ eſtdiſtinctiorationis,non cognofcit expreſsè, & adæquatè totum ,quod expreſsè , & adæquatè adequatione cognitionisde illo objecto poffet co gnoſci&abaltera cognitionecognofceretur. XV. Infenfureali,hoceft:proutresest àpar terei,hoceft: antequamresillacognofcaturper cognitionem,queſit distinctiorationis,poteft cum veritatedici : Inhomineanimaldifcurrit ,feupo test difcurrere, poteſt etiamdici : rationalefentit, videt,poteſt videre &c. quiaà parterei animal, & rationale funt unum & idem, fimiliter in eodem ſenſu verùm eſt riſibiledifcurrit , admirativum tangit, & pariter in cæteris rebus antequam per intellectum diftinctione ratione diftinguantur: difcurfus. Primæfuntcontradictoriæ exth.3.lib 3. elem. Secundæ funt ſubcontrariæ , &poffunteffe fimulveræ ex th.ult. dicti lib. 3. Tertiæfuntomni nodiſparatæ exnum.antecedenti. VIII. Distinctiorationis ratiocinata,& diftin Etio,feupraciſio exparte actus ,feu cognitionis fignificant idem , hoc eſt ſignificantoppofitumſe quentiumterminorum: distinctioexparteobjecti, præcifio exparte objecti,ſeuobjectiva:cumtermi nisprimo locopoſitisconveniunt in ſignificatione iſta ſyncategoremata: pracifive formaliter, vel exparteactus:praciseformaliter&c.Cumtermi nis verò ſecundoloco pofitis conveniunt ſequen tia: pracifive objective,velexparte objecti: pra ciseexparteobjecti, IX. Addiftinctionemformalem rationis ratio cinatæ præter id, quod eft exprefsè cognofcere fecundum unam rationem objectum , & non ex prefsè fecundùm aliam ; requiritur etiam aliquod connotatum , ſeu aliquem effectum objecti co gnofci. X. Objectum , feu res, quæ habet,vel poteft habere plura connotata, feu obliqua ( de quibus diſſert. 10. ſect. 3.nu.6.) licèt fit unanumerice (de quoterminodiffert. 10. fect. 1.nu. 5.)dicitur vir tualiter multiplex,quianempè poteſtperdiverfas diftin&iones rationis cognofci :tales autem ſunt omnesresexiſtentes,autquæpoffunt exiftere. XI. Sicutidiſſert. 10.ſect. 1.nu. 10.dixi daridu plicem claſſem diftinctionis realis , aliamvidelicet poſitivam, aliamnegativam;itadiſtinctio rationis alia eſt negativa alia poſitiva : Poſitiva eft, cum duæexiſtunt in intellectu, vel plures cognitiones circa idem objectum, quæ fint distinctionesratio nis, e. g. unapræcisè cognoſcat anımal; alia præ cisecognoſcatrationale: ſiunatantumhujusmodi cognitionum exiftat , dicitur diftinctio rationis negativa. XII. Idemeſtdicere: In hominedistinguiturra tionenoſtraanimalàrationali,acfidiceretur:To tushomorationenoſtradiftinguituràtotohomine: unde cumanimarationalis, intellectus ,& volun tas fintunum,&idemàparterei, (utpoſtulo) in hocſenſu rectèdicitur: voluntascognofcit: intel lectus amat: rurfumque cum idem fit:faccarum dulce,&album, rectedicitur in eodemſenſu : al bumgustatur:dulcevidetur: Adtollendastamen æquivocationes, folet addi ſyncategorema reali ter,aut realiterfumptum e.g. voluntas realiter, feurealiterfumptacogitat. XVI. Infenfuformali,hoc eſt exparteintelle aushoceftinquantumres,feuensdenominatur ab illa cognitione,(dequa loquimur inpræſenti)quæ eſt talis diftinctio rationis; profecto falfum effet dicere: rationaleformaliterfumptumfentit:ani. malformaliterſumptumdifcurrit:intellectusfor maliteramat:voluntasformaliter cogitat:dulce formaliter videtur&. fignificaretenim: resilla totaquidem,fedexprefsècognitatantuminordine adtaleconnotatum(e.g.difcurfuminprimoexem plo)nontantumestexprefsècognitainordinead illudtaleconnotatum;fedetiaminordineadaliud connotatum(puta ſenſationem:)Tantum&non tantum funt contradictoria juxta doctrinam de termino excluſivo , & propoſitione excluſiva da tamth.48. nu. 21.lib. 1.&th. 1.nu. II.atqueth.12. lib. 2.elem.indepatetfalfitas illarum propofitionu. XVII. Cumdiciturvoluntasformaliterfumpta amat ( & idem intellige de reliquis ſupradictis exemplis)explicaturvoluntasinquantumcognita pertalem distinctionemrationis,nonveroexpli catur:voluntas inquantum cognitaperdistinctio nemrationisqualemcumque:ſeddebeteffecogni taper illam ſpecialem distinctionem rationis , feu cognitionem,quæanimam cogitatinordineadcon notatumamorisactualis. Quare ſynonimæſuntſe quentes propofitiones: Voluntas formaliterſum ptaamat: Anima cognitainordineadconnotatum amoris amat : Intellectus cognitus in ordine ad connotatum amoris amat : Quod diligentiffimè advertenedecipiaris per involucra verborum: fi militeridemſignificantſequentia:animalformali N teDISSERTATIO IV. Deartificio ſciendi ,quod Logica nuncupaturà fa pientibusexcogitatoadfaciliùscompa randas ſcientias. ONeſtidemposfibile, acfacile: pro N inde licet fit possibile homini ſcien tiam aliquam comparare ; idtamen fummoperèdifficileeft, quialatetve ritas plurimis involuta tenebris ,nec oculis aut mentimortalium ſeſe aperit, nifi arte,& induſtriâ reveletur. Idcircò excogitavere ſapien tes artificium ſciendi, cujus opefacilè,&expedite compararipoffent ſcientiæ. : I. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulatapramittenda. Omine Artis intelligitur collectio quæ A N dam præceptorum, ſeu regularum, quæ excogitatæ funtàſapiente quoadfacien dumaliquodartefactum: &artifexdiciturille,qui callet ea præcepta, regulasque, illisque pro oppor tunitate ad artefactum efficiendum ſcit,&poteſt faciliter uti. II. Collectio tamen præceptorum , & regula rum in ordine ad rectè,& virtuosè ( fic enimlo quiquandoquephilofophofaseftadclaram brevi tatem)adrecte,inquam,&virtuosèvivendumnon diciturars: fedPrudentia: necbenè,&virtuosè vivere,aut obedire præceptis hoc ipſum præfcri bentibus dicitur artefactum , aut artem exercere: quareiſta diftingues diligenter. III. Prædicta numero primo intelligenda funt hon folùm de artibus illis , quæ valde externæ funt, &utitadicammateriales: e.g. arsſculpto ria,pictoria&c.(quæ folentdiciartesfactiva, relinquentes opus: hoc eſt artefactum , postfe, hoceftpoft ipfum actuale exercitium artis) ve rùmetiamdeartibus quibusdam , quæ interiores, &reconditæ magis funt,&quaſiſpirituales, (quæ folent appellari artes activæ , & non relinquen tes artefactum poſt ſe : quia hoc ipfum confiftit in ipfo actualiexercitio artis:) e. g. ars loquen di,arseloquendi, ars memoriæ, ars ingenii. IV. Arsingenii , feu ars fciendi, feu' instru mentum &organumfciendi,feudeniqueLogica, velDialectica , Synonima funt diverſa, acunum idemque fignificant: fignificant autem collectio nemregularum, feupræceptorum , quæ fi obſer ventur ; infallibiliter docent tùm modum nun quam errandi in cogitando ; tùm facilè plurima ſciendi: hæcautem præcepta quicallet, &iispro opportunitatefcit ,&poteft faciliteruti , dicitur Logicus. V. Inventaeſt arslogica proportionali modo: atque inventaeſt arsgrammatica, nempeufu, & obſervatione ſapientum: quodfic explico. Idio mata , ſeu linguæ fuerunt ante artemgrammati cam,priùsenim homines loquebantur ; quam ar tificiosèdifcerent vitare omnes errores inloquen do. Proceſſu temporis fuere viriingeniofi,&at tenti rerum omnium obſervatores , ex quibus unus , velalter diligenter animadvertere incepit : modum Deartificio logicoſciendi..... modum,quohominesinterſe loquerentur,&pri VIII. Hæcautempræcepta,ſeuregulæmagna 53 J mò obſervavit quosdam homines in loquendoer rare, acproinde àcæterisderideri: errareautem expartejamexpofitæanobis ſuntinelementisper exempla,ut facilius præciperentur : quæ quidem nonexalio capite , nifi quia vocabulaproferrent exemplafacileperteipfeintotidempræceptapos disfimiliter , ac cæteri communiterhomines: inde excitatus vir ille ſapiens notavit varias fimilitudi ſis convertere : exemplaitemdediinterminisvo calibus;quia notiores ſunt : cæterumcommunes nes,& disfimilitudines vocabulorum,atque inde ſuntillæregulæ , &præcepta, immòmultòpotius deprehendit facilè poſſe omniavocabuladigeriin inftituta funtproterminis, propofitionibus& illa quasdamveluticlaſſes:quodipſumaggreffuscon tionibus mentalibus ,nempecogitationibus. Inde fecitexclasfibusvelutiarboresgrammaticales,cu jusqueclasſisproprietates adnotavit, exceptiones tamenduplexlogicaeſt, mentalis una,aliavoca lis ,una docethominemſecum loqui cogitationi adjunxit, acdeindemodumconjungendi,&con busfuis;aliadocethominemloquicumaliishomi jugandi, ſeuconftruendivocabula cumvocabulis advertit,& ordinavit:atqueitaregulas condidit& artemgrammaticam. nibus vocabulisfuis. IX. AudideniqueD.Auguſtinum,quihæc ipſa, VI. De artificio logico fic accipe :hominibus naturadatumeft cogitare&ratiocinari:hocnatu raliter poffumus non minùs immò multomagis, quam ambulare , nutriri&c. Etenim inhocipſo difcrepantvocabula àcogitationibus, illaenim ex arbitrio , & placitohominum vimhabentfuam; iftæ ànatura. Cæterùm poft adinventam artem quædiximus multo antedigefferat,quoad inven tionemartislogicæ poft adinventam grammaticam lib.2.contraAcademicoscap.13. Hacigiturra tionejamperfecta diſpoſitaquegrammatica; ad monitaeft(mensſapientis ) , quærere , ac atten derehancipfamfuamvim (feuvirtutem,) qua pepererat artem (grammaticam),nameamde finiendo,diftribuendo,colligendoquedigefferat,at grammaticam, fuerealii viriſapientes, qui adre cogitandas humanas cogitationes,&modumco queordinaverat:quomodoergòtranfiret adalia fabricanda; nifiipſa mensprius quafifuaqua gitandi ſetotos dederunt. Adnotaruntitaqueplu res homines quandoque approbarefalfaproveris, &quandoque negare vera pro falfis ,&fimiliter nonnullos fibi contradicere negantes idipfum, quod fub vocabulis ſynonimis attırmaverant,at que ex eo redargui abaudientibus,&parvifieri: inde veluti per occafionem examinare cæperunt viri ſapientes, curhomines tàmfacilèprolaberetur inerrores&falfaadftruerent?&obfervaruntquæ effet natura intellectus humani,quomodo cogita ret: adverterunt maximè abhorrere àconfufione, &ordine plurimum delectari : alia ex parte res omnes,quæfunt inmundoviderivaldèconfufas, atque permixtas: præterea vocabula , quibus lo quimur, effe æquivocationibus plurimis obnoxia. Quare utremedium pararent incommodishuma næ mentis, exemplo artis grammaticæjam reper tæ , quædocet-conftruere vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi; excogitarunt artem a liam nobiliorem , quæ certisfimis, & infallibilibus regulis , & præceptis , iisque deductis ex primis quibusdam principiis certis , & evidentibus do ceret construere cogitationesfine errore falfita tis- VII. Porrò præcepta hæc ,ſen regulæ(quod idem eſt)revocanturad tres claſſes: quia nempe tribus modis una cogitatio poteft conjungi,&co pulari cumalia,idquecum aliqua faltem tacitafal fitate,velveritate. Primaclasſisdocet conftruere ferminos complexos , fiveconjunctos, ſeumavis dicere complexas apprehenfiones,inquogenere c.g.malaeſt hæc conſtructiologica,Homo equus: namfiexplicetur inſenſu termini concretati (de quodixith.48. n.6.1.1.elementorum)huncreddit fenfum,Homoquiestequus:&itadefimilibus.Se candaclaffisdocetconſtruere propofitiones, five judicia affirmativa , autnegativa, in eoque genere prava eftconſtructio,Homoeft equus:Tertiaclas fis præceptorum logicædocetcoſtruere argumens tationes,ſeudifcurfus,feutertias operationes intel tellectus:& inhocgenere mala oſt constructio Homo:ergòequus. sism dammachinamenta, &instrumenta distingue ret,notaret, digereret,proderetque ipsamdifci plinamdifciplinarum,quamdialecticamvocant ? Hacdocetdocere,bacdocet difcere:inhacfeipfam ratiodemonstrat,atque aperit, quafit, quidve lit,quidvaleat:fcitfcire,folaſcientesfacerenon folumvult:fedetiampotest. X. Logicam dirigere operationes intelle&us , ſeu traderemodum conftruendi cogitationes fine errorefalfitatis,feu effe artem rectè cogitandi,ex plicationes funt æquivalentes,idemque ſignificant quodclariùs inſequentibus ficpropono. SECTIO 11. ConclufioPrima. Logica,feuar'sſciendi eft collectiopræcepto rum,feuregularum infallibilium ,quedo centmodumconftruendicogitationes fi Robaturconclufio: logica ad eum finem eſt neerrore falfitatis. P excogitata,utperillamhomines caveantneaf firmentfalſapro veris ,&negentverapro fal fis , atque fibi contradicant : utpatetexn. 6.fedad huncfinem eſt mediumaccommodatiffimum col lectio regularum , & præceptorum , quætradant infallibiliter modum conftruendi cogitationes fine errore falfitatis: g.logica confiftit inhujusmodi collectione. Mi. prob. (namma.exn. 6.jamconftat) exem plogrammaticæimmòcæterarumomniumartium: nam ad finem grammaticæ obtinendum (dequo n. 1. ) eftmedium accommodatisfimum collectio regularum, feu præceptorum , quæ tradant mo dum conftruendi vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi: g.adfinemlogicæ eft medium ac commodatisfimum collectioregularum&c. ut di Aumeftinmi. e 1 1 .: Goers 1 1 Con 54 DiffertatioQuintaLogico-phyſica Conclufio Secunda. Logicautenseft executio,feu mavisdicereobe dientiapraceptorum,®ularum,dequibus inconclufioneprima. Ogicadocens dicitur illa ipſa collectiopræ NO Lceptorum, ceptorum,& regularum, dequibus in con clufione prima : Logicaverò utensèconver foeft executio illorun præceptorum,adcoqueeft collectioexecutionumreſpondenscollectionipræ ceptorum,quodficprobo. LogicautenseftufusLogicæ: feduſus Logicæ eſtexecutiopræceptorumLogice:g.Logicautens eſthujusmodiexecutio. Prob. mi.quiaufus præ cepti, nihilaliudeſt, quam ipſa obedientia ,&exe cutio præcepti. Advertemetaphoras,easquecave:Logicautens eſtterminusabſtractus ,qui ſi revocetur (juxtath. 40.1. 1. clementorum)adſuumterminum concre tum:nihilaliud eftquamintellectusutensprace ptislogica:Hicautemterminusperth.48.ejusdem librin.6. explicatur: intellectusbabens ufumpra ceptorumlogice,hoceft exequens,& obfervans illa præcepta: entibiquidfitlogicautens. Notabis rurfus idemeſſeuſum hujusmodi ,& ipſam conſtructionem cogitationum fineerrore falfitatis (dequa n.6.&7.) namexnum. 3. ars lo gicanon relinquitopus, ſeuartefactumpoſt ſuum actualeexercitium,&ufum, ſedineoconſiſtit e jus opus : adeóqueidemeſt ufuspracepti logici, &artefactum prafcriptum à pracepto logico, nempe ipſa conſtructio cogitationum fine errore falfitatis : iſta adtollendas æquivocationes mire confcrunt. Conclufio Tertia. Omnes constructionesLogica,feu artefactalogi careducunturvelutiadtriafummacapita,ad tresprimariasconstructiones,quedicunturde finitio,divifio, ſyllogifmus,quæqueperantono mafiamappellarifolent modiſciendi. ſti quidfit definitioexth.49. lib. 1. elem. n. 2.quidfitSyllogifmusex lib.4. , accipemo doquid fitdivifio logica;eaetenim eſt arti ficioſadiſtributioclaffis: ſeutermini ſuperioris (de quibus in arbore philoſophica) in terminos infe riores:v.g.animaldividiturinhominem, &bru tum,ſubſtantiain ſpiritum ,& corpus:dehacdi viſione loquor,quæ diciturpotentialis;nondeilla minus artificioſa, quæ dicitur actualis , perquam nimirum verum totum dividitur in veras partes , exquibusconſtat:e.g.cumhomodividiturinani mam,&corpus. Prob.concl.infingulis tribus claſſibus dequibus n. 7. eminetcæteris conſtructionibus , quas præci pit Logica, una præcipua conſtructio: nempe in primaclafleubideapprehenfionecomplexa con ſtruenda agitur , eminet definitio , quæ eſt appre henfiocomplexa: e.g. animalrationale:inſecun daclaſſe eminetpropofitiodividens terminumfu perioremininferiores:e.g.animalaliudefthomo, aliudeft brutum : intertia claſſe eminetſyllogis mus,quieſtperfectiſſima conſtructioin tertiaope rationeintellectus:ſed exprimoprincipioidquod eſtprimum;&præcipuum in unoquoque genere, &claſſeeſt menfura,&apex cæterorum,&adil ludcætera revocantur: g. omnia artefacta logica revocanturvelutiad tria fummacapita&c. ut di &umeftinconcl. DISSERTATIO V. Facilèdeduciturexfuperioribusdoctrinade Logicæ objectis. SECTIO PRIMA Explicationes, &poftulata. I. : Ræceptum,®ulaminpræſen : H. III. tiprocodemfignificatuſumo. RegulæLogicæproindè idem funt,actotidempræcepta. Quoddeunaregula,vel præ ceptoLogicæ dicetur, idem deomnibus reliquis præceptis intelligendum eft : nam militat eadem ratiopro omnibus, quæpro fingulis. IV. Terminuspreceptum habet hæc quaſi de rivata (dixi th. 15. 1. 4. elem. paragrapho prima lex, quid fintderivata) idquodpracipit, veltota vorefalfitatis: iddequo,leuexquopracipit ſunt cogitationes ipse inquantum sunt construibiles, feucapacesexquibusefformeturartefactum logi cum:idquodpræcipittotaliterfuntipfacogitatio nesconstructarečte. V. IdexquopræcipitLogica,quiaeſt materia, circa quam verſatur Logicæ præceptum ,dicitur objectummateriale: idquodformaliterpracipio ipſa Logica dicitur objectum formale , perinde quafi fit forma,quampræcipitLogica,ut inmate riam, feuinobjectum materiale inducatur,dedu tametaphoraàrebuscorporeis, quæconſtantex veramateria,&veraforma: idquodtotaliterpræ cipit: eftobjectumtotale,conflatumnempeexma teriali &formali. VI. Ne capiaris æquivocationibus ; quoties exquoprecipit. Itaque circa præaeptum Logicæ audies hosterminos : regula,directio, verte in liter,velformaliter:idcuipracipit:id-dequo,ſcu confideraripoſſuntiſta: idcuipracipitLogica,eſt terminum praceptum , & clarè patebit exdictis intellectus hominis. Idquodformaliterpracipit, ànum.4. quod fit objectum materiale, quod for eſtipſumconftruereartificiosecogitationesfincer- male. SE DeObjectisLogica. SECTIO II. Conclufio. duplicem effelogicam: modò agiinusdementali, ejusque objecta asfignamus. Logicaobjectum materialefuntcogitationescon. Struibiles,hoc est capaces,utconstruanturar tificiosefine errore falfitatis : objectum verò formaleest ipfaconstructiocogitationum. Rob.primapars: objectum materiale P eftid,de quopræcipitLogica, ſeu exquo præcipit fieri artefactum(utpatetexn.4.&5.)ſeddecogi tationibus in quantum funt capaces conſtruiſine errorefalfitatis logicapræcipit , (utexeodem nu. 4.&5.&totaDiffertationeantecedenticonſtat)g. objectum materiale logicæ funt cogitationes in quantumconſtruibiles, &c. Prob.fecundapars:objectumformalelogicæeſt id,quodpracipit ipfalogica(utexn.4 :ſedlogica præcipit conftruere, feu conſtructionem cogita tionumfineerrorefalfitatis, (utex antecedentidif fertatione patet): g. objectum formale logicæ eſt ipſaconſtructio. SEBTIO III. Objectiones diffolvuntur. Q Contra 1. adGrammaticam ſpectat præcipere devocabulis conftruendis: g. nonſpectat adlo gicam. Refp.dif.antec. conſtruendis fine errore ſole ciſmi,velbarbariſmi,conc.antec.conftruendis fine errorefalfitatis ne. antec.&confeq. Contra 2. ad Grammaticam ſpectat explicare vocibusrescogitatas, co modo,quô cogitantur. g. adeamſpectatpræcipere de vocabulisconftruen dis fine errore falfitatis. Refp.dif. antec.adGrammaticam, &c. fiGram maticafumatur,utfumidebetpro arte(de quadis fertatione antecedenti ſectione prima n. 5. ) ;ne. antee. figrammaticafumaturpro ipſa inftitutione linguarum, fubdif.antec.:ſpectatexplicare voci bus conſtructis artificio logico res cogitatas&c. ne. ante:ſpectatexplicare vocibusutcunque veris conc. antec.&ne.confeq. Contra3. adconftruendavocabula ſcriptanon requiritur alia logica ſcripturalis : . neque advo cabulaprolatarequiritur logica vocalis. Refp.con. antec.,&ne. confeq.diſparitas clara: Uamvis importunum ſemper mihivifumfit fequentes nonparùm implexas objectiones interhæc quaficrepundiaphilofophiæinge rere,&confultisfimum eſſecenſeameas infinem logicæ amandare; uttamenuſuipaream adalter candi argumentumillasponointempeſtivas licet. Ob.1. Intellectusdirigitur perpræceptalogica: fedquoddirigitureft objectum materiale:g.intel Icctus eftobjectummateriale:prob. mi.quoddiri gitureftid,quodregulatur : fedquod regulatur eft objectum materiale, ut patet inarte ſtatutaria, à qua marmor regulatur:g.quoddirigitur eſt obje Quin materiale. Refp.diſ. ma. intellectus dirigiturper præcepta logica, tanquam id, cuipræcipiturcon. ma.,tan quamid, dequo præcipitur ne.ma., fimilimodo dif.mi., eamque ne. infenfu conceffæ majoris , & con. in fenfu negatæ æquivocatio latet in illo verbo dirigitur (quod idcircò vertere debes te cumtacitè inverbum conftruitur , &clarèpatebit æquivocatio) nampropriè magis loquendo,cùm agitur depræcepto, dicitur, quod dirigat , hoc eft, regatipſum intellectum,ſeupotentiamcogitandi; quam ipſascogitationes , feu actus productos ab intellectu: non enim præcipitur cogitationibus , ſedintellectui,ut producatea feriecogitationes: nihilominus objectum materiale præcepti logici noneſtintellectus;fed funt cogitationes: quiade cogitationibus præcipitur ipſi intellectui , uteas rectè conftruat,&fine errore producat: fimilipa toperpræcepta artis pictoriæ artificipræcipitur, noncoloribus;fedde coloribus rectèdifponendis illi præcipitur. Obj. 2. Logicanon folùmpræcipitdecogita 7 tionibus; fedetiamdevocabulisrectè conftruen dis finefalfitate: g.etiamiſtafunt objectum mate riale. Refp. dif. antec. logica,&c. mentalisne. antec. logica, &c. vocalis con. antec.&dif. conſeq. etiam iſta vocabula ſunt objectum materiale logicæ men talis , ne. confequ. logicævocalis,conc.confequ. NoſtiexDiffertationeantecedentin.8.,&aliunde, utnondaturPoeticaſcripturalis; itaneque,Logica. Ratio eft,quiapoſt artificium vocale logicum,non opus eft, ut illud ipfum fcriptura defcribatur alio artificiologico,ut neque poetico:ſed artificiúm orthographicum,feuOrthographiarequiritur,quæ eſtarslongediverſa,cujus objectum eft,&munus, artium nonnullarum , quæ non relinquunt opus poſtſe,utpotè confiftens in ipfo artificio actuali, ut jamprædixi:opusilludipſum confervare &quafi fixare &verba,quæ volantirrevocabiliter,eade ſcribendo redderepermanentia. Ob.3. ensrationis eſt objectum logica: g. non funt cogitationesintellectus objectumlogicæ. Refp.dif. antec.: ensrationisinquantumnondi ftinguitur abipfis cogitationibus,quæfunt capaces conſtrui artificio logico eft objectum logicæ, con.ante, ensrationis inquantum diftinguituràdi &is cogitationibus (fi tamen diftinguipoteft) eſt objectumlogice;he. antec.&confeq. Ensratio nis dicitur id , quod cogitatur perfecundam in tentionem, (de quath.43. 1.1.Elem.)e. g. homo cognitus , & quafi depictus in cogitatione prima, feuprimaintentione. Contra : rescognita funtobjectum logica: ſed rescognitæ funt ensrationis: g.&c. Refp.ne.ma. cognitionesipfæ conſtrutæ read, &fine errorefalfitatis,quibus res ipfæ cognofcun tur, funt objectum,&formale,&materiale, hoč eſt unà fimulobjectumtotale : res verò ipfæ funt quidem terminus quidam extrinfecè requifitus à logica:quiadárinon poteft cognitio; nifi aliquid per illam cognofcatur: nonverò funt objectumz propriè fi loquamui. Ob. 4. Objectummateriale artis debet effe in differens (huncterminumaccipio invulgári figni ficatione, hoc eſt,pro eoquodnon eft affixum, vel determinatumunipotiùs parti , quam alteri, ſedquafi verſatile in utramlibet) indifferens , in quam , reſpectuobjectiformalis , hoceft, uteva dat artefactum , vel non: fed cogitationes , feu actus intellectus non funt indifferentes , ut con ſtruantur,velnonfine falfitate ;quia(in hac cau fali 56 fali includo brevitatis gratia probationem hujus Differtatio QuintaLogico-phyfica minoris , quod notabisetiam pro confequentibus in decurfu ) cogitationes , quæ de facto erroneæ funt,nonpoffuntevadere non erroneæ,&viciffim: g. cogitationes non funt objectum materiale artis logicæ. Refp. objectum materiale debet effe indifferens indifferentiapropria illius artis, cujus eft objectum materiale; conc.ma. indifferentiapropria alterius artis , cujus non eft objectummateriale; ne.maj, &ne. mi. (quiacùm fit propofitio negat.vahabet prædicatum infuppofitioneuniverfali, ex th.49. n, 29.1.1. Elem.,&negatquamcunq;indifferentiam, adeoq; eft falfa abfolutè) Differtatione anteceden ti Sect.1.1.3. dixi artes alias eſſe activas , aliasfa. Etivas : artis activæ objectummaterialeeſtindiffe rens diverſo modo , ac objectum materiale artis factive : difcrimen confiftit in eo, quod prima in differentia nihil aliud fit,quam quodille,cuipræci pitur (dequo Sect.1.1.4)per artem activampoteſt locounius operationemponerealiam,itaintelle Aus,cui præcipitur arte activalogica, poteft loco cogitationis erroneæ ponerealiam non erroneam, &exeoquod intellectusfit ita indifferens indedi cunturetiamipfæ cogitationes dequibuspræcipi tur àlogica, ejusque funt objectummateriale) in differentes quantum fufficit. Obj. 4. Objectum formale logicæ eſt id, quod præcipitur, &ponitur per præcepta logica: fed conftructio cogitationumfinefalfitate nonponitur perpræceptalogica: quiaperhæcnullæ cogitatio nes conftruuntur, &diriguntur: g.objectumfor malelogicæ non eft conſtructio,&c. Refp. ne. mi., & ejus probationem incluſainin illa particula caufali,Quta Con. 1.: ſfi aliquæ cogitationes per præcepta lo gicaconftruerentur,&dirigerentur:veleffentillæ cogitationes , quæ funt erroneæ,vel illæ , quænon funterroneæ: fedneutræ conftruuntur, quia tam iſtæ quàmillæ funtid quodfuntper effentiamfuam, &nonperpræceptalogica: ergo &c. Refp. conc.majs, &ne. mi., ejusque probatio nemdiftinguo,ſuntformaliter, &intrinfecèper effentiam fuamidquodfunt,conc. funtdirective, &praceptive id quodfuntpereffentiam fuam, ne.: conftruunturquidem perpræcepta logica co gitationes , quæ nonfunterroneæ, &impediuntur erroneæ: licèt autem cogitationesnon erroneæ fint idquod funtpereffentiam fuam,hoc eft,ha beanttalem effentiam , per quamnon funterro neæ : ficutihomo eft id , quod eft perſeipfum, &effentiam fuam ; hoc tamen non tollit quin perpræcepta logica fiat , ut ab intellectu potiùs illæ cogitationes non erroneæ producantur, quàm aliæ erronea : & hoc eft , quod præcipit logica. Con. 2. vel per præcepta logica conftruuntur cogitationes quando funt, vel quando non funt, hoc eft vel actuales , vel posfibiles cogitationes : ſed neutræ poffuntconſtrui , quia idquodnon eft, conſtruinonpoteft, & id quod eft, amplius con ſtrui quoquenonpoteft. Refp. conc. ma. ,&ne. mi.: dico autem cogita tiones dum fiunt , & producuntur ab intellectu ; tuncconſtrui fine falfitateab eodem intellectuobe diente præceptis logicæ, hoceſt,ex præcepto los gicæ producit intellectus potius has cogitationes quamalias. Obj.ultimò : fi Logica præcipit conſtructionem 'cumveritate,præcipit conformitatemconftructio nis cumobjecto, exdictis differt.2. fect. 1. num. 3. fedhujusmodi conformitatemnonpræcipit : ergo conftructionem cogitationum cumveritate ,hoc eft veramnonpræcipit. Refp.con.ma.quæ vera eft: Nam exdictisloco citato,veritasnihilaliudeft,quam conformitas,ſeu æqualitas illa,quodres eft,ficutijudicas effe. (nem pe perjudicium illud tuum , quodeft conſtructio cogitationum , dequa hìc loquimur.) Sed quæſo cave ne confundaris termino illo objetrum: nam indiverfa fignificatione accipitur in differtatione fecundaloquendodevéritate , abilla fignificatio ne, inqua inpræfentidiffertatione accipitur cum loquimur deobjectoformali ,&materiali logicæ : res cogitata , velaffirmata eftobjectum cognitio nis,velaffirmationis: rurfus ipfa cogitatio & attır matio,cumfitconſtructio quædam plurium cogi tationum, fi fit immunis afalfitate, eftobjectum lo gicæ,hoc est, eſtid, quod præcipit ipfalogica, ſeu eſtartefactum logicum,juxtadictain conclufione: cave ergo æquivocationem.. Con. 1. fi logica præcipit conformitatemjudicii e.g.cumobjecto, præcipittotum id , quod com ponitillam conformitatem : fedillam conformita tem,feu æqualitatem componit tum ipfa cogita tiojudicativa , tum ejus objectum,ſeures cogita ta: ergo logica præcipit intellectui utponat , & producat tum illam cogitationem affirmativam ; tum ejus objectum , quod eftabfurdum. Quis enim dicet, ut intellectus eo modo , quo pro ducit iftam cogitationem Dies est ; producas etiam objectum ejusdem cogitationis , nempe diem? Refp.huc intrudi alienisſinum fophifma ex tra tatu de ente relativo : quando igitur faltandum extra chorum eft, dif. ma, fipræcipit &c. fuppo nendo unampartem,&ponendoaliamilliuscon formitatis , feu æqualitatis ; ne. ma. , fipræcipit &c.ponendo utramquepartem illius conformita tis, feu æqualitatisconc.ma.&conceſsa minorine. conf.Logica præcipit, ut intellectus judicet verè, &ita præcipiendojubet etiam, ut intellectus po natilludultimum quod requiritur, ut exiftat veri tas, feu conformitas judicii cuin objecto , & in hoc fenfu dicitur , quod intellectus obedienspræ ceptis logicæ ponat conformitatem; feu æquali tatemillam , quæ eft veritas : Notiffimum autem eſt . quodnoneft neceffe, ad ponendam æquali tatem,feu conformitatem; ponere utramque par tem,quæ illam componit: fatis enimeft,unampar temjampofitam fupponere,&aliam denovopo nere, ſtatim enim reſultat æqualitas,feuconformi tas : exemplum habes inpictore , quiutponatfi militudinem inter picturam , & hominem depi Aum, qui est exemplarpicture ; licet fimilitudo (ficut æqualitas , & conformitas ) componatur (ſecundum noftram confiderationem , quod no ta,) tùmexipſohomine, qui eſt exemplar & ex imagine hominis; non eft tamen neceſſe , ut pi tor ipſum hominemponat;fedfateſt,utſuppo nat hominemjamexiftentem,& denovo ponat ejus imaginem, ut ſtatim reſultet funilitudo quæ fita; VirumLogicafitfcientia. fita:ita intellectusdicitur ponere veritatem;ficuti 57 intellectus obediens ſtatim ponit,ac producit co pictor fimilitüdinem. Con. 2. Logicæ præceptumjubet,ponerecon formitatem inter cognitionempræceptam(hoceſt conſtructionem fineerrore,de quahicfermo,)& ipſumpræceptum:quiahoceft,quodintenditom nepræceptum, nempè obedientiam,&executio nem: ergo nonpræcipit,ut ponatur illaaliacon formitas intercognitionem,&objectum. : Refp. conc. antec.&ne, conſeq. expedias te ab his tricis dicens د gitationemveram, ſupponendo enimpræceptum, &ponendoeam cognitionem;ponitconformita tem,de quanunc agimus : rursus fupponendo ob jectum,ſeuremcognitam,&ponendo illamean dem cognitionem; ponit conformitatem , dequa fuperiùs dicebam : tandemnota hos terminos ob jectumformale: constructioartificiosafine errore, rectitudopraceptautraqueconformitascumpra quod logicæ præceptum ju bet poni utramque conformitatem , quas tamen ceptis, &rebuscognitis (ponenda utraqueſecun duinunampartem,aliisduabuspræſuppoſitis)eſſe ſynonimos, idemq;fignificare. DISSERTATIO VI. Utrùm Logica Ariftotelica ſit Scientia.. R Ecolendæ funt, quæ diximusdifferta tione2. ſect. 1. ànum. 6. quoad ſci , entiam & fcientias in particulari: item illa quæ diximus differtatione tertia , paragrapho Fiisfuppofitis &c. quoad claſſes ſcientiarum , & modum dividendi ratione argumenti ,ſeu objecti ſcientiasclasſicas: quæritur enim in præfenti ; utrum etiam logica fit unaex fimilibus ſcientiis classicis. Nempeu trùm non folùm deturlogica ars, fedquoque/o gicafcientia: quatenus poftquam logica ars do cuit omnia , velfupponitur docuiffe , & edixiffe omnia fua præcepta , & regulasconftruendi co gitationes&c. rurfus circa illas ipfas regulas , & præcepta, necnon circaartefactaipſa logica,vel uti circa materiam , &argumentum dignisfimum ſcitu,posfint totjudicia , feu conclufiones certæ, ſcientiam? &evidentes fieri ; ut conftituant unamclasficam Recoleetiam quæ diximusin elementispræſer timà thefi 9. lib. 1. usque ad finem,de illis enim omnibus potisfimum eſt quæftio : utrùm confti tuant collectionem ſcientiarum , quæ mereantur nomenſcientiæ clasſicæ. P SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. Rimo, ſcientia clasſica eſt collectio plurium fcientiarumparticularium,uti innuebam differ tatione tertia paragraphoHisfuppofitis : non tameneſt inordinatacollectiofcientiarumparticu larium, fed admodum cujusdamquafi reipublicæ conftituta : infiftendo enim fimilitudinempatriæ, dequa diſſert. 3. lococitato; quemadmodumfunt varii gradus politici reſpectu hominum ejusdem patriæ , qui inter ſe ita difpofiti , & fubordinati funt, ut tandem referantur omnes ad principem fupremum , five fupremum magiftratum conſtan tem exoptimatibus ilius patriæ ; ita in ſcientia clasſica omnia judicia , & conclufiones certæ, &evidentes invicem ordinatæ funt per diver fos gradus , aliæ fuperiores , aliæ inferiores, quæ omnes tandem revocantur ad quædam fuprema, &prima principia (quæ funt velutifupremusma giftratus inſcientia )principia, inquam , certa ,& evidentia exterminis (utiſectioneprima diſſerta tionis fecundæ explicatum eft,) & prætereain terminis communibus ,& neceffariis ; nonverò contingentibus , & fingularibus (de quibus ter minislocutus ſumtheſi49.lib. 1. eleın. à num.4.) hæcenim omniarequifita funt, ut aliqua propofi tio evidens ex terminis posfit appellari primum principium : atque hinc obiterdifce, quid fit, id quoddicitur: foientiadebet effe de univerfali bus , nempèhabere debet prima principia modo explicato. II. Logicam, quæ eft modus ,&ars ſciendi, tradiditAriftotelesin libris,quos recenfeo: in ope re, cui titulus Perihermentas,hoceſtdelocutione, ubideprop.agit , & regulastradit , veluti adpri malinguæ philofophicæ rudimenta; itemin duo. busaliis operibus ,quæ infcribuntur , Analytica, hoceftmodus refolvendi argumentationes,&in hisagit defyllogifmis , & illatione , & reliquis ad artem ſciendi maximè opportunis. Aliasquoque artespræterartemſciendidocuitAriftoteles, nem pè artemeloquendi , feu Rhetoricam, artem poe ticam, necnon artem opinandi inopereinſcripto Topicorum (quidfit opinio ex diff.2. fect. 1. num. ultimo patet, &artem fallendi , feu fallacias , & fophifmataverbistexendi, in opere , quod dicitur Elenchorum,has autem artesdiſtinguas oportetab artefciendi. 111. Obje&umſcientiarum diverſo aliquantum modo declaratur, ac objectum artium: & primò loquendodeparticulari ſcientia , ejus objectum totumcontinetur fignificatopropofitionis menta lis , ſeujudicii certi,&evidentis : hoc eft ipfius ſcientiæ particularis , quod fignificatum proindè dici foletpropofitio objectiva , hoc eft, objectum, &fignificatumpropofitionismentalis: e.g. totum est majusfuaparte:hocipfuın, quodperhæcver baſignificatur,dicitur objectumpropoſitionisaf firmantis idipſum. IV. Notabisverò,illam propofitionem objecti vamveluti induaspartesdividi poſſe , nempè in ſubjectum, &prædicatum utrumqueobjectivum: itaqueid,quodſetenetexpartefubjectidiciturob H jectum R.P.ProlomæiPhilofophia, 58 jectummaterialefcientia : idvero quodſe tenet Differtatio SextaLogico-phyſica expartepradicati,diciturobjectumformaleſcien 11.e,&totaintegrapropofitio diciturobjectum to tale,&adequatumfcientia, V. Scientia clasſicahabet proobjecto materia PR liomniafubjecta , & pro objecto formali omnia predicatapropofitionumobjectivarın , quæ ju dicanturperſcientias particulares , quas in fecol ligitilla clasfica : illæ autem propofitiones obje &ivæ facile ad unam propofitionem generalem SECTIΟ ΙΙ. Conclufio. LogicaAristotelica, prout ex ejus libris eruipo test , estperfectiffimafcientianon minus quam Geometria. . concl. Omniarequifitaadſcientiamperfe Aisfimam habet logica Ariftotelica : ergo eſt ſcientiaperfectissima: probatur antecec.nam quoddiximus num. 1.convenit logicæ Ariftoteli revocantur, velſaltemadunum generaleintermi cæ: quiaeft collectioordinatisfima plurium ſcien numcomplexum: v.g.reſpectuLogicæhujusmo tiarumparticularium,quæpervarios gradus refol di terminus eft: cogitationesconstructaperprace vuntur omnesinprimaprincipiaexterminis,& in ptafine errorefalfitatis, quiterminus complexus terminis de quibus num. 7. Quod dixià num.ter explicatur:cogitationesquafunt construita &c. tiodeobjecto ſcientiarum convenitlogicæ, utpa &hujuspropofitionis objectivæ fubjectumeft ob tet exnum. 5. Quodlogicaverò fit quoque ars; jectummaterialeſcientiæ logicæ,prædicatumverò illudnil obeſt,utinon obeſt geometriæ,dummodo eſt objectumformale. adfint cætera requifita,ut exnum. 6. Quodveluti VI. Geometriaeſtſcientia clasfica,& omnium crediturRegina ſcientiarum , ea tamen ipſa ante inappendicem,& exoccafione aliquæ conclufio nes tantummodoprobabiles adjunctas habeat, vel datpræcepta, ®ulas conftruendiartificiosè fi uti forinfecus, & extrinfecus , non nocet : ficuti guras lineares : v.g. triangulum , quadratum&. quam figuras jam factas artificiosecontempletur, non obeffet geometriæ, ex num. 8.: Ergò logica Ariftotelica habet omnia requifita ad perfectifi mamfcientiaın. casque probet evidenter, &certo , hoc eftplura judicia certa,&evidentia, ſeu ſcientiasparticula res eliciat circa illas figuras : & demonftret eas eſſe conſtructas fine errore ,aliasque earundem fi gurarumproprietates ſimilipacto judicet certo,& evidenter. Similipacto logicadoceteffingerevel utifiguras mentales ex cogitationibus : eas con ſtruendo fine errore falfitatis ,putapropofitiones, fyllogifmos&c. Etquantum adhoc,logica eft ars. Deindè verò per plurajudicia certa,& evidentia demonftrat illas ipfas conſtructiones mentales ve rè eſſe ſine errore falfitatis , & alias quoque de illis iisdem conſtructionibus proprietatesdemonftrat certò&evidenter. VII. Quemadmodumgeometriahabetquædam primaprincipiaexterminis evidentia,&inter minis communibus,&neceffariis(de quibusnum 1. generatimloquebar,) quæ principiafunt veluti fupremus magiftratus inhac ſcientia clasſica,quæ diciturGeometria e.g. totum est majus &c. Italo gicahabetquędamprimăprincipiaexterminisevi dentia,& interminis communibus,& neceffariis : v.g. contradictorianonpoffunteffefimulvera,nec fimulfalfa. Quod diciturdeterminouniverfali, diciquoque poteft determinoparticulari. Utſi dicitur: omnishomo eſt animal : dici quoquepo teſt: aliquis homo eft animal : quod primum prin cipiumobfcurèfolet itaproferri:Dictumde omni, dictumdenullo. VIII. Sicutinonvitiaretur geometria , nec de fineret efſſe ſcientia; fi peroccafionem adjunge rentur illi , ( quæ fecundumſejam eſtperfectisfi ma ſcientia) nonnullæ conclufiones tantummodò probabiles , & non evidentes , ideoque adjunge rentur , quod nonnullam affinitatem haberent, cumobjecto geometriæ; itanonvitiaturlogicada toquod fecundumſeperfecta ſitſcientia, fiilliper occafionem adjungantur aliquæ conclufionestan tummodò probabiles , quæ affinitatem nonnul lam habeant cumobjecto vel materiali,velformali logicæ. SECTIO III. Diffolvuntur objectiones. Bjiciesprimò. Logica eſtinſtrumentumſci Ο endi: fed inftrumentum ſciendi noneſt ſci entia, ergo logicanon eſt ſcientia. Refp. conc. maj. & dift. min. fed inſtrumen tum mechanicumnoneſt ſcientia ; conc. min. fed inftrumentum ſcientificumnoneſt ſcientia;ne.mi. &conſeq. Satis æquivocum nomen eſtinſtrumen tum, quandoque fignificat machinas illas, quibus utunturartes viliores, quæ proindè dicuntur me chanicæ, ut malleus, forceps funt inftrumentum artis ferrariæ : quandoquefignificat metaphoricè magis collectionem ipfam regularum , & præce ptorum alicujus artis : tunc verò hujusmodiin ſtrumentumnoneft mechanicum:immofihabue rit omnia requifitautfitobjectumfcientia ,ut ex pofuimus ſectione 1.eſſepoteſtinſtrumentumfoi entificum. Contra 1. Logicaeſtinſtrumentumadſcientias; fedipfapervos eſtſcientia: g. ipfa eft inſtrumen tumadfeipfam. Re.dift. ma.eſtinftrumentum ad ſcientias distinctas abipfa logica con. maj.eftin ſtrumentum ad ſcientias indistinctas,feuindistin ctamabipfa logicane.ma.&cn.mi.ne.conf. Ob. 2.logicacontinet plures conclufiones tan tummodo probabiles : fed conclufiones tantum modo probabiles non continentur inſcientia g. logica, quæ illas continet, noneſtſcientia. Re.dif. maj. logica continet conclufiones tantummodò probabiles,tanquampartem fubftantialem ipfius, ne.ma. tanquampartemaccidentalem &appendi cemnonneceffariam,con.ma. diftinctio explicata remanetex ſect. 2.n.8. Itaque ſimili pacto diſt. mi &ne.conf. Cont. 1. Inomnicollectioneplurium rerumfuf ficit unapars defectuoſa , & imperfecta , ut tota collectio denominetur defectuoſa juxta primum principiumpofitumth.ult.1.4.elem. Bonumexin tegro,malumexfingulis defectibus: fedLogicaeft collectio pluriuun conclufionum , & affertionum (ut UtrumLogicafitfcientia. (utdictumeſt ſet.2. n.6.) quarum quædam funt artistopicætantumdiſtatàſcientia,quantum unum Ratioverò curnequeRhetorica, nequeTopla ca, neque Grammatica, neque fimiles aliæ artes 59 defectuose, nempè ſunttantummodoprobabiles, atqueadeo deficientesàratione certæ,& eviden tisconclufionis :ergòhocfufficit, ut tota Logica denomineturdefectuoſa,hoceftprobabilis&fim contrariumabaltero. fint fcientiæ, deſumendaeſtexdictisſet.1.num. pliciteropiniononveròfcientia. Refp.dift. ma,fuf 1.&fect.2. inutraque probationeconcluſ,nempè deeft hujusmodi artibus requifitum neceſſarium : ficitunapars&c. fiillaparspertineatadſubſtanti amillius collectionis;conc.ma, fiillapars fittan ad ſcientias: ſcilicet illæ artes non refolvuntur tùmappendix,&quaſiforinfecus remanens extra in prima principia , quæ fint propofitiones cer collectionem;ne. ma.&addo,primumilludprin tæ,&evidentes interminis communibus , &ne cipiuminterpretandumeſſe in ſenſuprimæ partis ceffariis :ut notatumeſtſect. 1.nu. 1.fedadfum diftin&ionis datæ,non verò inſecundo:diftingues muminpropoſitiones licèt evidentes ,in terminis igitur min.accommodandomajoris diftinctionem, tamencontingentibus,velarbitrariis explacito,& &confequentiamnegabisjuxtadicta ſect.1.1.8. moribus,&confuetudinehominum,ſeu exdiver Objic.3. LogicafecundùmpartemTopicam & fadifpofitione,&temperamentocorporumhuma Sophiſticamnoneſtſcientia:g. totaLogicaſimpli norum,&affe&ionumdiverſarum, quæ omniain citer&abſolutènoneſt ſcientia. Prob.antec.To picaeſtars opinandi , ut notavimusſect. 1.nu.2. variis hominibus varia,&diverſa ſunt,&pro di verfitatetemporum, ætatum, regionum , &natio ledopiniononeſtſcientia,utdictumeſtdiſſert. 2. numinftabilia: itaque cum exindènon niſiinſta ſect. 1. nu. ult. ergò ars, quædocetopinarinoneſt biles,&inconſtantes ſintregulæ tum Grammatica, ſcientia. Rursusars ſophistica eſtars fallendi per tumRhetorica,tumTopicæ,tum quoqueSophi apparentes &fallaces argumentationes:ſedfallax ſtice;hujusmodi facultates , neque ſcientiæ veri argumentatiomultominus quàm opinio , &opi nominis appellari poffunt , neque ipfamappella nativaargumentatioeſt ſcientia: ergoars ſophi tionem artisfine multatranslatione , &impro ſticanoneſtſcientia. Refp.nego ſuppoſ. anteced. inquoſupponiturveluti certum,quodLogicaAri prietatemerentur. Objic. 4. Vel Logica eſt ſcientia ſpeculativa, ſtotelica,ſcilicetmodus,&arsſciendi habeat,& contineat partes illasduas,nempèartenopinandi &artemfallendi: veluti fiquisdiceret; Gramma tica ſecundùmpartem muſicamnonaddiſcitur in hoccollegio,negandum eſſet ſuppoſitum : quia Grammaticapartemillamnoncomple&titur.Itaque AriftotelinunquaminmentemvenitLogicæ fuæ, feuarti ſciendi inſerere velutipartes Topicam,& Sophiſticam. Verùm quidem eftlibros cumſcri pſiiſe quoquedearteopinandi,&fallendi , utdi &umfect.1.n.2.fedlibrosquoqueconfcripfitdear terhetorica;&poetica : numproindèartesetiam iſtæ crunt partesLogicæ,ſeuartis ſciendi ? Cæte rumAriftoteles ipſeapertisſimènegavitartemTo picam,(quamDialecticamſuisin librisſolum,ſem perqueappellat;)eſſeſcientiamperinde,acſcien tiameſſe negavit artemRhetoricam: primoRhe toricorum cap. 4. fichabetAriftoteles : Si quis autem,authanc(Rhetoricam)autDialecticam, nonutfacultates,fedutfcientiasinstruere &do cereconatur, isnaturamearumfacultatum in terimerevidetur. Quare naturaDialectice, ſeu vel eſtſcientiapractica(ſcilicet,vel tantumquie ſcit,&quaſiotiaturin ſuis affirmationibus certis, &evidentibus,vel ulteriùsipſas affirmationes, & judicia evidentia dirigit,&deſtinatad artefactum aliquodlogicum elaborandum:)ſedneutrumdici poteſt: ergòLogicanoneſtſcientia. Refp. conc. ma.&ne.min.&dicoalterutrum affirmaripoſſe prolibito , quo usque in fine tractatusLogico Phyſiciſtatuero quidfitpracticum,&fpeculati vum. Quæftio enim illaaltioriseſtindaginis, nee itabenètraditurinipſo limineLogicæ. Interea fa tis fitnoſſe,Logicamdici poſſe ſcientiamvelſpe culativam, velpracticam : ficuti dici poteft ipfa Geometria,velpractica,velſpeculativa: videlicet inquantumregulastradit , & præcepta , dicitur practica,hoc eftoperativa: idenimfignificat græ custerminuspracticus: Inquantumverò eviden tisfimè demonſtrat conclufiones fuas , appellatur ſpeculativa,ſeucontemplativaquodidemeſt,ſiſtens videlicet,&quiefcensin ipsâcontemplationeve ritatis. Unoverbo reſpondere poteris Logicam partim eſſepracticam,partimſpeculativam. DISSERTATIO VII. UtrumLogicafitneceſſariaadcomparandasnatu raliterſcientiasposſibileshominiinhac vitâmortali. Tilenoneftidemacneceffarium;Uti lemeſſeLogicamad ſcientiascompa randas conftatco ipſoquodconftat, eſſe artem ſciendi: artem enim eſſe inutilemadidipſum, cujus eſtars,eſtartemrepu gnantem,&chimericameffe. Intereatamenadhuc minimèconſtatutrùmLogicanon modo fitutilis, verùmetiamneceffariaadcomparandasſcientias: utrùmvidelicet Logicafit clavisilla , fine quâ adi tumſcientiarumfibireferarenemomortaliumpof fit H2 Differtatio SeptimaLogico-phyfica 60 fit,nullusquenonLogicus,feuadialecticus ſperare neceffarium ad melius effe: ut facilè explicentur poffit evaſurumſeinſapientem. 2 hæfignificationes diverſæ, fumo conjugatum ab ſtractum hujus nominis neceffarium, nempèhunc terminumneceffitas,&illiaddoſyncategoremata fuperius pofita modofequenti. HI: Neceffitaseffentialis eſtilla maximaneces. I. 2 SECTIO PRIMA. 1 Postulata,&Explicationespravia. Ogicameffeutilem ad ſcientias comparan L das,&Logicampoffe concurrere adacqui fitionem fcientiarumidemfignificat: figni fitas, quænullomodopoteftfuperari: quoniam fi tolleretur, coipfo verificarenturfimulduocontra ficat autem,quodintellectus humanus Logicæ re gulis &præceptis obediens,eaqueobfervans facile dictoria, quodeft fummum imposfibilium, & ma xima chimera: Hujusmodi neceffitas appellatur etiam neceffitasmetaphyfica cum eadem prædi&a acquiret ſcientias de objectis illis, quæ naturaliter ſciripoffunt. fignificatione: concretumverò nominis hujus ab II. Logicam influereinfcientias acquirendas, ſtracti eft : neceffarium effentialiter , velneceffa eft metaphoricus loquendi modus, quo fignifica tur idem,ac Logicam concurrere ad acquirendas riummetaphyficè. * IV: Neceffitas naturalis eſt illa , quæ fuperari A ſcientias. nonpoteft, nifipermiraculum,&fola DEI Om III. Influere,&concurrereLogicamad ſcien tias,feu adjudiciaſcientifica,non fignificat,quod nipotentia potelteamtollere , non verò ulla cau fa creata : v. gr. quod Sol non oriaturfpatio u Logicaverèproducat, (ut ignisproducit calorem ) illajudicia, leu cogitationes certas , & evidentes: namhæcjudicia folus intellectus producit, & ideo vocanturfecundæ operationes intellectus. Itaque niusdiei in noftro Hemifphærio : vel quodidem Solin medio Cæliconfiftat immobilis: Deus qui demmiraculose poteft hocpræftare, cæterum ne ceffarium naturaliter eſt , ne hoc fiat : hujusmodi Logicam influere , & concurrere adſcientias,de neceffitas dicituretiam neceffitas Phyfica , quod betintelligi impropriè, & lato modo : quemad. Græceideineft, adnaturalis: &abhac neceffitate modumdequolibetpræcepto , ®ula intelligi tur. Præceptum e.g.factumPetro,ut faciatelee mofynam, concurrit,&influitinillameleemofy nam : nondando eleemofynam, nampræceptum nondateleemofynam;ſedPetrus obedienspræce pto :folùm ergo præceptumillud concurrit, &in fluit in eleemofynamprafcribendo, regulando , dirigendo : idemporrò intelligas de quolibet præ ceptoLogicæ,cumdicitur concurrere,& influere inſcientias,feuinjudicia ſcientifica. IV. Loquorinpræfenti, ficuti hactenus locu tus fumdeLogicaactuali, quæ confiftit incolla Ctione regularum, & præceptorum : velillapræ cepta exiftant, velnon exiftant,juxta notatadis fert.3. 6. Hisfuppofitis & . nam quod ibi dixi de collectione ſcientiarum , in quâ confiftit ſcientia claffica ; idem dicendum eft de collectionepræ ceptorum , in quâ confiftit Logicaactualis class fica . V. Nonloquorde Logicahabituali , quæin fummanihil aliudeft,quam facilitas quædam ob fervandi præcepta, & regulasLogicas, quam fa cilitateminfinuavidiſſert,4. fect.1.1.1.De hacenim Logica habituali ſub finempræſentis tractatus di Aurusfum:ubidehabitibusingenere controver fiamovebitur. SECTIO 1011II Poftulata,&Explicationesmagispeculiares. 1 concretumappellatur neceffarium naturaliter ,vel neceffariumphyficè. *V. Neceffitas moralispropria (nam alia quo que eft impropria, dequa numero fequenti) eft illa , quæ nunquam de facto tollitur,vel fupe ratur; fedfi tolleretur ,& fuperaretur nullum eft miraculum , nec ulla ſequeretur chimera : nihilo minus nunquam continget,ut illa neceffitasmo ralis propria fuperetur, & ut ita dicam difpenfe tur: v.g. datur neceffitas moralis , ut nunc in hocmomentoteniporis aliquis homo, ex innu meris,quifunt in univerſo mundo,moveatur, vel ambulando,vel currendo,vel alio fimili fui cor porismotu: quis enim crederepoffit,autfibiper fuade,quodinaliqua diei , vel anni parte fitve rum: nuncomneshomines munditâm Europai, quam Afiatici Afri ,& Americant omnesin quamadunumquiefcunt ,&nullus omninò mo vetur.. VI. Neceffitas moralis impropriaeft illa,quam fuperari,& tolli difficillimum eft nonnunquam tamentollitur,&fuperatur,& inhoc diftinguitur àneceffitate moralipropria;e.g. quod homines vivant usqueadcentefimumannum : quod inve niatur homo , qui nunquain ægrotaveritin vitafua licet diuturna: difficillimumquidem eſt , nonnun quamtamencontingit. VII. Neceffitasadmelius effeeftneceffitas quæ dammetaphorica, quæproprio nomine appellatur utilitds,feu commoditas: v.g.adeundumNaapo I. Eceffariumeffe,&neceffe effe, funt modi Nfynonimi,& cumpropofitioni, ſeu con clufionipræfiguntur, efficiunt propofitio nem,feu conclufionemmodalem,dequalib.2.elem. th. 15.regulas tradidi : quarequæftiopræſens ex ponenda eft perpropofitionem modalem; videli cet utrum adfcientias comparandas Logicam prius addifcere,fit nereffe II.Terminus iſtemodalis neceſſariumeft,vel ne ceffe eft æquivocusvalde eft &quadrupliciterpo teſt intelligi :nempè neceffariumeffentialiter, nel ceffariumnaturaliter,neceffarium moraliter, Jim hominivalenti,&robuftonon eftneceffarius equus , velrheda proprie loquendo ; quia tamen valde commodumeft,iter facere in equo,vel rhe da, dicitur effe neceffarium equuin ,velrhedam, ſedneceffitate admelius effe : hoc eſt ad facilius faciendumid ipfum, quodaliundè fieripoteſt, ſed cumaliqua dificultate magna,velparva. . VIII. Cuique ſupradictæ neceffitati opponitur impoffibilitas cumfimilifyncategoremate:utnecef fitati metaphyfica,impoffibilitasmetaphyfica:ne ceffitatinaturali, iinpoffibilitas naturalis&c. IV. Nullusbomoin hacvitamortali ſcivit un quam DeNecessitateLogida. dòinvitafuaaffirmandofalfapro quam,autfcietnaturali,&humanainduftria(non 61 pro veris &negando enim loquorde Salomone,& aliis miraculosefa pientibus ) totumid ,quod naturaliter fciripoffe diximusDiffert. 2. & 3.adeoquehoc ipfum;nem pè ſcire de facto omnia,quæ naturaliposfibilita te fciri poffunt, eft moraliter imposfibile ex n. f. ratioverodefumitur exinfirmitate ,& negligentia humana, quæ facit, utin rebus requirentibusindu ftriam,&perfeverentiam, nunquam homines ex erant omnes fuas vires naturales : hoc eft nun i quam faciunt totum oinnino id,quod naturaliter facere poffent.-His fuppofitis controverfia præfens propter multiplices fupradictas necesfitates multiplex eva dit: quæri enim poteft,numLogicafitneceffaria effentialiter,velnaturaliter, vel moraliterpropriè, autimpropriè,velfaltem quoadmeliuseffe inor dine adcomparandasſcientias. Rurfus quæftiones in repræfenti multiplicari poffunt , addendo fi gna,feu fyncategoremata univerſalia,&particu laria (de quibus th.48. lib. 1.Elem.) iftis duobus terminis,omnesfcientias:quærendonempe, num verapro falfis. Rursus aliquæ ſcientiæ funtadeo implexæ, &difficiles, utfitimpossibile moraliter, quodilli iidem hominescircahujusmodi ſcientias nonerrentmodoprædicto : ſedhujusmodi homi nibus, in ordineadillas ſcientias comparandas, Logicampriùsaddiſcereeftneceffenecesfiatepro priamorali,g. aliquibus hominibusLogicam priùs addifcere , eftneceffenecessitate propriamorali: majorpropofitionegari non poteft, cum ab ipfa experientia comprobetur: quotenim funthomi nes,fueruntpræditi facultate intellectivanon adeò benèdifpofita, utfrequentisfimè , nonmodo ali quando errentinjudiciisfuis:minor eft etiamma nifefta, quia comparareſcientias , & errare circa objectafcibiliarepugnat , adeoquenifi ex inftru &ionelogicapræditi homines reddantur cauti & attentiquoad evitandos errores, nunquamſcien tiasfibi comparabunt. Prob. III. Concl. Nonomnibushominibuspriùs addiſcere Logicam quam fcientias eft neceffarium omnibus , veltantum aliquibus hominibus ad om nes, veladaliquasfcientiasLogicafitneceffariane cesfitatibus fupradictis. 4 SECTIO III. ה-37:30 . Conclufiones ftatuuntur. I.Conc. N : Ullis hominibus ad aliquas ſcientias comparandas Logicam priùsaddi ſcereeftneceffenecessitateeffentia li, aut neceffitatenaturali. 11. Concluf. Aliquibus hominibus ad aliquas fcientiascomparandasLogicampriùs addifcere,eft neceffeneceffitatepropria morali. : III. Concl. Omnibus hominibusLogicanon eft neceffaria ad finem fupradictum neceffitate pro priamorali. 4 IV. Concl. Plerisque hominibus ad finem fu pradictum Logica eftneceffaria neceffitate morali impropria. : V. Concl. Omnibushominibus ad omnes ſci entias comparandas Logicam priùs addifcereeſt neceffe neceffitatead melius effe... Probatur 1. Concl. Non eft neceffe neceffitate effentiali, vel naturali illud, cujus oppofitumnon eftimpoffibile impoffibilitate effentiali , velnatu rali,hoceft cujusoppofitumnoneffetmiraculum, autchimera, utex dictis fect,2.patet: fednoneffet miraculum,velchimera,fihomines addifcerento mesſcientias ante Logicam: g. Logicamprius ad difcere ante fcientias,& ad fcientias comparan das nullishominibus eft neceffenecesfitateeſſen tiali,vel naturali. Minorprobatur. Quisenimdi cat illicòtotam rerum naturam contradictoriis,& chimeris fubvertendam,fi hominesfcientias, quas naturaliter poffunt acquirere, ex notatis Differt. 2.&3., defactoacquirerentanteLogicam , quæ eft ars abipfis hominibus inventa ? autquis dicat miracula in eo cafu futuraeffenondiffimiliafufci tationimortuorum,aut immobilitati Solisinmedio Cæli, fi idquod eſtnaturaliterpoſſibilehominibus, defacto contingeret? Prob. II. Concl. Aliqui hominesea ſunt ingenii mediocritate , ut fit impoffibile moraliter(impos fibilitatemoralipropria) quodnonerrentaliquan moraliter ; fi aliquibus hominibus prius addifcere IcientiasquamLogicam eftposſibilemoraliter:fed hocipfumaliquibus hominibus eft posfibile mora liter:nempèaddifcereprius fcientias quàm Logi cam: g. illud ipfum omnibus hominibus non eft neceflemoraliter,nempèaddifcerepriusLogicam quamfcientias. Min.prob. quiade facto illihomi nes,quiartemLogicaminvenerunt fcientiasposfi debant ante Logicaminventam,&hoceftincon feffo apud omnes celebres authores, qui de hoc argumento tractaverunt : nam Logica adinventa eft afapientibus , qui cum illuftriores fcientiasjam callerent, animum reflectere cæperunt&confide rare modum,&rationem,quafcientiasipfasacqui fierant,earumque actus ſcientificos:hoceftjudicia certa, & videntia exercebant. Secundò: fuerunt, funt, & eruntin mundoplures alii hominesnon inferioresperfpicacitate ingenii illis ipfis homini bus,quiLogicam învenerunt. Aliquiex iftis ufi funt, & utunturLogicajam reperta ab aliis ; fed profecte fi repertanon fuiffet ante illos hæc ipfa Logica,perinde ſcientias acquifiviſſent, ficuti illi primi Logicæ authores independenter à Logica Icientias fibi pararunt; Aliiverò exhujusmodiho minibusperfpicacibus, &acutis operam non dant, neque dederunt ftudiis ex inſtitutovitæ fuæ ada lias occupationes addicti : atſidarent,veldediſſent operamſtudiis,&fcientiis acquirendis, eadem fe licitate evaderent ſcientes ,&fapientes indepen denteràLogica, qua veteres Philofophi fineLo gica fcientias comparavere : Hoc autem fufficit ad tollendam necesfitatem illam moralem univerſa lemhabito refpectu omnium hominum: ergò pof fibile eft moraliteridipfum, quod in minori fupe rioris fyllogifmi affirmabatur. Prob. IV. Concl. Plerisq; hominibus communi teringeniofis eftdifficillimum (ita ut rarisfimè op pofitumcontingat)addifcerepriùs ſcientias, quàm Logicam: quiadifficillimum eftfine methodo,& ordine à Logica præfcripto fcientias addifcere : fed quodita eſt difficillimum , licèt aliquando ta mencontingat,eftimpossibile moraliterimpropriè: ergò plerisque hominibus ſcientiaspriùs addiſcere quamLogicameft imposſibile moraliter: ergò ex num.8. fect.2. plerisquehominibusLogicampriùs i i addi 62 addiſcere,quamſcientias,eftneceffariumnecesfi DiffertatioSeptimaLogico-phyſica omnino id, quodnaturaliter ſciri poſſediximus tatemorali impropria. Prob.V. Concl.Logicaeſtcommodisfimumin ventumad ſcientiasomnes comparandas faciliori, &meliori methodo,quam ſiabsqueauxilioLogi cæ ſoloductu luminis naturalis ſcientiæ compa rarentur: fedquodeſthujusmodieſtneceſſarium neceflitate ad melius eſſe, utconſtat ex num. 7. ſect. 2. ergò omnibus hominibusadſcientias com parandasLogicam priùsaddiſcere eſtneceſſene cesfitate admeliuseſſe. Majorpræmiſſaeſt mani feſtisſima cuicunque confideranti, & examinanti regulas omnes , & præcepta logica , quæ tradi dimus inelementis : cui enim in mentemvenire posſit illa noneffeutilisſima , adeoque neceffaria neceffitateadmeliuseſſequantumadſcientias com parandas? SECTIO IV. Objectionibus refpondetur. B.primòcontraprimam con. Eſtimpoffibile difcere ſcientias ante artem ſciendi:ledlogi caeſtars ſciendi ; g. eſt impossibile difcere ſcientias antelogicam. Refp. ne. maj.intelligendo illudimpoffibilede imposfibilieffent.ali,velnatura li,uti ſemperintelligendumeſt,cumabſolute&fine addito profertur ille terminus impoffibile. Cæterum manifeſtumeſt, quod ficuti fine arte medicinænon eſtimpossibile eſſentialiter , vel naturaliter homi nemconſervari ſanuın; ita fimiliternoneftimpos ſibile finearte ſciendi acquirere ſcientias,quod cæ teroquinhonininaturaliter eſt possibile. Contra 1. ſcireſine ſcientia eſt effentialiterim Differt. ſecunda, idque vel cum adjumento artis logicæ,velfine illo : quare ſiadverfarius intelligat perilludperfecteacquirerefcientiastantumacqui rere ſcientiæ,quantum naturaliter homines pos funt acquirere, nega ſuppoſitum : quiaſupponit faltemcumLogicaabhominepoſſemoraliter ſciri totum id, quodnaturaliterſciripoteſt. Secundò, notabis ſcientias illas clasſicas , quarum meminit objectio, &quas infinuavimusDiſſert. tertia, in cluderedefacto nonfolas conclufiones certas ,& evidentes: hoceſt ſcientias particulares, ſedplu res etiamconclufionesprobabiles:hoceſtopinio nes , immoplurimas dubitationes , &multoplures ignorantias,hoceftreflexiones, quòdaliquidſciri nonpoteft. Porro necbeneficioLogicæ illæ quæ funt opiniones , &continenturin ſcientiis clas ficis , evadunt, aut evaderepoffunt conclufiones evidentes , multoque minus quæ funt dubitatio nes , vel ignorantiæ. Tantummodò id efficit Logica ,utclariùs,brevius ,faciliùsque percipian tur, &teneantur ſcientiæ , advertantur opinio nes ,& perpendantur dubitationes. In ittis au temcircumftantiis majoris claritatis, brevitatis &c. quæ funt ornamenta,&expolitiones ſcientiarum noneſtpoſita earundemſcientiarum genuinaper fectio. Sicuti adamantis perfectio nativa non in eo confiftit , ut variis ornamentis aureis conve ſtiatur , fed inproprio ſplendore , & integritate. Notabis tertio , viro apprimè ingeniofo noneffe moraliter impoſſibile fine logicaillas ſcientias, in dubitabilesque affirmationes & negationes in , qualibet ſcientiarum claſſe ſibi comparare , quas posfibile , ficuti eſſe albumfinealbedine: g. etiam Icire finemodoſciendi, qualis eſt logica eft impof fibile: nonminùsenimadſciendumrequiriturſci entia, quàm modusſciendi. Refp. con. ante &dif. conf.ſcire fine modo ſciendinaturali(hoc eftfine lumine intellectus ) eſt impossibile,conc.conf; ſcire ſine modo ſciendi artificioſo (hoc eſt ſinearte lo gica) eſt impossibile,ſubdif.,eſt imposſibile ſcire artificiosè,con.conf,eſtimpossibileſcireabſolutè, &inartificiosè ne.conf. Impossibile quidemeſſet fcireartificiosèfinearte,ficut imposſibileeft effe albumfinealbedine:quiailludſyncategoremaar tificiosè fignificatinobliquo ipfam artem,&expli caturſcirehabendoartem,velexercendoartem. Ob.2.contratertiam,&quartamconcl. Quæ ſtio præſens eſt de acquirendis perfectè ſcientiis clasſicis; fednullus homo moraliter poteftacqui rereperfectèſcientiasclasſicas finelogica: g.falfa eſttertiaconclufio. Refp.dif. ma.: de acquirendis perfecteperfectioneartificiali,&propria artis lo gicæ,ne.ma.: perfecte perfectionenaturaliterde bita ſcientiis clasſiciscon. maj.&fimilipacto diſtin @aminori,eaqueconceſſain ſenſumajorisnegatæ, atnegata in ſenſu majorisconceſſæne.conf.Inhac objectione nil additur de novo æquivocationijam explicatæin objectioneprimapræter ambiguamil lam,&heroicamvocemperfecte , quæ plerumque intruditur inter argumentandum adterriculamen tumpufillorum. Adnotataigiturprimò,quoddiximusSect,2.n.8. nempènullumhominemnaturaliter inhacvita ſci homines cæteri communiter ingeniofi beneficio logicæ comparareſibipoffunt,diversaquidem viâ, &faciliori methodo,fed quantumadevidentiam, &certitudinem ſcientiæ eodemfructu. Itaque ſi dehujusmodi perfectione poſita in evidentia , & certitudine fit fermo ; neganda eſt min. objectio nis propofitæ : fi verò de perfectione artificioſa conſiſtente in facilitate, brevitate , & perfpicuita temethodi ſcientificæ loqui velimus,fatendumeft ànullohomineinhocfenfuperfectè acquiripoffe ſcientias finelogica. Contra 1. Sinelogicaeſt imposſibile moraliter vitare,& diffolvere omniaſophifmata , quæ fieri poffunt contra quamlibet ſcientiam particularem, quia funt difficillima,&plurima : fed eo ipſo eſt imposfibilemoraliter ſcientias comparare finelo gica: g.&c. Refp.dift.inaj.: eſtimpossibilemora litervitare omniafophifmataillafolvendo &oſten dendofallaciam omittomaj.: eſt impossibilevitare cognoſcendo,& advertendoeſſeſophifmata,ſub dif.: eſt impossibile viris eximii ingenii fine logica, ne.ma.: viris communiteringeniofis conc. ma.& ne.mi. attendeadhoc:noneftneceſſeadſciendam certo, & evidenter aliquam veritatem,ſcirediffol vere omniaſophifmata, &tricas, quæ àcavillato ribus obtrudipoffunt:fateſtilladignofcere, veluti exvultu, quodfintfophifmata. Fuereviri ſapien tiffimi,quiprofesſiſuntſe nefcireſophifmatanon nulladiſſolvere , indètamen nondimovebantur à ſcientia , quam de aliquo objecto comparaverant. ItaAriftoteles,itaDiogenes , itaplures alii Philo ſophi, nèquidem dignati ſunt mentem advertere adfallaciamaliquamdetegendam, quæ illis fortè à viſſe unquam,nequeſcire , nequeſciturumtotum fophi DeneceffitateLogica. fophiftis obtrudebatur. Celebratur Diogenes , qui Contra ultimd : facilioreseſſentſcientiæ, &me thodomagis apertatraderentur,finonpræmiſſa lo 63 ſophiftæ cuipiam ficargutanti : quodego fumtu nones:fedegofumhomo:g.tuhomonones:fer tur ridendo dixiffe : à meincipe , & recte col liges. Ob. ultimo. Logica non poteſt eſſe neceſſaria adſeipſam: fedfieeffetneceffaria aliquomodoad ſcientias,eſſet neceſſaria adſeipſam:g.nullomodo Hogica eftneceffaria adſcientias. Refp.omittoma. &ne.mi. Si fupponitadverfariuseffeimpossibile, ut logicaadſeipfamposfit inſervire, jam evidens eft,quodlogicanoneftneceffariaadſeipfam : nulli gicaſtatimad ſcientias tractandas aggrederemur : g. falſa eſtultima conclufio,antec. prob. exD. Au guftino , qui utilitatem logicam , aut nullam, aut modicam eſſeoſtendit. Refp. adducens velutipro coronide Proemialium differtationum ipfam pul cherrimamD. Auguſtinifententiam, in qua tùm objecto , tùmejusdem folutiocontinetur, itaque lib.2. dedo&rina Chriſtiana tap. 37. hæc habetS. Doctor,Illaconclufionum, &divifionum , &di ftributionum(feries)plurimumintellectoremad enimposfibilieftneceffariumid,quodeſtimposſi bile: alioquin illudipſumnoneffetposſibile,quod juvat: quanquamplerumqueaccidat,utfacilius homines res easaffequantur ,propterquas affe eſſenonpoffet, nifidaretur aliquod intposfibile : adeoquehincpatetmanifeſtadiſparitas interipſam logicam &reliquasſcientias. Adiftasenimnoneſt imposfibile,utipſalogita inferviat : adſeipfam comparandamverò eſt impossibile,uttu ipſeobji ciendoproponis: hinc adreliquasſcientiaseritne ceffaria: adſe ipfamnon erit. Contra1. logicaeftneceſſaria adſcientiaspro pter difficultatem; fedlogicaeſtdifficilior reliquis ſcientiis: g. eft neceffarias ad ſe ipfam. Refp. con. ma.&diſ.mi.eſt difficilior reliquisſcientiis, fiillæ fine logica addiſcerentur , ne. mi. ſi poſt logicam addiſcantur,omit.mi.,&confeq. nego. Punctum controverficænoneft, utrùmlogicafitfacilior,vel difficiliorreliquisſcientiis Quomodocunque;etenim præmittendaeſtaliisſcientiis, necnovumeft,quod principiaartium,&fcientiarumfintdifficiliorafuc cedentibuspartibus: idenimferè contingit in om nibusfacultatibus. Quodfi quisobjiciat tibipro verbium illud: àfacilioribus effeincipiendum: re fpondebis id quidem obfervandum eſſe quantum fieri poteft , &methodus argumentumquetractan dumpatitur. quendas iftadifcuntur , quam talium præcepto rumnodoſiſſimas,&ſpinoſiſſimasdifciplinas: tan quamfi quis dare volens pracepta ambulandi monftret,non eſſe levandumpedempofteriorem , nifi cumpofueris priorem , deinde minutatim quemadmodum articulorum,&poplitum cardi dines oportet dimoveredefcribat : vera etenim dicit,necaliterambularipotest,fedfaciliushomi neshocfaciendoambulant,quamanimadvertunt cùmfaciunt aut intelligunt tum audiunt ; qui autemambularenonpoffunt, mültòminùseacu rant,quænecexperiendopoffunt attendere : ita plerumquecitiusingeniofusvidetnoneſſeratam conclufionem,quampracepta ejus capit ; tardus verònoneamvidet,fed multò minùs,quodde illa pracipitur: magisque inhisomnibus ipsaspectacu laveritatisfæpèdelectant ,quamex iisindifpü tando,autjudicandoadjuvamur, nififortèquia exercitatiora reddunt ingenia. HactenusAugu guftinus,ex cujus elegantissimis verbis collige quid utilitatis,&commodiex Logicacapi fasfit:nem pèexercitationem ingenii, quafiat, ut facilè , & prompte aſſueſcatde re qualibet difputare. DISSERTATIO VIII. f Deprimo modo ſciendi, ſcilicetdefinitione. Actenus prolufimus velitaribus qui busdam differtationibus, modoadju ſtumpræliumdeſcendimusinlogicam arenam. Cùmitaquediffert.4.fect.2. concl.3.ſtatutum fittotum logicum artificium quantumeftadtres celebres modosſci endirevocari,primumhorummodorum,videlicet definitionem aggredimur in præfentia, cujus oc cafioneplurimaſcitudignissimaadfabricamnoſtri intellectus,& economiam cogitationum noftra rumſpectantia pertractanda manent. SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. I. M Odusſciendiitaincommuni ſumptus ,& generatim fignificat artificium logicum, quofaciledeveniturincognitionemveri tatis cujuſpiam,quæ anteaignorabatur: hujusmodi modos ſciendi præceptis fuis ,& regulis continet Logica, quemadmodumGrammatica ſuis regulis continetmodum,viamqueloquendiemendatè. II. Definitio eſt vocabulum interpretatum ex Græco ejusdemderivationis : ac nomen græcum ὀρισμός , quoutiturAriftoteles,idemque ſignficat, acfinitio, cuiſi addas particulam De, fit definitio, quæper metaphoram translataeftadſignificandas quasdam cogitationes noftras 5 nec non locutio nes ,quæveluti terminant, & finiunt curiofitatem noftri intellectus; hoceft,illifatisfaciunt : definitio igitur inhocſenſu eſtea cogitatio,vel locutio,qua perfecte ſatisfit huic interrogationi,ſeu curiofitati, quidesthoc? III. Quia hujusmodiinterrogationiſatisfacitde finitio, ipſa diciturexplicare quidditatem rei , de quaquæriturquidesthoc?derivatovocabuloquid itas abillointerrogativoquid? IV. Propter id ipſum diciturdefinitio explicare effentiam rei, de qua quæritur quid est hoc ?de riva 64 rivato itemillovocabuloeffentia àverboEfſtpoſito Differtatio OctavaLogico-physica ininterrogatione. Unde obiterſcito, hasduas vo cesquiditas,effentia, eſſe ſynonimas. V.Cùmdifficillimumfitdequalibetre fineerro re falfitatis fcire quidfit; ideo difficillimum eftper fectè res definire:nempè cognofcere effentias ,& quiditates rerum omnium: adhancporrodifficul tatem fublevandaminventæ funtpluresclaſſes, ſeu ſpecies definitionum,quarumfaciliores primoloco pofitæ præparantintellectum fibifuccedentibus, ut tandemdeprehendatultimamillam, quæperfectis fima fimul,& difficillima eft. V. Clasfis prima definitionum dicitur definitio abetymologia nominis,quo res appellatur (έτυμον vocabulorumeſt vera derivatio nominis anomine primitivo)v. g. cumdico homo per etymologiam し derivatur ab humo, & inde deſignaturhominem fecundùm corpus factum effe ex terra : Angelus eſt nomen, quod habet etymologiam averbogræ coαγγέλω ſignificante Annuncio, inde defignatur Angelorum effemunus aliquidhominibusDeino minedenunciare. Ex hac definitione dignofcitur nonnullaproprietas rei nominata , non vero per fectèeffentia ejusdemrei. VII. Clasfis fecunda dicitur abſolute definitio nominis, quæ multùmdiverſa ab antecedentieſt: fit autem , cùmquis advertens nomen æquivocum effe, antequamloquatur, declarat, & prænunciat, quodnomenillud ufurpare intendithoc potius fi gnificato, quàmalio: v.g. nomen Spiruus æqui vocumeft;poteſtenim fignificare flatum , &ven tum, vel ſubſtantiam incorpoream,Angelum, & animam rationalem: fidicamſpiritumappellofub Stantiam incorpoream ,feu qua potest cogitare, Dicorfeciffe definitionem nominis. Hæc autem definitio utilisfima eft ad tollendas inanes quæftio homoestcreaturapotensloqui,velpotensridere, autquid fimile ;vocatur definitio quid rei perpro prietatem. Si refpondeas denique quintohomo eft animalrationale ; hæc eſt definitio quid reiper genus&differentiam ultima,&perfectisfima,diffi cillimatamen; quiaplurima oportetſcire,uthujus modidefinitio fine errore cudatur. X. Quatuorpriores definitiones quid rei appel lanturcommuniter defcriptiones , ut diftinguan turàquinta,quæ abfolutè diciturdefinitioquidrei: cæteræ enim quafi defcribuntremillam de qua in terrogatur quid eft hoc ? & profecto hujusmodi interrogationipropriè non reſpondent , fed aliis interrogationibus, de quibus nonnulladiximus th. penult.1. 4. ele. XI. Sunt leges quædam obſervandæpræfertim in elaboranda artificio logico ultimadefinitione: prima eſtut definitiofit clarior definito : hoc eft quodclariùs intelligatur idem objectum cum ex plicaturperdefinitionem , quam dum deſignatur pernomenillius objecti, quodfubinde eſtterminus communis:unde res,quæ clarisfimè repræfentatur quantum hominibus fas eſt per fuum terminum proprium,definirinon poteft; e. g.res, bonum &c. &fimilia. Secunda lex:utdefinitum(hoceft ter minusformalis, qui per definitionein proponitur explicandus)noningrediaturdefintionem : unde abfurda effet definitio : Lomoesthomorationalis, Tertia ut definitio logicafolamexplicet effentiam rei , &nit ulterius : hoc eft neque caufa effi ciens,neque finis, neque partes componentes , nec denique proprietates exprefsè in definitione ex plicentur : unde peccaret hæc definitio : homo eft animalrationale rifibileproductumàDeo.Leges autem hæ exacte ſervabuntur fi definitio lo د gica tantùm explicet genus , & differentiam rei nes de vocibus, quæ exeocontingunt,quod e.g. loquensper unum,&idem nomen intenditmani feftare unam cogitationem, & unam rem cogita tam;duminterim audiens,quiaillud nomenæqui vocumeſt,exiftimatloquentemde aliare cogitare, &loqui , adeóque negat quodnon affirmatur ab alio,vel affirmat quod ille non negat , &hæc eft quæſtio deNomine. VIII. Clasfis 3. definitionum , dicitur definitio quidnominis (difcrimennonnullum eftàfuperio ri:) fit autem,cum explicoquidhominesvel indo Ai,vel docticommuniterintelligant audito illono mine ? e.g. audito hoc nomine homo excitatur in omnibus hominibus cogitatio de ſe ipfis ſeorsum fumptis&decæteris fui fimilibus, quodfintcreatu ræ perfectisfimæ fupra omnes alas vifibiles, quod loquiposfint,converfari ,poft mortemdurare&c. hæc autem eſt definitio quid nominis. IX. Clasſis 4. definitionum dicitur definitio quidrei , qua plenius fatisfit interrogationi quid est hoc ? dividitur tamen inplures alias claſſes. Namfi interroganti quid eſt homo ? refpondeas primo homo eft creatura Dei ; dicitur definitio quid rei per caufam efficientem ipſam rem. Si refpondeasfecundohomo est creatus proptervită eternamconfequendam;vocaturdefinitioquidrei perfinem,feucaufam finale. Sitertiohomo eftcrea turaconstansexanimaratioali, corpore;eſtde finitio quid rei permateriam,&formam , feu per caufammaterialem &caufamforinalem. Siquarto definiendæ at cum nonunumgenus, necunam differentiam cujusque rei th.46. &47. lib. 1. elem. indicaverim, datur locus quæftioni quodnam ge nus,& quæ differentia indefinitione logica adhi benda fit, SECTIO 11. Conclufio. Definitio logica, eft explicatio,five mentalis,five vocalis effentia cujuslibet reiper ultimum rei genus, &primamproximamque ejusdemdif ferentiam. Robatur conclufio : illaeſt definitio artificio quæperſpicuè breviter,& ve rè refpondet dere propofita interrogationi Plogicoperfecta, C quidefthoc?fedquodita reſpondet eſt explicatio effentiæ per ultimum rei genus,&primam diffe rentiam:ergo definitio logica eſt explicatio effen tiæper ultimum rei genus &c. Ma.patetexn. 10. 11. mi. verò pro. diftinctius , brevius , & veriùs refponderi non poteft prædictæ interrogationi , quamexponendo quidilla res fimile habeat cum reliquis omnibus rebus ,&quiddisfimile item ha beat neceffario cumomnibus rebus, quæ ad ipfius claffem non pertinent, fedhoc exquifite præftat prædictadefinitio: g.&c.mi. pro. Naminultimo generevelutin fructu includuntur omnia fuperio ra generav. g. in animali includitur vivens,corpo reum,substantia,ens, adeoque illo ultimo genere prola Deprimomodofciendi. prolatobreviſſune explicantur omnes fimilitudi nes, quas res definienda habetcuin reliquis omni 85 caturhoctermino cognitio: hæc autemrepræfen bus rebus contentis,& inclufis, tum inillo gene re,tum in omnibus fuperioribus generibus: inpri mavero ,& proxima differentia velut inradice continenturomnes ſecundæ differentiæ, ſeupro prietates ,adeóque per illam primam explicantur breviffimè omnes diſſimilitudines rei definiendæ cumcæteris omnibusrebus: igiturpereamdefini tionemexplicatureffentia ,&quidditas cujuslibet reimodoperfectiori,quoexplicaripoteft artficio Logico. Nectibividearisparum fcire , cumſcis dequali betreejus fimilitudines,&fimilitudines cum cæte ris omnibus: id enim tantuminodo de rerumeſſen tia fcire datum eſt hominibus in hac vita mortali: indeeftquodtota ſcientia humana appellari folet comparativa, quia videlicet comparatione,& fi militudine rerum invicem continetur: hincveluti ad fundamentum omnium fcientiarumveteres fa pientes opefimilitudinum,&diffimilitudinumdivi feruntresomnes ingenera,&fpecies. Itaque ex dictis habes , quo pacto definitiones artificiofas efformare poffis de qualibet re ſeu claſſe rerum , quæ termino communi fignifica tur , quidquid fit utrum res in fingulari definiri poffit: tantùm laborandumtibi eſtin reperiendo genere ultimo, &prima differentia reidefiniende: nonenim eftpronum, quoad res omnesduoilla venari. SECTIO III. Objectiones diluuntur. Bjicies primò: inhac conclufione definitur ipfa definitio, feddefiniridefinitionem repu gnatficuticalefieri calefactionem,& frigefie rifrigus: g. repugnat conclufio. Refp. con.maj & neg.mi.ficuti cognofci cognitionemnonrepugnat, ita definitionem mentalem alia cognitioneexpli cativa effentiæ illius cognofci,& ita definitionem vocalem aliis vocabulis illam declarantibus expli cari: hoceftdefinitionem definiri : diſparitas ca lefactionis , & fimilium hæc eft, quiain rebus phy ficis &corporeisnondatur e.g.calefactioreflexa; at datur in intellectu cognitio reflexa cognofcens ſecognofcere. Contraprimo:definitioutfic,ſeuclaſſisomnium definitionumdefinitur in noſtra conclufione &eſt definitum :feddefinitioreflexa, qua definiturdefi nitiout fic, includiturinipſa definitioneut fic,uti in claſſe omnium definitionum : g. eademdefinitio reflexa eſt fimuldefinitum,fimulque eſt directa, & reflexa quod repugnat. Re.co.ma.&dift.mi.de finitio reflexa includitur confusè,& per modum unius in definitione, ut fic: con.mi. includiturex preſsè,&folitarie ne.min &dift.con.eademdefi nitio reflexaeft fimul definitio expreſse , &feor fimfumpta,&eftdefinitumconfusefumpta&per modumuniuscumreliquisdefinitionibuscon.conf. eadem definitio eftfimul definitio,&definitum ex prefsè,&feorfim utrobiquefumpta ne.cof.in ſen ſu primæpartis diftin&ionis datæ nulla involvitur repugnantia :quod facilè percipies ſi veluti prin cipium indubitabile aſſumas cognitiones noftras alias eſſe directas , alias reflexas ,& inter iſtas reflexas dari etiamhanc cognitionem , quæ expli R. P. ProlomæiPhilofophia. tat,& fignificatpermodumobjectiomnesomninò cognitiones confusè ſumptas& per modumunius, tamdirectas , quàm reflexas , adeoque inter illas omnes fignificat , & repræfentat etiam ſe ipſam confusèſumptam &per nodumuniuscumcæteris omnibus : ficuti itaque cognitio cognitionis ut fic nonrepugnat;itadefinitiodefinitionisutfic:quid enimeſtdefinitio,nifi moduscognofcendi,&ex plicandi objecta definitive : hoc eft cognitio talis ſpeciei nempè definitiva ?ficuti igitur cognitiout ficcognofcipoteft; ita modusut ficcognofcendi, &explicandi objecta definitivèpoteſt cognoſci, & explicaridefinitive. Con. 2. Exdictis veraeſſetpropofitioſequens: definitioeſt explicatioeſſentiæ pergenus &diffe rentiam : atnon minùs eſſet verapropofitio ſe quens: explicatioeffentiæ per genus & differen tiameſtdefinitio:fed repugnatutramquepropofi tionumeffeveram,uti repugnatſequentes effeve ras: homo eft animal,& animaleſthomo : g.&c. Refp.primo conceffamajorinegandominorem:di ſparitasplurimaeft cumexemploallato:inpræſen ti tamenfateſt: quod ficuti dicebamnondaricale factionemreflexam,itaàpartereinondanturHo minesreflexi , &animaliareflexa, fedutiq; dan turcognitionesreflexa:itaque definitioutfic,ſeu claffis omnium definitionum accepta per modum uniusfi confideretur&cognofcaturapparet,quod fit explicatio , ſeu clasſis explicationum effentiæ pergenus,&differentiam:rursusfi alia reflexione hanc ipfam explicationem reflexam confiderem affirmare poffum,quodillaipſaexplicatio effentia definitionms utficper genus, & differentiamfit definitio : nempe fit aliqua definitio ex illis , quæ continenturconfuse,&permodumuniusinclaffe ſpecifica,quæ dicitur definitiout fic : nam exth. 49.n.27.1.1.elem.prædicatumilluddefinitio ſuppo nitur particulariter. Refp.fecundonegando rurfus minorem ,&adillas propofitiones in exemplum allatas dico fibiinvicem non repugnare,& utran queeſſe veram,ſiſecunda itaexplicetur : a'iquod animal eft homo : juxta quam explicationem hu jusmodi propofitionesvocantur indirectaprædi cationis : hoc eft ex parte ſubjecti terminum fupe riören & latepatentiorem habentes,quàm expar te prædicati,&faltem vocaliteradmittidebent: u trùm reveradenturinmentealibidifputo. Contratertiòfidefinitiopoffet definiri;definitio eſſet clarior,& obfcuriorſeipſa:fedhoc repugnat ficuti quod idem aer fit clarior &obfcurior: g. nonpoteft definiri. Refp.dift.maj. effet clarior,& obfcurior fubdiverſo conceptu, ſeu per diverfam cognitionem manifeftata,con.ma.fub eodemcon ceptu ne. ma. &mi. ficutieadem res modovideri poteftclariùs modo obfcuriùs ratione diverſæ lu cis,ita cognofcimodò clariùs modo obfcuriuspo teſt eademres: e.g. homo ratione diverſæ cogni tionis: paritasdeaereretorquetur. Qb.fecundò fidaretur ulla bona definitio,quid quidaffirmaturde definitione , affirmari deberet dedefinito : fed hoc repugnat, quiav. g. de defini tione affirmatur, quod fitmodus ſciendi: hoc au temaffirmari nonpoteftde definito. Homo enim noneſt modus ſciendi, attamen pervos dicitur definitum: g.&c. Refp.dift.maj.quidquidaffirına tur 1 1 66 tur de definitioneobjectiva (hoc eſtdeipſo obje DiffertatioNonaLogico-phyfica deiisdemrebus haberipoteſt, tum ſecundùmmul todefinitionis)affirmari deberetde definitoitem objetivo: con.maj.quidquid affirmaturde defini tione formali (hoc eft de ipfa cogitationedefiniti va)affirmarideberetdedefinito objectivo,veletiam formali : ne. maj.& fimiliter diftincta min.nego conf.cognitiohominemcognofcensnonefthomo, ita cognitiodefinitiva,nempè ipfadefinitio forma lis hominemdefiniens non eft homo,nequeeftani mal rationale: eftquidem modus ſciendi,&cogno ſcendiipſum hominemejusqueeffentiam. Ob. 3. omnia poffuntdefiniri: fed nonomnia habent genus , & differentiam ex dictis : g. non omnis definitio eſt per genus , & differentiam: prob.maj.quiade omnibuspoteft interrogariquid efthoc?g. de omnibus poteſt reſponderi explican doquiditatem , & effentiam illius rei. Refp.dift. maj. definitione perfectè artificiofa , neg. maj. definitione , vel inaartificiofa, vel utcunque imi tantedefinitionem artificiofam conc. maj. &min. &fimili pacto confequens diftinguo. Resillæ,vel entia illa , quæ genus,& differentiamlogicam non habent, hoc eft revocari non poffunt ad aliquam claſſem arboris philofophicæ per modum generis, veldifferentiæ ,habentquidem effentiamfuam, & quiditatem fuam:hoceftfuntidquodfunt,&de illis poteft refponderefaltemAngelus,& certisſi mèDeus ad interrogationem quid est hoc ? ſed quia artificium logicumdefiniendiadinventum eſt propterillas res , quæ revocantur ad claſſes arbo ris philofophicæ veluti ad genus , & differentiam; ideòde prædictis rebus definitioperfectè artificio ſahaberi nonpoteft. Cæterum definitio nonnulla 1 tiplices modosdefiniendi, quos ſectione 1.a n. 6. recenfuimus : tum etiam efformanturdefinitiones ad imitationem logicæ definitionis , quæ dici pos funt ſemiartificiofæ explicantes quidem effentiam reiquanto majori claritate fieripoteft, fednonper genus , & differentiam. Notabis etiam res illas, quælogice definiri nonpoffunt adeòperſenotas, &manifeſtas hominibus effe, utvixclariùs expli cariposfint, quàmfiunpliciter nominari. Ob. 4. noneft recta definitio homo eft animal rationale : g. &c. probaturant. animaleſt genus: ſedhomononeftgenus:g.homononeftanimal:g. multò minùs eſt animalrationale. Refp.nego an tecedens , adprobationem conceffamaj &mi.ne. utramq;conf. argumentum peccat contra primam legemfyllogifticam , habet enim4.terminos;nam terminus animalinduplicifuppofitioneufurpatur, nempèinſuppoſitionedirecta,& perſonali,ufur paturinconfequente:infuppofitioneveròreflexa, &fimpliciufurpatur in majori,utpatere tibipoteft exth.49. 1. 1. Elem. n. 16. Co. quod eſt unum non poteſt eſſe quid du plex,fedhomoeftquidunum:animal,&rationale eft quidduplex , aliud enim eſt animal, aliud ratio nale:g.homononeft animalrationale. Refp.hoc argumentum fundariin ignorantia differtationum ſequentium , in quibus de objecto , & fignificato terminorum cominunium agendum eft : videlicet de univerfalibus , & formalitatibus: interim ſcias, quod necanimal, necrationaleres funt, fedfunt formalitates: miraberis fortèquæ dico, ſedſtupo remdepones eruditusdicendis. DISSERTATIO IX. Demaxima difficultate , & antiquisfima controver ſia apud Philofophos , quo ad deſignandum ve rum , &genuinum fignificatum , feu objectum termini communis ( & univerfalis ) indefinitè : ſumpti , de quo th. 22. &38. cum fequentibus lib. 1. elem. unde ad varia abfurda delapſi ſunt plures , quorum primum univerſale PSEUDOPLA TONICUM hic expenditur. I terminis duntaxat fingularibus ho mines loqueremur & de rebus د tantummodo fingularibus cogitare mus, aut bruta effemus , aut Deus, hochabet peculiare intellectus hu manus,utderebus nonfolùminfingulari:verum etiam in communi,&utdicituruniverfaliter co gitareposfit: (nil hicdecerno quantumadAnge. los, qui utrùmuniverfaliter,&in communi res in telligant ſubjudice eſt) exemplum pono: cumin tellectus cogitat de hoc objeto homo , & cum de eodemlinguanoſtraloquimurperhuncipſum ter minumvocalemhomo:nonvidemur cogitare, aut loquide hominibusfingularibus , de hoc homine , &de Deuniverſali Ideali. &deillo;ſeddehomine incommuni. Hocvero pactoper ſuas imaginationespercipere,autſenſa tiones brutanonpoffunt: nonenim vident , aut imaginanturhominem in communi,vel animalin communi,ſedhunc hominem,aut illumhominem: e.g. equus Dominumfuumvidet,autſervumſtabu dum,&multòmaximè adintelligendum exdictis loco citato. III. Intellectus,ſeu animanoſtra ſubnominein tellectus ſpeciesſpirituales adintelligendumnecef ſarias fibi elaboratut loco citato dixi : appellatur autem ſecundumiftam confiderationem peculia larium : illosque eosdem imaginatur , aut alios , quosviderit. MultòpotiorijureDeuscognofcere remintellectus agens:fecundumveròillamconfi derationem,quaipſemetintellectus experiturſpe univerfaliter, &incommuninonpoteſt;v.g.ho 67 ciesjamelaboratas &cognitionesproducit,dicitur minemincommuni,&utfic;fedperfe&iffimaco intellectuspaſſibilis,ſenpatiens. gnitioneomnes omninòhomines fingulares cum omnibusfuis circumftantiis,&proprietatibusexa Aisfimè comprehendit. Indèvero eſt, quodDeo fimul&brutisanimantibusdenegandusfit iſtemo dus cognoſcendiobjectaincommuni,&utfic,quia hujusmodi moduscft quidem aliquaperfectione brutis denegatâ perfectus , ſedmultametiamin cluditimperfe&ionem,quælongisfimèabeſtàDeo, nempèobfcuritas,&confufio. Atſtatuerequidfitilludobjectum, illudcogni tum, illud fignificatum , quodperterminoscom munes mentales , autvocales homini intelligenti repræſentatur ; hocopus,hiclabor: numvideli cetfintomniaſingufaria,quibus terminus ille com munis accommodaripoteſt,Petrus,Paulus,&cæ teri homines infingulari ,quo adterminum com munemhomo?anpotiùsilludobjectum fitaliquid diſtinctum ab omnibus illis ? difficultas eſtmaxi ma, &antiquissima ,nec adhucomninò dilutaaut explicata : licet enimex hacoccafioneplura à Philoſophis excogitata fint vocabula,distinctio num,precisionum,formalitatum,univerfalium 1 6. Nontamenextotoperfpicuaveritas reddi IV. Præcipua differentia inter ſpecies hinc ſenſuum externorum , indephantaſticas & intel lectuales hæc eft:quodillæ,poftquame g. oculus ceſſavitvidere,fimuletiamexoculoceſſant,&cva nefcunt : ſpecies verò phantafticæ , poftquam phantafia ceſſavit imaginari ; & ſpecies intelle ctuales,poftquam intellectus ceſſavit cogitarenon evanefcunt; ſedreponunturmirabiliterin duplici interiori quaſi thefauro : qui dicitur memoria phantaſtica,&intellectualis:unde rurfus proop portunitate ab anima educantur ad imaginan dumrurfus, &cognofcendumresolim imagina tas,&cognitas : hoc autem eſtquod dicimus re cordari. V. Quotieshomo cogitat aliquidintellectu, il ludipſumquoqueperphantafiamimaginaturima ginationequadam faltemſymbolica, &fimilitudi naria: utcumAngelumvelutijuvenemalatum ima ginamur: nonveròquoties aliquid imaginamur, illud ipſumquoque intelligimus , & cogitamus: quodfatisapertèpatetinfomniis. VI. Quidfitfingulareeſtluminenaturæ notis fimum,unaquæqueenim res , quædigito oftendi taeft. SECTIO PRIMA. Explicationes,&poftulataadremprafentem. I. H Omoinhac vitamortalitres habetfacul tates repræſentativas,ſeu perceptivas,qui bus animafibi repræfentat,&percipit res externas,quæpræcipipoſſunt: primadiciturfacul tasfenfitivaexterior,&dividiturinquinque ſen ſus viſum,auditum, guſtatum, olfactum,&tactum: porròhi ſenſus ſunt anima ipſa unita partibus il lis humani corporis , quæ accommodatæfunt ad aliquam perceptionem rerumexternarumhaben dam: partesq; illæ corporeæ vocanturorganaſen ſus illius,quipercipitperillas objectumfibiaccom modatum: e.g. oculusdicitur organum facultatis viſivæ,feu viſus. Secundadiciturfacultasfenfitiva interior ,quæ licet pluribus nominibusgaudeat communioritamendiciturPhantasia , ſeufacultas imaginativa, quæ eſt ipſa animaunitapartibuscor poris accommodatisadimaginandum:nempèce rebri parti præcipuæ , quæ indè dicitur organum phantafiæ. Tertiadiciturfacultas intellectiva,ſeu Mens,ſeu potentiacognoſcitiva, & eſt ipſa homi nis anima,quæ licetcorporiunitaper ſeſola(cum aliquo tamen famulatuipfius corporis) habetvim intelligendi, &cogitandi. II. Ithomoactuvideataliquod objectum,ſeu remviſibilemrequirunturſpecies illæ, feuradiiab objecto adoculum evibrati , dequibusth. 5. 1. 1. elem.diximus:itemadaudiendum,guſtandum&c. quidfimile ſpeciebus prædictis requiritur. Multò magisſpecies interiores requiruntur ad imaginan quodammodopoteſt (immò,&quæ oftendinor poteft ) dicitur res fingularis , utex th.46. lib. 1 elem.falileliquet:porro hicterminus individuum idem fignificat, ac fingulare,&communiquadam deſcriptionedici foleteſſeid,quodeſt indivifum infe, &divifumàquocunquealto;utalibi excu tiendum. VII. Intellectushominispoteſt cognofcere,& cogitare fingularia diverfo modocogitandi , nem pèquadruplici. Primòfeorfumdeunotantummo dòfingulari, utcumdePetrocogito; ſecundòco pulativè, & quiacopulatio eft genus adcollectio nem,&diſtributionem (dehis enim terminis ar borquædamphiloſophica fieripoſſet) copulatio necollectivapoteſtintellectus de ſingularibus co gitaree. g.Petrus ,&Paulusfunt duo. Tertiòdi ſtributive, ſeu copulatione diſtributiva e. g. & Pe trus currit, Paulus ambulat. Quartodisjun &iveper particulam vel expreſsè poſitam inter fingularia cogitata e. g. velPetrus currit , vel Paulus ambulat: omnibus hujusmodimodis fin gularia verè cognoscit &diftin&èintelligitintelle aushominis. VIII Non tamenhoc folum intellectus poteft; ſedpercognitaquomodocunque fingulariaafcen ditadduplicem aliamclaſſemcognitionum:nempè adcognofcendauniverfalia,&particularia:un deomnia : quæ poteft intellectus cognofcere ad tresclaſſes revocantur,fingularia, univerfalia, particularia. IX. Clasfis univerſalium , quæ poffuntcogno ſci, ſubdividitur juxta regulas arboris philofophi cæ induas alias claſſes: inuniverſaliacum figno, Ieu t 12 68 ſeuſyncategoremate, ut omnishomo , nullusbo Differtatio Nona Logico-phyfica &fingulariin fimilipropofitione,Petrusefthomo: mo;&inuniverſaliaindefinita,uthomo,equus&c. qui funttermini communes, & indefinite ſignifi cant,ut nofti exth.44.&45. X. Claſſis particularium etiam fubdividitur in particulariacumfignoparticulari disjunctive ſum pto,&inparticulariacumfignoparticularidisjun Aèſumptodequorumfignorumexplicationedixi th.48.n.19.1.1.elem. XI. Difficultas inpræfentipropofitatotaverſa tur, quoduniverfaleindefinitum,quodeſtſignifi catum,& objectum termini communis mentalis, Teu vocalis indefinite ſumpti:quid namque repræ fentetur, &apprehendatur(namtota quæftio eft circaprimamoperationem intellectus)abintelle Etu, cum perhunc fimplicemmentalem terminum, feu apprehenfionem cogitat ? Quodfitdifcrimen interuniverfaleindefinitum,& univerſalecum figno?eft quidem maximum, namrectè dices, ani malrationaleeſthomo, fedmatè diceres , animal rationale eſtomnishomoLib.2.elem.th.20.Exquo colligitur univerſale cum fignopotius repræfenta re univerfaliter fingularia : hoc eft copulativè, quàmverè&proprie ipfum univerſale,feuhomi nemut ficrepræfentare. Obiternota progreſſum intellectushumani: àfingularibus ſe ſolis, vel ex preſsè faltem cumaliis cognitis afcendit mens no itra adcognofcendauniverfaliterfingularia: abhis rurfus adcognofcendum ipſumproprium, &ge nuinumuniverſale,hoc'eſtobjectumtermini com inunis indefiniteſumpti. XII. Univerſaleperdefinitionemabetymologia dicitur eſſe unumversus multa,exquadefinitio necolligiturperhuncterminumuniverſaleexcita ri cognitionem fimuldealiquouno,ac demultis: adeóque, ſiterminushomoappellari reflexèpoteſt terminus univerſalis, debet fignificare unumquid, &fimuletiammulta: fiveifta multa finttantum posſibilia,vel etiam actu exiſtant. SECTIO II, Conclufio Prima.. Univerſaleinquantumeftobjectum,&fignifica tumterminicommunise.g.homo) abfurdedi ceretureffeunumfeparatumrealiteràmultis,-Seu abomnibusfingularibus:quodunum appel-laripoffit Idea,velexemplar,&illa multafint-velutiveftigia,&imagines illiusunius,feu-idea. Alsohocuniverſaleitaexplicatumattribuitur HPlatoni,utmoxvidebimus;declaraturautem 1 effeunumextramulta:ideanempeabæter noexiſtens extra,&ultraomniafingularia,&in dividuae.g.ſpecieihumanæ ,quæ ideaquotiesho mo gignitur applicetur quafi forma,&figillumin cera, ineaque relinquatimpreſſam ſui imaginem, autveftigium. 1 Probaturconcl. unumextramulta, ſeu ſepara tumrealiter abindividuisnon eft fignificatum hu jus termini communis homo; fed univerſale , de quoquæritur,eſt ſignificatum hujus termini com munis: g.unumextra multa,&c.noneſt univer ſale ,de quo quæritur : probatur ma. fignificatum hujus termini communishomo debet effe tale , ut affirmari posfit,& prædicaridequolibet individuo, 201 fedunumextrainulta noneſthujusmodi,quia de quolibet individuoaffirmarinonpoteſtid,quodeft realiter feparatum ,&distinctumàquolibetindivi duo,uteſtmanifeſtisfimum: namideòfalſa eſt hæc propofitioPaulus estPetrus, quiaPaulus eſt reali terſeparatus àPetro:ergo,&c. Prob. 2. vel illa idea,hoc eft illud unum extra multa eſt aliquid increatum,vel creatum:ſieſt ali quidincreatum eſt ipſeDeus : ſi eſt aliquid crea tumeftaliquodindividuum ,&fingulare: fedne que Deus, neque aliquod fingulare eſt univerſale, dequoquæritur : nam nequeaffirmaripoteft, e.g. Petrus eftDeus: nequePetrus estPaulus , & ta men dicipoteſtPetrus efthomo:g.univerſalis ,de quo quæritur , nempè ſignificatum hujus termini communishomo,noneſtaliquidſeparatumrealiter àfingularibus hominibus. Ob.aliter explicari nonpoteft, quidfituniver fale: nempè unumversus multa, quodfit obje tuin termini communis:g.&c. Refp.exſequen tibus differt. patebit , quopacto ſine abſurdo id ipſumexplicari poffit. Contra 1.Effentiæ rerumdicuntur effeab æter no:fedab æterno nulla funt fingularia: g.effentiæ funtquidunumrealiterſeparatumàfingularibus g. iſtæ funtuniverſale , de quo quæritur. Refp.omi. ma,&ne. mi.Effentiæ rerumposfibilesnihilaliud funt quamipfa fingularia poſſibilia : ficuti eſſentiæ exiſtentes funtipfa fingularia exiſtentia : nec ſunt quidunum,fedquidplura, &plurima , &ideò exprimuntur num.pluralieſſentiæ rerum. Contra 2. Obje&um hujus termini communis homononeſtaliquid fingulare: g. eftaliquid ſepa ratum àfingularibus. Refp. 1.retorquendoantec. jamenimilludobjectumnon effet idea, quæ con vincitur effe aliquid fingulare ex probatione ſe cundaconclufionis. Refp. 2.dift. antec.noneſtaliquidfingulare fin gulariter repræfentatumconc. antec.univerſaliter, &abſtracte confideratumne,antec.&confeq. CONCLUSIO II. Platoni nunquam in mentemvenit hujusmodi univerfale:quodeffet unumextramulta,nec- admifit ideasfeparatas àmentedivina, &à : ScientiaDei. (Vicunque operatur cum ratione, hoceftra. tionabiliter , dicitur operari ex idea : nempè concipitpriùs mente idipfum,quod opere moliri vult: ita Pictor : itaquilibetArtifex: ita quicun que homo ſapienter agit: cùm itaque de DEO fentiendumfit ſapientisfimè; ideòdiciturinmente ipfius divina ideas ſemperexifterererumomnium, quæDeus creavit,velcrearepoteft. Hocaffeve ravit Plato,nectamen dixit has ideas divinas eſſe univerſale; fumpto univerſalipro objecto termini communis. Prob. concl. exPlatone ipſo,quiinParmenide fic ait: Admirabileeffetfermo illius,quiideastol leret, quoniamDeumcognitioneprivaret :& in Hippia: Illum, qui dicitur δημιεργός ( hoc est Mundi artifex) certarationeagere,&dumho. minem,velequumproducithabereinfeipfoeorum ſpecies,fenideas : g. Plato nomineidearumnil 1 aliud DeVaiverfali Ideali. < aliudintelligit , nifimentemdivinamcognofcen temcreaturas,quaspoteſtproducere.-69 Deus:g. ideainquantumeſtidem,&c.Patetenim, Addoteftimonium ſapientissimorum virorum proPlatoneita intelligendoſtantium : DivumAu guftinuminprimis lib.3. retrac. cap.3.&alibipas fim: prætereaPlatonicosomnesPhilophos,quos cæteris omnibusDivus Auguftinusmerito ſeante poneredicitlib. 8. deCivitateDei: quorumomni umunamſententiamMarfiliusFicinuseſſeteſtatur: Platonicinunquam voluerunt ideasabintellectu divinofeparatas, DicesAriftoteleminoppofitumſtare. Refp. ex pluribus, quæpoſſemreponerehocunum ajo:A riftotelemnullis inlocis oppofitumejus , quod in hacconcl. defendo,dixiffe: fedpotius ejusdicta adſequentemſpectare. CONCLUSIO III. IdeeinquantumJuntidemcummentedivina, nonfunt objectum, autfignificatum termini PR communis. obatur:obje&umterminicommunisaffirma tur,& prædicaturdequolibetfingulari,utcùn e. g.diciturPetrus esthomo : ſed affirmari nonpoteſt,aut prædicaride quolibetfingulariid, quodeſt idemcum mentedivina,hoceſtipſeinet quodnequeexemplar,aut ideaartificialis reſidens e.g. inmentePictoris,dum imaginempingit,po teſtaffirmarideipſa imagine externa,&dici hæc imagoeftidea. Notabis vero ideasdivinas modo ſuperiori ex plicatas nondiciquidem poſſe univerfales inco Tenfu , quem ufurpamus inpræſeatiDiffert., ubi loquimurdeuniverſali ineſſendo,&univerſali,in prædicando:hoceftde eo, quod eſt , & dicitur (nempè prædicatur) unum,&plura:c. . homo, eſt univerſale in eſſendo in quantum inomnibus fingularibus hominibus confideraripoteſt , &re periri ſignificatumhujus termini : homo , &rursus deomnibus fingularibus hominibus affirmari po teſt &prædicariilludipſum ſignificatum: cæterum ideasipſasdivinas alio ex capite dici poſſe univer ſales advertes , nempèuniverſales in cauſando; quod eſt idem acdicere ,eſſe cauſas univerſales. Illa enim eft caufa univerſalis , feu univerfalis in cauſando, quæplures,&plurimos effectuspoteſt producere:itaexideahominisinmentedivinare ſidente exemplariter,&idealiteromnes homines producti funt,&producentur: atque hac diftin &ioneuniverſaliuminutiles &pluresaltercationes demerisvocibusàveterumquibusdamobfcurèdi tisfacilè ſubmoventur. DISSERTATIO X. : Peroccafionemtermini communis , ejuſque ſignifi cati declarandi deprehenfum eft , quod intelle Etushumanushabetvimcognofcendiidemobje Etum,ſeueandemrempermodumpluriumobje : " Etorum,&rursusvim habet cognofcendi objecta plura per modum unius : unde pluravocabula metaphorice applicata funt ſignificandis cogita tionibus noftris , quæ propriè res duntaxat à parte rei exiſtentes ſignificabant, ut exponitur in præfentia. Oſtquam àPhilofophiscognitum eſt, fignificatum termini communis eſſe nonpoffequidunum extra multa, &feparatumrealiteràmultis:nempe ideas illas,de quibus fuperiùs; ſta tuêre fignificatum illudpoſſeeſſe idem, ac fignifi catum hujus termini complexi omnis homo,de quoDiffert, antec. letu.n.9. nempèomnesom ninòhominesfingulares,fedperdiverſummodum cognofcendi cognitos,&apprehenfos dumfunt objectum hujus termini communis , & fimplicis homo , acquando objectum funt hujus alterius complexi, omnishomo : adeóquenihilaliud eſſe univerfale, quamipſas res fingulares modoquo dammirabili cognitas , quo permodumunius in numeracognofcuntur. Indequodammodòrevea lata-O 70 fataeſtintellectus humani prærogativacognofcen Differtatio DecimaLogico-phyſica di plura per modum unius , itemque exparitate rationis & posfibilitatis , cognofcendi unum, & idemper modumplurium,& multorum: tametfi intellectus ita cognofcendo non erret , fed cum veritate,&cum conformitate adobjectade obje &iscogitet. SECTIO PRIMA. Terminiquidem tranſcendentales,cumfuisde rivatisfenfuproprioexplicantur. DEterminotranſcendentalidixith.35.1.1.Ele. fimiles terminos explicandos fufcipio , qui nemperebusomnibus accomodaripoffunt, &indèdicunturtranſcendentales:ſuntautem:Res, Realitas,Ens,Entitas,Formalitas,Unum,Unitas, Idem,Identitas,Distinctum,Distinctio. I. Res,ſeuEns,vocaturquidquidexiſtit,velpo teſt exiſtere in rerumnatura,&hancpropriamfi gnificationem illorumterminorumefledico,reli quæveròfuntimpropriæ,&accommodatitiæ. II. Realitas eſtderivatum tanquamàprimitivo àvocabuloRes,&fignificatomninoidem,acejus primitivum,licèt mododiverſo : nempèpermo dumabſtracti,&formæ,cùmResſignificetpermo dumconcretiſubſtantivi,&juxtath.49.1.1. Elem. explicari posfithabensrealitatem. III. Entitas idemfignificat,acRealitas: nempè permodumabſtractiidipſum,quodfignificatter minusconcretusEns. IV. Formalitas ,&formalitatesdicuntur illæ veritates ,quas intelle&us cognofcitcummodoſe cundùm unamconfiderationem, modoſecundum aliamcogitat deuna , eademquere, v.g. Petrus ſecundum iſtam confiderationem cogitatus,quod fit fimilis in ſentiendo , videndo , &c. leoni , & equo,&c. dicitur verè, quod fit animal:entibi unaformalitasnempèuna veritas. Rursusfecun dùmaliam confiderationemidem Petrus inquan tum poteſt diſcurrere, & ratiocinaridiciturverè, quodfit Rationalis:fecundum aliam inquantum poteſt ridere dicitur Rifibilis : ſecundùm aliam in quantumpoteft mori dicitur mortalis ,rurfusque ſecundùm aliam in quantum eſtunus homo, & noneſtplureshominesdiciturfingularis,ſeuin dividuum,&c. omnesiſtas,& fimiles vocafor malitates Petri , idemque intelligas de cæteris re bus, quæfuntinMundo,auteffepoffunt: inuna quaque enimre ,& realitate confiderari poffunt plures formalitates , ut ex fuperiori exemplo conftat. V. Unumquidfignificet difficilius eſt explica re, quamfcire: omnibusenim hominibusclariffi mumeſt ſfignificatum hujus termini unum , vel unus. Itaque eſſeunumeſtnoneffeplura ejusdem denominationis , &appellationis adequate,& omnimoda,necpoſſenumerarifecundùmeandem denominationem : c. g. Petrus eſt unusPetrus; quianonpoteſt dividi in duos , vel tres Petros, videlicet in duas , vel tres res , quæ denominen tur,&appellentur eadem denominatione omni moda,&eodemnomine Petrus : hinc fit , quod Petrusdicitur eſſe unus numericè , hocest,quod inpluresPetrosdividi itanon poteſt,utfaciatnu merumpluriumrerum , quæ codem omnimodè nominePetru appellentur : porrò additur illud ſyncategoremaauaquatum&omnimodum,neſta timtricemurquodlignum bipalmareposfit dividi induoligna,ſeupartes ligni:vides enimnonpoffe dividi in duo ligna bipalmariahoc eſtejusdem om ninoappellationis,utilludunumtotumlignum.Ca terumhoc totumquoad intelligentiam termini u numſatisdocetGrammatica ,excujusregulisha bes, quodunus,a, meſtnomenadjectivum,&ca retplurali : quia eſt adjectivum; indefit,quod con jungendus ſemper eftcumſubſtantivo, faltemim plicitoin neutrounumjuxtadictatheſi 48. n.6. lib. 1.elem. audito ergò adjectivounus,vel unumita timquærendumeſt deejusſubſtantivo , quod cum reſciverisv. qunus homo,anuslapu&c.ſtatimin telliges, quidfignificetilludunus,& quidfuperad datfignificatoterminiillius homo, lapis&c. nempè ſignificat non effeplures homines , non multiplex homo,nonduplex, non triplex,cumdiciturunus homo:quodipfumcomprobaturex eo , quod in propria fignificatione nomen unus caret plurali, necdices unihomines, unoshominespropriè lo quendo,nempèquiaunum effeeſtidem,acnoneife plura ,necpoſlenumerari. VI. Unitas eſtderivatumàprimitivo unum ,& fignificat idem, ac fuumprimitivuın , ſed diverſo modoſcilicetper modumabſtracti,ut num.2. dice bamde realitate. Explicatur autem fatisclarèuni tascumdicitur : eſtformalitas illa,ratione cujus res unanumericedenominaturunanumerice. VII. ldemnomen eſt, quod claritate laborat ſuâ ,perindeacnomenunum, intantum,utaper tiusexplicaridifficileposfit : quid enimamplius ca piesſidixero,eſſe idem est remeſſeid:fumcum feipfa,veleſſeidem est remeſſeidquodest ?faci lius , & felicius ex folo vocabulo idem , eadem, idem,quam exilla circumlocutione ejusdemvo cabuli fignificationem intelligis. Interim ſpeculare hæcſynonimacandor.albedo.velhæcalia, apis.fa xum:petenti quot resduo hæc vocabula fignifi cent? Itatim reſpondes fignificare idem , hoc eſt unam,eamdemquerem,nonverò fignificareduas res,quarum unafit ab alia diſtincta , ſicuti hi termi nifaxum,&arbornonſignificantidem: quiares duasverè interſediftinctas ſignificant: entibiquid fiteffeidem , hoceſt eſſe indiſtinctum (quod eſt idem,) Sæpècopulantur inloquendo hi termini: unum&idem:quia illorum ſignificatio omnibus rebus accommodaripoteft aliquopacto. VIII. Identitas eſtderivatumà primitivo idem, ejusdemqueeſt ſignificationis : ſeddiverſo modo, nempèpermodumabſtra&i juxtadicta num. 2.& 6. &explicaripoteſt: identitas eft formalitas ra tionecujusid,quodeſtidem, eſt idipfum cum ſe ipſo. Adverteshaspropofitiones: Petrus eftidem fecum: Petrus est ipse: daturidentitas Petri cum feipfo;explicarifaciliùs&clariùs perhancpropo ſitionem Petrus non eſtdiſtinctus àfe ipfo: nota bis etiamaliaderivataabeodemprimitivoidemſci licet identificare, identificatum , identificabile: hoceſtproprièloquendo facere eſſe idem,poſſe fieri idem , effefactumidem ,qui termini nifi me taphorice , &improprièuſurpentur ; funt falfisfi miſenſus: quodenimreipſanoneſtidem; fed eſt verèdiſtinctum ab alio, nullo modo fieri poteſt, utevadat idem cum illoalio: inſenſu verometa :: pho Demodocognofcendiplura &c. phorico vocabula illa ufurpantur ad cogitationes noftras explicandas. IX. Diftinctum, ſeudiſtinctam eſſeunamrem enimunitas(quæfoletànonnullis appellariunitas 7 fumilitudinis ) nil aliudeft,quàm illaformalitas, ra abalia fignificatid, quod notissimumeſt, nempè unamremnoneffealiamſeuremunamnoneffeid, quodreveranoneft. X. Distinctio derivatum eſtnomenàprimitivo diſtinctum, idemque fignificat; fedper modumab tracti ,ut num.8. deidentitatedicebam : explica tur autemhocpacto: distinctioestformalitas,ra tione cujusresnon est id , quod reveranon est: porrò duplex eſt clasſis diſtinctionum (utraque realis,)aliadicitur distinctiopoſitiva; alianegati va:prima interceditinterduas resde factocoexi ſtentes : utraque enim diftinctione poſitiva ab alia diftinguitur : fecunda interceditinterremexiſten tem,&aliam nonexiftentem : primadicitur di ſtinguidiſtinctionenegativaabalia,necaliud figni ficat terminus illenegativa , quamnonexiftere rem àquares exiſtensdiftinguitur. XI. Res&realitas:unum,&unitas:idem,& idemtitas:distinctum,&distinctio inproprio,& primigenio fignificato plura funtvocabuladiverſo imodofignificantiaunain ſolam,&eandemrem& cuilibet rei exiſtenti,velpotenti exiſterecum veri tate accommodari poffunt. Quia verò prædicta vocabulaàPhiloſophisſæpèufurpanturimpropriè, &metaphorice;idcircoadtollendas æquivocatio nes, quotiescunque illisutivisinproprio &primi geniofignificatoillis adjungeshoc ſyncategorema realisvelrealiter,&dicesunitasrealis,unumre aliter identitasrealis&c. SECTIO 11. Superiores termini fecundum impropriam , & metaphoricam illorum fignificationem expli cantur. PR imò. Ensrationis,feuresrationisnonſigni ficatremaliquam,quæverafit res,ſcilicet exi ſtens , velpotens exiſterein rerumnatura,& parterei : hoc eſtindependenter àreflexionibus& ponderationibus noſtri intellectus ; ſed ſignificat denominationes quasdam confequentes diverfos modos cogitandi , quæque idem funt, ac objecta ſecundæ intentionis,de quibus th.44. lib. 1,elem. ex.g. cumdePetro cogito; quia poteſt affirmari, quodPetrus eft cogitatus,feu cognitus àme;inde confidero veluti objectumhoc,quodeſtPetrusco gnitus: hocconcretumdicitur ens rationis,feu enslogicum,quodidemeſt,&communiusappel lari folet denominatio extrinfeca , &concretuin extrinfecum:quodinſumına nilaliud, quàmquod proferaturpasfivè , &perparticipium pasſivum ubipasfio nulla eſtvera &propria; cum dicitur Petruscognitus;licet fitvera & propria actio per quamverèdicitur intellectus cognofcens Petrum, quæ eft vera denominatio intrinfeca, &concre tum intrinfecum : non minus quam hujusmodifit paries albus , ignis calefaciens &c, cave itaque ſemperqueretineeſſeſynonimoshosterminos: eſt denominatioextrinfeca,hacdenominationonda turàparterei, II. Unumformale,&unitasformaliseſtimpro pria unitas, & latiuspatet , quam unitas numeri ca,ſuperius expofitaſectione 1.num. 6. præſens tionecujusaliquideftitaunumquidin aliquade nominatione,utdividinonpoffit inpluraomnino diffimilia interfe:e.g.collectio hominumeſtuna unitate formali : quiaeſtunumquid quod dividi nonpoteſtniſi inplura inter ſeſimilia , nempèin homines fingulares fimiles inter ſe quoad omnia prædicataeſſentialia; Itaetiamcolle&io omniuma nimaliumeſt unumquid,quoddividinonpoteftnifi in pluraſimilia, nempè in fingularia animalia inter ſe ſimilia quoad prædicatum effentiale genericum. Econverſo ſifingas hanc collectionem: collectio neminquamarboris,angeli,faxi, albedinis,chi mera&c. Hæccollectiononeſtunumquid unitate formali,quiapoteſt , velſi poteſt(namhocpoſtu lo)dividiinplura omnino disfimilia inomnipræ. dicato,ſeuformalitate reali faltem&vera: ideo queadunum fimilitudinis, feu unum formale iſta collectio non pertinet. Simili de cauſa in Petro eſthæc quoque unitasformalis: quiafinonpoteft dividi inplures Petros ,nec etiam poteſt dividi inplurafive illa fintomnino disfimilia five fini lia invicem aliquo pacto : quæ plura fint totidem Petri : unde definitio unitatis formalisinPetro e flam&omnialiouno numericè verificatur. Unitas porrò formalis ſuperius expofita, licet fitimpro priaquædam unitas , ſi comparetur cum unitate, dequa ſect. 1. num.6. Lihilominus fiabſolutècon fideretureſtſatispropria: tumquiatameſtimpoffi bile dividere Petrum induosPetros ; quàmcolle &ionemhominuminduoex.g.individuaomninò invicemdisfimilia : namomnes erunt homines,hoc eſt invicem fimiles : tum quianon pendet hujus modiunitas à noftris cogitationibus : ideoquedici folet, quodexistatinrebusanteoperationem in tellectus: namficutidaturcollectiohominum(da tur inquam, velactualiter , vel poſſibiliter) ante operationem intellectus,hoc eftetiamfinemoco gitetdehujusmodicollectione; ita etiamante ope rationem intellectus datur fimilitudo omniumho minuminterſe,atque ita tandemdatur unitasfor malis omniumhominum. Notabisobiter unita temiſtam formalem ſolereappellari àſcholaſticis univerſalefundamentale. III. Unitasrationis,feu intentionalis , eſtme taphoricaufurpatiohujusterminiunitas, fimiliter acufurpaturterminusens,&entitas , cumdicitur ensrationis,vel entitas rationis : fignificat autem cognitioneın, quæ talis proprietatisfit , &talem habeat modumtendendi,ſeucognofcendi;ut co gnoſcat plura ( quæ cæteroquin funt unum quid unitate formali,de quanum.2)permodumunius, quafi effent unum numericèjuxta explicationem datam fect.1. num. 5. & inpluramultiplicari ,& dividi nonpoffet,licetreveranonitafit:quia reve railla , quæ cognofcuntur per talem cognitionem funtplura: quiatamen illa cognitionondifcernit interilla plura unum ab alio ; indè appellatur uni tasrationis: e.g. cognitio, ſeu terminus mentalis homoita cogitatdehomine utfic; utdePaulo,in quantumdiftinguituràPetro,&ita decæteris ni hil cogitet , ſaltem expreſsè; inde nomenclatura metaphoricâterminusillediciturunitas mentalis, velintentionalis,velrationis,quodidemeft;qua fi ita adunetin ſua repræfentatione omneshomi nes, / 72 nes, licètinnumeros,utnoncognofcat effeplures autplurimos; fedperinde ſe habeat repræfentati Differtatio DecimaLogico-phyfica nu.5.&diſiert.5.ob.ult.:cumhoctamendifcrimi vè,ac fieffet unushomo unitate numerica obje Aum illius termini mentalis , qui dicitur homo: advertes quod hac cognitione,&perhanccogni tionemjuxta plurimorumfententiamdicitur con ſtitui tanquam concretumextrinfecum hoc quod eſtuniverfaleformale. IV. Univerfalitas rationis eſt idem , acunitas rationis , de qua numero antecedenti,nempe co gnitiocognofcens plura permodumunius, aqua cognitione objectum cognitumdenominaturuni verfaleformale, quod eftidem, ac unumunitate rationis , & mentali : quæ denominatio pertinet adclaſſem generalem denominationis extrinfecæ cognitum,de quanum. I. nam fiex illotermino cognitum arborphilofophica conficeretur , fub dividendo claſſes ex clatibus , adunam claffem arboris illius pertineretuniverſaleformale,hoc eſt cognitumcogntione, quædicituruniverfalitas ra tionis. V.Identitasrationis,velmentalis eft cognitio talis proprietatis , ratione cujus rescognita deno minaturindiſtinctaratione,hoc eltquanondiftin guitur diftin&ione rationis , de qua distinctione moxdicam :v.g, animaleſtanimalinterprædica tum,&fubje&umdaturidentitas, &indistinctio ra tionis,nempènondaturdiftinctio rationis. VI. Diftinctiorationis eft metaphoricaufurpa tio termini distinctio , &explicari poteft, quod nempefit cognitioexpreſsè cognofcens objectum AD ne,quodſubjectum hujus concretiplura funt om nes partes , ſeu omnia fingularia fimul, &collecti vè ſumpta ; non autem hoc neceffe eft quoad illa concreta,æqualitas,conforinitas, utexlocis citatis patere poteit. Sed pluralitas rationis in fenfu fuo accommodatitio,& metaphorico fignificatoppo fitum ejus, quod fignificat unitas rationis , de qua num. 4.fcilicet deſignat cognitiones, quæ cogno ſcant objectum unum realiter,&numericè permo dumplurium: iſtaveropluralitas rationis femper comitaturdistinctionemrationispoſitivam: datur enimdiftinctiorationis pofitiva, &negativa, ficuti daturdiftinctio realispoſitiva,& negativa, de qua fect. 1. nu. 10. VIII. Semper : autferè ſemper(quodaddo ad tollendastricas)cognitio illa, quæ eſtunitas ratio nis ,eſt etiam diftinctiorationis , & viciffim; quia, dumcognofcunturplura per modum unius fingu la ex illis pluribus cognofcuntur fecundum unam formalitatem exprefsè ( nempè ſecundùm illam formalitatem, inqua fibi funt illaplurainvicemfi milia ) & non fecundum aliam formalitatem ex preßè,nempè ſecundam illam,in qua fibifunt illa plurainvicem diffimilia ,ut cognitio ſeu unitasra tionis,quæ cognofcit animalutfic. SECTIΟ ΙΙΙ. Claſſes varia distinctionum rationis exponuntur cumnonnullis alius terminis ad distinctionem rationis pertinentibus. eſſe id,quodeft; fednon exprefsè cognofcens I. quidquid objectum (ipfius cognitionis)realitereft ſecundum efle fuum,quod objectum habet in fe ipfo. Propterformalitates,dequibus ſectioneante cedenti num. 4. incepti ſunt ufurpari metapho ricè hi termini distinctum, distinctio , distingui, tres claſſes revocantur omnes appre henfiones , quaspoffumusin hacvitana bere de una,eademq;re: ficuti ad totidem claffes revocantur nomina,quibuspoffumus unam, eandemqueremfignificare. Prima clafis, utcon tinet nomina ,feu terminos ſynonimos propriè cum fuis derivatis(licet deinde aliquatenusetiam adrealitates , de quibusloco cit. num. 2. iidemter mini metaphorici accommodati fint,utpatebitſe Etione ſequenti) perinde quaſi cogitare ,& co gnofcere unam , eandemque rem , ſeu objectum modo ſecundum unam confiderationem , modo ſecundùm aliam,effet illam unam, & eandemrem, &objectum diftinguerein plures, nonpropria,& tales,qui licet fint fono diverfi; idem tamen,& eodem modo fignificant, ut enfis ,&gladius : ita etiamcontinet cogitationes prædictis terminis re ſpondentes , quæ proindè cogitationes ſynonimæ dicipoflent,vel illæ in aliquo fint diſſimiles inter ſe,utittanomina, enfis,&gladius, velfolo numero diftinguantur , ficuti unum individuum ab alio. Claffis fecunda continet terminos mentales, five reali diſtinctione,de quaſect.antecedentinum.10. (etenim hoceffetimpoffibile,) ſedmetaphoricâ quadam ,&mentali diftinctione. Itaque diſtinctio rationis (quæ dicitur etiam àquibusdam diftinctio formalis, nil aliud eft, quàm quædam inadæqua tacognitio(hoceftnonæquansveladæquans co gnoſcendototum idquod cognofci poffetab ho minede objecto propofito)quæ expreſsècogno fcit,&clarè remunam fecundùmunamformalita tem, quin expreſsè ,&clarè cognofcat ſecundum aliam formalitatem. VII. Pluralitasrationis ,ſeumultitudo, &mul tiplicitas rationis eft metaphorica ufurpatio ter minorum illorumpluralitas &c. nam proprièlo quendopluralitas realis , ſeu multitudo realis eſt collectio plurium, quæ fint inter ſe realiter diſtin Eta,itautdenominenturplurarealiter,ſeu multa re aliter ab ipfa collectioneplurium,quæ permodum formæ denominat fingula illa plura fimulſumpta effeverèplura codeinprorfus modo, quode con formitate,&æqualitate diximus differt. 2. fect. Is vocales,quorum unus clarius,&explicatius fignifi catidipfumquodalterobfcurius &confufius figni ficat; e. g.hic terminus complexus animalratio naleidemfignificat, ac terminushomo , clariùs ta menille,quamifte. Claffis tertia continet terminos quorumunusnon folum clariùs , quod alter ob ſcurius fignificat : verum unus quoque terminus plures veritates de unare , feu de objetodocet, quamalterterminus : e. g. hic terminus animal rationale plus dicit, & docet dehomine,quam hic folitarius terminus rationale : nam ex illo primo termino complexo diſco,quod homopoſſit vide re, audire, tangere, ambulare,&infuper cogitare, &diſcurrere: ex alio verò pofteriore termino tan tummodòdiſco , quodhomopoffit cogitare , & difcurrere. II. Omnes cogitationes ad ſecundam claſſem prædictam pertinentes nomine reflexo,&ineta phoricoappellaturdistinctiones rationis ratioci nantis ,&finefundamentoinre , hoc eft cogi tationes (feu terminimentales , quod idem eſt,) qaæ Demodocognofcendiplura. quæintantummerenturnomendiftinctionis,etiam metaphoricum;inquantumunacognitioclariusid 73 nem fignificant ; ita ferèomnia nomina,velali ipſuinrepræfentat,quod altera:cæterumquantum unadocetderecognita;tantumdocet&altera. III. Cogitationes,feuterminimentalespertinen tesadtertiamclaffempofitamnum. 1.nominere flexoappellanturdiftinctionesrationis ratiocina ta,&cumfundamentoinre,hoceftcogitationes, quarumunapluresveritatesdocetdeuno,codem queobjecto,quam alteracogitatio: velſaltemdi verſamveritatemunacogitatio docet abeaverita te,quamalteradocet:utcognitio,quâcogitoani. mal,&cognitio,quâcogitorationale. quod paffivam , vel aliquodactivum fignificant, hoceſtvelaliquamcaufam,velaliquem effectum (latisfimè fumendo tùmcauſam,tum effectum:) terminusanimalfignificatprincipium,ſeupoten tiam,feucauſamſentiendi:terminusrationalefi gnificat principium diſcurrendi ; undeaudito illo terminoexcitaturduarumrerum cognitio,nempè effectus &caufæ,utdixideterminoPater,atq;ita dereliquis terminis: namut breviter dicam , vel aliquamvirtutem productivam,vel aliquampro portionem,velaliquamfimilitudinem,velaliquam correſpondentiam, velaliquam comparabilitatem 1.V. Formalitates folæ (dequibus dixi ſect.r. num.4.)cognofcunturperiſtasultimasdiſtinctio nesrationisratiocinatæ:hoceſtunafaltemex co gitationibus interſe reſpondentibus , quæ dicun turdistinctiones rationis ratiocinata, debet re præfentare formalitatem objecti cogniti ,nonve ròutraquecognitiorepræfentaredebettotamrea litatem(dequadixifect.1.n. 2.)ejusdemobjecti: contraverocogitationes:quædicunturdiſtinctio nesrationis ratiocinantis: utræqueenim repræſen tarepoffunttotamrealitatemobjecti:ut homo,& animalrationale... V.Omnesterminivocales,autferèomnes,etiam fi fimplicesfint, licetvideantur unam tantummodo rem fignificare , reverà tamenres duas ſaltem in ter ſerealiter diſtinctas fignificant: idemquedico defimpliciapprehenfione,ſeuterminomentali:ra-- tioeft:quia omnes ferè termini funt relativi,non abſoluti:(determinorelativodixi th.48. lib.1.E lem.)terminus autem relativusresduas fignificat, licetprounatantum ſubſtituatur, &fupponatur juxtaintelligentiam ſuppoſitionis tùmactivæ,tùm paffivæ, dequath.20.lib. 1. elem. e. g. terminus Paterfignificat,&cogitationem excitatin audien tenonfolumPatris; fedetiamFilii: impoffibile e nim eftcogitaredePatre , nifi fimul cogitetur de filiojuxtaprimumprincipium: relativafuntfimul natura , &cognitione : quod igitur dicimus de hisduobus terminis Pater;& Lilius, dicendum eſtdeomnibus aliisterminis,ſeunominibus, idem quedeapprehenfionibus ,feu terminis mentalibus refpondentibus: namficuti dixith. 26.lib. 1.elem. quodomniaverbaadjectiva pasfionem,autactio ſemper deprehendesinquolibetterminofignifica tivo,adeoqueilledeſignataliquam correlationem duarum reruminterſe. VI. Diſcrimeninterduasillas res , quas fignifi catquilibet terminus in eoconfiftit,quodpro unâ reterminus ille ſupponatur,&fubſtituatur: aliam veròremtantummodòfignificet:terminusanimal ſupponitur, &fubftituiturpro causâ,&principio fenfationis, puta auditionis, viſionis&c. fenfatio nemverotantummodò fignificat: id,quodfignifi cattantummodòquilibetterminusappellaturrefle xèobliquum,connotatum,respectus,specificati vumextrinfecum,&terminusconnotatus: Id, pro quo fupponitur quilibet terminus reflexe ap pellaturrectum:id.quodvenitinrecto,principale fignificatum&c,hujustermini Paterrectumeſt il lehomo,quideſtPater:obliquumveròconnotatum c. eſtillehomo ,quidiciturFilius. VII.Exrectaintelligentiarecti &obliquiexpo fitâ explicanturfacillimèdiftin&tiones rationis ra tiocinatæ , feu cumfundamento inre, de quibus num.3. nimirum, quandouna entitas,ſeuresper plures terminos relativospoteſtappellari;id,quod venit inobliquo in uno terminorelativo , dicitur fundamentuminre,nimirum,utres,quævenit in recto expreſsè cognofcatur fecundum unam for malitatem,quinexpreßècognofcatur ſecundum aliam. Animaleſt terminusrelativus ,cum igitur cognofcohominem,&hominemnominoperhunc terminumanimal; inobliquovenit ſenſatio , quæ eſtfundamentuminre,unde illa cognitio, feu ter minus mentalisanimal dicaturdiftinctiorationis ratiocinatæ. DISSERTATIO XI. ct Unitas formalis , & fimilitudinis fatis fuperque eftad ٠٦ refellendum univerſalePfeudoplatonicum,&ad asfignandum objectumſcientiarum. Uæhactenus diſſertavimus extra con troverfiam funtpofita,& ideò utilis : Aum,quodeſtunum,&idemàparterei,&quafi fima, quia certa,certoqueindicantia remdigniſſima ſcitu,nempèmodum, quointellectus inhac vitamortalide rebus cogitat , quafi dividendo mentaliter obje uniendo,&identificandomentaliter objecta, quæ funt plura,&diſtinctaàparterei. Nontamenhic reftitit curiofitas Philofophorum;ſedulteriuspro greſſa examinavit , quo nam pacto ſalva veritate fupradi&i modicognofcendi contingerent, vide K tur R. P. ProlomæiPhiloſophia. 74 turenimerrare,quiunum,& idem cognofcit tan DiffertatioUndecimaLogico-phyfica quamduo,&qui deduobuscogitat,velpluribus tanquamdeuno,&eodem: ſedhujus dificultatis refolutiototaconcluditur in illaparticula veluti, aut fimilialia: nonenimerrat,quiunam rem co gnofcitvelutiduasres,autpermodumduarumre rum:namfiilludvelutirectè intelligatur;nilaliud deſignat,quamfacultatemquandam noſtri intelle Etus cogitandi de rebus minutatim , & quafiper plex?& fimultiplex, quomodounum? Uthæcdi Icordia componatur,veloportetimproprièintelli gereterminumunum vel improprièterminum , multiplex. Inpræſentidiffertationeexaininandum utrumillumterminumunumſufficiatita impropri are,hoceftimproprieintelligere,ut fignificetunum unitateformali,dequadiff.10. ſect.2.n.2. VI. Diftinguunt Peripatetici univerſale fuum velutiinduasclaſſesinuniverfale ineſſendo, &u partes: non quodrevera dum intellectus itaco niverfaleinpredicando, ſeujudicando, quodni gnofcit,cognofcateffeduo,quæverèfuntunum, hilaliudeft,quam ſecundum diverſas confidera aut viciffim; fedpropter fimilitudinem quandam cogitationum illarum, quæplures funt& tamen tiones unam,eandemqueformalitatem (namuni verſale eftaliquaformalitas ) confiderare: ficonfi omnesfuntdeeodem objecto, cumcogitationibus deroquod fignificatumhujus termini bomo,quod illis quæplures ſunt, &depluribus objectis reali eit ipſumuniverſale , reperiturin multis immo in ter diftin&isfunt: nondisfimili pacto quononer ramus, cumAngelos velutijuvenesalatosappre pluribus , hoc eitomnibus hominibus,dicitur, il ludfignificatum univerſaleineſſendo,quia eft in hendimus,erraturi profecto ,ſiAngelos effe reve rajuvenes alatosjudicaremus. Indedefluxitvel plurimis: fiveroconſidero,quod de Petro , da Paulo ,& cæteris hominibuspoteftilludipfum fi uti proverbium philofophicum per modum no Strumconcipiendi,aut cognofcendi res itaseba gnificatum termini homo prædicari , feu affirmari in propofitione vocali ,vel mentali ; diciturillud bet,velnonitafehabet. Nonquodresipſa,uteſt ſignificatum univerſale in prædicando, feu præ inſe,&àparterei diverfos illos habeat modos ſe: dicabile,quod idemeſt : attendead mysteriaho habendi; ſed ſimilitudinarièitade illacogitamus: rum vocabulorum,quæ ignorantibusmultam ob aliter enim nonpoffumus. Verumenimvero,ne ſcuritatempotius grainmaticalem , quamphiloſo que inprædicta explicatione, &particula veluti quievitfubtilitasſapientum:deilloenim ipſomodo phicampariunt. 0 cogitandidiverfimode res easdem cæpit ſpeculari, &quomodo ifte modus declarandus effet difce ptavit : occafionemdeditAriftoteles, utex le .... quentibuspatet. SECTIO PRIMA. Explicationes,&postulata adrempreſentem. Π... SECTIO II. Conclufio. Unitasformalis,dequadiffert. 10 feet.2 n.2., "unumformate ab illa unitate denominatum 1 Sufficienterdiftingu turabuniverfalılicali& eftfufficiens objeétumfcientiarum. I. ! 1 Riftoteles in co totus eft,ut refellat uni A verſale Pſeudoplatonicum,quod etiam di citur univerfale ideale, quod abeodem Ariftotele defcribitur lib. 1. Pofteriorum cap.XI. Effe unumquidprater, &ultra muita , hocest ſeparatum realiter àmultis,dequo differt.9.fect.2. differuimus. : 11. Ariftoteles idem loco citato,&alibiconclu dit,univerſaleneceffariumeſſe,hoc eftneceffarium effe,utexplicentur objecta terminorum.commu-, niumfineabfurdo,adhocut fint possibiles , & exi-, ſtantſcientiæhumanæ: etenim ſcientia humanaeſt de univerſalibus, ut explicavi differ.6.fect.1.1.1. III. Adhosduos finesdeuniverfalibuslocutus eſt Ariftoteles,&tantùmde illis difputavit ; quan tùmfatis erat, utrepudiareturuniverſaleideale;& aſſignareturobjectum ſcientiarum. : IV. VerbaAriftotelis, quibus loquitur deuni verſali lib. 1. Poſterior.cap.x1.funt : Oportetigitur aliquidunum, &idem inpluribus effenonaqus vocè, nempè oportetadhoc,utposfintdarifcien tiæ,&utexcludatur univerſaleideale, quodeſt u num extramulta. Notabis illudaliquid unum: deſignat enim quomodocunque unum ,nonpro priè,&rigoroseunumeſſeillud,dequoibiloqui turAriftoteles. Vio Peripatetici ex verbis prædictis Ariftotelis, itadefiniuntuniverſaleAriftotelicuin;nempèquod fitunuminmultis realiter multiplicatun , quæ verba,ſirigorosèacciperentur,videnturſignificare aliquidnon minus repugnans,quamrepugnetuni verſaleideale : fi enim eſtunum quomodo multi K Rob. conclufionis primapars. Unitasfornalis conttituitit per modum concreti; e.g.exomni bushominibus (idemq;dico de omni aliacol lectione pertinente ad arboremphilofophicam ) aliquid unum, quodrealiternon eſtſeparatumab ipfis omnibus hominibus : fed aliquidunumquod realiter nonest ſeparatuinab omnious hominibus fufficienter diftinguitur ab univerfali ideali , học eftad aliquo uno ,quod realiter eit feparatum ab omnious hominibus: g. unitas formalis,& unum abeadenominatumfufficienterdiftinguiturabuni verſali ideali. Majorpatetexdiffert. anteced. loco citato in concluf.unitas enimformalis est collectio omniumhominum, eodem pacto, quoconformi tas,aqualitas,fimilitudo eſtcollectio illarum par tium,quæ denominantur conformes, æquales &c. utidicebamdiflert.5.adobjectionemultimam: fed collectio omnium hominumnoneft realiter ſepa rata ab omnibus hominibus , uteſt evidens : ergò unitas formalisnoneſt realiter ſeparata & . Rurfus unuinformale(nempeunumunitateprædicta,quod ſemperadverte , ne confundaris : quia aliquando unum mentale,feuuniverfale dicitur anumfor male: cave ergo æquivocationem ) unum , in quam,formale per modum concretidicitexparte ſubjecti eandem collectionem : v. g. omnium ho minum,quiabipſa unitateformali denominantur eſſe unum quid,quodnoneft diviſibile,niſiinplu reseſſentialiterfimiles inter ſe ; g. unum formale etiamex parte ſubjecti non eft realiter feparatum àmultis , feuabomnibus componentibus unam claffem arboris philoſophicæ. ر Pro .... Deunitateformali, &fimilitudinis. Prob.fecundaconclufionispars: ſufficiensobje Aumfcientiarumeft illud,quod,licètfitmultæres, immòplurimæ?utomneshomines:)inordineta eſtincaſu obliquoexparteprædicatiponiturter 75 minus;decujus fignificato controvertitur : e. g. menadeasdemſcientiaseſtitacognoſcibile, acfi eſſetaliquidunumnon attendendo,utrumillæres exiſtant actualiter,veltantùm poffintexiſtere: fed perunitatemformaleme.g.omneshomines, licèt fintmulti,&plurimi;inordinetamenad ſcientias funt ita cognofcibiles , acſieſſentaliquidunum:g. perunitatemformalemdenominaturaliquidunum, quodeſtſufficiensobjectumſcientiarum:Majoreſt certa: quia ideòperAriftotelemdicitur,quodſci entiaeſtdeuniverſalibus,quiaſcientiænonatten dunt fingularia,&individua , hoceft non ſpecu lantur ipfamfingularitatem: quodvidelicetPetrus nonfitPaulus,in eaenimfingularitatefingulariter accepta nihil relucetdignumſcitu : fedillud con templantur , inquo funt fimilesPetrus& Paulus : videlicethocquodeſt animalrationale , & ita de cæteris: mi.prob.quia in ordine ad fcientias hu manas:v.g.omneshomines ſuntcognofcibilesſe cundùmquodfunt fimiles interſe: ſedilludidem ſecundumquodfuntfimiles interſe,eſtunitas for malis, ſeu fimilitudinis,ut ex diſſer. 10. ſect. 2.n. 2. g.perunitatem formalem. SECTIO 1. Objectionibus refpondetur. : licètnondicesparies eſtalbedo ; tamendicispa rieseſt albus;quia inprimapropofitioneAlbedo prædicaturinrecto,infecundaveròprædicaturin obliquo: ita incafunoſtrodehominibus feorfum, &diſtributivèſumptisnonpoteſt affirmari,&præ dicari inrectounitasformalis, velcollectio,&di cit: c. g. Petrus estcollectio, veleſtunitas forma lis: poteft tamen idipſumaffirmari in obliquo,& diciPetrweft unus unitateformali cumcateris hominibus,Petrus eft collectuscumcaterishomi nibusinunacollectione. Objic.2. Illaunitasformaliseſt valdèimpropria unitas,utfatemurdiffert. 10. citata: fedobjectum ſcientiarumdebeteffeunumpropriètale: quiade beteffe quid neceffarium,&æternum,quemadmo dumexAriftoteledecantatur:g.&c. Refp. diſt. maj. eſtvaldè impropria unitas, atta menmagis propria,quam fit unitas rationis,feu univerſalitas rationis , de qua citatadiſſert. ſet.2. num.3.conc.maj.nonmagispropria&c. ne.maj. Certumeft,quodhæcunitasformaliseſtunitasne ceffariònonnumerica , alioquin chimera effet ex dictis ſect. 1. n. 5. Adprobationem min. quæcon cedi &negaridebetfubdiſtinctioneunitatisnume ricæ,vel formalis dicoobjectum ſcientiarum dici effeneceffarium,&æternumex eo,quodilludob Bjiciesprimò. Illaunitas formaliseſtdepen operatione intellectus: ergoeſtali jectum,ſeuilludunum formaliter,hoceſt illacolle &iononattendaturquoadejus exiftentiam acqua quid realiterſeparatumabomnibushomini lem; fedtantummodo quoadejus effentiam: ſci busv.g.: Probaturanteced. quia quod eſtrealiter licet à ſcientiis objectum fuum confideraturcon multiplex,feuplurimæres,nonpoteſteſſe unum, niſipercogitationem,&operationemintellectus. ditionate, finempeexiſteret; quideſſet?juxtaex plicationemconditionalisillativæ datamlib.2.clem. Refp. ne.antec.probationem dift. quodeſt reali th...n.8.necnonjuxtadicta departicula est, cum ter multiplex &c. non poteſt eſſeunuminea ra tione ,inquaeſt multiplex conc. indiverſaratio tantummodòinvicopulæ fignificatth.49. num. 4. lib. 1, elem. ne ne. Quodestmultiplex numericè,nonpoteft effeunumnumericè &dehocunodixidiſſert. 10. ſect.1.nu. 5.&6. quodvero eſtmultiplexnumeri cè,poteſteſſe unumunitateformali,feueffentialis num. 2. fimilitudinis , de quo unodixi citatadiffert,ſect.2. Cont. r. Illaunitas formalis noneſt inmultis, itautdeomnibus illis multis poffitprædicari & af firmari : g. eſt aliquid realiter feparatum ab illis multis: Prob.anteced.dicinonpoteft:e.g.Petrus eſtunitas formalis. Refp. Nec etiamdici poteft 1 parieseſt ſimilitudo,baculusA. eft æqualitas, fi cutidicinonpoteſtunumeſtduo : igiturdift. ant. Illaunitas&c.utdeomnibusfeorfumſumptispos fit affirmari conc.antec.utde omnibus fimul ſum ptis&c.ne. antec.&confeq. Itaqueipſacollectio multorum,feumulticollectivefumptieſtipſauni tas formalis exdiſſert. 10, ſect.2.nu.2.adeoquedici poteſt : e.g. omneshominesfimul ſumptifuntuni tasformalis,ficutifunt collectio, nequedehocin telligentiterminosdubitare licet. Notatamenhæc verbaaffirmari,prædicari,capaciaeffe æquivoca tionis:etenimaliquandointelliguntur(utproprie fignificant)deaffirmatione , &prædicatione in recto, utin exemplis allatis unitas formalis&col lectioprædicatur in recto, hoc eft in nominativo dicitur: omnes hominesfimul funtcollectio,vel funt unitas : aliquandoverò illa verbaintelliguntur de affirmatione , & prædicatione inobliquo, hoc Cont. I. illaunitas formalis eſtadeo impropria, utnonposfit eſſe objectumſcientiarum: ergo&c. Prob.antec. illaunitasformalis applicatur fingulis individuis,&facitcumillistotidemconcreta: e.g. Petrus eſt unus formaliter,Paulus&c. utconceffi mus adobjectionem primam: fedunitas, quæeſt objectum ſcientiarum nondebet poſſe applicari fingulis,&cum illis faceretotidemconcreta;quia nonpoteftdici: Petruseſtgenus : Petruseſtuni verſale,ergo &c. Refp.ne.antec.adprobationem conc.ma. Quidenimabſurdieſt,quodeadem for ma:e.g.fimilitudodenominetpluraconcreta:e.g. parietemA.fimilem,&parietemB. fimilem? immo aliter eſſenonpoteft inhujusmodiformis &con cretis ,ut æqualitas, conformitas &c. Ita incaſu noftro illa unitas formalis , quæ in reipfa eft colle &ioomniumfingulariumdenominatfingulaſingu laria ,undèdicipoteft : Petrus eſtunusformaliter cum cæteris: item Paulus &c. Itaque negomin. ad cujus probationem poſitam poft particulam caufalem , quia,dico fieri æquivocationeminter terminosprimæintentionis &fecundæintentionist exth.44.45.46.lib.1.elem.&49. n.21.terminige nus,ſpecies ,univerfale, funtſecundæintentionis, undenonpoffuntaffirmaridetérminofingularipri mæintentionis,qualis eſtPetrusPaulus&c.unitas veròformalis , & unus formaliterſunt termini primæintentionis,ut terminusfimilitudo,&fimi lis,aqualitas c K2 : Con 1 76 Differtatio DuodecimaLogico-physica Contra2.Unumformaliter,quoddenominatur per unitatem formalem, non multiplicaturtotum inmultis, hoc eftinfingulis feorfum(hominibus, v.g.)totumnonponitur,uteſtevidens,nam illud unumformalitertumexparte formæ,tùmexpar te ſubje&i eſt tota collectio hominum, quæ tota noneftinPetro,autinPaulo&c.namfalfumeffet dicerePetrus eft omnis homo,hoceft totahomi numcollectio:ſedobjectumſcientiarumdebeteſſe quid unuminmultis multiplicatum exfect.1.n. 4. &5.ergounitasformalisnondenominat,necfacit unumaliquod, quod fit ſufficiens objectumſcien tiarum. Refp.conc.maj.modoadvertas hæcduo verba:multiplicari&replicarieſſediverſeſigni ficationis: primumfignificat,quodverè fintplures res , vel formæ illæ , quæ dicuntur multiplicata; ſecundumveròverbumnon ſignificathoc ipſum: ſedquodeademres,velformamanens eadempo : naturinpluribuslocis,velſubje&is,v.g. fiunaea demque albedoper miraculum ponereturinplu ribus parietibus diceretur illa albedo replicata, nonveròdiceretur multiplicata , autmultiplex: quia noneffetplures albedines:ſedunaalbedoin pluribus ſubjectis. Itaque adobjectionemne. mi. ad objectum enim ſcientiarum non requiritur , quod illudunumformale fit verè multiplicatum: ſedſufficitquod formadenominans unum forma le,hoc eſt ipſa unitas formalis modo fuo replice tur infingulis individuis, itautdenominet fingula individua,&dici poffit : v.g. Petrus eſtunus for maliter cum cæteris hominibus. Idquodadditur inobjectione ex citataſect. non eſtad rem, nam pertinet aduniverſale formale, de quo inpræſen ti nonquæro : non enim contendo,quoduniver ſale formale deturàparterei, utdiffertat. 13. cxa minabimus. DISSERTATIO XII. OmniumLogico-phyſicarumfacilèprinceps,inqua demodo cognofcendi intuitivè , & abſtractive : fusè diſquiritur : & inde clara, diſtincta, &ve terimethodo evolvitur, quidquid ad univerfalia, &præciſiones pertinet. Acilitati, & claritati ſtudeo ,&perfa-, ; :: quæeſtuniverſalitas rationis eſt una imagomenta ciliora,&magis certaad obfcura,& incertaprogredior. Idcirco cumfuf ficienter terminorum communium, ſeu univerſalium objecta explicata , fint differtationibus antecedentibus 9. 10.&11. in præſenti exactius examinandum eft , quid tan demfit illaunitasrationis, dequadiffert.10.fect.2. n.3. ? eâdemque via,&opera , quidfitdiftin&io rationis diſcutiendumeft : cum enim lococitato n.7. unitatem rationis dixerimus plerunque co mitari diftin&ionem rationis, una utriusque crit difputatio. Cæterùm quia univerſale , ut dixidis fert. antecedenti ſect. 1. n.5. Peripatetici itaexpli cant, ut ipfiusuniverſalis univerſalitas fit hujus modi,uttotumid,quod dicitur univerſale multi plicetur realiter in pluribus, immòin omnibus in dividuis, quæpertinent ad illud,modomirabilio ri , quam e.g. Solin pluribus ſpeculis repræfenta tivèmultiplicetur: inde inconfeſſoeft apudphi lofophosfaltemplurimos hujusmodi univerſalea liomodoexplicarinonpoffe,quamper diverſos modos cogitandi , ita ut univerſalitas rationisde qua dicebamdiffert. 10,ſect.2. num.4. cogitatio quædamfit,quæhabeatproprietatem reſponden temèdiametroexemplo Solis allato;namficutiSol eſtunus realiter,&plures ejus imagines inpluri bus ſpeculis eſſe poſſunt, ita è converſo cogitatio,-20) lisrepræfentans plures,& plurimas res diftinctas realiter inter ſe,ſedita repræſentatut fingulæex illis rebus repræſentatis quodammodo dicerepos fint: illa cognitiocogitatde me. Facilèeſt unita temrationis,ſeuuniverſalitatemrationis explicare, fi explicetur anteadiſtinctiorationis,quaredehac primolocodicendum erit. SECTIO PRIMA. Exponunturquatuor modiexplicandidistinctio nesrationis, P Oftquam fapientes animadverterunt mirabi lem vim intellectus noſtri in producendis iis cognitionibus ,quæ dicunturdistinctiones ra tionis, diſputare cæperunt, quomodo explican dumeffet, quod illæ cognitiones ad tertiam clas ſempertinentes , de quadiſſert. 10, ſect. 3.num. 3. quæque diſtinctiones rationis ratiocinatæ nuncu pantur , quomodo inquam, explicandum effet, quodunamformalitatemdoceant&repræſentent, aliamverò, autalias formalitates nondoceant,aut repræſentent, licètomnes illæ formalitates reali ter fint una eademque res ? utrùm propriè lo quendo ,& inrigoredici poffit, quodhujusmo di cognitiones unam veritatem cognofcant,non verò aliam : licètutraque veritas idem omninò fit : an potiùs propriè loquendo dicendum fit, quod quodcognitionesillætotamrem,quantaeft,cogno Demodocognofcendihumana Sc. cognofcit alteraprorsus incognita,nonquia for ſcant cumomnibus fuis formalitatibus, quamvis vi deantur unamtantùmformalitatemejusdemreire 77 malitas a formalitateullopacto diftinguaturreali præſentare,& docerc: e.g. cognitio, quæhomi nemrepræfentattantummodofecundumiftamco fiderationem,quodfit animal,utrùmreveranila liuddehominecognofcat?velpotiustotum,quod cognofcipoteftdehominecognofcat,quamquam cumtantaobfcuritate,utvideatur folumhancfor malitatem, animal,repræfentare? Sicdices dealiis formalitatibus,rationale,riſibile, mortale&c. ter, autvirtualiter; (quæ diftinctiones reverafunt imaginariæ, & impoffibiles,)fed quia intellectus humanus bonumhuncufumpercipit ignorantiæ fuæ,&hisviribus in infirmitate ſuapollet,utcum nonpoffit omniafcire , quæ deuna, eademque re ſcri poffunt, aliquidfaltem cognofcat,&fciat, licèt plurimadeunaeâdemquereinterimneſciat: inde appellantur hujusmodi cognitiones . quibus de una re aliquidcognofcimus , & aliquid aliud 4 Adhancigiturquæftionemquadrupliciterreſpo deripoteſt , &hactenusrefponfumeſtàSapienti verè,&propriènoncognofcimuspracifionesob jective, quiaobjectumillarum, feuquodabillis, bus. Primòquòdintellectusperdiſtinctiones illas &perillas eſt cognitum,eſt aliquaveritasmenta rationisratiocinatæunam formalitatemcognofcat, liter,ſeurepræfentative,ſeuobjective abſciſſa,& reliquasque formalitates,licèt realiter fint unum præciſaabaliis veritatibus, quibuſcum realiter illa &idemcumillaprima propriè &rigorose lo quendononcognofcatexeo,quodiſtæ formalita tes, licèt fint unum & idem realiter (juxta intel ligentiamhorumterminorum, unum& idem,ex eſtunum,&idem, Quarto reſponderipoteſt, quòd intellectus no fterpercognitionesmemoratasreveraremtotam, ſcutotum objectum realecognofcit, licètfibi vi pofitamdiffert. 10. ſect1. nu.5.&7.) funttamen aliquo mododiſtinctæ realiter inter ſe, diftinctio ne quidemminima, fedquæ realis eſt , ſcilicet nonconfiftens,necdependens àcognitioneno ſtra , necà modisnoftris cogitandi:(confer,quæ diximuscitatadiffert.& fect.n. 10.)ficutinonde pendetàcogitationibus noftris,quode.g. Petrus fit realiter diftinctus àPaulo : unde non mirum, quodcognitiones illa , quæ dicuntur diſtinctiones rationisunamformalitatemcognofcantaliânonco gnita: utinulluseffe poteftſtupor;quodcognitio repræfentansPetrumnullomodorepræfentetPau lum:quianimirum realiterdiftinguuntur Petrus, &Paulus. Vocaturabautoribusfuis distinctio il la realis mininima: Distinctioformalis exnatura rei,fou distinctiomedia, quædiftinctiononoppo nitur (fi credere fas eſt , ſed componitur cum identitate reali actuali , &ideonon diciturab iis demautoribusdiftinétioactualis,utieſtdiſtinctio interPetrum,&Paulum, ſedformalıs, ſeu effen. tialis, quiavidelicet intercedit inter formalitates ejusdem rei independentertamen ab operatione intellectus. 1 Secundòreſpondetur , aut refponderi poteſt, quòdintellectusper cognitionesprædictascogno fcit quidem unam formalitatem aliâprorfusinco gnitaex eoquodformalitates illæ,licètfintunum, &idemrealiter,nec reveradiftinguanturreali terillaminima diſtinctioneſuperiùs expofita,per inde tameneftac fidiftinguerentur realiter,hoc eftæquivalenter,& virtualiter diftinguuntur : eo pacto,quodiciturpecuniaæquivalenter&virtua liter omnia; licètrevera,&propriènon ſit om nia,ſedquiaomniaufui humanoneceſſariapecu niâ poffunt comparari : fic etiam hæc distinctio virtualis intrinfeca (namque itavocatur) revera, &propriènoneſtdiſtinctiorealis,eſttamenvir tualis, quia ratione illius una formalitas poteſt ſe ſolacognofci finealia, perinde acfirealiterdiſtin guerenturinter fe. Diciturhæcdiſtinctiovirtua lis, ſeu aquivalens, feu fundamentalis,&eſtin ipfis rebus independenter ab operatione intelle tus,ideoquediciturintrinfecarebusipfis,hoc eft identificata realitercum ipfis Tertiòrefponderi potest,quòd intellectusno terpercognitionesprædictas unam formalitatem deatur de una tantummodoformalitateejusdem rei cogitare,adeóque objectum illarumcognitio num,feuquodobjicitur,&repræfentaturperillas intellectui elletotam realitatem e.g. totumhomi nem,nonveròunamfolam formalitatem e g.ani mal,acproindefalliintellectum , fi reflexeputet, cume.g.veritatem hanc apprehendit, rifibile, ſe illamfolamapprehendere,&de illa folâ cogitare, cogitat enim,&apprehendit totumhominem,& omnesveritates,quædehominepoffuntcognofci. Totum itaque negotium diftinctionum rationis ratiocinatæ perficitur juxta hancquartamſenten tiampercognitiones,ut itadicamobſcuroclaras, nempènecomninoobſcuras,necomninòclaras, ficutidiftin&iones rationis ratiocinantis perclari tatem,&obfcuritatem,feuconfufionemmajorem, velminoremexplicabamusdiffert. 10.fect.3.n.2. cumhoctamendifcrimine,quoddiverſaconnota ta, ſeuobliqua cognofcunturperdiverſas diftin &iones rationis ratiocinatæ , quæ inde dicuntur diftinctiones cum fundamento inre, nempè cum fundamento inconnotatodiverſojuxtadictadis fert. 10. ſect. 3. nu. 5. 6. &7. perdiverſas verò di ſtinctiones rationis ratiocinantis tum cognofcitur eadem res,tumcognofcuntur eademconnotata, tamperunam,quam per aliam distinctionem ra tionis ratiocinantis (ut ex loco citato affumo o miſſanonnulla ſubtili ſubdiviſione eaque ablegata addiffertationesdeente,&bono)itaque fitexem plum:cumcognofcohoc,quodefthomo;&cum cognoſcohocquodeftanimalrationale,idemco gnoſco,& eademconnotatatam perprimam quàmper ſecundam cognitionem:èconverſorve rò cumhominem cognofco ſecundumconfidera tionem, quodfit animal cognoſcototumhomi nem,&proconnotatoſenſationesexternas &in ternas,nempè viſionem, auditionem, imaginatio nem&c.cumveròcognofcoeundemhominemſe cundumhocquodeftrationalecognofco quidem totumhominem,utiinprimacognitione, fedpro connotatononquidemfenfationem,fedcogitatio nem,autdifcurfumcogito. Hisſuppoſitis tertiam , & quartam fententiam adopto &utramque probabilemexiftimo: hanc poſtremamquia communemper hæctemporain hac Univerſitate;priorem illam,quia communem plc 1 1 . 78 plerisque antiquorum,facilem,&talem,utcæteras DiffertatioDuodecimaLogico-physica aliasconciliarevideatur : præfertimutiillæà fuis primis autoribus promulgatæ funt , quidquidfit utrum inpræſentiaſtudio partiumànonnullis ita defendantur,utnullum præbeantfæderi,autcon cordiæ locum. Itaque inpræſentidiffertatione exponendam tuendamque fufcipio præcifionem objectivam perſpecies alienas:quodutconſequar prias ipfius Petriſpeciesemiſſas videlicetab ejus corpore,& cognofcit eundemPetrumpræſentem nonvero abſentem:cum verò cogitasdeMagno Turca,quemnunquamvidifti, nec præfentemtibi habes, nondiceris illum intuitivècognofcere. IV. Prafentia , &Prafens termini æquivoci funt,ſignificant enim tum præfentiamloci , tùm præfentiamtemporis:primapræſentiafireicorpo præmittendafuntpluranonminusutilia,quamju cundaſcitude modo cognofcendi abſtractive , & intuitivè,quo pollet intellectus humanus in hacvi ta. Adnotabis autemobiter ſub hæcinitia contro verſiæpropofitæ,diſtinctiones &preciſiones(quod idemeſt)rationisnonpoſſe multiplicari in infini tum,utcontenduntaliquiautores,ſedimmerito: revera etenimmultæ cognitiones , quævulgò di cuntureſſediſtinctiones rationis ratiocinatæ,funt cognitiones adæquatæ , &totales totumobjectum repræfentantes,fedcum infigni obfcuritate,&ad fummummerenturnomendiſtinctionisrationis ra tiocinantis , de quibusdixidiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. S SECTIO II. Demodocognofcendi intuitive, I quis arborem philoſophicam exfolis cogita tionibusnoftris extruere vellet comodo ,quo th.45.&46. arborem philoſophicamexrebus reæfit;clariusexplicarinonpoteſt,quàmperpro nominabic, ifte,ille: quotiesenim illapronomina dealiqua re corporea cumveritate ufurpari pos funt,toties illa res diciturpræſens:fide reincorpo rea præſente ſermo fit fatis commodèexplicatur peranalogiam , &æquivalentiameorundem pro nominum: quotiesigituraliquares incorporea ita ſe habet, utfieffetcorporea,cum veritatedeilla poſſentufurpariillapronomina;toties illaquoque resincorporea diciturpræſens. Secunda præfen tiaexplicaturper adverbiumNunc, Igitur præſen tialocalis rei requifita ad cognitionem intuitivam ſatiseft quodfitpræſentia,veldetemporepræteri to,veldepræfenti,veldefutuo:hocenimeltprivi legium intellectus noſtri denegatum oculo noftro, quodvidelicetintellectus poffitnuncintueri,quod illa nuncpræfens noneſt,ſedolim illi præfens fuit, dummodo per proprias ſpecies illud cognofcat: د v. g. amicummortuum cujus proprias ſpecies adhuc quis confervat in memoriapoteftintuitive ipfis, quæ mundumcomponuntextruximus; facili negotio intentum affequeretur primo dividendo velutiintres claſſes generalisfimas omnescogita tiones noſtras videlicetin apprehenfiones ,judicia, &ratiocinationes , rurfumque fubdividendo hu jusmodiclaſſesinalias minusgenerales , quemad modumlococitatoclaffeme.g.ſubſtantiæ divide bamus:fedquianonvacatomnes hujusmodiclaf ſesdigerere,tantum inpræſentia duas ex illis ſeli gopræcipuas , &adſciendum neceſſarias,quarum primacontinetcogitationes omnes, quædicuntur intuitiva , alia veròcomplectiturillas, quæ ap pellantur abstractive. Etde prima cogitationum claſſeſequentia adnoto , quæ maxime obſervari debent. I. Intueri eſt idem, acvidere perfecte , videre autemproprium eſtoculorum(licèt metaphoricè deintellectu quoque dicatur, immo & de reliquis ſenſibus ,ut cumdiciture.g.Petrus viditremdul cem)nempècuinoculus remcoloratam &illumi cognofcere ,licèt oculis intuerinon posfit: talis autemcognitio intuitivaeſt etiamrecordatio , de quadixi dumert.9.fect.1.1.4. Quiaveròdere, quæ infuturum erittibi præſensnonpotesnunchabere proprias ſpecies repofitas in memoria; ex hoc ca pitefit, quodhomoinhacvitaresfuturas nonpos fitintuitive cognofcere. V. Senfus externinimirum vifus, auditus, &c. quidquidſentiunt,id ſentiunt intuitive, nec aliter fine miraculo ſentire poffunt, quia objectum ſen fibile debet effe præſens ſenſui in proportionata diftantia,& fentiri debet per proprias ſpecies ab ipſo ſenſibili emiſſas, hoceftab ipfo objecto. Si quis contendat reliquos ſenſus externos præter oculumnon recipere ſpecies àſuis objectis ſenſi bilibus,v.g. auditumàfono, guſtum àdulci,&c. nèlitiges dehac re,dicaſquead eos ſenſus ſaltem pervenire aliquidfimile ſpeciebus,quæperveniunt adoculum. : VI. Phantaſianon omnia, quæ imaginatur in natam fibique in proportionatadiftantiapræſen tem,&emittentemfuas ſpecies viſibiles videt , ſi perfe&è videtdiciturintueri. Intueriauteminter alia conjugata, ſeuderivata ,habethunctermi Aumintuitivum,hoceſtpotens, ſeuhabenspo tentiam intuendi. 11. Intellectus metaphoricè dicitur intueri ali qua objecta', & rurfus diciturnon intuerialiqua alia objecta, quæ tamencognofcit : eademautem ratione,quadicitur intueri,diciturcognofcerein tuitive, ſeu haberecognitionem intuitivam , quæ funtſynonima. III. Intellectus tunc dicitur intuitivè cogno ſcere aliquam rem,cùm illam cognofcit fibipræ ſentem ,& per proprias ſpecies ejusdemrei: v. .cùmvides Petrum tibi occurrentem , & illum oculis intueris ; tunc mens tua eundemPetrum intuitive cognofcit , hoc eſt cognofcit per pro tuitiveimaginatur,fed tantùm illa objecta , quæ ſenſus externi ſentiunt, vel ſenſerunt : hæc enim per proprias ſpeciesphantaſticas repræfentantur phantafiæ , adeoque ab eadem intuitivè ſentiun tur : cætera verò objecta , quæ phantafia imagi gnatur , dicitur , impropriè ſaltem exdicendis, imaginari abſtractive,videlicet nonperproprias ſpecies (quæ femper exoriuntur in phantaſiaex ſpeciebus emistisadſenſus externos)ſedperfpe ciesalienas : v. g.cùm imaginaris magnumTur cam,vel Conftantinopolim , quam nunquamvi diſti imaginaris abſtractive , ſeu per ſpecies a lienas. VII. Intellectus nofterin hacvita mortali per indè acphantaſia nonomnia cognofcit intuitive, fedtantum illa objecta , quæ fenfus externi ſen tiunt , vel ſenſerunt , diciturutcumque intuitive cognofcere,quiatantum de hujusmodi obje&is in telle DemodocognofcendihumanoSc. tellectus habetſpecies proprias intellectuales , ut colligi poteft ex differt.9.lect. 1.nu.2.&3. Unde hancregulamtibiaffuune:quodquidquiddefignare ſpeciesSolis, vel alterius objectividetquidemfigu 79 ram &lucemipfiusSolis,non tameninfpeculoSo potespronominedemonftrativo,hic, ifte, ille, in propriofenfu &nonmetaphoricoilludcognofcas intuitive. VIII. Contra fuperiùs dicta , &permodum conclufionis ſtatuta:objic.primo:oculusmeusdum videt, .g.Petrumpræfentem exdictis etiamin telle&us meus deberet Petrum intuitive cogno ſcere, quianempè perſpecies propriasPetrusvi deturineocafu;ſedintellectus noncognofcitper proprias ſpeciesanimamPetri, necetiam fubſtan tiamcorporeamPetri,ſedtantummodoexternum, colorem,&figuramPetri, quæ perproprias ſpe-, cies folummodovideturaboculo:nonenimocu lus animamPetri,autſubſtantiam corporeamipfius, Petrividet: g. falfum videtur,quoddiximus n. 7. Reſp.abintellectu humano inhac vita res corpo reascognofciquidemintuitive,ſedſubdiſtinctione ſequenti,videlicetdenominative,nonveroquiddi tative. Exemplodiſtinctionemdeclaro: cumPe trus , v. g. manu vulnerat Paulum; dicitur verè, Petrus ſecundumſe totumPauluınvulneraſſe,licèt pedesPetri, caput Petri,&c. nonvulneraverint, ſed tantum manus ipfius : quia cùm manus fit parsPetri,quidquid agit manus , dicitur , &de nominatur (quod idemeft)totusPetruseffeciffe, nonquidemſecundùmomnes ſui partes , hoceſt quidditativè, fedperaliquam fui partem, nempè manumhoceſtdenominative;itain cafunoftro, quia color, &figuraPetri ad ipſum Petrumperti net,&illumdenominat;ideo cùm intuitive co gnofco,hoc eft perproprias ſpecies colorem,& figuramPetri , intueor mente,& intuendo co gnofco, fed denominative ipſum Petrum ,non, quidem quidditativè, hoc eſt ſecundùmomnesfui, partes, namper proprias ſpecies intuitivamcogni tionemtantummodo habeode colore,& figura: Petri. IX. Oppones 2. vel intellectus nofter inhac vita intuitive cognofcit per primam fuam opera tionem, velperſecundam,velpertertiamquoquei ſedpernullamintuitivè poteft cognofcere: g &. Refp. Intellectumhominis inhacvitapoſſe intui tivè cognofcere,tùmapprehendendo , tùmjudi cando,nonvero ratiocinando:dehocultimopa-i tebit differt.feq. Quantuin adapprehenfionemnul la poteſteſſe difficultas: namficutioculus intuitive videtobjectumpropofitum ; itaillud ipſum obje Aumintellectus intuitive apprehendit. Quantum adſecundamoperationem, feujudicium; certum, eſt plurahujusmodijudicia affirmativa fieriabho mineintuitive, nampropriæ ſpecieshaberipoſſunt de utroque objectivæ propoſitionis extremo , in quantumutrumque connexum, &copulatumeſt àparterei,&perhujusmodi ſpecies produci po-, teft affirmatiointuitiva:e.g.cumvideoPetrumcur rentem;affirmo intuitivè,Petrum currere : quan tùmadjudiciumnegativum;quæftio eft, utrum de negatione haberi poſſunt ſpeciespropriæ,&inde utrumdaripoffitmentalis negatio intuitiva, ſedab hacquæſtionerefolvendaabftineo inpræſentia. X. Oppones tertio , qui videtpicturamPetri, videtcolorem,&figuramPetri,nontamenvidet ipſumverumPetrum: rursus qui videtinſpeculo lenvidet:deniquepoteft contingere,ut apparen tiamaliquam permodum ſpectri repræfentantem Petrum quis videat, utfiv. g. malus dæmonaffu meret figuramipfiusPetri:g.exhisomnibusinfer turcontran.8.quodviderefiguram,&coloresPe tri v.g.nonfiteoipſonec etiamdenominativè, vi dereipſumPetrun. Refp.inpicturaPetrieffeima ginem figuræ,&colorisPetri,nonveròeſſeipſum met figuram&colorem ejusdem Petri : ficuti ibi noneftverusPetrus,ſedPetruspictus,quieſtter minusalienatus ex th.48. li. 1.Elem.undenoneft mirum,quodneque denominativèpervifionemin tuitivamvideatur,autpercognitionem intuitivam cognofcaturineocafuPetrus. Quoad illud,quod diciturdeſole , quæstio eſtdenomine , utrum in ſpeculo videaturimago Solis,velvideaturipſe Sol: loquereutvis ;tantummodò fitratum,&certum, Solemtotumvideri denominative , ſividetur in ſpeculo , finverotantuin ejus imago videtur ibi, 2 idemdicendum, quodfupradixidePetripictura : eâdemquereſponſioneſatisfit alteridubitationi de ſpectro dæmoniacoPetrumrepræfentante: quod enimdixinum. 8.intelligendumeft ubi verus co lor,&verafiguraPetrivideatur: tuncenimdeno minativètotusPetrusvidetur. X1. Oppones4.nilclariùs, &evidentiùs intel lectushominiscognofcitquamſeipſumexiftere,ex th. 1.1.1.Elem. Sed idipfumintuitivènoncogno ſcit: alioquin etiam oculis videret exiftentiam fu am,quodeffenonpoteft, cùmexiſtentiacolorata nonfit:g.àfortiori intellectus nil aliud intuitive poteftcognofcere. Refp. conc. ma &min.&ne. conſeq.tumpropterquatuor terminos; tùm quia nonvaletarguere aparticulariaduniverſale; aliud eſtcognofcereevidenter,aliudcognofcere intuiti vè:apprehenfiopoteſteſſecognitiointuitiva , non tameneritcognitioevidens, quæveleſtjudicium, veldiſcurſus,ſeuſcientiaexterminis,velſcientia permedium terminum diſtinctum , exdiffert. 2. lect. 1.n.6.contraveroomnisſcientiaeftcognitio evidensnontameneſt intuitiva, non enim omnis eſtderepræfentiperpropriasſpecies. XII. Oppones s. intellectus intuitive cogno ſcensnonpoteft errare : g.intellectusnonpoteft intuitive cognofcere, quia femper poteft errare: probaturconf. cùmoculusintuitive videtremum fractuminaqua,fiintellectus idipfum affirmetin tuitivè,errabit intuitive: fed poteft affirmare & errare:g.nonpoteſt affirmareintuitive. Refp. dif. ant.circailludnon potefterrare , quodcognofcit intuitivè con.an. circa aliquidaliud,quodfimulco gnofcitabſtractive ne.antec.&conſeq.: fiintelle ausin caſu propofitoaffirmet, quodoculusvidet intuitive; nil aliud affirmabit , quàm quod remus inaquademerfus habet talem apparentiam, qua lemſolenthabere remifractiextantes inaere: hoc autemfiaffirmat,nonerrabit: ficutinon erro, cùm vidensCæfaris picturam affirmo intuitiva: bicest Cafarpictus,feu fimilitudo , &apparentia Cæfa ris,erraturus ſi affirmaremillumeſſeCæfarem ve rumdeceptusexcolore&figura: fedinhoccafu cognofcerem,&affirmaremabſtractive, nonin tuitive , quia oculus Cæfarem verum in eo cafu nonvideret,........ Oppo 80 XIII. Oppones 6.cùmoculusvidetplura fimul Differtatio DuodecimaLogico-phyfica fingularia; intellectus illa non cognofcit intuitive quia cognofcitilla collective: oculusautemcolle divè nonvidet: quia collectionis propriam ſpe ciemnonhabet,neceamperphantaſiamtransmit titadintellectummodoexpofitodiff.9.fect. 1.n.2.: 8. faltemintellectus nonpoteft cognofcere plura intuitive. Refp. ne.antec.falfumeft,quodoculus proprias ſpecies collectionis nonhabeat,adeóque nonpoffitviderecollectionem,cùm iſta nihilaliud fit, quam ipſaplura fingularia exdiffert.9. ſect. 1. num.7. &exdictis de conformitate,&æqualitate (quæ funt quædamcollectiones) tum differt.2.fect. 1.1.1. cumdiffert.5.adobjectionemultimam:qua re ſpecies propria plurium fingulariumrerumeſt ipſamet ſpecies propriacollectionis conflatæexil lisrebus:ficutipicturaCæfaris &Cæfarpictusidem eſtdiverſisvocabulis ſignificatum. SECTIO 111. Demodo cognofcendi abstractive :feuper fpe ciesalienas. I. P Aucanimiscognofceremusinhacvitamor tales, ſi illa tantummodonobis cognitaCS ſent,quæ poffumus cognofcere intuitive,& perſpecies proprias:nilenim ampliuscogitarepof ſet intelle&uspræter colores, fonos, odores , & nonnullaaliarerummundanarum accidentia. Pro indè aliudverèmirabileartificium inditumeſtana turanoftrointelle&ui,quopoffitres etiamſenſibus inacceffascognofcere: appellatur hoc artificium moduscognofcendi abſtractive, ſeu perſpeciesa lienas (quodidemeſt) , coque modo cogitamus deDeo,deAngelis,deAnimanoſtra,desubitan tiis ipfis corporeis,quarum accidentiapoffunt qui dempercipiſenſibus,&funt ſenſibilia; ipfæ vero ſubſtantiæ nonpoffunt: eodem modocogitamus dererumclaſſibus , feu generibus ,& ſpeciebus, quas in arborem philofophicam diftinximusth.46. 1.1.Elem.:eodemdeniquemodoprimaprincipia, ſeu veritatesuniverſalesintelligimus, dequibus th. ultimâlib.4.elem. catalogumfecimus. II. Finge tibi aliquemhominem cæcumànati vitate,quicuriosèextepeteret,utexplicares illi, quidfitlux,velcolor,quem nunquamvidit: Plu rimùm profectò tibilaborandumeffet,utilleut cunquecaperetrefponfionem tuam: nec alia in duftriaid aſſequi poſſes,quamperſimilitudinem rerumillarum,quascæcus illeperalios ſenſusper cepit,putadulcedinem,fonum,odorem&c.alia enimrationenonpoffes illum deducere in aliqua lem lucis,&coloris notitiam: diceres illi: cogita lucemeſſequid fimile quoad oculum,ficuti fonus eſt,&muſicaquoadaures : notabis vero ſtatim quàmmalè, quàmtarde,quàm imperfecteper ſi militudinem ſonicæcus ille caperet quidfit lux : ſedquocunquetandemmodo ille cognofceret lu cem;diceretur illam cognofcereper ſpecies alie nas,&abſtractive: oculatusverò ,quilucemvidet, diciturcognofcere lucemper ſpeciesproprias ,& intuitive. III. Quidquidſenſibusexternis nunquamperce pimus &tamencognofcimus; idcognofcimus,& cogitamusferè,uti cæcus ille cogitaretdeluce. IV. Anima noſtra ſub nomine voluntatis,& intellectus habetvirtutemmirabilem movendi,& excitandiexthefauro memoriæ ſpeciesphantaſti cas ibidem repofitasjuxtadiffertationem9.fect.1. num.4. nondiffimili modo,quoanimaparemvir tutemhabetcumvultmovendimembracorporis, manus,&pedes&c.ita enimambulamus , &mo vemurpro libito agitantes manus,& brachia&c. Hanc vero virtutem excitandi ſpecies phantaſti cas promoduloſuoetiambruta participant. Sunt quidem hujusmodi ſpeciesex fua natura ſpecies propriæ certarumrerum, quasintuitivè tùm fen ſus externi ſenſerunt;tùmphantaſia intuitivèima ginata eſt : evaduntautem ſpecies alienæreſpectu aliarumrerummodoſequenti:Animanon folum, utdixivirtutem habet excitandi fingulas feorfum ſpeciesphantaſticasrepofitasinmemoria, nempè unamſpeciem poſt aliam; verum etiamexcitare poteſttumplures fpeciesphantaſticas fimul, tùm particulas quasdam unius ſpeciei phantaſticæ a liaparticulânonexcitata: quemadmoduminani marefidet facultastum movendifimulcaput,ma nus , &pedes; tummovendi unum, autalterum digituın reliquâ partemanus immota. Præterea virtutem habet ipfa animacombinandi , & con jungendi plures hujusmodiſpecies,tùm integras, tumdimidiatas,utperindeſeſerepræfentent&ob jiciant phantafiæ tanquam eſſentuna ſola,&inte gras ſpecies: cum vero ita objiciuntur , dicun tur,species aliena , ſeu phantasma (quod idem eſt, ) quodque enafcitur per illam ſpeciemjuxtà dictatheſi5. lib. 1.elem.&diſſert 9. ſect. 1. num. 1. & 2.dicitur imaginatio perſpecies alienas. Ta les ſuntimaginationes , quas vulgas appellat Ca fielliinaria, nempeimaginationesde rebus,quas nunquam vidimus , aut aliterſenſimus, enatas ex combinatione ſpecierum pertinentium ad res, quas ſeparatas vidimus ,aut aliter fenfimus : ut cumimaginamurcentauros,cerberos,hominesvo lantes, montesaureos,fluvios argenteos&c. Por ro hæc virtus animæ noftræ noneft inutilis , aut nugax, licètaliquando hominesper illamnugen tur; ſedinſtituta eſtad cognofcendas res inſenfi biles , aut nunquam ſenſibus perceptas ? ita cœ cus anativitate lucem imaginaturperſpecies alie nas,hoceftexcombinaris &dimidiatisquibusdam ſpeciebus foni,odoris&c. hocpacto imaginamur Deum,Angelos,Animamnoſtram&c. V. Poftimaginationes hujusmodiexcitantur in intellectu ſpecies intellectuales , (de quibus tum theſi 5.lib i.elem.tumdiſſert.9.ſect. 1. num.2. di ximus)combinatæ, &dimidiatæ eodempacto ac erant ſpeciesphantaſticæ illis refpondentes , &ap pellantur ſpecies alienæ intellectuales : cogitatio vero,feu cognitio,quæ conſequenterproducitur ab intellectu ,dicitur cognitioper ſpecies alienas, ſeu abſtractiva : ita cœæcusnatus lucem cognofcit: itacognofcimusDeum. VI. Sicuti in tabula poſſunt ita à pictore di ſtribui , & combinari particulæ variorumcolo rum, utfiat exillis pictura, quæ repræſentet v. g. leonem,&fitimago adeòproprialeonis , utnul lius alterius rei fit, aut effe poffit imago : quam quam hæcimago, ſeupictura , quoad alia præter extimam fimilitudinem multo magis fit diverſa à vero leone, quàmverus leo abhominevero: ita poffuntab anima noſtra excitari ,&combinaritot &tales talesqueparticulæſpecierumphantaſticarum,utex Demodocognofcendi humano, &c. vicaria rei infenfibilis, adhoc nempe munus, ut illis fiat imaginatio ſeu phantaſma , quod repræ 81 objiciantur intellectui loco ipfiusobjeti infenfibi 1 ſenter v.g. Angelum tantacum expreffione , ut nullius alterius rei fit , auteſſe poſlit imaginatio: licethujusmodiimaginatioquoadaliapræterphan tafticam repræfentationem magis fit diverſa ab Angelo vero,quamverusAngelus àverohomi ne:Videturenimmanifeſtum ,quod animæquoad internam imaginationem non fit impoffibile id, quod eſtpoſſibile quoadexternam imaginem pi &ori. lis ,quodperſe,&uteſtin ſenonpoteſtobjici, &quaſi ſe fiftereintellectui carentiſpeciebus pro priis ejusdemobjecti. Hæcporrò defignatio,& ſubſtitutiofitfacillime,& expeditiffimèab anima: tumquiamovere, combinare, &excitarephan taſmataex num. 4. promptiffimèvalet: tum quia ex inclinatione,&inſtinctu innato, & quadam quafi curiofitate incitaturvehementer adcogitan dumde rebus numquam fenfibusexternisperce VII. Quemadmodumnomina,& termini ſub ptis: quæquenonnifiperſpeciesalienasapprehen Aituuntur, & fupponuntur pro rebus ſignificatis, dere,&cogitarepoteft. cum loquimur extheſi 15. & 20. lib. 1. elem. ita phantaſmatailla excombinationeſpecierumena ta,& producta fubftituuntur, &fubrogantur pro rebus inſenſibilibus, velnunquam ſenſibusperce ptis , quando de illis rebuscogitamus: cum hoc difcrimine , quod nominafunt figna ex th. 7. & ſequentibus lib. 1. elem. illa verò phantaſmata propriènonfuntfigna, ſed ſymbola quædam fup poſitive ſtantia, ſeu ſuppoſitaprorebus inſenſibi libus,feu nunquam perceptis ſenſu. Difcrimen auteminter fignum, & fymbolum hoceft, quod fignumexcitat (ut patetexcitata th.7. ) cogni tionemdereab ipfo figno realiterdiftincta,nempe dere fignificata: ſymbolumverophantaſticum, ſeumentale(namdeiſtoloquor,nondeſymbolis externis , ut hieroglyphicis Ægyptiorum&c.) nonexcitatcognitionemreiàſediftinctæ,ſedloco ipfius rei, quæabhomineinhacvitacognofciali ternonpoteft, cognofcitur,&apprehenditur i pſum ſymbolum quatenus fuppofitum , & fubfti IX. Porrò adhancdeſignationem , & fubſtitu tionemmovetur,&determinatur anima à conno tatis, obliquis,effectibus , circumftantiis, quasper cipitper corporisſenſus,&pertinentadobjectum illud inſenſibile ,vel numquam ſenſibus perce ptum: feddehisconnotatisplura inſequentibus: interim fit. 1 CONCLVSIO. Intellectushumanus instatu præfenti, quidi citurstatusimmerfionisinmateria;ut cognofcat abstractive,&perſpecies alienas,excitatſpecies proprias cateroquin objectorum , quæ intuitive cognovit; easque combinat, &fubrogatprospe ciebuspropriis obječti abſtractive cognofcendi , quibus tunccaret intellectus: atque inphantaf matibus,utfuppofitis proobjectis infenfibilibusipfa 5 infenfibiliaintelligirjaxta modum loquendiAri ftotelicum. X. Probaturconclufio autoritate,ratione&ex tutum cognofcitive pro ipſa rerealiterdiſtincta à ſymbolo. Cæterum ficuti vocabula , & nomina collocutivefuppofitapro rebusſignificatispronun tiantur loco ipfarum rerum, quæ in ſe ipfis pro nuntiari , hoceſt articulatè ex ore proferrinon poffunt: v.g.hocnomen Pater, fupponitur pro hominequiverèeſtPater,& fupponiturcollocu tivè, ſeu pronunciative : fatis enim vides , quod ipſumhominem,uteſtinſe,pronunciarenonpos fes,hoc eſt exore articulate proferre unumve rum,&realemhominem: ideodiciturnomenPa ter collocutivè ſupponi pro hominequi eſt Pa ter : itafymbolum imaginarium juvenis alati in mentetuaſupponiturcognoſcitivepro ipſoverò, &realiAngelo : quia illud ſymbolum cognofcis quatenusſubſtitutum loco veri Angeli,quem, ut eftinſe, (cumilliuspropriasſpeciesinmentenon habeas)cognofcerenonpotes. Aliaplurimaex empla adhocipſumexplicanduminpromptu ef ſent: fedinpræſenti abillis abſtineo vocabulorum ſubſtitutione vocali ad exponendam mentalem : VIII. Advertes tamen ad omnes hujusmodi phantaſmatum ſubſtitutionemcontentus. fubſtitutiones &fuppofitionesuniusrei adobeun dummunus proalterarequiri arbitrariamnonnul lamdeſignationem , aut expreſſam, aut tacitam, authominis, autalterius fublimioris libertatis : ut quantum advoces notavi th. 10.lib. 1. elem. at queadeo ad ſubſtituendum quoque ſpecies alie nas, feuphantaſmatacognofcitivepro reinfenfi bili cogitanda, requiritur quædam ipfius animæ internadefignatio,&deftinatio perquam ſymbo lailla , ſeu phantaſmata evadant quodammodo ..... perientia. Quoadprimum: apertaAriftotelis au toritas eſt inpromptu:primo libr. 3. de anima àtextu30.modumillumcognoſcendiabſtractive, &declaret,&probat, actandem hisverbis con cludit: infenfibilia in ſpeciebus (feuformis) fen fibilibus intelligibiliafunthumanointellectui.Se cundolib.demem.&remini, cap.1.&2. ubiha bet, quod ficuti Mathematici defcribuntdetermi natam figuram trianguli fingularis , quam ſubſti tuunt pro triangulo utfic&univerſali: ad nihil utentes eodeterminato triangulo: hoc estnonil ludpropterilludconfiderantes, fedutſuppoſitum, &ſubſtitutumprotriangulo utfic: ita intellectus licet nonconfideret corpus,feu quantum,ponit ta men anteoculosquantum,feucorpus, confiderat autemnonutestquantum,feduteſtſubſtitutum proobjecto incorporeo,quodperſpeciesalienas, &abſtractivecogitatintellectus. Tertiò eodemlo coait: animainphantasmateCoriscum ſpectat, licet Corifcumoculis nonvideat: videlicet ſubſti tuit phantaſmapro ipſo Coriſco,ſeuhomine quo piam,utdeeocogitare abſtractivepoffit. Quartò libro 3.citatodeanimatex.39. nulla resnobisap paret (feuimmediatècognofcitur)preterfenfibi tesmagnitudines: itaque abstracta &infenfibi lia in formis .&phantasmatibus intelliguntur: exquibus&pluribusaliis,tumlib.2.phyfic.textu. 10.12.tum lib. 5. meta.cap. 4. ſenſus Ariftotelis apertèpatet. XI. Sedquodmultòpluris faciendum eſt mo dus cognofcendi per ſpecies alienas ſuperius ex poſitus Canonica,&Apoftolica autoritate ful turD. Pauli Epift. I. adCorinthios cap.3. vide L mus- R.P. ProlomæiPhilofophia, 82 mus nunc perfpeculum inanigmate: quemtex Differtatio DuodecimaLogico- phyſica tumDivusAuguftinus lib, 15. de Trinitate cap. 9. &inPfalm.48. Divus Anfelmus,& DivusTho mas adeumlocum,&aliicommuniterinterpretes ficexponunt, utperilludin anigmatedefignetur to magis , quam abfentia ſpeculatur intellectus juxtaAriftotelem. XV. D.Thomasfrequenter,&apertèhoc ipfum atteſtatur, præterejus interpretationem fuperius indicatam, 1.par. quæ.48.art.7.incorporehabet: cognofcereinobfcurofymbolo,parabola foualle goria:ut videre eft apud Patrem luftinianum in Hocquilibetinse ipsoexperiripoteft, quodquando conatur aliquidintelligere (cujusnempeſpecies candemepiftolam: necaliterprofectointelligi re proprias non habet)format fibi aliqua phan &èpoteft,cumenigmanonmanifeltet,fedoccul tet potius,&fymboli rationemhabeat,non verò figni manifeſtativi: atqueita occurriturquibusdam cvaſionibusadverfarioruminferius afferendis. : XII. Addo interim Sanctorum Patrum inhanc ipſam rem unanimes ſententias. D. Auguftinus plurima paffim,potiffimumcit.lib.15.de Irinita tepertotum:prætereadeverareligione cap. 34. tafmatapermodumexemplorum, inquibus quasi inspiciat,quodintelligerestudet, &inde estetiam quodquando aliquemvolumusfacere intelligere proponimus eiexempla,exquibusfibiphantasma taformare poffitad intelligendum. Vtque ca villationesomnescontrafentientiumprævertantur, idem 8.Doctor lectionefecunda inlib. dememo Romauna est, quamcirca Tyberım nescio quis, Romulus dicitur condiaiſſe: nonilla autem est , ria,& reminiscentiaait: Non ergo propterhocfod. lum indiget intellectus bumanus phantafinate, utacquirat intelligibilesspecies,feaetiamut eas quamcogitansfingo:nonenimibifummodò:nimi: rum in fymbolo , & phantaſmate ſubſtitutopro Romaveraillam ſe fingendodicitcogitare: quod exſequentibus ejusverbisampliuspatet: ego cer tèunusfum,&hoclocoeſſeſentiocorpusmeum,& tamenfigmentocogitationispergoquo libet, lo quorcumquolibet : adnota illud,quod dicitfig mentum cogitationis : idipfum eſt, quodPhan tafmatis nomine defignatAriftoteles. Secundo lib. inphantafmatibus quodammodoinfpic.at: hujus ratioest,quia operatioproportionaturvirtuti, effentia:intellectivumautemhominis estinfenfi tivo: ideopropriaoperatioejus eftintelligerein ligibilia inphantasmatibus ; quæ profecto alitera nifi fumma detorfione intelligi nequeunt , quam adftruendo modum cognofcendi per ſpecies alic nos,quem in præſentiaproponimus. ה XVI. Probat.2. conclufioratione: evidens eft, dequant. animæcap.24.Animapercorpuscorpora, intellectum humanum cognofcere abſtractive,& videt ficuti cælum&terram,&quaineisconfpi cuafuntoculisnoftris; spiritus autempercorporis fimilitudinesintuetur:videlicetperipfiffimacor poreaphantaſmata. XIII. Dionyfius Areopagita cap. 1. de cœlefti Hierar, impoffibileestdivinitatis radiumnos in telligerenifiobvelatum perſymbolica velamina: quibus verbis enigma, &fymbolum defignatur: inquodivina intelligerepoteſt intellectus huma nusinvitamortali: idemque intelligendum decæ teris objectis incorporeis & àmateria & mole fecretis. PergitDionyfius : impoffibile est animo noſtroadimmaterialiumafcenderecontemplatio nem,nifi materiali manuductioneutatur&vifi bilesfenfibileſque ſpecies arbitretur ( nota hoc verbum eſtgræca interpretatione) imaginationes effe invifibilispulcritudinis &materialia lumina effe imaginemfulgoris immaterialis : ex quibus collige, idipfumquodperverbumfubftituere, & Subrogarecorporeumphantasmaproreincorporca cogitanda,ànobisfignificatur ; aDionyfioexpri mi perverbum arbitretur, quod appofitiſfunum eſt,utmoxaudies.... XIV. Clemens Alexandrinus lib. 8. ſtroma tum: inanimaeffe ait : cogitata ( ſeuobjectaut cognitajuxtagræcumphrafin)quares ipfas refe rant, &exprimant ; additquequodexrebus ex ternisfubjectis (hoc eftcognofcibilibus) forma, typus ingeneratur omnium animis. Itaque co gitataforma, typimentalesfuntnobisdictaphan tamata. AnfelmusMonolog.cap.31.Cumcogito hominem abfentemfirmatur acies cogitationis mea in talemimaginemejus,qualemperufum oculoruminmentem attraxi. Illudigitur inquod firmaturacies cogitationis cumabſentemremcogi perſpeciesalienas inhacvita: ſedmodus iſteco gnofcendi aliter explicari non poteit , quam ut explicamusinconclufione: falteinnifi adinexpe Gataparadoxadelabamur: ergo &c.Probaturmi nor: dicinonpoteft recte,quod dumintellectus cognofcit abſtractive ; duplex intercedat , aut e tiammultiplex demultiplici objecto apprehenfio, &cogitatio: hoceftcognofcatur,&apprehenda turquidemphantaſina,& fymbolum, ut diximus, ſed eacognitioexcitet aliam cognitionem , quæ cognofcat objectum infenfibile ut estinfe: quæ quefitabſtractiva quidem, fedpropria, & iname diata cjusdem objeti ut eſt in ſe repræfentatio &imagointellectualis : hoc,inquam , rectè non dicitur: peto enim : velpermodum fignicogni tioex.gr. juvenis alati deducit intellectum adco gnitionem immediatam Angeliut eſt in ſe, vel per modum antecedentis illativi : neutrum read dices:ergo: prob.min. Nonper modum antece dentis illativideducituna cognitio adaliam; quia fermohiceſtdemeraapprehenfioneobjectiinſen fibilis: certum autemeft,ac apprehētione adappre henfionemdiſcurſummentalemnonfieriexlib. 3. &4. elem. (&liusindecurfu logico-phyſica patebit:)&profecto paradoxuminfigneeſt, quod in omniapprehenfione de objecto infenfibili,vel ſenſibili quidem , fednunquam ſenſibus percepto femper difcurrat intellectus humanus : quodque nonpoffitcogitareDeum,Angelum,an mam,lub ſtantias,&omnia ferequæ cogitat,nifi perſyllo giſmosmentales,aut per ſolamtertiam operatio nemfuam. Rurfusnonpermodumfigniapprehen fiojuvenis alati excitat in intellectu aliam appre henfionem immediatam de Angelo ut est inse: interrogo enim,per quas ſpeciesproducatur iſta tamusjuxta Anfelmum profecto ipſa cogitatio noneft : eſt tameninternum& inanima,atque adeophantaſmailludeft,in quo immaterialiamul fecundaapprehenfio? numperalienasaccidentium ſenſibilium? uti producta eſt apprehenfio prima phantaſtica : anperproprias ipfius Angeli? hoc 1 . fecun Demodocognofcendi humano, Sc. fecundumdicinullarationepoteſt: quiaproprias tantùm apprehendis:ſedſiphantaſmaſymbolicum 83 ſpecies Angeli ut eſt in ſe intellectus humanus naturaliterhaberenonpoteftne quidem obfcuras, confufas,&veluti àlongeAngelumrepræfentan tes: habettantum emendicatas àſenſibus , videli cetænigmaticas, &phantafticas ex combinatione ſpecierum , quæ propriæfunt accidentiumſenſibi lium: fedneque dici poteſtperhas ipſas ſpecies verealienas produci apprehenfionemimmediatam Angeli ,uteſtinſeobfcuramlicet:perillas enim alienas ſpecies produci non poteft apprehenfio niſi ſymbolica , & phantaſtica Angeli , quam jam fupponimus exiſtere in intellectu ; ( unde civitatis eflet propriè fignum , &deducerettein cognitionemveræ Conſtantinopolis , cum de iſta cogitas deberes duas civitates apprehendere mente:g.falfum eft,quodſymbolahujusmodi ſe habeant permodum figni , &excitent cognitio nemdere ſignificata,qualis ipſaeſt in ſe. Neque dicas ſymbolum illud phantaſticum eſſe ſignum formale, ( fignumformaledicitur,quodnonexci tatcognitionem ſui, ſedtantummodoreifignifica tæ : ſecus ſignum inſtrumentale , quod tum ſui cognitionem excitat , tùm rei ſignificatæ , ut fu . mus&c.) adeoqueipſumnoncognofci,fedfo otiosè, & fine neceffitate multiplicaretur, fe cunda iſta,): etenim quemadınodum homini cæ co ànativitate nunquam per ſpecies ſonorum, faporum , & odorum repræfentari poteſt lux ipſa ut eſt in ſe, aut ex illis enaſci apprehenfio poteſt immediata lucis,&coloris: idquetamcer tumeffe videtur , quam quodoculus non poffit audire , aut auris videre,velolfacere : fimiliter, immo àfortiorinegandumeſt,ſpeciesillas eafdem, nempe proprias ,& intuitivas accidentiumſenſibi lium, repræfentare poſſe immediate Angelum ut eſtinſe, licetobfcura repræfentatione : auteas lumexcitare cognitionem verę Conſtantinopolis, Hocenim falfiffimum , &contra experientiam: nam cumquis poftquam fæpiùs deConſtantino poli perſpecies alienas cogitavit , pergit in eam civitatem;deprehendit, ſeprius imaginatumfuif ſe eam civitatem cumdiverſiſſimis circumitantiis, &modoomnino diverſo , ac re ipfa illa civitas fit in ſe: nempequiaprius perſpecies alienas co gnofcebatur duntaxat ſymbolum illud phantaſti cumfuppofitum,&fubftitutumjuxtadicta. Neque ferioreponipoſſet, cognitioneadeo confufaco gnofci Conftantinopolim , ut estinJe,utab intel folas ipfaspoſſe concurrere cumintellectuhuma-, noadapprehenfionem confufam,fedimmediatam &(utloquuntur)attingentem immediate,&ter minatamimmediatèadAngelum,uteit inſe. XVII. Nequemihireponashæcvocabula: in tellectum deturarephantasmata, aut illaspiri lectunon advertaturhujusmodi cognitio diftincta àcognitio ne phantaſmatis. Qui enimadiftas oc cultas cognitiones,comminiſcendasdeveniret, fa-.. tis patet contraomnem experientiam,& fine fun damento idoneoconclufionem ſtatutameumim 4 pugnaturum. tualizare: his enimfubeffe nonpoteitalius ullus , quæ XIX. Antequam objectiones diluam probabilis fenfuspræter antiquiflimum &Arutote 1 licum expofitumn. 10.&a SanctoThomadifer tiffimèdeclaratumn. 15. videlicet quodintellectus humanus huncmirabilemufumpercipit ſpecierum ſenfibilium, & plantaſmatum : ut ænigunatice,& ſymbolicèper illas ſpecies,& in illisphantafmatis cognofcat objecta ſpiritualia. Quidquidaliudde ſignent verba illa depurare,ſpiritualizare para doxumeft&abfonum:perindeacfidiceres,cogni tionem coloris v. g.(quæappellari ſoletſpeciesex preſſa coloris ) evadereper intrinfecam fibique identificatam vim repræfentativain , cognitionem Angeli repræſentantem Angelum,& illum inten tionaliter attingentem immediatè quidem, licet obfcurè. Nonenimmajorhicrepugnantia,quàm in caſunoſtro,ubidicatur,ſpeciemimpreffam co loris evadere perintrinfecam, fibique identifica tam vimrepræſentativam,evadere, inquam , fpe ciem propriam, licet confufam objecti ſpiritualis, adeum cognofcendumimmediatè,&uteſt in ſe, licet obfcurè. XVIII. Prob.denique 3. conclufio experien tia noftrumomnium,qui nunquam vidimus Con ſtantinopolim : perinde enim eam cogitamus per ſpecies alienas & abſtractive , ac objecta ipfa in fenfibilia : videlicet imaginamur civitatem quan damſymbolicam,&phantaſticam , reſpectuhabi toadconnotata,& motiva, feuad relationes, & enarrationes, quas audivimus , vellegimus de ipſa Conſtantinopoli : & fupponimus, & fubſtituimus. cognofcitive fymbolum illud pro vera Conſtanti nopoli, cujus ſpecies propriasde facto nonhabe mus. Quæro ex te,quot civitatesapprehendis, cum deConſtantinopoli cogitas ? profectò unam fieripoffuntcontrahactenusexpofitum,&proba tummodumapprehendendi,& perprimamintel lectus operatione cogitandiabſtractive,&per ſpe ciesalienas objecta infenfibilia,autnunquamfenfi bus percepta;explicanda ſunt,quæpertinentad ſe cundam,&tertiamintellectus operationemfucce dentes fimilibus apprehenfionibus abſtractivis. XX. Quantum itaque ad ſecundam , & ter tiamoperationem noftri intellectus, fiillas appre-> henfio præcedat perſpecies alienas , eodein modo philoſophandum eft, acdevocabulis collocutivè ſuppoſitis: exn.7. ficutienim itafupponuntur iſta prorebus fignificatis ,utquidquid affirmatur, vel negatur, feudifcurritur; affirmetur, negetur,& difcurratur directè &propriede rebus , feu obje Aisfignificatis,&nullo mododevocabulis, faltem ſpecificativè ſumptis : itaetiam licet phantaſtica ſymbola fupponantur pro rebus apprehendendis nunquam ſenſu perceptis : quidquid tamen affir matur,negatur&c. affirmatur&c.directe,& pro priè derebusillis,& nullo pacto de ſymbolsfal temſpecificativè ſumptis: quodlicetvideatur mi rabile,ceffat tamen ſtuporab experientia notiffi ma, quæ deprehenditurinomnibusaliis fignis,& ſymbolis,quibushomines externèutuntur. XXI. Iſtitermini,Petrus,homo fupponuntur exth. 20. 1. 1.elem. primusprohomine fingulari, qui eſtPetrus,ſecundusprohomine in communi: ſiexillis terminispropofitiones conficias,&dicas: Petrus efthomo, quid affirmas ? tria fingi poffunt àte inillo caſuaffirmari: primum,quod hæc vox Petrus fit eadem, ac iſta voxHomo: ſecundum, quod res , cujus loco fupponitur illa vox Pe trusfit eadem ac res cujus loco fupponitur iſta L2 VOX 84 vox homo : tertium,quod tum iſta voxPetrus, Differtatio DuodecimaLogico-phyfica quamapprehenfioni : utalioinlocojuxtaſenſum tumres, cujuslocovoxilla ſupponitur, fiteadem, tùmcumvocehomo, tùm cum re, cujuslocoſup ponituriſta voxhomo:fedàteaffirmarinonpoteſt primum,neque tertium: alioquin affirmatio effet falſa: g. affirmaturſecundumquodeftid,quodcon tendimus in cafunoftro. Namfalfumeft,quodiſta vox Petrus ſpecificative , & fecundum ſonum ſuumfit eadem, aciſta vox homoitemspecificati vè&fecundùm ſonumfuumfiaccipiatur. Rurfus falfum eſt id, quodperpropofitionem copulati vamexplicareturmodoſequenti:Et hacvoxPe trusſpecificativeeft eadem,ac iſta voxhomoffe cificative, fignificatumperillamvocemeſtidem, acfignificatumperiftam.nampropoſitiocopulati vaconſtans exunafimplici propofitione vera,& aliafalsâ eſt ſimpliciter,& abfolutè falſaex th. 2. num. 1.1.2.elem.Regredior adremnoftram: cum apprehendis per ſpecies alienas, hoc eſt cogitas hæcduo,Spiritus,Angelus,duoapprehendisphan taſmataut fuppofita, primum pro Spiritu , feu re ſpirituali , quæ fe habetutgenus adAngelum, &animamrationalem. Secundumutfuppofi tumproAngelo: cum verò affirmasinterneintuo intellectu , & mentaliter dicis Angelus est Spiri tus;nonaffirmas unumphantaſma effe aliud(fpe cificativè fi loquamur ) nec fimul affirmas , tum unumphantaſmaeſſealiud , tumreminfenfibilem, cujus loco fupponitur primum phantaſma , eſſe aliam, cujus loco ſupponitur ſecundumphantaf ma; atſolum affirmas hanc remfpiritualem , nem peAngelumeſſeiſtamremitem ſpiritualem ,nem peSpiritum eopacto, quo homo eſtanimal. XXII. Adjungo alia exempla , quæ manife ſtam inductionem ad rem noftram conficiunt : cumlupini ſupponuntur pro nummis in ludendo, (ut th. 15. 1. 1. elem.dicebam) in ludi progreſſu nonvincuntur,autperdunturlupini foli,vel fimul cumnummis, namdefacto victor in ludo relin quitſupermenſamlupinos,&nummosreponitſo los inmarſupio, quiadirectè,&proprièſoli num mi vincuntur. Cum imagoAlexandriMagnie.g. videtur: & de ea loquimurſuppoſitive,nontan tùm fignificativè , & dicimus indigitando illam imaginemhicfuitmaximusregum; nonidaffir mamusdeimagineſola, nec de imagine fimul,& devero Alexandro, nameffet ludicraaffirmatio, ſedde ſoloAlexandro vero , cujus loco illaimago ſupponitur. Id ipſum comprobari poteſt quoad Proregem,Procuratorem, Tutorem quando ope rantur, velpatiuntur in quantumrigorosèſubſti tuti &fuppofiti funt loco Regis,Domini,Pupilli, Idem de imaginibus Sanctorum quando ad illas oramus,& illis nos cominendamus, ut ſuppoſitis, &fubftitutis loco Sanctorum , quos illæ imagines repræfentant. XXIII. Quæ dixi hactenus facilè capit qui rectèintelligit quid fit affirmatio,& negatio men talis: hoceft,quidfit ſecunda intellectus operatio, in quantum diftinguituràprima. Hæc enim pri maoperatio,ſeu apprehenfio eft imago,& repræ ſentatio mentalis objecti : fed affirmatio noneſt imago (&multòminùsnegatio)quidergoeſt?Eſt nutismentalisſuccedenspoft apprehenfiones, an nuensveritati ,& renuens falfitati relucenti in ap prehenfionibus , & eſt ſimilior amori, vel odio M Ariftotelis fufiusdeducă. Sicuti ergoamornoftræ voluntatis erga aliquod objectum non eft imago illius objecti (&multo minus odium eſtimago fui objecti) ſedeſtnutus ,vel motus, velquies ( pro ut eſt amordefiderii, vel gaudii) erga ipſumbo num,uteſtinſe;licètilludbonumrepræfentetur ipſivoluntati in previa cognitione , quæ ſemper neceſſaria eft ad amoremjuxta primumprinci pium,nilvolitum,quinpracognitum. Sic etiam affirmationoneft imagoſui objecti, ſedeſt nutus quidam mentalis: g. objectum verum, ut eſt inſe, licet illud objectum repræſentatum fit per appre henfiones, quæ funt imagines non quidem ipfius objecti, ut eſtin ſe,ſedphantaſmatis,ut ſubſtituti, &fuppofitipro objecto. XXIV. Quemadmodum itaque adhocut quis ſemoveatadeundumadRegem,noneftneceſse, utveniat ipſe Rex,& invitet, fed abunde eſt , ut veniatRegis nomine Legatus , & perfuadeat adire regem : ita quoque utintellectus mentaliter mo veaturadaffirmandum, vel negandum objectum, uteſtinſe,noneſtneceſſe,ut objectumipfum , ad hocutmoveat ad affirmationem, velnegationem ſui,apprehendatur,uteſt in ſe, ſedſufficit, ut ap prehendaturin ſubſtituto,&fuppofitophantafina te,hoc eftperſpecies alienas. Similiter,ut volun tasmoveatur ad amandum idem objectum ut eſt inſe fufficit, utàcognitione prævia cognofcatur idemobjectumperſpeciesalienas ,hoc eft in ſub ſtituto phantaſmate. XXV. Falfiffimum eſt hoc pronunciatum : Omneid,quodformaliter,&rationabiliter affir matur,velnegatur,debetformaliter &exprefsè apprehendi:itemfalſumeſtſequens effatum: Omne quodaffirmaturutestinfe, debetapprehendi ut eftinfe: name.g.cumnego,mecognofcerefecre taDei, vel veritates geometricas , formaliter, & rationabiliter nego idquodformaliter, & expref sè nonapprehendo,neccognofco,ſednefcio. Nec dicas me priùs quam negem, cognofcere quidem ſecretaDei,ſedinabſtracto,&confusè; nam egre giè æquivocaris : cumenimnego , me cognofcere fecretaDei, nonnego mecognofcereſecretaDei inabſtracto ,& confuse,ſednego mecognofcere clarè,&diſtincte: atquiſecretaDei clarè,&diftin &ènonapprehendo,autcognofco : g. quodfor maliter nego, id formaliter,& expreſsènon ap prehendo. Sufficitergo quod utcumq; apprehen damid,quoddiverſomodoà modo apprehenden diaffirmo,vel nego prudentiffimè licet, & ratio nabiliter. Sic pariter ſufficit adaffirmandum,quod Angelus.uteſtin ſe ſit Spiritus ut eſt in ſe, prævia apprehenfionecognofcereAngelum, &Spiritum, uteſtin ſubſtituto,&fuppofitophantaſmate , hoc eſt perſpecies alienas. XXVI. Quoddixideaffirmatione, vel nega tione fimiliter aio de volitione , & nolitione, feu amore,&odiovoluntatisnoſtræ : utvoluntasdefi deretſcireomnes veritatesclare,& expreſsè non eſt neceſse , ut intellectus prævia apprehenfione repræſentetvoluntati omnesveritatesclarè,&ex preſse: atſufficit, quod utcumque intellectus ap prehendatid,quodaliomodovoluntasdefiderat. SECTIO Demodocognofcendi humano, &c. ſtitutum,vel ut fuppofitum proAngelo , affirma ſedfiitaaffirmatur,non affirmatur directe,& pro 85 SECTIO IV. Difficultates,&oppofitionescontrapracedentem doctrinam enodantur. bituretiamphantaſma,utſuppoſitumproAngelo: •prièdeAngelo,uteſtinſe,contra num. 20. fect.3. Pponescontraid,quoddiximus ſect. antece Odenti num. . dentinum.6. eſt impoffibilis talis combina tio ſpecierum,ut reſultetphantaſma,quodni : hil aliudpoffit repræfentare e. g.quàmAngelum: nam,ficutieft impoffibilis pictura,quæ itaunumho minemrepræfentet,utaliumexinnumeris,quipof funtàDeocreari, nonpoffitrepræfentare : quis enimnegetpoffibileeſſe, utalius homo creeturà Deoomninofimilis, etiamquoadexternamappa rentiamPetro v.g.nunc exiftenti ? g. & . Refp. ne.ant. & paritatem etiamne: nam exactior eſt intellectus in naturali artificio combinandi phan tafmata,quam quilibetpictor in pingendo : cæte rùm, quia ſecluſo miraculo, ettimpoffibileduos homines inveniri omninofimiles vultu, colore, ergonulladiftinctio. Prob. ma. Quamvis pervos apprehendaturphantaſma ut fuppofitum proAn gelo,non tamenapprehenditurdirecte ,&pro prièipfeAngelusuteſtinſe,exſect.3. nu.3.&5. ergo,ſiaffirmaturphantafima, ſeu dephantaſmate utſuppoſitoproAngelo,nonaffirmaturdirecte, & propriè deAngelouteſtinſe. Refp. dift. ma. In quaeftduplexreduplicatio perparticulamut : Si apprehenditur phantaſma ut fuppofitum &c. ff primaparticulautdiverſo modoreduplicet,acfe cundaparticula ut, conc.ma.Sieodemmodoredu plicet,ne.ma. Exth.48.num.22.lib.1 &th. 1.n.14 lib. 2. elem. conftat ſi ponas diverfimodè unam partem inrecto,&aliam inobliquo: & prætereà ſi explices modo unam cauſam, ſeu rationem, &habitu corporis; ideocitatonum. 6. fatis fuit, exemplumpicturæproferre, cui addipoffetunum, &alterum exemplum ineandemrem,præfertim deſumptumàdeſcriptioneoratoria,& definitione logica: namitadefcribi , & definiri poteſt Ange lusv.g.utnullialteri rei convenire poſſit,vel illa defcriptio, vel iſtadefinitio : & tamenvocabula funtfignamerèmaterialiatoto cælo differentia ab ipſo Angelo, qualis eſtinſe: fimiliter in cafu no ftro decombinatione ſpecierum phantaſticarum ratio cineris :&præfertim memineris arbitrariæ il lius defignationis &connotatorum,&effectuum, dequibusfect.3.num. 8. &9.perhæcenimſpecies alienæ accommodantur,&evadunt, quantumfieri poteſt propriæ , ur fupponantur cogitative pro Angelo; ita ut connectantur etiam effentialiter cumipſoobjecto,feuAngelout eſt inſe;utfuſius ſectionibusſequentibus. modoaliam,quæattendenda deſignatur ex vi hu jusmodi reduplicationis; in re præſenti diverfos modoseſſereduplicandi: videlicetPhantasma,ut fuppofitumproAngeloapprehenditur,feuperpri mamintellectusoperationemcognoscitur:explica tur,apprehenditur ipfum phantalma, &fimulfub ftitutio illius , feu defignatio arbitraria ipfius ani mæ, & ratio cur apprehendatur tali pacto illud phantaſma, eſt ipſa ſubſtitutio arbitraria, quæ de terminavit(exſect.3.nu.8.) utilludſupponeretur locoAngeli.Affirmaturphantasma,feu dephan taſmate,ut deſubſtituto locoAngeli:hæc quidem propofitio ficexplicatur:affirmaturdirecte &pro priedeAngelo,&conditio, curillaaffirmatiodi rectè,&propriè fit deAngelo,eſt, quiaphantaf maeſt ſubſtitutum loco ipfius Angeli. Cæterùm adnotabis ſequentes terminos complexos idem fignificare: Phantasmacognitum,utsubstitutum Oppones 2. Si phantaſma eſt ſymbolum An- proAngelo: &Angelus cognitusperſpeciesalie geliv.g. eft quoquefignum ejusdem: ſedſieſt ſi gnum, excitatcognitionem diftinctam de Angelo fignificato ex th.7. lib. 1. elem.ergo&c. Prob.ma. Omniaſymbolaexterna,c.g.hieroglyphica, em blemata,infignia, ſuntetiamfigna propriè talia: er go etiam iftaphantaſinata, quæ funt ſymbolain terna. Refp.ne.ma.Adprob. conc. ant.ne.conf. Nonvaletparitas, vel inductio ab externis adin ternaſymbola,ſeuphantaſmata : utnonvaleretſi diceres: omnesignesſuntcalidi: g.omnesſpecies phantaſticæ ignisfunt calidæ:ratioverò diſparita tis,quiaſymbola externanonſupponunturcogno ſcitivè,fed ad alia muneraobeundaexſect.3.nu.21. phantaſmata verò fupponuntur cognofcitive ex dicta ſect. num. 7. Contrà1. Siapprehenditurphantaſma, &non Angelus ut eſt inſe , affirmatur etiam , &difcur ritur dephantaſmate ,&nondeAngelo uteſt in ſe, fedhoc eft abfurdum: ergo &c. Refp. 1.Ne. ſequelammai. ratio negandi patetex ſect.3. num. 20. &fequen. Refp. 2. claritatis gratia diftingu endoma. fi apprehenditur phantaſmaut ſuppoſi tum cogitativeproAngeloaffirmatur&c.ne.ma. Siapprehenditur phantaſma ſpecificativè,& non reduplicativè,ut fuppofitumproAngelo, affirma tur&c.conc. ma. &pariterdiſtincta min. ne.conf. Patetdiſtinctio exnu.7.&20.ſect. 3. Contrà2. Si apprehenditurphantaſma, ut fub nas,feuabſtractive,exſect. 3.num.5. Contrà3. magnocumfervore: ergo inappre henfione venit inrectophantaſma, & in obliquo Angelus : & in affirmationeè converſo in recto Angelus, &in obliquo phantaſma : ſedunum& idemdebeteſſe rectum apprehenfionis,& affirma tionis: alioquinnonde eo, quod apprehenditur, effetprædicatio : ergo &c. Refp.æquivocarisquam maxime: ne. igitur ſuppoſitum conſequentisſub ſumpti: fupponisapprehendiAngeluminobliquo falſumautemeſtautinobliquo,autinrecto illum ut eſtin ſe apprehendi: ſedphantaſma,&ſubſtitutio cumconnotato(fect.3.num.8)duntaxatapprehen ditur : &hoceft, cognofciAngelum per ſpecies alienas:occafionemverò æquivocandi ſumisexeo, quodexplicatio reflexailliusapprehenfionis com memoretAngelum uteſtin ſe : inde credis, illum ſaltemin obliquo repræſentari ab eaapprehenfio ne. Itaque Angelus uteſt inſenullopacto ap prehenditur: &tamenaffirmaturAngelus , uteſt inſe: quodex ſect.3.nu.20. 23.24. probatum eſt nihil abſurditatis dicere. Sicut enim, ut amem objectumv. g. Petrum ut eſt in fe,&de illo de lecter delectatione ad illum tendente uteſt in ſe, noneftneceffe,utmotivumamandi quodhabeo, fit,&cognofcatur à me,ut eſt inipſoPetro : nam quandoquepoteſt noneſſeinipſoPetro tale moti vum: Anempèexmotivovirtutis æſtimatæ in illo (qua 86 (qua tamen caret ) movear ad eum amandum: Differtatio Duodecima Logico-phyſica Contrà 6. ergo faltemid,quodcognofcitur per amoradeum,ut eſtin ſe,verètendit: licèt fit ex motivo,quodverè noneſtinPetro. Multo igitur magis apprehenſo objecto inphantafinate utfub eam apprehenfionem, diftinguitur realiterab An gelo : quiaphantaſmaillud,licetſubſtitutum , non eftrealiter Angelus. Refp. dift. antec. diftingui ſtitutopro eodem objectopoflun affirmare(quod tur realiter ab Angelo uteft in alio, nego antec. eft quoddam amarementale)deeodem,uteſtinſe, utpatetexfæpè repetitis: abAngelo ut eſt in ſe, aliquodprædicatum. Contra4. Si modo expoſito apprehenderetur co. ant. Noneftadremterminus illerealiter,cum agiturde ſtatuintentionali:intentionalitereſtidem Angelus e. g. per ſpecies alienas , Angelus co Angelus uteſt in ſe, & phantafina illud fubftitu gnofcereturabhomine merè denominativè,& ad tumpro illo cognofcitive: eſt, inquam , idem illa placitum:hoc eftpercognitionem,quænon magis identitate,quæ intervenit inter ſubſtitutum , &id, exſeeſſetdeterminata ad repræfentandumAnge pro quo illud ſubſtituitur in quocunque genere lum , quam remaliam: fedhoceftabſurdum,quia cognitio, quâ Angelumcognofco,efteffentialiter ſubſtitutionis : & in cafu noftro,quia ſubſtitutio eſtinlineaintentionali,identias illa fic exponitur: determinata adrepræfentandum fuum objectum, dum apprehenditurphantasma, utfubftitutum neque eft ficuti vocabula , fignum arbitrarium: proAngelo, perindeestacsiapprehendereturipse ergo&c. Prob. ma.ex nu. 8. ſect. 3. Nonmi Angelus,quantumadhoc,ut intellectushumanus nus ex arbitrio , & defignatione arbitraria ipfius poffit exercerefecundam,&tertiam ogerationem animæ phantaſma juvenis alati ſubſtituitur cogno fuamimmediatecircaipfumAngelumutestinse: ſcitivèpro vero Angelo , quam hæc ipſavoxAn hoceft affirmare,negare, difcurrereimmediate de gelus pro eodemcollocutive ſubſtituatur,&fup hocobjectoAngelus, utpateteſt ſect.3.à nu. 20. ponatur. Refp.negoma. Adprobationemaffero Hancporrò explicationem identitatis intentiona diſparitatem ex fect. 3. n. 9. & ex di&is ad obje lisinterphantaſma,&idpro quofupponituripsum &ionemprimam: nempèrationeconnotatorum,de phantaſmadiligenteradnotaad ufumplurimum. quibus loco citato , ita accommodatur, & appro priatur ſubſtitutio , & phantafina ut ſubſtitutum, utconnectantureffentialiter in linea phyfica cum objecto ut eſt in ſe : ut amplius in fequentibus dicaım. Contras. Saltemillaapprehenfionihilaliudco gnofcit, nifiphantaſfma ,& denominationem ex trinfecam procedentem ab arbitrio Animæ , per quamphantafinafupponitur locoAngeli: fedhoc eſt cognofcere mere denominativè, & reputative, &fictitie: ergo&c. Refp.ne.ma.cognofcitetiam in obliquo connotata quorum reſpecta fit ſubiti tutio phantafmatis : &indehocphantaſma itaap propriatur , & accommodatur Angelo , ut non poffit alteri rei convenirequantum ad hoc , ut in illo abſtractivè ,&perſpecies alienas cognofcatur. Hocautempacto cognofcere nondiciturcogno ſcere impropriè:ſed cognofcereperſpecies alienas proprièproprietate,inquam,pertinenteadmodum cognofcendi per ſpecies alienas : quemadmodum hocnomenPetrus eſt nomen propriumhominis, nonimproprium;&tameneftnomenadplacitum. Immohic modus cognofcendiperſpecies alienas, &abſtractivè tamproprius eft,utfuperet exaliquo capite proprietatis modum cognofcendi intuitive inhacvitamortali. Repeteexſect. 2. nu.8.& 11. me videntem ſolam figuram,&coloremPetri co gnofcereeundemPetrum intuitive,ſed intuitione denominativa: non enimtotumPetrum,ejusque ſubſtantiam intueor,autintuitivecognofco : adde etiam, quod per miraculum ſaltempoffumintuiti vè videre colorem, & figuram Petri , etiam ipſo Petrononmihipræſenteullotempore: exaliapar te per ea, quæ diximus ſect. 8. nu. 6. & ad oppofi tionem primam, illudphantaſma fuppofitumpro Angeloeſt itaaccommodatum, &appropria tum Angelo, ut neque per miraculum poffitalteri rei magis accommodate,&propriè convenire: unde fit , veriffimè , & propriiffimè inillo phantafinate Angelum cognofci,quantum faseſthomininatu raliterin hac vitamortali Angelos cognofcere, li cet abſtractive,&perſpecies alienascognofcantur. Oppones 3. Phantasma eſt idem , ac ſpecies phantaſtica (de qua differt. 9.fect.1. nu.2 )ſedſpe cies præfertim phantafticæ ab intellectu nonco gnofcuntur: ergo nequephantaſma: g. à fortiori, neque inillo infenfibilia objecta poffunt cognofci. Refp. terminus phantasma nomen Græcum eft, quodidem fignificat, ac apparens, feuſpectrum, à Philofophis ufurpatur tripliciter, tumpro ima ginatione , feu experientia phantafiæ ; tùm pro ſpeciebus phantafticis , quæ advenientes adphan taſiam afficiunt illa ita,ut producat illam experien tiam,quæ dicitur imaginatio; tum pro ipſo obje cto, à quo procefferuntillæ ſpecies,ſeu ad quod illæ tanquam propriæ pertinent: (vide th. 5. lib. 1. elem.& differt. 9. loco citato , & fect. 3. præfentis differt. num.4. ) Ariftoteles, & D. Thomas in li bris præfertim animafticis ufurpantnomen phan taſmapro ipſo opjecto: aliinonnulli,velpro ſpe. cie ,vel pro imaginatione id ipfumnomenacci piunt. Itaque diſt ma. phantaſima ſumptum pro objecto idem eſt acſpecies: ne. ma.fumptumpro ipſis ſpeciebus : conc. ma. & mi, & diftinguo conf. fimiliter ut ma. Species phantafiæ dicuntur ima ginari ab illa, ut quo : objectum verò dicitur ima ginari,ut quod: quod eſt idem, ac dicere: per me dium ſpecierum, feubeneficioillarumpervenien tium adphantafiam objectum percipitur ab eadem phantafia : fimilis phrafis ufurpaturetiam quoad ſpecies ſpirituales,&intellectum. Contra 1. Anima non ſubſtituit , ſeù ſupponit cognofcitive pro Angelo v. g. cognofcendo ip ſumphantaſma ,inquantum eft objectum aliquod extra animam, hoc eſt extrinfecum ipfi anunæ : quia non eſt explicabile, quo pacto hæc fuppofitio fiat: fednequefupponit,exconceſſis, ipſum phan taſma, inquantum eſt ſpecies aliqua phantaſtica repofitain memoria (dequadiffer. 10.fect. 1.n.4.) ergo nihil fupponit , aut ſubſtituit cognofcitive proAngelocontra ſect.3.nu.4. 5. Refp. dift. ma. Phantaſma, inquantum eſt objectum , non ſuppo nit,ut quod: ne. ma. ut quo: conc. ma.&dift. mi. phantaſma, inquantumeſtſpecies,nonfupponit, ut Demodocognofcendihumano, Oc. ut quod,conc. mi utquos ne. mi. &conf. Anima noftra fupponit, & fubftituit utrumque cognofci 人 87 quamfit illudidemſymbolumpliantaſticum : nam tiveproreinfenfibili: e. g. Angelo cognofcendo, fedfpeciem fupponit,& fubftituit,utquo :hoc eft permediumillarum,feubeneficioillarum,dumde terminatè excitat illas (juxta fech. 3.nu.4.) quo ties voluerit cogitare de Angelo v. g. fupponit ipfumobjectumproprium, & naturale ſpecierum adrepræfentandumipſumAngelum:quodproin dèdicitur, fupponi ,& fubflitui utquod,videlicet juvenisalatusinexemploallato. عام Contrà 2. Si hoc eft, etiam phantafiaipſa po terit imaginari ſpiritualia: e.g. Angelum per fpe cies alienas,& abſtractive : quia imaginatur phan taſima : hoceft objectumfuppofitum, utquodpro re ſpirituali:ficut intellectus cognofcens id ipſum dicitur apprehendere, & cognofcere fpiritualia perſpecies alienas:fedhoc eitabfurdum ,alioquin ctiam phantafia Deum cognofceret : ergo &c. Refp.ne. ma. Adprob.poft particulam quia diſt. imaginaturphantaſma,ut fuppofitum pro re ſpi rituali : hoc ett imaginatur, tumphantaſma, tum ipfam fuppofitionem neg.Imaginaturphantaſma ſpecificative fumptum conc.ma. &distincta paris termi, ne confeq. Sicuti lingua , & os noftrum profertquidemvocabula; fed nonquatenus ſup pofita,pro rebus , aut quatenus fignificantia res ipfas exarbitrio : quia nonprofertipſamſuppo fitionem,feuplacitum arbitrariumhominum infti tuentium linguas (extheſi8.lib.1.elem.&fect.3. nu.8. ) ita phantafia in cafunoftro. Etratioeft, quia facultates corporeæ perceptivæ , dequibus differt.9. fect. 1.nu.1.fcilicet fenfus externi,vel interninonpercipiunt concreta extrinfeca, five illafintentiarationis,fiveentiamoralia: e.g.hæc concretapariescognitus pariesamatus. Hocau tem, quod fignificatur per ſequentem terminum complexum ; phantaſmafuppofitumcognofcitive proAngelo,eftconcretumquoddam extrinfecum, ſeuens hocfoliAngelo repræfentando poteft convenire exfect. 3.nu. 6. illeautemconceptus omnibus re buspoteftconvenire: nam confuse faltem,& fe cundum aliquam confiderationemomnesresfunt aliquopacto fimiles illi ſymbolo, falteminratione entis Contra 1. cùm Angelum cognofco, quod fit res fimilis illi ſymbolo,poffumfimul multiplicem negationem cognofcere, perquamquafi corrigam illam imaginationemdeſymbolo: namfimul co gnofco,quodilla res fimilisnon fitDeus, non fit resmaterialis, non fitaccidens, nonfitanima ra tionalis &c.: fedita concipio,&cognofco imme diatèAngelum,uteſtin ſe,quiareverataliseft:g&c. Refp. correctionem iſtameffeerroremprimope jorem,namcunctæillæ negationesinmeafententia jamſetenentex parte ſymboli ,&indeprovenit, quodtalefit illudfymbolum,utnonpoffitalteri rei convenire,quâmAngelo,exſect.3.1.6.,&inrefp. adoppofitionemprimam:cunctavero illa,quæ per negationes fuperius expreſſa funt, ficuti poflunt defcribipervocabula,ut exlociscitatis,itapoffunt imaginari:unde illafuntcombinatioſpecierumplus quamfemelalienarum:namnegationesetiamipfæ perſpecies alienas cognofcuntur præfertimnega tiones materialitatis, quæ funt idemacresfpiri tualis ;identitasquoquerealis omniumillarumne gationum cum entereali perſpeciesalieniffimas &ænigmaticæ cognofcitur; itaque omiſſama. ne mi,adcujusprobationem poſtparticulam quia, diſ.reverataleeft, affirmativecon., apprehenfive ne, quæ diſtinctiopatet exſect.3.àn.20. Sicuti, quamvis videamimaginemAlexandrimagni ejus modi,utnonpoffitrepræſentareinrationepicturæ nifiAlexandrummagnum,noneoipfoillumvideo uteſt in ſe, aut illum intuitivè cognoſco exfect.3. n.22. Similitercæcus à nativitate , dumlucem co gitat, &quinunquam viditConftantinopolim, & morale.deilla cogitat,aliquodphantaſmafibirepræſen Oppones4. CumAngelum :v.g. cogito, ima ginorquidemfymbolum illudphantaſticum juve nisalati;verumtamennoninilloſymboloconfiftit, &fiutiturcogitatiomea: ſedulteriusprogreditur, &Angelumapprehendit fubhoc conceptu confu fo: res fimilis illi ſymbolophantaſtico : ergo&c. Prob.antec,namitafalvatur, quodAngelus inſe ipſo apprehendaturdirecte,&propriè, ficutidire tè,&proprièdeAngeloaffirmatur innoftrafen tentia. Refp.ne. antec. &ejusprobationem: eſt eniminexplicabile,quidfitAngeluminfeipfo di recte,& immediatècognofci,cum confuse co gnofcitur res fimilis illi fymbolo phantaſtico , ex ſect.3.nu. 16. Nam vel illa fecunda apprehenfio confequens apprehenfionem ſymboli phantaſtici fit etiam ipfa per ſpecies alienas,&jamopporte bit,ut aliud fymbolum phantaſticumper hancfe cundam cognitionemcognofcatur , &non ipfe Angelusuteſt in ſe: vel fit perſpecies proprias ipfiusAngeli,&hoc dicinonpoteſt : quia omnia quænaturalitercognofcit intellectus humanus in hacvita,beneficio ſpecierumſenſibilium idcogno ſcit: ſpecies autemſenſibileseſſenonpoffuntpro priæ ſpeciesAngeli. Addo rurfust,quodille tuus confufus conceptus: Resfimilis illifymbolophan raftico , effet quid multo minus fimile ipfiAngelo, tant, quodalterireirepræfentandæinratione ſub ſtituti cogitativèconvenirenonpoteft. Pariter de ſcriptioRhetorica , autdefinitio Logica vocalişde Angelo,quæ omniapatent éxſect:3.n. 2:21. &ini tio præſentis ſectionis: Contra2. faltèmcùm apprehendo illudfymbo lum , apprehendo quid fimile licèt confusè ipfi Angelo: g. fimulapprehendo ipſumAngelum, ut eſtinſeſubiſto conceptu, quidfimile illifymbolo : prob.conf.exdiffert. 10. ſect.3.1.5.Relativafunt fimulcognitione, ſed ſimile eſtrelativum alteri fi mili: g. cùm cognoſco ſymbolum fimileAngelo, cognofco fimulAngelum fimile ſymbolo. Refp. dif.ant.apprehendo ſymbolum,quod eft fimile,&c. quatenus fimile reduplicative reduplicando fupra fimilitudinem cognitam, ne: ant.: ſpecificative,& realitercon. ant. Ex reſponſione ad inſtantiamfe cundamoppofitionis3. patetiſtadiſtinctio. Illud primumprincipiumRelativafuntfimul&c.valet, cùmrelativumunum formaliter , &reduplicative, &uttale cognofcitur: tuncenim etiamaliudcor relativum cognofcitur : non verò cùm tantum modo ſpecificative , ſeu realiter , ſeu confuse co gnofcitur(quiterminipatebuntexdiſſer.14.ſet.r &fect.3. ad objectionem ultimam) : itaque illud ſymbolum cognofcitur quidem reduplicativè, ut fup 88 fuppofitum pro Angelo juxtàdicta ad oppofitio Differtatio DuodecimaLogico-phyſica SECTIO V. nemfecundam: nonveròcognofciturreduplica- Facilis, necinjucunda refolutio controverfiapro vè,ut fimileAngelo. Cognofcitur ſymbolum , ut fimileſeuproportionatumconno tatis,& obliquis (juxtàſect.3.n. 9.)quæper ſen fus externosperceptaexcitant animamadeffor mandum ſymbolum, illudque fupponendum pro pofitaintitulodiffert.10.deobjectotermino rum communium. Ecole, quæ depræciſione objetiva diximus Rfect.1.n 3.,&præoculis habe ſtatutamdo Angelo , e.g.quidquid auditur ,legitur , videtur pertinens adAngelos eft connotatum in ordine ctrinam fect.3. & 4. quoadmodum cogno ſcendi abſtractive: tandemadverte, quidquidper adquodexcitaturcognitio abſtractivadeAngelo: terminos communes ſeumentales ſeuvocales re quodconnotatum, feu connotataappellarifolent præſentatur, aut fignificatur, id ipſum abſtractive, etiamMotiva,ſeuDeterminativa, quæmovent, &determinant animamadcogitandumdeAngelo: &per ſpecies alienas cognoſci abhomineinhac vitamortali. adiſtaigitur correlationem (proportionis , vel fi militudinis ) exprimit ſymbolum ſuppoſitumpro Angelo:& talis correlatioexpreſse cognofcitur : Conclufio Prima. : Intellectus hominis in hacvitadum cognofcitper dumſymbolum uttalecognofcitur. Ita diligen terattende: valent enim ad omnem difficultatem tollendaminhacmateria. Contra3. faltèmAngelumineocafu immediatè apprehendo:g. Angelumapprehendo,uteſtinſe fpeciesalienasprafcinderepoteft objective, hoc est potestcognoscere unamformalitatemiden tificatamrealitercumalia,quinaliamprorsùs cognofcat. (he.ante.)prob. ant. Deus immediate cognofci P Rob. 1. unica, &validaratiocontrapræcifio nemobjectivameſt;quiaadmiſsaillâpræcifio turabhominenaturaliter inhacvita : g. &Ange lus: prob.ant. Deusimmediatèabhomineamatur inhacvita: g. etiam immediatècognofcitur : nam eſt primumprincipium: nihilvolitum, quinpra cognitum. Refp.adultimamprobat.conc.ante &ne.conf. noneft necefsèimmediatè cognofceread imme diatèamandum: ficuti neque ad immediatè affir mandum: exfect.3.n. 20.,&exdictisadoppofi tionem ſecundamcon.3. Contrault. exſect. 2. cùm cognoſcitur intuiti vèPetrus per ejus colores , & figuram cognitam intuitive ,mediatè cognofciturintuitive ſubſtan tiaPetri: g. quoquein cafunoſtro. Refp. ne. ante. falfiffimum : nunquid intuitive ſubſtantia , & quidditas hominis cognofcipoteſt abhumanointellectupro ſtatu immerſionisinma teria, qualis àveteribus dicitur vitamortalis ? ne quemediatè, neque immediatèvidens oculo Pe trumintuitivècognoſcoejus ſubſtantiam : fedtan tùm ejus accidentia, rationequorum, ut ratione partium, denominativè (non veròmediate)in ne,verificarenturduoprædicatacontradicto riade uno,eodemque objectouteſtinſe: licètilla contradictoriaeſſent extrinfeca,&fecundo inten tionalia, exfeq.differt. 14. fect.3.initio: fednon verificarentur, fi præciſio objectiva fiatperſpecies alienas,&abſtractive modo explicatoſect.3.&4. g-cellat omnisratiocontrapræciſiones objectivas. Prob. mi. fi præcifio objectiva fiat per ſpecies alienas&c. deobjecto,ut eſt inſe, ſolumverifica turnoneffecognitum,nec mediatè, nec immedia tè,exfect.3.an.8.,&fect. 4. adoppofitionem . 8. nonverificatur niſiunum contradictorium de objecto, uteſtin ſo: quodexAriftotele omninò neceffariumeft;videlicetde qualibet repoſſe affir mari , &verificari alterutrum contradictorium, cujuscumque generisfintcontradictoria. Fortèdices :deobjecto, uteſtinphantaſmate, feu ut phantaſma pro illo ſupponitur,verifican turduotaliacontradictoria : atcontendo,&pro bohoceffe falfum: nam fineullâ contradictione 1 : : verificatur ex fect. 3.&4.objectum effecognitum, tueoripſumPetrum. Cæterùmexhoc ipfoexpli coclariffimè difcrimeninterapprehenfionem,& affirmationem : intueorPetrum apprehenſive,de illoaffirmo, est bonus vir, eſtingeniofus: affirma tio hæc immediatè,& unicèterminaturadipfam naturam,& fubftantiam Petri,nonadejus colo res,&figuram , quostamenfolosintuitive cogno fco , & apprehendo : fimiliter etiam cùm illum amo,prelucente illaapprehenfioneintuitivade fo liscoloribusfedutſubſtentatis ,& receptis in fub ſtantiaPetri, amorillead ſolam naturamPetri non adcolores immediatè terminatur : ita fine ulla ad rem facientediſparitate apprehendens phantaſma, ut ſubſtitutum pro Angelo, cùmaffirmatAngelus estfpiritus, vel Angelum amat:affirmatio,&amor immediatèmodo ſuotendendi refpicit,&termi natur adAngelum uteſtinſe,quem,uteſtinſe, apprehenfioillanoncognofcit. : ut eſt inphantaſmate,&noneffe cognitumme diate, velimmediate, ut eſt inſe : quiaut,ut fit contradictio , debet utrumque contradictorium verificari deeodem objeto omnino,proeodem ſtatuomninò, &iniisdemomninòcircumftantiis, utexth.2.1.2.elem.colligitur:g. fine ullacontradi ctioneverificatur, perſpeciesalienas effecognitam unam formalitatem, &noneffecognitam (fita menparticulanonſemperaccipiaturpræcifivè, ex differt.14.fect. 1.n.vlt. ) aliamformalitatem realiter identificatam cum illa uteſtinſe. Prob.hæcconf. Verum quidemeſt,quodunaformalitas , ut eſt in ſe,eſt identificatarealiter cum alia : at una forma litas,ut eſt inphantaſmate , ſeu phantaſma ut eſt fuppofitumcognofcitivè prounaformalitate,non eſt identificatumrealiter cumaliaformalitate , quia phantaſmanonſubſtituiturad exprimendu iſtam, fedillamformalitatem: cujus ratioeft,quiaſuppo fitio per quam ſubſtituiturphantaſmanoncomen furatur cum eaipſa,proqua ſubſtituit,formalitate, utillaeſt in ſe, ſeu inquantumeſtrealiter identifi catacumaliis formalitatibus; ſed commenfuratur cumconnotato (e.g. ſenſatione)juxtavim, quam habet Demodocognofcendihumano Sc. Prob. 3.quodomnibushominibusvidetur(om nibus, inquam,nonphilofophis,necad factiones 89 habethocconnotatuminlineâintentionali(hoceft quantum adhoc,quodeſthumanituscognofci, co gnofcere,cognofcitivum,cognofcibile)determi nandipræcifivè cognitionemterminifui correlati vi:&quantùmadhocpoſtremumquæſo,netrice ris: quemadmodumenim apudomneseftincon feffo,quod relativumnifi formaliter, &expreſsè cognofcatur,nonhabetvimexcitandicognitione philofophorum adhærentibus ) explicatur,&fal vaturinhacfententia,& non ſalvatur inullâ aliâ circa diſtinctiones mentales: fed quodomnibus hominibus videtur naturâ ipsâ duce eſt verum , autſaltemprobabilisfimum: exlib. 1. Topic. cap. 1.g.&c. Prob. maj.omnibus hominibusvidetur, deſuocorrelativo, c.g. fi cogitemPetrum,quieſt Pater,fednoncogitemexpreſsè eſſePatrem,non coipſofimulcogitabofilium : itaex infraproban disaffumo:relativuin licètexpreſsècognitumnon habere vim notificandi , ſeu excitandi expreffam cognitionem, nifide correlativopræcisèſumpto: hoceſtdeſolaformalitate correlativâ formaliter: nondetotârealitate,cumquâà partereiidentifica turilla formalitas. Prob. 2.&explicatur totum ſyſtema conclufio nis noſtræ : nunquamviditquis intuitivè , aut ex perimentaliter,immò neſcit,quidfitMagnes:au dit interea nefcio quid de proprietate attrahendi ferrum: hoceft connotatum aliquod percipitſuf ficienscognoſcitivèad excitandam expreſſam co gnitionemdehacpræcisèveritate,potentiaattra hendiferrum, quinfit fufficiens illudconnotatum adexcitandam cognitionemexpreſſamde iſtaalia veritate,potentiaseconvertendiadPolum(quæ tamen eftidentificata realiter cum allâ potentia attrahendi ferrum, (utpoftulo) in hoecaſudico, illumhominemperſpeciesalienas , &inphantas mate (juxtaſeca.3.&4.)cogitare deformalitate illa:potentiaattrahendiferrum,camqueforma litatempræſcindereobjectivehoc pacto: poſt au ditionemillam , ſuccedit in audiente imaginatio tùm deconnotato audito , nempè attractio ferri, tum deprædicta auditione : poſt imaginationem apprehenfio tùm de objecto imaginato, tùmde ipsâimaginatione :poſteamveròapprehenfionem determinatur animaadexcitandas ſpecies alienas, &adſubſtituendum phantaſima proportionatum connotato antecedenteraudito,imaginato,&ap prehenſo (quodeſt idem, ac dicere phantaſma ſubſtitutumproformalitate reſpondente)acdein de rursus apprehendens illud phantaſma itafub ftitutum,&fimul connotatumexpreſsè;per eam apprehenfionem cognofcit proportionem inter connotatum ,&phantaſma fuppofitum. Itaque in hac apprehenfioneconfiftitpræciſio objetiva. Hoceft illa apprehenfio eſt cognitio , quæ per 1 E X et 0 1 2 و ſpecies alienas ,& inphantafmatehabetpro ob jecto unam formalitatem præcifam objective, & cognofcitivè in illo phantaſmate. Atqueitafem perevenit, cùmverèperintellectumdiſtinguimus formaliter diſtinctionerationis ratiocinatæ. Dico, cùmverè diftinguimus , namfæpissimècircaali qua objecta,&circa illorum objectorum formali tates notisfimas, licètvideamurdiftinguere forma liter illas, reveratotum illudobjectumexpreſsè& clarè ſecundùm totam realitatem cognofcimus, aut adſumumper diſtinctionem rationis ratioci nantis diſtinguimus. Ratioeft,quia ſpeciestùmin tellectuales ,tùm phantafticæ adeò connexæ funt interſe, ut excitata ſpecie, quæ inſerviretad co gnoſcendum unamformalitatempræciſam abalia, excitantur etiam aliæſpecies , quæ totamrealita temrepræfentant. quod cumhomo cognofcitper terminos menta les communes,e.g. hæcobjecta, bomo,animal, rationale, c. necverificenturduocontradi&o rianèquidemextrinfeca: neccognofcatur(neque clare,neque obſcure)nifi id, dequorefpondere poteſt ipſe cogitans ſecogitare: quisenim morta liumperfuaderefibi poffit , quodquando cogitat præcisèdeiſto termino objectivoanimal, vere,& proprièfimulcogitetde omnibus, & fingulis ho minibus,&brutis, tumexiftentibus, tumpossibi libus : hoceſtde infinitis rebus , licèt dicatur hæe omnia cogitare obfcurè,&confuse? Refponde bit enim quisquis fuperhoc interrogetur , ſeca pere naturaduce , quid fit cogitare , &cogno ſcere, & quiahoc capit, capere nonpoffe quo modo cumcogitat hancpræciſam veritatemani mal,fimulcogitet,licètobfcurè, infinitailla obje eta ficuti cumcogitat de Petro , nec clarènee obfcurè cogitat dePaulo : fimiliter dicetevenire, cùmanimalcogitat. Nec juvaret reponere, quod àparterei ,hæc veritas objectiva , animalfit rea liter identificata cum infinitis illis fingularibus : ex clamabit enim pesfimam illationem eſſe à ſtatu reali rerum adſtatumintentionalem, feu ab effe, ad cognofci: præfertim fiagamus deimperfecto modo cogitandi, quo homines in hac vitâpræditi ſumus. Nullum majus , & apertius argumentum haberipoteft abhomine ad reflexè cognoſcen dum,quandonam aliquidcognofcat,velnonco gnofcat , quam quodhomo incafu controverſo eandemomninomentalem experientiam habeat, quamhabet, cùm eſt certiffimus, ſe aliquidmini mècogitare : fedomninò eandem mentalem ex perientiamhabethomo dumhanc præcisè verita temanimalapprehenditquoadinfinitaillafingula ria,quamhabet quoadPaulum ,cùm folùmcogitat dePetro: ergoficutieſtcertum , quodin hocſe cundocaſunecclarè,necobfcurè cogitatdePaulo, itainprimonecclarè,necobfcurècogitatdeinfini tis illis fingularibus. Prob. 4. Cumprobabilitateſufficienti & idonea (utprofeſſus ſum ſect. 1. &defendamdiffert. 14: &15.) explicatur diſtinctio mentalis per diverſa connotata , & diverfum modum cognofcendi exparte actus ,feu cognitionis : ergò cumma jori probabilitate explicatur eademdiftinctio per eadem etiam connotata , & per diverfummo dumfubrogandi , & ſubſtituendi ſpecies alienas, ſed phantaſmata ex parte objecti. Prob. conf. nam ita admittitur , non folum diverſus modus exparte cogitationis , & actus (huncenim ad mittunt omnes ) , fedetiam exparte objecti , ſal temuteſtin alio ,& utabſtractive cognofcitur. Præterea hæc fententia nihiladmittitcontra com munem hominum opinionem : nil contra rece ptasphiloſophorumfententias: omniaevitatabſur da,&cunctaexplicatpernotiſſimas analogias , & experientias. M CON 2 R. P.ProlomæiPhileſophia. 90 Differtatio DuodecimaLogico-phyſica CONCLUSIO II. Perhujusmodipraciſionemobjectivamexplicatur PR univerſaleformale. ob.illa cadem connotata , quæ determinant in ſententia Nominalium ad cognofcendum expreſsè per cognitionem,quædiciturunitas rationis (dequadiffert, 10. ſect.2.n. 3.) formali 1 tatem , quæ realiter eſt in multis multiplicata ; illa eademconnotata determinant ad ſubſtituendum cognofcitivephantaſma pro formalitate, quæ rea liter eſt in multis multiplicata : fed illa cognitio in ſententia Nominalium eſt ſufficiens per modum formæaddenominandumhoc concretumuniver Saleformale (quod concretuin eſt extrinfecum quidem, fednon objectivum reſpectu unitatis ra tionis) ergòetiamiſta ſubſtitutio,&fuppofitioerit ſufficientisſima addenominandum hocidemcon cretumuniverfaleformale,quodeſtextrinfecum, &fimul objectivum reſpectucognitionis , quæ eſt unitas rationis. SECTIO VI Objectiones diffolvuntur. B.primo: verificarentur duo contradictoria decodemobjecto :ergò,&c.prob.ante.ve rificaretur effe cognitumanimal,&noneffe cognitumrationale:fedfunt idemanimal&ratio nale, fi de homineagatur : g.&c.Refp. ne. antec. adprobat. diſ.majverificaretureffe cognitumani maluteſt in ſe , ne. maj.ut eſt in alio cognoſcitivè, &objective, con.maj.pariterdif. mi.funtidemani mal,& rationale , utanimaleſt inſe,conc.mi.ani maluteſt in alio cognofcitve, & objective, ne. mi. &confeq. Hacdiftinctione, quæ fundamentalis eſt in hac materia, omniapenè adverfariorum argu mentadiſſolves, eamq;explicabisjuxtaſect.3.an.9. nempènilaliudeft, animal uteſtinaliocognofci tivè & objectivè,quamphantaſma,& ejusſubſtitu tioveniensin recto,&in obliquo connotatumde terminanstalem ſubſtitutionem: hocautemnonest necanimal, uteſtin ſe, nec rationale, uteſtin ſe. Exemplapræfertim adhibebis ex citata ſect. 3.de imagineAlexandri,devocabulisutſuppoſitis col locutive: delupinisut ſuppoſitis colluſive:&Con ſtantinopoli cogitata per ſpecies alienas : ficuti enimqui demonſtratdigito imaginemAlexandri, &dicit; bicfuitregummaximus,digito demon ſtratAlexandrumuteftinalio, ſcilicetinejusima gine : nonvero demonſtratdigito Alexandrum uteſt inſenequemediatè , nequeimmediatè; ita qui cognofcit animal ut eſt in alio , &c. addes ex D.Auguft. cita. lo.cit. nu. 10. ubi dicit: Romam uteſt in alio, hoceſt in mente,&quamhomoco quam fitcognofcereverè&proprièipſumcogno fcere intuitive,quodeftproprium hominis inhac vita mortali. CumcognoſcoPetrum intuitivè per ejus ſpeciesproprias ,propriasinquamtantùmde nominative, poffetcontingere faltempermiracu lum(exſect. 2. àn.8.)quodfubillaapparentiaco loris,&figuræ effetaliud individuum,alius homo, non ille , qui eſt Petrus : nihilominus tamen dicor, verè,&propriècognofcere intuitive Petrum. At incaſunoſtro eſt omnino impossibile , quod cùm cognoſco animal ut eſt in alio, non cognofcam verè,&proprièanimal: quiaphantaſmaeſt ſubſti tutumprovero,&proprio animali,licètincognito uteſtinſe,exdictisſech. 4. Contra 3. vel animal,ut eſt in alio,eſt idem,aca nimal uteſtinſe,veleſt diverſum : ſi eſt idem ergò adanimal uteitinſe terminaturtuacognitio: ſinon eſt idem, eſt fictitiumid,quod cognofcis. Refp. conc.primampropofitionem,ejusquepar tem ficdiftinguo,utpote disjunctive : animalut eſt in alio cognofcitive,intentionaliter ſubſtitutivè,& objective eſt idem , acanimaluteſtinſe co. (juxtà dictaſect. 4. ad opp.2. fub fin ) eſt idem realiter ne. ſuppoſitum: ſupponisenim idemeſſe intentiona lem,&realemſtatum: &quodcumdiciturcogno fii, adpropofituincadathic terminusrealiter: co gnosi enimrealitertamimpertinens eſt terminus, quamcalide,autfrigide cognofci. Ob. 2. excapite connotati,& fubftitutionis ,& phantafinatis:illudconnotatum, e.g.ſenſatio eft effectus , vel quaſi effectus animalis ut eſt inſe : g. habetvim determinandi , ſeu excitandi cognitio neinde animali, ut estinſe. Refp. ne. conf.quia illudconnotatumnonhabet vimdandi intellectui ſpeciesproprias caufæ fuæ,& ideononhabetvim excitandicognitionemdecau såſuâuteſtinſe, ſeduteft in alio,&ut cogno ſciturper ſpecies alienas aliter ac eft in ſe. Unde hoc ? ex eodemcapite, ex quo Nominales affir mant , relativa tunc folum excitare cognitionem deſuo correlativo,cùm expreſsè,feu formaliter, ſeuquatenus relativa cognofcuntur : utdicodif ſert.14. adobjectionemultimam. Pariterinre præ ſenti connotatum,quodeſt unum relativum, aut plura (in quacunque cognitione per ſpecies alie nas) cum cognoſeiturhumano modo, nonexci tat cognitionemnifi præcisè de formalitateprinci pii , feu caufæ fuæ fibi reſpondente formaliter: nonvero detota realitate caufæ fuæ uteſt in ſe. Verùm eſt quidem connotatum illud nonpoffe produciàſolaformalitate,ſedatota realitate caufæ gitans fingit non eſſe Romamutestinſe : illam nempequam circaTyberim nefcio quu Romulus diciturcondidiffe. Contra1.perillamcognitionem ,qua cognoſco animal, denominaturcognitumverumanimal, ſed verum animaleſt idem, acrationale: g.&c. Refp. ſimili diſtinctione verum animal ut eſt inalio co gnoſcitivè,& objective,conc.,ut eſt in ſe,ne. Contra2.illa cognitioterminaturad animal,ſeu attingitanimal vere, &propriè , fedanimal verè, &propriè eftrationale:g.&c. Reſp.eademdi ſtinctione.Hicmoduscognofcendi eſt modus co gnoſcendi verè,&proprie,licètfitperſpecies alie nas : immomagis eſt cognofcere vere,&proprie, fuæ debere produci: ſedhocmilitatin lineapby fica,ubi nonvalentpræcifiones objectivæ :neque hocquidquam facit , ut connotatumillud habeat vimintentionalem excitandi cognitionem , &ex preſſam repræfentationem detotâ realitatecaufæ ſuæ.Atq;hicnota(juxtaſect.3. n.9 )duplicem bo numufum,quempræftatilludconnotatum: primò, quia habet relationem,&connexionemtranſcen dentalem,ſeueſſentialeminlineaphyſicâcumobje touteſtinſe: e.g.animaliuteſtinſe: facit,ut co gnitio ſubſequens abſtractiva habeat mediatè ra tione dicticonnotati item ab ea repræfentati re lationem tranſcendentalem,&eſſentialem , in li nea phyſicatamen , adidem objectum uteſtin ſes ſecundo , quia connotatum illud non habet vim noti notificandi inlinea intentionali totum objectum, DemodocognofcendihumanoSc. mera:&quemadmodumaddamproillisexemplum uteſt inſe, ſed præciſam formalitatem correlati vam;facit,uteademcognitioſubſequensfitpræci. 91 deimaginefeupicturaOvi ; itainpræſenti doex fiva&nonfitimagointentionalis objectiut eſtin ſe,ſeduteſtinalio præciſive: atqueita patet quo modo connectaturcumobjectouteſt inſe,&non fit imagoejusdemuteſtin ſe. 11 Contra1.Phantaſma ſubſtituiturpro vero ani mali,feuproanimali, quodverè,& realitereſtprin cipiumſenſationis,feu pro totarealitate,quæ & eſt animal,&rationale : fedtale animaleftanimalfut eft inſe,:g.&c. Refp. dift. primomaj.ſubſtituitur proveroanimali,&c. exdeterminationeconno tati habentis in linea intentionali vim notificandi præcisèanimal: conc.maj.habentisvimnotifican di etiamrationale : neg. maj.& fimiliter diftin Eta min. neg, conf. Diftinguo rursus eandem ma. ſubſtituitur pro tota realitate , pro vero animali, &.cognofcendoaliter,aceftin ſe alietatepræci fiva,cone.cognofcendouteſtinſe ,neg.ma. &c. Hædiftinctionesfundamentalesfunt,utfuperiores duæ adobjectionemprimamoppofitæ: easqueſic explico. SicutiinſententiaNominalium,utdiffert. 15.fect.1.n.14. diceturcognitionemuniverſalizan temhujusmodieſſe,quæquantumeſtdeſeeſſetcon tenta,&haberetobjectumſufficiensinunoſingu lari;ficdicoinpræſenti, quod phantaſma,utfub ſtitutumexvitalisconnotati,licètre veraproani mali, quod eſtidem realiteracrationaleſubſtitua tur; attamenattentomotivo,¬ificationepro cedenteexconnotato,illudphantaſmaeffetcon tentum, &fufficienter eodem modo , quô eſt de fa&o,ſubſtitutumeſſet;etiam fi à parte rei animal per impossibile noneffetrationale. Quemadmo dumNominaleslococitato dicunt: ſiperimposſi bileomneshomines,præter Petrum ,eſſentchi F empluminpicturarepræfentantehominemàlate re, ſeu,utdicitur, diprofilo: illapictura effetcon tenta,&haberetexemplarſufficiens, ut habetde facto,etiamfihomoàpartereieffetdimidiatus. Ob. 3. Cognitiointuitivanon præfcindit obje &ive:g.necabſtractiva: hoceſtneq;cognitio,quæ fitperſpecies alienas modoexpofitoσίε Refp.conceffoante.ne.conf. Inprimocafu co gnitiointuitiva cognofcitobjectum,uteſt in ſe,ad coqueperillamdenominaturcognitum objectum, uteſtinſe,&perconfequens ſiillacognitiopræ ſcinderet objectivè ,verificarentur duo contradi Goria;nempecognitum, &noncognitum: nam cognitio intuitiva asſimilatur caufæ naturali , vel tactui manus ,vel viſionioculorum: tangerenon poffumusunaınformalitatem aliânontata , nec unamvidere alianonvisa : neque cauſa naturalis ( e.g.ignis) producit unam formalitatemeffectus aliânonproducta,ſedtotamrealitatem: pariterde cognitione intuitivaphilofophare. Contra, Videns animalàlongè cognofcit ani mal,&noncognofcitrationale. 1 Refp. ne.Totumcognofcit,ſi cognofcit intui tivè:clariùsquidem,velobſcuriùs;namdatur co gnitiointuitiva clarior,velobfcurior: utcùm video colorema longèpervifionem obfcuram,video & apprehendointuitivèillum colorem , non tamen difcerno,utrùmfit albus, vel niger, viridis , vel cæruleus. Similiterrufticuscum cogitat,&cogno ſcit hominem obfcurè,itacognofcit,utnefciatho minemeſſe animal : immò conviciumputaret , fi appellaretur animal , & tamen fubinde cognofcit intuitive, ſaltemintuitionedenominativa (juxta ſect.2.n.8 )hunc,vel illumhominem. : DISSERTATIO XIII. Utrùmdeturuniverſaleàparterei,quodverèfitunum intramulta , &inmultis. Atenus dicta fatis , quantum arbi 1 : : تدلعها bitror , fuperque ſuntad univerſa lia,&formalitates ſolide , &clarè exponenda;fedquiaſerviendum eft moribus , &quorundamgenio,qui verſandohujusmodi , ferède vocibus , & mo do loquendi argumentomirepaſcuntur; illacon fequentibus diſſertationibus tradam , quæadtres reliquas de diftinctione , & univerſali formali ſententias indicatas ſet. 1. diſſert. 12. potissimum pertinent: initio nimirum facto abuniverſalifor mali àparte rei, & fine conftituto indistinctione formali exnatura rei. Illaquidem primaquæftio nonminuslevis,quàmcelebris eft; fedquæ cele britate ſuadamnum levitatis compenſat,nonnihil etiam eſt utilis addetegendas aliquot ſophiſma matumtricas. Revoca in memoriam definitionem quidno minis , quamdeuniverſali dedi differt. 9. ſect. 1. num. 12. Itemquædiximusibidem ſect. 2.deuni verſali ideali , hoc eſt realiterſeparatoàmultis, quodfidaretur effet quidemuniverſaleàparte rei; ſednonilluduniverſale dequo quærimus inpræ ſenti;hocenim fi,dareturdebereteſſeunumintra multa,&in multis,hoceftrealiteridemcummul tis non verò realiter feparatum , & diſtinctum à multis: mementoetiam unitatis ,&univerſalitatis rationis, dequa diſſert. 10. ſect. 2. n. 3.&4. ac de mumrecordare definitionisquidrei, quam deu niverſali juxta ſenſum Peripateticorum expoſui diſſert. 11.ſect. 1.n.5. tandeminpræfentidiſſerta tioneſemperpræoculishabe,noshicageredeuni verfaliformali;nonveròdeuniverſalifundamen talijuxtadicta diſſert. 10,ſect.2.num.2.&4.&dif fert. 11. fubfinem. 1 SE M 2 92 DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica SECTIO PRIMA. Conclufio. Unitasformalisdequadiffert.11. nonfufficit idut conftituattotaliteruniverfaleformale:adeoq, licethujusmodiunitas deturaparteret,fcilicet independenter ànostriscogitationibus ;nonda turtamenuniverſaleformaleàparterei. P Robatur concl. Aduniverſale formale requiri tur,uttotum idquoddenominatur abuniver falitate, & venitinrecto inhoc termino con creto univerfale, totuminquam, realitermulti plicetur infingulis fingularibus,exdiffert. 11. fect. 1.num. 5. e.g.natura humana , quæ fignificatur perhunc terminumhomo, &denominaturtan quam idquodvenit inrecto univerſale formale: ſede.g. naturahumana , quæ fignificatur &c. non poteft realiter multiplicaritotainfingulis fingula ribusjuxtaveram intelligentiamhujusverbimulti plicari , quam dedi differt. 11. §. ultimo:g.unitas formalis, per quam denominaturnaturahumana quidunum ,non fufficit&c.probatur minor: na turahumana,quæ fignificaturperhunc terminum homo &perunitatem formalemdenominaturquid unum,eſt collectio omnium naturarum humana rum, feu omnium hominum,exdiſſert. 10.ſect. 2. num.2. &extotadiffert. 11. fedhæccollectio to tanonpoteft realitermultiplicariin fingulis fingu laribus,ut eſt evidens , & expofuimusdiffert. 11. fect. 3. g. natura humana per unitatem formalem nonpoteftrealiter multiplicari in fingulis fingula :: ribus. こ SECTIO II Objectionibus refpondetur. Bjic. 1. Sinon datur univerſale à parte rei; non datur univerſaleexparteintellectus:fed daturhoc fecundum : g. primum quoque: prob. ma.nihil eſt in intellectu,quodprius nonfue rit in ſenſu ex Ariftotele citatodiffert.2. fect.3.& rurfusnihileft infenfu, feuinſenſibus, quodnon fit àparterei. Refp, quemadmodum nondatur àparte rei de nominatiocogniti,hoc eftindependenteràcogita tione& intellectucogitante , datur tamendepen denter; ita incaſunoſtro:nam univerſaleformale, eſt idem ac cognitumtalipeculiari modo,& fpecie cognitionumtali , quædicitur univerſalitas ratio nis. Claritatis gratiadift. ma, finondatur àparte rei univerſale fundamentale ; nondatur exparte intellectus univerſale formale,con. maj.finonda tur àparte reiuniverſaleformale,&c.ne.maj.uni verſale fundamentale (hoceſtunum formale , feu unitasformalis)eſt fundamentumneceſſarium , ut intellectusillo genere cognitionum cogitare pos fit, quæ dicuntur univerſalitas rationis , &deno minanttanquam forma ipſumuniverſale formale : niſi ergo univerſale fundamentale dareturàparte rei;necetiamintellectuspoffetde illo cogitare co gitatione,quædicituruniverfalitas rationis,adeo quenondareturuniverſale formale. Adprobatio nemmajorisdicomeexplicuiſſecitatadiſſ.2.fect.3. ad objectionem primam , ſenſum illius Ariftote lici effati , quo profectò non defignatur , quod cognitiones exiftantàparterei,ſeu independen ter ab intellectu cogitante , vel quod cognitiones fintinſenſibus ,inoculo v. g. fitjudicium autdi fcurfus. Contra 1. daturuniverſaleformale inintelleau; g. etiamàpartereit prob.conf. alioquinintellectus falleretur: quia unumcognofceret,quodnon eſt unumàparterei. Refp. ne. con. adprobationem neg. quod intellectus falleretur, ficutinon fallitur cognofcendoaliismodiscognofcendi, ita necfalli tur cognofcendotali modocognofcendi,quidici turuniverſalitas rationis : ad caufalem illam poſt particulam quia,dico intellectumdumuniverſale formalefacit, hoceſtcognofcitper cognitionem, quæest univerfalitas rationis : (memoria retine hancexplicationem, cumaudis hancpropoſitio nemintellectusfacit univerſale)noncognofcere unum;fed cognofcerepermodumunius, ex dictis differt. 10. fect. 2.num.3.&4.&differt. 11.initio, undenon fallitur, ficuti non fallitur intellectus , cum cognofcit Angelos veluti juvenes alatos ex lococitato. 4 Contra 2. fi intellectus non erratcognofcendo univerſale; id quodcognofcit eſtuniverſale: ſed idquod cognofcit eftaparte rei : g.univerſale eſt àparterei: probaturına, alioquin intellectus erra ret, quia ficuti affirmare falſa pro veris eſt errare, ita cognofcere prouniverfali id,quodnon eſt uni verfal. Refp. di. ma. Idquodcognofcit, eſt uni vertale fundamentalecon.maj. eſt univerſale for malene. maj.&fimiliterdi.mi.&conf. Philofopha beris deuniverfalıformali;ficuti decognito:hoc concretumcognitum, fecundum id quoddicit in recto , eſt à parte rei fecundùm idquoddicit in obliquo eſt àparte intellectus , nempeeſt cogni tio; ita etiam illudconcretumuniverſaleformale: quare ficuticognitiononpotest cognofci directe, fedreflexe,ita univerſalitas rationis , quæ eſt una quædamcognitio:adeóquepercognitionem dire itam,quav.g. cognofcoHomoutfic,noncogno ſco univerfalitatem rationis , perquam illud Homo utficdicitur unverſaleformale, fed ipſa cognitio directa , qua cognoſco hominem ut fic, eſtuni verfalitas rationis. 4 Contra 3. hoc concretum univerfaleformale ſecundumid quoddicit in recto,& ex parte fubje &idatur à parterei: ergo abfolutè datur à parte rei univerſale formale :probaturconfeq. Sicuti quia hoc concretum paries albus , fecundum id quoddicitin recto eſt ſubſtantia,dicitur abfolutè, paries albus eftfubftantia; ita quia univerſalefor maleſecundùmidquoddicitin recto daturà parte rei, diceturabſolute,quod univerſale formale de turàparte rei. Refp. ne.con. adprobationemne. paritatem:ratiodiſparitatis eft, quia paries ut fit ſubſtantianonindigetullo modoalbedine';fedcol lectio omniumhominum,quæ venitinrecto inhoc concreto univerfaleformale,ut fituniverſalefor male,hoc eftposfitdici , quodfit unumquidin multis realiter multiplicatum , indiget omnino cognitione, quæ dicituruniverfalitasrationisex dictisdiſſert. 10. ſect. 2.num.3. &4. quodfi indi get,nonpoteſt dari fineilla , quod idem acnon poteſtdari à parterei , ſeu independenterab co gnitioneextrinfecèdenominante. 7 Ob. 2. daturà partereifimilitudo e.g.omnium hominuminterſe: ergo daturuniverſale à parte rei: Deuniverfali àparterei. rei:(ne. confeq.) prob.confeq. eo ipfodaturuna fimilitudoàparte rei,&datur in multis àparte rei, hoceſtin multis feu in omnibus hominibus , qui feu animalrationaleut ficnon attendendo adfin 93 gularitates , nempe ad homines fingulares ut Pe dicunturfimiles ratione unius ejusdemque fimili tudinis: feduniverſale eſt unum in multis exdis fert. I fect.1.num.5. ergo&c, Refp. dift.maj. Daturuna fimilitudo &c. &daturin multisrepli cutaconc.ma.&daturinmultismultiplicatane, ma.&concefsâmi. ne.conf.citatadiffertationedi xiuniverfale effe unum quid realiter multiplica tum,nontantummodo replicatuminmultis,item quediſſert, prædicta, ad objectionemultimamex ption difcrimen inter iftos terminos ,replicatum, &multiplicatum , + २ S S دلو Contra 1. datur una fimilitudo multiplicata in multisàparte rei: ergo &c. probaturantec. dan turàparte rei multa fimilia e. g Homines fimiles inter ſe:fedeo ipfodatur fimilitudo multiplicata à parte rei quantum fufficit ,ut detur univer fale formale, hoc eftunuminmultisà parte rei: ergodatur& : Refp. ne,antec, adprobationem ne.mires i t C • Contra 2. Eoipfo quoddanturmulta fimilia à parte rei , datur fimilitudo in multis in concreto àparterei, quæ fimilitudo eſt una inabstracto à parterei, exth.40.lib. 1.elem.fed aduniverſale formale fufficitquoddeturunum inabstracto ,& fitin multis inconcreto: quiaita exponiturabom nibusuniverfaleformaleper intellectum, nempe quodfitquidunuminabſtracto: v.g.Homoutfic, &fitinmultisinconcreto,nempe infingulis indi viduis: ergodaturàpartereifimilitudomultipli cataquantumfufficit&c.--Refp. æquivocationem latere in termino illo abstractum: exth. 40. citata ille terminus fignifi catformam feurem, quæ nonpoteftperſeſtare in rerumnatura,ſeddebetincumberealterireiut albedo,dulcedo&c.&itaetiam,fimilitudo, aqua litas&c. Inquæftionibus verò deuniverſali, & formalitatibusiſteterminus, abſtractum fignificat id, quodeftcognitumfecundum unamformalita tem,&non fecundumaliam,nempe illa formali tas exprefsè cognita dicitur effe per intellectum abſtracta , feu avulla ab aliis formalitatibus cum quibus realiteridentificatur,&eſtidem: in hoc ſenſuabſtractum eſtidem acpracifum, ſemper quetacitè fubintelligitur perintellectum. Diltin gueergoma.coipfoquoddatur&c. daturfimili tudoinmultis inconcreto, quæ eftuna inabftra Go,hoceftunaper modumformæ abſtractæà ſubjectoconcedoma,unapermodumformalitatis per intellectum abſtractæ àmultis formalitatibus, nema.&pariterdi. mi aduniverſaleſufficitquod deturunum inabſtfato per modum formalitatis perintellectumabſtractæa multisfingularibus,(quæ improprièetiamipſa dicuntur concreta)concedo mi. permodumformæ&c. ne.mi.&confequen tiam Aduniverfaleperipateticum requiriturtex differt.11. fear. num. 5. quod fit unum quid, quodtotum multiplicetur inmultis, non ſatiseſt utreplicetur in multis,&replicatione ſua multa concreta conftituat, quemadmodum multaalba conſtitueret una albedo miraculoſaex dictis ci mam. tata differtatione fect. 3. ad objectionem ulti Ob. 3. Natrabumana(hocefthomo utfic, trum,Paulum &c.) Natura humana , inquam, antequamproducatur , (hoceft confideratatan tummodo utpasfibilis ut confideraripoteft etiam nunc exiftentibus de facto pluribus hominibus) eſtuniverſale àparte rei,ergo&c.(negoantece dens ) 1.Contra licètnon exiſtatquidquid eſt posfibi le,dicitur:effe àparterei,hoceftindependentera cogitationibus noftris eſt verè possibile , adeóque eſtid, quodeſtàpartereipoffibilis, licètnon at tendaturutrumfitàpartereiexiſtentis:fednatura humanaposfibilis eſtuniverſalis: ergò eſtuniver ſalis aparterei ,(conc.maj &negoini.) Contra2.Natura humana poffibilis , feu ante quamproducatur eſt indifferens,utponatur, feu producaturpotiùsin Petro,quàm inPaulo: ergò eſtuniverfalis:quiajameadeinnaturapoteſtponi, hoceſtmultiplicari inmultis ,nempè inPetro, in Paulo&c.quodeſteſſeuniverſaleformale, ex dif fert 11. fect.n. 5. Refp.dift. antee. Natura humanaposfibilis&c. ut est,&qualis est àpartereipossibilis est indiffe rens &r. ne, antec,natura humana&c.utestà parteintellectus,nempe confiderataabſtracte tan quamnatura humanaposfibilisut fic , eſt indiffe- rens&c. fubdiftinguo antecedens indifferentia ra tionis,&mentali; conc. antec.indifferentia reali, ne.antec.&confeq. Sicuti diſſertatione 10. ſect.2. num.6.dixidaridistinctiones rationis; itadantur indifferentiarationis,nempe cogitationes , quæ tali modo repræfentant objecta,utmereanturhu jusmodi nomen fumptametaphora abindifferen tia reali:qualisv. g.eſt indifferentia realisinhomi neadloquendum,velnonloquendum&c. Itaq; fie utinihildaturàparte rei exiſtentis , quodfit fimul unumàparterei,&multiplex itemàparte rei lo quendo de unitate , &multiplicitate numérica: hocenim eftomnino chimera exDiffer. 11. fect, 1.num.5. nequeadchimeras ,hoceft adimpoffi biliadaturulla indifferentia realis; itanihilhujus modidatur àpartereiposfibilis. Poteft quidem intellectus noiter de multis posfibilibus cogitare permodumunius;ficutidemultisexiftentibus,ex diff. 10. ſect.2.1.3.&4. fedexhoctantumefficitur, quoddeturuniverfaleformaleperintellectum,per cognitionemvidelicet , quæ dicitur univerſalitas rationis, nonveròà partereinequeposſibilis,ne queexiſtentis: perhancdoctrinamplurima extri : cabis involucraverborum-Contra3.Deuspoteſtfacere hocdecretum(hoc eft habere hancvolitionem , quæ cum loquimur deDeo,appellarifolet Decretum)volocrearebo minem:polthocdecretummanetindifferensDeus indifferentia reali ad producendam naturam hu manamvel inPetro , vel inPaulo ,vel in alioho mineposfibili : ficuti qui promifit tibi librum: re manetindifferens poſt eam promisfionem ad dan dumtibi vel Virgilium, velCiceronem,vel&c ergonaturahumanaposfibilis eſtindifferensindif ferentia reali , utponatur , &producatur vel in Petro ,vehin Paulo &. Refp. (quidquid fit de poffibilitate hujus decreti :) æquivocam cavilla tionemlaterein phrafi illametaphorica adprodu cendamnaturamhumanaminPetro,velinPau. lo: 94 lo: diſt, igitur ſecundam partem antecedentis: DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica Densremanetindifferens&c.adproducendamna turamhumanaminPetro&c.hoceftadproducen dumvelPetrum,velPaulumconc.antec.hoceft adproducendam unam eandemq; naturamhuma 1 nam, unam, inquam,unitatenumericavelidentifi catamrealiter cumPetro,velcumPaulo: ne.an tec. & conſequentiam. Illehomo, feu illa natura humana fingularis , quæeſt Petrus ,noneſt illa al tera natura humana fingularis , quæ eſt Paulus, idemque dicodecæteris hominibus : necDeus eft indifferens adfaciendum, quodPetrusſitPaulus: namhoceft chimera,& impossibile. Deusitaque quiacognofcit nonmodo humano , noncogno ſcithominem utfic , nec percognitionem , quæ fituniverſalitas rationisexdi&is differtatione no na initio : ideo nec etiam vult hominem ut fic creare , adeóqueillud decretum , volo creareho minem, explicatur : volocreare aliquemhomi nem,hoceft,vel Petrum,velPaulum,ficutiexpli caturetiam promiffioquapromitto tibi librum,hoc eſt aliquem librum ex lib.2.elem. theſi1. num. 6. Hincverònonſequiturne quidemperumbramu niverſaleàparte rei. *** Contra4.Naturahumanafecundùmſe eſtcom municabilis omnibus hominibus (hoc eſt poteſt effecommunis,&exæquo participari ab omnibus hominibus; ) ſedeoipfo eſt indifferens ut fitin omnibushominibus : ergonatura humanaſecun dùm ſe eſt indifferens &c. Refp. æquivocum effe terminum illumfecundumse,poteltenim fignifi care idem acnaturahumanautfic, feu univerſali ter&abſtracte cognita:&poteſtſignificare idem acnatura humana fecundum id, quodeftàparte rei,hoc eſt ſecundùm quod plures ,&plures ho minesdanturàparterei. Itaquediſt. ma. natura humanaſecundumſe&c.hoceſt,ſecundumquod eſt àparterei iſta vel illa natura eſt communica bilis,&potefteffe communis omnibushominibus: neg.maj.natura humanaſecundum ſe,hoc eft,na tura humanautfic, &univerfaliterperintellectum accepta eft communicabilis ; fubdift. communi cabilitate rationis, nempe per intellectum , & perunitatem rationis, quæ eſt ipfisfimacommuni cabilitas rationisper aliud vocabulum,conc. maj. communicabilitate realineg.ma. &diſtinctami. exdoctrina inpræſenti,& fuperiorerefponfione datane. confeq.. Contra s. InPetroeſtnaturahumana: ſednatu rahumanaeſt communicabilis pluribus , hoceſt, omnibushominibus : ergoinPetroeſtnaturahu mana communicabilis pluribus &c. adeóque in differens , &univerſalis âparte rei : NamPetrus eſt idquodeſtà parterei. Refp. æquivocationem latereinterminoillonaturahumana (idem effet, fi dicereshomo) ſuppoſito in majoriperſonaliter,& in minori fimpliciter(deſupp.fimplici&perſona li dixi theſi49.lib.1.elem.n.16.)poffetitaque con cedimajor&minor &negaricoſequentiapropter quatuor terminos ; fedclaritatis gratiâ diſtinguo ma.inPetroeſtnatura humana , fi terminusnatu rahumanaſupponaturfimpliciter,ne.ma.nam fic uti eſtfalfumPetrus eftfpecies, itafalſum estPetrus estnatura humana in ſuppoſitione ſimplici,hoc eſtjuxtalocum citatum , naturahumanaut acce ta, & denominata per cognitionemquæ dicitur univerſalitas rationis,quiomnes modidicendifunt ſynonimi: ſi terminus naturahumana fupponatur perfonaliter: fubdiftinguo ma. inPetroeſtnatura humanacollective,velauftributiveſumpta,ne.ma. disjunctive,vel particulariter, velfingulariter ſumpta(idque ſaltemæquivalenter) conc.ma.Om nesitædiſtinctiones requiruntur ad difflandaspe nitus æquivocationes,quas facilè deprehendes, fi advertashancpropofitionem:Petrusefthomoidem æquivalenterſignificare,ac Petrusestaliquishomo, vel fimalles etiamPetrus efthicbomo. Contra6. Natura humanacommunicabilis om nibus hominibus prædicatur , hoc eftaffirmatur dePetro: ſedquod prædicaturde Petro , eſt in Petro : ergo natura humana communicabilis&c. eftinPetro : ſed natura humanacommunicabilis ' &c. eſt univerſale formale ,ergò in Petro eſt uni verſale formale. Refp.utadantecedenteminſtantiamdiſt.ma.na turahumana communicabilis&c.prædicaturdePe tro in ſuppoſitione fimplici , neg. antec. perſonali fubdiftinguo utpaulo antè feci. Quipenitus capit, quid fit fuppofitio fimplex , quid perſonalis ni hili faciet hujusmodi objectiunculas. Altè itaque infige memoriæ exTheſi43.45. &49.nu. 16. lib. 1. elem.terminos ſecundo intentionales: & fup poſitiones terminorum fimplices , &ſcito , quod e.g. terminus vocalis homo (idemdicode reliquis terminis communibus)in tali ſuppoſitione ſubſti tuitur pro collectione hominum cognita confu sè , & disjuncte æquivalenter ſeu percognitio nem , quæ dicitur univerfalitas rationis. Cla rius hocipfumexplico: ſubſtituiturpro iſto con creto extrinfecohomouniverfalis formaliter,hoc efthomo cognituspertalem cognitionem , quæ eſt univerſalitas rationis : ita ut in hujusmodi concreto reflexè cognito veniat quidem in re &o collectio hominumjuxta concretorum for malium naturamexpofitamTheſi 40.lib. 1.elem. num. 14. &in obliquo univerſalitas rationis, hoc eſt cognitio illa,dequadiſſert 10. ſect. 2. num.4. tanquam forma , velcauſa: fictamen ut per terminum vocalem homodoctrinaliteretiam ipſa cognitio deſignetur , & non merè indicative juxtadicta lib. 1. elem.the. 14. Inſuppoſitioneve ròperſonali venitquidem cognitio inobliquo,ſed permodum conditionis, juxta quartum modum reduplicandi expofitumlib.2.'elem. theſi 1. num. 14. &eaperterminumvocalem ſignificatur merè indicativè ,& nondoctrinaliterjuxta theſincita tam . Contra 7. PrædicaturdePetro quòdfit homo : ſedhomoeſt naturahumana communicabilis om nibus hominibus : ergòPetruseſt natura humana communicabilis&c. Refp.conc.'ma. &mi.&neg. conf. Obmutatamſuppoſitionem terminihomo funtquatuortermini:homo inſuppoſitioneperfo nali,&primò intentionaliprædicaturdePetro ,vi delicetafirmatur,quòdfitunusexfingularibus ho minibus:nonverò homo infuppofitione ſimplici exdi&isadantecedenteminſtantiam. Ob. 4. Naturahumana, ſeu homo àparte rei noneſtincommunicabilis pluribus ,hoceſt omni bushominibus : ergò eſt communicabilis omnibus hominibus : ergò àparte rei eſtuniverſale forma ptaper intellectum, feunatura humana utcogni le: Deuniverfali àparteret. le: probatur antec. Si naturahumana à parterei effet incommunicabilis,non poffetà partereieffe univerſale fundamentale , hoc eft fundamentum, utperintellectum fieret univerſale formale , quod eft idem ac communicabile pluribus : contra dictoriam enim nonpoteft effe fundamentum alterius contradi&orii, funt enim contradictoria communicabilis , & non communicabilis,ſeuin communicabilis. Refp. dift. antec. natura huma nonexcludit eſſe ſeu dari univerſale formale å patreîntellectus , immò eſt fundamentumadhoc ipſum:hoc eſt , eftobjectum aptum,ut poffitco gnofcipercognitionem, quæ dicituruniverſalitas rationis. Contra2. Natura humana,quæeftinPetro,eft omninòfimilis naturæ humanæ, quæ eft in Pau 10: ſediſtaeſt communicabilisPaulo: ergo& illa, idemquedicipoteſtde cæteris hominibus : ergòà na àparte rei, hoceſthæcnaturafingularis,vel illa feorfum & fingulariteracceptanoneſtincom municabilis pluribus ,ne.antec: hoc eft collectio omniumhominumàparte rei exiftens,ſubdiſtin guoante.noneftincommunicabilis pluribus com municabilitate fundamentali ,conc.antec.quiaeft fundamentum, utposſit per intellectuin abſtrahi natura humana formaliter communicabilis pluri bus,fcilicet natura humanauniverſalisformaliter: parte rei datur natura humana communicabilis pluribus. Refp. Equivocationemlatere intermi noomninòfimilis,quafieoipſoſitidem,veleadem: eſtomninò ſimilisnaturaPetri Pauli naturæ , ſed nonefteadem, adeóque,necunaunitatenumeri ca, &proprièdicta : diftinguoitaque anteced. Eft omnino fimilis, & diftincta realiter, conc.antec. omninofimilis,& indiſtincta, ſen eademrealiter, negoſuppoſitumantecedentis:contraenimdicen noneftincommunicabilis pluribus communicabili tateformali, ne. antec.&conſeq. quia naturahu manaàpartereinoneſt univerfalisformaliter,nec habetuniverſalitatem formalem , ideònec etiam eſt communicabilis formaliter , nechabetcommu nicabilitatem formalem : Cavillus hujusobjectionis idemeſtacfidiceres: pariesàpartereinoneftin cognofcibilis , fed eft cognofcibilis: ergòàparte reihoceſtindependenteràcognitioneeſtengni tus : tantùmmajorineſtconfufiointerminisobje Etionisnoftræ : quia effe cognitumpercognitio nem,quadicituruniverfalitasrationisnonfolum perparticipiumpasſivumcognitumfignificatur,ſed pervocabulaetiamexprimentiaposſibilitatem , v. g.effecommunicabilepluribus,eſſepredicabilede pluribus. Contra 1. àparte rei natura humana noneſt multiplex multiplicitateexcludenteipſumuniver fale formale: ergò eſt una unitate requifitaaduni verſaleformale.Refp.Petendoab arguendautrum ſequens illatiovaleret? Pariesàparterei non est talis,ut excludatſeeſſeviſum,feuutfit inviſibi lis ergòàparterei(hoceftindependenterabocu lovidente) eftvifus non valeretprofecto;ſed ne queincafunoftro:namàpartereinaturahumana eſtcollectio hominum , & habet multiplicitatem numericam,quæeſtfundamentumuniverfalisfor malis : cæterùmàpartereineceſt cognitaunomo do , necaltero modo. Itaque diſt. antec.à parte rei natura humananoneft multiplex, multiplici tateexcludenteuniverſaleformale àparterei, ſeu excludente,quod deturuniverſale formale à parterei ne. antec. excludenteuniverſale formale aparte intellectus , conc. antec. &nego conſeq. Patetexſect.1.&probationeconclufionis,quodà : 3 partereinaturahumana (idemquedicodecæteris 1 rerum clasſibus adarborem philoſophicam perti nentibus ) eſt ita multiplex, ut excludat eſſe, ſeu dari univerſale formale àparte rei : nihilominus daſupponisfimile, &idemin eodem genere , & ſuppoſitione eademnoneſſeterminosincompos fibiles. Contra3. Omnes homines funtejusdemeſſen tieante operationem intellectus: fednoneffent, ſi inomnibusnoneffetuna,& eadem natura , feu effentia (quodperindeeft) communicabilis pluri bus,feuomnibus hominibus : ergo&c. Refp.di ftinguendo æquivocationem majoris : funt ejus demeſſentiæ unitate, & identitate fimilitudinis; conc.ma.unitatenumericâ,&reali,ne. ma, &pa riterdiftinctaminori,ne.conſeq. Contra 4. Anteoperationem intellectus natu rahumana eſtunaunitate vera,&propria,&re quifita,atque ſufficientiad univerſale formale : er gofalfadiſtinctio. Prob.anteced. Anteoperatio nemintellectus natura humanaeſtindiviſain plu res eſſentias , feunaturas , quomodoèconver ſonaturaLeonina, naturaEquina,licètcol lectivè,&fimulaccipiantureſtdivifa inplureses ſentias , ſeunaturas : ergo ante operationem in tellectus&c. Refp. neantec.&diftinguo æquivo camprobationem,eſt indiviſa indiviſione , quæ eſtidem,mutato vocabulo, atqueunitasformalis, ſeufimilitudinis,concedo;eſtindiviſa indivifione, quæeſtidem,acunitasnumerica: nego. Diftin tio patetexdiſſert.10.ſect.1.num.6.&7. &fect. 2,num.2% Cont.ult. ante operationemintellectus Petrus, &Paulusnonfuntdiverſæ ſpeciei formalis : ergò funt ejusdemſpecieiformalis: ergòdaturhocuni verſale à parte rei ſpecies formalis tùmhumana, tumleonina&c. Refp.1.juxtadiffert.II.concedo primamconſequentiam &negofecundam:ſpecies formalisſatis habetur per unitatem formalem , de qualococitato: fecundonegoprimametiamconf: juxtaenimdicendadiſſert.15.&17.ſpeciesforma les ſunt univerſalia formalia : unde danturà parte reitantumſpecies fundamentales. DIS 96 Differtatio DecimaquartaLogico-phyſica DISSERTATIO XIV. Modus communisinhac univerſitate, quo explican tur mentales diſtinctiones , & præciſiones , ſeu vis intellectus humani cognofcendiidempermo dumplurium. Vartummodumexplicandidiſtinctio nesrationes, expofitum diff.12. ſect. 1. in præfenti defendendum ſuſcipio, tùmquia communem , tum quia fatis probabilem. In hac igitur ſententia nihil loquendo de abſtractivo, vel intuitivo modo cognofcendi, de quo differt. 12.ſect2.& 3. Sup ponitur quod cognitio noſtri intelle&us fit veluti quoddam ſpeculum vivum : utque ſpeculum re præſentatremſibi è regione proftantein ; ita co gnitio repræfentet objectin exiſtens ,& proſtans àparterei. Undeficutíaſpeculoadremrepræſen cunda idemcognofcit cum connotato actualis di ſcurſus,feuratiocinationis : tertia idem cognofcit cumutroqueconnotato : & inde fit , quodprima cognitio cognofcit exprefsè in homine eſſe hanc formalitatemanimal , cæteras vero formalitates cognofcitquidem; fednonexpreſsèhoc eftfimul cum connotato respondente illis formalitatibus : atque ita de reliquis cognitionibus , quæ funt di ſtinctiones rationis ratiocinatæ idipfum intelli gendum. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulataad rempra tataminfpeculo cum è regioneproſtet , confide rari poteft per fpatiumilludintermedium , veluti I. DI ducí lineam, quæ à ſpeculo recta procedat , terminetur ,&attingat rem ipſam ; ita (fed multò magis metaphorice ) à cognitioneadobje Sentem. ftinctio rationis ratiocinatæ eft cognitio, quætotumrectumobje&um itacognofcit, utexprefsè cognofcatur obje&umeffe id, quodeſt,licet expreſsenon cognofcatur omne id, Aum:atqueindedicitur,quod cognitiotermina tur adobjectum, illudqueattingit , quafi diceres manutangit:propterea fit,quodquemadmodum ſi vera linea, vel manus unam, eandemque remat tingeret, totam illam rem, feu totain realitatem , nonaliquamformalitatem tantummodoattingeret; ita cognitio quælibet de objecto quolibet , licet fit diſtinctio rationis , vel unitas rationis; ſemperto tum, &integrum objectum fecundumtotamreali tatem attingat,&cognofcat. Atunde eſtquoduna cognitiodicaturdiftinctio rationis ratiocinate; alia nondicatur? Nempequod illa cognitio appellata diſtinctiorationisratiocinatæcognofcatquidemto tumobjectum,quodvenitinrecto,fedcumunope culiari connotato, feuobliquo,juxtadiff.10.fect.3.n. 5.6.7. Aliaverò cognitioitemdictadiſtinctioratio nis ratiocinatæ cognofcat idem totum objectum quodvenit in recto, fedcumdiverſoconnotato, ſeu obliquo fimulcognito : atque ita fi alia tertia cognitio illud idem objectum quodvenitin recto unacum alio connotato cognofcat diftin&io alia rationis ratiocinatæ dicetur&c. Atficumomnibus connotatis illud idem objectuin alia cognitio co gnofcat; dicetur quandoque ipfa diſtinctioratio nis , fed ratiocinantis , prout comparabitur cum alia cognitione , quæ idem objectum cognofcat, quodipfumobjectumrealiter,&inſe eſt: utexpo fuimus differt. 10.ſect. 2.n. 1. II. Expreſsecognofcere,formalitercognofcere, clarècognofcere, ſuntſynonima. III. Confusecognofcere (quod eſtidem , ac co gnofcere unamrem,itautpeream cognitionem nondiftinguatur, & fecernatur ab aliis rebus )tan tumrealiter cognofcere, nonexpreſsècognofcere, funtſynonima. IV. Signatè cognofcere eſt idem , ac expreſsè cognofcere:explicaturenim,ac fi diceremſignin cate,&deſignate : videlicet quodilla cognitio fit fignum(noninſtrumentale,ſedformalejuxtadi cenda deſigno)intellectui manifeſtans , hoc eſt exprimens aliquamveritatem. Exercitècognofce re, idemeſtacrealiter,&inſenſu reali : videlicet, quodeacognitiofitoperatio (feuexercitium,quod apudphilofophos idem) tendens relatione fua in tentionaliadtalem veritatemobjectivam,juxta di eta initio differtationis: licèt nonexprimat talem veritatem. V. Idem objectumfecundum unumconfidera tionemcognofcere, &nonfecundum aliam, eſt idem, ac exprefsè fimul , & confusècognofcere idem objectum. 4 VI. Confuse, clarè,seuexpreſsè,&nonex. ſed obſcurius , aut clariusjuxtadiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. Exemplumdo quoadhoc objectum homo:poteſtcirca illudhaberi tumcognitioexpri mens animal, tùm cognitioexprimens rationale, tùmcognitio exprimens animalrationale: prima cognofcit idem objectum rectum , feu objectum, quodvenit in recto,ſeurectum objects ( quæ funt fynonima) cumconnotatoactualis ſenſationis:ſe prefsè cognofcere idem objectum nonrepugnat; fi rectè intelligatur,hoc est, quod idem objectum quodvenitinrecto fimul cum uno connotato, vel inordine adunum connotatum (quod idem eft) cognofcatur, &non cognofcatur fimul cum alio diverſo connotato , &in ordine adaliud diverfum connotatum: ita e.g.hocobjectum homoexprefsè cognofcipoteft,quodfit animal , & non exprefsè quod Dedistinctione rationis. quod fit rationale: inquo vides nullamefferepu gnantiam,aut contradictionemnam agitur dedi 97 quia tùm una cognitiototum hominem ; tùm alia verſaexpreffione,feuclaritate cumaffirmaturre flexè, quodiftud objectum homoexpreſsècogno ſcatur, quod fit animal, ab eaexpreſſione, feu cla ritate, de qua agitur cum negatur, quodilludob jectum homononcognofcatur exprefsè, quodfit rationale: undeficutihæ duępropoſitionesPetrus habitat Roma: Petrus non habitat Neapoli: non funt contradictoriæ ; ita neque prædictæ: Regula enim eft: contradictoria propofitiones eſſedebent affirmatio, &negatio omnino ejusdemdeeodem omnino in iifdem omninocircumstantiis, obliquis, &connotatis. VII. Tricari tamen plurimumpoteſt in hacre præpoſterè ufurpatis terminis communibus parti cularibus cum figno aliquis pro terminis fingula ribus & determinatis : itemque malèpræfixe par ticula non toti propofitioni. Adverte itaque hæc tria paria propofitionum. Aliqua claritate co gnofcitur obječtum : Non aliquaclaritate idem cognofcitur. Aliqua claritate cognofcitur :Ali qua claritate noncognofcitur. Cognofcitur clarè inordineadhocconnotatumfenfationis: Non co gnofciturclarèinordineadilludaliudconnotatum totumhominemcognofcit: fedunafimul cogno ſcit connotatum ſenſationis ; aliaconnotatum di ſcurſus. XIII. Idem eſt dicere : Totushomo cognofci tur ( idemque intelligas de cæteris objectis ) per diſtinctionemrationis,acdiceretotushomocogno ſciturtotalitateobjecti, &adæquationeobjecti, XIV. Dicitur quidem quod per diftin&tionem rationistotushomo cognofcitur ; ſedinadequate, inadequationecognitionis:quiaillacognitio, quæ eſtdiſtinctiorationis,non cognofcit expreſsè, & adæquatè totum ,quod expreſsè , & adæquatè adequatione cognitionisde illo objecto poffet co gnoſci&abaltera cognitionecognofceretur. XV. Infenfureali,hoceft:proutresest àpar terei,hoceft: antequamresillacognofcaturper cognitionem,queſit distinctiorationis,poteft cum veritatedici : Inhomineanimaldifcurrit ,feupo test difcurrere, poteſt etiamdici : rationalefentit, videt,poteſt videre &c. quiaà parterei animal, & rationale funt unum & idem, fimiliter in eodem ſenſu verùm eſt riſibiledifcurrit , admirativum tangit, & pariter in cæteris rebus antequam per intellectum diftinctione ratione diftinguantur: difcurfus. Primæfuntcontradictoriæ exth.3.lib 3. elem. Secundæ funt ſubcontrariæ , &poffunteffe fimulveræ ex th.ult. dicti lib. 3. Tertiæfuntomni nodiſparatæ exnum.antecedenti. VIII. Distinctiorationis ratiocinata,& diftin Etio,feupraciſio exparte actus ,feu cognitionis fignificant idem , hoc eſt ſignificantoppofitumſe quentiumterminorum: distinctioexparteobjecti, præcifio exparte objecti,ſeuobjectiva:cumtermi nisprimo locopoſitisconveniunt in ſignificatione iſta ſyncategoremata: pracifive formaliter, vel exparteactus:praciseformaliter&c.Cumtermi nis verò ſecundoloco pofitis conveniunt ſequen tia: pracifive objective,velexparte objecti: pra ciseexparteobjecti, IX. Addiftinctionemformalem rationis ratio cinatæ præter id, quod eft exprefsè cognofcere fecundum unam rationem objectum , & non ex prefsè fecundùm aliam ; requiritur etiam aliquod connotatum , ſeu aliquem effectum objecti co gnofci. X. Objectum , feu res, quæ habet,vel poteft habere plura connotata, feu obliqua ( de quibus diſſert. 10. ſect. 3.nu.6.) licèt fit unanumerice (de quoterminodiffert. 10. fect. 1.nu. 5.)dicitur vir tualiter multiplex,quianempè poteſtperdiverfas diftin&iones rationis cognofci :tales autem ſunt omnesresexiſtentes,autquæpoffunt exiftere. XI. Sicutidiſſert. 10.ſect. 1.nu. 10.dixi daridu plicem claſſem diftinctionis realis , aliamvidelicet poſitivam, aliamnegativam;itadiſtinctio rationis alia eſt negativa alia poſitiva : Poſitiva eft, cum duæexiſtunt in intellectu, vel plures cognitiones circa idem objectum, quæ fint distinctionesratio nis, e. g. unapræcisè cognoſcat anımal; alia præ cisecognoſcatrationale: ſiunatantumhujusmodi cognitionum exiftat , dicitur diftinctio rationis negativa. XII. Idemeſtdicere: In hominedistinguiturra tionenoſtraanimalàrationali,acfidiceretur:To tushomorationenoſtradiftinguituràtotohomine: unde cumanimarationalis, intellectus ,& volun tas fintunum,&idemàparterei, (utpoſtulo) in hocſenſu rectèdicitur: voluntascognofcit: intel lectus amat: rurfumque cum idem fit:faccarum dulce,&album, rectedicitur in eodemſenſu : al bumgustatur:dulcevidetur: Adtollendastamen æquivocationes, folet addi ſyncategorema reali ter,aut realiterfumptum e.g. voluntas realiter, feurealiterfumptacogitat. XVI. Infenfuformali,hoc eſt exparteintelle aushoceftinquantumres,feuensdenominatur ab illa cognitione,(dequa loquimur inpræſenti)quæ eſt talis diftinctio rationis; profecto falfum effet dicere: rationaleformaliterfumptumfentit:ani. malformaliterſumptumdifcurrit:intellectusfor maliteramat:voluntasformaliter cogitat:dulce formaliter videtur&. fignificaretenim: resilla totaquidem,fedexprefsècognitatantuminordine adtaleconnotatum(e.g.difcurfuminprimoexem plo)nontantumestexprefsècognitainordinead illudtaleconnotatum;fedetiaminordineadaliud connotatum(puta ſenſationem:)Tantum&non tantum funt contradictoria juxta doctrinam de termino excluſivo , & propoſitione excluſiva da tamth.48. nu. 21.lib. 1.&th. 1.nu. II.atqueth.12. lib. 2.elem.indepatetfalfitas illarum propofitionu. XVII. Cumdiciturvoluntasformaliterfumpta amat ( & idem intellige de reliquis ſupradictis exemplis)explicaturvoluntasinquantumcognita pertalem distinctionemrationis,nonveroexpli catur:voluntas inquantum cognitaperdistinctio nemrationisqualemcumque:ſeddebeteffecogni taper illam ſpecialem distinctionem rationis , feu cognitionem,quæanimam cogitatinordineadcon notatumamorisactualis. Quare ſynonimæſuntſe quentes propofitiones: Voluntas formaliterſum ptaamat: Anima cognitainordineadconnotatum amoris amat : Intellectus cognitus in ordine ad connotatum amoris amat : Quod diligentiffimè advertenedecipiaris per involucra verborum: fi militeridemſignificantſequentia:animalformali N teDISSERTATIO IV. Deartificio ſciendi ,quod Logica nuncupaturà fa pientibusexcogitatoadfaciliùscompa randas ſcientias. ONeſtidemposfibile, acfacile: pro N inde licet fit possibile homini ſcien tiam aliquam comparare ; idtamen fummoperèdifficileeft, quialatetve ritas plurimis involuta tenebris ,nec oculis aut mentimortalium ſeſe aperit, nifi arte,& induſtriâ reveletur. Idcircò excogitavere ſapien tes artificium ſciendi, cujus opefacilè,&expedite compararipoffent ſcientiæ. : I. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulatapramittenda. Omine Artis intelligitur collectio quæ A N dam præceptorum, ſeu regularum, quæ excogitatæ funtàſapiente quoadfacien dumaliquodartefactum: &artifexdiciturille,qui callet ea præcepta, regulasque, illisque pro oppor tunitate ad artefactum efficiendum ſcit,&poteſt faciliter uti. II. Collectio tamen præceptorum , & regula rum in ordine ad rectè,& virtuosè ( fic enimlo quiquandoquephilofophofaseftadclaram brevi tatem)adrecte,inquam,&virtuosèvivendumnon diciturars: fedPrudentia: necbenè,&virtuosè vivere,aut obedire præceptis hoc ipſum præfcri bentibus dicitur artefactum , aut artem exercere: quareiſta diftingues diligenter. III. Prædicta numero primo intelligenda funt hon folùm de artibus illis , quæ valde externæ funt, &utitadicammateriales: e.g. arsſculpto ria,pictoria&c.(quæ folentdiciartesfactiva, relinquentes opus: hoc eſt artefactum , postfe, hoceftpoft ipfum actuale exercitium artis) ve rùmetiamdeartibus quibusdam , quæ interiores, &reconditæ magis funt,&quaſiſpirituales, (quæ folent appellari artes activæ , & non relinquen tes artefactum poſt ſe : quia hoc ipfum confiftit in ipfo actualiexercitio artis:) e. g. ars loquen di,arseloquendi, ars memoriæ, ars ingenii. IV. Arsingenii , feu ars fciendi, feu' instru mentum &organumfciendi,feudeniqueLogica, velDialectica , Synonima funt diverſa, acunum idemque fignificant: fignificant autem collectio nemregularum, feupræceptorum , quæ fi obſer ventur ; infallibiliter docent tùm modum nun quam errandi in cogitando ; tùm facilè plurima ſciendi: hæcautem præcepta quicallet, &iispro opportunitatefcit ,&poteft faciliteruti , dicitur Logicus. V. Inventaeſt arslogica proportionali modo: atque inventaeſt arsgrammatica, nempeufu, & obſervatione ſapientum: quodfic explico. Idio mata , ſeu linguæ fuerunt ante artemgrammati cam,priùsenim homines loquebantur ; quam ar tificiosèdifcerent vitare omnes errores inloquen do. Proceſſu temporis fuere viriingeniofi,&at tenti rerum omnium obſervatores , ex quibus unus , velalter diligenter animadvertere incepit : modum Deartificio logicoſciendi..... modum,quohominesinterſe loquerentur,&pri VIII. Hæcautempræcepta,ſeuregulæmagna 53 J mò obſervavit quosdam homines in loquendoer rare, acproinde àcæterisderideri: errareautem expartejamexpofitæanobis ſuntinelementisper exempla,ut facilius præciperentur : quæ quidem nonexalio capite , nifi quia vocabulaproferrent exemplafacileperteipfeintotidempræceptapos disfimiliter , ac cæteri communiterhomines: inde excitatus vir ille ſapiens notavit varias fimilitudi ſis convertere : exemplaitemdediinterminisvo calibus;quia notiores ſunt : cæterumcommunes nes,& disfimilitudines vocabulorum,atque inde ſuntillæregulæ , &præcepta, immòmultòpotius deprehendit facilè poſſe omniavocabuladigeriin inftituta funtproterminis, propofitionibus& illa quasdamveluticlaſſes:quodipſumaggreffuscon tionibus mentalibus ,nempecogitationibus. Inde fecitexclasfibusvelutiarboresgrammaticales,cu jusqueclasſisproprietates adnotavit, exceptiones tamenduplexlogicaeſt, mentalis una,aliavoca lis ,una docethominemſecum loqui cogitationi adjunxit, acdeindemodumconjungendi,&con busfuis;aliadocethominemloquicumaliishomi jugandi, ſeuconftruendivocabula cumvocabulis advertit,& ordinavit:atqueitaregulas condidit& artemgrammaticam. nibus vocabulisfuis. IX. AudideniqueD.Auguſtinum,quihæc ipſa, VI. De artificio logico fic accipe :hominibus naturadatumeft cogitare&ratiocinari:hocnatu raliter poffumus non minùs immò multomagis, quam ambulare , nutriri&c. Etenim inhocipſo difcrepantvocabula àcogitationibus, illaenim ex arbitrio , & placitohominum vimhabentfuam; iftæ ànatura. Cæterùm poft adinventam artem quædiximus multo antedigefferat,quoad inven tionemartislogicæ poft adinventam grammaticam lib.2.contraAcademicoscap.13. Hacigiturra tionejamperfecta diſpoſitaquegrammatica; ad monitaeft(mensſapientis ) , quærere , ac atten derehancipfamfuamvim (feuvirtutem,) qua pepererat artem (grammaticam),nameamde finiendo,diftribuendo,colligendoquedigefferat,at grammaticam, fuerealii viriſapientes, qui adre cogitandas humanas cogitationes,&modumco queordinaverat:quomodoergòtranfiret adalia fabricanda; nifiipſa mensprius quafifuaqua gitandi ſetotos dederunt. Adnotaruntitaqueplu res homines quandoque approbarefalfaproveris, &quandoque negare vera pro falfis ,&fimiliter nonnullos fibi contradicere negantes idipfum, quod fub vocabulis ſynonimis attırmaverant,at que ex eo redargui abaudientibus,&parvifieri: inde veluti per occafionem examinare cæperunt viri ſapientes, curhomines tàmfacilèprolaberetur inerrores&falfaadftruerent?&obfervaruntquæ effet natura intellectus humani,quomodo cogita ret: adverterunt maximè abhorrere àconfufione, &ordine plurimum delectari : alia ex parte res omnes,quæfunt inmundoviderivaldèconfufas, atque permixtas: præterea vocabula , quibus lo quimur, effe æquivocationibus plurimis obnoxia. Quare utremedium pararent incommodishuma næ mentis, exemplo artis grammaticæjam reper tæ , quædocet-conftruere vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi; excogitarunt artem a liam nobiliorem , quæ certisfimis, & infallibilibus regulis , & præceptis , iisque deductis ex primis quibusdam principiis certis , & evidentibus do ceret construere cogitationesfine errore falfita tis- VII. Porrò præcepta hæc ,ſen regulæ(quod idem eſt)revocanturad tres claſſes: quia nempe tribus modis una cogitatio poteft conjungi,&co pulari cumalia,idquecum aliqua faltem tacitafal fitate,velveritate. Primaclasſisdocet conftruere ferminos complexos , fiveconjunctos, ſeumavis dicere complexas apprehenfiones,inquogenere c.g.malaeſt hæc conſtructiologica,Homo equus: namfiexplicetur inſenſu termini concretati (de quodixith.48. n.6.1.1.elementorum)huncreddit fenfum,Homoquiestequus:&itadefimilibus.Se candaclaffisdocetconſtruere propofitiones, five judicia affirmativa , autnegativa, in eoque genere prava eftconſtructio,Homoeft equus:Tertiaclas fis præceptorum logicædocetcoſtruere argumens tationes,ſeudifcurfus,feutertias operationes intel tellectus:& inhocgenere mala oſt constructio Homo:ergòequus. sism dammachinamenta, &instrumenta distingue ret,notaret, digereret,proderetque ipsamdifci plinamdifciplinarum,quamdialecticamvocant ? Hacdocetdocere,bacdocet difcere:inhacfeipfam ratiodemonstrat,atque aperit, quafit, quidve lit,quidvaleat:fcitfcire,folaſcientesfacerenon folumvult:fedetiampotest. X. Logicam dirigere operationes intelle&us , ſeu traderemodum conftruendi cogitationes fine errorefalfitatis,feu effe artem rectè cogitandi,ex plicationes funt æquivalentes,idemque ſignificant quodclariùs inſequentibus ficpropono. SECTIO 11. ConclufioPrima. Logica,feuar'sſciendi eft collectiopræcepto rum,feuregularum infallibilium ,quedo centmodumconftruendicogitationes fi Robaturconclufio: logica ad eum finem eſt neerrore falfitatis. P excogitata,utperillamhomines caveantneaf firmentfalſapro veris ,&negentverapro fal fis , atque fibi contradicant : utpatetexn. 6.fedad huncfinem eſt mediumaccommodatiffimum col lectio regularum , & præceptorum , quætradant infallibiliter modum conftruendi cogitationes fine errore falfitatis: g.logica confiftit inhujusmodi collectione. Mi. prob. (namma.exn. 6.jamconftat) exem plogrammaticæimmòcæterarumomniumartium: nam ad finem grammaticæ obtinendum (dequo n. 1. ) eftmedium accommodatisfimum collectio regularum, feu præceptorum , quæ tradant mo dum conftruendi vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi: g.adfinemlogicæ eft medium ac commodatisfimum collectioregularum&c. ut di Aumeftinmi. e 1 1 .: Goers 1 1 Con 54 DiffertatioQuintaLogico-phyſica Conclufio Secunda. Logicautenseft executio,feu mavisdicereobe dientiapraceptorum,®ularum,dequibus inconclufioneprima. Ogicadocens dicitur illa ipſa collectiopræ NO Lceptorum, ceptorum,& regularum, dequibus in con clufione prima : Logicaverò utensèconver foeft executio illorun præceptorum,adcoqueeft collectioexecutionumreſpondenscollectionipræ ceptorum,quodficprobo. LogicautenseftufusLogicæ: feduſus Logicæ eſtexecutiopræceptorumLogice:g.Logicautens eſthujusmodiexecutio. Prob. mi.quiaufus præ cepti, nihilaliudeſt, quam ipſa obedientia ,&exe cutio præcepti. Advertemetaphoras,easquecave:Logicautens eſtterminusabſtractus ,qui ſi revocetur (juxtath. 40.1. 1. clementorum)adſuumterminum concre tum:nihilaliud eftquamintellectusutensprace ptislogica:Hicautemterminusperth.48.ejusdem librin.6. explicatur: intellectusbabens ufumpra ceptorumlogice,hoceft exequens,& obfervans illa præcepta: entibiquidfitlogicautens. Notabis rurfus idemeſſeuſum hujusmodi ,& ipſam conſtructionem cogitationum fineerrore falfitatis (dequa n.6.&7.) namexnum. 3. ars lo gicanon relinquitopus, ſeuartefactumpoſt ſuum actualeexercitium,&ufum, ſedineoconſiſtit e jus opus : adeóqueidemeſt ufuspracepti logici, &artefactum prafcriptum à pracepto logico, nempe ipſa conſtructio cogitationum fine errore falfitatis : iſta adtollendas æquivocationes mire confcrunt. Conclufio Tertia. Omnes constructionesLogica,feu artefactalogi careducunturvelutiadtriafummacapita,ad tresprimariasconstructiones,quedicunturde finitio,divifio, ſyllogifmus,quæqueperantono mafiamappellarifolent modiſciendi. ſti quidfit definitioexth.49. lib. 1. elem. n. 2.quidfitSyllogifmusex lib.4. , accipemo doquid fitdivifio logica;eaetenim eſt arti ficioſadiſtributioclaffis: ſeutermini ſuperioris (de quibus in arbore philoſophica) in terminos infe riores:v.g.animaldividiturinhominem, &bru tum,ſubſtantiain ſpiritum ,& corpus:dehacdi viſione loquor,quæ diciturpotentialis;nondeilla minus artificioſa, quæ dicitur actualis , perquam nimirum verum totum dividitur in veras partes , exquibusconſtat:e.g.cumhomodividiturinani mam,&corpus. Prob.concl.infingulis tribus claſſibus dequibus n. 7. eminetcæteris conſtructionibus , quas præci pit Logica, una præcipua conſtructio: nempe in primaclafleubideapprehenfionecomplexa con ſtruenda agitur , eminet definitio , quæ eſt appre henfiocomplexa: e.g. animalrationale:inſecun daclaſſe eminetpropofitiodividens terminumfu perioremininferiores:e.g.animalaliudefthomo, aliudeft brutum : intertia claſſe eminetſyllogis mus,quieſtperfectiſſima conſtructioin tertiaope rationeintellectus:ſed exprimoprincipioidquod eſtprimum;&præcipuum in unoquoque genere, &claſſeeſt menfura,&apex cæterorum,&adil ludcætera revocantur: g. omnia artefacta logica revocanturvelutiad tria fummacapita&c. ut di &umeftinconcl. DISSERTATIO V. Facilèdeduciturexfuperioribusdoctrinade Logicæ objectis. SECTIO PRIMA Explicationes, &poftulata. I. : Ræceptum,®ulaminpræſen : H. III. tiprocodemfignificatuſumo. RegulæLogicæproindè idem funt,actotidempræcepta. Quoddeunaregula,vel præ ceptoLogicæ dicetur, idem deomnibus reliquis præceptis intelligendum eft : nam militat eadem ratiopro omnibus, quæpro fingulis. IV. Terminuspreceptum habet hæc quaſi de rivata (dixi th. 15. 1. 4. elem. paragrapho prima lex, quid fintderivata) idquodpracipit, veltota vorefalfitatis: iddequo,leuexquopracipit ſunt cogitationes ipse inquantum sunt construibiles, feucapacesexquibusefformeturartefactum logi cum:idquodpræcipittotaliterfuntipfacogitatio nesconstructarečte. V. IdexquopræcipitLogica,quiaeſt materia, circa quam verſatur Logicæ præceptum ,dicitur objectummateriale: idquodformaliterpracipio ipſa Logica dicitur objectum formale , perinde quafi fit forma,quampræcipitLogica,ut inmate riam, feuinobjectum materiale inducatur,dedu tametaphoraàrebuscorporeis, quæconſtantex veramateria,&veraforma: idquodtotaliterpræ cipit: eftobjectumtotale,conflatumnempeexma teriali &formali. VI. Ne capiaris æquivocationibus ; quoties exquoprecipit. Itaque circa præaeptum Logicæ audies hosterminos : regula,directio, verte in liter,velformaliter:idcuipracipit:id-dequo,ſcu confideraripoſſuntiſta: idcuipracipitLogica,eſt terminum praceptum , & clarè patebit exdictis intellectus hominis. Idquodformaliterpracipit, ànum.4. quod fit objectum materiale, quod for eſtipſumconftruereartificiosecogitationesfincer- male. SE DeObjectisLogica. SECTIO II. Conclufio. duplicem effelogicam: modò agiinusdementali, ejusque objecta asfignamus. Logicaobjectum materialefuntcogitationescon. Struibiles,hoc est capaces,utconstruanturar tificiosefine errore falfitatis : objectum verò formaleest ipfaconstructiocogitationum. Rob.primapars: objectum materiale P eftid,de quopræcipitLogica, ſeu exquo præcipit fieri artefactum(utpatetexn.4.&5.)ſeddecogi tationibus in quantum funt capaces conſtruiſine errorefalfitatis logicapræcipit , (utexeodem nu. 4.&5.&totaDiffertationeantecedenticonſtat)g. objectum materiale logicæ funt cogitationes in quantumconſtruibiles, &c. Prob.fecundapars:objectumformalelogicæeſt id,quodpracipit ipfalogica(utexn.4 :ſedlogica præcipit conftruere, feu conſtructionem cogita tionumfineerrorefalfitatis, (utex antecedentidif fertatione patet): g. objectum formale logicæ eſt ipſaconſtructio. SEBTIO III. Objectiones diffolvuntur. Q Contra 1. adGrammaticam ſpectat præcipere devocabulis conftruendis: g. nonſpectat adlo gicam. Refp.dif.antec. conſtruendis fine errore ſole ciſmi,velbarbariſmi,conc.antec.conftruendis fine errorefalfitatis ne. antec.&confeq. Contra 2. ad Grammaticam ſpectat explicare vocibusrescogitatas, co modo,quô cogitantur. g. adeamſpectatpræcipere de vocabulisconftruen dis fine errore falfitatis. Refp.dif. antec.adGrammaticam, &c. fiGram maticafumatur,utfumidebetpro arte(de quadis fertatione antecedenti ſectione prima n. 5. ) ;ne. antee. figrammaticafumaturpro ipſa inftitutione linguarum, fubdif.antec.:ſpectatexplicare voci bus conſtructis artificio logico res cogitatas&c. ne. ante:ſpectatexplicare vocibusutcunque veris conc. antec.&ne.confeq. Contra3. adconftruendavocabula ſcriptanon requiritur alia logica ſcripturalis : . neque advo cabulaprolatarequiritur logica vocalis. Refp.con. antec.,&ne. confeq.diſparitas clara: Uamvis importunum ſemper mihivifumfit fequentes nonparùm implexas objectiones interhæc quaficrepundiaphilofophiæinge rere,&confultisfimum eſſecenſeameas infinem logicæ amandare; uttamenuſuipaream adalter candi argumentumillasponointempeſtivas licet. Ob.1. Intellectusdirigitur perpræceptalogica: fedquoddirigitureft objectum materiale:g.intel Icctus eftobjectummateriale:prob. mi.quoddiri gitureftid,quodregulatur : fedquod regulatur eft objectum materiale, ut patet inarte ſtatutaria, à qua marmor regulatur:g.quoddirigitur eſt obje Quin materiale. Refp.diſ. ma. intellectus dirigiturper præcepta logica, tanquam id, cuipræcipiturcon. ma.,tan quamid, dequo præcipitur ne.ma., fimilimodo dif.mi., eamque ne. infenfu conceffæ majoris , & con. in fenfu negatæ æquivocatio latet in illo verbo dirigitur (quod idcircò vertere debes te cumtacitè inverbum conftruitur , &clarèpatebit æquivocatio) nampropriè magis loquendo,cùm agitur depræcepto, dicitur, quod dirigat , hoc eft, regatipſum intellectum,ſeupotentiamcogitandi; quam ipſascogitationes , feu actus productos ab intellectu: non enim præcipitur cogitationibus , ſedintellectui,ut producatea feriecogitationes: nihilominus objectum materiale præcepti logici noneſtintellectus;fed funt cogitationes: quiade cogitationibus præcipitur ipſi intellectui , uteas rectè conftruat,&fine errore producat: fimilipa toperpræcepta artis pictoriæ artificipræcipitur, noncoloribus;fedde coloribus rectèdifponendis illi præcipitur. Obj. 2. Logicanon folùmpræcipitdecogita 7 tionibus; fedetiamdevocabulisrectè conftruen dis finefalfitate: g.etiamiſtafunt objectum mate riale. Refp. dif. antec. logica,&c. mentalisne. antec. logica, &c. vocalis con. antec.&dif. conſeq. etiam iſta vocabula ſunt objectum materiale logicæ men talis , ne. confequ. logicævocalis,conc.confequ. NoſtiexDiffertationeantecedentin.8.,&aliunde, utnondaturPoeticaſcripturalis; itaneque,Logica. Ratio eft,quiapoſt artificium vocale logicum,non opus eft, ut illud ipfum fcriptura defcribatur alio artificiologico,ut neque poetico:ſed artificiúm orthographicum,feuOrthographiarequiritur,quæ eſtarslongediverſa,cujus objectum eft,&munus, artium nonnullarum , quæ non relinquunt opus poſtſe,utpotè confiftens in ipfo artificio actuali, ut jamprædixi:opusilludipſum confervare &quafi fixare &verba,quæ volantirrevocabiliter,eade ſcribendo redderepermanentia. Ob.3. ensrationis eſt objectum logica: g. non funt cogitationesintellectus objectumlogicæ. Refp.dif. antec.: ensrationisinquantumnondi ftinguitur abipfis cogitationibus,quæfunt capaces conſtrui artificio logico eft objectum logicæ, con.ante, ensrationis inquantum diftinguituràdi &is cogitationibus (fi tamen diftinguipoteft) eſt objectumlogice;he. antec.&confeq. Ensratio nis dicitur id , quod cogitatur perfecundam in tentionem, (de quath.43. 1.1.Elem.)e. g. homo cognitus , & quafi depictus in cogitatione prima, feuprimaintentione. Contra : rescognita funtobjectum logica: ſed rescognitæ funt ensrationis: g.&c. Refp.ne.ma. cognitionesipfæ conſtrutæ read, &fine errorefalfitatis,quibus res ipfæ cognofcun tur, funt objectum,&formale,&materiale, hoč eſt unà fimulobjectumtotale : res verò ipfæ funt quidem terminus quidam extrinfecè requifitus à logica:quiadárinon poteft cognitio; nifi aliquid per illam cognofcatur: nonverò funt objectumz propriè fi loquamui. Ob. 4. Objectummateriale artis debet effe in differens (huncterminumaccipio invulgári figni ficatione, hoc eſt,pro eoquodnon eft affixum, vel determinatumunipotiùs parti , quam alteri, ſedquafi verſatile in utramlibet) indifferens , in quam , reſpectuobjectiformalis , hoceft, uteva dat artefactum , vel non: fed cogitationes , feu actus intellectus non funt indifferentes , ut con ſtruantur,velnonfine falfitate ;quia(in hac cau fali 56 fali includo brevitatis gratia probationem hujus Differtatio QuintaLogico-phyfica minoris , quod notabisetiam pro confequentibus in decurfu ) cogitationes , quæ de facto erroneæ funt,nonpoffuntevadere non erroneæ,&viciffim: g. cogitationes non funt objectum materiale artis logicæ. Refp. objectum materiale debet effe indifferens indifferentiapropria illius artis, cujus eft objectum materiale; conc.ma. indifferentiapropria alterius artis , cujus non eft objectummateriale; ne.maj, &ne. mi. (quiacùm fit propofitio negat.vahabet prædicatum infuppofitioneuniverfali, ex th.49. n, 29.1.1. Elem.,&negatquamcunq;indifferentiam, adeoq; eft falfa abfolutè) Differtatione anteceden ti Sect.1.1.3. dixi artes alias eſſe activas , aliasfa. Etivas : artis activæ objectummaterialeeſtindiffe rens diverſo modo , ac objectum materiale artis factive : difcrimen confiftit in eo, quod prima in differentia nihil aliud fit,quam quodille,cuipræci pitur (dequo Sect.1.1.4)per artem activampoteſt locounius operationemponerealiam,itaintelle Aus,cui præcipitur arte activalogica, poteft loco cogitationis erroneæ ponerealiam non erroneam, &exeoquod intellectusfit ita indifferens indedi cunturetiamipfæ cogitationes dequibuspræcipi tur àlogica, ejusque funt objectummateriale) in differentes quantum fufficit. Obj. 4. Objectum formale logicæ eſt id, quod præcipitur, &ponitur per præcepta logica: fed conftructio cogitationumfinefalfitate nonponitur perpræceptalogica: quiaperhæcnullæ cogitatio nes conftruuntur, &diriguntur: g.objectumfor malelogicæ non eft conſtructio,&c. Refp. ne. mi., & ejus probationem incluſainin illa particula caufali,Quta Con. 1.: ſfi aliquæ cogitationes per præcepta lo gicaconftruerentur,&dirigerentur:veleffentillæ cogitationes , quæ funt erroneæ,vel illæ , quænon funterroneæ: fedneutræ conftruuntur, quia tam iſtæ quàmillæ funtid quodfuntper effentiamfuam, &nonperpræceptalogica: ergo &c. Refp. conc.majs, &ne. mi., ejusque probatio nemdiftinguo,ſuntformaliter, &intrinfecèper effentiam fuamidquodfunt,conc. funtdirective, &praceptive id quodfuntpereffentiam fuam, ne.: conftruunturquidem perpræcepta logica co gitationes , quæ nonfunterroneæ, &impediuntur erroneæ: licèt autem cogitationesnon erroneæ fint idquod funtpereffentiam fuam,hoc eft,ha beanttalem effentiam , per quamnon funterro neæ : ficutihomo eft id , quod eft perſeipfum, &effentiam fuam ; hoc tamen non tollit quin perpræcepta logica fiat , ut ab intellectu potiùs illæ cogitationes non erroneæ producantur, quàm aliæ erronea : & hoc eft , quod præcipit logica. Con. 2. vel per præcepta logica conftruuntur cogitationes quando funt, vel quando non funt, hoc eft vel actuales , vel posfibiles cogitationes : ſed neutræ poffuntconſtrui , quia idquodnon eft, conſtruinonpoteft, & id quod eft, amplius con ſtrui quoquenonpoteft. Refp. conc. ma. ,&ne. mi.: dico autem cogita tiones dum fiunt , & producuntur ab intellectu ; tuncconſtrui fine falfitateab eodem intellectuobe diente præceptis logicæ, hoceſt,ex præcepto los gicæ producit intellectus potius has cogitationes quamalias. Obj.ultimò : fi Logica præcipit conſtructionem 'cumveritate,præcipit conformitatemconftructio nis cumobjecto, exdictis differt.2. fect. 1. num. 3. fedhujusmodi conformitatemnonpræcipit : ergo conftructionem cogitationum cumveritate ,hoc eft veramnonpræcipit. Refp.con.ma.quæ vera eft: Nam exdictisloco citato,veritasnihilaliudeft,quam conformitas,ſeu æqualitas illa,quodres eft,ficutijudicas effe. (nem pe perjudicium illud tuum , quodeft conſtructio cogitationum , dequa hìc loquimur.) Sed quæſo cave ne confundaris termino illo objetrum: nam indiverfa fignificatione accipitur in differtatione fecundaloquendodevéritate , abilla fignificatio ne, inqua inpræfentidiffertatione accipitur cum loquimur deobjectoformali ,&materiali logicæ : res cogitata , velaffirmata eftobjectum cognitio nis,velaffirmationis: rurfus ipfa cogitatio & attır matio,cumfitconſtructio quædam plurium cogi tationum, fi fit immunis afalfitate, eftobjectum lo gicæ,hoc est, eſtid, quod præcipit ipfalogica, ſeu eſtartefactum logicum,juxtadictain conclufione: cave ergo æquivocationem.. Con. 1. fi logica præcipit conformitatemjudicii e.g.cumobjecto, præcipittotum id , quod com ponitillam conformitatem : fedillam conformita tem,feu æqualitatem componit tum ipfa cogita tiojudicativa , tum ejus objectum,ſeures cogita ta: ergo logica præcipit intellectui utponat , & producat tum illam cogitationem affirmativam ; tum ejus objectum , quod eftabfurdum. Quis enim dicet, ut intellectus eo modo , quo pro ducit iftam cogitationem Dies est ; producas etiam objectum ejusdem cogitationis , nempe diem? Refp.huc intrudi alienisſinum fophifma ex tra tatu de ente relativo : quando igitur faltandum extra chorum eft, dif. ma, fipræcipit &c. fuppo nendo unampartem,&ponendoaliamilliuscon formitatis , feu æqualitatis ; ne. ma. , fipræcipit &c.ponendo utramquepartem illius conformita tis, feu æqualitatisconc.ma.&conceſsa minorine. conf.Logica præcipit, ut intellectus judicet verè, &ita præcipiendojubet etiam, ut intellectus po natilludultimum quod requiritur, ut exiftat veri tas, feu conformitas judicii cuin objecto , & in hoc fenfu dicitur , quod intellectus obedienspræ ceptis logicæ ponat conformitatem; feu æquali tatemillam , quæ eft veritas : Notiffimum autem eſt . quodnoneft neceffe, ad ponendam æquali tatem,feu conformitatem; ponere utramque par tem,quæ illam componit: fatis enimeft,unampar temjampofitam fupponere,&aliam denovopo nere, ſtatim enim reſultat æqualitas,feuconformi tas : exemplum habes inpictore , quiutponatfi militudinem inter picturam , & hominem depi Aum, qui est exemplarpicture ; licet fimilitudo (ficut æqualitas , & conformitas ) componatur (ſecundum noftram confiderationem , quod no ta,) tùmexipſohomine, qui eſt exemplar & ex imagine hominis; non eft tamen neceſſe , ut pi tor ipſum hominemponat;fedfateſt,utſuppo nat hominemjamexiftentem,& denovo ponat ejus imaginem, ut ſtatim reſultet funilitudo quæ fita; VirumLogicafitfcientia. fita:ita intellectusdicitur ponere veritatem;ficuti 57 intellectus obediens ſtatim ponit,ac producit co pictor fimilitüdinem. Con. 2. Logicæ præceptumjubet,ponerecon formitatem inter cognitionempræceptam(hoceſt conſtructionem fineerrore,de quahicfermo,)& ipſumpræceptum:quiahoceft,quodintenditom nepræceptum, nempè obedientiam,&executio nem: ergo nonpræcipit,ut ponatur illaaliacon formitas intercognitionem,&objectum. : Refp. conc. antec.&ne, conſeq. expedias te ab his tricis dicens د gitationemveram, ſupponendo enimpræceptum, &ponendoeam cognitionem;ponitconformita tem,de quanunc agimus : rursus fupponendo ob jectum,ſeuremcognitam,&ponendo illamean dem cognitionem; ponit conformitatem , dequa fuperiùs dicebam : tandemnota hos terminos ob jectumformale: constructioartificiosafine errore, rectitudopraceptautraqueconformitascumpra quod logicæ præceptum ju bet poni utramque conformitatem , quas tamen ceptis, &rebuscognitis (ponenda utraqueſecun duinunampartem,aliisduabuspræſuppoſitis)eſſe ſynonimos, idemq;fignificare. DISSERTATIO VI. Utrùm Logica Ariftotelica ſit Scientia.. R Ecolendæ funt, quæ diximusdifferta tione2. ſect. 1. ànum. 6. quoad ſci , entiam & fcientias in particulari: item illa quæ diximus differtatione tertia , paragrapho Fiisfuppofitis &c. quoad claſſes ſcientiarum , & modum dividendi ratione argumenti ,ſeu objecti ſcientiasclasſicas: quæritur enim in præfenti ; utrum etiam logica fit unaex fimilibus ſcientiis classicis. Nempeu trùm non folùm deturlogica ars, fedquoque/o gicafcientia: quatenus poftquam logica ars do cuit omnia , velfupponitur docuiffe , & edixiffe omnia fua præcepta , & regulasconftruendi co gitationes&c. rurfus circa illas ipfas regulas , & præcepta, necnon circaartefactaipſa logica,vel uti circa materiam , &argumentum dignisfimum ſcitu,posfint totjudicia , feu conclufiones certæ, ſcientiam? &evidentes fieri ; ut conftituant unamclasficam Recoleetiam quæ diximusin elementispræſer timà thefi 9. lib. 1. usque ad finem,de illis enim omnibus potisfimum eſt quæftio : utrùm confti tuant collectionem ſcientiarum , quæ mereantur nomenſcientiæ clasſicæ. P SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. Rimo, ſcientia clasſica eſt collectio plurium fcientiarumparticularium,uti innuebam differ tatione tertia paragraphoHisfuppofitis : non tameneſt inordinatacollectiofcientiarumparticu larium, fed admodum cujusdamquafi reipublicæ conftituta : infiftendo enim fimilitudinempatriæ, dequa diſſert. 3. lococitato; quemadmodumfunt varii gradus politici reſpectu hominum ejusdem patriæ , qui inter ſe ita difpofiti , & fubordinati funt, ut tandem referantur omnes ad principem fupremum , five fupremum magiftratum conſtan tem exoptimatibus ilius patriæ ; ita in ſcientia clasſica omnia judicia , & conclufiones certæ, &evidentes invicem ordinatæ funt per diver fos gradus , aliæ fuperiores , aliæ inferiores, quæ omnes tandem revocantur ad quædam fuprema, &prima principia (quæ funt velutifupremusma giftratus inſcientia )principia, inquam , certa ,& evidentia exterminis (utiſectioneprima diſſerta tionis fecundæ explicatum eft,) & prætereain terminis communibus ,& neceffariis ; nonverò contingentibus , & fingularibus (de quibus ter minislocutus ſumtheſi49.lib. 1. eleın. à num.4.) hæcenim omniarequifita funt, ut aliqua propofi tio evidens ex terminis posfit appellari primum principium : atque hinc obiterdifce, quid fit, id quoddicitur: foientiadebet effe de univerfali bus , nempèhabere debet prima principia modo explicato. II. Logicam, quæ eft modus ,&ars ſciendi, tradiditAriftotelesin libris,quos recenfeo: in ope re, cui titulus Perihermentas,hoceſtdelocutione, ubideprop.agit , & regulastradit , veluti adpri malinguæ philofophicæ rudimenta; itemin duo. busaliis operibus ,quæ infcribuntur , Analytica, hoceftmodus refolvendi argumentationes,&in hisagit defyllogifmis , & illatione , & reliquis ad artem ſciendi maximè opportunis. Aliasquoque artespræterartemſciendidocuitAriftoteles, nem pè artemeloquendi , feu Rhetoricam, artem poe ticam, necnon artem opinandi inopereinſcripto Topicorum (quidfit opinio ex diff.2. fect. 1. num. ultimo patet, &artem fallendi , feu fallacias , & fophifmataverbistexendi, in opere , quod dicitur Elenchorum,has autem artesdiſtinguas oportetab artefciendi. 111. Obje&umſcientiarum diverſo aliquantum modo declaratur, ac objectum artium: & primò loquendodeparticulari ſcientia , ejus objectum totumcontinetur fignificatopropofitionis menta lis , ſeujudicii certi,&evidentis : hoc eft ipfius ſcientiæ particularis , quod fignificatum proindè dici foletpropofitio objectiva , hoc eft, objectum, &fignificatumpropofitionismentalis: e.g. totum est majusfuaparte:hocipfuın, quodperhæcver baſignificatur,dicitur objectumpropoſitionisaf firmantis idipſum. IV. Notabisverò,illam propofitionem objecti vamveluti induaspartesdividi poſſe , nempè in ſubjectum, &prædicatum utrumqueobjectivum: itaqueid,quodſetenetexpartefubjectidiciturob H jectum R.P.ProlomæiPhilofophia, 58 jectummaterialefcientia : idvero quodſe tenet Differtatio SextaLogico-phyſica expartepradicati,diciturobjectumformaleſcien 11.e,&totaintegrapropofitio diciturobjectum to tale,&adequatumfcientia, V. Scientia clasſicahabet proobjecto materia PR liomniafubjecta , & pro objecto formali omnia predicatapropofitionumobjectivarın , quæ ju dicanturperſcientias particulares , quas in fecol ligitilla clasfica : illæ autem propofitiones obje &ivæ facile ad unam propofitionem generalem SECTIΟ ΙΙ. Conclufio. LogicaAristotelica, prout ex ejus libris eruipo test , estperfectiffimafcientianon minus quam Geometria. . concl. Omniarequifitaadſcientiamperfe Aisfimam habet logica Ariftotelica : ergo eſt ſcientiaperfectissima: probatur antecec.nam quoddiximus num. 1.convenit logicæ Ariftoteli revocantur, velſaltemadunum generaleintermi cæ: quiaeft collectioordinatisfima plurium ſcien numcomplexum: v.g.reſpectuLogicæhujusmo tiarumparticularium,quæpervarios gradus refol di terminus eft: cogitationesconstructaperprace vuntur omnesinprimaprincipiaexterminis,& in ptafine errorefalfitatis, quiterminus complexus terminis de quibus num. 7. Quod dixià num.ter explicatur:cogitationesquafunt construita &c. tiodeobjecto ſcientiarum convenitlogicæ, utpa &hujuspropofitionis objectivæ fubjectumeft ob tet exnum. 5. Quodlogicaverò fit quoque ars; jectummaterialeſcientiæ logicæ,prædicatumverò illudnil obeſt,utinon obeſt geometriæ,dummodo eſt objectumformale. adfint cætera requifita,ut exnum. 6. Quodveluti VI. Geometriaeſtſcientia clasfica,& omnium crediturRegina ſcientiarum , ea tamen ipſa ante inappendicem,& exoccafione aliquæ conclufio nes tantummodoprobabiles adjunctas habeat, vel datpræcepta, ®ulas conftruendiartificiosè fi uti forinfecus, & extrinfecus , non nocet : ficuti guras lineares : v.g. triangulum , quadratum&. quam figuras jam factas artificiosecontempletur, non obeffet geometriæ, ex num. 8.: Ergò logica Ariftotelica habet omnia requifita ad perfectifi mamfcientiaın. casque probet evidenter, &certo , hoc eftplura judicia certa,&evidentia, ſeu ſcientiasparticula res eliciat circa illas figuras : & demonftret eas eſſe conſtructas fine errore ,aliasque earundem fi gurarumproprietates ſimilipacto judicet certo,& evidenter. Similipacto logicadoceteffingerevel utifiguras mentales ex cogitationibus : eas con ſtruendo fine errore falfitatis ,putapropofitiones, fyllogifmos&c. Etquantum adhoc,logica eft ars. Deindè verò per plurajudicia certa,& evidentia demonftrat illas ipfas conſtructiones mentales ve rè eſſe ſine errore falfitatis , & alias quoque de illis iisdem conſtructionibus proprietatesdemonftrat certò&evidenter. VII. Quemadmodumgeometriahabetquædam primaprincipiaexterminis evidentia,&inter minis communibus,&neceffariis(de quibusnum 1. generatimloquebar,) quæ principiafunt veluti fupremus magiftratus inhac ſcientia clasſica,quæ diciturGeometria e.g. totum est majus &c. Italo gicahabetquędamprimăprincipiaexterminisevi dentia,& interminis communibus,& neceffariis : v.g. contradictorianonpoffunteffefimulvera,nec fimulfalfa. Quod diciturdeterminouniverfali, diciquoque poteft determinoparticulari. Utſi dicitur: omnishomo eſt animal : dici quoquepo teſt: aliquis homo eft animal : quod primum prin cipiumobfcurèfolet itaproferri:Dictumde omni, dictumdenullo. VIII. Sicutinonvitiaretur geometria , nec de fineret efſſe ſcientia; fi peroccafionem adjunge rentur illi , ( quæ fecundumſejam eſtperfectisfi ma ſcientia) nonnullæ conclufiones tantummodò probabiles , & non evidentes , ideoque adjunge rentur , quod nonnullam affinitatem haberent, cumobjecto geometriæ; itanonvitiaturlogicada toquod fecundumſeperfecta ſitſcientia, fiilliper occafionem adjungantur aliquæ conclufionestan tummodò probabiles , quæ affinitatem nonnul lam habeant cumobjecto vel materiali,velformali logicæ. SECTIO III. Diffolvuntur objectiones. Bjiciesprimò. Logica eſtinſtrumentumſci Ο endi: fed inftrumentum ſciendi noneſt ſci entia, ergo logicanon eſt ſcientia. Refp. conc. maj. & dift. min. fed inſtrumen tum mechanicumnoneſt ſcientia ; conc. min. fed inftrumentum ſcientificumnoneſt ſcientia;ne.mi. &conſeq. Satis æquivocum nomen eſtinſtrumen tum, quandoque fignificat machinas illas, quibus utunturartes viliores, quæ proindè dicuntur me chanicæ, ut malleus, forceps funt inftrumentum artis ferrariæ : quandoquefignificat metaphoricè magis collectionem ipfam regularum , & præce ptorum alicujus artis : tunc verò hujusmodiin ſtrumentumnoneft mechanicum:immofihabue rit omnia requifitautfitobjectumfcientia ,ut ex pofuimus ſectione 1.eſſepoteſtinſtrumentumfoi entificum. Contra 1. Logicaeſtinſtrumentumadſcientias; fedipfapervos eſtſcientia: g. ipfa eft inſtrumen tumadfeipfam. Re.dift. ma.eſtinftrumentum ad ſcientias distinctas abipfa logica con. maj.eftin ſtrumentum ad ſcientias indistinctas,feuindistin ctamabipfa logicane.ma.&cn.mi.ne.conf. Ob. 2.logicacontinet plures conclufiones tan tummodo probabiles : fed conclufiones tantum modo probabiles non continentur inſcientia g. logica, quæ illas continet, noneſtſcientia. Re.dif. maj. logica continet conclufiones tantummodò probabiles,tanquampartem fubftantialem ipfius, ne.ma. tanquampartemaccidentalem &appendi cemnonneceffariam,con.ma. diftinctio explicata remanetex ſect. 2.n.8. Itaque ſimili pacto diſt. mi &ne.conf. Cont. 1. Inomnicollectioneplurium rerumfuf ficit unapars defectuoſa , & imperfecta , ut tota collectio denominetur defectuoſa juxta primum principiumpofitumth.ult.1.4.elem. Bonumexin tegro,malumexfingulis defectibus: fedLogicaeft collectio pluriuun conclufionum , & affertionum (ut UtrumLogicafitfcientia. (utdictumeſt ſet.2. n.6.) quarum quædam funt artistopicætantumdiſtatàſcientia,quantum unum Ratioverò curnequeRhetorica, nequeTopla ca, neque Grammatica, neque fimiles aliæ artes 59 defectuose, nempè ſunttantummodoprobabiles, atqueadeo deficientesàratione certæ,& eviden tisconclufionis :ergòhocfufficit, ut tota Logica denomineturdefectuoſa,hoceftprobabilis&fim contrariumabaltero. fint fcientiæ, deſumendaeſtexdictisſet.1.num. pliciteropiniononveròfcientia. Refp.dift. ma,fuf 1.&fect.2. inutraque probationeconcluſ,nempè deeft hujusmodi artibus requifitum neceſſarium : ficitunapars&c. fiillaparspertineatadſubſtanti amillius collectionis;conc.ma, fiillapars fittan ad ſcientias: ſcilicet illæ artes non refolvuntur tùmappendix,&quaſiforinfecus remanens extra in prima principia , quæ fint propofitiones cer collectionem;ne. ma.&addo,primumilludprin tæ,&evidentes interminis communibus , &ne cipiuminterpretandumeſſe in ſenſuprimæ partis ceffariis :ut notatumeſtſect. 1.nu. 1.fedadfum diftin&ionis datæ,non verò inſecundo:diftingues muminpropoſitiones licèt evidentes ,in terminis igitur min.accommodandomajoris diftinctionem, tamencontingentibus,velarbitrariis explacito,& &confequentiamnegabisjuxtadicta ſect.1.1.8. moribus,&confuetudinehominum,ſeu exdiver Objic.3. LogicafecundùmpartemTopicam & fadifpofitione,&temperamentocorporumhuma Sophiſticamnoneſtſcientia:g. totaLogicaſimpli norum,&affe&ionumdiverſarum, quæ omniain citer&abſolutènoneſt ſcientia. Prob.antec.To picaeſtars opinandi , ut notavimusſect. 1.nu.2. variis hominibus varia,&diverſa ſunt,&pro di verfitatetemporum, ætatum, regionum , &natio ledopiniononeſtſcientia,utdictumeſtdiſſert. 2. numinftabilia: itaque cum exindènon niſiinſta ſect. 1. nu. ult. ergò ars, quædocetopinarinoneſt biles,&inconſtantes ſintregulæ tum Grammatica, ſcientia. Rursusars ſophistica eſtars fallendi per tumRhetorica,tumTopicæ,tum quoqueSophi apparentes &fallaces argumentationes:ſedfallax ſtice;hujusmodi facultates , neque ſcientiæ veri argumentatiomultominus quàm opinio , &opi nominis appellari poffunt , neque ipfamappella nativaargumentatioeſt ſcientia: ergoars ſophi tionem artisfine multatranslatione , &impro ſticanoneſtſcientia. Refp.nego ſuppoſ. anteced. inquoſupponiturveluti certum,quodLogicaAri prietatemerentur. Objic. 4. Vel Logica eſt ſcientia ſpeculativa, ſtotelica,ſcilicetmodus,&arsſciendi habeat,& contineat partes illasduas,nempèartenopinandi &artemfallendi: veluti fiquisdiceret; Gramma tica ſecundùmpartem muſicamnonaddiſcitur in hoccollegio,negandum eſſet ſuppoſitum : quia Grammaticapartemillamnoncomple&titur.Itaque AriftotelinunquaminmentemvenitLogicæ fuæ, feuarti ſciendi inſerere velutipartes Topicam,& Sophiſticam. Verùm quidem eftlibros cumſcri pſiiſe quoquedearteopinandi,&fallendi , utdi &umfect.1.n.2.fedlibrosquoqueconfcripfitdear terhetorica;&poetica : numproindèartesetiam iſtæ crunt partesLogicæ,ſeuartis ſciendi ? Cæte rumAriftoteles ipſeapertisſimènegavitartemTo picam,(quamDialecticamſuisin librisſolum,ſem perqueappellat;)eſſeſcientiamperinde,acſcien tiameſſe negavit artemRhetoricam: primoRhe toricorum cap. 4. fichabetAriftoteles : Si quis autem,authanc(Rhetoricam)autDialecticam, nonutfacultates,fedutfcientiasinstruere &do cereconatur, isnaturamearumfacultatum in terimerevidetur. Quare naturaDialectice, ſeu vel eſtſcientiapractica(ſcilicet,vel tantumquie ſcit,&quaſiotiaturin ſuis affirmationibus certis, &evidentibus,vel ulteriùsipſas affirmationes, & judicia evidentia dirigit,&deſtinatad artefactum aliquodlogicum elaborandum:)ſedneutrumdici poteſt: ergòLogicanoneſtſcientia. Refp. conc. ma.&ne.min.&dicoalterutrum affirmaripoſſe prolibito , quo usque in fine tractatusLogico Phyſiciſtatuero quidfitpracticum,&fpeculati vum. Quæftio enim illaaltioriseſtindaginis, nee itabenètraditurinipſo limineLogicæ. Interea fa tis fitnoſſe,Logicamdici poſſe ſcientiamvelſpe culativam, velpracticam : ficuti dici poteft ipfa Geometria,velpractica,velſpeculativa: videlicet inquantumregulastradit , & præcepta , dicitur practica,hoc eftoperativa: idenimfignificat græ custerminuspracticus: Inquantumverò eviden tisfimè demonſtrat conclufiones fuas , appellatur ſpeculativa,ſeucontemplativaquodidemeſt,ſiſtens videlicet,&quiefcensin ipsâcontemplationeve ritatis. Unoverbo reſpondere poteris Logicam partim eſſepracticam,partimſpeculativam. DISSERTATIO VII. UtrumLogicafitneceſſariaadcomparandasnatu raliterſcientiasposſibileshominiinhac vitâmortali. Tilenoneftidemacneceffarium;Uti lemeſſeLogicamad ſcientiascompa randas conftatco ipſoquodconftat, eſſe artem ſciendi: artem enim eſſe inutilemadidipſum, cujus eſtars,eſtartemrepu gnantem,&chimericameffe. Intereatamenadhuc minimèconſtatutrùmLogicanon modo fitutilis, verùmetiamneceffariaadcomparandasſcientias: utrùmvidelicet Logicafit clavisilla , fine quâ adi tumſcientiarumfibireferarenemomortaliumpof fit H2 Differtatio SeptimaLogico-phyfica 60 fit,nullusquenonLogicus,feuadialecticus ſperare neceffarium ad melius effe: ut facilè explicentur poffit evaſurumſeinſapientem. 2 hæfignificationes diverſæ, fumo conjugatum ab ſtractum hujus nominis neceffarium, nempèhunc terminumneceffitas,&illiaddoſyncategoremata fuperius pofita modofequenti. HI: Neceffitaseffentialis eſtilla maximaneces. I. 2 SECTIO PRIMA. 1 Postulata,&Explicationespravia. Ogicameffeutilem ad ſcientias comparan L das,&Logicampoffe concurrere adacqui fitionem fcientiarumidemfignificat: figni fitas, quænullomodopoteftfuperari: quoniam fi tolleretur, coipfo verificarenturfimulduocontra ficat autem,quodintellectus humanus Logicæ re gulis &præceptis obediens,eaqueobfervans facile dictoria, quodeft fummum imposfibilium, & ma xima chimera: Hujusmodi neceffitas appellatur etiam neceffitasmetaphyfica cum eadem prædi&a acquiret ſcientias de objectis illis, quæ naturaliter ſciripoffunt. fignificatione: concretumverò nominis hujus ab II. Logicam influereinfcientias acquirendas, ſtracti eft : neceffarium effentialiter , velneceffa eft metaphoricus loquendi modus, quo fignifica tur idem,ac Logicam concurrere ad acquirendas riummetaphyficè. * IV: Neceffitas naturalis eſt illa , quæ fuperari A ſcientias. nonpoteft, nifipermiraculum,&fola DEI Om III. Influere,&concurrereLogicamad ſcien tias,feu adjudiciaſcientifica,non fignificat,quod nipotentia potelteamtollere , non verò ulla cau fa creata : v. gr. quod Sol non oriaturfpatio u Logicaverèproducat, (ut ignisproducit calorem ) illajudicia, leu cogitationes certas , & evidentes: namhæcjudicia folus intellectus producit, & ideo vocanturfecundæ operationes intellectus. Itaque niusdiei in noftro Hemifphærio : vel quodidem Solin medio Cæliconfiftat immobilis: Deus qui demmiraculose poteft hocpræftare, cæterum ne ceffarium naturaliter eſt , ne hoc fiat : hujusmodi Logicam influere , & concurrere adſcientias,de neceffitas dicituretiam neceffitas Phyfica , quod betintelligi impropriè, & lato modo : quemad. Græceideineft, adnaturalis: &abhac neceffitate modumdequolibetpræcepto , ®ula intelligi tur. Præceptum e.g.factumPetro,ut faciatelee mofynam, concurrit,&influitinillameleemofy nam : nondando eleemofynam, nampræceptum nondateleemofynam;ſedPetrus obedienspræce pto :folùm ergo præceptumillud concurrit, &in fluit in eleemofynamprafcribendo, regulando , dirigendo : idemporrò intelligas de quolibet præ ceptoLogicæ,cumdicitur concurrere,& influere inſcientias,feuinjudicia ſcientifica. IV. Loquorinpræfenti, ficuti hactenus locu tus fumdeLogicaactuali, quæ confiftit incolla Ctione regularum, & præceptorum : velillapræ cepta exiftant, velnon exiftant,juxta notatadis fert.3. 6. Hisfuppofitis & . nam quod ibi dixi de collectione ſcientiarum , in quâ confiftit ſcientia claffica ; idem dicendum eft de collectionepræ ceptorum , in quâ confiftit Logicaactualis class fica . V. Nonloquorde Logicahabituali , quæin fummanihil aliudeft,quam facilitas quædam ob fervandi præcepta, & regulasLogicas, quam fa cilitateminfinuavidiſſert,4. fect.1.1.1.De hacenim Logica habituali ſub finempræſentis tractatus di Aurusfum:ubidehabitibusingenere controver fiamovebitur. SECTIO 1011II Poftulata,&Explicationesmagispeculiares. 1 concretumappellatur neceffarium naturaliter ,vel neceffariumphyficè. *V. Neceffitas moralispropria (nam alia quo que eft impropria, dequa numero fequenti) eft illa , quæ nunquam de facto tollitur,vel fupe ratur; fedfi tolleretur ,& fuperaretur nullum eft miraculum , nec ulla ſequeretur chimera : nihilo minus nunquam continget,ut illa neceffitasmo ralis propria fuperetur, & ut ita dicam difpenfe tur: v.g. datur neceffitas moralis , ut nunc in hocmomentoteniporis aliquis homo, ex innu meris,quifunt in univerſo mundo,moveatur, vel ambulando,vel currendo,vel alio fimili fui cor porismotu: quis enim crederepoffit,autfibiper fuade,quodinaliqua diei , vel anni parte fitve rum: nuncomneshomines munditâm Europai, quam Afiatici Afri ,& Americant omnesin quamadunumquiefcunt ,&nullus omninò mo vetur.. VI. Neceffitas moralis impropriaeft illa,quam fuperari,& tolli difficillimum eft nonnunquam tamentollitur,&fuperatur,& inhoc diftinguitur àneceffitate moralipropria;e.g. quod homines vivant usqueadcentefimumannum : quod inve niatur homo , qui nunquain ægrotaveritin vitafua licet diuturna: difficillimumquidem eſt , nonnun quamtamencontingit. VII. Neceffitasadmelius effeeftneceffitas quæ dammetaphorica, quæproprio nomine appellatur utilitds,feu commoditas: v.g.adeundumNaapo I. Eceffariumeffe,&neceffe effe, funt modi Nfynonimi,& cumpropofitioni, ſeu con clufionipræfiguntur, efficiunt propofitio nem,feu conclufionemmodalem,dequalib.2.elem. th. 15.regulas tradidi : quarequæftiopræſens ex ponenda eft perpropofitionem modalem; videli cet utrum adfcientias comparandas Logicam prius addifcere,fit nereffe II.Terminus iſtemodalis neceſſariumeft,vel ne ceffe eft æquivocusvalde eft &quadrupliciterpo teſt intelligi :nempè neceffariumeffentialiter, nel ceffariumnaturaliter,neceffarium moraliter, Jim hominivalenti,&robuftonon eftneceffarius equus , velrheda proprie loquendo ; quia tamen valde commodumeft,iter facere in equo,vel rhe da, dicitur effe neceffarium equuin ,velrhedam, ſedneceffitate admelius effe : hoc eſt ad facilius faciendumid ipfum, quodaliundè fieripoteſt, ſed cumaliqua dificultate magna,velparva. . VIII. Cuique ſupradictæ neceffitati opponitur impoffibilitas cumfimilifyncategoremate:utnecef fitati metaphyfica,impoffibilitasmetaphyfica:ne ceffitatinaturali, iinpoffibilitas naturalis&c. IV. Nullusbomoin hacvitamortali ſcivit un quam DeNecessitateLogida. dòinvitafuaaffirmandofalfapro quam,autfcietnaturali,&humanainduftria(non 61 pro veris &negando enim loquorde Salomone,& aliis miraculosefa pientibus ) totumid ,quod naturaliter fciripoffe diximusDiffert. 2. & 3.adeoquehoc ipfum;nem pè ſcire de facto omnia,quæ naturaliposfibilita te fciri poffunt, eft moraliter imposfibile ex n. f. ratioverodefumitur exinfirmitate ,& negligentia humana, quæ facit, utin rebus requirentibusindu ftriam,&perfeverentiam, nunquam homines ex erant omnes fuas vires naturales : hoc eft nun i quam faciunt totum oinnino id,quod naturaliter facere poffent.-His fuppofitis controverfia præfens propter multiplices fupradictas necesfitates multiplex eva dit: quæri enim poteft,numLogicafitneceffaria effentialiter,velnaturaliter, vel moraliterpropriè, autimpropriè,velfaltem quoadmeliuseffe inor dine adcomparandasſcientias. Rurfus quæftiones in repræfenti multiplicari poffunt , addendo fi gna,feu fyncategoremata univerſalia,&particu laria (de quibus th.48. lib. 1.Elem.) iftis duobus terminis,omnesfcientias:quærendonempe, num verapro falfis. Rursus aliquæ ſcientiæ funtadeo implexæ, &difficiles, utfitimpossibile moraliter, quodilli iidem hominescircahujusmodi ſcientias nonerrentmodoprædicto : ſedhujusmodi homi nibus, in ordineadillas ſcientias comparandas, Logicampriùsaddiſcereeftneceffenecesfiatepro priamorali,g. aliquibus hominibusLogicam priùs addifcere , eftneceffenecessitate propriamorali: majorpropofitionegari non poteft, cum ab ipfa experientia comprobetur: quotenim funthomi nes,fueruntpræditi facultate intellectivanon adeò benèdifpofita, utfrequentisfimè , nonmodo ali quando errentinjudiciisfuis:minor eft etiamma nifefta, quia comparareſcientias , & errare circa objectafcibiliarepugnat , adeoquenifi ex inftru &ionelogicapræditi homines reddantur cauti & attentiquoad evitandos errores, nunquamſcien tiasfibi comparabunt. Prob. III. Concl. Nonomnibushominibuspriùs addiſcere Logicam quam fcientias eft neceffarium omnibus , veltantum aliquibus hominibus ad om nes, veladaliquasfcientiasLogicafitneceffariane cesfitatibus fupradictis. 4 SECTIO III. ה-37:30 . Conclufiones ftatuuntur. I.Conc. N : Ullis hominibus ad aliquas ſcientias comparandas Logicam priùsaddi ſcereeftneceffenecessitateeffentia li, aut neceffitatenaturali. 11. Concluf. Aliquibus hominibus ad aliquas fcientiascomparandasLogicampriùs addifcere,eft neceffeneceffitatepropria morali. : III. Concl. Omnibus hominibusLogicanon eft neceffaria ad finem fupradictum neceffitate pro priamorali. 4 IV. Concl. Plerisque hominibus ad finem fu pradictum Logica eftneceffaria neceffitate morali impropria. : V. Concl. Omnibushominibus ad omnes ſci entias comparandas Logicam priùs addifcereeſt neceffe neceffitatead melius effe... Probatur 1. Concl. Non eft neceffe neceffitate effentiali, vel naturali illud, cujus oppofitumnon eftimpoffibile impoffibilitate effentiali , velnatu rali,hoceft cujusoppofitumnoneffetmiraculum, autchimera, utex dictis fect,2.patet: fednoneffet miraculum,velchimera,fihomines addifcerento mesſcientias ante Logicam: g. Logicamprius ad difcere ante fcientias,& ad fcientias comparan das nullishominibus eft neceffenecesfitateeſſen tiali,vel naturali. Minorprobatur. Quisenimdi cat illicòtotam rerum naturam contradictoriis,& chimeris fubvertendam,fi hominesfcientias, quas naturaliter poffunt acquirere, ex notatis Differt. 2.&3., defactoacquirerentanteLogicam , quæ eft ars abipfis hominibus inventa ? autquis dicat miracula in eo cafu futuraeffenondiffimiliafufci tationimortuorum,aut immobilitati Solisinmedio Cæli, fi idquod eſtnaturaliterpoſſibilehominibus, defacto contingeret? Prob. II. Concl. Aliqui hominesea ſunt ingenii mediocritate , ut fit impoffibile moraliter(impos fibilitatemoralipropria) quodnonerrentaliquan moraliter ; fi aliquibus hominibus prius addifcere IcientiasquamLogicam eftposſibilemoraliter:fed hocipfumaliquibus hominibus eft posfibile mora liter:nempèaddifcereprius fcientias quàm Logi cam: g. illud ipfum omnibus hominibus non eft neceflemoraliter,nempèaddifcerepriusLogicam quamfcientias. Min.prob. quiade facto illihomi nes,quiartemLogicaminvenerunt fcientiasposfi debant ante Logicaminventam,&hoceftincon feffo apud omnes celebres authores, qui de hoc argumento tractaverunt : nam Logica adinventa eft afapientibus , qui cum illuftriores fcientiasjam callerent, animum reflectere cæperunt&confide rare modum,&rationem,quafcientiasipfasacqui fierant,earumque actus ſcientificos:hoceftjudicia certa, & videntia exercebant. Secundò: fuerunt, funt, & eruntin mundoplures alii hominesnon inferioresperfpicacitate ingenii illis ipfis homini bus,quiLogicam învenerunt. Aliquiex iftis ufi funt, & utunturLogicajam reperta ab aliis ; fed profecte fi repertanon fuiffet ante illos hæc ipfa Logica,perinde ſcientias acquifiviſſent, ficuti illi primi Logicæ authores independenter à Logica Icientias fibi pararunt; Aliiverò exhujusmodiho minibusperfpicacibus, &acutis operam non dant, neque dederunt ftudiis ex inſtitutovitæ fuæ ada lias occupationes addicti : atſidarent,veldediſſent operamſtudiis,&fcientiis acquirendis, eadem fe licitate evaderent ſcientes ,&fapientes indepen denteràLogica, qua veteres Philofophi fineLo gica fcientias comparavere : Hoc autem fufficit ad tollendam necesfitatem illam moralem univerſa lemhabito refpectu omnium hominum: ergò pof fibile eft moraliteridipfum, quod in minori fupe rioris fyllogifmi affirmabatur. Prob. IV. Concl. Plerisq; hominibus communi teringeniofis eftdifficillimum (ita ut rarisfimè op pofitumcontingat)addifcerepriùs ſcientias, quàm Logicam: quiadifficillimum eftfine methodo,& ordine à Logica præfcripto fcientias addifcere : fed quodita eſt difficillimum , licèt aliquando ta mencontingat,eftimpossibile moraliterimpropriè: ergò plerisque hominibus ſcientiaspriùs addiſcere quamLogicameft imposſibile moraliter: ergò ex num.8. fect.2. plerisquehominibusLogicampriùs i i addi 62 addiſcere,quamſcientias,eftneceffariumnecesfi DiffertatioSeptimaLogico-phyſica omnino id, quodnaturaliter ſciri poſſediximus tatemorali impropria. Prob.V. Concl.Logicaeſtcommodisfimumin ventumad ſcientiasomnes comparandas faciliori, &meliori methodo,quam ſiabsqueauxilioLogi cæ ſoloductu luminis naturalis ſcientiæ compa rarentur: fedquodeſthujusmodieſtneceſſarium neceflitate ad melius eſſe, utconſtat ex num. 7. ſect. 2. ergò omnibus hominibusadſcientias com parandasLogicam priùsaddiſcere eſtneceſſene cesfitate admeliuseſſe. Majorpræmiſſaeſt mani feſtisſima cuicunque confideranti, & examinanti regulas omnes , & præcepta logica , quæ tradi dimus inelementis : cui enim in mentemvenire posſit illa noneffeutilisſima , adeoque neceffaria neceffitateadmeliuseſſequantumadſcientias com parandas? SECTIO IV. Objectionibus refpondetur. B.primòcontraprimam con. Eſtimpoffibile difcere ſcientias ante artem ſciendi:ledlogi caeſtars ſciendi ; g. eſt impossibile difcere ſcientias antelogicam. Refp. ne. maj.intelligendo illudimpoffibilede imposfibilieffent.ali,velnatura li,uti ſemperintelligendumeſt,cumabſolute&fine addito profertur ille terminus impoffibile. Cæterum manifeſtumeſt, quod ficuti fine arte medicinænon eſtimpossibile eſſentialiter , vel naturaliter homi nemconſervari ſanuın; ita fimiliternoneftimpos ſibile finearte ſciendi acquirere ſcientias,quod cæ teroquinhonininaturaliter eſt possibile. Contra 1. ſcireſine ſcientia eſt effentialiterim Differt. ſecunda, idque vel cum adjumento artis logicæ,velfine illo : quare ſiadverfarius intelligat perilludperfecteacquirerefcientiastantumacqui rere ſcientiæ,quantum naturaliter homines pos funt acquirere, nega ſuppoſitum : quiaſupponit faltemcumLogicaabhominepoſſemoraliter ſciri totum id, quodnaturaliterſciripoteſt. Secundò, notabis ſcientias illas clasſicas , quarum meminit objectio, &quas infinuavimusDiſſert. tertia, in cluderedefacto nonfolas conclufiones certas ,& evidentes: hoceſt ſcientias particulares, ſedplu res etiamconclufionesprobabiles:hoceſtopinio nes , immoplurimas dubitationes , &multoplures ignorantias,hoceftreflexiones, quòdaliquidſciri nonpoteft. Porro necbeneficioLogicæ illæ quæ funt opiniones , &continenturin ſcientiis clas ficis , evadunt, aut evaderepoffunt conclufiones evidentes , multoque minus quæ funt dubitatio nes , vel ignorantiæ. Tantummodò id efficit Logica ,utclariùs,brevius ,faciliùsque percipian tur, &teneantur ſcientiæ , advertantur opinio nes ,& perpendantur dubitationes. In ittis au temcircumftantiis majoris claritatis, brevitatis &c. quæ funt ornamenta,&expolitiones ſcientiarum noneſtpoſita earundemſcientiarum genuinaper fectio. Sicuti adamantis perfectio nativa non in eo confiftit , ut variis ornamentis aureis conve ſtiatur , fed inproprio ſplendore , & integritate. Notabis tertio , viro apprimè ingeniofo noneffe moraliter impoſſibile fine logicaillas ſcientias, in dubitabilesque affirmationes & negationes in , qualibet ſcientiarum claſſe ſibi comparare , quas posfibile , ficuti eſſe albumfinealbedine: g. etiam Icire finemodoſciendi, qualis eſt logica eft impof fibile: nonminùsenimadſciendumrequiriturſci entia, quàm modusſciendi. Refp. con. ante &dif. conf.ſcire fine modo ſciendinaturali(hoc eftfine lumine intellectus ) eſt impossibile,conc.conf; ſcire ſine modo ſciendi artificioſo (hoc eſt ſinearte lo gica) eſt impossibile,ſubdif.,eſt imposſibile ſcire artificiosè,con.conf,eſtimpossibileſcireabſolutè, &inartificiosè ne.conf. Impossibile quidemeſſet fcireartificiosèfinearte,ficut imposſibileeft effe albumfinealbedine:quiailludſyncategoremaar tificiosè fignificatinobliquo ipfam artem,&expli caturſcirehabendoartem,velexercendoartem. Ob.2.contratertiam,&quartamconcl. Quæ ſtio præſens eſt de acquirendis perfectè ſcientiis clasſicis; fednullus homo moraliter poteftacqui rereperfectèſcientiasclasſicas finelogica: g.falfa eſttertiaconclufio. Refp.dif. ma.: de acquirendis perfecteperfectioneartificiali,&propria artis lo gicæ,ne.ma.: perfecte perfectionenaturaliterde bita ſcientiis clasſiciscon. maj.&fimilipacto diſtin @aminori,eaqueconceſſain ſenſumajorisnegatæ, atnegata in ſenſu majorisconceſſæne.conf.Inhac objectione nil additur de novo æquivocationijam explicatæin objectioneprimapræter ambiguamil lam,&heroicamvocemperfecte , quæ plerumque intruditur inter argumentandum adterriculamen tumpufillorum. Adnotataigiturprimò,quoddiximusSect,2.n.8. nempènullumhominemnaturaliter inhacvita ſci homines cæteri communiter ingeniofi beneficio logicæ comparareſibipoffunt,diversaquidem viâ, &faciliori methodo,fed quantumadevidentiam, &certitudinem ſcientiæ eodemfructu. Itaque ſi dehujusmodi perfectione poſita in evidentia , & certitudine fit fermo ; neganda eſt min. objectio nis propofitæ : fi verò de perfectione artificioſa conſiſtente in facilitate, brevitate , & perfpicuita temethodi ſcientificæ loqui velimus,fatendumeft ànullohomineinhocfenfuperfectè acquiripoffe ſcientias finelogica. Contra 1. Sinelogicaeſt imposſibile moraliter vitare,& diffolvere omniaſophifmata , quæ fieri poffunt contra quamlibet ſcientiam particularem, quia funt difficillima,&plurima : fed eo ipſo eſt imposfibilemoraliter ſcientias comparare finelo gica: g.&c. Refp.dift.inaj.: eſtimpossibilemora litervitare omniafophifmataillafolvendo &oſten dendofallaciam omittomaj.: eſt impossibilevitare cognoſcendo,& advertendoeſſeſophifmata,ſub dif.: eſt impossibile viris eximii ingenii fine logica, ne.ma.: viris communiteringeniofis conc. ma.& ne.mi. attendeadhoc:noneftneceſſeadſciendam certo, & evidenter aliquam veritatem,ſcirediffol vere omniaſophifmata, &tricas, quæ àcavillato ribus obtrudipoffunt:fateſtilladignofcere, veluti exvultu, quodfintfophifmata. Fuereviri ſapien tiffimi,quiprofesſiſuntſe nefcireſophifmatanon nulladiſſolvere , indètamen nondimovebantur à ſcientia , quam de aliquo objecto comparaverant. ItaAriftoteles,itaDiogenes , itaplures alii Philo ſophi, nèquidem dignati ſunt mentem advertere adfallaciamaliquamdetegendam, quæ illis fortè à viſſe unquam,nequeſcire , nequeſciturumtotum fophi DeneceffitateLogica. fophiftis obtrudebatur. Celebratur Diogenes , qui Contra ultimd : facilioreseſſentſcientiæ, &me thodomagis apertatraderentur,finonpræmiſſa lo 63 ſophiftæ cuipiam ficargutanti : quodego fumtu nones:fedegofumhomo:g.tuhomonones:fer tur ridendo dixiffe : à meincipe , & recte col liges. Ob. ultimo. Logica non poteſt eſſe neceſſaria adſeipſam: fedfieeffetneceffaria aliquomodoad ſcientias,eſſet neceſſaria adſeipſam:g.nullomodo Hogica eftneceffaria adſcientias. Refp.omittoma. &ne.mi. Si fupponitadverfariuseffeimpossibile, ut logicaadſeipfamposfit inſervire, jam evidens eft,quodlogicanoneftneceffariaadſeipfam : nulli gicaſtatimad ſcientias tractandas aggrederemur : g. falſa eſtultima conclufio,antec. prob. exD. Au guftino , qui utilitatem logicam , aut nullam, aut modicam eſſeoſtendit. Refp. adducens velutipro coronide Proemialium differtationum ipfam pul cherrimamD. Auguſtinifententiam, in qua tùm objecto , tùmejusdem folutiocontinetur, itaque lib.2. dedo&rina Chriſtiana tap. 37. hæc habetS. Doctor,Illaconclufionum, &divifionum , &di ftributionum(feries)plurimumintellectoremad enimposfibilieftneceffariumid,quodeſtimposſi bile: alioquin illudipſumnoneffetposſibile,quod juvat: quanquamplerumqueaccidat,utfacilius homines res easaffequantur ,propterquas affe eſſenonpoffet, nifidaretur aliquod intposfibile : adeoquehincpatetmanifeſtadiſparitas interipſam logicam &reliquasſcientias. Adiftasenimnoneſt imposfibile,utipſalogita inferviat : adſeipfam comparandamverò eſt impossibile,uttu ipſeobji ciendoproponis: hinc adreliquasſcientiaseritne ceffaria: adſe ipfamnon erit. Contra1. logicaeftneceſſaria adſcientiaspro pter difficultatem; fedlogicaeſtdifficilior reliquis ſcientiis: g. eft neceffarias ad ſe ipfam. Refp. con. ma.&diſ.mi.eſt difficilior reliquisſcientiis, fiillæ fine logica addiſcerentur , ne. mi. ſi poſt logicam addiſcantur,omit.mi.,&confeq. nego. Punctum controverficænoneft, utrùmlogicafitfacilior,vel difficiliorreliquisſcientiis Quomodocunque;etenim præmittendaeſtaliisſcientiis, necnovumeft,quod principiaartium,&fcientiarumfintdifficiliorafuc cedentibuspartibus: idenimferè contingit in om nibusfacultatibus. Quodfi quisobjiciat tibipro verbium illud: àfacilioribus effeincipiendum: re fpondebis id quidem obfervandum eſſe quantum fieri poteft , &methodus argumentumquetractan dumpatitur. quendas iftadifcuntur , quam talium præcepto rumnodoſiſſimas,&ſpinoſiſſimasdifciplinas: tan quamfi quis dare volens pracepta ambulandi monftret,non eſſe levandumpedempofteriorem , nifi cumpofueris priorem , deinde minutatim quemadmodum articulorum,&poplitum cardi dines oportet dimoveredefcribat : vera etenim dicit,necaliterambularipotest,fedfaciliushomi neshocfaciendoambulant,quamanimadvertunt cùmfaciunt aut intelligunt tum audiunt ; qui autemambularenonpoffunt, mültòminùseacu rant,quænecexperiendopoffunt attendere : ita plerumquecitiusingeniofusvidetnoneſſeratam conclufionem,quampracepta ejus capit ; tardus verònoneamvidet,fed multò minùs,quodde illa pracipitur: magisque inhisomnibus ipsaspectacu laveritatisfæpèdelectant ,quamex iisindifpü tando,autjudicandoadjuvamur, nififortèquia exercitatiora reddunt ingenia. HactenusAugu guftinus,ex cujus elegantissimis verbis collige quid utilitatis,&commodiex Logicacapi fasfit:nem pèexercitationem ingenii, quafiat, ut facilè , & prompte aſſueſcatde re qualibet difputare. DISSERTATIO VIII. f Deprimo modo ſciendi, ſcilicetdefinitione. Actenus prolufimus velitaribus qui busdam differtationibus, modoadju ſtumpræliumdeſcendimusinlogicam arenam. Cùmitaquediffert.4.fect.2. concl.3.ſtatutum fittotum logicum artificium quantumeftadtres celebres modosſci endirevocari,primumhorummodorum,videlicet definitionem aggredimur in præfentia, cujus oc cafioneplurimaſcitudignissimaadfabricamnoſtri intellectus,& economiam cogitationum noftra rumſpectantia pertractanda manent. SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. I. M Odusſciendiitaincommuni ſumptus ,& generatim fignificat artificium logicum, quofaciledeveniturincognitionemveri tatis cujuſpiam,quæ anteaignorabatur: hujusmodi modos ſciendi præceptis fuis ,& regulis continet Logica, quemadmodumGrammatica ſuis regulis continetmodum,viamqueloquendiemendatè. II. Definitio eſt vocabulum interpretatum ex Græco ejusdemderivationis : ac nomen græcum ὀρισμός , quoutiturAriftoteles,idemque ſignficat, acfinitio, cuiſi addas particulam De, fit definitio, quæper metaphoram translataeftadſignificandas quasdam cogitationes noftras 5 nec non locutio nes ,quæveluti terminant, & finiunt curiofitatem noftri intellectus; hoceft,illifatisfaciunt : definitio igitur inhocſenſu eſtea cogitatio,vel locutio,qua perfecte ſatisfit huic interrogationi,ſeu curiofitati, quidesthoc? III. Quia hujusmodiinterrogationiſatisfacitde finitio, ipſa diciturexplicare quidditatem rei , de quaquæriturquidesthoc?derivatovocabuloquid itas abillointerrogativoquid? IV. Propter id ipſum diciturdefinitio explicare effentiam rei, de qua quæritur quid est hoc ?de riva 64 rivato itemillovocabuloeffentia àverboEfſtpoſito Differtatio OctavaLogico-physica ininterrogatione. Unde obiterſcito, hasduas vo cesquiditas,effentia, eſſe ſynonimas. V.Cùmdifficillimumfitdequalibetre fineerro re falfitatis fcire quidfit; ideo difficillimum eftper fectè res definire:nempè cognofcere effentias ,& quiditates rerum omnium: adhancporrodifficul tatem fublevandaminventæ funtpluresclaſſes, ſeu ſpecies definitionum,quarumfaciliores primoloco pofitæ præparantintellectum fibifuccedentibus, ut tandemdeprehendatultimamillam, quæperfectis fima fimul,& difficillima eft. V. Clasfis prima definitionum dicitur definitio abetymologia nominis,quo res appellatur (έτυμον vocabulorumeſt vera derivatio nominis anomine primitivo)v. g. cumdico homo per etymologiam し derivatur ab humo, & inde deſignaturhominem fecundùm corpus factum effe ex terra : Angelus eſt nomen, quod habet etymologiam averbogræ coαγγέλω ſignificante Annuncio, inde defignatur Angelorum effemunus aliquidhominibusDeino minedenunciare. Ex hac definitione dignofcitur nonnullaproprietas rei nominata , non vero per fectèeffentia ejusdemrei. VII. Clasfis fecunda dicitur abſolute definitio nominis, quæ multùmdiverſa ab antecedentieſt: fit autem , cùmquis advertens nomen æquivocum effe, antequamloquatur, declarat, & prænunciat, quodnomenillud ufurpare intendithoc potius fi gnificato, quàmalio: v.g. nomen Spiruus æqui vocumeft;poteſtenim fignificare flatum , &ven tum, vel ſubſtantiam incorpoream,Angelum, & animam rationalem: fidicamſpiritumappellofub Stantiam incorpoream ,feu qua potest cogitare, Dicorfeciffe definitionem nominis. Hæc autem definitio utilisfima eft ad tollendas inanes quæftio homoestcreaturapotensloqui,velpotensridere, autquid fimile ;vocatur definitio quid rei perpro prietatem. Si refpondeas denique quintohomo eft animalrationale ; hæc eſt definitio quid reiper genus&differentiam ultima,&perfectisfima,diffi cillimatamen; quiaplurima oportetſcire,uthujus modidefinitio fine errore cudatur. X. Quatuorpriores definitiones quid rei appel lanturcommuniter defcriptiones , ut diftinguan turàquinta,quæ abfolutè diciturdefinitioquidrei: cæteræ enim quafi defcribuntremillam de qua in terrogatur quid eft hoc ? & profecto hujusmodi interrogationipropriè non reſpondent , fed aliis interrogationibus, de quibus nonnulladiximus th. penult.1. 4. ele. XI. Sunt leges quædam obſervandæpræfertim in elaboranda artificio logico ultimadefinitione: prima eſtut definitiofit clarior definito : hoc eft quodclariùs intelligatur idem objectum cum ex plicaturperdefinitionem , quam dum deſignatur pernomenillius objecti, quodfubinde eſtterminus communis:unde res,quæ clarisfimè repræfentatur quantum hominibus fas eſt per fuum terminum proprium,definirinon poteft; e. g.res, bonum &c. &fimilia. Secunda lex:utdefinitum(hoceft ter minusformalis, qui per definitionein proponitur explicandus)noningrediaturdefintionem : unde abfurda effet definitio : Lomoesthomorationalis, Tertia ut definitio logicafolamexplicet effentiam rei , &nit ulterius : hoc eft neque caufa effi ciens,neque finis, neque partes componentes , nec denique proprietates exprefsè in definitione ex plicentur : unde peccaret hæc definitio : homo eft animalrationale rifibileproductumàDeo.Leges autem hæ exacte ſervabuntur fi definitio lo د gica tantùm explicet genus , & differentiam rei nes de vocibus, quæ exeocontingunt,quod e.g. loquensper unum,&idem nomen intenditmani feftare unam cogitationem, & unam rem cogita tam;duminterim audiens,quiaillud nomenæqui vocumeſt,exiftimatloquentemde aliare cogitare, &loqui , adeóque negat quodnon affirmatur ab alio,vel affirmat quod ille non negat , &hæc eft quæſtio deNomine. VIII. Clasfis 3. definitionum , dicitur definitio quidnominis (difcrimennonnullum eftàfuperio ri:) fit autem,cum explicoquidhominesvel indo Ai,vel docticommuniterintelligant audito illono mine ? e.g. audito hoc nomine homo excitatur in omnibus hominibus cogitatio de ſe ipfis ſeorsum fumptis&decæteris fui fimilibus, quodfintcreatu ræ perfectisfimæ fupra omnes alas vifibiles, quod loquiposfint,converfari ,poft mortemdurare&c. hæc autem eſt definitio quid nominis. IX. Clasſis 4. definitionum dicitur definitio quidrei , qua plenius fatisfit interrogationi quid est hoc ? dividitur tamen inplures alias claſſes. Namfi interroganti quid eſt homo ? refpondeas primo homo eft creatura Dei ; dicitur definitio quid rei per caufam efficientem ipſam rem. Si refpondeasfecundohomo est creatus proptervită eternamconfequendam;vocaturdefinitioquidrei perfinem,feucaufam finale. Sitertiohomo eftcrea turaconstansexanimaratioali, corpore;eſtde finitio quid rei permateriam,&formam , feu per caufammaterialem &caufamforinalem. Siquarto definiendæ at cum nonunumgenus, necunam differentiam cujusque rei th.46. &47. lib. 1. elem. indicaverim, datur locus quæftioni quodnam ge nus,& quæ differentia indefinitione logica adhi benda fit, SECTIO 11. Conclufio. Definitio logica, eft explicatio,five mentalis,five vocalis effentia cujuslibet reiper ultimum rei genus, &primamproximamque ejusdemdif ferentiam. Robatur conclufio : illaeſt definitio artificio quæperſpicuè breviter,& ve rè refpondet dere propofita interrogationi Plogicoperfecta, C quidefthoc?fedquodita reſpondet eſt explicatio effentiæ per ultimum rei genus,&primam diffe rentiam:ergo definitio logica eſt explicatio effen tiæper ultimum rei genus &c. Ma.patetexn. 10. 11. mi. verò pro. diftinctius , brevius , & veriùs refponderi non poteft prædictæ interrogationi , quamexponendo quidilla res fimile habeat cum reliquis omnibus rebus ,&quiddisfimile item ha beat neceffario cumomnibus rebus, quæ ad ipfius claffem non pertinent, fedhoc exquifite præftat prædictadefinitio: g.&c.mi. pro. Naminultimo generevelutin fructu includuntur omnia fuperio ra generav. g. in animali includitur vivens,corpo reum,substantia,ens, adeoque illo ultimo genere prola Deprimomodofciendi. prolatobreviſſune explicantur omnes fimilitudi nes, quas res definienda habetcuin reliquis omni 85 caturhoctermino cognitio: hæc autemrepræfen bus rebus contentis,& inclufis, tum inillo gene re,tum in omnibus fuperioribus generibus: inpri mavero ,& proxima differentia velut inradice continenturomnes ſecundæ differentiæ, ſeupro prietates ,adeóque per illam primam explicantur breviffimè omnes diſſimilitudines rei definiendæ cumcæteris omnibusrebus: igiturpereamdefini tionemexplicatureffentia ,&quidditas cujuslibet reimodoperfectiori,quoexplicaripoteft artficio Logico. Nectibividearisparum fcire , cumſcis dequali betreejus fimilitudines,&fimilitudines cum cæte ris omnibus: id enim tantuminodo de rerumeſſen tia fcire datum eſt hominibus in hac vita mortali: indeeftquodtota ſcientia humana appellari folet comparativa, quia videlicet comparatione,& fi militudine rerum invicem continetur: hincveluti ad fundamentum omnium fcientiarumveteres fa pientes opefimilitudinum,&diffimilitudinumdivi feruntresomnes ingenera,&fpecies. Itaque ex dictis habes , quo pacto definitiones artificiofas efformare poffis de qualibet re ſeu claſſe rerum , quæ termino communi fignifica tur , quidquid fit utrum res in fingulari definiri poffit: tantùm laborandumtibi eſtin reperiendo genere ultimo, &prima differentia reidefiniende: nonenim eftpronum, quoad res omnesduoilla venari. SECTIO III. Objectiones diluuntur. Bjicies primò: inhac conclufione definitur ipfa definitio, feddefiniridefinitionem repu gnatficuticalefieri calefactionem,& frigefie rifrigus: g. repugnat conclufio. Refp. con.maj & neg.mi.ficuti cognofci cognitionemnonrepugnat, ita definitionem mentalem alia cognitioneexpli cativa effentiæ illius cognofci,& ita definitionem vocalem aliis vocabulis illam declarantibus expli cari: hoceftdefinitionem definiri : diſparitas ca lefactionis , & fimilium hæc eft, quiain rebus phy ficis &corporeisnondatur e.g.calefactioreflexa; at datur in intellectu cognitio reflexa cognofcens ſecognofcere. Contraprimo:definitioutfic,ſeuclaſſisomnium definitionumdefinitur in noſtra conclufione &eſt definitum :feddefinitioreflexa, qua definiturdefi nitiout fic, includiturinipſa definitioneut fic,uti in claſſe omnium definitionum : g. eademdefinitio reflexa eſt fimuldefinitum,fimulque eſt directa, & reflexa quod repugnat. Re.co.ma.&dift.mi.de finitio reflexa includitur confusè,& per modum unius in definitione, ut fic: con.mi. includiturex preſsè,&folitarie ne.min &dift.con.eademdefi nitio reflexaeft fimul definitio expreſse , &feor fimfumpta,&eftdefinitumconfusefumpta&per modumuniuscumreliquisdefinitionibuscon.conf. eadem definitio eftfimul definitio,&definitum ex prefsè,&feorfim utrobiquefumpta ne.cof.in ſen ſu primæpartis diftin&ionis datæ nulla involvitur repugnantia :quod facilè percipies ſi veluti prin cipium indubitabile aſſumas cognitiones noftras alias eſſe directas , alias reflexas ,& inter iſtas reflexas dari etiamhanc cognitionem , quæ expli R. P. ProlomæiPhilofophia. tat,& fignificatpermodumobjectiomnesomninò cognitiones confusè ſumptas& per modumunius, tamdirectas , quàm reflexas , adeoque inter illas omnes fignificat , & repræfentat etiam ſe ipſam confusèſumptam &per nodumuniuscumcæteris omnibus : ficuti itaque cognitio cognitionis ut fic nonrepugnat;itadefinitiodefinitionisutfic:quid enimeſtdefinitio,nifi moduscognofcendi,&ex plicandi objecta definitive : hoc eft cognitio talis ſpeciei nempè definitiva ?ficuti igitur cognitiout ficcognofcipoteft; ita modusut ficcognofcendi, &explicandi objecta definitivèpoteſt cognoſci, & explicaridefinitive. Con. 2. Exdictis veraeſſetpropofitioſequens: definitioeſt explicatioeſſentiæ pergenus &diffe rentiam : atnon minùs eſſet verapropofitio ſe quens: explicatioeffentiæ per genus & differen tiameſtdefinitio:fed repugnatutramquepropofi tionumeffeveram,uti repugnatſequentes effeve ras: homo eft animal,& animaleſthomo : g.&c. Refp.primo conceffamajorinegandominorem:di ſparitasplurimaeft cumexemploallato:inpræſen ti tamenfateſt: quod ficuti dicebamnondaricale factionemreflexam,itaàpartereinondanturHo minesreflexi , &animaliareflexa, fedutiq; dan turcognitionesreflexa:itaque definitioutfic,ſeu claffis omnium definitionum accepta per modum uniusfi confideretur&cognofcaturapparet,quod fit explicatio , ſeu clasſis explicationum effentiæ pergenus,&differentiam:rursusfi alia reflexione hanc ipfam explicationem reflexam confiderem affirmare poffum,quodillaipſaexplicatio effentia definitionms utficper genus, & differentiamfit definitio : nempe fit aliqua definitio ex illis , quæ continenturconfuse,&permodumuniusinclaffe ſpecifica,quæ dicitur definitiout fic : nam exth. 49.n.27.1.1.elem.prædicatumilluddefinitio ſuppo nitur particulariter. Refp.fecundonegando rurfus minorem ,&adillas propofitiones in exemplum allatas dico fibiinvicem non repugnare,& utran queeſſe veram,ſiſecunda itaexplicetur : a'iquod animal eft homo : juxta quam explicationem hu jusmodi propofitionesvocantur indirectaprædi cationis : hoc eft ex parte ſubjecti terminum fupe riören & latepatentiorem habentes,quàm expar te prædicati,&faltem vocaliteradmittidebent: u trùm reveradenturinmentealibidifputo. Contratertiòfidefinitiopoffet definiri;definitio eſſet clarior,& obfcuriorſeipſa:fedhoc repugnat ficuti quod idem aer fit clarior &obfcurior: g. nonpoteft definiri. Refp.dift.maj. effet clarior,& obfcurior fubdiverſo conceptu, ſeu per diverfam cognitionem manifeftata,con.ma.fub eodemcon ceptu ne. ma. &mi. ficutieadem res modovideri poteftclariùs modo obfcuriùs ratione diverſæ lu cis,ita cognofcimodò clariùs modo obfcuriuspo teſt eademres: e.g. homo ratione diverſæ cogni tionis: paritasdeaereretorquetur. Qb.fecundò fidaretur ulla bona definitio,quid quidaffirmaturde definitione , affirmari deberet dedefinito : fed hoc repugnat, quiav. g. de defini tione affirmatur, quod fitmodus ſciendi: hoc au temaffirmari nonpoteftde definito. Homo enim noneſt modus ſciendi, attamen pervos dicitur definitum: g.&c. Refp.dift.maj.quidquidaffirına tur 1 1 66 tur de definitioneobjectiva (hoc eſtdeipſo obje DiffertatioNonaLogico-phyfica deiisdemrebus haberipoteſt, tum ſecundùmmul todefinitionis)affirmari deberetde definitoitem objetivo: con.maj.quidquid affirmaturde defini tione formali (hoc eft de ipfa cogitationedefiniti va)affirmarideberetdedefinito objectivo,veletiam formali : ne. maj.& fimiliter diftincta min.nego conf.cognitiohominemcognofcensnonefthomo, ita cognitiodefinitiva,nempè ipfadefinitio forma lis hominemdefiniens non eft homo,nequeeftani mal rationale: eftquidem modus ſciendi,&cogno ſcendiipſum hominemejusqueeffentiam. Ob. 3. omnia poffuntdefiniri: fed nonomnia habent genus , & differentiam ex dictis : g. non omnis definitio eſt per genus , & differentiam: prob.maj.quiade omnibuspoteft interrogariquid efthoc?g. de omnibus poteſt reſponderi explican doquiditatem , & effentiam illius rei. Refp.dift. maj. definitione perfectè artificiofa , neg. maj. definitione , vel inaartificiofa, vel utcunque imi tantedefinitionem artificiofam conc. maj. &min. &fimili pacto confequens diftinguo. Resillæ,vel entia illa , quæ genus,& differentiamlogicam non habent, hoc eft revocari non poffunt ad aliquam claſſem arboris philofophicæ per modum generis, veldifferentiæ ,habentquidem effentiamfuam, & quiditatem fuam:hoceftfuntidquodfunt,&de illis poteft refponderefaltemAngelus,& certisſi mèDeus ad interrogationem quid est hoc ? ſed quia artificium logicumdefiniendiadinventum eſt propterillas res , quæ revocantur ad claſſes arbo ris philofophicæ veluti ad genus , & differentiam; ideòde prædictis rebus definitioperfectè artificio ſahaberi nonpoteft. Cæterum definitio nonnulla 1 tiplices modosdefiniendi, quos ſectione 1.a n. 6. recenfuimus : tum etiam efformanturdefinitiones ad imitationem logicæ definitionis , quæ dici pos funt ſemiartificiofæ explicantes quidem effentiam reiquanto majori claritate fieripoteft, fednonper genus , & differentiam. Notabis etiam res illas, quælogice definiri nonpoffunt adeòperſenotas, &manifeſtas hominibus effe, utvixclariùs expli cariposfint, quàmfiunpliciter nominari. Ob. 4. noneft recta definitio homo eft animal rationale : g. &c. probaturant. animaleſt genus: ſedhomononeftgenus:g.homononeftanimal:g. multò minùs eſt animalrationale. Refp.nego an tecedens , adprobationem conceffamaj &mi.ne. utramq;conf. argumentum peccat contra primam legemfyllogifticam , habet enim4.terminos;nam terminus animalinduplicifuppofitioneufurpatur, nempèinſuppoſitionedirecta,& perſonali,ufur paturinconfequente:infuppofitioneveròreflexa, &fimpliciufurpatur in majori,utpatere tibipoteft exth.49. 1. 1. Elem. n. 16. Co. quod eſt unum non poteſt eſſe quid du plex,fedhomoeftquidunum:animal,&rationale eft quidduplex , aliud enim eſt animal, aliud ratio nale:g.homononeft animalrationale. Refp.hoc argumentum fundariin ignorantia differtationum ſequentium , in quibus de objecto , & fignificato terminorum cominunium agendum eft : videlicet de univerfalibus , & formalitatibus: interim ſcias, quod necanimal, necrationaleres funt, fedfunt formalitates: miraberis fortèquæ dico, ſedſtupo remdepones eruditusdicendis. DISSERTATIO IX. Demaxima difficultate , & antiquisfima controver ſia apud Philofophos , quo ad deſignandum ve rum , &genuinum fignificatum , feu objectum termini communis ( & univerfalis ) indefinitè : ſumpti , de quo th. 22. &38. cum fequentibus lib. 1. elem. unde ad varia abfurda delapſi ſunt plures , quorum primum univerſale PSEUDOPLA TONICUM hic expenditur. I terminis duntaxat fingularibus ho mines loqueremur & de rebus د tantummodo fingularibus cogitare mus, aut bruta effemus , aut Deus, hochabet peculiare intellectus hu manus,utderebus nonfolùminfingulari:verum etiam in communi,&utdicituruniverfaliter co gitareposfit: (nil hicdecerno quantumadAnge. los, qui utrùmuniverfaliter,&in communi res in telligant ſubjudice eſt) exemplum pono: cumin tellectus cogitat de hoc objeto homo , & cum de eodemlinguanoſtraloquimurperhuncipſum ter minumvocalemhomo:nonvidemur cogitare, aut loquide hominibusfingularibus , de hoc homine , &de Deuniverſali Ideali. &deillo;ſeddehomine incommuni. Hocvero pactoper ſuas imaginationespercipere,autſenſa tiones brutanonpoffunt: nonenim vident , aut imaginanturhominem in communi,vel animalin communi,ſedhunc hominem,aut illumhominem: e.g. equus Dominumfuumvidet,autſervumſtabu dum,&multòmaximè adintelligendum exdictis loco citato. III. Intellectus,ſeu animanoſtra ſubnominein tellectus ſpeciesſpirituales adintelligendumnecef ſarias fibi elaboratut loco citato dixi : appellatur autem ſecundumiftam confiderationem peculia larium : illosque eosdem imaginatur , aut alios , quosviderit. MultòpotiorijureDeuscognofcere remintellectus agens:fecundumveròillamconfi derationem,quaipſemetintellectus experiturſpe univerfaliter, &incommuninonpoteſt;v.g.ho 67 ciesjamelaboratas &cognitionesproducit,dicitur minemincommuni,&utfic;fedperfe&iffimaco intellectuspaſſibilis,ſenpatiens. gnitioneomnes omninòhomines fingulares cum omnibusfuis circumftantiis,&proprietatibusexa Aisfimè comprehendit. Indèvero eſt, quodDeo fimul&brutisanimantibusdenegandusfit iſtemo dus cognoſcendiobjectaincommuni,&utfic,quia hujusmodi moduscft quidem aliquaperfectione brutis denegatâ perfectus , ſedmultametiamin cluditimperfe&ionem,quælongisfimèabeſtàDeo, nempèobfcuritas,&confufio. Atſtatuerequidfitilludobjectum, illudcogni tum, illud fignificatum , quodperterminoscom munes mentales , autvocales homini intelligenti repræſentatur ; hocopus,hiclabor: numvideli cetfintomniaſingufaria,quibus terminus ille com munis accommodaripoteſt,Petrus,Paulus,&cæ teri homines infingulari ,quo adterminum com munemhomo?anpotiùsilludobjectum fitaliquid diſtinctum ab omnibus illis ? difficultas eſtmaxi ma, &antiquissima ,nec adhucomninò dilutaaut explicata : licet enimex hacoccafioneplura à Philoſophis excogitata fint vocabula,distinctio num,precisionum,formalitatum,univerfalium 1 6. Nontamenextotoperfpicuaveritas reddi IV. Præcipua differentia inter ſpecies hinc ſenſuum externorum , indephantaſticas & intel lectuales hæc eft:quodillæ,poftquame g. oculus ceſſavitvidere,fimuletiamexoculoceſſant,&cva nefcunt : ſpecies verò phantafticæ , poftquam phantafia ceſſavit imaginari ; & ſpecies intelle ctuales,poftquam intellectus ceſſavit cogitarenon evanefcunt; ſedreponunturmirabiliterin duplici interiori quaſi thefauro : qui dicitur memoria phantaſtica,&intellectualis:unde rurfus proop portunitate ab anima educantur ad imaginan dumrurfus, &cognofcendumresolim imagina tas,&cognitas : hoc autem eſtquod dicimus re cordari. V. Quotieshomo cogitat aliquidintellectu, il ludipſumquoqueperphantafiamimaginaturima ginationequadam faltemſymbolica, &fimilitudi naria: utcumAngelumvelutijuvenemalatum ima ginamur: nonveròquoties aliquid imaginamur, illud ipſumquoque intelligimus , & cogitamus: quodfatisapertèpatetinfomniis. VI. Quidfitfingulareeſtluminenaturæ notis fimum,unaquæqueenim res , quædigito oftendi taeft. SECTIO PRIMA. Explicationes,&poftulataadremprafentem. I. H Omoinhac vitamortalitres habetfacul tates repræſentativas,ſeu perceptivas,qui bus animafibi repræfentat,&percipit res externas,quæpræcipipoſſunt: primadiciturfacul tasfenfitivaexterior,&dividiturinquinque ſen ſus viſum,auditum, guſtatum, olfactum,&tactum: porròhi ſenſus ſunt anima ipſa unita partibus il lis humani corporis , quæ accommodatæfunt ad aliquam perceptionem rerumexternarumhaben dam: partesq; illæ corporeæ vocanturorganaſen ſus illius,quipercipitperillas objectumfibiaccom modatum: e.g. oculusdicitur organum facultatis viſivæ,feu viſus. Secundadiciturfacultasfenfitiva interior ,quæ licet pluribus nominibusgaudeat communioritamendiciturPhantasia , ſeufacultas imaginativa, quæ eſt ipſa animaunitapartibuscor poris accommodatisadimaginandum:nempèce rebri parti præcipuæ , quæ indè dicitur organum phantafiæ. Tertiadiciturfacultas intellectiva,ſeu Mens,ſeu potentiacognoſcitiva, & eſt ipſa homi nis anima,quæ licetcorporiunitaper ſeſola(cum aliquo tamen famulatuipfius corporis) habetvim intelligendi, &cogitandi. II. Ithomoactuvideataliquod objectum,ſeu remviſibilemrequirunturſpecies illæ, feuradiiab objecto adoculum evibrati , dequibusth. 5. 1. 1. elem.diximus:itemadaudiendum,guſtandum&c. quidfimile ſpeciebus prædictis requiritur. Multò magisſpecies interiores requiruntur ad imaginan quodammodopoteſt (immò,&quæ oftendinor poteft ) dicitur res fingularis , utex th.46. lib. 1 elem.falileliquet:porro hicterminus individuum idem fignificat, ac fingulare,&communiquadam deſcriptionedici foleteſſeid,quodeſt indivifum infe, &divifumàquocunquealto;utalibi excu tiendum. VII. Intellectushominispoteſt cognofcere,& cogitare fingularia diverfo modocogitandi , nem pèquadruplici. Primòfeorfumdeunotantummo dòfingulari, utcumdePetrocogito; ſecundòco pulativè, & quiacopulatio eft genus adcollectio nem,&diſtributionem (dehis enim terminis ar borquædamphiloſophica fieripoſſet) copulatio necollectivapoteſtintellectus de ſingularibus co gitaree. g.Petrus ,&Paulusfunt duo. Tertiòdi ſtributive, ſeu copulatione diſtributiva e. g. & Pe trus currit, Paulus ambulat. Quartodisjun &iveper particulam vel expreſsè poſitam inter fingularia cogitata e. g. velPetrus currit , vel Paulus ambulat: omnibus hujusmodimodis fin gularia verè cognoscit &diftin&èintelligitintelle aushominis. VIII Non tamenhoc folum intellectus poteft; ſedpercognitaquomodocunque fingulariaafcen ditadduplicem aliamclaſſemcognitionum:nempè adcognofcendauniverfalia,&particularia:un deomnia : quæ poteft intellectus cognofcere ad tresclaſſes revocantur,fingularia, univerfalia, particularia. IX. Clasfis univerſalium , quæ poffuntcogno ſci, ſubdividitur juxta regulas arboris philofophi cæ induas alias claſſes: inuniverſaliacum figno, Ieu t 12 68 ſeuſyncategoremate, ut omnishomo , nullusbo Differtatio Nona Logico-phyfica &fingulariin fimilipropofitione,Petrusefthomo: mo;&inuniverſaliaindefinita,uthomo,equus&c. qui funttermini communes, & indefinite ſignifi cant,ut nofti exth.44.&45. X. Claſſis particularium etiam fubdividitur in particulariacumfignoparticulari disjunctive ſum pto,&inparticulariacumfignoparticularidisjun Aèſumptodequorumfignorumexplicationedixi th.48.n.19.1.1.elem. XI. Difficultas inpræfentipropofitatotaverſa tur, quoduniverfaleindefinitum,quodeſtſignifi catum,& objectum termini communis mentalis, Teu vocalis indefinite ſumpti:quid namque repræ fentetur, &apprehendatur(namtota quæftio eft circaprimamoperationem intellectus)abintelle Etu, cum perhunc fimplicemmentalem terminum, feu apprehenfionem cogitat ? Quodfitdifcrimen interuniverfaleindefinitum,& univerſalecum figno?eft quidem maximum, namrectè dices, ani malrationaleeſthomo, fedmatè diceres , animal rationale eſtomnishomoLib.2.elem.th.20.Exquo colligitur univerſale cum fignopotius repræfenta re univerfaliter fingularia : hoc eft copulativè, quàmverè&proprie ipfum univerſale,feuhomi nemut ficrepræfentare. Obiternota progreſſum intellectushumani: àfingularibus ſe ſolis, vel ex preſsè faltem cumaliis cognitis afcendit mens no itra adcognofcendauniverfaliterfingularia: abhis rurfus adcognofcendum ipſumproprium, &ge nuinumuniverſale,hoc'eſtobjectumtermini com inunis indefiniteſumpti. XII. Univerſaleperdefinitionemabetymologia dicitur eſſe unumversus multa,exquadefinitio necolligiturperhuncterminumuniverſaleexcita ri cognitionem fimuldealiquouno,ac demultis: adeóque, ſiterminushomoappellari reflexèpoteſt terminus univerſalis, debet fignificare unumquid, &fimuletiammulta: fiveifta multa finttantum posſibilia,vel etiam actu exiſtant. SECTIO II, Conclufio Prima.. Univerſaleinquantumeftobjectum,&fignifica tumterminicommunise.g.homo) abfurdedi ceretureffeunumfeparatumrealiteràmultis,-Seu abomnibusfingularibus:quodunum appel-laripoffit Idea,velexemplar,&illa multafint-velutiveftigia,&imagines illiusunius,feu-idea. Alsohocuniverſaleitaexplicatumattribuitur HPlatoni,utmoxvidebimus;declaraturautem 1 effeunumextramulta:ideanempeabæter noexiſtens extra,&ultraomniafingularia,&in dividuae.g.ſpecieihumanæ ,quæ ideaquotiesho mo gignitur applicetur quafi forma,&figillumin cera, ineaque relinquatimpreſſam ſui imaginem, autveftigium. 1 Probaturconcl. unumextramulta, ſeu ſepara tumrealiter abindividuisnon eft fignificatum hu jus termini communis homo; fed univerſale , de quoquæritur,eſt ſignificatum hujus termini com munis: g.unumextra multa,&c.noneſt univer ſale ,de quo quæritur : probatur ma. fignificatum hujus termini communishomo debet effe tale , ut affirmari posfit,& prædicaridequolibet individuo, 201 fedunumextrainulta noneſthujusmodi,quia de quolibet individuoaffirmarinonpoteſtid,quodeft realiter feparatum ,&distinctumàquolibetindivi duo,uteſtmanifeſtisfimum: namideòfalſa eſt hæc propofitioPaulus estPetrus, quiaPaulus eſt reali terſeparatus àPetro:ergo,&c. Prob. 2. vel illa idea,hoc eft illud unum extra multa eſt aliquid increatum,vel creatum:ſieſt ali quidincreatum eſt ipſeDeus : ſi eſt aliquid crea tumeftaliquodindividuum ,&fingulare: fedne que Deus, neque aliquod fingulare eſt univerſale, dequoquæritur : nam nequeaffirmaripoteft, e.g. Petrus eftDeus: nequePetrus estPaulus , & ta men dicipoteſtPetrus efthomo:g.univerſalis ,de quo quæritur , nempè ſignificatum hujus termini communishomo,noneſtaliquidſeparatumrealiter àfingularibus hominibus. Ob.aliter explicari nonpoteft, quidfituniver fale: nempè unumversus multa, quodfit obje tuin termini communis:g.&c. Refp.exſequen tibus differt. patebit , quopacto ſine abſurdo id ipſumexplicari poffit. Contra 1.Effentiæ rerumdicuntur effeab æter no:fedab æterno nulla funt fingularia: g.effentiæ funtquidunumrealiterſeparatumàfingularibus g. iſtæ funtuniverſale , de quo quæritur. Refp.omi. ma,&ne. mi.Effentiæ rerumposfibilesnihilaliud funt quamipfa fingularia poſſibilia : ficuti eſſentiæ exiſtentes funtipfa fingularia exiſtentia : nec ſunt quidunum,fedquidplura, &plurima , &ideò exprimuntur num.pluralieſſentiæ rerum. Contra 2. Obje&um hujus termini communis homononeſtaliquid fingulare: g. eftaliquid ſepa ratum àfingularibus. Refp. 1.retorquendoantec. jamenimilludobjectumnon effet idea, quæ con vincitur effe aliquid fingulare ex probatione ſe cundaconclufionis. Refp. 2.dift. antec.noneſtaliquidfingulare fin gulariter repræfentatumconc. antec.univerſaliter, &abſtracte confideratumne,antec.&confeq. CONCLUSIO II. Platoni nunquam in mentemvenit hujusmodi univerfale:quodeffet unumextramulta,nec- admifit ideasfeparatas àmentedivina, &à : ScientiaDei. (Vicunque operatur cum ratione, hoceftra. tionabiliter , dicitur operari ex idea : nempè concipitpriùs mente idipfum,quod opere moliri vult: ita Pictor : itaquilibetArtifex: ita quicun que homo ſapienter agit: cùm itaque de DEO fentiendumfit ſapientisfimè; ideòdiciturinmente ipfius divina ideas ſemperexifterererumomnium, quæDeus creavit,velcrearepoteft. Hocaffeve ravit Plato,nectamen dixit has ideas divinas eſſe univerſale; fumpto univerſalipro objecto termini communis. Prob. concl. exPlatone ipſo,quiinParmenide fic ait: Admirabileeffetfermo illius,quiideastol leret, quoniamDeumcognitioneprivaret :& in Hippia: Illum, qui dicitur δημιεργός ( hoc est Mundi artifex) certarationeagere,&dumho. minem,velequumproducithabereinfeipfoeorum ſpecies,fenideas : g. Plato nomineidearumnil 1 aliud DeVaiverfali Ideali. < aliudintelligit , nifimentemdivinamcognofcen temcreaturas,quaspoteſtproducere.-69 Deus:g. ideainquantumeſtidem,&c.Patetenim, Addoteftimonium ſapientissimorum virorum proPlatoneita intelligendoſtantium : DivumAu guftinuminprimis lib.3. retrac. cap.3.&alibipas fim: prætereaPlatonicosomnesPhilophos,quos cæteris omnibusDivus Auguftinusmerito ſeante poneredicitlib. 8. deCivitateDei: quorumomni umunamſententiamMarfiliusFicinuseſſeteſtatur: Platonicinunquam voluerunt ideasabintellectu divinofeparatas, DicesAriftoteleminoppofitumſtare. Refp. ex pluribus, quæpoſſemreponerehocunum ajo:A riftotelemnullis inlocis oppofitumejus , quod in hacconcl. defendo,dixiffe: fedpotius ejusdicta adſequentemſpectare. CONCLUSIO III. IdeeinquantumJuntidemcummentedivina, nonfunt objectum, autfignificatum termini PR communis. obatur:obje&umterminicommunisaffirma tur,& prædicaturdequolibetfingulari,utcùn e. g.diciturPetrus esthomo : ſed affirmari nonpoteſt,aut prædicaride quolibetfingulariid, quodeſt idemcum mentedivina,hoceſtipſeinet quodnequeexemplar,aut ideaartificialis reſidens e.g. inmentePictoris,dum imaginempingit,po teſtaffirmarideipſa imagine externa,&dici hæc imagoeftidea. Notabis vero ideasdivinas modo ſuperiori ex plicatas nondiciquidem poſſe univerfales inco Tenfu , quem ufurpamus inpræſeatiDiffert., ubi loquimurdeuniverſali ineſſendo,&univerſali,in prædicando:hoceftde eo, quod eſt , & dicitur (nempè prædicatur) unum,&plura:c. . homo, eſt univerſale in eſſendo in quantum inomnibus fingularibus hominibus confideraripoteſt , &re periri ſignificatumhujus termini : homo , &rursus deomnibus fingularibus hominibus affirmari po teſt &prædicariilludipſum ſignificatum: cæterum ideasipſasdivinas alio ex capite dici poſſe univer ſales advertes , nempèuniverſales in cauſando; quod eſt idem acdicere ,eſſe cauſas univerſales. Illa enim eft caufa univerſalis , feu univerfalis in cauſando, quæplures,&plurimos effectuspoteſt producere:itaexideahominisinmentedivinare ſidente exemplariter,&idealiteromnes homines producti funt,&producentur: atque hac diftin &ioneuniverſaliuminutiles &pluresaltercationes demerisvocibusàveterumquibusdamobfcurèdi tisfacilè ſubmoventur. DISSERTATIO X. : Peroccafionemtermini communis , ejuſque ſignifi cati declarandi deprehenfum eft , quod intelle Etushumanushabetvimcognofcendiidemobje Etum,ſeueandemrempermodumpluriumobje : " Etorum,&rursusvim habet cognofcendi objecta plura per modum unius : unde pluravocabula metaphorice applicata funt ſignificandis cogita tionibus noftris , quæ propriè res duntaxat à parte rei exiſtentes ſignificabant, ut exponitur in præfentia. Oſtquam àPhilofophiscognitum eſt, fignificatum termini communis eſſe nonpoffequidunum extra multa, &feparatumrealiteràmultis:nempe ideas illas,de quibus fuperiùs; ſta tuêre fignificatum illudpoſſeeſſe idem, ac fignifi catum hujus termini complexi omnis homo,de quoDiffert, antec. letu.n.9. nempèomnesom ninòhominesfingulares,fedperdiverſummodum cognofcendi cognitos,&apprehenfos dumfunt objectum hujus termini communis , & fimplicis homo , acquando objectum funt hujus alterius complexi, omnishomo : adeóquenihilaliud eſſe univerfale, quamipſas res fingulares modoquo dammirabili cognitas , quo permodumunius in numeracognofcuntur. Indequodammodòrevea lata-O 70 fataeſtintellectus humani prærogativacognofcen Differtatio DecimaLogico-phyſica di plura per modum unius , itemque exparitate rationis & posfibilitatis , cognofcendi unum, & idemper modumplurium,& multorum: tametfi intellectus ita cognofcendo non erret , fed cum veritate,&cum conformitate adobjectade obje &iscogitet. SECTIO PRIMA. Terminiquidem tranſcendentales,cumfuisde rivatisfenfuproprioexplicantur. DEterminotranſcendentalidixith.35.1.1.Ele. fimiles terminos explicandos fufcipio , qui nemperebusomnibus accomodaripoffunt, &indèdicunturtranſcendentales:ſuntautem:Res, Realitas,Ens,Entitas,Formalitas,Unum,Unitas, Idem,Identitas,Distinctum,Distinctio. I. Res,ſeuEns,vocaturquidquidexiſtit,velpo teſt exiſtere in rerumnatura,&hancpropriamfi gnificationem illorumterminorumefledico,reli quæveròfuntimpropriæ,&accommodatitiæ. II. Realitas eſtderivatum tanquamàprimitivo àvocabuloRes,&fignificatomninoidem,acejus primitivum,licèt mododiverſo : nempèpermo dumabſtracti,&formæ,cùmResſignificetpermo dumconcretiſubſtantivi,&juxtath.49.1.1. Elem. explicari posfithabensrealitatem. III. Entitas idemfignificat,acRealitas: nempè permodumabſtractiidipſum,quodfignificatter minusconcretusEns. IV. Formalitas ,&formalitatesdicuntur illæ veritates ,quas intelle&us cognofcitcummodoſe cundùm unamconfiderationem, modoſecundum aliamcogitat deuna , eademquere, v.g. Petrus ſecundum iſtam confiderationem cogitatus,quod fit fimilis in ſentiendo , videndo , &c. leoni , & equo,&c. dicitur verè, quod fit animal:entibi unaformalitasnempèuna veritas. Rursusfecun dùmaliam confiderationemidem Petrus inquan tum poteſt diſcurrere, & ratiocinaridiciturverè, quodfit Rationalis:fecundum aliam inquantum poteſt ridere dicitur Rifibilis : ſecundùm aliam in quantumpoteft mori dicitur mortalis ,rurfusque ſecundùm aliam in quantum eſtunus homo, & noneſtplureshominesdiciturfingularis,ſeuin dividuum,&c. omnesiſtas,& fimiles vocafor malitates Petri , idemque intelligas de cæteris re bus, quæfuntinMundo,auteffepoffunt: inuna quaque enimre ,& realitate confiderari poffunt plures formalitates , ut ex fuperiori exemplo conftat. V. Unumquidfignificet difficilius eſt explica re, quamfcire: omnibusenim hominibusclariffi mumeſt ſfignificatum hujus termini unum , vel unus. Itaque eſſeunumeſtnoneffeplura ejusdem denominationis , &appellationis adequate,& omnimoda,necpoſſenumerarifecundùmeandem denominationem : c. g. Petrus eſt unusPetrus; quianonpoteſt dividi in duos , vel tres Petros, videlicet in duas , vel tres res , quæ denominen tur,&appellentur eadem denominatione omni moda,&eodemnomine Petrus : hinc fit , quod Petrusdicitur eſſe unus numericè , hocest,quod inpluresPetrosdividi itanon poteſt,utfaciatnu merumpluriumrerum , quæ codem omnimodè nominePetru appellentur : porrò additur illud ſyncategoremaauaquatum&omnimodum,neſta timtricemurquodlignum bipalmareposfit dividi induoligna,ſeupartes ligni:vides enimnonpoffe dividi in duo ligna bipalmariahoc eſtejusdem om ninoappellationis,utilludunumtotumlignum.Ca terumhoc totumquoad intelligentiam termini u numſatisdocetGrammatica ,excujusregulisha bes, quodunus,a, meſtnomenadjectivum,&ca retplurali : quia eſt adjectivum; indefit,quod con jungendus ſemper eftcumſubſtantivo, faltemim plicitoin neutrounumjuxtadictatheſi 48. n.6. lib. 1.elem. audito ergò adjectivounus,vel unumita timquærendumeſt deejusſubſtantivo , quod cum reſciverisv. qunus homo,anuslapu&c.ſtatimin telliges, quidfignificetilludunus,& quidfuperad datfignificatoterminiillius homo, lapis&c. nempè ſignificat non effeplures homines , non multiplex homo,nonduplex, non triplex,cumdiciturunus homo:quodipfumcomprobaturex eo , quod in propria fignificatione nomen unus caret plurali, necdices unihomines, unoshominespropriè lo quendo,nempèquiaunum effeeſtidem,acnoneife plura ,necpoſlenumerari. VI. Unitas eſtderivatumàprimitivo unum ,& fignificat idem, ac fuumprimitivuın , ſed diverſo modoſcilicetper modumabſtracti,ut num.2. dice bamde realitate. Explicatur autem fatisclarèuni tascumdicitur : eſtformalitas illa,ratione cujus res unanumericedenominaturunanumerice. VII. ldemnomen eſt, quod claritate laborat ſuâ ,perindeacnomenunum, intantum,utaper tiusexplicaridifficileposfit : quid enimamplius ca piesſidixero,eſſe idem est remeſſeid:fumcum feipfa,veleſſeidem est remeſſeidquodest ?faci lius , & felicius ex folo vocabulo idem , eadem, idem,quam exilla circumlocutione ejusdemvo cabuli fignificationem intelligis. Interim ſpeculare hæcſynonimacandor.albedo.velhæcalia, apis.fa xum:petenti quot resduo hæc vocabula fignifi cent? Itatim reſpondes fignificare idem , hoc eſt unam,eamdemquerem,nonverò fignificareduas res,quarum unafit ab alia diſtincta , ſicuti hi termi nifaxum,&arbornonſignificantidem: quiares duasverè interſediftinctas ſignificant: entibiquid fiteffeidem , hoceſt eſſe indiſtinctum (quod eſt idem,) Sæpècopulantur inloquendo hi termini: unum&idem:quia illorum ſignificatio omnibus rebus accommodaripoteft aliquopacto. VIII. Identitas eſtderivatumà primitivo idem, ejusdemqueeſt ſignificationis : ſeddiverſo modo, nempèpermodumabſtra&i juxtadicta num. 2.& 6. &explicaripoteſt: identitas eft formalitas ra tionecujusid,quodeſtidem, eſt idipfum cum ſe ipſo. Adverteshaspropofitiones: Petrus eftidem fecum: Petrus est ipse: daturidentitas Petri cum feipfo;explicarifaciliùs&clariùs perhancpropo ſitionem Petrus non eſtdiſtinctus àfe ipfo: nota bis etiamaliaderivataabeodemprimitivoidemſci licet identificare, identificatum , identificabile: hoceſtproprièloquendo facere eſſe idem,poſſe fieri idem , effefactumidem ,qui termini nifi me taphorice , &improprièuſurpentur ; funt falfisfi miſenſus: quodenimreipſanoneſtidem; fed eſt verèdiſtinctum ab alio, nullo modo fieri poteſt, utevadat idem cum illoalio: inſenſu verometa :: pho Demodocognofcendiplura &c. phorico vocabula illa ufurpantur ad cogitationes noftras explicandas. IX. Diftinctum, ſeudiſtinctam eſſeunamrem enimunitas(quæfoletànonnullis appellariunitas 7 fumilitudinis ) nil aliudeft,quàm illaformalitas, ra abalia fignificatid, quod notissimumeſt, nempè unamremnoneffealiamſeuremunamnoneffeid, quodreveranoneft. X. Distinctio derivatum eſtnomenàprimitivo diſtinctum, idemque fignificat; fedper modumab tracti ,ut num.8. deidentitatedicebam : explica tur autemhocpacto: distinctioestformalitas,ra tione cujusresnon est id , quod reveranon est: porrò duplex eſt clasſis diſtinctionum (utraque realis,)aliadicitur distinctiopoſitiva; alianegati va:prima interceditinterduas resde factocoexi ſtentes : utraque enim diftinctione poſitiva ab alia diftinguitur : fecunda interceditinterremexiſten tem,&aliam nonexiftentem : primadicitur di ſtinguidiſtinctionenegativaabalia,necaliud figni ficat terminus illenegativa , quamnonexiftere rem àquares exiſtensdiftinguitur. XI. Res&realitas:unum,&unitas:idem,& idemtitas:distinctum,&distinctio inproprio,& primigenio fignificato plura funtvocabuladiverſo imodofignificantiaunain ſolam,&eandemrem& cuilibet rei exiſtenti,velpotenti exiſterecum veri tate accommodari poffunt. Quia verò prædicta vocabulaàPhiloſophisſæpèufurpanturimpropriè, &metaphorice;idcircoadtollendas æquivocatio nes, quotiescunque illisutivisinproprio &primi geniofignificatoillis adjungeshoc ſyncategorema realisvelrealiter,&dicesunitasrealis,unumre aliter identitasrealis&c. SECTIO 11. Superiores termini fecundum impropriam , & metaphoricam illorum fignificationem expli cantur. PR imò. Ensrationis,feuresrationisnonſigni ficatremaliquam,quæverafit res,ſcilicet exi ſtens , velpotens exiſterein rerumnatura,& parterei : hoc eſtindependenter àreflexionibus& ponderationibus noſtri intellectus ; ſed ſignificat denominationes quasdam confequentes diverfos modos cogitandi , quæque idem funt, ac objecta ſecundæ intentionis,de quibus th.44. lib. 1,elem. ex.g. cumdePetro cogito; quia poteſt affirmari, quodPetrus eft cogitatus,feu cognitus àme;inde confidero veluti objectumhoc,quodeſtPetrusco gnitus: hocconcretumdicitur ens rationis,feu enslogicum,quodidemeſt,&communiusappel lari folet denominatio extrinfeca , &concretuin extrinfecum:quodinſumına nilaliud, quàmquod proferaturpasfivè , &perparticipium pasſivum ubipasfio nulla eſtvera &propria; cum dicitur Petruscognitus;licet fitvera & propria actio per quamverèdicitur intellectus cognofcens Petrum, quæ eft vera denominatio intrinfeca, &concre tum intrinfecum : non minus quam hujusmodifit paries albus , ignis calefaciens &c, cave itaque ſemperqueretineeſſeſynonimoshosterminos: eſt denominatioextrinfeca,hacdenominationonda turàparterei, II. Unumformale,&unitasformaliseſtimpro pria unitas, & latiuspatet , quam unitas numeri ca,ſuperius expofitaſectione 1.num. 6. præſens tionecujusaliquideftitaunumquidin aliquade nominatione,utdividinonpoffit inpluraomnino diffimilia interfe:e.g.collectio hominumeſtuna unitate formali : quiaeſtunumquid quod dividi nonpoteſtniſi inplura inter ſeſimilia , nempèin homines fingulares fimiles inter ſe quoad omnia prædicataeſſentialia; Itaetiamcolle&io omniuma nimaliumeſt unumquid,quoddividinonpoteftnifi in pluraſimilia, nempè in fingularia animalia inter ſe ſimilia quoad prædicatum effentiale genericum. Econverſo ſifingas hanc collectionem: collectio neminquamarboris,angeli,faxi, albedinis,chi mera&c. Hæccollectiononeſtunumquid unitate formali,quiapoteſt , velſi poteſt(namhocpoſtu lo)dividiinplura omnino disfimilia inomnipræ. dicato,ſeuformalitate reali faltem&vera: ideo queadunum fimilitudinis, feu unum formale iſta collectio non pertinet. Simili de cauſa in Petro eſthæc quoque unitasformalis: quiafinonpoteft dividi inplures Petros ,nec etiam poteſt dividi inplurafive illa fintomnino disfimilia five fini lia invicem aliquo pacto : quæ plura fint totidem Petri : unde definitio unitatis formalisinPetro e flam&omnialiouno numericè verificatur. Unitas porrò formalis ſuperius expofita, licet fitimpro priaquædam unitas , ſi comparetur cum unitate, dequa ſect. 1. num.6. Lihilominus fiabſolutècon fideretureſtſatispropria: tumquiatameſtimpoffi bile dividere Petrum induosPetros ; quàmcolle &ionemhominuminduoex.g.individuaomninò invicemdisfimilia : namomnes erunt homines,hoc eſt invicem fimiles : tum quianon pendet hujus modiunitas à noftris cogitationibus : ideoquedici folet, quodexistatinrebusanteoperationem in tellectus: namficutidaturcollectiohominum(da tur inquam, velactualiter , vel poſſibiliter) ante operationem intellectus,hoc eftetiamfinemoco gitetdehujusmodicollectione; ita etiamante ope rationem intellectus datur fimilitudo omniumho minuminterſe,atque ita tandemdatur unitasfor malis omniumhominum. Notabisobiter unita temiſtam formalem ſolereappellari àſcholaſticis univerſalefundamentale. III. Unitasrationis,feu intentionalis , eſtme taphoricaufurpatiohujusterminiunitas, fimiliter acufurpaturterminusens,&entitas , cumdicitur ensrationis,vel entitas rationis : fignificat autem cognitioneın, quæ talis proprietatisfit , &talem habeat modumtendendi,ſeucognofcendi;ut co gnoſcat plura ( quæ cæteroquin funt unum quid unitate formali,de quanum.2)permodumunius, quafi effent unum numericèjuxta explicationem datam fect.1. num. 5. & inpluramultiplicari ,& dividi nonpoffet,licetreveranonitafit:quia reve railla , quæ cognofcuntur per talem cognitionem funtplura: quiatamen illa cognitionondifcernit interilla plura unum ab alio ; indè appellatur uni tasrationis: e.g. cognitio, ſeu terminus mentalis homoita cogitatdehomine utfic; utdePaulo,in quantumdiftinguituràPetro,&ita decæteris ni hil cogitet , ſaltem expreſsè; inde nomenclatura metaphoricâterminusillediciturunitas mentalis, velintentionalis,velrationis,quodidemeft;qua fi ita adunetin ſua repræfentatione omneshomi nes, / 72 nes, licètinnumeros,utnoncognofcat effeplures autplurimos; fedperinde ſe habeat repræfentati Differtatio DecimaLogico-phyfica nu.5.&diſiert.5.ob.ult.:cumhoctamendifcrimi vè,ac fieffet unushomo unitate numerica obje Aum illius termini mentalis , qui dicitur homo: advertes quod hac cognitione,&perhanccogni tionemjuxta plurimorumfententiamdicitur con ſtitui tanquam concretumextrinfecum hoc quod eſtuniverfaleformale. IV. Univerfalitas rationis eſt idem , acunitas rationis , de qua numero antecedenti,nempe co gnitiocognofcens plura permodumunius, aqua cognitione objectum cognitumdenominaturuni verfaleformale, quod eftidem, ac unumunitate rationis , & mentali : quæ denominatio pertinet adclaſſem generalem denominationis extrinfecæ cognitum,de quanum. I. nam fiex illotermino cognitum arborphilofophica conficeretur , fub dividendo claſſes ex clatibus , adunam claffem arboris illius pertineretuniverſaleformale,hoc eſt cognitumcogntione, quædicituruniverfalitas ra tionis. V.Identitasrationis,velmentalis eft cognitio talis proprietatis , ratione cujus rescognita deno minaturindiſtinctaratione,hoc eltquanondiftin guitur diftin&ione rationis , de qua distinctione moxdicam :v.g, animaleſtanimalinterprædica tum,&fubje&umdaturidentitas, &indistinctio ra tionis,nempènondaturdiftinctio rationis. VI. Diftinctiorationis eft metaphoricaufurpa tio termini distinctio , &explicari poteft, quod nempefit cognitioexpreſsè cognofcens objectum AD ne,quodſubjectum hujus concretiplura funt om nes partes , ſeu omnia fingularia fimul, &collecti vè ſumpta ; non autem hoc neceffe eft quoad illa concreta,æqualitas,conforinitas, utexlocis citatis patere poteit. Sed pluralitas rationis in fenfu fuo accommodatitio,& metaphorico fignificatoppo fitum ejus, quod fignificat unitas rationis , de qua num. 4.fcilicet deſignat cognitiones, quæ cogno ſcant objectum unum realiter,&numericè permo dumplurium: iſtaveropluralitas rationis femper comitaturdistinctionemrationispoſitivam: datur enimdiftinctiorationis pofitiva, &negativa, ficuti daturdiftinctio realispoſitiva,& negativa, de qua fect. 1. nu. 10. VIII. Semper : autferè ſemper(quodaddo ad tollendastricas)cognitio illa, quæ eſtunitas ratio nis ,eſt etiam diftinctiorationis , & viciffim; quia, dumcognofcunturplura per modum unius fingu la ex illis pluribus cognofcuntur fecundum unam formalitatem exprefsè ( nempè ſecundùm illam formalitatem, inqua fibi funt illaplurainvicemfi milia ) & non fecundum aliam formalitatem ex preßè,nempè ſecundam illam,in qua fibifunt illa plurainvicem diffimilia ,ut cognitio ſeu unitasra tionis,quæ cognofcit animalutfic. SECTIΟ ΙΙΙ. Claſſes varia distinctionum rationis exponuntur cumnonnullis alius terminis ad distinctionem rationis pertinentibus. eſſe id,quodeft; fednon exprefsè cognofcens I. quidquid objectum (ipfius cognitionis)realitereft ſecundum efle fuum,quod objectum habet in fe ipfo. Propterformalitates,dequibus ſectioneante cedenti num. 4. incepti ſunt ufurpari metapho ricè hi termini distinctum, distinctio , distingui, tres claſſes revocantur omnes appre henfiones , quaspoffumusin hacvitana bere de una,eademq;re: ficuti ad totidem claffes revocantur nomina,quibuspoffumus unam, eandemqueremfignificare. Prima clafis, utcon tinet nomina ,feu terminos ſynonimos propriè cum fuis derivatis(licet deinde aliquatenusetiam adrealitates , de quibusloco cit. num. 2. iidemter mini metaphorici accommodati fint,utpatebitſe Etione ſequenti) perinde quaſi cogitare ,& co gnofcere unam , eandemque rem , ſeu objectum modo ſecundum unam confiderationem , modo ſecundùm aliam,effet illam unam, & eandemrem, &objectum diftinguerein plures, nonpropria,& tales,qui licet fint fono diverfi; idem tamen,& eodem modo fignificant, ut enfis ,&gladius : ita etiamcontinet cogitationes prædictis terminis re ſpondentes , quæ proindè cogitationes ſynonimæ dicipoflent,vel illæ in aliquo fint diſſimiles inter ſe,utittanomina, enfis,&gladius, velfolo numero diftinguantur , ficuti unum individuum ab alio. Claffis fecunda continet terminos mentales, five reali diſtinctione,de quaſect.antecedentinum.10. (etenim hoceffetimpoffibile,) ſedmetaphoricâ quadam ,&mentali diftinctione. Itaque diſtinctio rationis (quæ dicitur etiam àquibusdam diftinctio formalis, nil aliud eft, quàm quædam inadæqua tacognitio(hoceftnonæquansveladæquans co gnoſcendototum idquod cognofci poffetab ho minede objecto propofito)quæ expreſsècogno fcit,&clarè remunam fecundùmunamformalita tem, quin expreſsè ,&clarè cognofcat ſecundum aliam formalitatem. VII. Pluralitasrationis ,ſeumultitudo, &mul tiplicitas rationis eft metaphorica ufurpatio ter minorum illorumpluralitas &c. nam proprièlo quendopluralitas realis , ſeu multitudo realis eſt collectio plurium, quæ fint inter ſe realiter diſtin Eta,itautdenominenturplurarealiter,ſeu multa re aliter ab ipfa collectioneplurium,quæ permodum formæ denominat fingula illa plura fimulſumpta effeverèplura codeinprorfus modo, quode con formitate,&æqualitate diximus differt. 2. fect. Is vocales,quorum unus clarius,&explicatius fignifi catidipfumquodalterobfcurius &confufius figni ficat; e. g.hic terminus complexus animalratio naleidemfignificat, ac terminushomo , clariùs ta menille,quamifte. Claffis tertia continet terminos quorumunusnon folum clariùs , quod alter ob ſcurius fignificat : verum unus quoque terminus plures veritates de unare , feu de objetodocet, quamalterterminus : e. g. hic terminus animal rationale plus dicit, & docet dehomine,quam hic folitarius terminus rationale : nam ex illo primo termino complexo diſco,quod homopoſſit vide re, audire, tangere, ambulare,&infuper cogitare, &diſcurrere: ex alio verò pofteriore termino tan tummodòdiſco , quodhomopoffit cogitare , & difcurrere. II. Omnes cogitationes ad ſecundam claſſem prædictam pertinentes nomine reflexo,&ineta phoricoappellaturdistinctiones rationis ratioci nantis ,&finefundamentoinre , hoc eft cogi tationes (feu terminimentales , quod idem eſt,) qaæ Demodocognofcendiplura. quæintantummerenturnomendiftinctionis,etiam metaphoricum;inquantumunacognitioclariusid 73 nem fignificant ; ita ferèomnia nomina,velali ipſuinrepræfentat,quod altera:cæterumquantum unadocetderecognita;tantumdocet&altera. III. Cogitationes,feuterminimentalespertinen tesadtertiamclaffempofitamnum. 1.nominere flexoappellanturdiftinctionesrationis ratiocina ta,&cumfundamentoinre,hoceftcogitationes, quarumunapluresveritatesdocetdeuno,codem queobjecto,quam alteracogitatio: velſaltemdi verſamveritatemunacogitatio docet abeaverita te,quamalteradocet:utcognitio,quâcogitoani. mal,&cognitio,quâcogitorationale. quod paffivam , vel aliquodactivum fignificant, hoceſtvelaliquamcaufam,velaliquem effectum (latisfimè fumendo tùmcauſam,tum effectum:) terminusanimalfignificatprincipium,ſeupoten tiam,feucauſamſentiendi:terminusrationalefi gnificat principium diſcurrendi ; undeaudito illo terminoexcitaturduarumrerum cognitio,nempè effectus &caufæ,utdixideterminoPater,atq;ita dereliquis terminis: namut breviter dicam , vel aliquamvirtutem productivam,vel aliquampro portionem,velaliquamfimilitudinem,velaliquam correſpondentiam, velaliquam comparabilitatem 1.V. Formalitates folæ (dequibus dixi ſect.r. num.4.)cognofcunturperiſtasultimasdiſtinctio nesrationisratiocinatæ:hoceſtunafaltemex co gitationibus interſe reſpondentibus , quæ dicun turdistinctiones rationis ratiocinata, debet re præfentare formalitatem objecti cogniti ,nonve ròutraquecognitiorepræfentaredebettotamrea litatem(dequadixifect.1.n. 2.)ejusdemobjecti: contraverocogitationes:quædicunturdiſtinctio nesrationis ratiocinantis: utræqueenim repræſen tarepoffunttotamrealitatemobjecti:ut homo,& animalrationale... V.Omnesterminivocales,autferèomnes,etiam fi fimplicesfint, licetvideantur unam tantummodo rem fignificare , reverà tamenres duas ſaltem in ter ſerealiter diſtinctas fignificant: idemquedico defimpliciapprehenfione,ſeuterminomentali:ra-- tioeft:quia omnes ferè termini funt relativi,non abſoluti:(determinorelativodixi th.48. lib.1.E lem.)terminus autem relativusresduas fignificat, licetprounatantum ſubſtituatur, &fupponatur juxtaintelligentiam ſuppoſitionis tùmactivæ,tùm paffivæ, dequath.20.lib. 1. elem. e. g. terminus Paterfignificat,&cogitationem excitatin audien tenonfolumPatris; fedetiamFilii: impoffibile e nim eftcogitaredePatre , nifi fimul cogitetur de filiojuxtaprimumprincipium: relativafuntfimul natura , &cognitione : quod igitur dicimus de hisduobus terminis Pater;& Lilius, dicendum eſtdeomnibus aliisterminis,ſeunominibus, idem quedeapprehenfionibus ,feu terminis mentalibus refpondentibus: namficuti dixith. 26.lib. 1.elem. quodomniaverbaadjectiva pasfionem,autactio ſemper deprehendesinquolibetterminofignifica tivo,adeoqueilledeſignataliquam correlationem duarum reruminterſe. VI. Diſcrimeninterduasillas res , quas fignifi catquilibet terminus in eoconfiftit,quodpro unâ reterminus ille ſupponatur,&fubſtituatur: aliam veròremtantummodòfignificet:terminusanimal ſupponitur, &fubftituiturpro causâ,&principio fenfationis, puta auditionis, viſionis&c. fenfatio nemverotantummodò fignificat: id,quodfignifi cattantummodòquilibetterminusappellaturrefle xèobliquum,connotatum,respectus,specificati vumextrinfecum,&terminusconnotatus: Id, pro quo fupponitur quilibet terminus reflexe ap pellaturrectum:id.quodvenitinrecto,principale fignificatum&c,hujustermini Paterrectumeſt il lehomo,quideſtPater:obliquumveròconnotatum c. eſtillehomo ,quidiciturFilius. VII.Exrectaintelligentiarecti &obliquiexpo fitâ explicanturfacillimèdiftin&tiones rationis ra tiocinatæ , feu cumfundamento inre, de quibus num.3. nimirum, quandouna entitas,ſeuresper plures terminos relativospoteſtappellari;id,quod venit inobliquo in uno terminorelativo , dicitur fundamentuminre,nimirum,utres,quævenit in recto expreſsè cognofcatur fecundum unam for malitatem,quinexpreßècognofcatur ſecundum aliam. Animaleſt terminusrelativus ,cum igitur cognofcohominem,&hominemnominoperhunc terminumanimal; inobliquovenit ſenſatio , quæ eſtfundamentuminre,unde illa cognitio, feu ter minus mentalisanimal dicaturdiftinctiorationis ratiocinatæ. DISSERTATIO XI. ct Unitas formalis , & fimilitudinis fatis fuperque eftad ٠٦ refellendum univerſalePfeudoplatonicum,&ad asfignandum objectumſcientiarum. Uæhactenus diſſertavimus extra con troverfiam funtpofita,& ideò utilis : Aum,quodeſtunum,&idemàparterei,&quafi fima, quia certa,certoqueindicantia remdigniſſima ſcitu,nempèmodum, quointellectus inhac vitamortalide rebus cogitat , quafi dividendo mentaliter obje uniendo,&identificandomentaliter objecta, quæ funt plura,&diſtinctaàparterei. Nontamenhic reftitit curiofitas Philofophorum;ſedulteriuspro greſſa examinavit , quo nam pacto ſalva veritate fupradi&i modicognofcendi contingerent, vide K tur R. P. ProlomæiPhiloſophia. 74 turenimerrare,quiunum,& idem cognofcit tan DiffertatioUndecimaLogico-phyfica quamduo,&qui deduobuscogitat,velpluribus tanquamdeuno,&eodem: ſedhujus dificultatis refolutiototaconcluditur in illaparticula veluti, aut fimilialia: nonenimerrat,quiunam rem co gnofcitvelutiduasres,autpermodumduarumre rum:namfiilludvelutirectè intelligatur;nilaliud deſignat,quamfacultatemquandam noſtri intelle Etus cogitandi de rebus minutatim , & quafiper plex?& fimultiplex, quomodounum? Uthæcdi Icordia componatur,veloportetimproprièintelli gereterminumunum vel improprièterminum , multiplex. Inpræſentidiffertationeexaininandum utrumillumterminumunumſufficiatita impropri are,hoceftimproprieintelligere,ut fignificetunum unitateformali,dequadiff.10. ſect.2.n.2. VI. Diftinguunt Peripatetici univerſale fuum velutiinduasclaſſesinuniverfale ineſſendo, &u partes: non quodrevera dum intellectus itaco niverfaleinpredicando, ſeujudicando, quodni gnofcit,cognofcateffeduo,quæverèfuntunum, hilaliudeft,quam ſecundum diverſas confidera aut viciffim; fedpropter fimilitudinem quandam cogitationum illarum, quæplures funt& tamen tiones unam,eandemqueformalitatem (namuni verſale eftaliquaformalitas ) confiderare: ficonfi omnesfuntdeeodem objecto, cumcogitationibus deroquod fignificatumhujus termini bomo,quod illis quæplures ſunt, &depluribus objectis reali eit ipſumuniverſale , reperiturin multis immo in ter diftin&isfunt: nondisfimili pacto quononer ramus, cumAngelos velutijuvenesalatosappre pluribus , hoc eitomnibus hominibus,dicitur, il ludfignificatum univerſaleineſſendo,quia eft in hendimus,erraturi profecto ,ſiAngelos effe reve rajuvenes alatosjudicaremus. Indedefluxitvel plurimis: fiveroconſidero,quod de Petro , da Paulo ,& cæteris hominibuspoteftilludipfum fi uti proverbium philofophicum per modum no Strumconcipiendi,aut cognofcendi res itaseba gnificatum termini homo prædicari , feu affirmari in propofitione vocali ,vel mentali ; diciturillud bet,velnonitafehabet. Nonquodresipſa,uteſt ſignificatum univerſale in prædicando, feu præ inſe,&àparterei diverfos illos habeat modos ſe: dicabile,quod idemeſt : attendead mysteriaho habendi; ſed ſimilitudinarièitade illacogitamus: rum vocabulorum,quæ ignorantibusmultam ob aliter enim nonpoffumus. Verumenimvero,ne ſcuritatempotius grainmaticalem , quamphiloſo que inprædicta explicatione, &particula veluti quievitfubtilitasſapientum:deilloenim ipſomodo phicampariunt. 0 cogitandidiverfimode res easdem cæpit ſpeculari, &quomodo ifte modus declarandus effet difce ptavit : occafionemdeditAriftoteles, utex le .... quentibuspatet. SECTIO PRIMA. Explicationes,&postulata adrempreſentem. Π... SECTIO II. Conclufio. Unitasformalis,dequadiffert. 10 feet.2 n.2., "unumformate ab illa unitate denominatum 1 Sufficienterdiftingu turabuniverfalılicali& eftfufficiens objeétumfcientiarum. I. ! 1 Riftoteles in co totus eft,ut refellat uni A verſale Pſeudoplatonicum,quod etiam di citur univerfale ideale, quod abeodem Ariftotele defcribitur lib. 1. Pofteriorum cap.XI. Effe unumquidprater, &ultra muita , hocest ſeparatum realiter àmultis,dequo differt.9.fect.2. differuimus. : 11. Ariftoteles idem loco citato,&alibiconclu dit,univerſaleneceffariumeſſe,hoc eftneceffarium effe,utexplicentur objecta terminorum.commu-, niumfineabfurdo,adhocut fint possibiles , & exi-, ſtantſcientiæhumanæ: etenim ſcientia humanaeſt de univerſalibus, ut explicavi differ.6.fect.1.1.1. III. Adhosduos finesdeuniverfalibuslocutus eſt Ariftoteles,&tantùmde illis difputavit ; quan tùmfatis erat, utrepudiareturuniverſaleideale;& aſſignareturobjectum ſcientiarum. : IV. VerbaAriftotelis, quibus loquitur deuni verſali lib. 1. Poſterior.cap.x1.funt : Oportetigitur aliquidunum, &idem inpluribus effenonaqus vocè, nempè oportetadhoc,utposfintdarifcien tiæ,&utexcludatur univerſaleideale, quodeſt u num extramulta. Notabis illudaliquid unum: deſignat enim quomodocunque unum ,nonpro priè,&rigoroseunumeſſeillud,dequoibiloqui turAriftoteles. Vio Peripatetici ex verbis prædictis Ariftotelis, itadefiniuntuniverſaleAriftotelicuin;nempèquod fitunuminmultis realiter multiplicatun , quæ verba,ſirigorosèacciperentur,videnturſignificare aliquidnon minus repugnans,quamrepugnetuni verſaleideale : fi enim eſtunum quomodo multi K Rob. conclufionis primapars. Unitasfornalis conttituitit per modum concreti; e.g.exomni bushominibus (idemq;dico de omni aliacol lectione pertinente ad arboremphilofophicam ) aliquid unum, quodrealiternon eſtſeparatumab ipfis omnibus hominibus : fed aliquidunumquod realiter nonest ſeparatuinab omnious hominibus fufficienter diftinguitur ab univerfali ideali , học eftad aliquo uno ,quod realiter eit feparatum ab omnious hominibus: g. unitas formalis,& unum abeadenominatumfufficienterdiftinguiturabuni verſali ideali. Majorpatetexdiffert. anteced. loco citato in concluf.unitas enimformalis est collectio omniumhominum, eodem pacto, quoconformi tas,aqualitas,fimilitudo eſtcollectio illarum par tium,quæ denominantur conformes, æquales &c. utidicebamdiflert.5.adobjectionemultimam: fed collectio omnium hominumnoneft realiter ſepa rata ab omnibus hominibus , uteſt evidens : ergò unitas formalisnoneſt realiter ſeparata & . Rurfus unuinformale(nempeunumunitateprædicta,quod ſemperadverte , ne confundaris : quia aliquando unum mentale,feuuniverfale dicitur anumfor male: cave ergo æquivocationem ) unum , in quam,formale per modum concretidicitexparte ſubjecti eandem collectionem : v. g. omnium ho minum,quiabipſa unitateformali denominantur eſſe unum quid,quodnoneft diviſibile,niſiinplu reseſſentialiterfimiles inter ſe ; g. unum formale etiamex parte ſubjecti non eft realiter feparatum àmultis , feuabomnibus componentibus unam claffem arboris philoſophicæ. ر Pro .... Deunitateformali, &fimilitudinis. Prob.fecundaconclufionispars: ſufficiensobje Aumfcientiarumeft illud,quod,licètfitmultæres, immòplurimæ?utomneshomines:)inordineta eſtincaſu obliquoexparteprædicatiponiturter 75 minus;decujus fignificato controvertitur : e. g. menadeasdemſcientiaseſtitacognoſcibile, acfi eſſetaliquidunumnon attendendo,utrumillæres exiſtant actualiter,veltantùm poffintexiſtere: fed perunitatemformaleme.g.omneshomines, licèt fintmulti,&plurimi;inordinetamenad ſcientias funt ita cognofcibiles , acſieſſentaliquidunum:g. perunitatemformalemdenominaturaliquidunum, quodeſtſufficiensobjectumſcientiarum:Majoreſt certa: quia ideòperAriftotelemdicitur,quodſci entiaeſtdeuniverſalibus,quiaſcientiænonatten dunt fingularia,&individua , hoceft non ſpecu lantur ipfamfingularitatem: quodvidelicetPetrus nonfitPaulus,in eaenimfingularitatefingulariter accepta nihil relucetdignumſcitu : fedillud con templantur , inquo funt fimilesPetrus& Paulus : videlicethocquodeſt animalrationale , & ita de cæteris: mi.prob.quia in ordine ad fcientias hu manas:v.g.omneshomines ſuntcognofcibilesſe cundùmquodfunt fimiles interſe: ſedilludidem ſecundumquodfuntfimiles interſe,eſtunitas for malis, ſeu fimilitudinis,ut ex diſſer. 10. ſect. 2.n. 2. g.perunitatem formalem. SECTIO 1. Objectionibus refpondetur. : licètnondicesparies eſtalbedo ; tamendicispa rieseſt albus;quia inprimapropofitioneAlbedo prædicaturinrecto,infecundaveròprædicaturin obliquo: ita incafunoſtrodehominibus feorfum, &diſtributivèſumptisnonpoteſt affirmari,&præ dicari inrectounitasformalis, velcollectio,&di cit: c. g. Petrus estcollectio, veleſtunitas forma lis: poteft tamen idipſumaffirmari in obliquo,& diciPetrweft unus unitateformali cumcateris hominibus,Petrus eft collectuscumcaterishomi nibusinunacollectione. Objic.2. Illaunitasformaliseſt valdèimpropria unitas,utfatemurdiffert. 10. citata: fedobjectum ſcientiarumdebeteffeunumpropriètale: quiade beteffe quid neceffarium,&æternum,quemadmo dumexAriftoteledecantatur:g.&c. Refp. diſt. maj. eſtvaldè impropria unitas, atta menmagis propria,quam fit unitas rationis,feu univerſalitas rationis , de qua citatadiſſert. ſet.2. num.3.conc.maj.nonmagispropria&c. ne.maj. Certumeft,quodhæcunitasformaliseſtunitasne ceffariònonnumerica , alioquin chimera effet ex dictis ſect. 1. n. 5. Adprobationem min. quæcon cedi &negaridebetfubdiſtinctioneunitatisnume ricæ,vel formalis dicoobjectum ſcientiarum dici effeneceffarium,&æternumex eo,quodilludob Bjiciesprimò. Illaunitas formaliseſtdepen operatione intellectus: ergoeſtali jectum,ſeuilludunum formaliter,hoceſt illacolle &iononattendaturquoadejus exiftentiam acqua quid realiterſeparatumabomnibushomini lem; fedtantummodo quoadejus effentiam: ſci busv.g.: Probaturanteced. quia quod eſtrealiter licet à ſcientiis objectum fuum confideraturcon multiplex,feuplurimæres,nonpoteſteſſe unum, niſipercogitationem,&operationemintellectus. ditionate, finempeexiſteret; quideſſet?juxtaex plicationemconditionalisillativæ datamlib.2.clem. Refp. ne.antec.probationem dift. quodeſt reali th...n.8.necnonjuxtadicta departicula est, cum ter multiplex &c. non poteſt eſſeunuminea ra tione ,inquaeſt multiplex conc. indiverſaratio tantummodòinvicopulæ fignificatth.49. num. 4. lib. 1, elem. ne ne. Quodestmultiplex numericè,nonpoteft effeunumnumericè &dehocunodixidiſſert. 10. ſect.1.nu. 5.&6. quodvero eſtmultiplexnumeri cè,poteſteſſe unumunitateformali,feueffentialis num. 2. fimilitudinis , de quo unodixi citatadiffert,ſect.2. Cont. r. Illaunitas formalis noneſt inmultis, itautdeomnibus illis multis poffitprædicari & af firmari : g. eſt aliquid realiter feparatum ab illis multis: Prob.anteced.dicinonpoteft:e.g.Petrus eſtunitas formalis. Refp. Nec etiamdici poteft 1 parieseſt ſimilitudo,baculusA. eft æqualitas, fi cutidicinonpoteſtunumeſtduo : igiturdift. ant. Illaunitas&c.utdeomnibusfeorfumſumptispos fit affirmari conc.antec.utde omnibus fimul ſum ptis&c.ne. antec.&confeq. Itaqueipſacollectio multorum,feumulticollectivefumptieſtipſauni tas formalis exdiſſert. 10, ſect.2.nu.2.adeoquedici poteſt : e.g. omneshominesfimul ſumptifuntuni tasformalis,ficutifunt collectio, nequedehocin telligentiterminosdubitare licet. Notatamenhæc verbaaffirmari,prædicari,capaciaeffe æquivoca tionis:etenimaliquandointelliguntur(utproprie fignificant)deaffirmatione , &prædicatione in recto, utin exemplis allatis unitas formalis&col lectioprædicatur in recto, hoc eft in nominativo dicitur: omnes hominesfimul funtcollectio,vel funt unitas : aliquandoverò illa verbaintelliguntur de affirmatione , & prædicatione inobliquo, hoc Cont. I. illaunitas formalis eſtadeo impropria, utnonposfit eſſe objectumſcientiarum: ergo&c. Prob.antec. illaunitasformalis applicatur fingulis individuis,&facitcumillistotidemconcreta: e.g. Petrus eſt unus formaliter,Paulus&c. utconceffi mus adobjectionem primam: fedunitas, quæeſt objectum ſcientiarum nondebet poſſe applicari fingulis,&cum illis faceretotidemconcreta;quia nonpoteftdici: Petruseſtgenus : Petruseſtuni verſale,ergo &c. Refp.ne.antec.adprobationem conc.ma. Quidenimabſurdieſt,quodeadem for ma:e.g.fimilitudodenominetpluraconcreta:e.g. parietemA.fimilem,&parietemB. fimilem? immo aliter eſſenonpoteft inhujusmodiformis &con cretis ,ut æqualitas, conformitas &c. Ita incaſu noftro illa unitas formalis , quæ in reipfa eft colle &ioomniumfingulariumdenominatfingulaſingu laria ,undèdicipoteft : Petrus eſtunusformaliter cum cæteris: item Paulus &c. Itaque negomin. ad cujus probationem poſitam poft particulam caufalem , quia,dico fieri æquivocationeminter terminosprimæintentionis &fecundæintentionist exth.44.45.46.lib.1.elem.&49. n.21.terminige nus,ſpecies ,univerfale, funtſecundæintentionis, undenonpoffuntaffirmaridetérminofingularipri mæintentionis,qualis eſtPetrusPaulus&c.unitas veròformalis , & unus formaliterſunt termini primæintentionis,ut terminusfimilitudo,&fimi lis,aqualitas c K2 : Con 1 76 Differtatio DuodecimaLogico-physica Contra2.Unumformaliter,quoddenominatur per unitatem formalem, non multiplicaturtotum inmultis, hoc eftinfingulis feorfum(hominibus, v.g.)totumnonponitur,uteſtevidens,nam illud unumformalitertumexparte formæ,tùmexpar te ſubje&i eſt tota collectio hominum, quæ tota noneftinPetro,autinPaulo&c.namfalfumeffet dicerePetrus eft omnis homo,hoceft totahomi numcollectio:ſedobjectumſcientiarumdebeteſſe quid unuminmultis multiplicatum exfect.1.n. 4. &5.ergounitasformalisnondenominat,necfacit unumaliquod, quod fit ſufficiens objectumſcien tiarum. Refp.conc.maj.modoadvertas hæcduo verba:multiplicari&replicarieſſediverſeſigni ficationis: primumfignificat,quodverè fintplures res , vel formæ illæ , quæ dicuntur multiplicata; ſecundumveròverbumnon ſignificathoc ipſum: ſedquodeademres,velformamanens eadempo : naturinpluribuslocis,velſubje&is,v.g. fiunaea demque albedoper miraculum ponereturinplu ribus parietibus diceretur illa albedo replicata, nonveròdiceretur multiplicata , autmultiplex: quia noneffetplures albedines:ſedunaalbedoin pluribus ſubjectis. Itaque adobjectionemne. mi. ad objectum enim ſcientiarum non requiritur , quod illudunumformale fit verè multiplicatum: ſedſufficitquod formadenominans unum forma le,hoc eſt ipſa unitas formalis modo fuo replice tur infingulis individuis, itautdenominet fingula individua,&dici poffit : v.g. Petrus eſtunus for maliter cum cæteris hominibus. Idquodadditur inobjectione ex citataſect. non eſtad rem, nam pertinet aduniverſale formale, de quo inpræſen ti nonquæro : non enim contendo,quoduniver ſale formale deturàparterei, utdiffertat. 13. cxa minabimus. DISSERTATIO XII. OmniumLogico-phyſicarumfacilèprinceps,inqua demodo cognofcendi intuitivè , & abſtractive : fusè diſquiritur : & inde clara, diſtincta, &ve terimethodo evolvitur, quidquid ad univerfalia, &præciſiones pertinet. Acilitati, & claritati ſtudeo ,&perfa-, ; :: quæeſtuniverſalitas rationis eſt una imagomenta ciliora,&magis certaad obfcura,& incertaprogredior. Idcirco cumfuf ficienter terminorum communium, ſeu univerſalium objecta explicata , fint differtationibus antecedentibus 9. 10.&11. in præſenti exactius examinandum eft , quid tan demfit illaunitasrationis, dequadiffert.10.fect.2. n.3. ? eâdemque via,&opera , quidfitdiftin&io rationis diſcutiendumeft : cum enim lococitato n.7. unitatem rationis dixerimus plerunque co mitari diftin&ionem rationis, una utriusque crit difputatio. Cæterùm quia univerſale , ut dixidis fert. antecedenti ſect. 1. n.5. Peripatetici itaexpli cant, ut ipfiusuniverſalis univerſalitas fit hujus modi,uttotumid,quod dicitur univerſale multi plicetur realiter in pluribus, immòin omnibus in dividuis, quæpertinent ad illud,modomirabilio ri , quam e.g. Solin pluribus ſpeculis repræfenta tivèmultiplicetur: inde inconfeſſoeft apudphi lofophosfaltemplurimos hujusmodi univerſalea liomodoexplicarinonpoffe,quamper diverſos modos cogitandi , ita ut univerſalitas rationisde qua dicebamdiffert. 10,ſect.2. num.4. cogitatio quædamfit,quæhabeatproprietatem reſponden temèdiametroexemplo Solis allato;namficutiSol eſtunus realiter,&plures ejus imagines inpluri bus ſpeculis eſſe poſſunt, ita è converſo cogitatio,-20) lisrepræfentans plures,& plurimas res diftinctas realiter inter ſe,ſedita repræſentatut fingulæex illis rebus repræſentatis quodammodo dicerepos fint: illa cognitiocogitatde me. Facilèeſt unita temrationis,ſeuuniverſalitatemrationis explicare, fi explicetur anteadiſtinctiorationis,quaredehac primolocodicendum erit. SECTIO PRIMA. Exponunturquatuor modiexplicandidistinctio nesrationis, P Oftquam fapientes animadverterunt mirabi lem vim intellectus noſtri in producendis iis cognitionibus ,quæ dicunturdistinctiones ra tionis, diſputare cæperunt, quomodo explican dumeffet, quod illæ cognitiones ad tertiam clas ſempertinentes , de quadiſſert. 10, ſect. 3.num. 3. quæque diſtinctiones rationis ratiocinatæ nuncu pantur , quomodo inquam, explicandum effet, quodunamformalitatemdoceant&repræſentent, aliamverò, autalias formalitates nondoceant,aut repræſentent, licètomnes illæ formalitates reali ter fint una eademque res ? utrùm propriè lo quendo ,& inrigoredici poffit, quodhujusmo di cognitiones unam veritatem cognofcant,non verò aliam : licètutraque veritas idem omninò fit : an potiùs propriè loquendo dicendum fit, quod quodcognitionesillætotamrem,quantaeft,cogno Demodocognofcendihumana Sc. cognofcit alteraprorsus incognita,nonquia for ſcant cumomnibus fuis formalitatibus, quamvis vi deantur unamtantùmformalitatemejusdemreire 77 malitas a formalitateullopacto diftinguaturreali præſentare,& docerc: e.g. cognitio, quæhomi nemrepræfentattantummodofecundumiftamco fiderationem,quodfit animal,utrùmreveranila liuddehominecognofcat?velpotiustotum,quod cognofcipoteftdehominecognofcat,quamquam cumtantaobfcuritate,utvideatur folumhancfor malitatem, animal,repræfentare? Sicdices dealiis formalitatibus,rationale,riſibile, mortale&c. ter, autvirtualiter; (quæ diftinctiones reverafunt imaginariæ, & impoffibiles,)fed quia intellectus humanus bonumhuncufumpercipit ignorantiæ fuæ,&hisviribus in infirmitate ſuapollet,utcum nonpoffit omniafcire , quæ deuna, eademque re ſcri poffunt, aliquidfaltem cognofcat,&fciat, licèt plurimadeunaeâdemquereinterimneſciat: inde appellantur hujusmodi cognitiones . quibus de una re aliquidcognofcimus , & aliquid aliud 4 Adhancigiturquæftionemquadrupliciterreſpo deripoteſt , &hactenusrefponfumeſtàSapienti verè,&propriènoncognofcimuspracifionesob jective, quiaobjectumillarum, feuquodabillis, bus. Primòquòdintellectusperdiſtinctiones illas &perillas eſt cognitum,eſt aliquaveritasmenta rationisratiocinatæunam formalitatemcognofcat, liter,ſeurepræfentative,ſeuobjective abſciſſa,& reliquasque formalitates,licèt realiter fint unum præciſaabaliis veritatibus, quibuſcum realiter illa &idemcumillaprima propriè &rigorose lo quendononcognofcatexeo,quodiſtæ formalita tes, licèt fint unum & idem realiter (juxta intel ligentiamhorumterminorum, unum& idem,ex eſtunum,&idem, Quarto reſponderipoteſt, quòd intellectus no fterpercognitionesmemoratasreveraremtotam, ſcutotum objectum realecognofcit, licètfibi vi pofitamdiffert. 10. ſect1. nu.5.&7.) funttamen aliquo mododiſtinctæ realiter inter ſe, diftinctio ne quidemminima, fedquæ realis eſt , ſcilicet nonconfiftens,necdependens àcognitioneno ſtra , necà modisnoftris cogitandi:(confer,quæ diximuscitatadiffert.& fect.n. 10.)ficutinonde pendetàcogitationibus noftris,quode.g. Petrus fit realiter diftinctus àPaulo : unde non mirum, quodcognitiones illa , quæ dicuntur diſtinctiones rationisunamformalitatemcognofcantaliânonco gnita: utinulluseffe poteftſtupor;quodcognitio repræfentansPetrumnullomodorepræfentetPau lum:quianimirum realiterdiftinguuntur Petrus, &Paulus. Vocaturabautoribusfuis distinctio il la realis mininima: Distinctioformalis exnatura rei,fou distinctiomedia, quædiftinctiononoppo nitur (fi credere fas eſt , ſed componitur cum identitate reali actuali , &ideonon diciturab iis demautoribusdiftinétioactualis,utieſtdiſtinctio interPetrum,&Paulum, ſedformalıs, ſeu effen. tialis, quiavidelicet intercedit inter formalitates ejusdem rei independentertamen ab operatione intellectus. 1 Secundòreſpondetur , aut refponderi poteſt, quòdintellectusper cognitionesprædictascogno fcit quidem unam formalitatem aliâprorfusinco gnitaex eoquodformalitates illæ,licètfintunum, &idemrealiter,nec reveradiftinguanturreali terillaminima diſtinctioneſuperiùs expofita,per inde tameneftac fidiftinguerentur realiter,hoc eftæquivalenter,& virtualiter diftinguuntur : eo pacto,quodiciturpecuniaæquivalenter&virtua liter omnia; licètrevera,&propriènon ſit om nia,ſedquiaomniaufui humanoneceſſariapecu niâ poffunt comparari : fic etiam hæc distinctio virtualis intrinfeca (namque itavocatur) revera, &propriènoneſtdiſtinctiorealis,eſttamenvir tualis, quia ratione illius una formalitas poteſt ſe ſolacognofci finealia, perinde acfirealiterdiſtin guerenturinter fe. Diciturhæcdiſtinctiovirtua lis, ſeu aquivalens, feu fundamentalis,&eſtin ipfis rebus independenter ab operatione intelle tus,ideoquediciturintrinfecarebusipfis,hoc eft identificata realitercum ipfis Tertiòrefponderi potest,quòd intellectusno terpercognitionesprædictas unam formalitatem deatur de una tantummodoformalitateejusdem rei cogitare,adeóque objectum illarumcognitio num,feuquodobjicitur,&repræfentaturperillas intellectui elletotam realitatem e.g. totumhomi nem,nonveròunamfolam formalitatem e g.ani mal,acproindefalliintellectum , fi reflexeputet, cume.g.veritatem hanc apprehendit, rifibile, ſe illamfolamapprehendere,&de illa folâ cogitare, cogitat enim,&apprehendit totumhominem,& omnesveritates,quædehominepoffuntcognofci. Totum itaque negotium diftinctionum rationis ratiocinatæ perficitur juxta hancquartamſenten tiampercognitiones,ut itadicamobſcuroclaras, nempènecomninoobſcuras,necomninòclaras, ficutidiftin&iones rationis ratiocinantis perclari tatem,&obfcuritatem,feuconfufionemmajorem, velminoremexplicabamusdiffert. 10.fect.3.n.2. cumhoctamendifcrimine,quoddiverſaconnota ta, ſeuobliqua cognofcunturperdiverſas diftin &iones rationis ratiocinatæ , quæ inde dicuntur diftinctiones cum fundamento inre, nempè cum fundamento inconnotatodiverſojuxtadictadis fert. 10. ſect. 3. nu. 5. 6. &7. perdiverſas verò di ſtinctiones rationis ratiocinantis tum cognofcitur eadem res,tumcognofcuntur eademconnotata, tamperunam,quam per aliam distinctionem ra tionis ratiocinantis (ut ex loco citato affumo o miſſanonnulla ſubtili ſubdiviſione eaque ablegata addiffertationesdeente,&bono)itaque fitexem plum:cumcognofcohoc,quodefthomo;&cum cognoſcohocquodeftanimalrationale,idemco gnoſco,& eademconnotatatam perprimam quàmper ſecundam cognitionem:èconverſorve rò cumhominem cognofco ſecundumconfidera tionem, quodfit animal cognoſcototumhomi nem,&proconnotatoſenſationesexternas &in ternas,nempè viſionem, auditionem, imaginatio nem&c.cumveròcognofcoeundemhominemſe cundumhocquodeftrationalecognofco quidem totumhominem,utiinprimacognitione, fedpro connotatononquidemfenfationem,fedcogitatio nem,autdifcurfumcogito. Hisſuppoſitis tertiam , & quartam fententiam adopto &utramque probabilemexiftimo: hanc poſtremamquia communemper hæctemporain hac Univerſitate;priorem illam,quia communem plc 1 1 . 78 plerisque antiquorum,facilem,&talem,utcæteras DiffertatioDuodecimaLogico-physica aliasconciliarevideatur : præfertimutiillæà fuis primis autoribus promulgatæ funt , quidquidfit utrum inpræſentiaſtudio partiumànonnullis ita defendantur,utnullum præbeantfæderi,autcon cordiæ locum. Itaque inpræſentidiffertatione exponendam tuendamque fufcipio præcifionem objectivam perſpecies alienas:quodutconſequar prias ipfius Petriſpeciesemiſſas videlicetab ejus corpore,& cognofcit eundemPetrumpræſentem nonvero abſentem:cum verò cogitasdeMagno Turca,quemnunquamvidifti, nec præfentemtibi habes, nondiceris illum intuitivècognofcere. IV. Prafentia , &Prafens termini æquivoci funt,ſignificant enim tum præfentiamloci , tùm præfentiamtemporis:primapræſentiafireicorpo præmittendafuntpluranonminusutilia,quamju cundaſcitude modo cognofcendi abſtractive , & intuitivè,quo pollet intellectus humanus in hacvi ta. Adnotabis autemobiter ſub hæcinitia contro verſiæpropofitæ,diſtinctiones &preciſiones(quod idemeſt)rationisnonpoſſe multiplicari in infini tum,utcontenduntaliquiautores,ſedimmerito: revera etenimmultæ cognitiones , quævulgò di cuntureſſediſtinctiones rationis ratiocinatæ,funt cognitiones adæquatæ , &totales totumobjectum repræfentantes,fedcum infigni obfcuritate,&ad fummummerenturnomendiſtinctionisrationis ra tiocinantis , de quibusdixidiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. S SECTIO II. Demodocognofcendi intuitive, I quis arborem philoſophicam exfolis cogita tionibusnoftris extruere vellet comodo ,quo th.45.&46. arborem philoſophicamexrebus reæfit;clariusexplicarinonpoteſt,quàmperpro nominabic, ifte,ille: quotiesenim illapronomina dealiqua re corporea cumveritate ufurpari pos funt,toties illa res diciturpræſens:fide reincorpo rea præſente ſermo fit fatis commodèexplicatur peranalogiam , &æquivalentiameorundem pro nominum: quotiesigituraliquares incorporea ita ſe habet, utfieffetcorporea,cum veritatedeilla poſſentufurpariillapronomina;toties illaquoque resincorporea diciturpræſens. Secunda præfen tiaexplicaturper adverbiumNunc, Igitur præſen tialocalis rei requifita ad cognitionem intuitivam ſatiseft quodfitpræſentia,veldetemporepræteri to,veldepræfenti,veldefutuo:hocenimeltprivi legium intellectus noſtri denegatum oculo noftro, quodvidelicetintellectus poffitnuncintueri,quod illa nuncpræfens noneſt,ſedolim illi præfens fuit, dummodo per proprias ſpecies illud cognofcat: د v. g. amicummortuum cujus proprias ſpecies adhuc quis confervat in memoriapoteftintuitive ipfis, quæ mundumcomponuntextruximus; facili negotio intentum affequeretur primo dividendo velutiintres claſſes generalisfimas omnescogita tiones noſtras videlicetin apprehenfiones ,judicia, &ratiocinationes , rurfumque fubdividendo hu jusmodiclaſſesinalias minusgenerales , quemad modumlococitatoclaffeme.g.ſubſtantiæ divide bamus:fedquianonvacatomnes hujusmodiclaf ſesdigerere,tantum inpræſentia duas ex illis ſeli gopræcipuas , &adſciendum neceſſarias,quarum primacontinetcogitationes omnes, quædicuntur intuitiva , alia veròcomplectiturillas, quæ ap pellantur abstractive. Etde prima cogitationum claſſeſequentia adnoto , quæ maxime obſervari debent. I. Intueri eſt idem, acvidere perfecte , videre autemproprium eſtoculorum(licèt metaphoricè deintellectu quoque dicatur, immo & de reliquis ſenſibus ,ut cumdiciture.g.Petrus viditremdul cem)nempècuinoculus remcoloratam &illumi cognofcere ,licèt oculis intuerinon posfit: talis autemcognitio intuitivaeſt etiamrecordatio , de quadixi dumert.9.fect.1.1.4. Quiaveròdere, quæ infuturum erittibi præſensnonpotesnunchabere proprias ſpecies repofitas in memoria; ex hoc ca pitefit, quodhomoinhacvitaresfuturas nonpos fitintuitive cognofcere. V. Senfus externinimirum vifus, auditus, &c. quidquidſentiunt,id ſentiunt intuitive, nec aliter fine miraculo ſentire poffunt, quia objectum ſen fibile debet effe præſens ſenſui in proportionata diftantia,& fentiri debet per proprias ſpecies ab ipſo ſenſibili emiſſas, hoceftab ipfo objecto. Si quis contendat reliquos ſenſus externos præter oculumnon recipere ſpecies àſuis objectis ſenſi bilibus,v.g. auditumàfono, guſtum àdulci,&c. nèlitiges dehac re,dicaſquead eos ſenſus ſaltem pervenire aliquidfimile ſpeciebus,quæperveniunt adoculum. : VI. Phantaſianon omnia, quæ imaginatur in natam fibique in proportionatadiftantiapræſen tem,&emittentemfuas ſpecies viſibiles videt , ſi perfe&è videtdiciturintueri. Intueriauteminter alia conjugata, ſeuderivata ,habethunctermi Aumintuitivum,hoceſtpotens, ſeuhabenspo tentiam intuendi. 11. Intellectus metaphoricè dicitur intueri ali qua objecta', & rurfus diciturnon intuerialiqua alia objecta, quæ tamencognofcit : eademautem ratione,quadicitur intueri,diciturcognofcerein tuitive, ſeu haberecognitionem intuitivam , quæ funtſynonima. III. Intellectus tunc dicitur intuitivè cogno ſcere aliquam rem,cùm illam cognofcit fibipræ ſentem ,& per proprias ſpecies ejusdemrei: v. .cùmvides Petrum tibi occurrentem , & illum oculis intueris ; tunc mens tua eundemPetrum intuitive cognofcit , hoc eſt cognofcit per pro tuitiveimaginatur,fed tantùm illa objecta , quæ ſenſus externi ſentiunt, vel ſenſerunt : hæc enim per proprias ſpeciesphantaſticas repræfentantur phantafiæ , adeoque ab eadem intuitivè ſentiun tur : cætera verò objecta , quæ phantafia imagi gnatur , dicitur , impropriè ſaltem exdicendis, imaginari abſtractive,videlicet nonperproprias ſpecies (quæ femper exoriuntur in phantaſiaex ſpeciebus emistisadſenſus externos)ſedperfpe ciesalienas : v. g.cùm imaginaris magnumTur cam,vel Conftantinopolim , quam nunquamvi diſti imaginaris abſtractive , ſeu per ſpecies a lienas. VII. Intellectus nofterin hacvita mortali per indè acphantaſia nonomnia cognofcit intuitive, fedtantum illa objecta , quæ fenfus externi ſen tiunt , vel ſenſerunt , diciturutcumque intuitive cognofcere,quiatantum de hujusmodi obje&is in telle DemodocognofcendihumanoSc. tellectus habetſpecies proprias intellectuales , ut colligi poteft ex differt.9.lect. 1.nu.2.&3. Unde hancregulamtibiaffuune:quodquidquiddefignare ſpeciesSolis, vel alterius objectividetquidemfigu 79 ram &lucemipfiusSolis,non tameninfpeculoSo potespronominedemonftrativo,hic, ifte, ille, in propriofenfu &nonmetaphoricoilludcognofcas intuitive. VIII. Contra fuperiùs dicta , &permodum conclufionis ſtatuta:objic.primo:oculusmeusdum videt, .g.Petrumpræfentem exdictis etiamin telle&us meus deberet Petrum intuitive cogno ſcere, quianempè perſpecies propriasPetrusvi deturineocafu;ſedintellectus noncognofcitper proprias ſpeciesanimamPetri, necetiam fubſtan tiamcorporeamPetri,ſedtantummodoexternum, colorem,&figuramPetri, quæ perproprias ſpe-, cies folummodovideturaboculo:nonenimocu lus animamPetri,autſubſtantiam corporeamipfius, Petrividet: g. falfum videtur,quoddiximus n. 7. Reſp.abintellectu humano inhac vita res corpo reascognofciquidemintuitive,ſedſubdiſtinctione ſequenti,videlicetdenominative,nonveroquiddi tative. Exemplodiſtinctionemdeclaro: cumPe trus , v. g. manu vulnerat Paulum; dicitur verè, Petrus ſecundumſe totumPauluınvulneraſſe,licèt pedesPetri, caput Petri,&c. nonvulneraverint, ſed tantum manus ipfius : quia cùm manus fit parsPetri,quidquid agit manus , dicitur , &de nominatur (quod idemeft)totusPetruseffeciffe, nonquidemſecundùmomnes ſui partes , hoceſt quidditativè, fedperaliquam fui partem, nempè manumhoceſtdenominative;itain cafunoftro, quia color, &figuraPetri ad ipſum Petrumperti net,&illumdenominat;ideo cùm intuitive co gnofco,hoc eft perproprias ſpecies colorem,& figuramPetri , intueor mente,& intuendo co gnofco, fed denominative ipſum Petrum ,non, quidem quidditativè, hoc eſt ſecundùmomnesfui, partes, namper proprias ſpecies intuitivamcogni tionemtantummodo habeode colore,& figura: Petri. IX. Oppones 2. vel intellectus nofter inhac vita intuitive cognofcit per primam fuam opera tionem, velperſecundam,velpertertiamquoquei ſedpernullamintuitivè poteft cognofcere: g &. Refp. Intellectumhominis inhacvitapoſſe intui tivè cognofcere,tùmapprehendendo , tùmjudi cando,nonvero ratiocinando:dehocultimopa-i tebit differt.feq. Quantuin adapprehenfionemnul la poteſteſſe difficultas: namficutioculus intuitive videtobjectumpropofitum ; itaillud ipſum obje Aumintellectus intuitive apprehendit. Quantum adſecundamoperationem, feujudicium; certum, eſt plurahujusmodijudicia affirmativa fieriabho mineintuitive, nampropriæ ſpecieshaberipoſſunt de utroque objectivæ propoſitionis extremo , in quantumutrumque connexum, &copulatumeſt àparterei,&perhujusmodi ſpecies produci po-, teft affirmatiointuitiva:e.g.cumvideoPetrumcur rentem;affirmo intuitivè,Petrum currere : quan tùmadjudiciumnegativum;quæftio eft, utrum de negatione haberi poſſunt ſpeciespropriæ,&inde utrumdaripoffitmentalis negatio intuitiva, ſedab hacquæſtionerefolvendaabftineo inpræſentia. X. Oppones tertio , qui videtpicturamPetri, videtcolorem,&figuramPetri,nontamenvidet ipſumverumPetrum: rursus qui videtinſpeculo lenvidet:deniquepoteft contingere,ut apparen tiamaliquam permodum ſpectri repræfentantem Petrum quis videat, utfiv. g. malus dæmonaffu meret figuramipfiusPetri:g.exhisomnibusinfer turcontran.8.quodviderefiguram,&coloresPe tri v.g.nonfiteoipſonec etiamdenominativè, vi dereipſumPetrun. Refp.inpicturaPetrieffeima ginem figuræ,&colorisPetri,nonveròeſſeipſum met figuram&colorem ejusdem Petri : ficuti ibi noneftverusPetrus,ſedPetruspictus,quieſtter minusalienatus ex th.48. li. 1.Elem.undenoneft mirum,quodneque denominativèpervifionemin tuitivamvideatur,autpercognitionem intuitivam cognofcaturineocafuPetrus. Quoad illud,quod diciturdeſole , quæstio eſtdenomine , utrum in ſpeculo videaturimago Solis,velvideaturipſe Sol: loquereutvis ;tantummodò fitratum,&certum, Solemtotumvideri denominative , ſividetur in ſpeculo , finverotantuin ejus imago videtur ibi, 2 idemdicendum, quodfupradixidePetripictura : eâdemquereſponſioneſatisfit alteridubitationi de ſpectro dæmoniacoPetrumrepræfentante: quod enimdixinum. 8.intelligendumeft ubi verus co lor,&verafiguraPetrivideatur: tuncenimdeno minativètotusPetrusvidetur. X1. Oppones4.nilclariùs, &evidentiùs intel lectushominiscognofcitquamſeipſumexiftere,ex th. 1.1.1.Elem. Sed idipfumintuitivènoncogno ſcit: alioquin etiam oculis videret exiftentiam fu am,quodeffenonpoteft, cùmexiſtentiacolorata nonfit:g.àfortiori intellectus nil aliud intuitive poteftcognofcere. Refp. conc. ma &min.&ne. conſeq.tumpropterquatuor terminos; tùm quia nonvaletarguere aparticulariaduniverſale; aliud eſtcognofcereevidenter,aliudcognofcere intuiti vè:apprehenfiopoteſteſſecognitiointuitiva , non tameneritcognitioevidens, quæveleſtjudicium, veldiſcurſus,ſeuſcientiaexterminis,velſcientia permedium terminum diſtinctum , exdiffert. 2. lect. 1.n.6.contraveroomnisſcientiaeftcognitio evidensnontameneſt intuitiva, non enim omnis eſtderepræfentiperpropriasſpecies. XII. Oppones s. intellectus intuitive cogno ſcensnonpoteft errare : g.intellectusnonpoteft intuitive cognofcere, quia femper poteft errare: probaturconf. cùmoculusintuitive videtremum fractuminaqua,fiintellectus idipfum affirmetin tuitivè,errabit intuitive: fed poteft affirmare & errare:g.nonpoteſt affirmareintuitive. Refp. dif. ant.circailludnon potefterrare , quodcognofcit intuitivè con.an. circa aliquidaliud,quodfimulco gnofcitabſtractive ne.antec.&conſeq.: fiintelle ausin caſu propofitoaffirmet, quodoculusvidet intuitive; nil aliud affirmabit , quàm quod remus inaquademerfus habet talem apparentiam, qua lemſolenthabere remifractiextantes inaere: hoc autemfiaffirmat,nonerrabit: ficutinon erro, cùm vidensCæfaris picturam affirmo intuitiva: bicest Cafarpictus,feu fimilitudo , &apparentia Cæfa ris,erraturus ſi affirmaremillumeſſeCæfarem ve rumdeceptusexcolore&figura: fedinhoccafu cognofcerem,&affirmaremabſtractive, nonin tuitive , quia oculus Cæfarem verum in eo cafu nonvideret,........ Oppo 80 XIII. Oppones 6.cùmoculusvidetplura fimul Differtatio DuodecimaLogico-phyfica fingularia; intellectus illa non cognofcit intuitive quia cognofcitilla collective: oculusautemcolle divè nonvidet: quia collectionis propriam ſpe ciemnonhabet,neceamperphantaſiamtransmit titadintellectummodoexpofitodiff.9.fect. 1.n.2.: 8. faltemintellectus nonpoteft cognofcere plura intuitive. Refp. ne.antec.falfumeft,quodoculus proprias ſpecies collectionis nonhabeat,adeóque nonpoffitviderecollectionem,cùm iſta nihilaliud fit, quam ipſaplura fingularia exdiffert.9. ſect. 1. num.7. &exdictis de conformitate,&æqualitate (quæ funt quædamcollectiones) tum differt.2.fect. 1.1.1. cumdiffert.5.adobjectionemultimam:qua re ſpecies propria plurium fingulariumrerumeſt ipſamet ſpecies propriacollectionis conflatæexil lisrebus:ficutipicturaCæfaris &Cæfarpictusidem eſtdiverſisvocabulis ſignificatum. SECTIO 111. Demodo cognofcendi abstractive :feuper fpe ciesalienas. I. P Aucanimiscognofceremusinhacvitamor tales, ſi illa tantummodonobis cognitaCS ſent,quæ poffumus cognofcere intuitive,& perſpecies proprias:nilenim ampliuscogitarepof ſet intelle&uspræter colores, fonos, odores , & nonnullaaliarerummundanarum accidentia. Pro indè aliudverèmirabileartificium inditumeſtana turanoftrointelle&ui,quopoffitres etiamſenſibus inacceffascognofcere: appellatur hoc artificium moduscognofcendi abſtractive, ſeu perſpeciesa lienas (quodidemeſt) , coque modo cogitamus deDeo,deAngelis,deAnimanoſtra,desubitan tiis ipfis corporeis,quarum accidentiapoffunt qui dempercipiſenſibus,&funt ſenſibilia; ipfæ vero ſubſtantiæ nonpoffunt: eodem modocogitamus dererumclaſſibus , feu generibus ,& ſpeciebus, quas in arborem philofophicam diftinximusth.46. 1.1.Elem.:eodemdeniquemodoprimaprincipia, ſeu veritatesuniverſalesintelligimus, dequibus th. ultimâlib.4.elem. catalogumfecimus. II. Finge tibi aliquemhominem cæcumànati vitate,quicuriosèextepeteret,utexplicares illi, quidfitlux,velcolor,quem nunquamvidit: Plu rimùm profectò tibilaborandumeffet,utilleut cunquecaperetrefponfionem tuam: nec alia in duftriaid aſſequi poſſes,quamperſimilitudinem rerumillarum,quascæcus illeperalios ſenſusper cepit,putadulcedinem,fonum,odorem&c.alia enimrationenonpoffes illum deducere in aliqua lem lucis,&coloris notitiam: diceres illi: cogita lucemeſſequid fimile quoad oculum,ficuti fonus eſt,&muſicaquoadaures : notabis vero ſtatim quàmmalè, quàmtarde,quàm imperfecteper ſi militudinem ſonicæcus ille caperet quidfit lux : ſedquocunquetandemmodo ille cognofceret lu cem;diceretur illam cognofcereper ſpecies alie nas,&abſtractive: oculatusverò ,quilucemvidet, diciturcognofcere lucemper ſpeciesproprias ,& intuitive. III. Quidquidſenſibusexternis nunquamperce pimus &tamencognofcimus; idcognofcimus,& cogitamusferè,uti cæcus ille cogitaretdeluce. IV. Anima noſtra ſub nomine voluntatis,& intellectus habetvirtutemmirabilem movendi,& excitandiexthefauro memoriæ ſpeciesphantaſti cas ibidem repofitasjuxtadiffertationem9.fect.1. num.4. nondiffimili modo,quoanimaparemvir tutemhabetcumvultmovendimembracorporis, manus,&pedes&c.ita enimambulamus , &mo vemurpro libito agitantes manus,& brachia&c. Hanc vero virtutem excitandi ſpecies phantaſti cas promoduloſuoetiambruta participant. Sunt quidem hujusmodi ſpeciesex fua natura ſpecies propriæ certarumrerum, quasintuitivè tùm fen ſus externi ſenſerunt;tùmphantaſia intuitivèima ginata eſt : evaduntautem ſpecies alienæreſpectu aliarumrerummodoſequenti:Animanon folum, utdixivirtutem habet excitandi fingulas feorfum ſpeciesphantaſticasrepofitasinmemoria, nempè unamſpeciem poſt aliam; verum etiamexcitare poteſttumplures fpeciesphantaſticas fimul, tùm particulas quasdam unius ſpeciei phantaſticæ a liaparticulânonexcitata: quemadmoduminani marefidet facultastum movendifimulcaput,ma nus , &pedes; tummovendi unum, autalterum digituın reliquâ partemanus immota. Præterea virtutem habet ipfa animacombinandi , & con jungendi plures hujusmodiſpecies,tùm integras, tumdimidiatas,utperindeſeſerepræfentent&ob jiciant phantafiæ tanquam eſſentuna ſola,&inte gras ſpecies: cum vero ita objiciuntur , dicun tur,species aliena , ſeu phantasma (quod idem eſt, ) quodque enafcitur per illam ſpeciemjuxtà dictatheſi5. lib. 1.elem.&diſſert 9. ſect. 1. num. 1. & 2.dicitur imaginatio perſpecies alienas. Ta les ſuntimaginationes , quas vulgas appellat Ca fielliinaria, nempeimaginationesde rebus,quas nunquam vidimus , aut aliterſenſimus, enatas ex combinatione ſpecierum pertinentium ad res, quas ſeparatas vidimus ,aut aliter fenfimus : ut cumimaginamurcentauros,cerberos,hominesvo lantes, montesaureos,fluvios argenteos&c. Por ro hæc virtus animæ noftræ noneft inutilis , aut nugax, licètaliquando hominesper illamnugen tur; ſedinſtituta eſtad cognofcendas res inſenfi biles , aut nunquam ſenſibus perceptas ? ita cœ cus anativitate lucem imaginaturperſpecies alie nas,hoceftexcombinaris &dimidiatisquibusdam ſpeciebus foni,odoris&c. hocpacto imaginamur Deum,Angelos,Animamnoſtram&c. V. Poftimaginationes hujusmodiexcitantur in intellectu ſpecies intellectuales , (de quibus tum theſi 5.lib i.elem.tumdiſſert.9.ſect. 1. num.2. di ximus)combinatæ, &dimidiatæ eodempacto ac erant ſpeciesphantaſticæ illis refpondentes , &ap pellantur ſpecies alienæ intellectuales : cogitatio vero,feu cognitio,quæ conſequenterproducitur ab intellectu ,dicitur cognitioper ſpecies alienas, ſeu abſtractiva : ita cœæcusnatus lucem cognofcit: itacognofcimusDeum. VI. Sicuti in tabula poſſunt ita à pictore di ſtribui , & combinari particulæ variorumcolo rum, utfiat exillis pictura, quæ repræſentet v. g. leonem,&fitimago adeòproprialeonis , utnul lius alterius rei fit, aut effe poffit imago : quam quam hæcimago, ſeupictura , quoad alia præter extimam fimilitudinem multo magis fit diverſa à vero leone, quàmverus leo abhominevero: ita poffuntab anima noſtra excitari ,&combinaritot &tales talesqueparticulæſpecierumphantaſticarum,utex Demodocognofcendi humano, &c. vicaria rei infenfibilis, adhoc nempe munus, ut illis fiat imaginatio ſeu phantaſma , quod repræ 81 objiciantur intellectui loco ipfiusobjeti infenfibi 1 ſenter v.g. Angelum tantacum expreffione , ut nullius alterius rei fit , auteſſe poſlit imaginatio: licethujusmodiimaginatioquoadaliapræterphan tafticam repræfentationem magis fit diverſa ab Angelo vero,quamverusAngelus àverohomi ne:Videturenimmanifeſtum ,quod animæquoad internam imaginationem non fit impoffibile id, quod eſtpoſſibile quoadexternam imaginem pi &ori. lis ,quodperſe,&uteſtin ſenonpoteſtobjici, &quaſi ſe fiftereintellectui carentiſpeciebus pro priis ejusdemobjecti. Hæcporrò defignatio,& ſubſtitutiofitfacillime,& expeditiffimèab anima: tumquiamovere, combinare, &excitarephan taſmataex num. 4. promptiffimèvalet: tum quia ex inclinatione,&inſtinctu innato, & quadam quafi curiofitate incitaturvehementer adcogitan dumde rebus numquam fenfibusexternisperce VII. Quemadmodumnomina,& termini ſub ptis: quæquenonnifiperſpeciesalienasapprehen Aituuntur, & fupponuntur pro rebus ſignificatis, dere,&cogitarepoteft. cum loquimur extheſi 15. & 20. lib. 1. elem. ita phantaſmatailla excombinationeſpecierumena ta,& producta fubftituuntur, &fubrogantur pro rebus inſenſibilibus, velnunquam ſenſibusperce ptis , quando de illis rebuscogitamus: cum hoc difcrimine , quod nominafunt figna ex th. 7. & ſequentibus lib. 1. elem. illa verò phantaſmata propriènonfuntfigna, ſed ſymbola quædam fup poſitive ſtantia, ſeu ſuppoſitaprorebus inſenſibi libus,feu nunquam perceptis ſenſu. Difcrimen auteminter fignum, & fymbolum hoceft, quod fignumexcitat (ut patetexcitata th.7. ) cogni tionemdereab ipfo figno realiterdiftincta,nempe dere fignificata: ſymbolumverophantaſticum, ſeumentale(namdeiſtoloquor,nondeſymbolis externis , ut hieroglyphicis Ægyptiorum&c.) nonexcitatcognitionemreiàſediftinctæ,ſedloco ipfius rei, quæabhomineinhacvitacognofciali ternonpoteft, cognofcitur,&apprehenditur i pſum ſymbolum quatenus fuppofitum , & fubfti IX. Porrò adhancdeſignationem , & fubſtitu tionemmovetur,&determinatur anima à conno tatis, obliquis,effectibus , circumftantiis, quasper cipitper corporisſenſus,&pertinentadobjectum illud inſenſibile ,vel numquam ſenſibus perce ptum: feddehisconnotatisplura inſequentibus: interim fit. 1 CONCLVSIO. Intellectushumanus instatu præfenti, quidi citurstatusimmerfionisinmateria;ut cognofcat abstractive,&perſpecies alienas,excitatſpecies proprias cateroquin objectorum , quæ intuitive cognovit; easque combinat, &fubrogatprospe ciebuspropriis obječti abſtractive cognofcendi , quibus tunccaret intellectus: atque inphantaf matibus,utfuppofitis proobjectis infenfibilibusipfa 5 infenfibiliaintelligirjaxta modum loquendiAri ftotelicum. X. Probaturconclufio autoritate,ratione&ex tutum cognofcitive pro ipſa rerealiterdiſtincta à ſymbolo. Cæterum ficuti vocabula , & nomina collocutivefuppofitapro rebusſignificatispronun tiantur loco ipfarum rerum, quæ in ſe ipfis pro nuntiari , hoceſt articulatè ex ore proferrinon poffunt: v.g.hocnomen Pater, fupponitur pro hominequiverèeſtPater,& fupponiturcollocu tivè, ſeu pronunciative : fatis enim vides , quod ipſumhominem,uteſtinſe,pronunciarenonpos fes,hoc eſt exore articulate proferre unumve rum,&realemhominem: ideodiciturnomenPa ter collocutivè ſupponi pro hominequi eſt Pa ter : itafymbolum imaginarium juvenis alati in mentetuaſupponiturcognoſcitivepro ipſoverò, &realiAngelo : quia illud ſymbolum cognofcis quatenusſubſtitutum loco veri Angeli,quem, ut eftinſe, (cumilliuspropriasſpeciesinmentenon habeas)cognofcerenonpotes. Aliaplurimaex empla adhocipſumexplicanduminpromptu ef ſent: fedinpræſenti abillis abſtineo vocabulorum ſubſtitutione vocali ad exponendam mentalem : VIII. Advertes tamen ad omnes hujusmodi phantaſmatum ſubſtitutionemcontentus. fubſtitutiones &fuppofitionesuniusrei adobeun dummunus proalterarequiri arbitrariamnonnul lamdeſignationem , aut expreſſam, aut tacitam, authominis, autalterius fublimioris libertatis : ut quantum advoces notavi th. 10.lib. 1. elem. at queadeo ad ſubſtituendum quoque ſpecies alie nas, feuphantaſmatacognofcitivepro reinfenfi bili cogitanda, requiritur quædam ipfius animæ internadefignatio,&deftinatio perquam ſymbo lailla , ſeu phantaſmata evadant quodammodo ..... perientia. Quoadprimum: apertaAriftotelis au toritas eſt inpromptu:primo libr. 3. de anima àtextu30.modumillumcognoſcendiabſtractive, &declaret,&probat, actandem hisverbis con cludit: infenfibilia in ſpeciebus (feuformis) fen fibilibus intelligibiliafunthumanointellectui.Se cundolib.demem.&remini, cap.1.&2. ubiha bet, quod ficuti Mathematici defcribuntdetermi natam figuram trianguli fingularis , quam ſubſti tuunt pro triangulo utfic&univerſali: ad nihil utentes eodeterminato triangulo: hoc estnonil ludpropterilludconfiderantes, fedutſuppoſitum, &ſubſtitutumprotriangulo utfic: ita intellectus licet nonconfideret corpus,feu quantum,ponit ta men anteoculosquantum,feucorpus, confiderat autemnonutestquantum,feduteſtſubſtitutum proobjecto incorporeo,quodperſpeciesalienas, &abſtractivecogitatintellectus. Tertiò eodemlo coait: animainphantasmateCoriscum ſpectat, licet Corifcumoculis nonvideat: videlicet ſubſti tuit phantaſmapro ipſo Coriſco,ſeuhomine quo piam,utdeeocogitare abſtractivepoffit. Quartò libro 3.citatodeanimatex.39. nulla resnobisap paret (feuimmediatècognofcitur)preterfenfibi tesmagnitudines: itaque abstracta &infenfibi lia in formis .&phantasmatibus intelliguntur: exquibus&pluribusaliis,tumlib.2.phyfic.textu. 10.12.tum lib. 5. meta.cap. 4. ſenſus Ariftotelis apertèpatet. XI. Sedquodmultòpluris faciendum eſt mo dus cognofcendi per ſpecies alienas ſuperius ex poſitus Canonica,&Apoftolica autoritate ful turD. Pauli Epift. I. adCorinthios cap.3. vide L mus- R.P. ProlomæiPhilofophia, 82 mus nunc perfpeculum inanigmate: quemtex Differtatio DuodecimaLogico- phyſica tumDivusAuguftinus lib, 15. de Trinitate cap. 9. &inPfalm.48. Divus Anfelmus,& DivusTho mas adeumlocum,&aliicommuniterinterpretes ficexponunt, utperilludin anigmatedefignetur to magis , quam abfentia ſpeculatur intellectus juxtaAriftotelem. XV. D.Thomasfrequenter,&apertèhoc ipfum atteſtatur, præterejus interpretationem fuperius indicatam, 1.par. quæ.48.art.7.incorporehabet: cognofcereinobfcurofymbolo,parabola foualle goria:ut videre eft apud Patrem luftinianum in Hocquilibetinse ipsoexperiripoteft, quodquando conatur aliquidintelligere (cujusnempeſpecies candemepiftolam: necaliterprofectointelligi re proprias non habet)format fibi aliqua phan &èpoteft,cumenigmanonmanifeltet,fedoccul tet potius,&fymboli rationemhabeat,non verò figni manifeſtativi: atqueita occurriturquibusdam cvaſionibusadverfarioruminferius afferendis. : XII. Addo interim Sanctorum Patrum inhanc ipſam rem unanimes ſententias. D. Auguftinus plurima paffim,potiffimumcit.lib.15.de Irinita tepertotum:prætereadeverareligione cap. 34. tafmatapermodumexemplorum, inquibus quasi inspiciat,quodintelligerestudet, &inde estetiam quodquando aliquemvolumusfacere intelligere proponimus eiexempla,exquibusfibiphantasma taformare poffitad intelligendum. Vtque ca villationesomnescontrafentientiumprævertantur, idem 8.Doctor lectionefecunda inlib. dememo Romauna est, quamcirca Tyberım nescio quis, Romulus dicitur condiaiſſe: nonilla autem est , ria,& reminiscentiaait: Non ergo propterhocfod. lum indiget intellectus bumanus phantafinate, utacquirat intelligibilesspecies,feaetiamut eas quamcogitansfingo:nonenimibifummodò:nimi: rum in fymbolo , & phantaſmate ſubſtitutopro Romaveraillam ſe fingendodicitcogitare: quod exſequentibus ejusverbisampliuspatet: ego cer tèunusfum,&hoclocoeſſeſentiocorpusmeum,& tamenfigmentocogitationispergoquo libet, lo quorcumquolibet : adnota illud,quod dicitfig mentum cogitationis : idipfum eſt, quodPhan tafmatis nomine defignatAriftoteles. Secundo lib. inphantafmatibus quodammodoinfpic.at: hujus ratioest,quia operatioproportionaturvirtuti, effentia:intellectivumautemhominis estinfenfi tivo: ideopropriaoperatioejus eftintelligerein ligibilia inphantasmatibus ; quæ profecto alitera nifi fumma detorfione intelligi nequeunt , quam adftruendo modum cognofcendi per ſpecies alic nos,quem in præſentiaproponimus. ה XVI. Probat.2. conclufioratione: evidens eft, dequant. animæcap.24.Animapercorpuscorpora, intellectum humanum cognofcere abſtractive,& videt ficuti cælum&terram,&quaineisconfpi cuafuntoculisnoftris; spiritus autempercorporis fimilitudinesintuetur:videlicetperipfiffimacor poreaphantaſmata. XIII. Dionyfius Areopagita cap. 1. de cœlefti Hierar, impoffibileestdivinitatis radiumnos in telligerenifiobvelatum perſymbolica velamina: quibus verbis enigma, &fymbolum defignatur: inquodivina intelligerepoteſt intellectus huma nusinvitamortali: idemque intelligendum decæ teris objectis incorporeis & àmateria & mole fecretis. PergitDionyfius : impoffibile est animo noſtroadimmaterialiumafcenderecontemplatio nem,nifi materiali manuductioneutatur&vifi bilesfenfibileſque ſpecies arbitretur ( nota hoc verbum eſtgræca interpretatione) imaginationes effe invifibilispulcritudinis &materialia lumina effe imaginemfulgoris immaterialis : ex quibus collige, idipfumquodperverbumfubftituere, & Subrogarecorporeumphantasmaproreincorporca cogitanda,ànobisfignificatur ; aDionyfioexpri mi perverbum arbitretur, quod appofitiſfunum eſt,utmoxaudies.... XIV. Clemens Alexandrinus lib. 8. ſtroma tum: inanimaeffe ait : cogitata ( ſeuobjectaut cognitajuxtagræcumphrafin)quares ipfas refe rant, &exprimant ; additquequodexrebus ex ternisfubjectis (hoc eftcognofcibilibus) forma, typus ingeneratur omnium animis. Itaque co gitataforma, typimentalesfuntnobisdictaphan tamata. AnfelmusMonolog.cap.31.Cumcogito hominem abfentemfirmatur acies cogitationis mea in talemimaginemejus,qualemperufum oculoruminmentem attraxi. Illudigitur inquod firmaturacies cogitationis cumabſentemremcogi perſpeciesalienas inhacvita: ſedmodus iſteco gnofcendi aliter explicari non poteit , quam ut explicamusinconclufione: falteinnifi adinexpe Gataparadoxadelabamur: ergo &c.Probaturmi nor: dicinonpoteft recte,quod dumintellectus cognofcit abſtractive ; duplex intercedat , aut e tiammultiplex demultiplici objecto apprehenfio, &cogitatio: hoceftcognofcatur,&apprehenda turquidemphantaſina,& fymbolum, ut diximus, ſed eacognitioexcitet aliam cognitionem , quæ cognofcat objectum infenfibile ut estinfe: quæ quefitabſtractiva quidem, fedpropria, & iname diata cjusdem objeti ut eſt in ſe repræfentatio &imagointellectualis : hoc,inquam , rectè non dicitur: peto enim : velpermodum fignicogni tioex.gr. juvenis alati deducit intellectum adco gnitionem immediatam Angeliut eſt in ſe, vel per modum antecedentis illativi : neutrum read dices:ergo: prob.min. Nonper modum antece dentis illativideducituna cognitio adaliam; quia fermohiceſtdemeraapprehenfioneobjectiinſen fibilis: certum autemeft,ac apprehētione adappre henfionemdiſcurſummentalemnonfieriexlib. 3. &4. elem. (&liusindecurfu logico-phyſica patebit:)&profecto paradoxuminfigneeſt, quod in omniapprehenfione de objecto infenfibili,vel ſenſibili quidem , fednunquam ſenſibus percepto femper difcurrat intellectus humanus : quodque nonpoffitcogitareDeum,Angelum,an mam,lub ſtantias,&omnia ferequæ cogitat,nifi perſyllo giſmosmentales,aut per ſolamtertiam operatio nemfuam. Rurfusnonpermodumfigniapprehen fiojuvenis alati excitat in intellectu aliam appre henfionem immediatam de Angelo ut est inse: interrogo enim,per quas ſpeciesproducatur iſta tamusjuxta Anfelmum profecto ipſa cogitatio noneft : eſt tameninternum& inanima,atque adeophantaſmailludeft,in quo immaterialiamul fecundaapprehenfio? numperalienasaccidentium ſenſibilium? uti producta eſt apprehenfio prima phantaſtica : anperproprias ipfius Angeli? hoc 1 . fecun Demodocognofcendi humano, Sc. fecundumdicinullarationepoteſt: quiaproprias tantùm apprehendis:ſedſiphantaſmaſymbolicum 83 ſpecies Angeli ut eſt in ſe intellectus humanus naturaliterhaberenonpoteftne quidem obfcuras, confufas,&veluti àlongeAngelumrepræfentan tes: habettantum emendicatas àſenſibus , videli cetænigmaticas, &phantafticas ex combinatione ſpecierum , quæ propriæfunt accidentiumſenſibi lium: fedneque dici poteſtperhas ipſas ſpecies verealienas produci apprehenfionemimmediatam Angeli ,uteſtinſeobfcuramlicet:perillas enim alienas ſpecies produci non poteft apprehenfio niſi ſymbolica , & phantaſtica Angeli , quam jam fupponimus exiſtere in intellectu ; ( unde civitatis eflet propriè fignum , &deducerettein cognitionemveræ Conſtantinopolis , cum de iſta cogitas deberes duas civitates apprehendere mente:g.falfum eft,quodſymbolahujusmodi ſe habeant permodum figni , &excitent cognitio nemdere ſignificata,qualis ipſaeſt in ſe. Neque dicas ſymbolum illud phantaſticum eſſe ſignum formale, ( fignumformaledicitur,quodnonexci tatcognitionem ſui, ſedtantummodoreifignifica tæ : ſecus ſignum inſtrumentale , quod tum ſui cognitionem excitat , tùm rei ſignificatæ , ut fu . mus&c.) adeoqueipſumnoncognofci,fedfo otiosè, & fine neceffitate multiplicaretur, fe cunda iſta,): etenim quemadınodum homini cæ co ànativitate nunquam per ſpecies ſonorum, faporum , & odorum repræfentari poteſt lux ipſa ut eſt in ſe, aut ex illis enaſci apprehenfio poteſt immediata lucis,&coloris: idquetamcer tumeffe videtur , quam quodoculus non poffit audire , aut auris videre,velolfacere : fimiliter, immo àfortiorinegandumeſt,ſpeciesillas eafdem, nempe proprias ,& intuitivas accidentiumſenſibi lium, repræfentare poſſe immediate Angelum ut eſtinſe, licetobfcura repræfentatione : auteas lumexcitare cognitionem verę Conſtantinopolis, Hocenim falfiffimum , &contra experientiam: nam cumquis poftquam fæpiùs deConſtantino poli perſpecies alienas cogitavit , pergit in eam civitatem;deprehendit, ſeprius imaginatumfuif ſe eam civitatem cumdiverſiſſimis circumitantiis, &modoomnino diverſo , ac re ipfa illa civitas fit in ſe: nempequiaprius perſpecies alienas co gnofcebatur duntaxat ſymbolum illud phantaſti cumfuppofitum,&fubftitutumjuxtadicta. Neque ferioreponipoſſet, cognitioneadeo confufaco gnofci Conftantinopolim , ut estinJe,utab intel folas ipfaspoſſe concurrere cumintellectuhuma-, noadapprehenfionem confufam,fedimmediatam &(utloquuntur)attingentem immediate,&ter minatamimmediatèadAngelum,uteit inſe. XVII. Nequemihireponashæcvocabula: in tellectum deturarephantasmata, aut illaspiri lectunon advertaturhujusmodi cognitio diftincta àcognitio ne phantaſmatis. Qui enimadiftas oc cultas cognitiones,comminiſcendasdeveniret, fa-.. tis patet contraomnem experientiam,& fine fun damento idoneoconclufionem ſtatutameumim 4 pugnaturum. tualizare: his enimfubeffe nonpoteitalius ullus , quæ XIX. Antequam objectiones diluam probabilis fenfuspræter antiquiflimum &Arutote 1 licum expofitumn. 10.&a SanctoThomadifer tiffimèdeclaratumn. 15. videlicet quodintellectus humanus huncmirabilemufumpercipit ſpecierum ſenfibilium, & plantaſmatum : ut ænigunatice,& ſymbolicèper illas ſpecies,& in illisphantafmatis cognofcat objecta ſpiritualia. Quidquidaliudde ſignent verba illa depurare,ſpiritualizare para doxumeft&abfonum:perindeacfidiceres,cogni tionem coloris v. g.(quæappellari ſoletſpeciesex preſſa coloris ) evadereper intrinfecam fibique identificatam vim repræfentativain , cognitionem Angeli repræſentantem Angelum,& illum inten tionaliter attingentem immediatè quidem, licet obfcurè. Nonenimmajorhicrepugnantia,quàm in caſunoſtro,ubidicatur,ſpeciemimpreffam co loris evadere perintrinfecam, fibique identifica tam vimrepræſentativam,evadere, inquam , fpe ciem propriam, licet confufam objecti ſpiritualis, adeum cognofcendumimmediatè,&uteſt in ſe, licet obfcurè. XVIII. Prob.denique 3. conclufio experien tia noftrumomnium,qui nunquam vidimus Con ſtantinopolim : perinde enim eam cogitamus per ſpecies alienas & abſtractive , ac objecta ipfa in fenfibilia : videlicet imaginamur civitatem quan damſymbolicam,&phantaſticam , reſpectuhabi toadconnotata,& motiva, feuad relationes, & enarrationes, quas audivimus , vellegimus de ipſa Conſtantinopoli : & fupponimus, & fubſtituimus. cognofcitive fymbolum illud pro vera Conſtanti nopoli, cujus ſpecies propriasde facto nonhabe mus. Quæro ex te,quot civitatesapprehendis, cum deConſtantinopoli cogitas ? profectò unam fieripoffuntcontrahactenusexpofitum,&proba tummodumapprehendendi,& perprimamintel lectus operatione cogitandiabſtractive,&per ſpe ciesalienas objecta infenfibilia,autnunquamfenfi bus percepta;explicanda ſunt,quæpertinentad ſe cundam,&tertiamintellectus operationemfucce dentes fimilibus apprehenfionibus abſtractivis. XX. Quantum itaque ad ſecundam , & ter tiamoperationem noftri intellectus, fiillas appre-> henfio præcedat perſpecies alienas , eodein modo philoſophandum eft, acdevocabulis collocutivè ſuppoſitis: exn.7. ficutienim itafupponuntur iſta prorebus fignificatis ,utquidquid affirmatur, vel negatur, feudifcurritur; affirmetur, negetur,& difcurratur directè &propriede rebus , feu obje Aisfignificatis,&nullo mododevocabulis, faltem ſpecificativè ſumptis : itaetiam licet phantaſtica ſymbola fupponantur pro rebus apprehendendis nunquam ſenſu perceptis : quidquid tamen affir matur,negatur&c. affirmatur&c.directe,& pro priè derebusillis,& nullo pacto de ſymbolsfal temſpecificativè ſumptis: quodlicetvideatur mi rabile,ceffat tamen ſtuporab experientia notiffi ma, quæ deprehenditurinomnibusaliis fignis,& ſymbolis,quibushomines externèutuntur. XXI. Iſtitermini,Petrus,homo fupponuntur exth. 20. 1. 1.elem. primusprohomine fingulari, qui eſtPetrus,ſecundusprohomine in communi: ſiexillis terminispropofitiones conficias,&dicas: Petrus efthomo, quid affirmas ? tria fingi poffunt àte inillo caſuaffirmari: primum,quod hæc vox Petrus fit eadem, ac iſta voxHomo: ſecundum, quod res , cujus loco fupponitur illa vox Pe trusfit eadem ac res cujus loco fupponitur iſta L2 VOX 84 vox homo : tertium,quod tum iſta voxPetrus, Differtatio DuodecimaLogico-phyfica quamapprehenfioni : utalioinlocojuxtaſenſum tumres, cujuslocovoxilla ſupponitur, fiteadem, tùmcumvocehomo, tùm cum re, cujuslocoſup ponituriſta voxhomo:fedàteaffirmarinonpoteſt primum,neque tertium: alioquin affirmatio effet falſa: g. affirmaturſecundumquodeftid,quodcon tendimus in cafunoftro. Namfalfumeft,quodiſta vox Petrus ſpecificative , & fecundum ſonum ſuumfit eadem, aciſta vox homoitemspecificati vè&fecundùm ſonumfuumfiaccipiatur. Rurfus falfum eſt id, quodperpropofitionem copulati vamexplicareturmodoſequenti:Et hacvoxPe trusſpecificativeeft eadem,ac iſta voxhomoffe cificative, fignificatumperillamvocemeſtidem, acfignificatumperiftam.nampropoſitiocopulati vaconſtans exunafimplici propofitione vera,& aliafalsâ eſt ſimpliciter,& abfolutè falſaex th. 2. num. 1.1.2.elem.Regredior adremnoftram: cum apprehendis per ſpecies alienas, hoc eſt cogitas hæcduo,Spiritus,Angelus,duoapprehendisphan taſmataut fuppofita, primum pro Spiritu , feu re ſpirituali , quæ fe habetutgenus adAngelum, &animamrationalem. Secundumutfuppofi tumproAngelo: cum verò affirmasinterneintuo intellectu , & mentaliter dicis Angelus est Spiri tus;nonaffirmas unumphantaſma effe aliud(fpe cificativè fi loquamur ) nec fimul affirmas , tum unumphantaſmaeſſealiud , tumreminfenfibilem, cujus loco fupponitur primum phantaſma , eſſe aliam, cujus loco ſupponitur ſecundumphantaf ma; atſolum affirmas hanc remfpiritualem , nem peAngelumeſſeiſtamremitem ſpiritualem ,nem peSpiritum eopacto, quo homo eſtanimal. XXII. Adjungo alia exempla , quæ manife ſtam inductionem ad rem noftram conficiunt : cumlupini ſupponuntur pro nummis in ludendo, (ut th. 15. 1. 1. elem.dicebam) in ludi progreſſu nonvincuntur,autperdunturlupini foli,vel fimul cumnummis, namdefacto victor in ludo relin quitſupermenſamlupinos,&nummosreponitſo los inmarſupio, quiadirectè,&proprièſoli num mi vincuntur. Cum imagoAlexandriMagnie.g. videtur: & de ea loquimurſuppoſitive,nontan tùm fignificativè , & dicimus indigitando illam imaginemhicfuitmaximusregum; nonidaffir mamusdeimagineſola, nec de imagine fimul,& devero Alexandro, nameffet ludicraaffirmatio, ſedde ſoloAlexandro vero , cujus loco illaimago ſupponitur. Id ipſum comprobari poteſt quoad Proregem,Procuratorem, Tutorem quando ope rantur, velpatiuntur in quantumrigorosèſubſti tuti &fuppofiti funt loco Regis,Domini,Pupilli, Idem de imaginibus Sanctorum quando ad illas oramus,& illis nos cominendamus, ut ſuppoſitis, &fubftitutis loco Sanctorum , quos illæ imagines repræfentant. XXIII. Quæ dixi hactenus facilè capit qui rectèintelligit quid fit affirmatio,& negatio men talis: hoceft,quidfit ſecunda intellectus operatio, in quantum diftinguituràprima. Hæc enim pri maoperatio,ſeu apprehenfio eft imago,& repræ ſentatio mentalis objecti : fed affirmatio noneſt imago (&multòminùsnegatio)quidergoeſt?Eſt nutismentalisſuccedenspoft apprehenfiones, an nuensveritati ,& renuens falfitati relucenti in ap prehenfionibus , & eſt ſimilior amori, vel odio M Ariftotelis fufiusdeducă. Sicuti ergoamornoftræ voluntatis erga aliquod objectum non eft imago illius objecti (&multo minus odium eſtimago fui objecti) ſedeſtnutus ,vel motus, velquies ( pro ut eſt amordefiderii, vel gaudii) erga ipſumbo num,uteſtinſe;licètilludbonumrepræfentetur ipſivoluntati in previa cognitione , quæ ſemper neceſſaria eft ad amoremjuxta primumprinci pium,nilvolitum,quinpracognitum. Sic etiam affirmationoneft imagoſui objecti, ſedeſt nutus quidam mentalis: g. objectum verum, ut eſt inſe, licet illud objectum repræſentatum fit per appre henfiones, quæ funt imagines non quidem ipfius objecti, ut eſtin ſe,ſedphantaſmatis,ut ſubſtituti, &fuppofitipro objecto. XXIV. Quemadmodum itaque adhocut quis ſemoveatadeundumadRegem,noneftneceſse, utveniat ipſe Rex,& invitet, fed abunde eſt , ut veniatRegis nomine Legatus , & perfuadeat adire regem : ita quoque utintellectus mentaliter mo veaturadaffirmandum, vel negandum objectum, uteſtinſe,noneſtneceſſe,ut objectumipfum , ad hocutmoveat ad affirmationem, velnegationem ſui,apprehendatur,uteſt in ſe, ſedſufficit, ut ap prehendaturin ſubſtituto,&fuppofitophantafina te,hoc eftperſpecies alienas. Similiter,ut volun tasmoveatur ad amandum idem objectum ut eſt inſe fufficit, utàcognitione prævia cognofcatur idemobjectumperſpeciesalienas ,hoc eft in ſub ſtituto phantaſmate. XXV. Falfiffimum eſt hoc pronunciatum : Omneid,quodformaliter,&rationabiliter affir matur,velnegatur,debetformaliter &exprefsè apprehendi:itemfalſumeſtſequens effatum: Omne quodaffirmaturutestinfe, debetapprehendi ut eftinfe: name.g.cumnego,mecognofcerefecre taDei, vel veritates geometricas , formaliter, & rationabiliter nego idquodformaliter, & expref sè nonapprehendo,neccognofco,ſednefcio. Nec dicas me priùs quam negem, cognofcere quidem ſecretaDei,ſedinabſtracto,&confusè; nam egre giè æquivocaris : cumenimnego , me cognofcere fecretaDei, nonnego mecognofcereſecretaDei inabſtracto ,& confuse,ſednego mecognofcere clarè,&diſtincte: atquiſecretaDei clarè,&diftin &ènonapprehendo,autcognofco : g. quodfor maliter nego, id formaliter,& expreſsènon ap prehendo. Sufficitergo quod utcumq; apprehen damid,quoddiverſomodoà modo apprehenden diaffirmo,vel nego prudentiffimè licet, & ratio nabiliter. Sic pariter ſufficit adaffirmandum,quod Angelus.uteſtin ſe ſit Spiritus ut eſt in ſe, prævia apprehenfionecognofcereAngelum, &Spiritum, uteſtin ſubſtituto,&fuppofitophantaſmate , hoc eſt perſpecies alienas. XXVI. Quoddixideaffirmatione, vel nega tione fimiliter aio de volitione , & nolitione, feu amore,&odiovoluntatisnoſtræ : utvoluntasdefi deretſcireomnes veritatesclare,& expreſsè non eſt neceſse , ut intellectus prævia apprehenfione repræſentetvoluntati omnesveritatesclarè,&ex preſse: atſufficit, quod utcumque intellectus ap prehendatid,quodaliomodovoluntasdefiderat. SECTIO Demodocognofcendi humano, &c. ſtitutum,vel ut fuppofitum proAngelo , affirma ſedfiitaaffirmatur,non affirmatur directe,& pro 85 SECTIO IV. Difficultates,&oppofitionescontrapracedentem doctrinam enodantur. bituretiamphantaſma,utſuppoſitumproAngelo: •prièdeAngelo,uteſtinſe,contra num. 20. fect.3. Pponescontraid,quoddiximus ſect. antece Odenti num. . dentinum.6. eſt impoffibilis talis combina tio ſpecierum,ut reſultetphantaſma,quodni : hil aliudpoffit repræfentare e. g.quàmAngelum: nam,ficutieft impoffibilis pictura,quæ itaunumho minemrepræfentet,utaliumexinnumeris,quipof funtàDeocreari, nonpoffitrepræfentare : quis enimnegetpoffibileeſſe, utalius homo creeturà Deoomninofimilis, etiamquoadexternamappa rentiamPetro v.g.nunc exiftenti ? g. & . Refp. ne.ant. & paritatem etiamne: nam exactior eſt intellectus in naturali artificio combinandi phan tafmata,quam quilibetpictor in pingendo : cæte rùm, quia ſecluſo miraculo, ettimpoffibileduos homines inveniri omninofimiles vultu, colore, ergonulladiftinctio. Prob. ma. Quamvis pervos apprehendaturphantaſma ut fuppofitum proAn gelo,non tamenapprehenditurdirecte ,&pro prièipfeAngelusuteſtinſe,exſect.3. nu.3.&5. ergo,ſiaffirmaturphantafima, ſeu dephantaſmate utſuppoſitoproAngelo,nonaffirmaturdirecte, & propriè deAngelouteſtinſe. Refp. dift. ma. In quaeftduplexreduplicatio perparticulamut : Si apprehenditur phantaſma ut fuppofitum &c. ff primaparticulautdiverſo modoreduplicet,acfe cundaparticula ut, conc.ma.Sieodemmodoredu plicet,ne.ma. Exth.48.num.22.lib.1 &th. 1.n.14 lib. 2. elem. conftat ſi ponas diverfimodè unam partem inrecto,&aliam inobliquo: & prætereà ſi explices modo unam cauſam, ſeu rationem, &habitu corporis; ideocitatonum. 6. fatis fuit, exemplumpicturæproferre, cui addipoffetunum, &alterum exemplum ineandemrem,præfertim deſumptumàdeſcriptioneoratoria,& definitione logica: namitadefcribi , & definiri poteſt Ange lusv.g.utnullialteri rei convenire poſſit,vel illa defcriptio, vel iſtadefinitio : & tamenvocabula funtfignamerèmaterialiatoto cælo differentia ab ipſo Angelo, qualis eſtinſe: fimiliter in cafu no ftro decombinatione ſpecierum phantaſticarum ratio cineris :&præfertim memineris arbitrariæ il lius defignationis &connotatorum,&effectuum, dequibusfect.3.num. 8. &9.perhæcenimſpecies alienæ accommodantur,&evadunt, quantumfieri poteſt propriæ , ur fupponantur cogitative pro Angelo; ita ut connectantur etiam effentialiter cumipſoobjecto,feuAngelout eſt inſe;utfuſius ſectionibusſequentibus. modoaliam,quæattendenda deſignatur ex vi hu jusmodi reduplicationis; in re præſenti diverfos modoseſſereduplicandi: videlicetPhantasma,ut fuppofitumproAngeloapprehenditur,feuperpri mamintellectusoperationemcognoscitur:explica tur,apprehenditur ipfum phantalma, &fimulfub ftitutio illius , feu defignatio arbitraria ipfius ani mæ, & ratio cur apprehendatur tali pacto illud phantaſma, eſt ipſa ſubſtitutio arbitraria, quæ de terminavit(exſect.3.nu.8.) utilludſupponeretur locoAngeli.Affirmaturphantasma,feu dephan taſmate,ut deſubſtituto locoAngeli:hæc quidem propofitio ficexplicatur:affirmaturdirecte &pro priedeAngelo,&conditio, curillaaffirmatiodi rectè,&propriè fit deAngelo,eſt, quiaphantaf maeſt ſubſtitutum loco ipfius Angeli. Cæterùm adnotabis ſequentes terminos complexos idem fignificare: Phantasmacognitum,utsubstitutum Oppones 2. Si phantaſma eſt ſymbolum An- proAngelo: &Angelus cognitusperſpeciesalie geliv.g. eft quoquefignum ejusdem: ſedſieſt ſi gnum, excitatcognitionem diftinctam de Angelo fignificato ex th.7. lib. 1. elem.ergo&c. Prob.ma. Omniaſymbolaexterna,c.g.hieroglyphica, em blemata,infignia, ſuntetiamfigna propriè talia: er go etiam iftaphantaſinata, quæ funt ſymbolain terna. Refp.ne.ma.Adprob. conc. ant.ne.conf. Nonvaletparitas, vel inductio ab externis adin ternaſymbola,ſeuphantaſmata : utnonvaleretſi diceres: omnesignesſuntcalidi: g.omnesſpecies phantaſticæ ignisfunt calidæ:ratioverò diſparita tis,quiaſymbola externanonſupponunturcogno ſcitivè,fed ad alia muneraobeundaexſect.3.nu.21. phantaſmata verò fupponuntur cognofcitive ex dicta ſect. num. 7. Contrà1. Siapprehenditurphantaſma, &non Angelus ut eſt inſe , affirmatur etiam , &difcur ritur dephantaſmate ,&nondeAngelo uteſt in ſe, fedhoc eft abfurdum: ergo &c. Refp. 1.Ne. ſequelammai. ratio negandi patetex ſect.3. num. 20. &fequen. Refp. 2. claritatis gratia diftingu endoma. fi apprehenditur phantaſmaut ſuppoſi tum cogitativeproAngeloaffirmatur&c.ne.ma. Siapprehenditur phantaſma ſpecificativè,& non reduplicativè,ut fuppofitumproAngelo, affirma tur&c.conc. ma. &pariterdiſtincta min. ne.conf. Patetdiſtinctio exnu.7.&20.ſect. 3. Contrà2. Si apprehenditurphantaſma, ut fub nas,feuabſtractive,exſect. 3.num.5. Contrà3. magnocumfervore: ergo inappre henfione venit inrectophantaſma, & in obliquo Angelus : & in affirmationeè converſo in recto Angelus, &in obliquo phantaſma : ſedunum& idemdebeteſſe rectum apprehenfionis,& affirma tionis: alioquinnonde eo, quod apprehenditur, effetprædicatio : ergo &c. Refp.æquivocarisquam maxime: ne. igitur ſuppoſitum conſequentisſub ſumpti: fupponisapprehendiAngeluminobliquo falſumautemeſtautinobliquo,autinrecto illum ut eſtin ſe apprehendi: ſedphantaſma,&ſubſtitutio cumconnotato(fect.3.num.8)duntaxatapprehen ditur : &hoceft, cognofciAngelum per ſpecies alienas:occafionemverò æquivocandi ſumisexeo, quodexplicatio reflexailliusapprehenfionis com memoretAngelum uteſtin ſe : inde credis, illum ſaltemin obliquo repræſentari ab eaapprehenfio ne. Itaque Angelus uteſt inſenullopacto ap prehenditur: &tamenaffirmaturAngelus , uteſt inſe: quodex ſect.3.nu.20. 23.24. probatum eſt nihil abſurditatis dicere. Sicut enim, ut amem objectumv. g. Petrum ut eſt in fe,&de illo de lecter delectatione ad illum tendente uteſt in ſe, noneftneceffe,utmotivumamandi quodhabeo, fit,&cognofcatur à me,ut eſt inipſoPetro : nam quandoquepoteſt noneſſeinipſoPetro tale moti vum: Anempèexmotivovirtutis æſtimatæ in illo (qua 86 (qua tamen caret ) movear ad eum amandum: Differtatio Duodecima Logico-phyſica Contrà 6. ergo faltemid,quodcognofcitur per amoradeum,ut eſtin ſe,verètendit: licèt fit ex motivo,quodverè noneſtinPetro. Multo igitur magis apprehenſo objecto inphantafinate utfub eam apprehenfionem, diftinguitur realiterab An gelo : quiaphantaſmaillud,licetſubſtitutum , non eftrealiter Angelus. Refp. dift. antec. diftingui ſtitutopro eodem objectopoflun affirmare(quod tur realiter ab Angelo uteft in alio, nego antec. eft quoddam amarementale)deeodem,uteſtinſe, utpatetexfæpè repetitis: abAngelo ut eſt in ſe, aliquodprædicatum. Contra4. Si modo expoſito apprehenderetur co. ant. Noneftadremterminus illerealiter,cum agiturde ſtatuintentionali:intentionalitereſtidem Angelus e. g. per ſpecies alienas , Angelus co Angelus uteſt in ſe, & phantafina illud fubftitu gnofcereturabhomine merè denominativè,& ad tumpro illo cognofcitive: eſt, inquam , idem illa placitum:hoc eftpercognitionem,quænon magis identitate,quæ intervenit inter ſubſtitutum , &id, exſeeſſetdeterminata ad repræfentandumAnge pro quo illud ſubſtituitur in quocunque genere lum , quam remaliam: fedhoceftabſurdum,quia cognitio, quâ Angelumcognofco,efteffentialiter ſubſtitutionis : & in cafu noftro,quia ſubſtitutio eſtinlineaintentionali,identias illa fic exponitur: determinata adrepræfentandum fuum objectum, dum apprehenditurphantasma, utfubftitutum neque eft ficuti vocabula , fignum arbitrarium: proAngelo, perindeestacsiapprehendereturipse ergo&c. Prob. ma.ex nu. 8. ſect. 3. Nonmi Angelus,quantumadhoc,ut intellectushumanus nus ex arbitrio , & defignatione arbitraria ipfius poffit exercerefecundam,&tertiam ogerationem animæ phantaſma juvenis alati ſubſtituitur cogno fuamimmediatecircaipfumAngelumutestinse: ſcitivèpro vero Angelo , quam hæc ipſavoxAn hoceft affirmare,negare, difcurrereimmediate de gelus pro eodemcollocutive ſubſtituatur,&fup hocobjectoAngelus, utpateteſt ſect.3.à nu. 20. ponatur. Refp.negoma. Adprobationemaffero Hancporrò explicationem identitatis intentiona diſparitatem ex fect. 3. n. 9. & ex di&is ad obje lisinterphantaſma,&idpro quofupponituripsum &ionemprimam: nempèrationeconnotatorum,de phantaſmadiligenteradnotaad ufumplurimum. quibus loco citato , ita accommodatur, & appro priatur ſubſtitutio , & phantafina ut ſubſtitutum, utconnectantureffentialiter in linea phyfica cum objecto ut eſt in ſe : ut amplius in fequentibus dicaım. Contras. Saltemillaapprehenfionihilaliudco gnofcit, nifiphantaſfma ,& denominationem ex trinfecam procedentem ab arbitrio Animæ , per quamphantafinafupponitur locoAngeli: fedhoc eſt cognofcere mere denominativè, & reputative, &fictitie: ergo&c. Refp.ne.ma.cognofcitetiam in obliquo connotata quorum reſpecta fit ſubiti tutio phantafmatis : &indehocphantaſma itaap propriatur , & accommodatur Angelo , ut non poffit alteri rei convenirequantum ad hoc , ut in illo abſtractivè ,&perſpecies alienas cognofcatur. Hocautempacto cognofcere nondiciturcogno ſcere impropriè:ſed cognofcereperſpecies alienas proprièproprietate,inquam,pertinenteadmodum cognofcendi per ſpecies alienas : quemadmodum hocnomenPetrus eſt nomen propriumhominis, nonimproprium;&tameneftnomenadplacitum. Immohic modus cognofcendiperſpecies alienas, &abſtractivè tamproprius eft,utfuperet exaliquo capite proprietatis modum cognofcendi intuitive inhacvitamortali. Repeteexſect. 2. nu.8.& 11. me videntem ſolam figuram,&coloremPetri co gnofcereeundemPetrum intuitive,ſed intuitione denominativa: non enimtotumPetrum,ejusque ſubſtantiam intueor,autintuitivecognofco : adde etiam, quod per miraculum ſaltempoffumintuiti vè videre colorem, & figuram Petri , etiam ipſo Petrononmihipræſenteullotempore: exaliapar te per ea, quæ diximus ſect. 8. nu. 6. & ad oppofi tionem primam, illudphantaſma fuppofitumpro Angeloeſt itaaccommodatum, &appropria tum Angelo, ut neque per miraculum poffitalteri rei magis accommodate,&propriè convenire: unde fit , veriffimè , & propriiffimè inillo phantafinate Angelum cognofci,quantum faseſthomininatu raliterin hac vitamortali Angelos cognofcere, li cet abſtractive,&perſpecies alienascognofcantur. Oppones 3. Phantasma eſt idem , ac ſpecies phantaſtica (de qua differt. 9.fect.1. nu.2 )ſedſpe cies præfertim phantafticæ ab intellectu nonco gnofcuntur: ergo nequephantaſma: g. à fortiori, neque inillo infenfibilia objecta poffunt cognofci. Refp. terminus phantasma nomen Græcum eft, quodidem fignificat, ac apparens, feuſpectrum, à Philofophis ufurpatur tripliciter, tumpro ima ginatione , feu experientia phantafiæ ; tùm pro ſpeciebus phantafticis , quæ advenientes adphan taſiam afficiunt illa ita,ut producat illam experien tiam,quæ dicitur imaginatio; tum pro ipſo obje cto, à quo procefferuntillæ ſpecies,ſeu ad quod illæ tanquam propriæ pertinent: (vide th. 5. lib. 1. elem.& differt. 9. loco citato , & fect. 3. præfentis differt. num.4. ) Ariftoteles, & D. Thomas in li bris præfertim animafticis ufurpantnomen phan taſmapro ipſo opjecto: aliinonnulli,velpro ſpe. cie ,vel pro imaginatione id ipfumnomenacci piunt. Itaque diſt ma. phantaſima ſumptum pro objecto idem eſt acſpecies: ne. ma.fumptumpro ipſis ſpeciebus : conc. ma. & mi, & diftinguo conf. fimiliter ut ma. Species phantafiæ dicuntur ima ginari ab illa, ut quo : objectum verò dicitur ima ginari,ut quod: quod eſt idem, ac dicere: per me dium ſpecierum, feubeneficioillarumpervenien tium adphantafiam objectum percipitur ab eadem phantafia : fimilis phrafis ufurpaturetiam quoad ſpecies ſpirituales,&intellectum. Contra 1. Anima non ſubſtituit , ſeù ſupponit cognofcitive pro Angelo v. g. cognofcendo ip ſumphantaſma ,inquantum eft objectum aliquod extra animam, hoc eſt extrinfecum ipfi anunæ : quia non eſt explicabile, quo pacto hæc fuppofitio fiat: fednequefupponit,exconceſſis, ipſum phan taſma, inquantum eſt ſpecies aliqua phantaſtica repofitain memoria (dequadiffer. 10.fect. 1.n.4.) ergo nihil fupponit , aut ſubſtituit cognofcitive proAngelocontra ſect.3.nu.4. 5. Refp. dift. ma. Phantaſma, inquantum eſt objectum , non ſuppo nit,ut quod: ne. ma. ut quo: conc. ma.&dift. mi. phantaſma, inquantumeſtſpecies,nonfupponit, ut Demodocognofcendihumano, Oc. ut quod,conc. mi utquos ne. mi. &conf. Anima noftra fupponit, & fubftituit utrumque cognofci 人 87 quamfit illudidemſymbolumpliantaſticum : nam tiveproreinfenfibili: e. g. Angelo cognofcendo, fedfpeciem fupponit,& fubftituit,utquo :hoc eft permediumillarum,feubeneficioillarum,dumde terminatè excitat illas (juxta fech. 3.nu.4.) quo ties voluerit cogitare de Angelo v. g. fupponit ipfumobjectumproprium, & naturale ſpecierum adrepræfentandumipſumAngelum:quodproin dèdicitur, fupponi ,& fubflitui utquod,videlicet juvenisalatusinexemploallato. عام Contrà 2. Si hoc eft, etiam phantafiaipſa po terit imaginari ſpiritualia: e.g. Angelum per fpe cies alienas,& abſtractive : quia imaginatur phan taſima : hoceft objectumfuppofitum, utquodpro re ſpirituali:ficut intellectus cognofcens id ipſum dicitur apprehendere, & cognofcere fpiritualia perſpecies alienas:fedhoc eitabfurdum ,alioquin ctiam phantafia Deum cognofceret : ergo &c. Refp.ne. ma. Adprob.poft particulam quia diſt. imaginaturphantaſma,ut fuppofitum pro re ſpi rituali : hoc ett imaginatur, tumphantaſma, tum ipfam fuppofitionem neg.Imaginaturphantaſma ſpecificative fumptum conc.ma. &distincta paris termi, ne confeq. Sicuti lingua , & os noftrum profertquidemvocabula; fed nonquatenus ſup pofita,pro rebus , aut quatenus fignificantia res ipfas exarbitrio : quia nonprofertipſamſuppo fitionem,feuplacitum arbitrariumhominum infti tuentium linguas (extheſi8.lib.1.elem.&fect.3. nu.8. ) ita phantafia in cafunoftro. Etratioeft, quia facultates corporeæ perceptivæ , dequibus differt.9. fect. 1.nu.1.fcilicet fenfus externi,vel interninonpercipiunt concreta extrinfeca, five illafintentiarationis,fiveentiamoralia: e.g.hæc concretapariescognitus pariesamatus. Hocau tem, quod fignificatur per ſequentem terminum complexum ; phantaſmafuppofitumcognofcitive proAngelo,eftconcretumquoddam extrinfecum, ſeuens hocfoliAngelo repræfentando poteft convenire exfect. 3.nu. 6. illeautemconceptus omnibus re buspoteftconvenire: nam confuse faltem,& fe cundum aliquam confiderationemomnesresfunt aliquopacto fimiles illi ſymbolo, falteminratione entis Contra 1. cùm Angelum cognofco, quod fit res fimilis illi ſymbolo,poffumfimul multiplicem negationem cognofcere, perquamquafi corrigam illam imaginationemdeſymbolo: namfimul co gnofco,quodilla res fimilisnon fitDeus, non fit resmaterialis, non fitaccidens, nonfitanima ra tionalis &c.: fedita concipio,&cognofco imme diatèAngelum,uteſtin ſe,quiareverataliseft:g&c. Refp. correctionem iſtameffeerroremprimope jorem,namcunctæillæ negationesinmeafententia jamſetenentex parte ſymboli ,&indeprovenit, quodtalefit illudfymbolum,utnonpoffitalteri rei convenire,quâmAngelo,exſect.3.1.6.,&inrefp. adoppofitionemprimam:cunctavero illa,quæ per negationes fuperius expreſſa funt, ficuti poflunt defcribipervocabula,ut exlociscitatis,itapoffunt imaginari:unde illafuntcombinatioſpecierumplus quamfemelalienarum:namnegationesetiamipfæ perſpecies alienas cognofcuntur præfertimnega tiones materialitatis, quæ funt idemacresfpiri tualis ;identitasquoquerealis omniumillarumne gationum cum entereali perſpeciesalieniffimas &ænigmaticæ cognofcitur; itaque omiſſama. ne mi,adcujusprobationem poſtparticulam quia, diſ.reverataleeft, affirmativecon., apprehenfive ne, quæ diſtinctiopatet exſect.3.àn.20. Sicuti, quamvis videamimaginemAlexandrimagni ejus modi,utnonpoffitrepræſentareinrationepicturæ nifiAlexandrummagnum,noneoipfoillumvideo uteſt in ſe, aut illum intuitivè cognoſco exfect.3. n.22. Similitercæcus à nativitate , dumlucem co gitat, &quinunquam viditConftantinopolim, & morale.deilla cogitat,aliquodphantaſmafibirepræſen Oppones4. CumAngelum :v.g. cogito, ima ginorquidemfymbolum illudphantaſticum juve nisalati;verumtamennoninilloſymboloconfiftit, &fiutiturcogitatiomea: ſedulteriusprogreditur, &Angelumapprehendit fubhoc conceptu confu fo: res fimilis illi ſymbolophantaſtico : ergo&c. Prob.antec,namitafalvatur, quodAngelus inſe ipſo apprehendaturdirecte,&propriè, ficutidire tè,&proprièdeAngeloaffirmatur innoftrafen tentia. Refp.ne. antec. &ejusprobationem: eſt eniminexplicabile,quidfitAngeluminfeipfo di recte,& immediatècognofci,cum confuse co gnofcitur res fimilis illi fymbolo phantaſtico , ex ſect.3.nu. 16. Nam vel illa fecunda apprehenfio confequens apprehenfionem ſymboli phantaſtici fit etiam ipfa per ſpecies alienas,&jamopporte bit,ut aliud fymbolum phantaſticumper hancfe cundam cognitionemcognofcatur , &non ipfe Angelusuteſt in ſe: vel fit perſpecies proprias ipfiusAngeli,&hoc dicinonpoteſt : quia omnia quænaturalitercognofcit intellectus humanus in hacvita,beneficio ſpecierumſenſibilium idcogno ſcit: ſpecies autemſenſibileseſſenonpoffuntpro priæ ſpeciesAngeli. Addo rurfust,quodille tuus confufus conceptus: Resfimilis illifymbolophan raftico , effet quid multo minus fimile ipfiAngelo, tant, quodalterireirepræfentandæinratione ſub ſtituti cogitativèconvenirenonpoteft. Pariter de ſcriptioRhetorica , autdefinitio Logica vocalişde Angelo,quæ omniapatent éxſect:3.n. 2:21. &ini tio præſentis ſectionis: Contra2. faltèmcùm apprehendo illudfymbo lum , apprehendo quid fimile licèt confusè ipfi Angelo: g. fimulapprehendo ipſumAngelum, ut eſtinſeſubiſto conceptu, quidfimile illifymbolo : prob.conf.exdiffert. 10. ſect.3.1.5.Relativafunt fimulcognitione, ſed ſimile eſtrelativum alteri fi mili: g. cùm cognoſco ſymbolum fimileAngelo, cognofco fimulAngelum fimile ſymbolo. Refp. dif.ant.apprehendo ſymbolum,quod eft fimile,&c. quatenus fimile reduplicative reduplicando fupra fimilitudinem cognitam, ne: ant.: ſpecificative,& realitercon. ant. Ex reſponſione ad inſtantiamfe cundamoppofitionis3. patetiſtadiſtinctio. Illud primumprincipiumRelativafuntfimul&c.valet, cùmrelativumunum formaliter , &reduplicative, &uttale cognofcitur: tuncenim etiamaliudcor relativum cognofcitur : non verò cùm tantum modo ſpecificative , ſeu realiter , ſeu confuse co gnofcitur(quiterminipatebuntexdiſſer.14.ſet.r &fect.3. ad objectionem ultimam) : itaque illud ſymbolum cognofcitur quidem reduplicativè, ut fup 88 fuppofitum pro Angelo juxtàdicta ad oppofitio Differtatio DuodecimaLogico-phyſica SECTIO V. nemfecundam: nonveròcognofciturreduplica- Facilis, necinjucunda refolutio controverfiapro vè,ut fimileAngelo. Cognofcitur ſymbolum , ut fimileſeuproportionatumconno tatis,& obliquis (juxtàſect.3.n. 9.)quæper ſen fus externosperceptaexcitant animamadeffor mandum ſymbolum, illudque fupponendum pro pofitaintitulodiffert.10.deobjectotermino rum communium. Ecole, quæ depræciſione objetiva diximus Rfect.1.n 3.,&præoculis habe ſtatutamdo Angelo , e.g.quidquid auditur ,legitur , videtur pertinens adAngelos eft connotatum in ordine ctrinam fect.3. & 4. quoadmodum cogno ſcendi abſtractive: tandemadverte, quidquidper adquodexcitaturcognitio abſtractivadeAngelo: terminos communes ſeumentales ſeuvocales re quodconnotatum, feu connotataappellarifolent præſentatur, aut fignificatur, id ipſum abſtractive, etiamMotiva,ſeuDeterminativa, quæmovent, &determinant animamadcogitandumdeAngelo: &per ſpecies alienas cognoſci abhomineinhac vitamortali. adiſtaigitur correlationem (proportionis , vel fi militudinis ) exprimit ſymbolum ſuppoſitumpro Angelo:& talis correlatioexpreſse cognofcitur : Conclufio Prima. : Intellectus hominis in hacvitadum cognofcitper dumſymbolum uttalecognofcitur. Ita diligen terattende: valent enim ad omnem difficultatem tollendaminhacmateria. Contra3. faltèmAngelumineocafu immediatè apprehendo:g. Angelumapprehendo,uteſtinſe fpeciesalienasprafcinderepoteft objective, hoc est potestcognoscere unamformalitatemiden tificatamrealitercumalia,quinaliamprorsùs cognofcat. (he.ante.)prob. ant. Deus immediate cognofci P Rob. 1. unica, &validaratiocontrapræcifio nemobjectivameſt;quiaadmiſsaillâpræcifio turabhominenaturaliter inhacvita : g. &Ange lus: prob.ant. Deusimmediatèabhomineamatur inhacvita: g. etiam immediatècognofcitur : nam eſt primumprincipium: nihilvolitum, quinpra cognitum. Refp.adultimamprobat.conc.ante &ne.conf. noneft necefsèimmediatè cognofceread imme diatèamandum: ficuti neque ad immediatè affir mandum: exfect.3.n. 20.,&exdictisadoppofi tionem ſecundamcon.3. Contrault. exſect. 2. cùm cognoſcitur intuiti vèPetrus per ejus colores , & figuram cognitam intuitive ,mediatè cognofciturintuitive ſubſtan tiaPetri: g. quoquein cafunoſtro. Refp. ne. ante. falfiffimum : nunquid intuitive ſubſtantia , & quidditas hominis cognofcipoteſt abhumanointellectupro ſtatu immerſionisinma teria, qualis àveteribus dicitur vitamortalis ? ne quemediatè, neque immediatèvidens oculo Pe trumintuitivècognoſcoejus ſubſtantiam : fedtan tùm ejus accidentia, rationequorum, ut ratione partium, denominativè (non veròmediate)in ne,verificarenturduoprædicatacontradicto riade uno,eodemque objectouteſtinſe: licètilla contradictoriaeſſent extrinfeca,&fecundo inten tionalia, exfeq.differt. 14. fect.3.initio: fednon verificarentur, fi præciſio objectiva fiatperſpecies alienas,&abſtractive modo explicatoſect.3.&4. g-cellat omnisratiocontrapræciſiones objectivas. Prob. mi. fi præcifio objectiva fiat per ſpecies alienas&c. deobjecto,ut eſt inſe, ſolumverifica turnoneffecognitum,nec mediatè, nec immedia tè,exfect.3.an.8.,&fect. 4. adoppofitionem . 8. nonverificatur niſiunum contradictorium de objecto, uteſtin ſo: quodexAriftotele omninò neceffariumeft;videlicetde qualibet repoſſe affir mari , &verificari alterutrum contradictorium, cujuscumque generisfintcontradictoria. Fortèdices :deobjecto, uteſtinphantaſmate, feu ut phantaſma pro illo ſupponitur,verifican turduotaliacontradictoria : atcontendo,&pro bohoceffe falfum: nam fineullâ contradictione 1 : : verificatur ex fect. 3.&4.objectum effecognitum, tueoripſumPetrum. Cæterùmexhoc ipfoexpli coclariffimè difcrimeninterapprehenfionem,& affirmationem : intueorPetrum apprehenſive,de illoaffirmo, est bonus vir, eſtingeniofus: affirma tio hæc immediatè,& unicèterminaturadipfam naturam,& fubftantiam Petri,nonadejus colo res,&figuram , quostamenfolosintuitive cogno fco , & apprehendo : fimiliter etiam cùm illum amo,prelucente illaapprehenfioneintuitivade fo liscoloribusfedutſubſtentatis ,& receptis in fub ſtantiaPetri, amorillead ſolam naturamPetri non adcolores immediatè terminatur : ita fine ulla ad rem facientediſparitate apprehendens phantaſma, ut ſubſtitutum pro Angelo, cùmaffirmatAngelus estfpiritus, vel Angelum amat:affirmatio,&amor immediatèmodo ſuotendendi refpicit,&termi natur adAngelum uteſtinſe,quem,uteſtinſe, apprehenfioillanoncognofcit. : ut eſt inphantaſmate,&noneffe cognitumme diate, velimmediate, ut eſt inſe : quiaut,ut fit contradictio , debet utrumque contradictorium verificari deeodem objeto omnino,proeodem ſtatuomninò, &iniisdemomninòcircumftantiis, utexth.2.1.2.elem.colligitur:g. fine ullacontradi ctioneverificatur, perſpeciesalienas effecognitam unam formalitatem, &noneffecognitam (fita menparticulanonſemperaccipiaturpræcifivè, ex differt.14.fect. 1.n.vlt. ) aliamformalitatem realiter identificatam cum illa uteſtinſe. Prob.hæcconf. Verum quidemeſt,quodunaformalitas , ut eſt in ſe,eſt identificatarealiter cum alia : at una forma litas,ut eſt inphantaſmate , ſeu phantaſma ut eſt fuppofitumcognofcitivè prounaformalitate,non eſt identificatumrealiter cumaliaformalitate , quia phantaſmanonſubſtituiturad exprimendu iſtam, fedillamformalitatem: cujus ratioeft,quiaſuppo fitio per quam ſubſtituiturphantaſmanoncomen furatur cum eaipſa,proqua ſubſtituit,formalitate, utillaeſt in ſe, ſeu inquantumeſtrealiter identifi catacumaliis formalitatibus; ſed commenfuratur cumconnotato (e.g. ſenſatione)juxtavim, quam habet Demodocognofcendihumano Sc. Prob. 3.quodomnibushominibusvidetur(om nibus, inquam,nonphilofophis,necad factiones 89 habethocconnotatuminlineâintentionali(hoceft quantum adhoc,quodeſthumanituscognofci, co gnofcere,cognofcitivum,cognofcibile)determi nandipræcifivè cognitionemterminifui correlati vi:&quantùmadhocpoſtremumquæſo,netrice ris: quemadmodumenim apudomneseftincon feffo,quod relativumnifi formaliter, &expreſsè cognofcatur,nonhabetvimexcitandicognitione philofophorum adhærentibus ) explicatur,&fal vaturinhacfententia,& non ſalvatur inullâ aliâ circa diſtinctiones mentales: fed quodomnibus hominibus videtur naturâ ipsâ duce eſt verum , autſaltemprobabilisfimum: exlib. 1. Topic. cap. 1.g.&c. Prob. maj.omnibus hominibusvidetur, deſuocorrelativo, c.g. fi cogitemPetrum,quieſt Pater,fednoncogitemexpreſsè eſſePatrem,non coipſofimulcogitabofilium : itaex infraproban disaffumo:relativuin licètexpreſsècognitumnon habere vim notificandi , ſeu excitandi expreffam cognitionem, nifide correlativopræcisèſumpto: hoceſtdeſolaformalitate correlativâ formaliter: nondetotârealitate,cumquâà partereiidentifica turilla formalitas. Prob. 2.&explicatur totum ſyſtema conclufio nis noſtræ : nunquamviditquis intuitivè , aut ex perimentaliter,immò neſcit,quidfitMagnes:au dit interea nefcio quid de proprietate attrahendi ferrum: hoceft connotatum aliquod percipitſuf ficienscognoſcitivèad excitandam expreſſam co gnitionemdehacpræcisèveritate,potentiaattra hendiferrum, quinfit fufficiens illudconnotatum adexcitandam cognitionemexpreſſamde iſtaalia veritate,potentiaseconvertendiadPolum(quæ tamen eftidentificata realiter cum allâ potentia attrahendi ferrum, (utpoftulo) in hoecaſudico, illumhominemperſpeciesalienas , &inphantas mate (juxtaſeca.3.&4.)cogitare deformalitate illa:potentiaattrahendiferrum,camqueforma litatempræſcindereobjectivehoc pacto: poſt au ditionemillam , ſuccedit in audiente imaginatio tùm deconnotato audito , nempè attractio ferri, tum deprædicta auditione : poſt imaginationem apprehenfio tùm de objecto imaginato, tùmde ipsâimaginatione :poſteamveròapprehenfionem determinatur animaadexcitandas ſpecies alienas, &adſubſtituendum phantaſima proportionatum connotato antecedenteraudito,imaginato,&ap prehenſo (quodeſt idem, ac dicere phantaſma ſubſtitutumproformalitate reſpondente)acdein de rursus apprehendens illud phantaſma itafub ftitutum,&fimul connotatumexpreſsè;per eam apprehenfionem cognofcit proportionem inter connotatum ,&phantaſma fuppofitum. Itaque in hac apprehenfioneconfiftitpræciſio objetiva. Hoceft illa apprehenfio eſt cognitio , quæ per 1 E X et 0 1 2 و ſpecies alienas ,& inphantafmatehabetpro ob jecto unam formalitatem præcifam objective, & cognofcitivè in illo phantaſmate. Atqueitafem perevenit, cùmverèperintellectumdiſtinguimus formaliter diſtinctionerationis ratiocinatæ. Dico, cùmverè diftinguimus , namfæpissimècircaali qua objecta,&circa illorum objectorum formali tates notisfimas, licètvideamurdiftinguere forma liter illas, reveratotum illudobjectumexpreſsè& clarè ſecundùm totam realitatem cognofcimus, aut adſumumper diſtinctionem rationis ratioci nantis diſtinguimus. Ratioeft,quia ſpeciestùmin tellectuales ,tùm phantafticæ adeò connexæ funt interſe, ut excitata ſpecie, quæ inſerviretad co gnoſcendum unamformalitatempræciſam abalia, excitantur etiam aliæſpecies , quæ totamrealita temrepræfentant. quod cumhomo cognofcitper terminos menta les communes,e.g. hæcobjecta, bomo,animal, rationale, c. necverificenturduocontradi&o rianèquidemextrinfeca: neccognofcatur(neque clare,neque obſcure)nifi id, dequorefpondere poteſt ipſe cogitans ſecogitare: quisenim morta liumperfuaderefibi poffit , quodquando cogitat præcisèdeiſto termino objectivoanimal, vere,& proprièfimulcogitetde omnibus, & fingulis ho minibus,&brutis, tumexiftentibus, tumpossibi libus : hoceſtde infinitis rebus , licèt dicatur hæe omnia cogitare obfcurè,&confuse? Refponde bit enim quisquis fuperhoc interrogetur , ſeca pere naturaduce , quid fit cogitare , &cogno ſcere, & quiahoc capit, capere nonpoffe quo modo cumcogitat hancpræciſam veritatemani mal,fimulcogitet,licètobfcurè, infinitailla obje eta ficuti cumcogitat de Petro , nec clarènee obfcurè cogitat dePaulo : fimiliter dicetevenire, cùmanimalcogitat. Nec juvaret reponere, quod àparterei ,hæc veritas objectiva , animalfit rea liter identificata cum infinitis illis fingularibus : ex clamabit enim pesfimam illationem eſſe à ſtatu reali rerum adſtatumintentionalem, feu ab effe, ad cognofci: præfertim fiagamus deimperfecto modo cogitandi, quo homines in hac vitâpræditi ſumus. Nullum majus , & apertius argumentum haberipoteft abhomine ad reflexè cognoſcen dum,quandonam aliquidcognofcat,velnonco gnofcat , quam quodhomo incafu controverſo eandemomninomentalem experientiam habeat, quamhabet, cùm eſt certiffimus, ſe aliquidmini mècogitare : fedomninò eandem mentalem ex perientiamhabethomo dumhanc præcisè verita temanimalapprehenditquoadinfinitaillafingula ria,quamhabet quoadPaulum ,cùm folùmcogitat dePetro: ergoficutieſtcertum , quodin hocſe cundocaſunecclarè,necobfcurè cogitatdePaulo, itainprimonecclarè,necobfcurècogitatdeinfini tis illis fingularibus. Prob. 4. Cumprobabilitateſufficienti & idonea (utprofeſſus ſum ſect. 1. &defendamdiffert. 14: &15.) explicatur diſtinctio mentalis per diverſa connotata , & diverfum modum cognofcendi exparte actus ,feu cognitionis : ergò cumma jori probabilitate explicatur eademdiftinctio per eadem etiam connotata , & per diverfummo dumfubrogandi , & ſubſtituendi ſpecies alienas, ſed phantaſmata ex parte objecti. Prob. conf. nam ita admittitur , non folum diverſus modus exparte cogitationis , & actus (huncenim ad mittunt omnes ) , fedetiam exparte objecti , ſal temuteſtin alio ,& utabſtractive cognofcitur. Præterea hæc fententia nihiladmittitcontra com munem hominum opinionem : nil contra rece ptasphiloſophorumfententias: omniaevitatabſur da,&cunctaexplicatpernotiſſimas analogias , & experientias. M CON 2 R. P.ProlomæiPhileſophia. 90 Differtatio DuodecimaLogico-phyſica CONCLUSIO II. Perhujusmodipraciſionemobjectivamexplicatur PR univerſaleformale. ob.illa cadem connotata , quæ determinant in ſententia Nominalium ad cognofcendum expreſsè per cognitionem,quædiciturunitas rationis (dequadiffert, 10. ſect.2.n. 3.) formali 1 tatem , quæ realiter eſt in multis multiplicata ; illa eademconnotata determinant ad ſubſtituendum cognofcitivephantaſma pro formalitate, quæ rea liter eſt in multis multiplicata : fed illa cognitio in ſententia Nominalium eſt ſufficiens per modum formæaddenominandumhoc concretumuniver Saleformale (quod concretuin eſt extrinfecum quidem, fednon objectivum reſpectu unitatis ra tionis) ergòetiamiſta ſubſtitutio,&fuppofitioerit ſufficientisſima addenominandum hocidemcon cretumuniverfaleformale,quodeſtextrinfecum, &fimul objectivum reſpectucognitionis , quæ eſt unitas rationis. SECTIO VI Objectiones diffolvuntur. B.primo: verificarentur duo contradictoria decodemobjecto :ergò,&c.prob.ante.ve rificaretur effe cognitumanimal,&noneffe cognitumrationale:fedfunt idemanimal&ratio nale, fi de homineagatur : g.&c.Refp. ne. antec. adprobat. diſ.majverificaretureffe cognitumani maluteſt in ſe , ne. maj.ut eſt in alio cognoſcitivè, &objective, con.maj.pariterdif. mi.funtidemani mal,& rationale , utanimaleſt inſe,conc.mi.ani maluteſt in alio cognofcitve, & objective, ne. mi. &confeq. Hacdiftinctione, quæ fundamentalis eſt in hac materia, omniapenè adverfariorum argu mentadiſſolves, eamq;explicabisjuxtaſect.3.an.9. nempènilaliudeft, animal uteſtinaliocognofci tivè & objectivè,quamphantaſma,& ejusſubſtitu tioveniensin recto,&in obliquo connotatumde terminanstalem ſubſtitutionem: hocautemnonest necanimal, uteſtin ſe, nec rationale, uteſtin ſe. Exemplapræfertim adhibebis ex citata ſect. 3.de imagineAlexandri,devocabulisutſuppoſitis col locutive: delupinisut ſuppoſitis colluſive:&Con ſtantinopoli cogitata per ſpecies alienas : ficuti enimqui demonſtratdigito imaginemAlexandri, &dicit; bicfuitregummaximus,digito demon ſtratAlexandrumuteftinalio, ſcilicetinejusima gine : nonvero demonſtratdigito Alexandrum uteſt inſenequemediatè , nequeimmediatè; ita qui cognofcit animal ut eſt in alio , &c. addes ex D.Auguft. cita. lo.cit. nu. 10. ubi dicit: Romam uteſt in alio, hoceſt in mente,&quamhomoco quam fitcognofcereverè&proprièipſumcogno fcere intuitive,quodeftproprium hominis inhac vita mortali. CumcognoſcoPetrum intuitivè per ejus ſpeciesproprias ,propriasinquamtantùmde nominative, poffetcontingere faltempermiracu lum(exſect. 2. àn.8.)quodfubillaapparentiaco loris,&figuræ effetaliud individuum,alius homo, non ille , qui eſt Petrus : nihilominus tamen dicor, verè,&propriècognofcere intuitive Petrum. At incaſunoſtro eſt omnino impossibile , quod cùm cognoſco animal ut eſt in alio, non cognofcam verè,&proprièanimal: quiaphantaſmaeſt ſubſti tutumprovero,&proprio animali,licètincognito uteſtinſe,exdictisſech. 4. Contra 3. vel animal,ut eſt in alio,eſt idem,aca nimal uteſtinſe,veleſt diverſum : ſi eſt idem ergò adanimal uteitinſe terminaturtuacognitio: ſinon eſt idem, eſt fictitiumid,quod cognofcis. Refp. conc.primampropofitionem,ejusquepar tem ficdiftinguo,utpote disjunctive : animalut eſt in alio cognofcitive,intentionaliter ſubſtitutivè,& objective eſt idem , acanimaluteſtinſe co. (juxtà dictaſect. 4. ad opp.2. fub fin ) eſt idem realiter ne. ſuppoſitum: ſupponisenim idemeſſe intentiona lem,&realemſtatum: &quodcumdiciturcogno fii, adpropofituincadathic terminusrealiter: co gnosi enimrealitertamimpertinens eſt terminus, quamcalide,autfrigide cognofci. Ob. 2. excapite connotati,& fubftitutionis ,& phantafinatis:illudconnotatum, e.g.ſenſatio eft effectus , vel quaſi effectus animalis ut eſt inſe : g. habetvim determinandi , ſeu excitandi cognitio neinde animali, ut estinſe. Refp. ne. conf.quia illudconnotatumnonhabet vimdandi intellectui ſpeciesproprias caufæ fuæ,& ideononhabetvim excitandicognitionemdecau såſuâuteſtinſe, ſeduteft in alio,&ut cogno ſciturper ſpecies alienas aliter ac eft in ſe. Unde hoc ? ex eodemcapite, ex quo Nominales affir mant , relativa tunc folum excitare cognitionem deſuo correlativo,cùm expreſsè,feu formaliter, ſeuquatenus relativa cognofcuntur : utdicodif ſert.14. adobjectionemultimam. Pariterinre præ ſenti connotatum,quodeſt unum relativum, aut plura (in quacunque cognitione per ſpecies alie nas) cum cognoſeiturhumano modo, nonexci tat cognitionemnifi præcisè de formalitateprinci pii , feu caufæ fuæ fibi reſpondente formaliter: nonvero detota realitate caufæ fuæ uteſt in ſe. Verùm eſt quidem connotatum illud nonpoffe produciàſolaformalitate,ſedatota realitate caufæ gitans fingit non eſſe Romamutestinſe : illam nempequam circaTyberim nefcio quu Romulus diciturcondidiffe. Contra1.perillamcognitionem ,qua cognoſco animal, denominaturcognitumverumanimal, ſed verum animaleſt idem, acrationale: g.&c. Refp. ſimili diſtinctione verum animal ut eſt inalio co gnoſcitivè,& objective,conc.,ut eſt in ſe,ne. Contra2.illa cognitioterminaturad animal,ſeu attingitanimal vere, &propriè , fedanimal verè, &propriè eftrationale:g.&c. Reſp.eademdi ſtinctione.Hicmoduscognofcendi eſt modus co gnoſcendi verè,&proprie,licètfitperſpecies alie nas : immomagis eſt cognofcere vere,&proprie, fuæ debere produci: ſedhocmilitatin lineapby fica,ubi nonvalentpræcifiones objectivæ :neque hocquidquam facit , ut connotatumillud habeat vimintentionalem excitandi cognitionem , &ex preſſam repræfentationem detotâ realitatecaufæ ſuæ.Atq;hicnota(juxtaſect.3. n.9 )duplicem bo numufum,quempræftatilludconnotatum: primò, quia habet relationem,&connexionemtranſcen dentalem,ſeueſſentialeminlineaphyſicâcumobje touteſtinſe: e.g.animaliuteſtinſe: facit,ut co gnitio ſubſequens abſtractiva habeat mediatè ra tione dicticonnotati item ab ea repræfentati re lationem tranſcendentalem,&eſſentialem , in li nea phyſicatamen , adidem objectum uteſtin ſes ſecundo , quia connotatum illud non habet vim noti notificandi inlinea intentionali totum objectum, DemodocognofcendihumanoSc. mera:&quemadmodumaddamproillisexemplum uteſt inſe, ſed præciſam formalitatem correlati vam;facit,uteademcognitioſubſequensfitpræci. 91 deimaginefeupicturaOvi ; itainpræſenti doex fiva&nonfitimagointentionalis objectiut eſtin ſe,ſeduteſtinalio præciſive: atqueita patet quo modo connectaturcumobjectouteſt inſe,&non fit imagoejusdemuteſtin ſe. 11 Contra1.Phantaſma ſubſtituiturpro vero ani mali,feuproanimali, quodverè,& realitereſtprin cipiumſenſationis,feu pro totarealitate,quæ & eſt animal,&rationale : fedtale animaleftanimalfut eft inſe,:g.&c. Refp. dift. primomaj.ſubſtituitur proveroanimali,&c. exdeterminationeconno tati habentis in linea intentionali vim notificandi præcisèanimal: conc.maj.habentisvimnotifican di etiamrationale : neg. maj.& fimiliter diftin Eta min. neg, conf. Diftinguo rursus eandem ma. ſubſtituitur pro tota realitate , pro vero animali, &.cognofcendoaliter,aceftin ſe alietatepræci fiva,cone.cognofcendouteſtinſe ,neg.ma. &c. Hædiftinctionesfundamentalesfunt,utfuperiores duæ adobjectionemprimamoppofitæ: easqueſic explico. SicutiinſententiaNominalium,utdiffert. 15.fect.1.n.14. diceturcognitionemuniverſalizan temhujusmodieſſe,quæquantumeſtdeſeeſſetcon tenta,&haberetobjectumſufficiensinunoſingu lari;ficdicoinpræſenti, quod phantaſma,utfub ſtitutumexvitalisconnotati,licètre veraproani mali, quod eſtidem realiteracrationaleſubſtitua tur; attamenattentomotivo,¬ificationepro cedenteexconnotato,illudphantaſmaeffetcon tentum, &fufficienter eodem modo , quô eſt de fa&o,ſubſtitutumeſſet;etiam fi à parte rei animal per impossibile noneffetrationale. Quemadmo dumNominaleslococitato dicunt: ſiperimposſi bileomneshomines,præter Petrum ,eſſentchi F empluminpicturarepræfentantehominemàlate re, ſeu,utdicitur, diprofilo: illapictura effetcon tenta,&haberetexemplarſufficiens, ut habetde facto,etiamfihomoàpartereieffetdimidiatus. Ob. 3. Cognitiointuitivanon præfcindit obje &ive:g.necabſtractiva: hoceſtneq;cognitio,quæ fitperſpecies alienas modoexpofitoσίε Refp.conceffoante.ne.conf. Inprimocafu co gnitiointuitiva cognofcitobjectum,uteſt in ſe,ad coqueperillamdenominaturcognitum objectum, uteſtinſe,&perconfequens ſiillacognitiopræ ſcinderet objectivè ,verificarentur duo contradi Goria;nempecognitum, &noncognitum: nam cognitio intuitiva asſimilatur caufæ naturali , vel tactui manus ,vel viſionioculorum: tangerenon poffumusunaınformalitatem aliânontata , nec unamvidere alianonvisa : neque cauſa naturalis ( e.g.ignis) producit unam formalitatemeffectus aliânonproducta,ſedtotamrealitatem: pariterde cognitione intuitivaphilofophare. Contra, Videns animalàlongè cognofcit ani mal,&noncognofcitrationale. 1 Refp. ne.Totumcognofcit,ſi cognofcit intui tivè:clariùsquidem,velobſcuriùs;namdatur co gnitiointuitiva clarior,velobfcurior: utcùm video colorema longèpervifionem obfcuram,video & apprehendointuitivèillum colorem , non tamen difcerno,utrùmfit albus, vel niger, viridis , vel cæruleus. Similiterrufticuscum cogitat,&cogno ſcit hominem obfcurè,itacognofcit,utnefciatho minemeſſe animal : immò conviciumputaret , fi appellaretur animal , & tamen fubinde cognofcit intuitive, ſaltemintuitionedenominativa (juxta ſect.2.n.8 )hunc,vel illumhominem. : DISSERTATIO XIII. Utrùmdeturuniverſaleàparterei,quodverèfitunum intramulta , &inmultis. Atenus dicta fatis , quantum arbi 1 : : تدلعها bitror , fuperque ſuntad univerſa lia,&formalitates ſolide , &clarè exponenda;fedquiaſerviendum eft moribus , &quorundamgenio,qui verſandohujusmodi , ferède vocibus , & mo do loquendi argumentomirepaſcuntur; illacon fequentibus diſſertationibus tradam , quæadtres reliquas de diftinctione , & univerſali formali ſententias indicatas ſet. 1. diſſert. 12. potissimum pertinent: initio nimirum facto abuniverſalifor mali àparte rei, & fine conftituto indistinctione formali exnatura rei. Illaquidem primaquæftio nonminuslevis,quàmcelebris eft; fedquæ cele britate ſuadamnum levitatis compenſat,nonnihil etiam eſt utilis addetegendas aliquot ſophiſma matumtricas. Revoca in memoriam definitionem quidno minis , quamdeuniverſali dedi differt. 9. ſect. 1. num. 12. Itemquædiximusibidem ſect. 2.deuni verſali ideali , hoc eſt realiterſeparatoàmultis, quodfidaretur effet quidemuniverſaleàparte rei; ſednonilluduniverſale dequo quærimus inpræ ſenti;hocenim fi,dareturdebereteſſeunumintra multa,&in multis,hoceftrealiteridemcummul tis non verò realiter feparatum , & diſtinctum à multis: mementoetiam unitatis ,&univerſalitatis rationis, dequa diſſert. 10. ſect. 2. n. 3.&4. ac de mumrecordare definitionisquidrei, quam deu niverſali juxta ſenſum Peripateticorum expoſui diſſert. 11.ſect. 1.n.5. tandeminpræfentidiſſerta tioneſemperpræoculishabe,noshicageredeuni verfaliformali;nonveròdeuniverſalifundamen talijuxtadicta diſſert. 10,ſect.2.num.2.&4.&dif fert. 11. fubfinem. 1 SE M 2 92 DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica SECTIO PRIMA. Conclufio. Unitasformalisdequadiffert.11. nonfufficit idut conftituattotaliteruniverfaleformale:adeoq, licethujusmodiunitas deturaparteret,fcilicet independenter ànostriscogitationibus ;nonda turtamenuniverſaleformaleàparterei. P Robatur concl. Aduniverſale formale requiri tur,uttotum idquoddenominatur abuniver falitate, & venitinrecto inhoc termino con creto univerfale, totuminquam, realitermulti plicetur infingulis fingularibus,exdiffert. 11. fect. 1.num. 5. e.g.natura humana , quæ fignificatur perhunc terminumhomo, &denominaturtan quam idquodvenit inrecto univerſale formale: ſede.g. naturahumana , quæ fignificatur &c. non poteft realiter multiplicaritotainfingulis fingula ribusjuxtaveram intelligentiamhujusverbimulti plicari , quam dedi differt. 11. §. ultimo:g.unitas formalis, per quam denominaturnaturahumana quidunum ,non fufficit&c.probatur minor: na turahumana,quæ fignificaturperhunc terminum homo &perunitatem formalemdenominaturquid unum,eſt collectio omnium naturarum humana rum, feu omnium hominum,exdiſſert. 10.ſect. 2. num.2. &extotadiffert. 11. fedhæccollectio to tanonpoteft realitermultiplicariin fingulis fingu laribus,ut eſt evidens , & expofuimusdiffert. 11. fect. 3. g. natura humana per unitatem formalem nonpoteftrealiter multiplicari in fingulis fingula :: ribus. こ SECTIO II Objectionibus refpondetur. Bjic. 1. Sinon datur univerſale à parte rei; non datur univerſaleexparteintellectus:fed daturhoc fecundum : g. primum quoque: prob. ma.nihil eſt in intellectu,quodprius nonfue rit in ſenſu ex Ariftotele citatodiffert.2. fect.3.& rurfusnihileft infenfu, feuinſenſibus, quodnon fit àparterei. Refp, quemadmodum nondatur àparte rei de nominatiocogniti,hoc eftindependenteràcogita tione& intellectucogitante , datur tamendepen denter; ita incaſunoſtro:nam univerſaleformale, eſt idem ac cognitumtalipeculiari modo,& fpecie cognitionumtali , quædicitur univerſalitas ratio nis. Claritatis gratiadift. ma, finondatur àparte rei univerſale fundamentale ; nondatur exparte intellectus univerſale formale,con. maj.finonda tur àparte reiuniverſaleformale,&c.ne.maj.uni verſale fundamentale (hoceſtunum formale , feu unitasformalis)eſt fundamentumneceſſarium , ut intellectusillo genere cognitionum cogitare pos fit, quæ dicuntur univerſalitas rationis , &deno minanttanquam forma ipſumuniverſale formale : niſi ergo univerſale fundamentale dareturàparte rei;necetiamintellectuspoffetde illo cogitare co gitatione,quædicituruniverfalitas rationis,adeo quenondareturuniverſale formale. Adprobatio nemmajorisdicomeexplicuiſſecitatadiſſ.2.fect.3. ad objectionem primam , ſenſum illius Ariftote lici effati , quo profectò non defignatur , quod cognitiones exiftantàparterei,ſeu independen ter ab intellectu cogitante , vel quod cognitiones fintinſenſibus ,inoculo v. g. fitjudicium autdi fcurfus. Contra 1. daturuniverſaleformale inintelleau; g. etiamàpartereit prob.conf. alioquinintellectus falleretur: quia unumcognofceret,quodnon eſt unumàparterei. Refp. ne. con. adprobationem neg. quod intellectus falleretur, ficutinon fallitur cognofcendoaliismodiscognofcendi, ita necfalli tur cognofcendotali modocognofcendi,quidici turuniverſalitas rationis : ad caufalem illam poſt particulam quia,dico intellectumdumuniverſale formalefacit, hoceſtcognofcitper cognitionem, quæest univerfalitas rationis : (memoria retine hancexplicationem, cumaudis hancpropoſitio nemintellectusfacit univerſale)noncognofcere unum;fed cognofcerepermodumunius, ex dictis differt. 10. fect. 2.num.3.&4.&differt. 11.initio, undenon fallitur, ficuti non fallitur intellectus , cum cognofcit Angelos veluti juvenes alatos ex lococitato. 4 Contra 2. fi intellectus non erratcognofcendo univerſale; id quodcognofcit eſtuniverſale: ſed idquod cognofcit eftaparte rei : g.univerſale eſt àparterei: probaturına, alioquin intellectus erra ret, quia ficuti affirmare falſa pro veris eſt errare, ita cognofcere prouniverfali id,quodnon eſt uni verfal. Refp. di. ma. Idquodcognofcit, eſt uni vertale fundamentalecon.maj. eſt univerſale for malene. maj.&fimiliterdi.mi.&conf. Philofopha beris deuniverfalıformali;ficuti decognito:hoc concretumcognitum, fecundum id quoddicit in recto , eſt à parte rei fecundùm idquoddicit in obliquo eſt àparte intellectus , nempeeſt cogni tio; ita etiam illudconcretumuniverſaleformale: quare ficuticognitiononpotest cognofci directe, fedreflexe,ita univerſalitas rationis , quæ eſt una quædamcognitio:adeóquepercognitionem dire itam,quav.g. cognofcoHomoutfic,noncogno ſco univerfalitatem rationis , perquam illud Homo utficdicitur unverſaleformale, fed ipſa cognitio directa , qua cognoſco hominem ut fic, eſtuni verfalitas rationis. 4 Contra 3. hoc concretum univerfaleformale ſecundumid quoddicit in recto,& ex parte fubje &idatur à parterei: ergo abfolutè datur à parte rei univerſale formale :probaturconfeq. Sicuti quia hoc concretum paries albus , fecundum id quoddicitin recto eſt ſubſtantia,dicitur abfolutè, paries albus eftfubftantia; ita quia univerſalefor maleſecundùmidquoddicitin recto daturà parte rei, diceturabſolute,quod univerſale formale de turàparte rei. Refp. ne.con. adprobationemne. paritatem:ratiodiſparitatis eft, quia paries ut fit ſubſtantianonindigetullo modoalbedine';fedcol lectio omniumhominum,quæ venitinrecto inhoc concreto univerfaleformale,ut fituniverſalefor male,hoc eftposfitdici , quodfit unumquidin multis realiter multiplicatum , indiget omnino cognitione, quæ dicituruniverfalitasrationisex dictisdiſſert. 10. ſect. 2.num.3. &4. quodfi indi get,nonpoteſt dari fineilla , quod idem acnon poteſtdari à parterei , ſeu independenterab co gnitioneextrinfecèdenominante. 7 Ob. 2. daturà partereifimilitudo e.g.omnium hominuminterſe: ergo daturuniverſale à parte rei: Deuniverfali àparterei. rei:(ne. confeq.) prob.confeq. eo ipfodaturuna fimilitudoàparte rei,&datur in multis àparte rei, hoceſtin multis feu in omnibus hominibus , qui feu animalrationaleut ficnon attendendo adfin 93 gularitates , nempe ad homines fingulares ut Pe dicunturfimiles ratione unius ejusdemque fimili tudinis: feduniverſale eſt unum in multis exdis fert. I fect.1.num.5. ergo&c, Refp. dift.maj. Daturuna fimilitudo &c. &daturin multisrepli cutaconc.ma.&daturinmultismultiplicatane, ma.&concefsâmi. ne.conf.citatadiffertationedi xiuniverfale effe unum quid realiter multiplica tum,nontantummodo replicatuminmultis,item quediſſert, prædicta, ad objectionemultimamex ption difcrimen inter iftos terminos ,replicatum, &multiplicatum , + २ S S دلو Contra 1. datur una fimilitudo multiplicata in multisàparte rei: ergo &c. probaturantec. dan turàparte rei multa fimilia e. g Homines fimiles inter ſe:fedeo ipfodatur fimilitudo multiplicata à parte rei quantum fufficit ,ut detur univer fale formale, hoc eftunuminmultisà parte rei: ergodatur& : Refp. ne,antec, adprobationem ne.mires i t C • Contra 2. Eoipfo quoddanturmulta fimilia à parte rei , datur fimilitudo in multis in concreto àparterei, quæ fimilitudo eſt una inabstracto à parterei, exth.40.lib. 1.elem.fed aduniverſale formale fufficitquoddeturunum inabstracto ,& fitin multis inconcreto: quiaita exponiturabom nibusuniverfaleformaleper intellectum, nempe quodfitquidunuminabſtracto: v.g.Homoutfic, &fitinmultisinconcreto,nempe infingulis indi viduis: ergodaturàpartereifimilitudomultipli cataquantumfufficit&c.--Refp. æquivocationem latere in termino illo abstractum: exth. 40. citata ille terminus fignifi catformam feurem, quæ nonpoteftperſeſtare in rerumnatura,ſeddebetincumberealterireiut albedo,dulcedo&c.&itaetiam,fimilitudo, aqua litas&c. Inquæftionibus verò deuniverſali, & formalitatibusiſteterminus, abſtractum fignificat id, quodeftcognitumfecundum unamformalita tem,&non fecundumaliam,nempe illa formali tas exprefsè cognita dicitur effe per intellectum abſtracta , feu avulla ab aliis formalitatibus cum quibus realiteridentificatur,&eſtidem: in hoc ſenſuabſtractum eſtidem acpracifum, ſemper quetacitè fubintelligitur perintellectum. Diltin gueergoma.coipfoquoddatur&c. daturfimili tudoinmultis inconcreto, quæ eftuna inabftra Go,hoceftunaper modumformæ abſtractæà ſubjectoconcedoma,unapermodumformalitatis per intellectum abſtractæ àmultis formalitatibus, nema.&pariterdi. mi aduniverſaleſufficitquod deturunum inabſtfato per modum formalitatis perintellectumabſtractæa multisfingularibus,(quæ improprièetiamipſa dicuntur concreta)concedo mi. permodumformæ&c. ne.mi.&confequen tiam Aduniverfaleperipateticum requiriturtex differt.11. fear. num. 5. quod fit unum quid, quodtotum multiplicetur inmultis, non ſatiseſt utreplicetur in multis,&replicatione ſua multa concreta conftituat, quemadmodum multaalba conſtitueret una albedo miraculoſaex dictis ci mam. tata differtatione fect. 3. ad objectionem ulti Ob. 3. Natrabumana(hocefthomo utfic, trum,Paulum &c.) Natura humana , inquam, antequamproducatur , (hoceft confideratatan tummodo utpasfibilis ut confideraripoteft etiam nunc exiftentibus de facto pluribus hominibus) eſtuniverſale àparte rei,ergo&c.(negoantece dens ) 1.Contra licètnon exiſtatquidquid eſt posfibi le,dicitur:effe àparterei,hoceftindependentera cogitationibus noftris eſt verè possibile , adeóque eſtid, quodeſtàpartereipoffibilis, licètnon at tendaturutrumfitàpartereiexiſtentis:fednatura humanaposfibilis eſtuniverſalis: ergò eſtuniver ſalis aparterei ,(conc.maj &negoini.) Contra2.Natura humana poffibilis , feu ante quamproducatur eſt indifferens,utponatur, feu producaturpotiùsin Petro,quàm inPaulo: ergò eſtuniverfalis:quiajameadeinnaturapoteſtponi, hoceſtmultiplicari inmultis ,nempè inPetro, in Paulo&c.quodeſteſſeuniverſaleformale, ex dif fert 11. fect.n. 5. Refp.dift. antee. Natura humanaposfibilis&c. ut est,&qualis est àpartereipossibilis est indiffe rens &r. ne, antec,natura humana&c.utestà parteintellectus,nempe confiderataabſtracte tan quamnatura humanaposfibilisut fic , eſt indiffe- rens&c. fubdiftinguo antecedens indifferentia ra tionis,&mentali; conc. antec.indifferentia reali, ne.antec.&confeq. Sicuti diſſertatione 10. ſect.2. num.6.dixidaridistinctiones rationis; itadantur indifferentiarationis,nempe cogitationes , quæ tali modo repræfentant objecta,utmereanturhu jusmodi nomen fumptametaphora abindifferen tia reali:qualisv. g.eſt indifferentia realisinhomi neadloquendum,velnonloquendum&c. Itaq; fie utinihildaturàparte rei exiſtentis , quodfit fimul unumàparterei,&multiplex itemàparte rei lo quendo de unitate , &multiplicitate numérica: hocenim eftomnino chimera exDiffer. 11. fect, 1.num.5. nequeadchimeras ,hoceft adimpoffi biliadaturulla indifferentia realis; itanihilhujus modidatur àpartereiposfibilis. Poteft quidem intellectus noiter de multis posfibilibus cogitare permodumunius;ficutidemultisexiftentibus,ex diff. 10. ſect.2.1.3.&4. fedexhoctantumefficitur, quoddeturuniverfaleformaleperintellectum,per cognitionemvidelicet , quæ dicitur univerſalitas rationis, nonveròà partereinequeposſibilis,ne queexiſtentis: perhancdoctrinamplurima extri : cabis involucraverborum-Contra3.Deuspoteſtfacere hocdecretum(hoc eft habere hancvolitionem , quæ cum loquimur deDeo,appellarifolet Decretum)volocrearebo minem:polthocdecretummanetindifferensDeus indifferentia reali ad producendam naturam hu manamvel inPetro , vel inPaulo ,vel in alioho mineposfibili : ficuti qui promifit tibi librum: re manetindifferens poſt eam promisfionem ad dan dumtibi vel Virgilium, velCiceronem,vel&c ergonaturahumanaposfibilis eſtindifferensindif ferentia reali , utponatur , &producatur vel in Petro ,vehin Paulo &. Refp. (quidquid fit de poffibilitate hujus decreti :) æquivocam cavilla tionemlaterein phrafi illametaphorica adprodu cendamnaturamhumanaminPetro,velinPau. lo: 94 lo: diſt, igitur ſecundam partem antecedentis: DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica Densremanetindifferens&c.adproducendamna turamhumanaminPetro&c.hoceftadproducen dumvelPetrum,velPaulumconc.antec.hoceft adproducendam unam eandemq; naturamhuma 1 nam, unam, inquam,unitatenumericavelidentifi catamrealiter cumPetro,velcumPaulo: ne.an tec. & conſequentiam. Illehomo, feu illa natura humana fingularis , quæeſt Petrus ,noneſt illa al tera natura humana fingularis , quæ eſt Paulus, idemque dicodecæteris hominibus : necDeus eft indifferens adfaciendum, quodPetrusſitPaulus: namhoceft chimera,& impossibile. Deusitaque quiacognofcit nonmodo humano , noncogno ſcithominem utfic , nec percognitionem , quæ fituniverſalitas rationisexdi&is differtatione no na initio : ideo nec etiam vult hominem ut fic creare , adeóqueillud decretum , volo creareho minem, explicatur : volocreare aliquemhomi nem,hoceft,vel Petrum,velPaulum,ficutiexpli caturetiam promiffioquapromitto tibi librum,hoc eſt aliquem librum ex lib.2.elem. theſi1. num. 6. Hincverònonſequiturne quidemperumbramu niverſaleàparte rei. *** Contra4.Naturahumanafecundùmſe eſtcom municabilis omnibus hominibus (hoc eſt poteſt effecommunis,&exæquo participari ab omnibus hominibus; ) ſedeoipfo eſt indifferens ut fitin omnibushominibus : ergonatura humanaſecun dùm ſe eſt indifferens &c. Refp. æquivocum effe terminum illumfecundumse,poteltenim fignifi care idem acnaturahumanautfic, feu univerſali ter&abſtracte cognita:&poteſtſignificare idem acnatura humana fecundum id, quodeftàparte rei,hoc eſt ſecundùm quod plures ,&plures ho minesdanturàparterei. Itaquediſt. ma. natura humanaſecundumſe&c.hoceſt,ſecundumquod eſt àparterei iſta vel illa natura eſt communica bilis,&potefteffe communis omnibushominibus: neg.maj.natura humanaſecundum ſe,hoc eft,na tura humanautfic, &univerfaliterperintellectum accepta eft communicabilis ; fubdift. communi cabilitate rationis, nempe per intellectum , & perunitatem rationis, quæ eſt ipfisfimacommuni cabilitas rationisper aliud vocabulum,conc. maj. communicabilitate realineg.ma. &diſtinctami. exdoctrina inpræſenti,& fuperiorerefponfione datane. confeq.. Contra s. InPetroeſtnaturahumana: ſednatu rahumanaeſt communicabilis pluribus , hoceſt, omnibushominibus : ergoinPetroeſtnaturahu mana communicabilis pluribus &c. adeóque in differens , &univerſalis âparte rei : NamPetrus eſt idquodeſtà parterei. Refp. æquivocationem latereinterminoillonaturahumana (idem effet, fi dicereshomo) ſuppoſito in majoriperſonaliter,& in minori fimpliciter(deſupp.fimplici&perſona li dixi theſi49.lib.1.elem.n.16.)poffetitaque con cedimajor&minor &negaricoſequentiapropter quatuor terminos ; fedclaritatis gratiâ diſtinguo ma.inPetroeſtnatura humana , fi terminusnatu rahumanaſupponaturfimpliciter,ne.ma.nam fic uti eſtfalfumPetrus eftfpecies, itafalſum estPetrus estnatura humana in ſuppoſitione ſimplici,hoc eſtjuxtalocum citatum , naturahumanaut acce ta, & denominata per cognitionemquæ dicitur univerſalitas rationis,quiomnes modidicendifunt ſynonimi: ſi terminus naturahumana fupponatur perfonaliter: fubdiftinguo ma. inPetroeſtnatura humanacollective,velauftributiveſumpta,ne.ma. disjunctive,vel particulariter, velfingulariter ſumpta(idque ſaltemæquivalenter) conc.ma.Om nesitædiſtinctiones requiruntur ad difflandaspe nitus æquivocationes,quas facilè deprehendes, fi advertashancpropofitionem:Petrusefthomoidem æquivalenterſignificare,ac Petrusestaliquishomo, vel fimalles etiamPetrus efthicbomo. Contra6. Natura humanacommunicabilis om nibus hominibus prædicatur , hoc eftaffirmatur dePetro: ſedquod prædicaturde Petro , eſt in Petro : ergo natura humana communicabilis&c. eftinPetro : ſed natura humanacommunicabilis ' &c. eſt univerſale formale ,ergò in Petro eſt uni verſale formale. Refp.utadantecedenteminſtantiamdiſt.ma.na turahumana communicabilis&c.prædicaturdePe tro in ſuppoſitione fimplici , neg. antec. perſonali fubdiftinguo utpaulo antè feci. Quipenitus capit, quid fit fuppofitio fimplex , quid perſonalis ni hili faciet hujusmodi objectiunculas. Altè itaque infige memoriæ exTheſi43.45. &49.nu. 16. lib. 1. elem.terminos ſecundo intentionales: & fup poſitiones terminorum fimplices , &ſcito , quod e.g. terminus vocalis homo (idemdicode reliquis terminis communibus)in tali ſuppoſitione ſubſti tuitur pro collectione hominum cognita confu sè , & disjuncte æquivalenter ſeu percognitio nem , quæ dicitur univerfalitas rationis. Cla rius hocipfumexplico: ſubſtituiturpro iſto con creto extrinfecohomouniverfalis formaliter,hoc efthomo cognituspertalem cognitionem , quæ eſt univerſalitas rationis : ita ut in hujusmodi concreto reflexè cognito veniat quidem in re &o collectio hominumjuxta concretorum for malium naturamexpofitamTheſi 40.lib. 1.elem. num. 14. &in obliquo univerſalitas rationis, hoc eſt cognitio illa,dequadiſſert 10. ſect. 2. num.4. tanquam forma , velcauſa: fictamen ut per terminum vocalem homodoctrinaliteretiam ipſa cognitio deſignetur , & non merè indicative juxtadicta lib. 1. elem.the. 14. Inſuppoſitioneve ròperſonali venitquidem cognitio inobliquo,ſed permodum conditionis, juxta quartum modum reduplicandi expofitumlib.2.'elem. theſi 1. num. 14. &eaperterminumvocalem ſignificatur merè indicativè ,& nondoctrinaliterjuxta theſincita tam . Contra 7. PrædicaturdePetro quòdfit homo : ſedhomoeſt naturahumana communicabilis om nibus hominibus : ergòPetruseſt natura humana communicabilis&c. Refp.conc.'ma. &mi.&neg. conf. Obmutatamſuppoſitionem terminihomo funtquatuortermini:homo inſuppoſitioneperfo nali,&primò intentionaliprædicaturdePetro ,vi delicetafirmatur,quòdfitunusexfingularibus ho minibus:nonverò homo infuppofitione ſimplici exdi&isadantecedenteminſtantiam. Ob. 4. Naturahumana, ſeu homo àparte rei noneſtincommunicabilis pluribus ,hoceſt omni bushominibus : ergò eſt communicabilis omnibus hominibus : ergò àparte rei eſtuniverſale forma ptaper intellectum, feunatura humana utcogni le: Deuniverfali àparteret. le: probatur antec. Si naturahumana à parterei effet incommunicabilis,non poffetà partereieffe univerſale fundamentale , hoc eft fundamentum, utperintellectum fieret univerſale formale , quod eft idem ac communicabile pluribus : contra dictoriam enim nonpoteft effe fundamentum alterius contradi&orii, funt enim contradictoria communicabilis , & non communicabilis,ſeuin communicabilis. Refp. dift. antec. natura huma nonexcludit eſſe ſeu dari univerſale formale å patreîntellectus , immò eſt fundamentumadhoc ipſum:hoc eſt , eftobjectum aptum,ut poffitco gnofcipercognitionem, quæ dicituruniverſalitas rationis. Contra2. Natura humana,quæeftinPetro,eft omninòfimilis naturæ humanæ, quæ eft in Pau 10: ſediſtaeſt communicabilisPaulo: ergo& illa, idemquedicipoteſtde cæteris hominibus : ergòà na àparte rei, hoceſthæcnaturafingularis,vel illa feorfum & fingulariteracceptanoneſtincom municabilis pluribus ,ne.antec: hoc eft collectio omniumhominumàparte rei exiftens,ſubdiſtin guoante.noneftincommunicabilis pluribus com municabilitate fundamentali ,conc.antec.quiaeft fundamentum, utposſit per intellectuin abſtrahi natura humana formaliter communicabilis pluri bus,fcilicet natura humanauniverſalisformaliter: parte rei datur natura humana communicabilis pluribus. Refp. Equivocationemlatere intermi noomninòfimilis,quafieoipſoſitidem,veleadem: eſtomninò ſimilisnaturaPetri Pauli naturæ , ſed nonefteadem, adeóque,necunaunitatenumeri ca, &proprièdicta : diftinguoitaque anteced. Eft omnino fimilis, & diftincta realiter, conc.antec. omninofimilis,& indiſtincta, ſen eademrealiter, negoſuppoſitumantecedentis:contraenimdicen noneftincommunicabilis pluribus communicabili tateformali, ne. antec.&conſeq. quia naturahu manaàpartereinoneſt univerfalisformaliter,nec habetuniverſalitatem formalem , ideònec etiam eſt communicabilis formaliter , nechabetcommu nicabilitatem formalem : Cavillus hujusobjectionis idemeſtacfidiceres: pariesàpartereinoneftin cognofcibilis , fed eft cognofcibilis: ergòàparte reihoceſtindependenteràcognitioneeſtengni tus : tantùmmajorineſtconfufiointerminisobje Etionisnoftræ : quia effe cognitumpercognitio nem,quadicituruniverfalitasrationisnonfolum perparticipiumpasſivumcognitumfignificatur,ſed pervocabulaetiamexprimentiaposſibilitatem , v. g.effecommunicabilepluribus,eſſepredicabilede pluribus. Contra 1. àparte rei natura humana noneſt multiplex multiplicitateexcludenteipſumuniver fale formale: ergò eſt una unitate requifitaaduni verſaleformale.Refp.Petendoab arguendautrum ſequens illatiovaleret? Pariesàparterei non est talis,ut excludatſeeſſeviſum,feuutfit inviſibi lis ergòàparterei(hoceftindependenterabocu lovidente) eftvifus non valeretprofecto;ſed ne queincafunoftro:namàpartereinaturahumana eſtcollectio hominum , & habet multiplicitatem numericam,quæeſtfundamentumuniverfalisfor malis : cæterùmàpartereineceſt cognitaunomo do , necaltero modo. Itaque diſt. antec.à parte rei natura humananoneft multiplex, multiplici tateexcludenteuniverſaleformale àparterei, ſeu excludente,quod deturuniverſale formale à parterei ne. antec. excludenteuniverſale formale aparte intellectus , conc. antec. &nego conſeq. Patetexſect.1.&probationeconclufionis,quodà : 3 partereinaturahumana (idemquedicodecæteris 1 rerum clasſibus adarborem philoſophicam perti nentibus ) eſt ita multiplex, ut excludat eſſe, ſeu dari univerſale formale àparte rei : nihilominus daſupponisfimile, &idemin eodem genere , & ſuppoſitione eademnoneſſeterminosincompos fibiles. Contra3. Omnes homines funtejusdemeſſen tieante operationem intellectus: fednoneffent, ſi inomnibusnoneffetuna,& eadem natura , feu effentia (quodperindeeft) communicabilis pluri bus,feuomnibus hominibus : ergo&c. Refp.di ftinguendo æquivocationem majoris : funt ejus demeſſentiæ unitate, & identitate fimilitudinis; conc.ma.unitatenumericâ,&reali,ne. ma, &pa riterdiftinctaminori,ne.conſeq. Contra 4. Anteoperationem intellectus natu rahumana eſtunaunitate vera,&propria,&re quifita,atque ſufficientiad univerſale formale : er gofalfadiſtinctio. Prob.anteced. Anteoperatio nemintellectus natura humanaeſtindiviſain plu res eſſentias , feunaturas , quomodoèconver ſonaturaLeonina, naturaEquina,licètcol lectivè,&fimulaccipiantureſtdivifa inplureses ſentias , ſeunaturas : ergo ante operationem in tellectus&c. Refp. neantec.&diftinguo æquivo camprobationem,eſt indiviſa indiviſione , quæ eſtidem,mutato vocabulo, atqueunitasformalis, ſeufimilitudinis,concedo;eſtindiviſa indivifione, quæeſtidem,acunitasnumerica: nego. Diftin tio patetexdiſſert.10.ſect.1.num.6.&7. &fect. 2,num.2% Cont.ult. ante operationemintellectus Petrus, &Paulusnonfuntdiverſæ ſpeciei formalis : ergò funt ejusdemſpecieiformalis: ergòdaturhocuni verſale à parte rei ſpecies formalis tùmhumana, tumleonina&c. Refp.1.juxtadiffert.II.concedo primamconſequentiam &negofecundam:ſpecies formalisſatis habetur per unitatem formalem , de qualococitato: fecundonegoprimametiamconf: juxtaenimdicendadiſſert.15.&17.ſpeciesforma les ſunt univerſalia formalia : unde danturà parte reitantumſpecies fundamentales. DIS 96 Differtatio DecimaquartaLogico-phyſica DISSERTATIO XIV. Modus communisinhac univerſitate, quo explican tur mentales diſtinctiones , & præciſiones , ſeu vis intellectus humani cognofcendiidempermo dumplurium. Vartummodumexplicandidiſtinctio nesrationes, expofitum diff.12. ſect. 1. in præfenti defendendum ſuſcipio, tùmquia communem , tum quia fatis probabilem. In hac igitur ſententia nihil loquendo de abſtractivo, vel intuitivo modo cognofcendi, de quo differt. 12.ſect2.& 3. Sup ponitur quod cognitio noſtri intelle&us fit veluti quoddam ſpeculum vivum : utque ſpeculum re præſentatremſibi è regione proftantein ; ita co gnitio repræfentet objectin exiſtens ,& proſtans àparterei. Undeficutíaſpeculoadremrepræſen cunda idemcognofcit cum connotato actualis di ſcurſus,feuratiocinationis : tertia idem cognofcit cumutroqueconnotato : & inde fit , quodprima cognitio cognofcit exprefsè in homine eſſe hanc formalitatemanimal , cæteras vero formalitates cognofcitquidem; fednonexpreſsèhoc eftfimul cum connotato respondente illis formalitatibus : atque ita de reliquis cognitionibus , quæ funt di ſtinctiones rationis ratiocinatæ idipfum intelli gendum. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulataad rempra tataminfpeculo cum è regioneproſtet , confide rari poteft per fpatiumilludintermedium , veluti I. DI ducí lineam, quæ à ſpeculo recta procedat , terminetur ,&attingat rem ipſam ; ita (fed multò magis metaphorice ) à cognitioneadobje Sentem. ftinctio rationis ratiocinatæ eft cognitio, quætotumrectumobje&um itacognofcit, utexprefsè cognofcatur obje&umeffe id, quodeſt,licet expreſsenon cognofcatur omne id, Aum:atqueindedicitur,quod cognitiotermina tur adobjectum, illudqueattingit , quafi diceres manutangit:propterea fit,quodquemadmodum ſi vera linea, vel manus unam, eandemque remat tingeret, totam illam rem, feu totain realitatem , nonaliquamformalitatem tantummodoattingeret; ita cognitio quælibet de objecto quolibet , licet fit diſtinctio rationis , vel unitas rationis; ſemperto tum, &integrum objectum fecundumtotamreali tatem attingat,&cognofcat. Atunde eſtquoduna cognitiodicaturdiftinctio rationis ratiocinate; alia nondicatur? Nempequod illa cognitio appellata diſtinctiorationisratiocinatæcognofcatquidemto tumobjectum,quodvenitinrecto,fedcumunope culiari connotato, feuobliquo,juxtadiff.10.fect.3.n. 5.6.7. Aliaverò cognitioitemdictadiſtinctioratio nis ratiocinatæ cognofcat idem totum objectum quodvenit in recto, fedcumdiverſoconnotato, ſeu obliquo fimulcognito : atque ita fi alia tertia cognitio illud idem objectum quodvenitin recto unacum alio connotato cognofcat diftin&io alia rationis ratiocinatæ dicetur&c. Atficumomnibus connotatis illud idem objectuin alia cognitio co gnofcat; dicetur quandoque ipfa diſtinctioratio nis , fed ratiocinantis , prout comparabitur cum alia cognitione , quæ idem objectum cognofcat, quodipfumobjectumrealiter,&inſe eſt: utexpo fuimus differt. 10.ſect. 2.n. 1. II. Expreſsecognofcere,formalitercognofcere, clarècognofcere, ſuntſynonima. III. Confusecognofcere (quod eſtidem , ac co gnofcere unamrem,itautpeream cognitionem nondiftinguatur, & fecernatur ab aliis rebus )tan tumrealiter cognofcere, nonexpreſsècognofcere, funtſynonima. IV. Signatè cognofcere eſt idem , ac expreſsè cognofcere:explicaturenim,ac fi diceremſignin cate,&deſignate : videlicet quodilla cognitio fit fignum(noninſtrumentale,ſedformalejuxtadi cenda deſigno)intellectui manifeſtans , hoc eſt exprimens aliquamveritatem. Exercitècognofce re, idemeſtacrealiter,&inſenſu reali : videlicet, quodeacognitiofitoperatio (feuexercitium,quod apudphilofophos idem) tendens relatione fua in tentionaliadtalem veritatemobjectivam,juxta di eta initio differtationis: licèt nonexprimat talem veritatem. V. Idem objectumfecundum unumconfidera tionemcognofcere, &nonfecundum aliam, eſt idem, ac exprefsè fimul , & confusècognofcere idem objectum. 4 VI. Confuse, clarè,seuexpreſsè,&nonex. ſed obſcurius , aut clariusjuxtadiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. Exemplumdo quoadhoc objectum homo:poteſtcirca illudhaberi tumcognitioexpri mens animal, tùm cognitioexprimens rationale, tùmcognitio exprimens animalrationale: prima cognofcit idem objectum rectum , feu objectum, quodvenit in recto,ſeurectum objects ( quæ funt fynonima) cumconnotatoactualis ſenſationis:ſe prefsè cognofcere idem objectum nonrepugnat; fi rectè intelligatur,hoc est, quod idem objectum quodvenitinrecto fimul cum uno connotato, vel inordine adunum connotatum (quod idem eft) cognofcatur, &non cognofcatur fimul cum alio diverſo connotato , &in ordine adaliud diverfum connotatum: ita e.g.hocobjectum homoexprefsè cognofcipoteft,quodfit animal , & non exprefsè quod Dedistinctione rationis. quod fit rationale: inquo vides nullamefferepu gnantiam,aut contradictionemnam agitur dedi 97 quia tùm una cognitiototum hominem ; tùm alia verſaexpreffione,feuclaritate cumaffirmaturre flexè, quodiftud objectum homoexpreſsècogno ſcatur, quod fit animal, ab eaexpreſſione, feu cla ritate, de qua agitur cum negatur, quodilludob jectum homononcognofcatur exprefsè, quodfit rationale: undeficutihæ duępropoſitionesPetrus habitat Roma: Petrus non habitat Neapoli: non funt contradictoriæ ; ita neque prædictæ: Regula enim eft: contradictoria propofitiones eſſedebent affirmatio, &negatio omnino ejusdemdeeodem omnino in iifdem omninocircumstantiis, obliquis, &connotatis. VII. Tricari tamen plurimumpoteſt in hacre præpoſterè ufurpatis terminis communibus parti cularibus cum figno aliquis pro terminis fingula ribus & determinatis : itemque malèpræfixe par ticula non toti propofitioni. Adverte itaque hæc tria paria propofitionum. Aliqua claritate co gnofcitur obječtum : Non aliquaclaritate idem cognofcitur. Aliqua claritate cognofcitur :Ali qua claritate noncognofcitur. Cognofcitur clarè inordineadhocconnotatumfenfationis: Non co gnofciturclarèinordineadilludaliudconnotatum totumhominemcognofcit: fedunafimul cogno ſcit connotatum ſenſationis ; aliaconnotatum di ſcurſus. XIII. Idem eſt dicere : Totushomo cognofci tur ( idemque intelligas de cæteris objectis ) per diſtinctionemrationis,acdiceretotushomocogno ſciturtotalitateobjecti, &adæquationeobjecti, XIV. Dicitur quidem quod per diftin&tionem rationistotushomo cognofcitur ; ſedinadequate, inadequationecognitionis:quiaillacognitio, quæ eſtdiſtinctiorationis,non cognofcit expreſsè, & adæquatè totum ,quod expreſsè , & adæquatè adequatione cognitionisde illo objecto poffet co gnoſci&abaltera cognitionecognofceretur. XV. Infenfureali,hoceft:proutresest àpar terei,hoceft: antequamresillacognofcaturper cognitionem,queſit distinctiorationis,poteft cum veritatedici : Inhomineanimaldifcurrit ,feupo test difcurrere, poteſt etiamdici : rationalefentit, videt,poteſt videre &c. quiaà parterei animal, & rationale funt unum & idem, fimiliter in eodem ſenſu verùm eſt riſibiledifcurrit , admirativum tangit, & pariter in cæteris rebus antequam per intellectum diftinctione ratione diftinguantur: difcurfus. Primæfuntcontradictoriæ exth.3.lib 3. elem. Secundæ funt ſubcontrariæ , &poffunteffe fimulveræ ex th.ult. dicti lib. 3. Tertiæfuntomni nodiſparatæ exnum.antecedenti. VIII. Distinctiorationis ratiocinata,& diftin Etio,feupraciſio exparte actus ,feu cognitionis fignificant idem , hoc eſt ſignificantoppofitumſe quentiumterminorum: distinctioexparteobjecti, præcifio exparte objecti,ſeuobjectiva:cumtermi nisprimo locopoſitisconveniunt in ſignificatione iſta ſyncategoremata: pracifive formaliter, vel exparteactus:praciseformaliter&c.Cumtermi nis verò ſecundoloco pofitis conveniunt ſequen tia: pracifive objective,velexparte objecti: pra ciseexparteobjecti, IX. Addiftinctionemformalem rationis ratio cinatæ præter id, quod eft exprefsè cognofcere fecundum unam rationem objectum , & non ex prefsè fecundùm aliam ; requiritur etiam aliquod connotatum , ſeu aliquem effectum objecti co gnofci. X. Objectum , feu res, quæ habet,vel poteft habere plura connotata, feu obliqua ( de quibus diſſert. 10. ſect. 3.nu.6.) licèt fit unanumerice (de quoterminodiffert. 10. fect. 1.nu. 5.)dicitur vir tualiter multiplex,quianempè poteſtperdiverfas diftin&iones rationis cognofci :tales autem ſunt omnesresexiſtentes,autquæpoffunt exiftere. XI. Sicutidiſſert. 10.ſect. 1.nu. 10.dixi daridu plicem claſſem diftinctionis realis , aliamvidelicet poſitivam, aliamnegativam;itadiſtinctio rationis alia eſt negativa alia poſitiva : Poſitiva eft, cum duæexiſtunt in intellectu, vel plures cognitiones circa idem objectum, quæ fint distinctionesratio nis, e. g. unapræcisè cognoſcat anımal; alia præ cisecognoſcatrationale: ſiunatantumhujusmodi cognitionum exiftat , dicitur diftinctio rationis negativa. XII. Idemeſtdicere: In hominedistinguiturra tionenoſtraanimalàrationali,acfidiceretur:To tushomorationenoſtradiftinguituràtotohomine: unde cumanimarationalis, intellectus ,& volun tas fintunum,&idemàparterei, (utpoſtulo) in hocſenſu rectèdicitur: voluntascognofcit: intel lectus amat: rurfumque cum idem fit:faccarum dulce,&album, rectedicitur in eodemſenſu : al bumgustatur:dulcevidetur: Adtollendastamen æquivocationes, folet addi ſyncategorema reali ter,aut realiterfumptum e.g. voluntas realiter, feurealiterfumptacogitat. XVI. Infenfuformali,hoc eſt exparteintelle aushoceftinquantumres,feuensdenominatur ab illa cognitione,(dequa loquimur inpræſenti)quæ eſt talis diftinctio rationis; profecto falfum effet dicere: rationaleformaliterfumptumfentit:ani. malformaliterſumptumdifcurrit:intellectusfor maliteramat:voluntasformaliter cogitat:dulce formaliter videtur&. fignificaretenim: resilla totaquidem,fedexprefsècognitatantuminordine adtaleconnotatum(e.g.difcurfuminprimoexem plo)nontantumestexprefsècognitainordinead illudtaleconnotatum;fedetiaminordineadaliud connotatum(puta ſenſationem:)Tantum&non tantum funt contradictoria juxta doctrinam de termino excluſivo , & propoſitione excluſiva da tamth.48. nu. 21.lib. 1.&th. 1.nu. II.atqueth.12. lib. 2.elem.indepatetfalfitas illarum propofitionu. XVII. Cumdiciturvoluntasformaliterfumpta amat ( & idem intellige de reliquis ſupradictis exemplis)explicaturvoluntasinquantumcognita pertalem distinctionemrationis,nonveroexpli catur:voluntas inquantum cognitaperdistinctio nemrationisqualemcumque:ſeddebeteffecogni taper illam ſpecialem distinctionem rationis , feu cognitionem,quæanimam cogitatinordineadcon notatumamorisactualis. Quare ſynonimæſuntſe quentes propofitiones: Voluntas formaliterſum ptaamat: Anima cognitainordineadconnotatum amoris amat : Intellectus cognitus in ordine ad connotatum amoris amat : Quod diligentiffimè advertenedecipiaris per involucra verborum: fi militeridemſignificantſequentia:animalformali N teDISSERTATIO IV. Deartificio ſciendi ,quod Logica nuncupaturà fa pientibusexcogitatoadfaciliùscompa randas ſcientias. ONeſtidemposfibile, acfacile: pro N inde licet fit possibile homini ſcien tiam aliquam comparare ; idtamen fummoperèdifficileeft, quialatetve ritas plurimis involuta tenebris ,nec oculis aut mentimortalium ſeſe aperit, nifi arte,& induſtriâ reveletur. Idcircò excogitavere ſapien tes artificium ſciendi, cujus opefacilè,&expedite compararipoffent ſcientiæ. : I. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulatapramittenda. Omine Artis intelligitur collectio quæ A N dam præceptorum, ſeu regularum, quæ excogitatæ funtàſapiente quoadfacien dumaliquodartefactum: &artifexdiciturille,qui callet ea præcepta, regulasque, illisque pro oppor tunitate ad artefactum efficiendum ſcit,&poteſt faciliter uti. II. Collectio tamen præceptorum , & regula rum in ordine ad rectè,& virtuosè ( fic enimlo quiquandoquephilofophofaseftadclaram brevi tatem)adrecte,inquam,&virtuosèvivendumnon diciturars: fedPrudentia: necbenè,&virtuosè vivere,aut obedire præceptis hoc ipſum præfcri bentibus dicitur artefactum , aut artem exercere: quareiſta diftingues diligenter. III. Prædicta numero primo intelligenda funt hon folùm de artibus illis , quæ valde externæ funt, &utitadicammateriales: e.g. arsſculpto ria,pictoria&c.(quæ folentdiciartesfactiva, relinquentes opus: hoc eſt artefactum , postfe, hoceftpoft ipfum actuale exercitium artis) ve rùmetiamdeartibus quibusdam , quæ interiores, &reconditæ magis funt,&quaſiſpirituales, (quæ folent appellari artes activæ , & non relinquen tes artefactum poſt ſe : quia hoc ipfum confiftit in ipfo actualiexercitio artis:) e. g. ars loquen di,arseloquendi, ars memoriæ, ars ingenii. IV. Arsingenii , feu ars fciendi, feu' instru mentum &organumfciendi,feudeniqueLogica, velDialectica , Synonima funt diverſa, acunum idemque fignificant: fignificant autem collectio nemregularum, feupræceptorum , quæ fi obſer ventur ; infallibiliter docent tùm modum nun quam errandi in cogitando ; tùm facilè plurima ſciendi: hæcautem præcepta quicallet, &iispro opportunitatefcit ,&poteft faciliteruti , dicitur Logicus. V. Inventaeſt arslogica proportionali modo: atque inventaeſt arsgrammatica, nempeufu, & obſervatione ſapientum: quodfic explico. Idio mata , ſeu linguæ fuerunt ante artemgrammati cam,priùsenim homines loquebantur ; quam ar tificiosèdifcerent vitare omnes errores inloquen do. Proceſſu temporis fuere viriingeniofi,&at tenti rerum omnium obſervatores , ex quibus unus , velalter diligenter animadvertere incepit : modum Deartificio logicoſciendi..... modum,quohominesinterſe loquerentur,&pri VIII. Hæcautempræcepta,ſeuregulæmagna 53 J mò obſervavit quosdam homines in loquendoer rare, acproinde àcæterisderideri: errareautem expartejamexpofitæanobis ſuntinelementisper exempla,ut facilius præciperentur : quæ quidem nonexalio capite , nifi quia vocabulaproferrent exemplafacileperteipfeintotidempræceptapos disfimiliter , ac cæteri communiterhomines: inde excitatus vir ille ſapiens notavit varias fimilitudi ſis convertere : exemplaitemdediinterminisvo calibus;quia notiores ſunt : cæterumcommunes nes,& disfimilitudines vocabulorum,atque inde ſuntillæregulæ , &præcepta, immòmultòpotius deprehendit facilè poſſe omniavocabuladigeriin inftituta funtproterminis, propofitionibus& illa quasdamveluticlaſſes:quodipſumaggreffuscon tionibus mentalibus ,nempecogitationibus. Inde fecitexclasfibusvelutiarboresgrammaticales,cu jusqueclasſisproprietates adnotavit, exceptiones tamenduplexlogicaeſt, mentalis una,aliavoca lis ,una docethominemſecum loqui cogitationi adjunxit, acdeindemodumconjungendi,&con busfuis;aliadocethominemloquicumaliishomi jugandi, ſeuconftruendivocabula cumvocabulis advertit,& ordinavit:atqueitaregulas condidit& artemgrammaticam. nibus vocabulisfuis. IX. AudideniqueD.Auguſtinum,quihæc ipſa, VI. De artificio logico fic accipe :hominibus naturadatumeft cogitare&ratiocinari:hocnatu raliter poffumus non minùs immò multomagis, quam ambulare , nutriri&c. Etenim inhocipſo difcrepantvocabula àcogitationibus, illaenim ex arbitrio , & placitohominum vimhabentfuam; iftæ ànatura. Cæterùm poft adinventam artem quædiximus multo antedigefferat,quoad inven tionemartislogicæ poft adinventam grammaticam lib.2.contraAcademicoscap.13. Hacigiturra tionejamperfecta diſpoſitaquegrammatica; ad monitaeft(mensſapientis ) , quærere , ac atten derehancipfamfuamvim (feuvirtutem,) qua pepererat artem (grammaticam),nameamde finiendo,diftribuendo,colligendoquedigefferat,at grammaticam, fuerealii viriſapientes, qui adre cogitandas humanas cogitationes,&modumco queordinaverat:quomodoergòtranfiret adalia fabricanda; nifiipſa mensprius quafifuaqua gitandi ſetotos dederunt. Adnotaruntitaqueplu res homines quandoque approbarefalfaproveris, &quandoque negare vera pro falfis ,&fimiliter nonnullos fibi contradicere negantes idipfum, quod fub vocabulis ſynonimis attırmaverant,at que ex eo redargui abaudientibus,&parvifieri: inde veluti per occafionem examinare cæperunt viri ſapientes, curhomines tàmfacilèprolaberetur inerrores&falfaadftruerent?&obfervaruntquæ effet natura intellectus humani,quomodo cogita ret: adverterunt maximè abhorrere àconfufione, &ordine plurimum delectari : alia ex parte res omnes,quæfunt inmundoviderivaldèconfufas, atque permixtas: præterea vocabula , quibus lo quimur, effe æquivocationibus plurimis obnoxia. Quare utremedium pararent incommodishuma næ mentis, exemplo artis grammaticæjam reper tæ , quædocet-conftruere vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi; excogitarunt artem a liam nobiliorem , quæ certisfimis, & infallibilibus regulis , & præceptis , iisque deductis ex primis quibusdam principiis certis , & evidentibus do ceret construere cogitationesfine errore falfita tis- VII. Porrò præcepta hæc ,ſen regulæ(quod idem eſt)revocanturad tres claſſes: quia nempe tribus modis una cogitatio poteft conjungi,&co pulari cumalia,idquecum aliqua faltem tacitafal fitate,velveritate. Primaclasſisdocet conftruere ferminos complexos , fiveconjunctos, ſeumavis dicere complexas apprehenfiones,inquogenere c.g.malaeſt hæc conſtructiologica,Homo equus: namfiexplicetur inſenſu termini concretati (de quodixith.48. n.6.1.1.elementorum)huncreddit fenfum,Homoquiestequus:&itadefimilibus.Se candaclaffisdocetconſtruere propofitiones, five judicia affirmativa , autnegativa, in eoque genere prava eftconſtructio,Homoeft equus:Tertiaclas fis præceptorum logicædocetcoſtruere argumens tationes,ſeudifcurfus,feutertias operationes intel tellectus:& inhocgenere mala oſt constructio Homo:ergòequus. sism dammachinamenta, &instrumenta distingue ret,notaret, digereret,proderetque ipsamdifci plinamdifciplinarum,quamdialecticamvocant ? Hacdocetdocere,bacdocet difcere:inhacfeipfam ratiodemonstrat,atque aperit, quafit, quidve lit,quidvaleat:fcitfcire,folaſcientesfacerenon folumvult:fedetiampotest. X. Logicam dirigere operationes intelle&us , ſeu traderemodum conftruendi cogitationes fine errorefalfitatis,feu effe artem rectè cogitandi,ex plicationes funt æquivalentes,idemque ſignificant quodclariùs inſequentibus ficpropono. SECTIO 11. ConclufioPrima. Logica,feuar'sſciendi eft collectiopræcepto rum,feuregularum infallibilium ,quedo centmodumconftruendicogitationes fi Robaturconclufio: logica ad eum finem eſt neerrore falfitatis. P excogitata,utperillamhomines caveantneaf firmentfalſapro veris ,&negentverapro fal fis , atque fibi contradicant : utpatetexn. 6.fedad huncfinem eſt mediumaccommodatiffimum col lectio regularum , & præceptorum , quætradant infallibiliter modum conftruendi cogitationes fine errore falfitatis: g.logica confiftit inhujusmodi collectione. Mi. prob. (namma.exn. 6.jamconftat) exem plogrammaticæimmòcæterarumomniumartium: nam ad finem grammaticæ obtinendum (dequo n. 1. ) eftmedium accommodatisfimum collectio regularum, feu præceptorum , quæ tradant mo dum conftruendi vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi: g.adfinemlogicæ eft medium ac commodatisfimum collectioregularum&c. ut di Aumeftinmi. e 1 1 .: Goers 1 1 Con 54 DiffertatioQuintaLogico-phyſica Conclufio Secunda. Logicautenseft executio,feu mavisdicereobe dientiapraceptorum,®ularum,dequibus inconclufioneprima. Ogicadocens dicitur illa ipſa collectiopræ NO Lceptorum, ceptorum,& regularum, dequibus in con clufione prima : Logicaverò utensèconver foeft executio illorun præceptorum,adcoqueeft collectioexecutionumreſpondenscollectionipræ ceptorum,quodficprobo. LogicautenseftufusLogicæ: feduſus Logicæ eſtexecutiopræceptorumLogice:g.Logicautens eſthujusmodiexecutio. Prob. mi.quiaufus præ cepti, nihilaliudeſt, quam ipſa obedientia ,&exe cutio præcepti. Advertemetaphoras,easquecave:Logicautens eſtterminusabſtractus ,qui ſi revocetur (juxtath. 40.1. 1. clementorum)adſuumterminum concre tum:nihilaliud eftquamintellectusutensprace ptislogica:Hicautemterminusperth.48.ejusdem librin.6. explicatur: intellectusbabens ufumpra ceptorumlogice,hoceft exequens,& obfervans illa præcepta: entibiquidfitlogicautens. Notabis rurfus idemeſſeuſum hujusmodi ,& ipſam conſtructionem cogitationum fineerrore falfitatis (dequa n.6.&7.) namexnum. 3. ars lo gicanon relinquitopus, ſeuartefactumpoſt ſuum actualeexercitium,&ufum, ſedineoconſiſtit e jus opus : adeóqueidemeſt ufuspracepti logici, &artefactum prafcriptum à pracepto logico, nempe ipſa conſtructio cogitationum fine errore falfitatis : iſta adtollendas æquivocationes mire confcrunt. Conclufio Tertia. Omnes constructionesLogica,feu artefactalogi careducunturvelutiadtriafummacapita,ad tresprimariasconstructiones,quedicunturde finitio,divifio, ſyllogifmus,quæqueperantono mafiamappellarifolent modiſciendi. ſti quidfit definitioexth.49. lib. 1. elem. n. 2.quidfitSyllogifmusex lib.4. , accipemo doquid fitdivifio logica;eaetenim eſt arti ficioſadiſtributioclaffis: ſeutermini ſuperioris (de quibus in arbore philoſophica) in terminos infe riores:v.g.animaldividiturinhominem, &bru tum,ſubſtantiain ſpiritum ,& corpus:dehacdi viſione loquor,quæ diciturpotentialis;nondeilla minus artificioſa, quæ dicitur actualis , perquam nimirum verum totum dividitur in veras partes , exquibusconſtat:e.g.cumhomodividiturinani mam,&corpus. Prob.concl.infingulis tribus claſſibus dequibus n. 7. eminetcæteris conſtructionibus , quas præci pit Logica, una præcipua conſtructio: nempe in primaclafleubideapprehenfionecomplexa con ſtruenda agitur , eminet definitio , quæ eſt appre henfiocomplexa: e.g. animalrationale:inſecun daclaſſe eminetpropofitiodividens terminumfu perioremininferiores:e.g.animalaliudefthomo, aliudeft brutum : intertia claſſe eminetſyllogis mus,quieſtperfectiſſima conſtructioin tertiaope rationeintellectus:ſed exprimoprincipioidquod eſtprimum;&præcipuum in unoquoque genere, &claſſeeſt menfura,&apex cæterorum,&adil ludcætera revocantur: g. omnia artefacta logica revocanturvelutiad tria fummacapita&c. ut di &umeftinconcl. DISSERTATIO V. Facilèdeduciturexfuperioribusdoctrinade Logicæ objectis. SECTIO PRIMA Explicationes, &poftulata. I. : Ræceptum,®ulaminpræſen : H. III. tiprocodemfignificatuſumo. RegulæLogicæproindè idem funt,actotidempræcepta. Quoddeunaregula,vel præ ceptoLogicæ dicetur, idem deomnibus reliquis præceptis intelligendum eft : nam militat eadem ratiopro omnibus, quæpro fingulis. IV. Terminuspreceptum habet hæc quaſi de rivata (dixi th. 15. 1. 4. elem. paragrapho prima lex, quid fintderivata) idquodpracipit, veltota vorefalfitatis: iddequo,leuexquopracipit ſunt cogitationes ipse inquantum sunt construibiles, feucapacesexquibusefformeturartefactum logi cum:idquodpræcipittotaliterfuntipfacogitatio nesconstructarečte. V. IdexquopræcipitLogica,quiaeſt materia, circa quam verſatur Logicæ præceptum ,dicitur objectummateriale: idquodformaliterpracipio ipſa Logica dicitur objectum formale , perinde quafi fit forma,quampræcipitLogica,ut inmate riam, feuinobjectum materiale inducatur,dedu tametaphoraàrebuscorporeis, quæconſtantex veramateria,&veraforma: idquodtotaliterpræ cipit: eftobjectumtotale,conflatumnempeexma teriali &formali. VI. Ne capiaris æquivocationibus ; quoties exquoprecipit. Itaque circa præaeptum Logicæ audies hosterminos : regula,directio, verte in liter,velformaliter:idcuipracipit:id-dequo,ſcu confideraripoſſuntiſta: idcuipracipitLogica,eſt terminum praceptum , & clarè patebit exdictis intellectus hominis. Idquodformaliterpracipit, ànum.4. quod fit objectum materiale, quod for eſtipſumconftruereartificiosecogitationesfincer- male. SE DeObjectisLogica. SECTIO II. Conclufio. duplicem effelogicam: modò agiinusdementali, ejusque objecta asfignamus. Logicaobjectum materialefuntcogitationescon. Struibiles,hoc est capaces,utconstruanturar tificiosefine errore falfitatis : objectum verò formaleest ipfaconstructiocogitationum. Rob.primapars: objectum materiale P eftid,de quopræcipitLogica, ſeu exquo præcipit fieri artefactum(utpatetexn.4.&5.)ſeddecogi tationibus in quantum funt capaces conſtruiſine errorefalfitatis logicapræcipit , (utexeodem nu. 4.&5.&totaDiffertationeantecedenticonſtat)g. objectum materiale logicæ funt cogitationes in quantumconſtruibiles, &c. Prob.fecundapars:objectumformalelogicæeſt id,quodpracipit ipfalogica(utexn.4 :ſedlogica præcipit conftruere, feu conſtructionem cogita tionumfineerrorefalfitatis, (utex antecedentidif fertatione patet): g. objectum formale logicæ eſt ipſaconſtructio. SEBTIO III. Objectiones diffolvuntur. Q Contra 1. adGrammaticam ſpectat præcipere devocabulis conftruendis: g. nonſpectat adlo gicam. Refp.dif.antec. conſtruendis fine errore ſole ciſmi,velbarbariſmi,conc.antec.conftruendis fine errorefalfitatis ne. antec.&confeq. Contra 2. ad Grammaticam ſpectat explicare vocibusrescogitatas, co modo,quô cogitantur. g. adeamſpectatpræcipere de vocabulisconftruen dis fine errore falfitatis. Refp.dif. antec.adGrammaticam, &c. fiGram maticafumatur,utfumidebetpro arte(de quadis fertatione antecedenti ſectione prima n. 5. ) ;ne. antee. figrammaticafumaturpro ipſa inftitutione linguarum, fubdif.antec.:ſpectatexplicare voci bus conſtructis artificio logico res cogitatas&c. ne. ante:ſpectatexplicare vocibusutcunque veris conc. antec.&ne.confeq. Contra3. adconftruendavocabula ſcriptanon requiritur alia logica ſcripturalis : . neque advo cabulaprolatarequiritur logica vocalis. Refp.con. antec.,&ne. confeq.diſparitas clara: Uamvis importunum ſemper mihivifumfit fequentes nonparùm implexas objectiones interhæc quaficrepundiaphilofophiæinge rere,&confultisfimum eſſecenſeameas infinem logicæ amandare; uttamenuſuipaream adalter candi argumentumillasponointempeſtivas licet. Ob.1. Intellectusdirigitur perpræceptalogica: fedquoddirigitureft objectum materiale:g.intel Icctus eftobjectummateriale:prob. mi.quoddiri gitureftid,quodregulatur : fedquod regulatur eft objectum materiale, ut patet inarte ſtatutaria, à qua marmor regulatur:g.quoddirigitur eſt obje Quin materiale. Refp.diſ. ma. intellectus dirigiturper præcepta logica, tanquam id, cuipræcipiturcon. ma.,tan quamid, dequo præcipitur ne.ma., fimilimodo dif.mi., eamque ne. infenfu conceffæ majoris , & con. in fenfu negatæ æquivocatio latet in illo verbo dirigitur (quod idcircò vertere debes te cumtacitè inverbum conftruitur , &clarèpatebit æquivocatio) nampropriè magis loquendo,cùm agitur depræcepto, dicitur, quod dirigat , hoc eft, regatipſum intellectum,ſeupotentiamcogitandi; quam ipſascogitationes , feu actus productos ab intellectu: non enim præcipitur cogitationibus , ſedintellectui,ut producatea feriecogitationes: nihilominus objectum materiale præcepti logici noneſtintellectus;fed funt cogitationes: quiade cogitationibus præcipitur ipſi intellectui , uteas rectè conftruat,&fine errore producat: fimilipa toperpræcepta artis pictoriæ artificipræcipitur, noncoloribus;fedde coloribus rectèdifponendis illi præcipitur. Obj. 2. Logicanon folùmpræcipitdecogita 7 tionibus; fedetiamdevocabulisrectè conftruen dis finefalfitate: g.etiamiſtafunt objectum mate riale. Refp. dif. antec. logica,&c. mentalisne. antec. logica, &c. vocalis con. antec.&dif. conſeq. etiam iſta vocabula ſunt objectum materiale logicæ men talis , ne. confequ. logicævocalis,conc.confequ. NoſtiexDiffertationeantecedentin.8.,&aliunde, utnondaturPoeticaſcripturalis; itaneque,Logica. Ratio eft,quiapoſt artificium vocale logicum,non opus eft, ut illud ipfum fcriptura defcribatur alio artificiologico,ut neque poetico:ſed artificiúm orthographicum,feuOrthographiarequiritur,quæ eſtarslongediverſa,cujus objectum eft,&munus, artium nonnullarum , quæ non relinquunt opus poſtſe,utpotè confiftens in ipfo artificio actuali, ut jamprædixi:opusilludipſum confervare &quafi fixare &verba,quæ volantirrevocabiliter,eade ſcribendo redderepermanentia. Ob.3. ensrationis eſt objectum logica: g. non funt cogitationesintellectus objectumlogicæ. Refp.dif. antec.: ensrationisinquantumnondi ftinguitur abipfis cogitationibus,quæfunt capaces conſtrui artificio logico eft objectum logicæ, con.ante, ensrationis inquantum diftinguituràdi &is cogitationibus (fi tamen diftinguipoteft) eſt objectumlogice;he. antec.&confeq. Ensratio nis dicitur id , quod cogitatur perfecundam in tentionem, (de quath.43. 1.1.Elem.)e. g. homo cognitus , & quafi depictus in cogitatione prima, feuprimaintentione. Contra : rescognita funtobjectum logica: ſed rescognitæ funt ensrationis: g.&c. Refp.ne.ma. cognitionesipfæ conſtrutæ read, &fine errorefalfitatis,quibus res ipfæ cognofcun tur, funt objectum,&formale,&materiale, hoč eſt unà fimulobjectumtotale : res verò ipfæ funt quidem terminus quidam extrinfecè requifitus à logica:quiadárinon poteft cognitio; nifi aliquid per illam cognofcatur: nonverò funt objectumz propriè fi loquamui. Ob. 4. Objectummateriale artis debet effe in differens (huncterminumaccipio invulgári figni ficatione, hoc eſt,pro eoquodnon eft affixum, vel determinatumunipotiùs parti , quam alteri, ſedquafi verſatile in utramlibet) indifferens , in quam , reſpectuobjectiformalis , hoceft, uteva dat artefactum , vel non: fed cogitationes , feu actus intellectus non funt indifferentes , ut con ſtruantur,velnonfine falfitate ;quia(in hac cau fali 56 fali includo brevitatis gratia probationem hujus Differtatio QuintaLogico-phyfica minoris , quod notabisetiam pro confequentibus in decurfu ) cogitationes , quæ de facto erroneæ funt,nonpoffuntevadere non erroneæ,&viciffim: g. cogitationes non funt objectum materiale artis logicæ. Refp. objectum materiale debet effe indifferens indifferentiapropria illius artis, cujus eft objectum materiale; conc.ma. indifferentiapropria alterius artis , cujus non eft objectummateriale; ne.maj, &ne. mi. (quiacùm fit propofitio negat.vahabet prædicatum infuppofitioneuniverfali, ex th.49. n, 29.1.1. Elem.,&negatquamcunq;indifferentiam, adeoq; eft falfa abfolutè) Differtatione anteceden ti Sect.1.1.3. dixi artes alias eſſe activas , aliasfa. Etivas : artis activæ objectummaterialeeſtindiffe rens diverſo modo , ac objectum materiale artis factive : difcrimen confiftit in eo, quod prima in differentia nihil aliud fit,quam quodille,cuipræci pitur (dequo Sect.1.1.4)per artem activampoteſt locounius operationemponerealiam,itaintelle Aus,cui præcipitur arte activalogica, poteft loco cogitationis erroneæ ponerealiam non erroneam, &exeoquod intellectusfit ita indifferens indedi cunturetiamipfæ cogitationes dequibuspræcipi tur àlogica, ejusque funt objectummateriale) in differentes quantum fufficit. Obj. 4. Objectum formale logicæ eſt id, quod præcipitur, &ponitur per præcepta logica: fed conftructio cogitationumfinefalfitate nonponitur perpræceptalogica: quiaperhæcnullæ cogitatio nes conftruuntur, &diriguntur: g.objectumfor malelogicæ non eft conſtructio,&c. Refp. ne. mi., & ejus probationem incluſainin illa particula caufali,Quta Con. 1.: ſfi aliquæ cogitationes per præcepta lo gicaconftruerentur,&dirigerentur:veleffentillæ cogitationes , quæ funt erroneæ,vel illæ , quænon funterroneæ: fedneutræ conftruuntur, quia tam iſtæ quàmillæ funtid quodfuntper effentiamfuam, &nonperpræceptalogica: ergo &c. Refp. conc.majs, &ne. mi., ejusque probatio nemdiftinguo,ſuntformaliter, &intrinfecèper effentiam fuamidquodfunt,conc. funtdirective, &praceptive id quodfuntpereffentiam fuam, ne.: conftruunturquidem perpræcepta logica co gitationes , quæ nonfunterroneæ, &impediuntur erroneæ: licèt autem cogitationesnon erroneæ fint idquod funtpereffentiam fuam,hoc eft,ha beanttalem effentiam , per quamnon funterro neæ : ficutihomo eft id , quod eft perſeipfum, &effentiam fuam ; hoc tamen non tollit quin perpræcepta logica fiat , ut ab intellectu potiùs illæ cogitationes non erroneæ producantur, quàm aliæ erronea : & hoc eft , quod præcipit logica. Con. 2. vel per præcepta logica conftruuntur cogitationes quando funt, vel quando non funt, hoc eft vel actuales , vel posfibiles cogitationes : ſed neutræ poffuntconſtrui , quia idquodnon eft, conſtruinonpoteft, & id quod eft, amplius con ſtrui quoquenonpoteft. Refp. conc. ma. ,&ne. mi.: dico autem cogita tiones dum fiunt , & producuntur ab intellectu ; tuncconſtrui fine falfitateab eodem intellectuobe diente præceptis logicæ, hoceſt,ex præcepto los gicæ producit intellectus potius has cogitationes quamalias. Obj.ultimò : fi Logica præcipit conſtructionem 'cumveritate,præcipit conformitatemconftructio nis cumobjecto, exdictis differt.2. fect. 1. num. 3. fedhujusmodi conformitatemnonpræcipit : ergo conftructionem cogitationum cumveritate ,hoc eft veramnonpræcipit. Refp.con.ma.quæ vera eft: Nam exdictisloco citato,veritasnihilaliudeft,quam conformitas,ſeu æqualitas illa,quodres eft,ficutijudicas effe. (nem pe perjudicium illud tuum , quodeft conſtructio cogitationum , dequa hìc loquimur.) Sed quæſo cave ne confundaris termino illo objetrum: nam indiverfa fignificatione accipitur in differtatione fecundaloquendodevéritate , abilla fignificatio ne, inqua inpræfentidiffertatione accipitur cum loquimur deobjectoformali ,&materiali logicæ : res cogitata , velaffirmata eftobjectum cognitio nis,velaffirmationis: rurfus ipfa cogitatio & attır matio,cumfitconſtructio quædam plurium cogi tationum, fi fit immunis afalfitate, eftobjectum lo gicæ,hoc est, eſtid, quod præcipit ipfalogica, ſeu eſtartefactum logicum,juxtadictain conclufione: cave ergo æquivocationem.. Con. 1. fi logica præcipit conformitatemjudicii e.g.cumobjecto, præcipittotum id , quod com ponitillam conformitatem : fedillam conformita tem,feu æqualitatem componit tum ipfa cogita tiojudicativa , tum ejus objectum,ſeures cogita ta: ergo logica præcipit intellectui utponat , & producat tum illam cogitationem affirmativam ; tum ejus objectum , quod eftabfurdum. Quis enim dicet, ut intellectus eo modo , quo pro ducit iftam cogitationem Dies est ; producas etiam objectum ejusdem cogitationis , nempe diem? Refp.huc intrudi alienisſinum fophifma ex tra tatu de ente relativo : quando igitur faltandum extra chorum eft, dif. ma, fipræcipit &c. fuppo nendo unampartem,&ponendoaliamilliuscon formitatis , feu æqualitatis ; ne. ma. , fipræcipit &c.ponendo utramquepartem illius conformita tis, feu æqualitatisconc.ma.&conceſsa minorine. conf.Logica præcipit, ut intellectus judicet verè, &ita præcipiendojubet etiam, ut intellectus po natilludultimum quod requiritur, ut exiftat veri tas, feu conformitas judicii cuin objecto , & in hoc fenfu dicitur , quod intellectus obedienspræ ceptis logicæ ponat conformitatem; feu æquali tatemillam , quæ eft veritas : Notiffimum autem eſt . quodnoneft neceffe, ad ponendam æquali tatem,feu conformitatem; ponere utramque par tem,quæ illam componit: fatis enimeft,unampar temjampofitam fupponere,&aliam denovopo nere, ſtatim enim reſultat æqualitas,feuconformi tas : exemplum habes inpictore , quiutponatfi militudinem inter picturam , & hominem depi Aum, qui est exemplarpicture ; licet fimilitudo (ficut æqualitas , & conformitas ) componatur (ſecundum noftram confiderationem , quod no ta,) tùmexipſohomine, qui eſt exemplar & ex imagine hominis; non eft tamen neceſſe , ut pi tor ipſum hominemponat;fedfateſt,utſuppo nat hominemjamexiftentem,& denovo ponat ejus imaginem, ut ſtatim reſultet funilitudo quæ fita; VirumLogicafitfcientia. fita:ita intellectusdicitur ponere veritatem;ficuti 57 intellectus obediens ſtatim ponit,ac producit co pictor fimilitüdinem. Con. 2. Logicæ præceptumjubet,ponerecon formitatem inter cognitionempræceptam(hoceſt conſtructionem fineerrore,de quahicfermo,)& ipſumpræceptum:quiahoceft,quodintenditom nepræceptum, nempè obedientiam,&executio nem: ergo nonpræcipit,ut ponatur illaaliacon formitas intercognitionem,&objectum. : Refp. conc. antec.&ne, conſeq. expedias te ab his tricis dicens د gitationemveram, ſupponendo enimpræceptum, &ponendoeam cognitionem;ponitconformita tem,de quanunc agimus : rursus fupponendo ob jectum,ſeuremcognitam,&ponendo illamean dem cognitionem; ponit conformitatem , dequa fuperiùs dicebam : tandemnota hos terminos ob jectumformale: constructioartificiosafine errore, rectitudopraceptautraqueconformitascumpra quod logicæ præceptum ju bet poni utramque conformitatem , quas tamen ceptis, &rebuscognitis (ponenda utraqueſecun duinunampartem,aliisduabuspræſuppoſitis)eſſe ſynonimos, idemq;fignificare. DISSERTATIO VI. Utrùm Logica Ariftotelica ſit Scientia.. R Ecolendæ funt, quæ diximusdifferta tione2. ſect. 1. ànum. 6. quoad ſci , entiam & fcientias in particulari: item illa quæ diximus differtatione tertia , paragrapho Fiisfuppofitis &c. quoad claſſes ſcientiarum , & modum dividendi ratione argumenti ,ſeu objecti ſcientiasclasſicas: quæritur enim in præfenti ; utrum etiam logica fit unaex fimilibus ſcientiis classicis. Nempeu trùm non folùm deturlogica ars, fedquoque/o gicafcientia: quatenus poftquam logica ars do cuit omnia , velfupponitur docuiffe , & edixiffe omnia fua præcepta , & regulasconftruendi co gitationes&c. rurfus circa illas ipfas regulas , & præcepta, necnon circaartefactaipſa logica,vel uti circa materiam , &argumentum dignisfimum ſcitu,posfint totjudicia , feu conclufiones certæ, ſcientiam? &evidentes fieri ; ut conftituant unamclasficam Recoleetiam quæ diximusin elementispræſer timà thefi 9. lib. 1. usque ad finem,de illis enim omnibus potisfimum eſt quæftio : utrùm confti tuant collectionem ſcientiarum , quæ mereantur nomenſcientiæ clasſicæ. P SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. Rimo, ſcientia clasſica eſt collectio plurium fcientiarumparticularium,uti innuebam differ tatione tertia paragraphoHisfuppofitis : non tameneſt inordinatacollectiofcientiarumparticu larium, fed admodum cujusdamquafi reipublicæ conftituta : infiftendo enim fimilitudinempatriæ, dequa diſſert. 3. lococitato; quemadmodumfunt varii gradus politici reſpectu hominum ejusdem patriæ , qui inter ſe ita difpofiti , & fubordinati funt, ut tandem referantur omnes ad principem fupremum , five fupremum magiftratum conſtan tem exoptimatibus ilius patriæ ; ita in ſcientia clasſica omnia judicia , & conclufiones certæ, &evidentes invicem ordinatæ funt per diver fos gradus , aliæ fuperiores , aliæ inferiores, quæ omnes tandem revocantur ad quædam fuprema, &prima principia (quæ funt velutifupremusma giftratus inſcientia )principia, inquam , certa ,& evidentia exterminis (utiſectioneprima diſſerta tionis fecundæ explicatum eft,) & prætereain terminis communibus ,& neceffariis ; nonverò contingentibus , & fingularibus (de quibus ter minislocutus ſumtheſi49.lib. 1. eleın. à num.4.) hæcenim omniarequifita funt, ut aliqua propofi tio evidens ex terminis posfit appellari primum principium : atque hinc obiterdifce, quid fit, id quoddicitur: foientiadebet effe de univerfali bus , nempèhabere debet prima principia modo explicato. II. Logicam, quæ eft modus ,&ars ſciendi, tradiditAriftotelesin libris,quos recenfeo: in ope re, cui titulus Perihermentas,hoceſtdelocutione, ubideprop.agit , & regulastradit , veluti adpri malinguæ philofophicæ rudimenta; itemin duo. busaliis operibus ,quæ infcribuntur , Analytica, hoceftmodus refolvendi argumentationes,&in hisagit defyllogifmis , & illatione , & reliquis ad artem ſciendi maximè opportunis. Aliasquoque artespræterartemſciendidocuitAriftoteles, nem pè artemeloquendi , feu Rhetoricam, artem poe ticam, necnon artem opinandi inopereinſcripto Topicorum (quidfit opinio ex diff.2. fect. 1. num. ultimo patet, &artem fallendi , feu fallacias , & fophifmataverbistexendi, in opere , quod dicitur Elenchorum,has autem artesdiſtinguas oportetab artefciendi. 111. Obje&umſcientiarum diverſo aliquantum modo declaratur, ac objectum artium: & primò loquendodeparticulari ſcientia , ejus objectum totumcontinetur fignificatopropofitionis menta lis , ſeujudicii certi,&evidentis : hoc eft ipfius ſcientiæ particularis , quod fignificatum proindè dici foletpropofitio objectiva , hoc eft, objectum, &fignificatumpropofitionismentalis: e.g. totum est majusfuaparte:hocipfuın, quodperhæcver baſignificatur,dicitur objectumpropoſitionisaf firmantis idipſum. IV. Notabisverò,illam propofitionem objecti vamveluti induaspartesdividi poſſe , nempè in ſubjectum, &prædicatum utrumqueobjectivum: itaqueid,quodſetenetexpartefubjectidiciturob H jectum R.P.ProlomæiPhilofophia, 58 jectummaterialefcientia : idvero quodſe tenet Differtatio SextaLogico-phyſica expartepradicati,diciturobjectumformaleſcien 11.e,&totaintegrapropofitio diciturobjectum to tale,&adequatumfcientia, V. Scientia clasſicahabet proobjecto materia PR liomniafubjecta , & pro objecto formali omnia predicatapropofitionumobjectivarın , quæ ju dicanturperſcientias particulares , quas in fecol ligitilla clasfica : illæ autem propofitiones obje &ivæ facile ad unam propofitionem generalem SECTIΟ ΙΙ. Conclufio. LogicaAristotelica, prout ex ejus libris eruipo test , estperfectiffimafcientianon minus quam Geometria. . concl. Omniarequifitaadſcientiamperfe Aisfimam habet logica Ariftotelica : ergo eſt ſcientiaperfectissima: probatur antecec.nam quoddiximus num. 1.convenit logicæ Ariftoteli revocantur, velſaltemadunum generaleintermi cæ: quiaeft collectioordinatisfima plurium ſcien numcomplexum: v.g.reſpectuLogicæhujusmo tiarumparticularium,quæpervarios gradus refol di terminus eft: cogitationesconstructaperprace vuntur omnesinprimaprincipiaexterminis,& in ptafine errorefalfitatis, quiterminus complexus terminis de quibus num. 7. Quod dixià num.ter explicatur:cogitationesquafunt construita &c. tiodeobjecto ſcientiarum convenitlogicæ, utpa &hujuspropofitionis objectivæ fubjectumeft ob tet exnum. 5. Quodlogicaverò fit quoque ars; jectummaterialeſcientiæ logicæ,prædicatumverò illudnil obeſt,utinon obeſt geometriæ,dummodo eſt objectumformale. adfint cætera requifita,ut exnum. 6. Quodveluti VI. Geometriaeſtſcientia clasfica,& omnium crediturRegina ſcientiarum , ea tamen ipſa ante inappendicem,& exoccafione aliquæ conclufio nes tantummodoprobabiles adjunctas habeat, vel datpræcepta, ®ulas conftruendiartificiosè fi uti forinfecus, & extrinfecus , non nocet : ficuti guras lineares : v.g. triangulum , quadratum&. quam figuras jam factas artificiosecontempletur, non obeffet geometriæ, ex num. 8.: Ergò logica Ariftotelica habet omnia requifita ad perfectifi mamfcientiaın. casque probet evidenter, &certo , hoc eftplura judicia certa,&evidentia, ſeu ſcientiasparticula res eliciat circa illas figuras : & demonftret eas eſſe conſtructas fine errore ,aliasque earundem fi gurarumproprietates ſimilipacto judicet certo,& evidenter. Similipacto logicadoceteffingerevel utifiguras mentales ex cogitationibus : eas con ſtruendo fine errore falfitatis ,putapropofitiones, fyllogifmos&c. Etquantum adhoc,logica eft ars. Deindè verò per plurajudicia certa,& evidentia demonftrat illas ipfas conſtructiones mentales ve rè eſſe ſine errore falfitatis , & alias quoque de illis iisdem conſtructionibus proprietatesdemonftrat certò&evidenter. VII. Quemadmodumgeometriahabetquædam primaprincipiaexterminis evidentia,&inter minis communibus,&neceffariis(de quibusnum 1. generatimloquebar,) quæ principiafunt veluti fupremus magiftratus inhac ſcientia clasſica,quæ diciturGeometria e.g. totum est majus &c. Italo gicahabetquędamprimăprincipiaexterminisevi dentia,& interminis communibus,& neceffariis : v.g. contradictorianonpoffunteffefimulvera,nec fimulfalfa. Quod diciturdeterminouniverfali, diciquoque poteft determinoparticulari. Utſi dicitur: omnishomo eſt animal : dici quoquepo teſt: aliquis homo eft animal : quod primum prin cipiumobfcurèfolet itaproferri:Dictumde omni, dictumdenullo. VIII. Sicutinonvitiaretur geometria , nec de fineret efſſe ſcientia; fi peroccafionem adjunge rentur illi , ( quæ fecundumſejam eſtperfectisfi ma ſcientia) nonnullæ conclufiones tantummodò probabiles , & non evidentes , ideoque adjunge rentur , quod nonnullam affinitatem haberent, cumobjecto geometriæ; itanonvitiaturlogicada toquod fecundumſeperfecta ſitſcientia, fiilliper occafionem adjungantur aliquæ conclufionestan tummodò probabiles , quæ affinitatem nonnul lam habeant cumobjecto vel materiali,velformali logicæ. SECTIO III. Diffolvuntur objectiones. Bjiciesprimò. Logica eſtinſtrumentumſci Ο endi: fed inftrumentum ſciendi noneſt ſci entia, ergo logicanon eſt ſcientia. Refp. conc. maj. & dift. min. fed inſtrumen tum mechanicumnoneſt ſcientia ; conc. min. fed inftrumentum ſcientificumnoneſt ſcientia;ne.mi. &conſeq. Satis æquivocum nomen eſtinſtrumen tum, quandoque fignificat machinas illas, quibus utunturartes viliores, quæ proindè dicuntur me chanicæ, ut malleus, forceps funt inftrumentum artis ferrariæ : quandoquefignificat metaphoricè magis collectionem ipfam regularum , & præce ptorum alicujus artis : tunc verò hujusmodiin ſtrumentumnoneft mechanicum:immofihabue rit omnia requifitautfitobjectumfcientia ,ut ex pofuimus ſectione 1.eſſepoteſtinſtrumentumfoi entificum. Contra 1. Logicaeſtinſtrumentumadſcientias; fedipfapervos eſtſcientia: g. ipfa eft inſtrumen tumadfeipfam. Re.dift. ma.eſtinftrumentum ad ſcientias distinctas abipfa logica con. maj.eftin ſtrumentum ad ſcientias indistinctas,feuindistin ctamabipfa logicane.ma.&cn.mi.ne.conf. Ob. 2.logicacontinet plures conclufiones tan tummodo probabiles : fed conclufiones tantum modo probabiles non continentur inſcientia g. logica, quæ illas continet, noneſtſcientia. Re.dif. maj. logica continet conclufiones tantummodò probabiles,tanquampartem fubftantialem ipfius, ne.ma. tanquampartemaccidentalem &appendi cemnonneceffariam,con.ma. diftinctio explicata remanetex ſect. 2.n.8. Itaque ſimili pacto diſt. mi &ne.conf. Cont. 1. Inomnicollectioneplurium rerumfuf ficit unapars defectuoſa , & imperfecta , ut tota collectio denominetur defectuoſa juxta primum principiumpofitumth.ult.1.4.elem. Bonumexin tegro,malumexfingulis defectibus: fedLogicaeft collectio pluriuun conclufionum , & affertionum (ut UtrumLogicafitfcientia. (utdictumeſt ſet.2. n.6.) quarum quædam funt artistopicætantumdiſtatàſcientia,quantum unum Ratioverò curnequeRhetorica, nequeTopla ca, neque Grammatica, neque fimiles aliæ artes 59 defectuose, nempè ſunttantummodoprobabiles, atqueadeo deficientesàratione certæ,& eviden tisconclufionis :ergòhocfufficit, ut tota Logica denomineturdefectuoſa,hoceftprobabilis&fim contrariumabaltero. fint fcientiæ, deſumendaeſtexdictisſet.1.num. pliciteropiniononveròfcientia. Refp.dift. ma,fuf 1.&fect.2. inutraque probationeconcluſ,nempè deeft hujusmodi artibus requifitum neceſſarium : ficitunapars&c. fiillaparspertineatadſubſtanti amillius collectionis;conc.ma, fiillapars fittan ad ſcientias: ſcilicet illæ artes non refolvuntur tùmappendix,&quaſiforinfecus remanens extra in prima principia , quæ fint propofitiones cer collectionem;ne. ma.&addo,primumilludprin tæ,&evidentes interminis communibus , &ne cipiuminterpretandumeſſe in ſenſuprimæ partis ceffariis :ut notatumeſtſect. 1.nu. 1.fedadfum diftin&ionis datæ,non verò inſecundo:diftingues muminpropoſitiones licèt evidentes ,in terminis igitur min.accommodandomajoris diftinctionem, tamencontingentibus,velarbitrariis explacito,& &confequentiamnegabisjuxtadicta ſect.1.1.8. moribus,&confuetudinehominum,ſeu exdiver Objic.3. LogicafecundùmpartemTopicam & fadifpofitione,&temperamentocorporumhuma Sophiſticamnoneſtſcientia:g. totaLogicaſimpli norum,&affe&ionumdiverſarum, quæ omniain citer&abſolutènoneſt ſcientia. Prob.antec.To picaeſtars opinandi , ut notavimusſect. 1.nu.2. variis hominibus varia,&diverſa ſunt,&pro di verfitatetemporum, ætatum, regionum , &natio ledopiniononeſtſcientia,utdictumeſtdiſſert. 2. numinftabilia: itaque cum exindènon niſiinſta ſect. 1. nu. ult. ergò ars, quædocetopinarinoneſt biles,&inconſtantes ſintregulæ tum Grammatica, ſcientia. Rursusars ſophistica eſtars fallendi per tumRhetorica,tumTopicæ,tum quoqueSophi apparentes &fallaces argumentationes:ſedfallax ſtice;hujusmodi facultates , neque ſcientiæ veri argumentatiomultominus quàm opinio , &opi nominis appellari poffunt , neque ipfamappella nativaargumentatioeſt ſcientia: ergoars ſophi tionem artisfine multatranslatione , &impro ſticanoneſtſcientia. Refp.nego ſuppoſ. anteced. inquoſupponiturveluti certum,quodLogicaAri prietatemerentur. Objic. 4. Vel Logica eſt ſcientia ſpeculativa, ſtotelica,ſcilicetmodus,&arsſciendi habeat,& contineat partes illasduas,nempèartenopinandi &artemfallendi: veluti fiquisdiceret; Gramma tica ſecundùmpartem muſicamnonaddiſcitur in hoccollegio,negandum eſſet ſuppoſitum : quia Grammaticapartemillamnoncomple&titur.Itaque AriftotelinunquaminmentemvenitLogicæ fuæ, feuarti ſciendi inſerere velutipartes Topicam,& Sophiſticam. Verùm quidem eftlibros cumſcri pſiiſe quoquedearteopinandi,&fallendi , utdi &umfect.1.n.2.fedlibrosquoqueconfcripfitdear terhetorica;&poetica : numproindèartesetiam iſtæ crunt partesLogicæ,ſeuartis ſciendi ? Cæte rumAriftoteles ipſeapertisſimènegavitartemTo picam,(quamDialecticamſuisin librisſolum,ſem perqueappellat;)eſſeſcientiamperinde,acſcien tiameſſe negavit artemRhetoricam: primoRhe toricorum cap. 4. fichabetAriftoteles : Si quis autem,authanc(Rhetoricam)autDialecticam, nonutfacultates,fedutfcientiasinstruere &do cereconatur, isnaturamearumfacultatum in terimerevidetur. Quare naturaDialectice, ſeu vel eſtſcientiapractica(ſcilicet,vel tantumquie ſcit,&quaſiotiaturin ſuis affirmationibus certis, &evidentibus,vel ulteriùsipſas affirmationes, & judicia evidentia dirigit,&deſtinatad artefactum aliquodlogicum elaborandum:)ſedneutrumdici poteſt: ergòLogicanoneſtſcientia. Refp. conc. ma.&ne.min.&dicoalterutrum affirmaripoſſe prolibito , quo usque in fine tractatusLogico Phyſiciſtatuero quidfitpracticum,&fpeculati vum. Quæftio enim illaaltioriseſtindaginis, nee itabenètraditurinipſo limineLogicæ. Interea fa tis fitnoſſe,Logicamdici poſſe ſcientiamvelſpe culativam, velpracticam : ficuti dici poteft ipfa Geometria,velpractica,velſpeculativa: videlicet inquantumregulastradit , & præcepta , dicitur practica,hoc eftoperativa: idenimfignificat græ custerminuspracticus: Inquantumverò eviden tisfimè demonſtrat conclufiones fuas , appellatur ſpeculativa,ſeucontemplativaquodidemeſt,ſiſtens videlicet,&quiefcensin ipsâcontemplationeve ritatis. Unoverbo reſpondere poteris Logicam partim eſſepracticam,partimſpeculativam. DISSERTATIO VII. UtrumLogicafitneceſſariaadcomparandasnatu raliterſcientiasposſibileshominiinhac vitâmortali. Tilenoneftidemacneceffarium;Uti lemeſſeLogicamad ſcientiascompa randas conftatco ipſoquodconftat, eſſe artem ſciendi: artem enim eſſe inutilemadidipſum, cujus eſtars,eſtartemrepu gnantem,&chimericameffe. Intereatamenadhuc minimèconſtatutrùmLogicanon modo fitutilis, verùmetiamneceffariaadcomparandasſcientias: utrùmvidelicet Logicafit clavisilla , fine quâ adi tumſcientiarumfibireferarenemomortaliumpof fit H2 Differtatio SeptimaLogico-phyfica 60 fit,nullusquenonLogicus,feuadialecticus ſperare neceffarium ad melius effe: ut facilè explicentur poffit evaſurumſeinſapientem. 2 hæfignificationes diverſæ, fumo conjugatum ab ſtractum hujus nominis neceffarium, nempèhunc terminumneceffitas,&illiaddoſyncategoremata fuperius pofita modofequenti. HI: Neceffitaseffentialis eſtilla maximaneces. I. 2 SECTIO PRIMA. 1 Postulata,&Explicationespravia. Ogicameffeutilem ad ſcientias comparan L das,&Logicampoffe concurrere adacqui fitionem fcientiarumidemfignificat: figni fitas, quænullomodopoteftfuperari: quoniam fi tolleretur, coipfo verificarenturfimulduocontra ficat autem,quodintellectus humanus Logicæ re gulis &præceptis obediens,eaqueobfervans facile dictoria, quodeft fummum imposfibilium, & ma xima chimera: Hujusmodi neceffitas appellatur etiam neceffitasmetaphyfica cum eadem prædi&a acquiret ſcientias de objectis illis, quæ naturaliter ſciripoffunt. fignificatione: concretumverò nominis hujus ab II. Logicam influereinfcientias acquirendas, ſtracti eft : neceffarium effentialiter , velneceffa eft metaphoricus loquendi modus, quo fignifica tur idem,ac Logicam concurrere ad acquirendas riummetaphyficè. * IV: Neceffitas naturalis eſt illa , quæ fuperari A ſcientias. nonpoteft, nifipermiraculum,&fola DEI Om III. Influere,&concurrereLogicamad ſcien tias,feu adjudiciaſcientifica,non fignificat,quod nipotentia potelteamtollere , non verò ulla cau fa creata : v. gr. quod Sol non oriaturfpatio u Logicaverèproducat, (ut ignisproducit calorem ) illajudicia, leu cogitationes certas , & evidentes: namhæcjudicia folus intellectus producit, & ideo vocanturfecundæ operationes intellectus. Itaque niusdiei in noftro Hemifphærio : vel quodidem Solin medio Cæliconfiftat immobilis: Deus qui demmiraculose poteft hocpræftare, cæterum ne ceffarium naturaliter eſt , ne hoc fiat : hujusmodi Logicam influere , & concurrere adſcientias,de neceffitas dicituretiam neceffitas Phyfica , quod betintelligi impropriè, & lato modo : quemad. Græceideineft, adnaturalis: &abhac neceffitate modumdequolibetpræcepto , ®ula intelligi tur. Præceptum e.g.factumPetro,ut faciatelee mofynam, concurrit,&influitinillameleemofy nam : nondando eleemofynam, nampræceptum nondateleemofynam;ſedPetrus obedienspræce pto :folùm ergo præceptumillud concurrit, &in fluit in eleemofynamprafcribendo, regulando , dirigendo : idemporrò intelligas de quolibet præ ceptoLogicæ,cumdicitur concurrere,& influere inſcientias,feuinjudicia ſcientifica. IV. Loquorinpræfenti, ficuti hactenus locu tus fumdeLogicaactuali, quæ confiftit incolla Ctione regularum, & præceptorum : velillapræ cepta exiftant, velnon exiftant,juxta notatadis fert.3. 6. Hisfuppofitis & . nam quod ibi dixi de collectione ſcientiarum , in quâ confiftit ſcientia claffica ; idem dicendum eft de collectionepræ ceptorum , in quâ confiftit Logicaactualis class fica . V. Nonloquorde Logicahabituali , quæin fummanihil aliudeft,quam facilitas quædam ob fervandi præcepta, & regulasLogicas, quam fa cilitateminfinuavidiſſert,4. fect.1.1.1.De hacenim Logica habituali ſub finempræſentis tractatus di Aurusfum:ubidehabitibusingenere controver fiamovebitur. SECTIO 1011II Poftulata,&Explicationesmagispeculiares. 1 concretumappellatur neceffarium naturaliter ,vel neceffariumphyficè. *V. Neceffitas moralispropria (nam alia quo que eft impropria, dequa numero fequenti) eft illa , quæ nunquam de facto tollitur,vel fupe ratur; fedfi tolleretur ,& fuperaretur nullum eft miraculum , nec ulla ſequeretur chimera : nihilo minus nunquam continget,ut illa neceffitasmo ralis propria fuperetur, & ut ita dicam difpenfe tur: v.g. datur neceffitas moralis , ut nunc in hocmomentoteniporis aliquis homo, ex innu meris,quifunt in univerſo mundo,moveatur, vel ambulando,vel currendo,vel alio fimili fui cor porismotu: quis enim crederepoffit,autfibiper fuade,quodinaliqua diei , vel anni parte fitve rum: nuncomneshomines munditâm Europai, quam Afiatici Afri ,& Americant omnesin quamadunumquiefcunt ,&nullus omninò mo vetur.. VI. Neceffitas moralis impropriaeft illa,quam fuperari,& tolli difficillimum eft nonnunquam tamentollitur,&fuperatur,& inhoc diftinguitur àneceffitate moralipropria;e.g. quod homines vivant usqueadcentefimumannum : quod inve niatur homo , qui nunquain ægrotaveritin vitafua licet diuturna: difficillimumquidem eſt , nonnun quamtamencontingit. VII. Neceffitasadmelius effeeftneceffitas quæ dammetaphorica, quæproprio nomine appellatur utilitds,feu commoditas: v.g.adeundumNaapo I. Eceffariumeffe,&neceffe effe, funt modi Nfynonimi,& cumpropofitioni, ſeu con clufionipræfiguntur, efficiunt propofitio nem,feu conclufionemmodalem,dequalib.2.elem. th. 15.regulas tradidi : quarequæftiopræſens ex ponenda eft perpropofitionem modalem; videli cet utrum adfcientias comparandas Logicam prius addifcere,fit nereffe II.Terminus iſtemodalis neceſſariumeft,vel ne ceffe eft æquivocusvalde eft &quadrupliciterpo teſt intelligi :nempè neceffariumeffentialiter, nel ceffariumnaturaliter,neceffarium moraliter, Jim hominivalenti,&robuftonon eftneceffarius equus , velrheda proprie loquendo ; quia tamen valde commodumeft,iter facere in equo,vel rhe da, dicitur effe neceffarium equuin ,velrhedam, ſedneceffitate admelius effe : hoc eſt ad facilius faciendumid ipfum, quodaliundè fieripoteſt, ſed cumaliqua dificultate magna,velparva. . VIII. Cuique ſupradictæ neceffitati opponitur impoffibilitas cumfimilifyncategoremate:utnecef fitati metaphyfica,impoffibilitasmetaphyfica:ne ceffitatinaturali, iinpoffibilitas naturalis&c. IV. Nullusbomoin hacvitamortali ſcivit un quam DeNecessitateLogida. dòinvitafuaaffirmandofalfapro quam,autfcietnaturali,&humanainduftria(non 61 pro veris &negando enim loquorde Salomone,& aliis miraculosefa pientibus ) totumid ,quod naturaliter fciripoffe diximusDiffert. 2. & 3.adeoquehoc ipfum;nem pè ſcire de facto omnia,quæ naturaliposfibilita te fciri poffunt, eft moraliter imposfibile ex n. f. ratioverodefumitur exinfirmitate ,& negligentia humana, quæ facit, utin rebus requirentibusindu ftriam,&perfeverentiam, nunquam homines ex erant omnes fuas vires naturales : hoc eft nun i quam faciunt totum oinnino id,quod naturaliter facere poffent.-His fuppofitis controverfia præfens propter multiplices fupradictas necesfitates multiplex eva dit: quæri enim poteft,numLogicafitneceffaria effentialiter,velnaturaliter, vel moraliterpropriè, autimpropriè,velfaltem quoadmeliuseffe inor dine adcomparandasſcientias. Rurfus quæftiones in repræfenti multiplicari poffunt , addendo fi gna,feu fyncategoremata univerſalia,&particu laria (de quibus th.48. lib. 1.Elem.) iftis duobus terminis,omnesfcientias:quærendonempe, num verapro falfis. Rursus aliquæ ſcientiæ funtadeo implexæ, &difficiles, utfitimpossibile moraliter, quodilli iidem hominescircahujusmodi ſcientias nonerrentmodoprædicto : ſedhujusmodi homi nibus, in ordineadillas ſcientias comparandas, Logicampriùsaddiſcereeftneceffenecesfiatepro priamorali,g. aliquibus hominibusLogicam priùs addifcere , eftneceffenecessitate propriamorali: majorpropofitionegari non poteft, cum ab ipfa experientia comprobetur: quotenim funthomi nes,fueruntpræditi facultate intellectivanon adeò benèdifpofita, utfrequentisfimè , nonmodo ali quando errentinjudiciisfuis:minor eft etiamma nifefta, quia comparareſcientias , & errare circa objectafcibiliarepugnat , adeoquenifi ex inftru &ionelogicapræditi homines reddantur cauti & attentiquoad evitandos errores, nunquamſcien tiasfibi comparabunt. Prob. III. Concl. Nonomnibushominibuspriùs addiſcere Logicam quam fcientias eft neceffarium omnibus , veltantum aliquibus hominibus ad om nes, veladaliquasfcientiasLogicafitneceffariane cesfitatibus fupradictis. 4 SECTIO III. ה-37:30 . Conclufiones ftatuuntur. I.Conc. N : Ullis hominibus ad aliquas ſcientias comparandas Logicam priùsaddi ſcereeftneceffenecessitateeffentia li, aut neceffitatenaturali. 11. Concluf. Aliquibus hominibus ad aliquas fcientiascomparandasLogicampriùs addifcere,eft neceffeneceffitatepropria morali. : III. Concl. Omnibus hominibusLogicanon eft neceffaria ad finem fupradictum neceffitate pro priamorali. 4 IV. Concl. Plerisque hominibus ad finem fu pradictum Logica eftneceffaria neceffitate morali impropria. : V. Concl. Omnibushominibus ad omnes ſci entias comparandas Logicam priùs addifcereeſt neceffe neceffitatead melius effe... Probatur 1. Concl. Non eft neceffe neceffitate effentiali, vel naturali illud, cujus oppofitumnon eftimpoffibile impoffibilitate effentiali , velnatu rali,hoceft cujusoppofitumnoneffetmiraculum, autchimera, utex dictis fect,2.patet: fednoneffet miraculum,velchimera,fihomines addifcerento mesſcientias ante Logicam: g. Logicamprius ad difcere ante fcientias,& ad fcientias comparan das nullishominibus eft neceffenecesfitateeſſen tiali,vel naturali. Minorprobatur. Quisenimdi cat illicòtotam rerum naturam contradictoriis,& chimeris fubvertendam,fi hominesfcientias, quas naturaliter poffunt acquirere, ex notatis Differt. 2.&3., defactoacquirerentanteLogicam , quæ eft ars abipfis hominibus inventa ? autquis dicat miracula in eo cafu futuraeffenondiffimiliafufci tationimortuorum,aut immobilitati Solisinmedio Cæli, fi idquod eſtnaturaliterpoſſibilehominibus, defacto contingeret? Prob. II. Concl. Aliqui hominesea ſunt ingenii mediocritate , ut fit impoffibile moraliter(impos fibilitatemoralipropria) quodnonerrentaliquan moraliter ; fi aliquibus hominibus prius addifcere IcientiasquamLogicam eftposſibilemoraliter:fed hocipfumaliquibus hominibus eft posfibile mora liter:nempèaddifcereprius fcientias quàm Logi cam: g. illud ipfum omnibus hominibus non eft neceflemoraliter,nempèaddifcerepriusLogicam quamfcientias. Min.prob. quiade facto illihomi nes,quiartemLogicaminvenerunt fcientiasposfi debant ante Logicaminventam,&hoceftincon feffo apud omnes celebres authores, qui de hoc argumento tractaverunt : nam Logica adinventa eft afapientibus , qui cum illuftriores fcientiasjam callerent, animum reflectere cæperunt&confide rare modum,&rationem,quafcientiasipfasacqui fierant,earumque actus ſcientificos:hoceftjudicia certa, & videntia exercebant. Secundò: fuerunt, funt, & eruntin mundoplures alii hominesnon inferioresperfpicacitate ingenii illis ipfis homini bus,quiLogicam învenerunt. Aliquiex iftis ufi funt, & utunturLogicajam reperta ab aliis ; fed profecte fi repertanon fuiffet ante illos hæc ipfa Logica,perinde ſcientias acquifiviſſent, ficuti illi primi Logicæ authores independenter à Logica Icientias fibi pararunt; Aliiverò exhujusmodiho minibusperfpicacibus, &acutis operam non dant, neque dederunt ftudiis ex inſtitutovitæ fuæ ada lias occupationes addicti : atſidarent,veldediſſent operamſtudiis,&fcientiis acquirendis, eadem fe licitate evaderent ſcientes ,&fapientes indepen denteràLogica, qua veteres Philofophi fineLo gica fcientias comparavere : Hoc autem fufficit ad tollendam necesfitatem illam moralem univerſa lemhabito refpectu omnium hominum: ergò pof fibile eft moraliteridipfum, quod in minori fupe rioris fyllogifmi affirmabatur. Prob. IV. Concl. Plerisq; hominibus communi teringeniofis eftdifficillimum (ita ut rarisfimè op pofitumcontingat)addifcerepriùs ſcientias, quàm Logicam: quiadifficillimum eftfine methodo,& ordine à Logica præfcripto fcientias addifcere : fed quodita eſt difficillimum , licèt aliquando ta mencontingat,eftimpossibile moraliterimpropriè: ergò plerisque hominibus ſcientiaspriùs addiſcere quamLogicameft imposſibile moraliter: ergò ex num.8. fect.2. plerisquehominibusLogicampriùs i i addi 62 addiſcere,quamſcientias,eftneceffariumnecesfi DiffertatioSeptimaLogico-phyſica omnino id, quodnaturaliter ſciri poſſediximus tatemorali impropria. Prob.V. Concl.Logicaeſtcommodisfimumin ventumad ſcientiasomnes comparandas faciliori, &meliori methodo,quam ſiabsqueauxilioLogi cæ ſoloductu luminis naturalis ſcientiæ compa rarentur: fedquodeſthujusmodieſtneceſſarium neceflitate ad melius eſſe, utconſtat ex num. 7. ſect. 2. ergò omnibus hominibusadſcientias com parandasLogicam priùsaddiſcere eſtneceſſene cesfitate admeliuseſſe. Majorpræmiſſaeſt mani feſtisſima cuicunque confideranti, & examinanti regulas omnes , & præcepta logica , quæ tradi dimus inelementis : cui enim in mentemvenire posſit illa noneffeutilisſima , adeoque neceffaria neceffitateadmeliuseſſequantumadſcientias com parandas? SECTIO IV. Objectionibus refpondetur. B.primòcontraprimam con. Eſtimpoffibile difcere ſcientias ante artem ſciendi:ledlogi caeſtars ſciendi ; g. eſt impossibile difcere ſcientias antelogicam. Refp. ne. maj.intelligendo illudimpoffibilede imposfibilieffent.ali,velnatura li,uti ſemperintelligendumeſt,cumabſolute&fine addito profertur ille terminus impoffibile. Cæterum manifeſtumeſt, quod ficuti fine arte medicinænon eſtimpossibile eſſentialiter , vel naturaliter homi nemconſervari ſanuın; ita fimiliternoneftimpos ſibile finearte ſciendi acquirere ſcientias,quod cæ teroquinhonininaturaliter eſt possibile. Contra 1. ſcireſine ſcientia eſt effentialiterim Differt. ſecunda, idque vel cum adjumento artis logicæ,velfine illo : quare ſiadverfarius intelligat perilludperfecteacquirerefcientiastantumacqui rere ſcientiæ,quantum naturaliter homines pos funt acquirere, nega ſuppoſitum : quiaſupponit faltemcumLogicaabhominepoſſemoraliter ſciri totum id, quodnaturaliterſciripoteſt. Secundò, notabis ſcientias illas clasſicas , quarum meminit objectio, &quas infinuavimusDiſſert. tertia, in cluderedefacto nonfolas conclufiones certas ,& evidentes: hoceſt ſcientias particulares, ſedplu res etiamconclufionesprobabiles:hoceſtopinio nes , immoplurimas dubitationes , &multoplures ignorantias,hoceftreflexiones, quòdaliquidſciri nonpoteft. Porro necbeneficioLogicæ illæ quæ funt opiniones , &continenturin ſcientiis clas ficis , evadunt, aut evaderepoffunt conclufiones evidentes , multoque minus quæ funt dubitatio nes , vel ignorantiæ. Tantummodò id efficit Logica ,utclariùs,brevius ,faciliùsque percipian tur, &teneantur ſcientiæ , advertantur opinio nes ,& perpendantur dubitationes. In ittis au temcircumftantiis majoris claritatis, brevitatis &c. quæ funt ornamenta,&expolitiones ſcientiarum noneſtpoſita earundemſcientiarum genuinaper fectio. Sicuti adamantis perfectio nativa non in eo confiftit , ut variis ornamentis aureis conve ſtiatur , fed inproprio ſplendore , & integritate. Notabis tertio , viro apprimè ingeniofo noneffe moraliter impoſſibile fine logicaillas ſcientias, in dubitabilesque affirmationes & negationes in , qualibet ſcientiarum claſſe ſibi comparare , quas posfibile , ficuti eſſe albumfinealbedine: g. etiam Icire finemodoſciendi, qualis eſt logica eft impof fibile: nonminùsenimadſciendumrequiriturſci entia, quàm modusſciendi. Refp. con. ante &dif. conf.ſcire fine modo ſciendinaturali(hoc eftfine lumine intellectus ) eſt impossibile,conc.conf; ſcire ſine modo ſciendi artificioſo (hoc eſt ſinearte lo gica) eſt impossibile,ſubdif.,eſt imposſibile ſcire artificiosè,con.conf,eſtimpossibileſcireabſolutè, &inartificiosè ne.conf. Impossibile quidemeſſet fcireartificiosèfinearte,ficut imposſibileeft effe albumfinealbedine:quiailludſyncategoremaar tificiosè fignificatinobliquo ipfam artem,&expli caturſcirehabendoartem,velexercendoartem. Ob.2.contratertiam,&quartamconcl. Quæ ſtio præſens eſt de acquirendis perfectè ſcientiis clasſicis; fednullus homo moraliter poteftacqui rereperfectèſcientiasclasſicas finelogica: g.falfa eſttertiaconclufio. Refp.dif. ma.: de acquirendis perfecteperfectioneartificiali,&propria artis lo gicæ,ne.ma.: perfecte perfectionenaturaliterde bita ſcientiis clasſiciscon. maj.&fimilipacto diſtin @aminori,eaqueconceſſain ſenſumajorisnegatæ, atnegata in ſenſu majorisconceſſæne.conf.Inhac objectione nil additur de novo æquivocationijam explicatæin objectioneprimapræter ambiguamil lam,&heroicamvocemperfecte , quæ plerumque intruditur inter argumentandum adterriculamen tumpufillorum. Adnotataigiturprimò,quoddiximusSect,2.n.8. nempènullumhominemnaturaliter inhacvita ſci homines cæteri communiter ingeniofi beneficio logicæ comparareſibipoffunt,diversaquidem viâ, &faciliori methodo,fed quantumadevidentiam, &certitudinem ſcientiæ eodemfructu. Itaque ſi dehujusmodi perfectione poſita in evidentia , & certitudine fit fermo ; neganda eſt min. objectio nis propofitæ : fi verò de perfectione artificioſa conſiſtente in facilitate, brevitate , & perfpicuita temethodi ſcientificæ loqui velimus,fatendumeft ànullohomineinhocfenfuperfectè acquiripoffe ſcientias finelogica. Contra 1. Sinelogicaeſt imposſibile moraliter vitare,& diffolvere omniaſophifmata , quæ fieri poffunt contra quamlibet ſcientiam particularem, quia funt difficillima,&plurima : fed eo ipſo eſt imposfibilemoraliter ſcientias comparare finelo gica: g.&c. Refp.dift.inaj.: eſtimpossibilemora litervitare omniafophifmataillafolvendo &oſten dendofallaciam omittomaj.: eſt impossibilevitare cognoſcendo,& advertendoeſſeſophifmata,ſub dif.: eſt impossibile viris eximii ingenii fine logica, ne.ma.: viris communiteringeniofis conc. ma.& ne.mi. attendeadhoc:noneftneceſſeadſciendam certo, & evidenter aliquam veritatem,ſcirediffol vere omniaſophifmata, &tricas, quæ àcavillato ribus obtrudipoffunt:fateſtilladignofcere, veluti exvultu, quodfintfophifmata. Fuereviri ſapien tiffimi,quiprofesſiſuntſe nefcireſophifmatanon nulladiſſolvere , indètamen nondimovebantur à ſcientia , quam de aliquo objecto comparaverant. ItaAriftoteles,itaDiogenes , itaplures alii Philo ſophi, nèquidem dignati ſunt mentem advertere adfallaciamaliquamdetegendam, quæ illis fortè à viſſe unquam,nequeſcire , nequeſciturumtotum fophi DeneceffitateLogica. fophiftis obtrudebatur. Celebratur Diogenes , qui Contra ultimd : facilioreseſſentſcientiæ, &me thodomagis apertatraderentur,finonpræmiſſa lo 63 ſophiftæ cuipiam ficargutanti : quodego fumtu nones:fedegofumhomo:g.tuhomonones:fer tur ridendo dixiffe : à meincipe , & recte col liges. Ob. ultimo. Logica non poteſt eſſe neceſſaria adſeipſam: fedfieeffetneceffaria aliquomodoad ſcientias,eſſet neceſſaria adſeipſam:g.nullomodo Hogica eftneceffaria adſcientias. Refp.omittoma. &ne.mi. Si fupponitadverfariuseffeimpossibile, ut logicaadſeipfamposfit inſervire, jam evidens eft,quodlogicanoneftneceffariaadſeipfam : nulli gicaſtatimad ſcientias tractandas aggrederemur : g. falſa eſtultima conclufio,antec. prob. exD. Au guftino , qui utilitatem logicam , aut nullam, aut modicam eſſeoſtendit. Refp. adducens velutipro coronide Proemialium differtationum ipfam pul cherrimamD. Auguſtinifententiam, in qua tùm objecto , tùmejusdem folutiocontinetur, itaque lib.2. dedo&rina Chriſtiana tap. 37. hæc habetS. Doctor,Illaconclufionum, &divifionum , &di ftributionum(feries)plurimumintellectoremad enimposfibilieftneceffariumid,quodeſtimposſi bile: alioquin illudipſumnoneffetposſibile,quod juvat: quanquamplerumqueaccidat,utfacilius homines res easaffequantur ,propterquas affe eſſenonpoffet, nifidaretur aliquod intposfibile : adeoquehincpatetmanifeſtadiſparitas interipſam logicam &reliquasſcientias. Adiftasenimnoneſt imposfibile,utipſalogita inferviat : adſeipfam comparandamverò eſt impossibile,uttu ipſeobji ciendoproponis: hinc adreliquasſcientiaseritne ceffaria: adſe ipfamnon erit. Contra1. logicaeftneceſſaria adſcientiaspro pter difficultatem; fedlogicaeſtdifficilior reliquis ſcientiis: g. eft neceffarias ad ſe ipfam. Refp. con. ma.&diſ.mi.eſt difficilior reliquisſcientiis, fiillæ fine logica addiſcerentur , ne. mi. ſi poſt logicam addiſcantur,omit.mi.,&confeq. nego. Punctum controverficænoneft, utrùmlogicafitfacilior,vel difficiliorreliquisſcientiis Quomodocunque;etenim præmittendaeſtaliisſcientiis, necnovumeft,quod principiaartium,&fcientiarumfintdifficiliorafuc cedentibuspartibus: idenimferè contingit in om nibusfacultatibus. Quodfi quisobjiciat tibipro verbium illud: àfacilioribus effeincipiendum: re fpondebis id quidem obfervandum eſſe quantum fieri poteft , &methodus argumentumquetractan dumpatitur. quendas iftadifcuntur , quam talium præcepto rumnodoſiſſimas,&ſpinoſiſſimasdifciplinas: tan quamfi quis dare volens pracepta ambulandi monftret,non eſſe levandumpedempofteriorem , nifi cumpofueris priorem , deinde minutatim quemadmodum articulorum,&poplitum cardi dines oportet dimoveredefcribat : vera etenim dicit,necaliterambularipotest,fedfaciliushomi neshocfaciendoambulant,quamanimadvertunt cùmfaciunt aut intelligunt tum audiunt ; qui autemambularenonpoffunt, mültòminùseacu rant,quænecexperiendopoffunt attendere : ita plerumquecitiusingeniofusvidetnoneſſeratam conclufionem,quampracepta ejus capit ; tardus verònoneamvidet,fed multò minùs,quodde illa pracipitur: magisque inhisomnibus ipsaspectacu laveritatisfæpèdelectant ,quamex iisindifpü tando,autjudicandoadjuvamur, nififortèquia exercitatiora reddunt ingenia. HactenusAugu guftinus,ex cujus elegantissimis verbis collige quid utilitatis,&commodiex Logicacapi fasfit:nem pèexercitationem ingenii, quafiat, ut facilè , & prompte aſſueſcatde re qualibet difputare. DISSERTATIO VIII. f Deprimo modo ſciendi, ſcilicetdefinitione. Actenus prolufimus velitaribus qui busdam differtationibus, modoadju ſtumpræliumdeſcendimusinlogicam arenam. Cùmitaquediffert.4.fect.2. concl.3.ſtatutum fittotum logicum artificium quantumeftadtres celebres modosſci endirevocari,primumhorummodorum,videlicet definitionem aggredimur in præfentia, cujus oc cafioneplurimaſcitudignissimaadfabricamnoſtri intellectus,& economiam cogitationum noftra rumſpectantia pertractanda manent. SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. I. M Odusſciendiitaincommuni ſumptus ,& generatim fignificat artificium logicum, quofaciledeveniturincognitionemveri tatis cujuſpiam,quæ anteaignorabatur: hujusmodi modos ſciendi præceptis fuis ,& regulis continet Logica, quemadmodumGrammatica ſuis regulis continetmodum,viamqueloquendiemendatè. II. Definitio eſt vocabulum interpretatum ex Græco ejusdemderivationis : ac nomen græcum ὀρισμός , quoutiturAriftoteles,idemque ſignficat, acfinitio, cuiſi addas particulam De, fit definitio, quæper metaphoram translataeftadſignificandas quasdam cogitationes noftras 5 nec non locutio nes ,quæveluti terminant, & finiunt curiofitatem noftri intellectus; hoceft,illifatisfaciunt : definitio igitur inhocſenſu eſtea cogitatio,vel locutio,qua perfecte ſatisfit huic interrogationi,ſeu curiofitati, quidesthoc? III. Quia hujusmodiinterrogationiſatisfacitde finitio, ipſa diciturexplicare quidditatem rei , de quaquæriturquidesthoc?derivatovocabuloquid itas abillointerrogativoquid? IV. Propter id ipſum diciturdefinitio explicare effentiam rei, de qua quæritur quid est hoc ?de riva 64 rivato itemillovocabuloeffentia àverboEfſtpoſito Differtatio OctavaLogico-physica ininterrogatione. Unde obiterſcito, hasduas vo cesquiditas,effentia, eſſe ſynonimas. V.Cùmdifficillimumfitdequalibetre fineerro re falfitatis fcire quidfit; ideo difficillimum eftper fectè res definire:nempè cognofcere effentias ,& quiditates rerum omnium: adhancporrodifficul tatem fublevandaminventæ funtpluresclaſſes, ſeu ſpecies definitionum,quarumfaciliores primoloco pofitæ præparantintellectum fibifuccedentibus, ut tandemdeprehendatultimamillam, quæperfectis fima fimul,& difficillima eft. V. Clasfis prima definitionum dicitur definitio abetymologia nominis,quo res appellatur (έτυμον vocabulorumeſt vera derivatio nominis anomine primitivo)v. g. cumdico homo per etymologiam し derivatur ab humo, & inde deſignaturhominem fecundùm corpus factum effe ex terra : Angelus eſt nomen, quod habet etymologiam averbogræ coαγγέλω ſignificante Annuncio, inde defignatur Angelorum effemunus aliquidhominibusDeino minedenunciare. Ex hac definitione dignofcitur nonnullaproprietas rei nominata , non vero per fectèeffentia ejusdemrei. VII. Clasfis fecunda dicitur abſolute definitio nominis, quæ multùmdiverſa ab antecedentieſt: fit autem , cùmquis advertens nomen æquivocum effe, antequamloquatur, declarat, & prænunciat, quodnomenillud ufurpare intendithoc potius fi gnificato, quàmalio: v.g. nomen Spiruus æqui vocumeft;poteſtenim fignificare flatum , &ven tum, vel ſubſtantiam incorpoream,Angelum, & animam rationalem: fidicamſpiritumappellofub Stantiam incorpoream ,feu qua potest cogitare, Dicorfeciffe definitionem nominis. Hæc autem definitio utilisfima eft ad tollendas inanes quæftio homoestcreaturapotensloqui,velpotensridere, autquid fimile ;vocatur definitio quid rei perpro prietatem. Si refpondeas denique quintohomo eft animalrationale ; hæc eſt definitio quid reiper genus&differentiam ultima,&perfectisfima,diffi cillimatamen; quiaplurima oportetſcire,uthujus modidefinitio fine errore cudatur. X. Quatuorpriores definitiones quid rei appel lanturcommuniter defcriptiones , ut diftinguan turàquinta,quæ abfolutè diciturdefinitioquidrei: cæteræ enim quafi defcribuntremillam de qua in terrogatur quid eft hoc ? & profecto hujusmodi interrogationipropriè non reſpondent , fed aliis interrogationibus, de quibus nonnulladiximus th. penult.1. 4. ele. XI. Sunt leges quædam obſervandæpræfertim in elaboranda artificio logico ultimadefinitione: prima eſtut definitiofit clarior definito : hoc eft quodclariùs intelligatur idem objectum cum ex plicaturperdefinitionem , quam dum deſignatur pernomenillius objecti, quodfubinde eſtterminus communis:unde res,quæ clarisfimè repræfentatur quantum hominibus fas eſt per fuum terminum proprium,definirinon poteft; e. g.res, bonum &c. &fimilia. Secunda lex:utdefinitum(hoceft ter minusformalis, qui per definitionein proponitur explicandus)noningrediaturdefintionem : unde abfurda effet definitio : Lomoesthomorationalis, Tertia ut definitio logicafolamexplicet effentiam rei , &nit ulterius : hoc eft neque caufa effi ciens,neque finis, neque partes componentes , nec denique proprietates exprefsè in definitione ex plicentur : unde peccaret hæc definitio : homo eft animalrationale rifibileproductumàDeo.Leges autem hæ exacte ſervabuntur fi definitio lo د gica tantùm explicet genus , & differentiam rei nes de vocibus, quæ exeocontingunt,quod e.g. loquensper unum,&idem nomen intenditmani feftare unam cogitationem, & unam rem cogita tam;duminterim audiens,quiaillud nomenæqui vocumeſt,exiftimatloquentemde aliare cogitare, &loqui , adeóque negat quodnon affirmatur ab alio,vel affirmat quod ille non negat , &hæc eft quæſtio deNomine. VIII. Clasfis 3. definitionum , dicitur definitio quidnominis (difcrimennonnullum eftàfuperio ri:) fit autem,cum explicoquidhominesvel indo Ai,vel docticommuniterintelligant audito illono mine ? e.g. audito hoc nomine homo excitatur in omnibus hominibus cogitatio de ſe ipfis ſeorsum fumptis&decæteris fui fimilibus, quodfintcreatu ræ perfectisfimæ fupra omnes alas vifibiles, quod loquiposfint,converfari ,poft mortemdurare&c. hæc autem eſt definitio quid nominis. IX. Clasſis 4. definitionum dicitur definitio quidrei , qua plenius fatisfit interrogationi quid est hoc ? dividitur tamen inplures alias claſſes. Namfi interroganti quid eſt homo ? refpondeas primo homo eft creatura Dei ; dicitur definitio quid rei per caufam efficientem ipſam rem. Si refpondeasfecundohomo est creatus proptervită eternamconfequendam;vocaturdefinitioquidrei perfinem,feucaufam finale. Sitertiohomo eftcrea turaconstansexanimaratioali, corpore;eſtde finitio quid rei permateriam,&formam , feu per caufammaterialem &caufamforinalem. Siquarto definiendæ at cum nonunumgenus, necunam differentiam cujusque rei th.46. &47. lib. 1. elem. indicaverim, datur locus quæftioni quodnam ge nus,& quæ differentia indefinitione logica adhi benda fit, SECTIO 11. Conclufio. Definitio logica, eft explicatio,five mentalis,five vocalis effentia cujuslibet reiper ultimum rei genus, &primamproximamque ejusdemdif ferentiam. Robatur conclufio : illaeſt definitio artificio quæperſpicuè breviter,& ve rè refpondet dere propofita interrogationi Plogicoperfecta, C quidefthoc?fedquodita reſpondet eſt explicatio effentiæ per ultimum rei genus,&primam diffe rentiam:ergo definitio logica eſt explicatio effen tiæper ultimum rei genus &c. Ma.patetexn. 10. 11. mi. verò pro. diftinctius , brevius , & veriùs refponderi non poteft prædictæ interrogationi , quamexponendo quidilla res fimile habeat cum reliquis omnibus rebus ,&quiddisfimile item ha beat neceffario cumomnibus rebus, quæ ad ipfius claffem non pertinent, fedhoc exquifite præftat prædictadefinitio: g.&c.mi. pro. Naminultimo generevelutin fructu includuntur omnia fuperio ra generav. g. in animali includitur vivens,corpo reum,substantia,ens, adeoque illo ultimo genere prola Deprimomodofciendi. prolatobreviſſune explicantur omnes fimilitudi nes, quas res definienda habetcuin reliquis omni 85 caturhoctermino cognitio: hæc autemrepræfen bus rebus contentis,& inclufis, tum inillo gene re,tum in omnibus fuperioribus generibus: inpri mavero ,& proxima differentia velut inradice continenturomnes ſecundæ differentiæ, ſeupro prietates ,adeóque per illam primam explicantur breviffimè omnes diſſimilitudines rei definiendæ cumcæteris omnibusrebus: igiturpereamdefini tionemexplicatureffentia ,&quidditas cujuslibet reimodoperfectiori,quoexplicaripoteft artficio Logico. Nectibividearisparum fcire , cumſcis dequali betreejus fimilitudines,&fimilitudines cum cæte ris omnibus: id enim tantuminodo de rerumeſſen tia fcire datum eſt hominibus in hac vita mortali: indeeftquodtota ſcientia humana appellari folet comparativa, quia videlicet comparatione,& fi militudine rerum invicem continetur: hincveluti ad fundamentum omnium fcientiarumveteres fa pientes opefimilitudinum,&diffimilitudinumdivi feruntresomnes ingenera,&fpecies. Itaque ex dictis habes , quo pacto definitiones artificiofas efformare poffis de qualibet re ſeu claſſe rerum , quæ termino communi fignifica tur , quidquid fit utrum res in fingulari definiri poffit: tantùm laborandumtibi eſtin reperiendo genere ultimo, &prima differentia reidefiniende: nonenim eftpronum, quoad res omnesduoilla venari. SECTIO III. Objectiones diluuntur. Bjicies primò: inhac conclufione definitur ipfa definitio, feddefiniridefinitionem repu gnatficuticalefieri calefactionem,& frigefie rifrigus: g. repugnat conclufio. Refp. con.maj & neg.mi.ficuti cognofci cognitionemnonrepugnat, ita definitionem mentalem alia cognitioneexpli cativa effentiæ illius cognofci,& ita definitionem vocalem aliis vocabulis illam declarantibus expli cari: hoceftdefinitionem definiri : diſparitas ca lefactionis , & fimilium hæc eft, quiain rebus phy ficis &corporeisnondatur e.g.calefactioreflexa; at datur in intellectu cognitio reflexa cognofcens ſecognofcere. Contraprimo:definitioutfic,ſeuclaſſisomnium definitionumdefinitur in noſtra conclufione &eſt definitum :feddefinitioreflexa, qua definiturdefi nitiout fic, includiturinipſa definitioneut fic,uti in claſſe omnium definitionum : g. eademdefinitio reflexa eſt fimuldefinitum,fimulque eſt directa, & reflexa quod repugnat. Re.co.ma.&dift.mi.de finitio reflexa includitur confusè,& per modum unius in definitione, ut fic: con.mi. includiturex preſsè,&folitarie ne.min &dift.con.eademdefi nitio reflexaeft fimul definitio expreſse , &feor fimfumpta,&eftdefinitumconfusefumpta&per modumuniuscumreliquisdefinitionibuscon.conf. eadem definitio eftfimul definitio,&definitum ex prefsè,&feorfim utrobiquefumpta ne.cof.in ſen ſu primæpartis diftin&ionis datæ nulla involvitur repugnantia :quod facilè percipies ſi veluti prin cipium indubitabile aſſumas cognitiones noftras alias eſſe directas , alias reflexas ,& inter iſtas reflexas dari etiamhanc cognitionem , quæ expli R. P. ProlomæiPhilofophia. tat,& fignificatpermodumobjectiomnesomninò cognitiones confusè ſumptas& per modumunius, tamdirectas , quàm reflexas , adeoque inter illas omnes fignificat , & repræfentat etiam ſe ipſam confusèſumptam &per nodumuniuscumcæteris omnibus : ficuti itaque cognitio cognitionis ut fic nonrepugnat;itadefinitiodefinitionisutfic:quid enimeſtdefinitio,nifi moduscognofcendi,&ex plicandi objecta definitive : hoc eft cognitio talis ſpeciei nempè definitiva ?ficuti igitur cognitiout ficcognofcipoteft; ita modusut ficcognofcendi, &explicandi objecta definitivèpoteſt cognoſci, & explicaridefinitive. Con. 2. Exdictis veraeſſetpropofitioſequens: definitioeſt explicatioeſſentiæ pergenus &diffe rentiam : atnon minùs eſſet verapropofitio ſe quens: explicatioeffentiæ per genus & differen tiameſtdefinitio:fed repugnatutramquepropofi tionumeffeveram,uti repugnatſequentes effeve ras: homo eft animal,& animaleſthomo : g.&c. Refp.primo conceffamajorinegandominorem:di ſparitasplurimaeft cumexemploallato:inpræſen ti tamenfateſt: quod ficuti dicebamnondaricale factionemreflexam,itaàpartereinondanturHo minesreflexi , &animaliareflexa, fedutiq; dan turcognitionesreflexa:itaque definitioutfic,ſeu claffis omnium definitionum accepta per modum uniusfi confideretur&cognofcaturapparet,quod fit explicatio , ſeu clasſis explicationum effentiæ pergenus,&differentiam:rursusfi alia reflexione hanc ipfam explicationem reflexam confiderem affirmare poffum,quodillaipſaexplicatio effentia definitionms utficper genus, & differentiamfit definitio : nempe fit aliqua definitio ex illis , quæ continenturconfuse,&permodumuniusinclaffe ſpecifica,quæ dicitur definitiout fic : nam exth. 49.n.27.1.1.elem.prædicatumilluddefinitio ſuppo nitur particulariter. Refp.fecundonegando rurfus minorem ,&adillas propofitiones in exemplum allatas dico fibiinvicem non repugnare,& utran queeſſe veram,ſiſecunda itaexplicetur : a'iquod animal eft homo : juxta quam explicationem hu jusmodi propofitionesvocantur indirectaprædi cationis : hoc eft ex parte ſubjecti terminum fupe riören & latepatentiorem habentes,quàm expar te prædicati,&faltem vocaliteradmittidebent: u trùm reveradenturinmentealibidifputo. Contratertiòfidefinitiopoffet definiri;definitio eſſet clarior,& obfcuriorſeipſa:fedhoc repugnat ficuti quod idem aer fit clarior &obfcurior: g. nonpoteft definiri. Refp.dift.maj. effet clarior,& obfcurior fubdiverſo conceptu, ſeu per diverfam cognitionem manifeftata,con.ma.fub eodemcon ceptu ne. ma. &mi. ficutieadem res modovideri poteftclariùs modo obfcuriùs ratione diverſæ lu cis,ita cognofcimodò clariùs modo obfcuriuspo teſt eademres: e.g. homo ratione diverſæ cogni tionis: paritasdeaereretorquetur. Qb.fecundò fidaretur ulla bona definitio,quid quidaffirmaturde definitione , affirmari deberet dedefinito : fed hoc repugnat, quiav. g. de defini tione affirmatur, quod fitmodus ſciendi: hoc au temaffirmari nonpoteftde definito. Homo enim noneſt modus ſciendi, attamen pervos dicitur definitum: g.&c. Refp.dift.maj.quidquidaffirına tur 1 1 66 tur de definitioneobjectiva (hoc eſtdeipſo obje DiffertatioNonaLogico-phyfica deiisdemrebus haberipoteſt, tum ſecundùmmul todefinitionis)affirmari deberetde definitoitem objetivo: con.maj.quidquid affirmaturde defini tione formali (hoc eft de ipfa cogitationedefiniti va)affirmarideberetdedefinito objectivo,veletiam formali : ne. maj.& fimiliter diftincta min.nego conf.cognitiohominemcognofcensnonefthomo, ita cognitiodefinitiva,nempè ipfadefinitio forma lis hominemdefiniens non eft homo,nequeeftani mal rationale: eftquidem modus ſciendi,&cogno ſcendiipſum hominemejusqueeffentiam. Ob. 3. omnia poffuntdefiniri: fed nonomnia habent genus , & differentiam ex dictis : g. non omnis definitio eſt per genus , & differentiam: prob.maj.quiade omnibuspoteft interrogariquid efthoc?g. de omnibus poteſt reſponderi explican doquiditatem , & effentiam illius rei. Refp.dift. maj. definitione perfectè artificiofa , neg. maj. definitione , vel inaartificiofa, vel utcunque imi tantedefinitionem artificiofam conc. maj. &min. &fimili pacto confequens diftinguo. Resillæ,vel entia illa , quæ genus,& differentiamlogicam non habent, hoc eft revocari non poffunt ad aliquam claſſem arboris philofophicæ per modum generis, veldifferentiæ ,habentquidem effentiamfuam, & quiditatem fuam:hoceftfuntidquodfunt,&de illis poteft refponderefaltemAngelus,& certisſi mèDeus ad interrogationem quid est hoc ? ſed quia artificium logicumdefiniendiadinventum eſt propterillas res , quæ revocantur ad claſſes arbo ris philofophicæ veluti ad genus , & differentiam; ideòde prædictis rebus definitioperfectè artificio ſahaberi nonpoteft. Cæterum definitio nonnulla 1 tiplices modosdefiniendi, quos ſectione 1.a n. 6. recenfuimus : tum etiam efformanturdefinitiones ad imitationem logicæ definitionis , quæ dici pos funt ſemiartificiofæ explicantes quidem effentiam reiquanto majori claritate fieripoteft, fednonper genus , & differentiam. Notabis etiam res illas, quælogice definiri nonpoffunt adeòperſenotas, &manifeſtas hominibus effe, utvixclariùs expli cariposfint, quàmfiunpliciter nominari. Ob. 4. noneft recta definitio homo eft animal rationale : g. &c. probaturant. animaleſt genus: ſedhomononeftgenus:g.homononeftanimal:g. multò minùs eſt animalrationale. Refp.nego an tecedens , adprobationem conceffamaj &mi.ne. utramq;conf. argumentum peccat contra primam legemfyllogifticam , habet enim4.terminos;nam terminus animalinduplicifuppofitioneufurpatur, nempèinſuppoſitionedirecta,& perſonali,ufur paturinconfequente:infuppofitioneveròreflexa, &fimpliciufurpatur in majori,utpatere tibipoteft exth.49. 1. 1. Elem. n. 16. Co. quod eſt unum non poteſt eſſe quid du plex,fedhomoeftquidunum:animal,&rationale eft quidduplex , aliud enim eſt animal, aliud ratio nale:g.homononeft animalrationale. Refp.hoc argumentum fundariin ignorantia differtationum ſequentium , in quibus de objecto , & fignificato terminorum cominunium agendum eft : videlicet de univerfalibus , & formalitatibus: interim ſcias, quod necanimal, necrationaleres funt, fedfunt formalitates: miraberis fortèquæ dico, ſedſtupo remdepones eruditusdicendis. DISSERTATIO IX. Demaxima difficultate , & antiquisfima controver ſia apud Philofophos , quo ad deſignandum ve rum , &genuinum fignificatum , feu objectum termini communis ( & univerfalis ) indefinitè : ſumpti , de quo th. 22. &38. cum fequentibus lib. 1. elem. unde ad varia abfurda delapſi ſunt plures , quorum primum univerſale PSEUDOPLA TONICUM hic expenditur. I terminis duntaxat fingularibus ho mines loqueremur & de rebus د tantummodo fingularibus cogitare mus, aut bruta effemus , aut Deus, hochabet peculiare intellectus hu manus,utderebus nonfolùminfingulari:verum etiam in communi,&utdicituruniverfaliter co gitareposfit: (nil hicdecerno quantumadAnge. los, qui utrùmuniverfaliter,&in communi res in telligant ſubjudice eſt) exemplum pono: cumin tellectus cogitat de hoc objeto homo , & cum de eodemlinguanoſtraloquimurperhuncipſum ter minumvocalemhomo:nonvidemur cogitare, aut loquide hominibusfingularibus , de hoc homine , &de Deuniverſali Ideali. &deillo;ſeddehomine incommuni. Hocvero pactoper ſuas imaginationespercipere,autſenſa tiones brutanonpoffunt: nonenim vident , aut imaginanturhominem in communi,vel animalin communi,ſedhunc hominem,aut illumhominem: e.g. equus Dominumfuumvidet,autſervumſtabu dum,&multòmaximè adintelligendum exdictis loco citato. III. Intellectus,ſeu animanoſtra ſubnominein tellectus ſpeciesſpirituales adintelligendumnecef ſarias fibi elaboratut loco citato dixi : appellatur autem ſecundumiftam confiderationem peculia larium : illosque eosdem imaginatur , aut alios , quosviderit. MultòpotiorijureDeuscognofcere remintellectus agens:fecundumveròillamconfi derationem,quaipſemetintellectus experiturſpe univerfaliter, &incommuninonpoteſt;v.g.ho 67 ciesjamelaboratas &cognitionesproducit,dicitur minemincommuni,&utfic;fedperfe&iffimaco intellectuspaſſibilis,ſenpatiens. gnitioneomnes omninòhomines fingulares cum omnibusfuis circumftantiis,&proprietatibusexa Aisfimè comprehendit. Indèvero eſt, quodDeo fimul&brutisanimantibusdenegandusfit iſtemo dus cognoſcendiobjectaincommuni,&utfic,quia hujusmodi moduscft quidem aliquaperfectione brutis denegatâ perfectus , ſedmultametiamin cluditimperfe&ionem,quælongisfimèabeſtàDeo, nempèobfcuritas,&confufio. Atſtatuerequidfitilludobjectum, illudcogni tum, illud fignificatum , quodperterminoscom munes mentales , autvocales homini intelligenti repræſentatur ; hocopus,hiclabor: numvideli cetfintomniaſingufaria,quibus terminus ille com munis accommodaripoteſt,Petrus,Paulus,&cæ teri homines infingulari ,quo adterminum com munemhomo?anpotiùsilludobjectum fitaliquid diſtinctum ab omnibus illis ? difficultas eſtmaxi ma, &antiquissima ,nec adhucomninò dilutaaut explicata : licet enimex hacoccafioneplura à Philoſophis excogitata fint vocabula,distinctio num,precisionum,formalitatum,univerfalium 1 6. Nontamenextotoperfpicuaveritas reddi IV. Præcipua differentia inter ſpecies hinc ſenſuum externorum , indephantaſticas & intel lectuales hæc eft:quodillæ,poftquame g. oculus ceſſavitvidere,fimuletiamexoculoceſſant,&cva nefcunt : ſpecies verò phantafticæ , poftquam phantafia ceſſavit imaginari ; & ſpecies intelle ctuales,poftquam intellectus ceſſavit cogitarenon evanefcunt; ſedreponunturmirabiliterin duplici interiori quaſi thefauro : qui dicitur memoria phantaſtica,&intellectualis:unde rurfus proop portunitate ab anima educantur ad imaginan dumrurfus, &cognofcendumresolim imagina tas,&cognitas : hoc autem eſtquod dicimus re cordari. V. Quotieshomo cogitat aliquidintellectu, il ludipſumquoqueperphantafiamimaginaturima ginationequadam faltemſymbolica, &fimilitudi naria: utcumAngelumvelutijuvenemalatum ima ginamur: nonveròquoties aliquid imaginamur, illud ipſumquoque intelligimus , & cogitamus: quodfatisapertèpatetinfomniis. VI. Quidfitfingulareeſtluminenaturæ notis fimum,unaquæqueenim res , quædigito oftendi taeft. SECTIO PRIMA. Explicationes,&poftulataadremprafentem. I. H Omoinhac vitamortalitres habetfacul tates repræſentativas,ſeu perceptivas,qui bus animafibi repræfentat,&percipit res externas,quæpræcipipoſſunt: primadiciturfacul tasfenfitivaexterior,&dividiturinquinque ſen ſus viſum,auditum, guſtatum, olfactum,&tactum: porròhi ſenſus ſunt anima ipſa unita partibus il lis humani corporis , quæ accommodatæfunt ad aliquam perceptionem rerumexternarumhaben dam: partesq; illæ corporeæ vocanturorganaſen ſus illius,quipercipitperillas objectumfibiaccom modatum: e.g. oculusdicitur organum facultatis viſivæ,feu viſus. Secundadiciturfacultasfenfitiva interior ,quæ licet pluribus nominibusgaudeat communioritamendiciturPhantasia , ſeufacultas imaginativa, quæ eſt ipſa animaunitapartibuscor poris accommodatisadimaginandum:nempèce rebri parti præcipuæ , quæ indè dicitur organum phantafiæ. Tertiadiciturfacultas intellectiva,ſeu Mens,ſeu potentiacognoſcitiva, & eſt ipſa homi nis anima,quæ licetcorporiunitaper ſeſola(cum aliquo tamen famulatuipfius corporis) habetvim intelligendi, &cogitandi. II. Ithomoactuvideataliquod objectum,ſeu remviſibilemrequirunturſpecies illæ, feuradiiab objecto adoculum evibrati , dequibusth. 5. 1. 1. elem.diximus:itemadaudiendum,guſtandum&c. quidfimile ſpeciebus prædictis requiritur. Multò magisſpecies interiores requiruntur ad imaginan quodammodopoteſt (immò,&quæ oftendinor poteft ) dicitur res fingularis , utex th.46. lib. 1 elem.falileliquet:porro hicterminus individuum idem fignificat, ac fingulare,&communiquadam deſcriptionedici foleteſſeid,quodeſt indivifum infe, &divifumàquocunquealto;utalibi excu tiendum. VII. Intellectushominispoteſt cognofcere,& cogitare fingularia diverfo modocogitandi , nem pèquadruplici. Primòfeorfumdeunotantummo dòfingulari, utcumdePetrocogito; ſecundòco pulativè, & quiacopulatio eft genus adcollectio nem,&diſtributionem (dehis enim terminis ar borquædamphiloſophica fieripoſſet) copulatio necollectivapoteſtintellectus de ſingularibus co gitaree. g.Petrus ,&Paulusfunt duo. Tertiòdi ſtributive, ſeu copulatione diſtributiva e. g. & Pe trus currit, Paulus ambulat. Quartodisjun &iveper particulam vel expreſsè poſitam inter fingularia cogitata e. g. velPetrus currit , vel Paulus ambulat: omnibus hujusmodimodis fin gularia verè cognoscit &diftin&èintelligitintelle aushominis. VIII Non tamenhoc folum intellectus poteft; ſedpercognitaquomodocunque fingulariaafcen ditadduplicem aliamclaſſemcognitionum:nempè adcognofcendauniverfalia,&particularia:un deomnia : quæ poteft intellectus cognofcere ad tresclaſſes revocantur,fingularia, univerfalia, particularia. IX. Clasfis univerſalium , quæ poffuntcogno ſci, ſubdividitur juxta regulas arboris philofophi cæ induas alias claſſes: inuniverſaliacum figno, Ieu t 12 68 ſeuſyncategoremate, ut omnishomo , nullusbo Differtatio Nona Logico-phyfica &fingulariin fimilipropofitione,Petrusefthomo: mo;&inuniverſaliaindefinita,uthomo,equus&c. qui funttermini communes, & indefinite ſignifi cant,ut nofti exth.44.&45. X. Claſſis particularium etiam fubdividitur in particulariacumfignoparticulari disjunctive ſum pto,&inparticulariacumfignoparticularidisjun Aèſumptodequorumfignorumexplicationedixi th.48.n.19.1.1.elem. XI. Difficultas inpræfentipropofitatotaverſa tur, quoduniverfaleindefinitum,quodeſtſignifi catum,& objectum termini communis mentalis, Teu vocalis indefinite ſumpti:quid namque repræ fentetur, &apprehendatur(namtota quæftio eft circaprimamoperationem intellectus)abintelle Etu, cum perhunc fimplicemmentalem terminum, feu apprehenfionem cogitat ? Quodfitdifcrimen interuniverfaleindefinitum,& univerſalecum figno?eft quidem maximum, namrectè dices, ani malrationaleeſthomo, fedmatè diceres , animal rationale eſtomnishomoLib.2.elem.th.20.Exquo colligitur univerſale cum fignopotius repræfenta re univerfaliter fingularia : hoc eft copulativè, quàmverè&proprie ipfum univerſale,feuhomi nemut ficrepræfentare. Obiternota progreſſum intellectushumani: àfingularibus ſe ſolis, vel ex preſsè faltem cumaliis cognitis afcendit mens no itra adcognofcendauniverfaliterfingularia: abhis rurfus adcognofcendum ipſumproprium, &ge nuinumuniverſale,hoc'eſtobjectumtermini com inunis indefiniteſumpti. XII. Univerſaleperdefinitionemabetymologia dicitur eſſe unumversus multa,exquadefinitio necolligiturperhuncterminumuniverſaleexcita ri cognitionem fimuldealiquouno,ac demultis: adeóque, ſiterminushomoappellari reflexèpoteſt terminus univerſalis, debet fignificare unumquid, &fimuletiammulta: fiveifta multa finttantum posſibilia,vel etiam actu exiſtant. SECTIO II, Conclufio Prima.. Univerſaleinquantumeftobjectum,&fignifica tumterminicommunise.g.homo) abfurdedi ceretureffeunumfeparatumrealiteràmultis,-Seu abomnibusfingularibus:quodunum appel-laripoffit Idea,velexemplar,&illa multafint-velutiveftigia,&imagines illiusunius,feu-idea. Alsohocuniverſaleitaexplicatumattribuitur HPlatoni,utmoxvidebimus;declaraturautem 1 effeunumextramulta:ideanempeabæter noexiſtens extra,&ultraomniafingularia,&in dividuae.g.ſpecieihumanæ ,quæ ideaquotiesho mo gignitur applicetur quafi forma,&figillumin cera, ineaque relinquatimpreſſam ſui imaginem, autveftigium. 1 Probaturconcl. unumextramulta, ſeu ſepara tumrealiter abindividuisnon eft fignificatum hu jus termini communis homo; fed univerſale , de quoquæritur,eſt ſignificatum hujus termini com munis: g.unumextra multa,&c.noneſt univer ſale ,de quo quæritur : probatur ma. fignificatum hujus termini communishomo debet effe tale , ut affirmari posfit,& prædicaridequolibet individuo, 201 fedunumextrainulta noneſthujusmodi,quia de quolibet individuoaffirmarinonpoteſtid,quodeft realiter feparatum ,&distinctumàquolibetindivi duo,uteſtmanifeſtisfimum: namideòfalſa eſt hæc propofitioPaulus estPetrus, quiaPaulus eſt reali terſeparatus àPetro:ergo,&c. Prob. 2. vel illa idea,hoc eft illud unum extra multa eſt aliquid increatum,vel creatum:ſieſt ali quidincreatum eſt ipſeDeus : ſi eſt aliquid crea tumeftaliquodindividuum ,&fingulare: fedne que Deus, neque aliquod fingulare eſt univerſale, dequoquæritur : nam nequeaffirmaripoteft, e.g. Petrus eftDeus: nequePetrus estPaulus , & ta men dicipoteſtPetrus efthomo:g.univerſalis ,de quo quæritur , nempè ſignificatum hujus termini communishomo,noneſtaliquidſeparatumrealiter àfingularibus hominibus. Ob.aliter explicari nonpoteft, quidfituniver fale: nempè unumversus multa, quodfit obje tuin termini communis:g.&c. Refp.exſequen tibus differt. patebit , quopacto ſine abſurdo id ipſumexplicari poffit. Contra 1.Effentiæ rerumdicuntur effeab æter no:fedab æterno nulla funt fingularia: g.effentiæ funtquidunumrealiterſeparatumàfingularibus g. iſtæ funtuniverſale , de quo quæritur. Refp.omi. ma,&ne. mi.Effentiæ rerumposfibilesnihilaliud funt quamipfa fingularia poſſibilia : ficuti eſſentiæ exiſtentes funtipfa fingularia exiſtentia : nec ſunt quidunum,fedquidplura, &plurima , &ideò exprimuntur num.pluralieſſentiæ rerum. Contra 2. Obje&um hujus termini communis homononeſtaliquid fingulare: g. eftaliquid ſepa ratum àfingularibus. Refp. 1.retorquendoantec. jamenimilludobjectumnon effet idea, quæ con vincitur effe aliquid fingulare ex probatione ſe cundaconclufionis. Refp. 2.dift. antec.noneſtaliquidfingulare fin gulariter repræfentatumconc. antec.univerſaliter, &abſtracte confideratumne,antec.&confeq. CONCLUSIO II. Platoni nunquam in mentemvenit hujusmodi univerfale:quodeffet unumextramulta,nec- admifit ideasfeparatas àmentedivina, &à : ScientiaDei. (Vicunque operatur cum ratione, hoceftra. tionabiliter , dicitur operari ex idea : nempè concipitpriùs mente idipfum,quod opere moliri vult: ita Pictor : itaquilibetArtifex: ita quicun que homo ſapienter agit: cùm itaque de DEO fentiendumfit ſapientisfimè; ideòdiciturinmente ipfius divina ideas ſemperexifterererumomnium, quæDeus creavit,velcrearepoteft. Hocaffeve ravit Plato,nectamen dixit has ideas divinas eſſe univerſale; fumpto univerſalipro objecto termini communis. Prob. concl. exPlatone ipſo,quiinParmenide fic ait: Admirabileeffetfermo illius,quiideastol leret, quoniamDeumcognitioneprivaret :& in Hippia: Illum, qui dicitur δημιεργός ( hoc est Mundi artifex) certarationeagere,&dumho. minem,velequumproducithabereinfeipfoeorum ſpecies,fenideas : g. Plato nomineidearumnil 1 aliud DeVaiverfali Ideali. < aliudintelligit , nifimentemdivinamcognofcen temcreaturas,quaspoteſtproducere.-69 Deus:g. ideainquantumeſtidem,&c.Patetenim, Addoteftimonium ſapientissimorum virorum proPlatoneita intelligendoſtantium : DivumAu guftinuminprimis lib.3. retrac. cap.3.&alibipas fim: prætereaPlatonicosomnesPhilophos,quos cæteris omnibusDivus Auguftinusmerito ſeante poneredicitlib. 8. deCivitateDei: quorumomni umunamſententiamMarfiliusFicinuseſſeteſtatur: Platonicinunquam voluerunt ideasabintellectu divinofeparatas, DicesAriftoteleminoppofitumſtare. Refp. ex pluribus, quæpoſſemreponerehocunum ajo:A riftotelemnullis inlocis oppofitumejus , quod in hacconcl. defendo,dixiffe: fedpotius ejusdicta adſequentemſpectare. CONCLUSIO III. IdeeinquantumJuntidemcummentedivina, nonfunt objectum, autfignificatum termini PR communis. obatur:obje&umterminicommunisaffirma tur,& prædicaturdequolibetfingulari,utcùn e. g.diciturPetrus esthomo : ſed affirmari nonpoteſt,aut prædicaride quolibetfingulariid, quodeſt idemcum mentedivina,hoceſtipſeinet quodnequeexemplar,aut ideaartificialis reſidens e.g. inmentePictoris,dum imaginempingit,po teſtaffirmarideipſa imagine externa,&dici hæc imagoeftidea. Notabis vero ideasdivinas modo ſuperiori ex plicatas nondiciquidem poſſe univerfales inco Tenfu , quem ufurpamus inpræſeatiDiffert., ubi loquimurdeuniverſali ineſſendo,&univerſali,in prædicando:hoceftde eo, quod eſt , & dicitur (nempè prædicatur) unum,&plura:c. . homo, eſt univerſale in eſſendo in quantum inomnibus fingularibus hominibus confideraripoteſt , &re periri ſignificatumhujus termini : homo , &rursus deomnibus fingularibus hominibus affirmari po teſt &prædicariilludipſum ſignificatum: cæterum ideasipſasdivinas alio ex capite dici poſſe univer ſales advertes , nempèuniverſales in cauſando; quod eſt idem acdicere ,eſſe cauſas univerſales. Illa enim eft caufa univerſalis , feu univerfalis in cauſando, quæplures,&plurimos effectuspoteſt producere:itaexideahominisinmentedivinare ſidente exemplariter,&idealiteromnes homines producti funt,&producentur: atque hac diftin &ioneuniverſaliuminutiles &pluresaltercationes demerisvocibusàveterumquibusdamobfcurèdi tisfacilè ſubmoventur. DISSERTATIO X. : Peroccafionemtermini communis , ejuſque ſignifi cati declarandi deprehenfum eft , quod intelle Etushumanushabetvimcognofcendiidemobje Etum,ſeueandemrempermodumpluriumobje : " Etorum,&rursusvim habet cognofcendi objecta plura per modum unius : unde pluravocabula metaphorice applicata funt ſignificandis cogita tionibus noftris , quæ propriè res duntaxat à parte rei exiſtentes ſignificabant, ut exponitur in præfentia. Oſtquam àPhilofophiscognitum eſt, fignificatum termini communis eſſe nonpoffequidunum extra multa, &feparatumrealiteràmultis:nempe ideas illas,de quibus fuperiùs; ſta tuêre fignificatum illudpoſſeeſſe idem, ac fignifi catum hujus termini complexi omnis homo,de quoDiffert, antec. letu.n.9. nempèomnesom ninòhominesfingulares,fedperdiverſummodum cognofcendi cognitos,&apprehenfos dumfunt objectum hujus termini communis , & fimplicis homo , acquando objectum funt hujus alterius complexi, omnishomo : adeóquenihilaliud eſſe univerfale, quamipſas res fingulares modoquo dammirabili cognitas , quo permodumunius in numeracognofcuntur. Indequodammodòrevea lata-O 70 fataeſtintellectus humani prærogativacognofcen Differtatio DecimaLogico-phyſica di plura per modum unius , itemque exparitate rationis & posfibilitatis , cognofcendi unum, & idemper modumplurium,& multorum: tametfi intellectus ita cognofcendo non erret , fed cum veritate,&cum conformitate adobjectade obje &iscogitet. SECTIO PRIMA. Terminiquidem tranſcendentales,cumfuisde rivatisfenfuproprioexplicantur. DEterminotranſcendentalidixith.35.1.1.Ele. fimiles terminos explicandos fufcipio , qui nemperebusomnibus accomodaripoffunt, &indèdicunturtranſcendentales:ſuntautem:Res, Realitas,Ens,Entitas,Formalitas,Unum,Unitas, Idem,Identitas,Distinctum,Distinctio. I. Res,ſeuEns,vocaturquidquidexiſtit,velpo teſt exiſtere in rerumnatura,&hancpropriamfi gnificationem illorumterminorumefledico,reli quæveròfuntimpropriæ,&accommodatitiæ. II. Realitas eſtderivatum tanquamàprimitivo àvocabuloRes,&fignificatomninoidem,acejus primitivum,licèt mododiverſo : nempèpermo dumabſtracti,&formæ,cùmResſignificetpermo dumconcretiſubſtantivi,&juxtath.49.1.1. Elem. explicari posfithabensrealitatem. III. Entitas idemfignificat,acRealitas: nempè permodumabſtractiidipſum,quodfignificatter minusconcretusEns. IV. Formalitas ,&formalitatesdicuntur illæ veritates ,quas intelle&us cognofcitcummodoſe cundùm unamconfiderationem, modoſecundum aliamcogitat deuna , eademquere, v.g. Petrus ſecundum iſtam confiderationem cogitatus,quod fit fimilis in ſentiendo , videndo , &c. leoni , & equo,&c. dicitur verè, quod fit animal:entibi unaformalitasnempèuna veritas. Rursusfecun dùmaliam confiderationemidem Petrus inquan tum poteſt diſcurrere, & ratiocinaridiciturverè, quodfit Rationalis:fecundum aliam inquantum poteſt ridere dicitur Rifibilis : ſecundùm aliam in quantumpoteft mori dicitur mortalis ,rurfusque ſecundùm aliam in quantum eſtunus homo, & noneſtplureshominesdiciturfingularis,ſeuin dividuum,&c. omnesiſtas,& fimiles vocafor malitates Petri , idemque intelligas de cæteris re bus, quæfuntinMundo,auteffepoffunt: inuna quaque enimre ,& realitate confiderari poffunt plures formalitates , ut ex fuperiori exemplo conftat. V. Unumquidfignificet difficilius eſt explica re, quamfcire: omnibusenim hominibusclariffi mumeſt ſfignificatum hujus termini unum , vel unus. Itaque eſſeunumeſtnoneffeplura ejusdem denominationis , &appellationis adequate,& omnimoda,necpoſſenumerarifecundùmeandem denominationem : c. g. Petrus eſt unusPetrus; quianonpoteſt dividi in duos , vel tres Petros, videlicet in duas , vel tres res , quæ denominen tur,&appellentur eadem denominatione omni moda,&eodemnomine Petrus : hinc fit , quod Petrusdicitur eſſe unus numericè , hocest,quod inpluresPetrosdividi itanon poteſt,utfaciatnu merumpluriumrerum , quæ codem omnimodè nominePetru appellentur : porrò additur illud ſyncategoremaauaquatum&omnimodum,neſta timtricemurquodlignum bipalmareposfit dividi induoligna,ſeupartes ligni:vides enimnonpoffe dividi in duo ligna bipalmariahoc eſtejusdem om ninoappellationis,utilludunumtotumlignum.Ca terumhoc totumquoad intelligentiam termini u numſatisdocetGrammatica ,excujusregulisha bes, quodunus,a, meſtnomenadjectivum,&ca retplurali : quia eſt adjectivum; indefit,quod con jungendus ſemper eftcumſubſtantivo, faltemim plicitoin neutrounumjuxtadictatheſi 48. n.6. lib. 1.elem. audito ergò adjectivounus,vel unumita timquærendumeſt deejusſubſtantivo , quod cum reſciverisv. qunus homo,anuslapu&c.ſtatimin telliges, quidfignificetilludunus,& quidfuperad datfignificatoterminiillius homo, lapis&c. nempè ſignificat non effeplures homines , non multiplex homo,nonduplex, non triplex,cumdiciturunus homo:quodipfumcomprobaturex eo , quod in propria fignificatione nomen unus caret plurali, necdices unihomines, unoshominespropriè lo quendo,nempèquiaunum effeeſtidem,acnoneife plura ,necpoſlenumerari. VI. Unitas eſtderivatumàprimitivo unum ,& fignificat idem, ac fuumprimitivuın , ſed diverſo modoſcilicetper modumabſtracti,ut num.2. dice bamde realitate. Explicatur autem fatisclarèuni tascumdicitur : eſtformalitas illa,ratione cujus res unanumericedenominaturunanumerice. VII. ldemnomen eſt, quod claritate laborat ſuâ ,perindeacnomenunum, intantum,utaper tiusexplicaridifficileposfit : quid enimamplius ca piesſidixero,eſſe idem est remeſſeid:fumcum feipfa,veleſſeidem est remeſſeidquodest ?faci lius , & felicius ex folo vocabulo idem , eadem, idem,quam exilla circumlocutione ejusdemvo cabuli fignificationem intelligis. Interim ſpeculare hæcſynonimacandor.albedo.velhæcalia, apis.fa xum:petenti quot resduo hæc vocabula fignifi cent? Itatim reſpondes fignificare idem , hoc eſt unam,eamdemquerem,nonverò fignificareduas res,quarum unafit ab alia diſtincta , ſicuti hi termi nifaxum,&arbornonſignificantidem: quiares duasverè interſediftinctas ſignificant: entibiquid fiteffeidem , hoceſt eſſe indiſtinctum (quod eſt idem,) Sæpècopulantur inloquendo hi termini: unum&idem:quia illorum ſignificatio omnibus rebus accommodaripoteft aliquopacto. VIII. Identitas eſtderivatumà primitivo idem, ejusdemqueeſt ſignificationis : ſeddiverſo modo, nempèpermodumabſtra&i juxtadicta num. 2.& 6. &explicaripoteſt: identitas eft formalitas ra tionecujusid,quodeſtidem, eſt idipfum cum ſe ipſo. Adverteshaspropofitiones: Petrus eftidem fecum: Petrus est ipse: daturidentitas Petri cum feipfo;explicarifaciliùs&clariùs perhancpropo ſitionem Petrus non eſtdiſtinctus àfe ipfo: nota bis etiamaliaderivataabeodemprimitivoidemſci licet identificare, identificatum , identificabile: hoceſtproprièloquendo facere eſſe idem,poſſe fieri idem , effefactumidem ,qui termini nifi me taphorice , &improprièuſurpentur ; funt falfisfi miſenſus: quodenimreipſanoneſtidem; fed eſt verèdiſtinctum ab alio, nullo modo fieri poteſt, utevadat idem cum illoalio: inſenſu verometa :: pho Demodocognofcendiplura &c. phorico vocabula illa ufurpantur ad cogitationes noftras explicandas. IX. Diftinctum, ſeudiſtinctam eſſeunamrem enimunitas(quæfoletànonnullis appellariunitas 7 fumilitudinis ) nil aliudeft,quàm illaformalitas, ra abalia fignificatid, quod notissimumeſt, nempè unamremnoneffealiamſeuremunamnoneffeid, quodreveranoneft. X. Distinctio derivatum eſtnomenàprimitivo diſtinctum, idemque fignificat; fedper modumab tracti ,ut num.8. deidentitatedicebam : explica tur autemhocpacto: distinctioestformalitas,ra tione cujusresnon est id , quod reveranon est: porrò duplex eſt clasſis diſtinctionum (utraque realis,)aliadicitur distinctiopoſitiva; alianegati va:prima interceditinterduas resde factocoexi ſtentes : utraque enim diftinctione poſitiva ab alia diftinguitur : fecunda interceditinterremexiſten tem,&aliam nonexiftentem : primadicitur di ſtinguidiſtinctionenegativaabalia,necaliud figni ficat terminus illenegativa , quamnonexiftere rem àquares exiſtensdiftinguitur. XI. Res&realitas:unum,&unitas:idem,& idemtitas:distinctum,&distinctio inproprio,& primigenio fignificato plura funtvocabuladiverſo imodofignificantiaunain ſolam,&eandemrem& cuilibet rei exiſtenti,velpotenti exiſterecum veri tate accommodari poffunt. Quia verò prædicta vocabulaàPhiloſophisſæpèufurpanturimpropriè, &metaphorice;idcircoadtollendas æquivocatio nes, quotiescunque illisutivisinproprio &primi geniofignificatoillis adjungeshoc ſyncategorema realisvelrealiter,&dicesunitasrealis,unumre aliter identitasrealis&c. SECTIO 11. Superiores termini fecundum impropriam , & metaphoricam illorum fignificationem expli cantur. PR imò. Ensrationis,feuresrationisnonſigni ficatremaliquam,quæverafit res,ſcilicet exi ſtens , velpotens exiſterein rerumnatura,& parterei : hoc eſtindependenter àreflexionibus& ponderationibus noſtri intellectus ; ſed ſignificat denominationes quasdam confequentes diverfos modos cogitandi , quæque idem funt, ac objecta ſecundæ intentionis,de quibus th.44. lib. 1,elem. ex.g. cumdePetro cogito; quia poteſt affirmari, quodPetrus eft cogitatus,feu cognitus àme;inde confidero veluti objectumhoc,quodeſtPetrusco gnitus: hocconcretumdicitur ens rationis,feu enslogicum,quodidemeſt,&communiusappel lari folet denominatio extrinfeca , &concretuin extrinfecum:quodinſumına nilaliud, quàmquod proferaturpasfivè , &perparticipium pasſivum ubipasfio nulla eſtvera &propria; cum dicitur Petruscognitus;licet fitvera & propria actio per quamverèdicitur intellectus cognofcens Petrum, quæ eft vera denominatio intrinfeca, &concre tum intrinfecum : non minus quam hujusmodifit paries albus , ignis calefaciens &c, cave itaque ſemperqueretineeſſeſynonimoshosterminos: eſt denominatioextrinfeca,hacdenominationonda turàparterei, II. Unumformale,&unitasformaliseſtimpro pria unitas, & latiuspatet , quam unitas numeri ca,ſuperius expofitaſectione 1.num. 6. præſens tionecujusaliquideftitaunumquidin aliquade nominatione,utdividinonpoffit inpluraomnino diffimilia interfe:e.g.collectio hominumeſtuna unitate formali : quiaeſtunumquid quod dividi nonpoteſtniſi inplura inter ſeſimilia , nempèin homines fingulares fimiles inter ſe quoad omnia prædicataeſſentialia; Itaetiamcolle&io omniuma nimaliumeſt unumquid,quoddividinonpoteftnifi in pluraſimilia, nempè in fingularia animalia inter ſe ſimilia quoad prædicatum effentiale genericum. Econverſo ſifingas hanc collectionem: collectio neminquamarboris,angeli,faxi, albedinis,chi mera&c. Hæccollectiononeſtunumquid unitate formali,quiapoteſt , velſi poteſt(namhocpoſtu lo)dividiinplura omnino disfimilia inomnipræ. dicato,ſeuformalitate reali faltem&vera: ideo queadunum fimilitudinis, feu unum formale iſta collectio non pertinet. Simili de cauſa in Petro eſthæc quoque unitasformalis: quiafinonpoteft dividi inplures Petros ,nec etiam poteſt dividi inplurafive illa fintomnino disfimilia five fini lia invicem aliquo pacto : quæ plura fint totidem Petri : unde definitio unitatis formalisinPetro e flam&omnialiouno numericè verificatur. Unitas porrò formalis ſuperius expofita, licet fitimpro priaquædam unitas , ſi comparetur cum unitate, dequa ſect. 1. num.6. Lihilominus fiabſolutècon fideretureſtſatispropria: tumquiatameſtimpoffi bile dividere Petrum induosPetros ; quàmcolle &ionemhominuminduoex.g.individuaomninò invicemdisfimilia : namomnes erunt homines,hoc eſt invicem fimiles : tum quianon pendet hujus modiunitas à noftris cogitationibus : ideoquedici folet, quodexistatinrebusanteoperationem in tellectus: namficutidaturcollectiohominum(da tur inquam, velactualiter , vel poſſibiliter) ante operationem intellectus,hoc eftetiamfinemoco gitetdehujusmodicollectione; ita etiamante ope rationem intellectus datur fimilitudo omniumho minuminterſe,atque ita tandemdatur unitasfor malis omniumhominum. Notabisobiter unita temiſtam formalem ſolereappellari àſcholaſticis univerſalefundamentale. III. Unitasrationis,feu intentionalis , eſtme taphoricaufurpatiohujusterminiunitas, fimiliter acufurpaturterminusens,&entitas , cumdicitur ensrationis,vel entitas rationis : fignificat autem cognitioneın, quæ talis proprietatisfit , &talem habeat modumtendendi,ſeucognofcendi;ut co gnoſcat plura ( quæ cæteroquin funt unum quid unitate formali,de quanum.2)permodumunius, quafi effent unum numericèjuxta explicationem datam fect.1. num. 5. & inpluramultiplicari ,& dividi nonpoffet,licetreveranonitafit:quia reve railla , quæ cognofcuntur per talem cognitionem funtplura: quiatamen illa cognitionondifcernit interilla plura unum ab alio ; indè appellatur uni tasrationis: e.g. cognitio, ſeu terminus mentalis homoita cogitatdehomine utfic; utdePaulo,in quantumdiftinguituràPetro,&ita decæteris ni hil cogitet , ſaltem expreſsè; inde nomenclatura metaphoricâterminusillediciturunitas mentalis, velintentionalis,velrationis,quodidemeft;qua fi ita adunetin ſua repræfentatione omneshomi nes, / 72 nes, licètinnumeros,utnoncognofcat effeplures autplurimos; fedperinde ſe habeat repræfentati Differtatio DecimaLogico-phyfica nu.5.&diſiert.5.ob.ult.:cumhoctamendifcrimi vè,ac fieffet unushomo unitate numerica obje Aum illius termini mentalis , qui dicitur homo: advertes quod hac cognitione,&perhanccogni tionemjuxta plurimorumfententiamdicitur con ſtitui tanquam concretumextrinfecum hoc quod eſtuniverfaleformale. IV. Univerfalitas rationis eſt idem , acunitas rationis , de qua numero antecedenti,nempe co gnitiocognofcens plura permodumunius, aqua cognitione objectum cognitumdenominaturuni verfaleformale, quod eftidem, ac unumunitate rationis , & mentali : quæ denominatio pertinet adclaſſem generalem denominationis extrinfecæ cognitum,de quanum. I. nam fiex illotermino cognitum arborphilofophica conficeretur , fub dividendo claſſes ex clatibus , adunam claffem arboris illius pertineretuniverſaleformale,hoc eſt cognitumcogntione, quædicituruniverfalitas ra tionis. V.Identitasrationis,velmentalis eft cognitio talis proprietatis , ratione cujus rescognita deno minaturindiſtinctaratione,hoc eltquanondiftin guitur diftin&ione rationis , de qua distinctione moxdicam :v.g, animaleſtanimalinterprædica tum,&fubje&umdaturidentitas, &indistinctio ra tionis,nempènondaturdiftinctio rationis. VI. Diftinctiorationis eft metaphoricaufurpa tio termini distinctio , &explicari poteft, quod nempefit cognitioexpreſsè cognofcens objectum AD ne,quodſubjectum hujus concretiplura funt om nes partes , ſeu omnia fingularia fimul, &collecti vè ſumpta ; non autem hoc neceffe eft quoad illa concreta,æqualitas,conforinitas, utexlocis citatis patere poteit. Sed pluralitas rationis in fenfu fuo accommodatitio,& metaphorico fignificatoppo fitum ejus, quod fignificat unitas rationis , de qua num. 4.fcilicet deſignat cognitiones, quæ cogno ſcant objectum unum realiter,&numericè permo dumplurium: iſtaveropluralitas rationis femper comitaturdistinctionemrationispoſitivam: datur enimdiftinctiorationis pofitiva, &negativa, ficuti daturdiftinctio realispoſitiva,& negativa, de qua fect. 1. nu. 10. VIII. Semper : autferè ſemper(quodaddo ad tollendastricas)cognitio illa, quæ eſtunitas ratio nis ,eſt etiam diftinctiorationis , & viciffim; quia, dumcognofcunturplura per modum unius fingu la ex illis pluribus cognofcuntur fecundum unam formalitatem exprefsè ( nempè ſecundùm illam formalitatem, inqua fibi funt illaplurainvicemfi milia ) & non fecundum aliam formalitatem ex preßè,nempè ſecundam illam,in qua fibifunt illa plurainvicem diffimilia ,ut cognitio ſeu unitasra tionis,quæ cognofcit animalutfic. SECTIΟ ΙΙΙ. Claſſes varia distinctionum rationis exponuntur cumnonnullis alius terminis ad distinctionem rationis pertinentibus. eſſe id,quodeft; fednon exprefsè cognofcens I. quidquid objectum (ipfius cognitionis)realitereft ſecundum efle fuum,quod objectum habet in fe ipfo. Propterformalitates,dequibus ſectioneante cedenti num. 4. incepti ſunt ufurpari metapho ricè hi termini distinctum, distinctio , distingui, tres claſſes revocantur omnes appre henfiones , quaspoffumusin hacvitana bere de una,eademq;re: ficuti ad totidem claffes revocantur nomina,quibuspoffumus unam, eandemqueremfignificare. Prima clafis, utcon tinet nomina ,feu terminos ſynonimos propriè cum fuis derivatis(licet deinde aliquatenusetiam adrealitates , de quibusloco cit. num. 2. iidemter mini metaphorici accommodati fint,utpatebitſe Etione ſequenti) perinde quaſi cogitare ,& co gnofcere unam , eandemque rem , ſeu objectum modo ſecundum unam confiderationem , modo ſecundùm aliam,effet illam unam, & eandemrem, &objectum diftinguerein plures, nonpropria,& tales,qui licet fint fono diverfi; idem tamen,& eodem modo fignificant, ut enfis ,&gladius : ita etiamcontinet cogitationes prædictis terminis re ſpondentes , quæ proindè cogitationes ſynonimæ dicipoflent,vel illæ in aliquo fint diſſimiles inter ſe,utittanomina, enfis,&gladius, velfolo numero diftinguantur , ficuti unum individuum ab alio. Claffis fecunda continet terminos mentales, five reali diſtinctione,de quaſect.antecedentinum.10. (etenim hoceffetimpoffibile,) ſedmetaphoricâ quadam ,&mentali diftinctione. Itaque diſtinctio rationis (quæ dicitur etiam àquibusdam diftinctio formalis, nil aliud eft, quàm quædam inadæqua tacognitio(hoceftnonæquansveladæquans co gnoſcendototum idquod cognofci poffetab ho minede objecto propofito)quæ expreſsècogno fcit,&clarè remunam fecundùmunamformalita tem, quin expreſsè ,&clarè cognofcat ſecundum aliam formalitatem. VII. Pluralitasrationis ,ſeumultitudo, &mul tiplicitas rationis eft metaphorica ufurpatio ter minorum illorumpluralitas &c. nam proprièlo quendopluralitas realis , ſeu multitudo realis eſt collectio plurium, quæ fint inter ſe realiter diſtin Eta,itautdenominenturplurarealiter,ſeu multa re aliter ab ipfa collectioneplurium,quæ permodum formæ denominat fingula illa plura fimulſumpta effeverèplura codeinprorfus modo, quode con formitate,&æqualitate diximus differt. 2. fect. Is vocales,quorum unus clarius,&explicatius fignifi catidipfumquodalterobfcurius &confufius figni ficat; e. g.hic terminus complexus animalratio naleidemfignificat, ac terminushomo , clariùs ta menille,quamifte. Claffis tertia continet terminos quorumunusnon folum clariùs , quod alter ob ſcurius fignificat : verum unus quoque terminus plures veritates de unare , feu de objetodocet, quamalterterminus : e. g. hic terminus animal rationale plus dicit, & docet dehomine,quam hic folitarius terminus rationale : nam ex illo primo termino complexo diſco,quod homopoſſit vide re, audire, tangere, ambulare,&infuper cogitare, &diſcurrere: ex alio verò pofteriore termino tan tummodòdiſco , quodhomopoffit cogitare , & difcurrere. II. Omnes cogitationes ad ſecundam claſſem prædictam pertinentes nomine reflexo,&ineta phoricoappellaturdistinctiones rationis ratioci nantis ,&finefundamentoinre , hoc eft cogi tationes (feu terminimentales , quod idem eſt,) qaæ Demodocognofcendiplura. quæintantummerenturnomendiftinctionis,etiam metaphoricum;inquantumunacognitioclariusid 73 nem fignificant ; ita ferèomnia nomina,velali ipſuinrepræfentat,quod altera:cæterumquantum unadocetderecognita;tantumdocet&altera. III. Cogitationes,feuterminimentalespertinen tesadtertiamclaffempofitamnum. 1.nominere flexoappellanturdiftinctionesrationis ratiocina ta,&cumfundamentoinre,hoceftcogitationes, quarumunapluresveritatesdocetdeuno,codem queobjecto,quam alteracogitatio: velſaltemdi verſamveritatemunacogitatio docet abeaverita te,quamalteradocet:utcognitio,quâcogitoani. mal,&cognitio,quâcogitorationale. quod paffivam , vel aliquodactivum fignificant, hoceſtvelaliquamcaufam,velaliquem effectum (latisfimè fumendo tùmcauſam,tum effectum:) terminusanimalfignificatprincipium,ſeupoten tiam,feucauſamſentiendi:terminusrationalefi gnificat principium diſcurrendi ; undeaudito illo terminoexcitaturduarumrerum cognitio,nempè effectus &caufæ,utdixideterminoPater,atq;ita dereliquis terminis: namut breviter dicam , vel aliquamvirtutem productivam,vel aliquampro portionem,velaliquamfimilitudinem,velaliquam correſpondentiam, velaliquam comparabilitatem 1.V. Formalitates folæ (dequibus dixi ſect.r. num.4.)cognofcunturperiſtasultimasdiſtinctio nesrationisratiocinatæ:hoceſtunafaltemex co gitationibus interſe reſpondentibus , quæ dicun turdistinctiones rationis ratiocinata, debet re præfentare formalitatem objecti cogniti ,nonve ròutraquecognitiorepræfentaredebettotamrea litatem(dequadixifect.1.n. 2.)ejusdemobjecti: contraverocogitationes:quædicunturdiſtinctio nesrationis ratiocinantis: utræqueenim repræſen tarepoffunttotamrealitatemobjecti:ut homo,& animalrationale... V.Omnesterminivocales,autferèomnes,etiam fi fimplicesfint, licetvideantur unam tantummodo rem fignificare , reverà tamenres duas ſaltem in ter ſerealiter diſtinctas fignificant: idemquedico defimpliciapprehenfione,ſeuterminomentali:ra-- tioeft:quia omnes ferè termini funt relativi,non abſoluti:(determinorelativodixi th.48. lib.1.E lem.)terminus autem relativusresduas fignificat, licetprounatantum ſubſtituatur, &fupponatur juxtaintelligentiam ſuppoſitionis tùmactivæ,tùm paffivæ, dequath.20.lib. 1. elem. e. g. terminus Paterfignificat,&cogitationem excitatin audien tenonfolumPatris; fedetiamFilii: impoffibile e nim eftcogitaredePatre , nifi fimul cogitetur de filiojuxtaprimumprincipium: relativafuntfimul natura , &cognitione : quod igitur dicimus de hisduobus terminis Pater;& Lilius, dicendum eſtdeomnibus aliisterminis,ſeunominibus, idem quedeapprehenfionibus ,feu terminis mentalibus refpondentibus: namficuti dixith. 26.lib. 1.elem. quodomniaverbaadjectiva pasfionem,autactio ſemper deprehendesinquolibetterminofignifica tivo,adeoqueilledeſignataliquam correlationem duarum reruminterſe. VI. Diſcrimeninterduasillas res , quas fignifi catquilibet terminus in eoconfiftit,quodpro unâ reterminus ille ſupponatur,&fubſtituatur: aliam veròremtantummodòfignificet:terminusanimal ſupponitur, &fubftituiturpro causâ,&principio fenfationis, puta auditionis, viſionis&c. fenfatio nemverotantummodò fignificat: id,quodfignifi cattantummodòquilibetterminusappellaturrefle xèobliquum,connotatum,respectus,specificati vumextrinfecum,&terminusconnotatus: Id, pro quo fupponitur quilibet terminus reflexe ap pellaturrectum:id.quodvenitinrecto,principale fignificatum&c,hujustermini Paterrectumeſt il lehomo,quideſtPater:obliquumveròconnotatum c. eſtillehomo ,quidiciturFilius. VII.Exrectaintelligentiarecti &obliquiexpo fitâ explicanturfacillimèdiftin&tiones rationis ra tiocinatæ , feu cumfundamento inre, de quibus num.3. nimirum, quandouna entitas,ſeuresper plures terminos relativospoteſtappellari;id,quod venit inobliquo in uno terminorelativo , dicitur fundamentuminre,nimirum,utres,quævenit in recto expreſsè cognofcatur fecundum unam for malitatem,quinexpreßècognofcatur ſecundum aliam. Animaleſt terminusrelativus ,cum igitur cognofcohominem,&hominemnominoperhunc terminumanimal; inobliquovenit ſenſatio , quæ eſtfundamentuminre,unde illa cognitio, feu ter minus mentalisanimal dicaturdiftinctiorationis ratiocinatæ. DISSERTATIO XI. ct Unitas formalis , & fimilitudinis fatis fuperque eftad ٠٦ refellendum univerſalePfeudoplatonicum,&ad asfignandum objectumſcientiarum. Uæhactenus diſſertavimus extra con troverfiam funtpofita,& ideò utilis : Aum,quodeſtunum,&idemàparterei,&quafi fima, quia certa,certoqueindicantia remdigniſſima ſcitu,nempèmodum, quointellectus inhac vitamortalide rebus cogitat , quafi dividendo mentaliter obje uniendo,&identificandomentaliter objecta, quæ funt plura,&diſtinctaàparterei. Nontamenhic reftitit curiofitas Philofophorum;ſedulteriuspro greſſa examinavit , quo nam pacto ſalva veritate fupradi&i modicognofcendi contingerent, vide K tur R. P. ProlomæiPhiloſophia. 74 turenimerrare,quiunum,& idem cognofcit tan DiffertatioUndecimaLogico-phyfica quamduo,&qui deduobuscogitat,velpluribus tanquamdeuno,&eodem: ſedhujus dificultatis refolutiototaconcluditur in illaparticula veluti, aut fimilialia: nonenimerrat,quiunam rem co gnofcitvelutiduasres,autpermodumduarumre rum:namfiilludvelutirectè intelligatur;nilaliud deſignat,quamfacultatemquandam noſtri intelle Etus cogitandi de rebus minutatim , & quafiper plex?& fimultiplex, quomodounum? Uthæcdi Icordia componatur,veloportetimproprièintelli gereterminumunum vel improprièterminum , multiplex. Inpræſentidiffertationeexaininandum utrumillumterminumunumſufficiatita impropri are,hoceftimproprieintelligere,ut fignificetunum unitateformali,dequadiff.10. ſect.2.n.2. VI. Diftinguunt Peripatetici univerſale fuum velutiinduasclaſſesinuniverfale ineſſendo, &u partes: non quodrevera dum intellectus itaco niverfaleinpredicando, ſeujudicando, quodni gnofcit,cognofcateffeduo,quæverèfuntunum, hilaliudeft,quam ſecundum diverſas confidera aut viciffim; fedpropter fimilitudinem quandam cogitationum illarum, quæplures funt& tamen tiones unam,eandemqueformalitatem (namuni verſale eftaliquaformalitas ) confiderare: ficonfi omnesfuntdeeodem objecto, cumcogitationibus deroquod fignificatumhujus termini bomo,quod illis quæplures ſunt, &depluribus objectis reali eit ipſumuniverſale , reperiturin multis immo in ter diftin&isfunt: nondisfimili pacto quononer ramus, cumAngelos velutijuvenesalatosappre pluribus , hoc eitomnibus hominibus,dicitur, il ludfignificatum univerſaleineſſendo,quia eft in hendimus,erraturi profecto ,ſiAngelos effe reve rajuvenes alatosjudicaremus. Indedefluxitvel plurimis: fiveroconſidero,quod de Petro , da Paulo ,& cæteris hominibuspoteftilludipfum fi uti proverbium philofophicum per modum no Strumconcipiendi,aut cognofcendi res itaseba gnificatum termini homo prædicari , feu affirmari in propofitione vocali ,vel mentali ; diciturillud bet,velnonitafehabet. Nonquodresipſa,uteſt ſignificatum univerſale in prædicando, feu præ inſe,&àparterei diverfos illos habeat modos ſe: dicabile,quod idemeſt : attendead mysteriaho habendi; ſed ſimilitudinarièitade illacogitamus: rum vocabulorum,quæ ignorantibusmultam ob aliter enim nonpoffumus. Verumenimvero,ne ſcuritatempotius grainmaticalem , quamphiloſo que inprædicta explicatione, &particula veluti quievitfubtilitasſapientum:deilloenim ipſomodo phicampariunt. 0 cogitandidiverfimode res easdem cæpit ſpeculari, &quomodo ifte modus declarandus effet difce ptavit : occafionemdeditAriftoteles, utex le .... quentibuspatet. SECTIO PRIMA. Explicationes,&postulata adrempreſentem. Π... SECTIO II. Conclufio. Unitasformalis,dequadiffert. 10 feet.2 n.2., "unumformate ab illa unitate denominatum 1 Sufficienterdiftingu turabuniverfalılicali& eftfufficiens objeétumfcientiarum. I. ! 1 Riftoteles in co totus eft,ut refellat uni A verſale Pſeudoplatonicum,quod etiam di citur univerfale ideale, quod abeodem Ariftotele defcribitur lib. 1. Pofteriorum cap.XI. Effe unumquidprater, &ultra muita , hocest ſeparatum realiter àmultis,dequo differt.9.fect.2. differuimus. : 11. Ariftoteles idem loco citato,&alibiconclu dit,univerſaleneceffariumeſſe,hoc eftneceffarium effe,utexplicentur objecta terminorum.commu-, niumfineabfurdo,adhocut fint possibiles , & exi-, ſtantſcientiæhumanæ: etenim ſcientia humanaeſt de univerſalibus, ut explicavi differ.6.fect.1.1.1. III. Adhosduos finesdeuniverfalibuslocutus eſt Ariftoteles,&tantùmde illis difputavit ; quan tùmfatis erat, utrepudiareturuniverſaleideale;& aſſignareturobjectum ſcientiarum. : IV. VerbaAriftotelis, quibus loquitur deuni verſali lib. 1. Poſterior.cap.x1.funt : Oportetigitur aliquidunum, &idem inpluribus effenonaqus vocè, nempè oportetadhoc,utposfintdarifcien tiæ,&utexcludatur univerſaleideale, quodeſt u num extramulta. Notabis illudaliquid unum: deſignat enim quomodocunque unum ,nonpro priè,&rigoroseunumeſſeillud,dequoibiloqui turAriftoteles. Vio Peripatetici ex verbis prædictis Ariftotelis, itadefiniuntuniverſaleAriftotelicuin;nempèquod fitunuminmultis realiter multiplicatun , quæ verba,ſirigorosèacciperentur,videnturſignificare aliquidnon minus repugnans,quamrepugnetuni verſaleideale : fi enim eſtunum quomodo multi K Rob. conclufionis primapars. Unitasfornalis conttituitit per modum concreti; e.g.exomni bushominibus (idemq;dico de omni aliacol lectione pertinente ad arboremphilofophicam ) aliquid unum, quodrealiternon eſtſeparatumab ipfis omnibus hominibus : fed aliquidunumquod realiter nonest ſeparatuinab omnious hominibus fufficienter diftinguitur ab univerfali ideali , học eftad aliquo uno ,quod realiter eit feparatum ab omnious hominibus: g. unitas formalis,& unum abeadenominatumfufficienterdiftinguiturabuni verſali ideali. Majorpatetexdiffert. anteced. loco citato in concluf.unitas enimformalis est collectio omniumhominum, eodem pacto, quoconformi tas,aqualitas,fimilitudo eſtcollectio illarum par tium,quæ denominantur conformes, æquales &c. utidicebamdiflert.5.adobjectionemultimam: fed collectio omnium hominumnoneft realiter ſepa rata ab omnibus hominibus , uteſt evidens : ergò unitas formalisnoneſt realiter ſeparata & . Rurfus unuinformale(nempeunumunitateprædicta,quod ſemperadverte , ne confundaris : quia aliquando unum mentale,feuuniverfale dicitur anumfor male: cave ergo æquivocationem ) unum , in quam,formale per modum concretidicitexparte ſubjecti eandem collectionem : v. g. omnium ho minum,quiabipſa unitateformali denominantur eſſe unum quid,quodnoneft diviſibile,niſiinplu reseſſentialiterfimiles inter ſe ; g. unum formale etiamex parte ſubjecti non eft realiter feparatum àmultis , feuabomnibus componentibus unam claffem arboris philoſophicæ. ر Pro .... Deunitateformali, &fimilitudinis. Prob.fecundaconclufionispars: ſufficiensobje Aumfcientiarumeft illud,quod,licètfitmultæres, immòplurimæ?utomneshomines:)inordineta eſtincaſu obliquoexparteprædicatiponiturter 75 minus;decujus fignificato controvertitur : e. g. menadeasdemſcientiaseſtitacognoſcibile, acfi eſſetaliquidunumnon attendendo,utrumillæres exiſtant actualiter,veltantùm poffintexiſtere: fed perunitatemformaleme.g.omneshomines, licèt fintmulti,&plurimi;inordinetamenad ſcientias funt ita cognofcibiles , acſieſſentaliquidunum:g. perunitatemformalemdenominaturaliquidunum, quodeſtſufficiensobjectumſcientiarum:Majoreſt certa: quia ideòperAriftotelemdicitur,quodſci entiaeſtdeuniverſalibus,quiaſcientiænonatten dunt fingularia,&individua , hoceft non ſpecu lantur ipfamfingularitatem: quodvidelicetPetrus nonfitPaulus,in eaenimfingularitatefingulariter accepta nihil relucetdignumſcitu : fedillud con templantur , inquo funt fimilesPetrus& Paulus : videlicethocquodeſt animalrationale , & ita de cæteris: mi.prob.quia in ordine ad fcientias hu manas:v.g.omneshomines ſuntcognofcibilesſe cundùmquodfunt fimiles interſe: ſedilludidem ſecundumquodfuntfimiles interſe,eſtunitas for malis, ſeu fimilitudinis,ut ex diſſer. 10. ſect. 2.n. 2. g.perunitatem formalem. SECTIO 1. Objectionibus refpondetur. : licètnondicesparies eſtalbedo ; tamendicispa rieseſt albus;quia inprimapropofitioneAlbedo prædicaturinrecto,infecundaveròprædicaturin obliquo: ita incafunoſtrodehominibus feorfum, &diſtributivèſumptisnonpoteſt affirmari,&præ dicari inrectounitasformalis, velcollectio,&di cit: c. g. Petrus estcollectio, veleſtunitas forma lis: poteft tamen idipſumaffirmari in obliquo,& diciPetrweft unus unitateformali cumcateris hominibus,Petrus eft collectuscumcaterishomi nibusinunacollectione. Objic.2. Illaunitasformaliseſt valdèimpropria unitas,utfatemurdiffert. 10. citata: fedobjectum ſcientiarumdebeteffeunumpropriètale: quiade beteffe quid neceffarium,&æternum,quemadmo dumexAriftoteledecantatur:g.&c. Refp. diſt. maj. eſtvaldè impropria unitas, atta menmagis propria,quam fit unitas rationis,feu univerſalitas rationis , de qua citatadiſſert. ſet.2. num.3.conc.maj.nonmagispropria&c. ne.maj. Certumeft,quodhæcunitasformaliseſtunitasne ceffariònonnumerica , alioquin chimera effet ex dictis ſect. 1. n. 5. Adprobationem min. quæcon cedi &negaridebetfubdiſtinctioneunitatisnume ricæ,vel formalis dicoobjectum ſcientiarum dici effeneceffarium,&æternumex eo,quodilludob Bjiciesprimò. Illaunitas formaliseſtdepen operatione intellectus: ergoeſtali jectum,ſeuilludunum formaliter,hoceſt illacolle &iononattendaturquoadejus exiftentiam acqua quid realiterſeparatumabomnibushomini lem; fedtantummodo quoadejus effentiam: ſci busv.g.: Probaturanteced. quia quod eſtrealiter licet à ſcientiis objectum fuum confideraturcon multiplex,feuplurimæres,nonpoteſteſſe unum, niſipercogitationem,&operationemintellectus. ditionate, finempeexiſteret; quideſſet?juxtaex plicationemconditionalisillativæ datamlib.2.clem. Refp. ne.antec.probationem dift. quodeſt reali th...n.8.necnonjuxtadicta departicula est, cum ter multiplex &c. non poteſt eſſeunuminea ra tione ,inquaeſt multiplex conc. indiverſaratio tantummodòinvicopulæ fignificatth.49. num. 4. lib. 1, elem. ne ne. Quodestmultiplex numericè,nonpoteft effeunumnumericè &dehocunodixidiſſert. 10. ſect.1.nu. 5.&6. quodvero eſtmultiplexnumeri cè,poteſteſſe unumunitateformali,feueffentialis num. 2. fimilitudinis , de quo unodixi citatadiffert,ſect.2. Cont. r. Illaunitas formalis noneſt inmultis, itautdeomnibus illis multis poffitprædicari & af firmari : g. eſt aliquid realiter feparatum ab illis multis: Prob.anteced.dicinonpoteft:e.g.Petrus eſtunitas formalis. Refp. Nec etiamdici poteft 1 parieseſt ſimilitudo,baculusA. eft æqualitas, fi cutidicinonpoteſtunumeſtduo : igiturdift. ant. Illaunitas&c.utdeomnibusfeorfumſumptispos fit affirmari conc.antec.utde omnibus fimul ſum ptis&c.ne. antec.&confeq. Itaqueipſacollectio multorum,feumulticollectivefumptieſtipſauni tas formalis exdiſſert. 10, ſect.2.nu.2.adeoquedici poteſt : e.g. omneshominesfimul ſumptifuntuni tasformalis,ficutifunt collectio, nequedehocin telligentiterminosdubitare licet. Notatamenhæc verbaaffirmari,prædicari,capaciaeffe æquivoca tionis:etenimaliquandointelliguntur(utproprie fignificant)deaffirmatione , &prædicatione in recto, utin exemplis allatis unitas formalis&col lectioprædicatur in recto, hoc eft in nominativo dicitur: omnes hominesfimul funtcollectio,vel funt unitas : aliquandoverò illa verbaintelliguntur de affirmatione , & prædicatione inobliquo, hoc Cont. I. illaunitas formalis eſtadeo impropria, utnonposfit eſſe objectumſcientiarum: ergo&c. Prob.antec. illaunitasformalis applicatur fingulis individuis,&facitcumillistotidemconcreta: e.g. Petrus eſt unus formaliter,Paulus&c. utconceffi mus adobjectionem primam: fedunitas, quæeſt objectum ſcientiarum nondebet poſſe applicari fingulis,&cum illis faceretotidemconcreta;quia nonpoteftdici: Petruseſtgenus : Petruseſtuni verſale,ergo &c. Refp.ne.antec.adprobationem conc.ma. Quidenimabſurdieſt,quodeadem for ma:e.g.fimilitudodenominetpluraconcreta:e.g. parietemA.fimilem,&parietemB. fimilem? immo aliter eſſenonpoteft inhujusmodiformis &con cretis ,ut æqualitas, conformitas &c. Ita incaſu noftro illa unitas formalis , quæ in reipfa eft colle &ioomniumfingulariumdenominatfingulaſingu laria ,undèdicipoteft : Petrus eſtunusformaliter cum cæteris: item Paulus &c. Itaque negomin. ad cujus probationem poſitam poft particulam caufalem , quia,dico fieri æquivocationeminter terminosprimæintentionis &fecundæintentionist exth.44.45.46.lib.1.elem.&49. n.21.terminige nus,ſpecies ,univerfale, funtſecundæintentionis, undenonpoffuntaffirmaridetérminofingularipri mæintentionis,qualis eſtPetrusPaulus&c.unitas veròformalis , & unus formaliterſunt termini primæintentionis,ut terminusfimilitudo,&fimi lis,aqualitas c K2 : Con 1 76 Differtatio DuodecimaLogico-physica Contra2.Unumformaliter,quoddenominatur per unitatem formalem, non multiplicaturtotum inmultis, hoc eftinfingulis feorfum(hominibus, v.g.)totumnonponitur,uteſtevidens,nam illud unumformalitertumexparte formæ,tùmexpar te ſubje&i eſt tota collectio hominum, quæ tota noneftinPetro,autinPaulo&c.namfalfumeffet dicerePetrus eft omnis homo,hoceft totahomi numcollectio:ſedobjectumſcientiarumdebeteſſe quid unuminmultis multiplicatum exfect.1.n. 4. &5.ergounitasformalisnondenominat,necfacit unumaliquod, quod fit ſufficiens objectumſcien tiarum. Refp.conc.maj.modoadvertas hæcduo verba:multiplicari&replicarieſſediverſeſigni ficationis: primumfignificat,quodverè fintplures res , vel formæ illæ , quæ dicuntur multiplicata; ſecundumveròverbumnon ſignificathoc ipſum: ſedquodeademres,velformamanens eadempo : naturinpluribuslocis,velſubje&is,v.g. fiunaea demque albedoper miraculum ponereturinplu ribus parietibus diceretur illa albedo replicata, nonveròdiceretur multiplicata , autmultiplex: quia noneffetplures albedines:ſedunaalbedoin pluribus ſubjectis. Itaque adobjectionemne. mi. ad objectum enim ſcientiarum non requiritur , quod illudunumformale fit verè multiplicatum: ſedſufficitquod formadenominans unum forma le,hoc eſt ipſa unitas formalis modo fuo replice tur infingulis individuis, itautdenominet fingula individua,&dici poffit : v.g. Petrus eſtunus for maliter cum cæteris hominibus. Idquodadditur inobjectione ex citataſect. non eſtad rem, nam pertinet aduniverſale formale, de quo inpræſen ti nonquæro : non enim contendo,quoduniver ſale formale deturàparterei, utdiffertat. 13. cxa minabimus. DISSERTATIO XII. OmniumLogico-phyſicarumfacilèprinceps,inqua demodo cognofcendi intuitivè , & abſtractive : fusè diſquiritur : & inde clara, diſtincta, &ve terimethodo evolvitur, quidquid ad univerfalia, &præciſiones pertinet. Acilitati, & claritati ſtudeo ,&perfa-, ; :: quæeſtuniverſalitas rationis eſt una imagomenta ciliora,&magis certaad obfcura,& incertaprogredior. Idcirco cumfuf ficienter terminorum communium, ſeu univerſalium objecta explicata , fint differtationibus antecedentibus 9. 10.&11. in præſenti exactius examinandum eft , quid tan demfit illaunitasrationis, dequadiffert.10.fect.2. n.3. ? eâdemque via,&opera , quidfitdiftin&io rationis diſcutiendumeft : cum enim lococitato n.7. unitatem rationis dixerimus plerunque co mitari diftin&ionem rationis, una utriusque crit difputatio. Cæterùm quia univerſale , ut dixidis fert. antecedenti ſect. 1. n.5. Peripatetici itaexpli cant, ut ipfiusuniverſalis univerſalitas fit hujus modi,uttotumid,quod dicitur univerſale multi plicetur realiter in pluribus, immòin omnibus in dividuis, quæpertinent ad illud,modomirabilio ri , quam e.g. Solin pluribus ſpeculis repræfenta tivèmultiplicetur: inde inconfeſſoeft apudphi lofophosfaltemplurimos hujusmodi univerſalea liomodoexplicarinonpoffe,quamper diverſos modos cogitandi , ita ut univerſalitas rationisde qua dicebamdiffert. 10,ſect.2. num.4. cogitatio quædamfit,quæhabeatproprietatem reſponden temèdiametroexemplo Solis allato;namficutiSol eſtunus realiter,&plures ejus imagines inpluri bus ſpeculis eſſe poſſunt, ita è converſo cogitatio,-20) lisrepræfentans plures,& plurimas res diftinctas realiter inter ſe,ſedita repræſentatut fingulæex illis rebus repræſentatis quodammodo dicerepos fint: illa cognitiocogitatde me. Facilèeſt unita temrationis,ſeuuniverſalitatemrationis explicare, fi explicetur anteadiſtinctiorationis,quaredehac primolocodicendum erit. SECTIO PRIMA. Exponunturquatuor modiexplicandidistinctio nesrationis, P Oftquam fapientes animadverterunt mirabi lem vim intellectus noſtri in producendis iis cognitionibus ,quæ dicunturdistinctiones ra tionis, diſputare cæperunt, quomodo explican dumeffet, quod illæ cognitiones ad tertiam clas ſempertinentes , de quadiſſert. 10, ſect. 3.num. 3. quæque diſtinctiones rationis ratiocinatæ nuncu pantur , quomodo inquam, explicandum effet, quodunamformalitatemdoceant&repræſentent, aliamverò, autalias formalitates nondoceant,aut repræſentent, licètomnes illæ formalitates reali ter fint una eademque res ? utrùm propriè lo quendo ,& inrigoredici poffit, quodhujusmo di cognitiones unam veritatem cognofcant,non verò aliam : licètutraque veritas idem omninò fit : an potiùs propriè loquendo dicendum fit, quod quodcognitionesillætotamrem,quantaeft,cogno Demodocognofcendihumana Sc. cognofcit alteraprorsus incognita,nonquia for ſcant cumomnibus fuis formalitatibus, quamvis vi deantur unamtantùmformalitatemejusdemreire 77 malitas a formalitateullopacto diftinguaturreali præſentare,& docerc: e.g. cognitio, quæhomi nemrepræfentattantummodofecundumiftamco fiderationem,quodfit animal,utrùmreveranila liuddehominecognofcat?velpotiustotum,quod cognofcipoteftdehominecognofcat,quamquam cumtantaobfcuritate,utvideatur folumhancfor malitatem, animal,repræfentare? Sicdices dealiis formalitatibus,rationale,riſibile, mortale&c. ter, autvirtualiter; (quæ diftinctiones reverafunt imaginariæ, & impoffibiles,)fed quia intellectus humanus bonumhuncufumpercipit ignorantiæ fuæ,&hisviribus in infirmitate ſuapollet,utcum nonpoffit omniafcire , quæ deuna, eademque re ſcri poffunt, aliquidfaltem cognofcat,&fciat, licèt plurimadeunaeâdemquereinterimneſciat: inde appellantur hujusmodi cognitiones . quibus de una re aliquidcognofcimus , & aliquid aliud 4 Adhancigiturquæftionemquadrupliciterreſpo deripoteſt , &hactenusrefponfumeſtàSapienti verè,&propriènoncognofcimuspracifionesob jective, quiaobjectumillarum, feuquodabillis, bus. Primòquòdintellectusperdiſtinctiones illas &perillas eſt cognitum,eſt aliquaveritasmenta rationisratiocinatæunam formalitatemcognofcat, liter,ſeurepræfentative,ſeuobjective abſciſſa,& reliquasque formalitates,licèt realiter fint unum præciſaabaliis veritatibus, quibuſcum realiter illa &idemcumillaprima propriè &rigorose lo quendononcognofcatexeo,quodiſtæ formalita tes, licèt fint unum & idem realiter (juxta intel ligentiamhorumterminorum, unum& idem,ex eſtunum,&idem, Quarto reſponderipoteſt, quòd intellectus no fterpercognitionesmemoratasreveraremtotam, ſcutotum objectum realecognofcit, licètfibi vi pofitamdiffert. 10. ſect1. nu.5.&7.) funttamen aliquo mododiſtinctæ realiter inter ſe, diftinctio ne quidemminima, fedquæ realis eſt , ſcilicet nonconfiftens,necdependens àcognitioneno ſtra , necà modisnoftris cogitandi:(confer,quæ diximuscitatadiffert.& fect.n. 10.)ficutinonde pendetàcogitationibus noftris,quode.g. Petrus fit realiter diftinctus àPaulo : unde non mirum, quodcognitiones illa , quæ dicuntur diſtinctiones rationisunamformalitatemcognofcantaliânonco gnita: utinulluseffe poteftſtupor;quodcognitio repræfentansPetrumnullomodorepræfentetPau lum:quianimirum realiterdiftinguuntur Petrus, &Paulus. Vocaturabautoribusfuis distinctio il la realis mininima: Distinctioformalis exnatura rei,fou distinctiomedia, quædiftinctiononoppo nitur (fi credere fas eſt , ſed componitur cum identitate reali actuali , &ideonon diciturab iis demautoribusdiftinétioactualis,utieſtdiſtinctio interPetrum,&Paulum, ſedformalıs, ſeu effen. tialis, quiavidelicet intercedit inter formalitates ejusdem rei independentertamen ab operatione intellectus. 1 Secundòreſpondetur , aut refponderi poteſt, quòdintellectusper cognitionesprædictascogno fcit quidem unam formalitatem aliâprorfusinco gnitaex eoquodformalitates illæ,licètfintunum, &idemrealiter,nec reveradiftinguanturreali terillaminima diſtinctioneſuperiùs expofita,per inde tameneftac fidiftinguerentur realiter,hoc eftæquivalenter,& virtualiter diftinguuntur : eo pacto,quodiciturpecuniaæquivalenter&virtua liter omnia; licètrevera,&propriènon ſit om nia,ſedquiaomniaufui humanoneceſſariapecu niâ poffunt comparari : fic etiam hæc distinctio virtualis intrinfeca (namque itavocatur) revera, &propriènoneſtdiſtinctiorealis,eſttamenvir tualis, quia ratione illius una formalitas poteſt ſe ſolacognofci finealia, perinde acfirealiterdiſtin guerenturinter fe. Diciturhæcdiſtinctiovirtua lis, ſeu aquivalens, feu fundamentalis,&eſtin ipfis rebus independenter ab operatione intelle tus,ideoquediciturintrinfecarebusipfis,hoc eft identificata realitercum ipfis Tertiòrefponderi potest,quòd intellectusno terpercognitionesprædictas unam formalitatem deatur de una tantummodoformalitateejusdem rei cogitare,adeóque objectum illarumcognitio num,feuquodobjicitur,&repræfentaturperillas intellectui elletotam realitatem e.g. totumhomi nem,nonveròunamfolam formalitatem e g.ani mal,acproindefalliintellectum , fi reflexeputet, cume.g.veritatem hanc apprehendit, rifibile, ſe illamfolamapprehendere,&de illa folâ cogitare, cogitat enim,&apprehendit totumhominem,& omnesveritates,quædehominepoffuntcognofci. Totum itaque negotium diftinctionum rationis ratiocinatæ perficitur juxta hancquartamſenten tiampercognitiones,ut itadicamobſcuroclaras, nempènecomninoobſcuras,necomninòclaras, ficutidiftin&iones rationis ratiocinantis perclari tatem,&obfcuritatem,feuconfufionemmajorem, velminoremexplicabamusdiffert. 10.fect.3.n.2. cumhoctamendifcrimine,quoddiverſaconnota ta, ſeuobliqua cognofcunturperdiverſas diftin &iones rationis ratiocinatæ , quæ inde dicuntur diftinctiones cum fundamento inre, nempè cum fundamento inconnotatodiverſojuxtadictadis fert. 10. ſect. 3. nu. 5. 6. &7. perdiverſas verò di ſtinctiones rationis ratiocinantis tum cognofcitur eadem res,tumcognofcuntur eademconnotata, tamperunam,quam per aliam distinctionem ra tionis ratiocinantis (ut ex loco citato affumo o miſſanonnulla ſubtili ſubdiviſione eaque ablegata addiffertationesdeente,&bono)itaque fitexem plum:cumcognofcohoc,quodefthomo;&cum cognoſcohocquodeftanimalrationale,idemco gnoſco,& eademconnotatatam perprimam quàmper ſecundam cognitionem:èconverſorve rò cumhominem cognofco ſecundumconfidera tionem, quodfit animal cognoſcototumhomi nem,&proconnotatoſenſationesexternas &in ternas,nempè viſionem, auditionem, imaginatio nem&c.cumveròcognofcoeundemhominemſe cundumhocquodeftrationalecognofco quidem totumhominem,utiinprimacognitione, fedpro connotatononquidemfenfationem,fedcogitatio nem,autdifcurfumcogito. Hisſuppoſitis tertiam , & quartam fententiam adopto &utramque probabilemexiftimo: hanc poſtremamquia communemper hæctemporain hac Univerſitate;priorem illam,quia communem plc 1 1 . 78 plerisque antiquorum,facilem,&talem,utcæteras DiffertatioDuodecimaLogico-physica aliasconciliarevideatur : præfertimutiillæà fuis primis autoribus promulgatæ funt , quidquidfit utrum inpræſentiaſtudio partiumànonnullis ita defendantur,utnullum præbeantfæderi,autcon cordiæ locum. Itaque inpræſentidiffertatione exponendam tuendamque fufcipio præcifionem objectivam perſpecies alienas:quodutconſequar prias ipfius Petriſpeciesemiſſas videlicetab ejus corpore,& cognofcit eundemPetrumpræſentem nonvero abſentem:cum verò cogitasdeMagno Turca,quemnunquamvidifti, nec præfentemtibi habes, nondiceris illum intuitivècognofcere. IV. Prafentia , &Prafens termini æquivoci funt,ſignificant enim tum præfentiamloci , tùm præfentiamtemporis:primapræſentiafireicorpo præmittendafuntpluranonminusutilia,quamju cundaſcitude modo cognofcendi abſtractive , & intuitivè,quo pollet intellectus humanus in hacvi ta. Adnotabis autemobiter ſub hæcinitia contro verſiæpropofitæ,diſtinctiones &preciſiones(quod idemeſt)rationisnonpoſſe multiplicari in infini tum,utcontenduntaliquiautores,ſedimmerito: revera etenimmultæ cognitiones , quævulgò di cuntureſſediſtinctiones rationis ratiocinatæ,funt cognitiones adæquatæ , &totales totumobjectum repræfentantes,fedcum infigni obfcuritate,&ad fummummerenturnomendiſtinctionisrationis ra tiocinantis , de quibusdixidiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. S SECTIO II. Demodocognofcendi intuitive, I quis arborem philoſophicam exfolis cogita tionibusnoftris extruere vellet comodo ,quo th.45.&46. arborem philoſophicamexrebus reæfit;clariusexplicarinonpoteſt,quàmperpro nominabic, ifte,ille: quotiesenim illapronomina dealiqua re corporea cumveritate ufurpari pos funt,toties illa res diciturpræſens:fide reincorpo rea præſente ſermo fit fatis commodèexplicatur peranalogiam , &æquivalentiameorundem pro nominum: quotiesigituraliquares incorporea ita ſe habet, utfieffetcorporea,cum veritatedeilla poſſentufurpariillapronomina;toties illaquoque resincorporea diciturpræſens. Secunda præfen tiaexplicaturper adverbiumNunc, Igitur præſen tialocalis rei requifita ad cognitionem intuitivam ſatiseft quodfitpræſentia,veldetemporepræteri to,veldepræfenti,veldefutuo:hocenimeltprivi legium intellectus noſtri denegatum oculo noftro, quodvidelicetintellectus poffitnuncintueri,quod illa nuncpræfens noneſt,ſedolim illi præfens fuit, dummodo per proprias ſpecies illud cognofcat: د v. g. amicummortuum cujus proprias ſpecies adhuc quis confervat in memoriapoteftintuitive ipfis, quæ mundumcomponuntextruximus; facili negotio intentum affequeretur primo dividendo velutiintres claſſes generalisfimas omnescogita tiones noſtras videlicetin apprehenfiones ,judicia, &ratiocinationes , rurfumque fubdividendo hu jusmodiclaſſesinalias minusgenerales , quemad modumlococitatoclaffeme.g.ſubſtantiæ divide bamus:fedquianonvacatomnes hujusmodiclaf ſesdigerere,tantum inpræſentia duas ex illis ſeli gopræcipuas , &adſciendum neceſſarias,quarum primacontinetcogitationes omnes, quædicuntur intuitiva , alia veròcomplectiturillas, quæ ap pellantur abstractive. Etde prima cogitationum claſſeſequentia adnoto , quæ maxime obſervari debent. I. Intueri eſt idem, acvidere perfecte , videre autemproprium eſtoculorum(licèt metaphoricè deintellectu quoque dicatur, immo & de reliquis ſenſibus ,ut cumdiciture.g.Petrus viditremdul cem)nempècuinoculus remcoloratam &illumi cognofcere ,licèt oculis intuerinon posfit: talis autemcognitio intuitivaeſt etiamrecordatio , de quadixi dumert.9.fect.1.1.4. Quiaveròdere, quæ infuturum erittibi præſensnonpotesnunchabere proprias ſpecies repofitas in memoria; ex hoc ca pitefit, quodhomoinhacvitaresfuturas nonpos fitintuitive cognofcere. V. Senfus externinimirum vifus, auditus, &c. quidquidſentiunt,id ſentiunt intuitive, nec aliter fine miraculo ſentire poffunt, quia objectum ſen fibile debet effe præſens ſenſui in proportionata diftantia,& fentiri debet per proprias ſpecies ab ipſo ſenſibili emiſſas, hoceftab ipfo objecto. Si quis contendat reliquos ſenſus externos præter oculumnon recipere ſpecies àſuis objectis ſenſi bilibus,v.g. auditumàfono, guſtum àdulci,&c. nèlitiges dehac re,dicaſquead eos ſenſus ſaltem pervenire aliquidfimile ſpeciebus,quæperveniunt adoculum. : VI. Phantaſianon omnia, quæ imaginatur in natam fibique in proportionatadiftantiapræſen tem,&emittentemfuas ſpecies viſibiles videt , ſi perfe&è videtdiciturintueri. Intueriauteminter alia conjugata, ſeuderivata ,habethunctermi Aumintuitivum,hoceſtpotens, ſeuhabenspo tentiam intuendi. 11. Intellectus metaphoricè dicitur intueri ali qua objecta', & rurfus diciturnon intuerialiqua alia objecta, quæ tamencognofcit : eademautem ratione,quadicitur intueri,diciturcognofcerein tuitive, ſeu haberecognitionem intuitivam , quæ funtſynonima. III. Intellectus tunc dicitur intuitivè cogno ſcere aliquam rem,cùm illam cognofcit fibipræ ſentem ,& per proprias ſpecies ejusdemrei: v. .cùmvides Petrum tibi occurrentem , & illum oculis intueris ; tunc mens tua eundemPetrum intuitive cognofcit , hoc eſt cognofcit per pro tuitiveimaginatur,fed tantùm illa objecta , quæ ſenſus externi ſentiunt, vel ſenſerunt : hæc enim per proprias ſpeciesphantaſticas repræfentantur phantafiæ , adeoque ab eadem intuitivè ſentiun tur : cætera verò objecta , quæ phantafia imagi gnatur , dicitur , impropriè ſaltem exdicendis, imaginari abſtractive,videlicet nonperproprias ſpecies (quæ femper exoriuntur in phantaſiaex ſpeciebus emistisadſenſus externos)ſedperfpe ciesalienas : v. g.cùm imaginaris magnumTur cam,vel Conftantinopolim , quam nunquamvi diſti imaginaris abſtractive , ſeu per ſpecies a lienas. VII. Intellectus nofterin hacvita mortali per indè acphantaſia nonomnia cognofcit intuitive, fedtantum illa objecta , quæ fenfus externi ſen tiunt , vel ſenſerunt , diciturutcumque intuitive cognofcere,quiatantum de hujusmodi obje&is in telle DemodocognofcendihumanoSc. tellectus habetſpecies proprias intellectuales , ut colligi poteft ex differt.9.lect. 1.nu.2.&3. Unde hancregulamtibiaffuune:quodquidquiddefignare ſpeciesSolis, vel alterius objectividetquidemfigu 79 ram &lucemipfiusSolis,non tameninfpeculoSo potespronominedemonftrativo,hic, ifte, ille, in propriofenfu &nonmetaphoricoilludcognofcas intuitive. VIII. Contra fuperiùs dicta , &permodum conclufionis ſtatuta:objic.primo:oculusmeusdum videt, .g.Petrumpræfentem exdictis etiamin telle&us meus deberet Petrum intuitive cogno ſcere, quianempè perſpecies propriasPetrusvi deturineocafu;ſedintellectus noncognofcitper proprias ſpeciesanimamPetri, necetiam fubſtan tiamcorporeamPetri,ſedtantummodoexternum, colorem,&figuramPetri, quæ perproprias ſpe-, cies folummodovideturaboculo:nonenimocu lus animamPetri,autſubſtantiam corporeamipfius, Petrividet: g. falfum videtur,quoddiximus n. 7. Reſp.abintellectu humano inhac vita res corpo reascognofciquidemintuitive,ſedſubdiſtinctione ſequenti,videlicetdenominative,nonveroquiddi tative. Exemplodiſtinctionemdeclaro: cumPe trus , v. g. manu vulnerat Paulum; dicitur verè, Petrus ſecundumſe totumPauluınvulneraſſe,licèt pedesPetri, caput Petri,&c. nonvulneraverint, ſed tantum manus ipfius : quia cùm manus fit parsPetri,quidquid agit manus , dicitur , &de nominatur (quod idemeft)totusPetruseffeciffe, nonquidemſecundùmomnes ſui partes , hoceſt quidditativè, fedperaliquam fui partem, nempè manumhoceſtdenominative;itain cafunoftro, quia color, &figuraPetri ad ipſum Petrumperti net,&illumdenominat;ideo cùm intuitive co gnofco,hoc eft perproprias ſpecies colorem,& figuramPetri , intueor mente,& intuendo co gnofco, fed denominative ipſum Petrum ,non, quidem quidditativè, hoc eſt ſecundùmomnesfui, partes, namper proprias ſpecies intuitivamcogni tionemtantummodo habeode colore,& figura: Petri. IX. Oppones 2. vel intellectus nofter inhac vita intuitive cognofcit per primam fuam opera tionem, velperſecundam,velpertertiamquoquei ſedpernullamintuitivè poteft cognofcere: g &. Refp. Intellectumhominis inhacvitapoſſe intui tivè cognofcere,tùmapprehendendo , tùmjudi cando,nonvero ratiocinando:dehocultimopa-i tebit differt.feq. Quantuin adapprehenfionemnul la poteſteſſe difficultas: namficutioculus intuitive videtobjectumpropofitum ; itaillud ipſum obje Aumintellectus intuitive apprehendit. Quantum adſecundamoperationem, feujudicium; certum, eſt plurahujusmodijudicia affirmativa fieriabho mineintuitive, nampropriæ ſpecieshaberipoſſunt de utroque objectivæ propoſitionis extremo , in quantumutrumque connexum, &copulatumeſt àparterei,&perhujusmodi ſpecies produci po-, teft affirmatiointuitiva:e.g.cumvideoPetrumcur rentem;affirmo intuitivè,Petrum currere : quan tùmadjudiciumnegativum;quæftio eft, utrum de negatione haberi poſſunt ſpeciespropriæ,&inde utrumdaripoffitmentalis negatio intuitiva, ſedab hacquæſtionerefolvendaabftineo inpræſentia. X. Oppones tertio , qui videtpicturamPetri, videtcolorem,&figuramPetri,nontamenvidet ipſumverumPetrum: rursus qui videtinſpeculo lenvidet:deniquepoteft contingere,ut apparen tiamaliquam permodum ſpectri repræfentantem Petrum quis videat, utfiv. g. malus dæmonaffu meret figuramipfiusPetri:g.exhisomnibusinfer turcontran.8.quodviderefiguram,&coloresPe tri v.g.nonfiteoipſonec etiamdenominativè, vi dereipſumPetrun. Refp.inpicturaPetrieffeima ginem figuræ,&colorisPetri,nonveròeſſeipſum met figuram&colorem ejusdem Petri : ficuti ibi noneftverusPetrus,ſedPetruspictus,quieſtter minusalienatus ex th.48. li. 1.Elem.undenoneft mirum,quodneque denominativèpervifionemin tuitivamvideatur,autpercognitionem intuitivam cognofcaturineocafuPetrus. Quoad illud,quod diciturdeſole , quæstio eſtdenomine , utrum in ſpeculo videaturimago Solis,velvideaturipſe Sol: loquereutvis ;tantummodò fitratum,&certum, Solemtotumvideri denominative , ſividetur in ſpeculo , finverotantuin ejus imago videtur ibi, 2 idemdicendum, quodfupradixidePetripictura : eâdemquereſponſioneſatisfit alteridubitationi de ſpectro dæmoniacoPetrumrepræfentante: quod enimdixinum. 8.intelligendumeft ubi verus co lor,&verafiguraPetrivideatur: tuncenimdeno minativètotusPetrusvidetur. X1. Oppones4.nilclariùs, &evidentiùs intel lectushominiscognofcitquamſeipſumexiftere,ex th. 1.1.1.Elem. Sed idipfumintuitivènoncogno ſcit: alioquin etiam oculis videret exiftentiam fu am,quodeffenonpoteft, cùmexiſtentiacolorata nonfit:g.àfortiori intellectus nil aliud intuitive poteftcognofcere. Refp. conc. ma &min.&ne. conſeq.tumpropterquatuor terminos; tùm quia nonvaletarguere aparticulariaduniverſale; aliud eſtcognofcereevidenter,aliudcognofcere intuiti vè:apprehenfiopoteſteſſecognitiointuitiva , non tameneritcognitioevidens, quæveleſtjudicium, veldiſcurſus,ſeuſcientiaexterminis,velſcientia permedium terminum diſtinctum , exdiffert. 2. lect. 1.n.6.contraveroomnisſcientiaeftcognitio evidensnontameneſt intuitiva, non enim omnis eſtderepræfentiperpropriasſpecies. XII. Oppones s. intellectus intuitive cogno ſcensnonpoteft errare : g.intellectusnonpoteft intuitive cognofcere, quia femper poteft errare: probaturconf. cùmoculusintuitive videtremum fractuminaqua,fiintellectus idipfum affirmetin tuitivè,errabit intuitive: fed poteft affirmare & errare:g.nonpoteſt affirmareintuitive. Refp. dif. ant.circailludnon potefterrare , quodcognofcit intuitivè con.an. circa aliquidaliud,quodfimulco gnofcitabſtractive ne.antec.&conſeq.: fiintelle ausin caſu propofitoaffirmet, quodoculusvidet intuitive; nil aliud affirmabit , quàm quod remus inaquademerfus habet talem apparentiam, qua lemſolenthabere remifractiextantes inaere: hoc autemfiaffirmat,nonerrabit: ficutinon erro, cùm vidensCæfaris picturam affirmo intuitiva: bicest Cafarpictus,feu fimilitudo , &apparentia Cæfa ris,erraturus ſi affirmaremillumeſſeCæfarem ve rumdeceptusexcolore&figura: fedinhoccafu cognofcerem,&affirmaremabſtractive, nonin tuitive , quia oculus Cæfarem verum in eo cafu nonvideret,........ Oppo 80 XIII. Oppones 6.cùmoculusvidetplura fimul Differtatio DuodecimaLogico-phyfica fingularia; intellectus illa non cognofcit intuitive quia cognofcitilla collective: oculusautemcolle divè nonvidet: quia collectionis propriam ſpe ciemnonhabet,neceamperphantaſiamtransmit titadintellectummodoexpofitodiff.9.fect. 1.n.2.: 8. faltemintellectus nonpoteft cognofcere plura intuitive. Refp. ne.antec.falfumeft,quodoculus proprias ſpecies collectionis nonhabeat,adeóque nonpoffitviderecollectionem,cùm iſta nihilaliud fit, quam ipſaplura fingularia exdiffert.9. ſect. 1. num.7. &exdictis de conformitate,&æqualitate (quæ funt quædamcollectiones) tum differt.2.fect. 1.1.1. cumdiffert.5.adobjectionemultimam:qua re ſpecies propria plurium fingulariumrerumeſt ipſamet ſpecies propriacollectionis conflatæexil lisrebus:ficutipicturaCæfaris &Cæfarpictusidem eſtdiverſisvocabulis ſignificatum. SECTIO 111. Demodo cognofcendi abstractive :feuper fpe ciesalienas. I. P Aucanimiscognofceremusinhacvitamor tales, ſi illa tantummodonobis cognitaCS ſent,quæ poffumus cognofcere intuitive,& perſpecies proprias:nilenim ampliuscogitarepof ſet intelle&uspræter colores, fonos, odores , & nonnullaaliarerummundanarum accidentia. Pro indè aliudverèmirabileartificium inditumeſtana turanoftrointelle&ui,quopoffitres etiamſenſibus inacceffascognofcere: appellatur hoc artificium moduscognofcendi abſtractive, ſeu perſpeciesa lienas (quodidemeſt) , coque modo cogitamus deDeo,deAngelis,deAnimanoſtra,desubitan tiis ipfis corporeis,quarum accidentiapoffunt qui dempercipiſenſibus,&funt ſenſibilia; ipfæ vero ſubſtantiæ nonpoffunt: eodem modocogitamus dererumclaſſibus , feu generibus ,& ſpeciebus, quas in arborem philofophicam diftinximusth.46. 1.1.Elem.:eodemdeniquemodoprimaprincipia, ſeu veritatesuniverſalesintelligimus, dequibus th. ultimâlib.4.elem. catalogumfecimus. II. Finge tibi aliquemhominem cæcumànati vitate,quicuriosèextepeteret,utexplicares illi, quidfitlux,velcolor,quem nunquamvidit: Plu rimùm profectò tibilaborandumeffet,utilleut cunquecaperetrefponfionem tuam: nec alia in duftriaid aſſequi poſſes,quamperſimilitudinem rerumillarum,quascæcus illeperalios ſenſusper cepit,putadulcedinem,fonum,odorem&c.alia enimrationenonpoffes illum deducere in aliqua lem lucis,&coloris notitiam: diceres illi: cogita lucemeſſequid fimile quoad oculum,ficuti fonus eſt,&muſicaquoadaures : notabis vero ſtatim quàmmalè, quàmtarde,quàm imperfecteper ſi militudinem ſonicæcus ille caperet quidfit lux : ſedquocunquetandemmodo ille cognofceret lu cem;diceretur illam cognofcereper ſpecies alie nas,&abſtractive: oculatusverò ,quilucemvidet, diciturcognofcere lucemper ſpeciesproprias ,& intuitive. III. Quidquidſenſibusexternis nunquamperce pimus &tamencognofcimus; idcognofcimus,& cogitamusferè,uti cæcus ille cogitaretdeluce. IV. Anima noſtra ſub nomine voluntatis,& intellectus habetvirtutemmirabilem movendi,& excitandiexthefauro memoriæ ſpeciesphantaſti cas ibidem repofitasjuxtadiffertationem9.fect.1. num.4. nondiffimili modo,quoanimaparemvir tutemhabetcumvultmovendimembracorporis, manus,&pedes&c.ita enimambulamus , &mo vemurpro libito agitantes manus,& brachia&c. Hanc vero virtutem excitandi ſpecies phantaſti cas promoduloſuoetiambruta participant. Sunt quidem hujusmodi ſpeciesex fua natura ſpecies propriæ certarumrerum, quasintuitivè tùm fen ſus externi ſenſerunt;tùmphantaſia intuitivèima ginata eſt : evaduntautem ſpecies alienæreſpectu aliarumrerummodoſequenti:Animanon folum, utdixivirtutem habet excitandi fingulas feorfum ſpeciesphantaſticasrepofitasinmemoria, nempè unamſpeciem poſt aliam; verum etiamexcitare poteſttumplures fpeciesphantaſticas fimul, tùm particulas quasdam unius ſpeciei phantaſticæ a liaparticulânonexcitata: quemadmoduminani marefidet facultastum movendifimulcaput,ma nus , &pedes; tummovendi unum, autalterum digituın reliquâ partemanus immota. Præterea virtutem habet ipfa animacombinandi , & con jungendi plures hujusmodiſpecies,tùm integras, tumdimidiatas,utperindeſeſerepræfentent&ob jiciant phantafiæ tanquam eſſentuna ſola,&inte gras ſpecies: cum vero ita objiciuntur , dicun tur,species aliena , ſeu phantasma (quod idem eſt, ) quodque enafcitur per illam ſpeciemjuxtà dictatheſi5. lib. 1.elem.&diſſert 9. ſect. 1. num. 1. & 2.dicitur imaginatio perſpecies alienas. Ta les ſuntimaginationes , quas vulgas appellat Ca fielliinaria, nempeimaginationesde rebus,quas nunquam vidimus , aut aliterſenſimus, enatas ex combinatione ſpecierum pertinentium ad res, quas ſeparatas vidimus ,aut aliter fenfimus : ut cumimaginamurcentauros,cerberos,hominesvo lantes, montesaureos,fluvios argenteos&c. Por ro hæc virtus animæ noftræ noneft inutilis , aut nugax, licètaliquando hominesper illamnugen tur; ſedinſtituta eſtad cognofcendas res inſenfi biles , aut nunquam ſenſibus perceptas ? ita cœ cus anativitate lucem imaginaturperſpecies alie nas,hoceftexcombinaris &dimidiatisquibusdam ſpeciebus foni,odoris&c. hocpacto imaginamur Deum,Angelos,Animamnoſtram&c. V. Poftimaginationes hujusmodiexcitantur in intellectu ſpecies intellectuales , (de quibus tum theſi 5.lib i.elem.tumdiſſert.9.ſect. 1. num.2. di ximus)combinatæ, &dimidiatæ eodempacto ac erant ſpeciesphantaſticæ illis refpondentes , &ap pellantur ſpecies alienæ intellectuales : cogitatio vero,feu cognitio,quæ conſequenterproducitur ab intellectu ,dicitur cognitioper ſpecies alienas, ſeu abſtractiva : ita cœæcusnatus lucem cognofcit: itacognofcimusDeum. VI. Sicuti in tabula poſſunt ita à pictore di ſtribui , & combinari particulæ variorumcolo rum, utfiat exillis pictura, quæ repræſentet v. g. leonem,&fitimago adeòproprialeonis , utnul lius alterius rei fit, aut effe poffit imago : quam quam hæcimago, ſeupictura , quoad alia præter extimam fimilitudinem multo magis fit diverſa à vero leone, quàmverus leo abhominevero: ita poffuntab anima noſtra excitari ,&combinaritot &tales talesqueparticulæſpecierumphantaſticarum,utex Demodocognofcendi humano, &c. vicaria rei infenfibilis, adhoc nempe munus, ut illis fiat imaginatio ſeu phantaſma , quod repræ 81 objiciantur intellectui loco ipfiusobjeti infenfibi 1 ſenter v.g. Angelum tantacum expreffione , ut nullius alterius rei fit , auteſſe poſlit imaginatio: licethujusmodiimaginatioquoadaliapræterphan tafticam repræfentationem magis fit diverſa ab Angelo vero,quamverusAngelus àverohomi ne:Videturenimmanifeſtum ,quod animæquoad internam imaginationem non fit impoffibile id, quod eſtpoſſibile quoadexternam imaginem pi &ori. lis ,quodperſe,&uteſtin ſenonpoteſtobjici, &quaſi ſe fiftereintellectui carentiſpeciebus pro priis ejusdemobjecti. Hæcporrò defignatio,& ſubſtitutiofitfacillime,& expeditiffimèab anima: tumquiamovere, combinare, &excitarephan taſmataex num. 4. promptiffimèvalet: tum quia ex inclinatione,&inſtinctu innato, & quadam quafi curiofitate incitaturvehementer adcogitan dumde rebus numquam fenfibusexternisperce VII. Quemadmodumnomina,& termini ſub ptis: quæquenonnifiperſpeciesalienasapprehen Aituuntur, & fupponuntur pro rebus ſignificatis, dere,&cogitarepoteft. cum loquimur extheſi 15. & 20. lib. 1. elem. ita phantaſmatailla excombinationeſpecierumena ta,& producta fubftituuntur, &fubrogantur pro rebus inſenſibilibus, velnunquam ſenſibusperce ptis , quando de illis rebuscogitamus: cum hoc difcrimine , quod nominafunt figna ex th. 7. & ſequentibus lib. 1. elem. illa verò phantaſmata propriènonfuntfigna, ſed ſymbola quædam fup poſitive ſtantia, ſeu ſuppoſitaprorebus inſenſibi libus,feu nunquam perceptis ſenſu. Difcrimen auteminter fignum, & fymbolum hoceft, quod fignumexcitat (ut patetexcitata th.7. ) cogni tionemdereab ipfo figno realiterdiftincta,nempe dere fignificata: ſymbolumverophantaſticum, ſeumentale(namdeiſtoloquor,nondeſymbolis externis , ut hieroglyphicis Ægyptiorum&c.) nonexcitatcognitionemreiàſediftinctæ,ſedloco ipfius rei, quæabhomineinhacvitacognofciali ternonpoteft, cognofcitur,&apprehenditur i pſum ſymbolum quatenus fuppofitum , & fubfti IX. Porrò adhancdeſignationem , & fubſtitu tionemmovetur,&determinatur anima à conno tatis, obliquis,effectibus , circumftantiis, quasper cipitper corporisſenſus,&pertinentadobjectum illud inſenſibile ,vel numquam ſenſibus perce ptum: feddehisconnotatisplura inſequentibus: interim fit. 1 CONCLVSIO. Intellectushumanus instatu præfenti, quidi citurstatusimmerfionisinmateria;ut cognofcat abstractive,&perſpecies alienas,excitatſpecies proprias cateroquin objectorum , quæ intuitive cognovit; easque combinat, &fubrogatprospe ciebuspropriis obječti abſtractive cognofcendi , quibus tunccaret intellectus: atque inphantaf matibus,utfuppofitis proobjectis infenfibilibusipfa 5 infenfibiliaintelligirjaxta modum loquendiAri ftotelicum. X. Probaturconclufio autoritate,ratione&ex tutum cognofcitive pro ipſa rerealiterdiſtincta à ſymbolo. Cæterum ficuti vocabula , & nomina collocutivefuppofitapro rebusſignificatispronun tiantur loco ipfarum rerum, quæ in ſe ipfis pro nuntiari , hoceſt articulatè ex ore proferrinon poffunt: v.g.hocnomen Pater, fupponitur pro hominequiverèeſtPater,& fupponiturcollocu tivè, ſeu pronunciative : fatis enim vides , quod ipſumhominem,uteſtinſe,pronunciarenonpos fes,hoc eſt exore articulate proferre unumve rum,&realemhominem: ideodiciturnomenPa ter collocutivè ſupponi pro hominequi eſt Pa ter : itafymbolum imaginarium juvenis alati in mentetuaſupponiturcognoſcitivepro ipſoverò, &realiAngelo : quia illud ſymbolum cognofcis quatenusſubſtitutum loco veri Angeli,quem, ut eftinſe, (cumilliuspropriasſpeciesinmentenon habeas)cognofcerenonpotes. Aliaplurimaex empla adhocipſumexplicanduminpromptu ef ſent: fedinpræſenti abillis abſtineo vocabulorum ſubſtitutione vocali ad exponendam mentalem : VIII. Advertes tamen ad omnes hujusmodi phantaſmatum ſubſtitutionemcontentus. fubſtitutiones &fuppofitionesuniusrei adobeun dummunus proalterarequiri arbitrariamnonnul lamdeſignationem , aut expreſſam, aut tacitam, authominis, autalterius fublimioris libertatis : ut quantum advoces notavi th. 10.lib. 1. elem. at queadeo ad ſubſtituendum quoque ſpecies alie nas, feuphantaſmatacognofcitivepro reinfenfi bili cogitanda, requiritur quædam ipfius animæ internadefignatio,&deftinatio perquam ſymbo lailla , ſeu phantaſmata evadant quodammodo ..... perientia. Quoadprimum: apertaAriftotelis au toritas eſt inpromptu:primo libr. 3. de anima àtextu30.modumillumcognoſcendiabſtractive, &declaret,&probat, actandem hisverbis con cludit: infenfibilia in ſpeciebus (feuformis) fen fibilibus intelligibiliafunthumanointellectui.Se cundolib.demem.&remini, cap.1.&2. ubiha bet, quod ficuti Mathematici defcribuntdetermi natam figuram trianguli fingularis , quam ſubſti tuunt pro triangulo utfic&univerſali: ad nihil utentes eodeterminato triangulo: hoc estnonil ludpropterilludconfiderantes, fedutſuppoſitum, &ſubſtitutumprotriangulo utfic: ita intellectus licet nonconfideret corpus,feu quantum,ponit ta men anteoculosquantum,feucorpus, confiderat autemnonutestquantum,feduteſtſubſtitutum proobjecto incorporeo,quodperſpeciesalienas, &abſtractivecogitatintellectus. Tertiò eodemlo coait: animainphantasmateCoriscum ſpectat, licet Corifcumoculis nonvideat: videlicet ſubſti tuit phantaſmapro ipſo Coriſco,ſeuhomine quo piam,utdeeocogitare abſtractivepoffit. Quartò libro 3.citatodeanimatex.39. nulla resnobisap paret (feuimmediatècognofcitur)preterfenfibi tesmagnitudines: itaque abstracta &infenfibi lia in formis .&phantasmatibus intelliguntur: exquibus&pluribusaliis,tumlib.2.phyfic.textu. 10.12.tum lib. 5. meta.cap. 4. ſenſus Ariftotelis apertèpatet. XI. Sedquodmultòpluris faciendum eſt mo dus cognofcendi per ſpecies alienas ſuperius ex poſitus Canonica,&Apoftolica autoritate ful turD. Pauli Epift. I. adCorinthios cap.3. vide L mus- R.P. ProlomæiPhilofophia, 82 mus nunc perfpeculum inanigmate: quemtex Differtatio DuodecimaLogico- phyſica tumDivusAuguftinus lib, 15. de Trinitate cap. 9. &inPfalm.48. Divus Anfelmus,& DivusTho mas adeumlocum,&aliicommuniterinterpretes ficexponunt, utperilludin anigmatedefignetur to magis , quam abfentia ſpeculatur intellectus juxtaAriftotelem. XV. D.Thomasfrequenter,&apertèhoc ipfum atteſtatur, præterejus interpretationem fuperius indicatam, 1.par. quæ.48.art.7.incorporehabet: cognofcereinobfcurofymbolo,parabola foualle goria:ut videre eft apud Patrem luftinianum in Hocquilibetinse ipsoexperiripoteft, quodquando conatur aliquidintelligere (cujusnempeſpecies candemepiftolam: necaliterprofectointelligi re proprias non habet)format fibi aliqua phan &èpoteft,cumenigmanonmanifeltet,fedoccul tet potius,&fymboli rationemhabeat,non verò figni manifeſtativi: atqueita occurriturquibusdam cvaſionibusadverfarioruminferius afferendis. : XII. Addo interim Sanctorum Patrum inhanc ipſam rem unanimes ſententias. D. Auguftinus plurima paffim,potiffimumcit.lib.15.de Irinita tepertotum:prætereadeverareligione cap. 34. tafmatapermodumexemplorum, inquibus quasi inspiciat,quodintelligerestudet, &inde estetiam quodquando aliquemvolumusfacere intelligere proponimus eiexempla,exquibusfibiphantasma taformare poffitad intelligendum. Vtque ca villationesomnescontrafentientiumprævertantur, idem 8.Doctor lectionefecunda inlib. dememo Romauna est, quamcirca Tyberım nescio quis, Romulus dicitur condiaiſſe: nonilla autem est , ria,& reminiscentiaait: Non ergo propterhocfod. lum indiget intellectus bumanus phantafinate, utacquirat intelligibilesspecies,feaetiamut eas quamcogitansfingo:nonenimibifummodò:nimi: rum in fymbolo , & phantaſmate ſubſtitutopro Romaveraillam ſe fingendodicitcogitare: quod exſequentibus ejusverbisampliuspatet: ego cer tèunusfum,&hoclocoeſſeſentiocorpusmeum,& tamenfigmentocogitationispergoquo libet, lo quorcumquolibet : adnota illud,quod dicitfig mentum cogitationis : idipfum eſt, quodPhan tafmatis nomine defignatAriftoteles. Secundo lib. inphantafmatibus quodammodoinfpic.at: hujus ratioest,quia operatioproportionaturvirtuti, effentia:intellectivumautemhominis estinfenfi tivo: ideopropriaoperatioejus eftintelligerein ligibilia inphantasmatibus ; quæ profecto alitera nifi fumma detorfione intelligi nequeunt , quam adftruendo modum cognofcendi per ſpecies alic nos,quem in præſentiaproponimus. ה XVI. Probat.2. conclufioratione: evidens eft, dequant. animæcap.24.Animapercorpuscorpora, intellectum humanum cognofcere abſtractive,& videt ficuti cælum&terram,&quaineisconfpi cuafuntoculisnoftris; spiritus autempercorporis fimilitudinesintuetur:videlicetperipfiffimacor poreaphantaſmata. XIII. Dionyfius Areopagita cap. 1. de cœlefti Hierar, impoffibileestdivinitatis radiumnos in telligerenifiobvelatum perſymbolica velamina: quibus verbis enigma, &fymbolum defignatur: inquodivina intelligerepoteſt intellectus huma nusinvitamortali: idemque intelligendum decæ teris objectis incorporeis & àmateria & mole fecretis. PergitDionyfius : impoffibile est animo noſtroadimmaterialiumafcenderecontemplatio nem,nifi materiali manuductioneutatur&vifi bilesfenfibileſque ſpecies arbitretur ( nota hoc verbum eſtgræca interpretatione) imaginationes effe invifibilispulcritudinis &materialia lumina effe imaginemfulgoris immaterialis : ex quibus collige, idipfumquodperverbumfubftituere, & Subrogarecorporeumphantasmaproreincorporca cogitanda,ànobisfignificatur ; aDionyfioexpri mi perverbum arbitretur, quod appofitiſfunum eſt,utmoxaudies.... XIV. Clemens Alexandrinus lib. 8. ſtroma tum: inanimaeffe ait : cogitata ( ſeuobjectaut cognitajuxtagræcumphrafin)quares ipfas refe rant, &exprimant ; additquequodexrebus ex ternisfubjectis (hoc eftcognofcibilibus) forma, typus ingeneratur omnium animis. Itaque co gitataforma, typimentalesfuntnobisdictaphan tamata. AnfelmusMonolog.cap.31.Cumcogito hominem abfentemfirmatur acies cogitationis mea in talemimaginemejus,qualemperufum oculoruminmentem attraxi. Illudigitur inquod firmaturacies cogitationis cumabſentemremcogi perſpeciesalienas inhacvita: ſedmodus iſteco gnofcendi aliter explicari non poteit , quam ut explicamusinconclufione: falteinnifi adinexpe Gataparadoxadelabamur: ergo &c.Probaturmi nor: dicinonpoteft recte,quod dumintellectus cognofcit abſtractive ; duplex intercedat , aut e tiammultiplex demultiplici objecto apprehenfio, &cogitatio: hoceftcognofcatur,&apprehenda turquidemphantaſina,& fymbolum, ut diximus, ſed eacognitioexcitet aliam cognitionem , quæ cognofcat objectum infenfibile ut estinfe: quæ quefitabſtractiva quidem, fedpropria, & iname diata cjusdem objeti ut eſt in ſe repræfentatio &imagointellectualis : hoc,inquam , rectè non dicitur: peto enim : velpermodum fignicogni tioex.gr. juvenis alati deducit intellectum adco gnitionem immediatam Angeliut eſt in ſe, vel per modum antecedentis illativi : neutrum read dices:ergo: prob.min. Nonper modum antece dentis illativideducituna cognitio adaliam; quia fermohiceſtdemeraapprehenfioneobjectiinſen fibilis: certum autemeft,ac apprehētione adappre henfionemdiſcurſummentalemnonfieriexlib. 3. &4. elem. (&liusindecurfu logico-phyſica patebit:)&profecto paradoxuminfigneeſt, quod in omniapprehenfione de objecto infenfibili,vel ſenſibili quidem , fednunquam ſenſibus percepto femper difcurrat intellectus humanus : quodque nonpoffitcogitareDeum,Angelum,an mam,lub ſtantias,&omnia ferequæ cogitat,nifi perſyllo giſmosmentales,aut per ſolamtertiam operatio nemfuam. Rurfusnonpermodumfigniapprehen fiojuvenis alati excitat in intellectu aliam appre henfionem immediatam de Angelo ut est inse: interrogo enim,per quas ſpeciesproducatur iſta tamusjuxta Anfelmum profecto ipſa cogitatio noneft : eſt tameninternum& inanima,atque adeophantaſmailludeft,in quo immaterialiamul fecundaapprehenfio? numperalienasaccidentium ſenſibilium? uti producta eſt apprehenfio prima phantaſtica : anperproprias ipfius Angeli? hoc 1 . fecun Demodocognofcendi humano, Sc. fecundumdicinullarationepoteſt: quiaproprias tantùm apprehendis:ſedſiphantaſmaſymbolicum 83 ſpecies Angeli ut eſt in ſe intellectus humanus naturaliterhaberenonpoteftne quidem obfcuras, confufas,&veluti àlongeAngelumrepræfentan tes: habettantum emendicatas àſenſibus , videli cetænigmaticas, &phantafticas ex combinatione ſpecierum , quæ propriæfunt accidentiumſenſibi lium: fedneque dici poteſtperhas ipſas ſpecies verealienas produci apprehenfionemimmediatam Angeli ,uteſtinſeobfcuramlicet:perillas enim alienas ſpecies produci non poteft apprehenfio niſi ſymbolica , & phantaſtica Angeli , quam jam fupponimus exiſtere in intellectu ; ( unde civitatis eflet propriè fignum , &deducerettein cognitionemveræ Conſtantinopolis , cum de iſta cogitas deberes duas civitates apprehendere mente:g.falfum eft,quodſymbolahujusmodi ſe habeant permodum figni , &excitent cognitio nemdere ſignificata,qualis ipſaeſt in ſe. Neque dicas ſymbolum illud phantaſticum eſſe ſignum formale, ( fignumformaledicitur,quodnonexci tatcognitionem ſui, ſedtantummodoreifignifica tæ : ſecus ſignum inſtrumentale , quod tum ſui cognitionem excitat , tùm rei ſignificatæ , ut fu . mus&c.) adeoqueipſumnoncognofci,fedfo otiosè, & fine neceffitate multiplicaretur, fe cunda iſta,): etenim quemadınodum homini cæ co ànativitate nunquam per ſpecies ſonorum, faporum , & odorum repræfentari poteſt lux ipſa ut eſt in ſe, aut ex illis enaſci apprehenfio poteſt immediata lucis,&coloris: idquetamcer tumeffe videtur , quam quodoculus non poffit audire , aut auris videre,velolfacere : fimiliter, immo àfortiorinegandumeſt,ſpeciesillas eafdem, nempe proprias ,& intuitivas accidentiumſenſibi lium, repræfentare poſſe immediate Angelum ut eſtinſe, licetobfcura repræfentatione : auteas lumexcitare cognitionem verę Conſtantinopolis, Hocenim falfiffimum , &contra experientiam: nam cumquis poftquam fæpiùs deConſtantino poli perſpecies alienas cogitavit , pergit in eam civitatem;deprehendit, ſeprius imaginatumfuif ſe eam civitatem cumdiverſiſſimis circumitantiis, &modoomnino diverſo , ac re ipfa illa civitas fit in ſe: nempequiaprius perſpecies alienas co gnofcebatur duntaxat ſymbolum illud phantaſti cumfuppofitum,&fubftitutumjuxtadicta. Neque ferioreponipoſſet, cognitioneadeo confufaco gnofci Conftantinopolim , ut estinJe,utab intel folas ipfaspoſſe concurrere cumintellectuhuma-, noadapprehenfionem confufam,fedimmediatam &(utloquuntur)attingentem immediate,&ter minatamimmediatèadAngelum,uteit inſe. XVII. Nequemihireponashæcvocabula: in tellectum deturarephantasmata, aut illaspiri lectunon advertaturhujusmodi cognitio diftincta àcognitio ne phantaſmatis. Qui enimadiftas oc cultas cognitiones,comminiſcendasdeveniret, fa-.. tis patet contraomnem experientiam,& fine fun damento idoneoconclufionem ſtatutameumim 4 pugnaturum. tualizare: his enimfubeffe nonpoteitalius ullus , quæ XIX. Antequam objectiones diluam probabilis fenfuspræter antiquiflimum &Arutote 1 licum expofitumn. 10.&a SanctoThomadifer tiffimèdeclaratumn. 15. videlicet quodintellectus humanus huncmirabilemufumpercipit ſpecierum ſenfibilium, & plantaſmatum : ut ænigunatice,& ſymbolicèper illas ſpecies,& in illisphantafmatis cognofcat objecta ſpiritualia. Quidquidaliudde ſignent verba illa depurare,ſpiritualizare para doxumeft&abfonum:perindeacfidiceres,cogni tionem coloris v. g.(quæappellari ſoletſpeciesex preſſa coloris ) evadereper intrinfecam fibique identificatam vim repræfentativain , cognitionem Angeli repræſentantem Angelum,& illum inten tionaliter attingentem immediatè quidem, licet obfcurè. Nonenimmajorhicrepugnantia,quàm in caſunoſtro,ubidicatur,ſpeciemimpreffam co loris evadere perintrinfecam, fibique identifica tam vimrepræſentativam,evadere, inquam , fpe ciem propriam, licet confufam objecti ſpiritualis, adeum cognofcendumimmediatè,&uteſt in ſe, licet obfcurè. XVIII. Prob.denique 3. conclufio experien tia noftrumomnium,qui nunquam vidimus Con ſtantinopolim : perinde enim eam cogitamus per ſpecies alienas & abſtractive , ac objecta ipfa in fenfibilia : videlicet imaginamur civitatem quan damſymbolicam,&phantaſticam , reſpectuhabi toadconnotata,& motiva, feuad relationes, & enarrationes, quas audivimus , vellegimus de ipſa Conſtantinopoli : & fupponimus, & fubſtituimus. cognofcitive fymbolum illud pro vera Conſtanti nopoli, cujus ſpecies propriasde facto nonhabe mus. Quæro ex te,quot civitatesapprehendis, cum deConſtantinopoli cogitas ? profectò unam fieripoffuntcontrahactenusexpofitum,&proba tummodumapprehendendi,& perprimamintel lectus operatione cogitandiabſtractive,&per ſpe ciesalienas objecta infenfibilia,autnunquamfenfi bus percepta;explicanda ſunt,quæpertinentad ſe cundam,&tertiamintellectus operationemfucce dentes fimilibus apprehenfionibus abſtractivis. XX. Quantum itaque ad ſecundam , & ter tiamoperationem noftri intellectus, fiillas appre-> henfio præcedat perſpecies alienas , eodein modo philoſophandum eft, acdevocabulis collocutivè ſuppoſitis: exn.7. ficutienim itafupponuntur iſta prorebus fignificatis ,utquidquid affirmatur, vel negatur, feudifcurritur; affirmetur, negetur,& difcurratur directè &propriede rebus , feu obje Aisfignificatis,&nullo mododevocabulis, faltem ſpecificativè ſumptis : itaetiam licet phantaſtica ſymbola fupponantur pro rebus apprehendendis nunquam ſenſu perceptis : quidquid tamen affir matur,negatur&c. affirmatur&c.directe,& pro priè derebusillis,& nullo pacto de ſymbolsfal temſpecificativè ſumptis: quodlicetvideatur mi rabile,ceffat tamen ſtuporab experientia notiffi ma, quæ deprehenditurinomnibusaliis fignis,& ſymbolis,quibushomines externèutuntur. XXI. Iſtitermini,Petrus,homo fupponuntur exth. 20. 1. 1.elem. primusprohomine fingulari, qui eſtPetrus,ſecundusprohomine in communi: ſiexillis terminispropofitiones conficias,&dicas: Petrus efthomo, quid affirmas ? tria fingi poffunt àte inillo caſuaffirmari: primum,quod hæc vox Petrus fit eadem, ac iſta voxHomo: ſecundum, quod res , cujus loco fupponitur illa vox Pe trusfit eadem ac res cujus loco fupponitur iſta L2 VOX 84 vox homo : tertium,quod tum iſta voxPetrus, Differtatio DuodecimaLogico-phyfica quamapprehenfioni : utalioinlocojuxtaſenſum tumres, cujuslocovoxilla ſupponitur, fiteadem, tùmcumvocehomo, tùm cum re, cujuslocoſup ponituriſta voxhomo:fedàteaffirmarinonpoteſt primum,neque tertium: alioquin affirmatio effet falſa: g. affirmaturſecundumquodeftid,quodcon tendimus in cafunoftro. Namfalfumeft,quodiſta vox Petrus ſpecificative , & fecundum ſonum ſuumfit eadem, aciſta vox homoitemspecificati vè&fecundùm ſonumfuumfiaccipiatur. Rurfus falfum eſt id, quodperpropofitionem copulati vamexplicareturmodoſequenti:Et hacvoxPe trusſpecificativeeft eadem,ac iſta voxhomoffe cificative, fignificatumperillamvocemeſtidem, acfignificatumperiftam.nampropoſitiocopulati vaconſtans exunafimplici propofitione vera,& aliafalsâ eſt ſimpliciter,& abfolutè falſaex th. 2. num. 1.1.2.elem.Regredior adremnoftram: cum apprehendis per ſpecies alienas, hoc eſt cogitas hæcduo,Spiritus,Angelus,duoapprehendisphan taſmataut fuppofita, primum pro Spiritu , feu re ſpirituali , quæ fe habetutgenus adAngelum, &animamrationalem. Secundumutfuppofi tumproAngelo: cum verò affirmasinterneintuo intellectu , & mentaliter dicis Angelus est Spiri tus;nonaffirmas unumphantaſma effe aliud(fpe cificativè fi loquamur ) nec fimul affirmas , tum unumphantaſmaeſſealiud , tumreminfenfibilem, cujus loco fupponitur primum phantaſma , eſſe aliam, cujus loco ſupponitur ſecundumphantaf ma; atſolum affirmas hanc remfpiritualem , nem peAngelumeſſeiſtamremitem ſpiritualem ,nem peSpiritum eopacto, quo homo eſtanimal. XXII. Adjungo alia exempla , quæ manife ſtam inductionem ad rem noftram conficiunt : cumlupini ſupponuntur pro nummis in ludendo, (ut th. 15. 1. 1. elem.dicebam) in ludi progreſſu nonvincuntur,autperdunturlupini foli,vel fimul cumnummis, namdefacto victor in ludo relin quitſupermenſamlupinos,&nummosreponitſo los inmarſupio, quiadirectè,&proprièſoli num mi vincuntur. Cum imagoAlexandriMagnie.g. videtur: & de ea loquimurſuppoſitive,nontan tùm fignificativè , & dicimus indigitando illam imaginemhicfuitmaximusregum; nonidaffir mamusdeimagineſola, nec de imagine fimul,& devero Alexandro, nameffet ludicraaffirmatio, ſedde ſoloAlexandro vero , cujus loco illaimago ſupponitur. Id ipſum comprobari poteſt quoad Proregem,Procuratorem, Tutorem quando ope rantur, velpatiuntur in quantumrigorosèſubſti tuti &fuppofiti funt loco Regis,Domini,Pupilli, Idem de imaginibus Sanctorum quando ad illas oramus,& illis nos cominendamus, ut ſuppoſitis, &fubftitutis loco Sanctorum , quos illæ imagines repræfentant. XXIII. Quæ dixi hactenus facilè capit qui rectèintelligit quid fit affirmatio,& negatio men talis: hoceft,quidfit ſecunda intellectus operatio, in quantum diftinguituràprima. Hæc enim pri maoperatio,ſeu apprehenfio eft imago,& repræ ſentatio mentalis objecti : fed affirmatio noneſt imago (&multòminùsnegatio)quidergoeſt?Eſt nutismentalisſuccedenspoft apprehenfiones, an nuensveritati ,& renuens falfitati relucenti in ap prehenfionibus , & eſt ſimilior amori, vel odio M Ariftotelis fufiusdeducă. Sicuti ergoamornoftræ voluntatis erga aliquod objectum non eft imago illius objecti (&multo minus odium eſtimago fui objecti) ſedeſtnutus ,vel motus, velquies ( pro ut eſt amordefiderii, vel gaudii) erga ipſumbo num,uteſtinſe;licètilludbonumrepræfentetur ipſivoluntati in previa cognitione , quæ ſemper neceſſaria eft ad amoremjuxta primumprinci pium,nilvolitum,quinpracognitum. Sic etiam affirmationoneft imagoſui objecti, ſedeſt nutus quidam mentalis: g. objectum verum, ut eſt inſe, licet illud objectum repræſentatum fit per appre henfiones, quæ funt imagines non quidem ipfius objecti, ut eſtin ſe,ſedphantaſmatis,ut ſubſtituti, &fuppofitipro objecto. XXIV. Quemadmodum itaque adhocut quis ſemoveatadeundumadRegem,noneftneceſse, utveniat ipſe Rex,& invitet, fed abunde eſt , ut veniatRegis nomine Legatus , & perfuadeat adire regem : ita quoque utintellectus mentaliter mo veaturadaffirmandum, vel negandum objectum, uteſtinſe,noneſtneceſſe,ut objectumipfum , ad hocutmoveat ad affirmationem, velnegationem ſui,apprehendatur,uteſt in ſe, ſedſufficit, ut ap prehendaturin ſubſtituto,&fuppofitophantafina te,hoc eftperſpecies alienas. Similiter,ut volun tasmoveatur ad amandum idem objectum ut eſt inſe fufficit, utàcognitione prævia cognofcatur idemobjectumperſpeciesalienas ,hoc eft in ſub ſtituto phantaſmate. XXV. Falfiffimum eſt hoc pronunciatum : Omneid,quodformaliter,&rationabiliter affir matur,velnegatur,debetformaliter &exprefsè apprehendi:itemfalſumeſtſequens effatum: Omne quodaffirmaturutestinfe, debetapprehendi ut eftinfe: name.g.cumnego,mecognofcerefecre taDei, vel veritates geometricas , formaliter, & rationabiliter nego idquodformaliter, & expref sè nonapprehendo,neccognofco,ſednefcio. Nec dicas me priùs quam negem, cognofcere quidem ſecretaDei,ſedinabſtracto,&confusè; nam egre giè æquivocaris : cumenimnego , me cognofcere fecretaDei, nonnego mecognofcereſecretaDei inabſtracto ,& confuse,ſednego mecognofcere clarè,&diſtincte: atquiſecretaDei clarè,&diftin &ènonapprehendo,autcognofco : g. quodfor maliter nego, id formaliter,& expreſsènon ap prehendo. Sufficitergo quod utcumq; apprehen damid,quoddiverſomodoà modo apprehenden diaffirmo,vel nego prudentiffimè licet, & ratio nabiliter. Sic pariter ſufficit adaffirmandum,quod Angelus.uteſtin ſe ſit Spiritus ut eſt in ſe, prævia apprehenfionecognofcereAngelum, &Spiritum, uteſtin ſubſtituto,&fuppofitophantaſmate , hoc eſt perſpecies alienas. XXVI. Quoddixideaffirmatione, vel nega tione fimiliter aio de volitione , & nolitione, feu amore,&odiovoluntatisnoſtræ : utvoluntasdefi deretſcireomnes veritatesclare,& expreſsè non eſt neceſse , ut intellectus prævia apprehenfione repræſentetvoluntati omnesveritatesclarè,&ex preſse: atſufficit, quod utcumque intellectus ap prehendatid,quodaliomodovoluntasdefiderat. SECTIO Demodocognofcendi humano, &c. ſtitutum,vel ut fuppofitum proAngelo , affirma ſedfiitaaffirmatur,non affirmatur directe,& pro 85 SECTIO IV. Difficultates,&oppofitionescontrapracedentem doctrinam enodantur. bituretiamphantaſma,utſuppoſitumproAngelo: •prièdeAngelo,uteſtinſe,contra num. 20. fect.3. Pponescontraid,quoddiximus ſect. antece Odenti num. . dentinum.6. eſt impoffibilis talis combina tio ſpecierum,ut reſultetphantaſma,quodni : hil aliudpoffit repræfentare e. g.quàmAngelum: nam,ficutieft impoffibilis pictura,quæ itaunumho minemrepræfentet,utaliumexinnumeris,quipof funtàDeocreari, nonpoffitrepræfentare : quis enimnegetpoffibileeſſe, utalius homo creeturà Deoomninofimilis, etiamquoadexternamappa rentiamPetro v.g.nunc exiftenti ? g. & . Refp. ne.ant. & paritatem etiamne: nam exactior eſt intellectus in naturali artificio combinandi phan tafmata,quam quilibetpictor in pingendo : cæte rùm, quia ſecluſo miraculo, ettimpoffibileduos homines inveniri omninofimiles vultu, colore, ergonulladiftinctio. Prob. ma. Quamvis pervos apprehendaturphantaſma ut fuppofitum proAn gelo,non tamenapprehenditurdirecte ,&pro prièipfeAngelusuteſtinſe,exſect.3. nu.3.&5. ergo,ſiaffirmaturphantafima, ſeu dephantaſmate utſuppoſitoproAngelo,nonaffirmaturdirecte, & propriè deAngelouteſtinſe. Refp. dift. ma. In quaeftduplexreduplicatio perparticulamut : Si apprehenditur phantaſma ut fuppofitum &c. ff primaparticulautdiverſo modoreduplicet,acfe cundaparticula ut, conc.ma.Sieodemmodoredu plicet,ne.ma. Exth.48.num.22.lib.1 &th. 1.n.14 lib. 2. elem. conftat ſi ponas diverfimodè unam partem inrecto,&aliam inobliquo: & prætereà ſi explices modo unam cauſam, ſeu rationem, &habitu corporis; ideocitatonum. 6. fatis fuit, exemplumpicturæproferre, cui addipoffetunum, &alterum exemplum ineandemrem,præfertim deſumptumàdeſcriptioneoratoria,& definitione logica: namitadefcribi , & definiri poteſt Ange lusv.g.utnullialteri rei convenire poſſit,vel illa defcriptio, vel iſtadefinitio : & tamenvocabula funtfignamerèmaterialiatoto cælo differentia ab ipſo Angelo, qualis eſtinſe: fimiliter in cafu no ftro decombinatione ſpecierum phantaſticarum ratio cineris :&præfertim memineris arbitrariæ il lius defignationis &connotatorum,&effectuum, dequibusfect.3.num. 8. &9.perhæcenimſpecies alienæ accommodantur,&evadunt, quantumfieri poteſt propriæ , ur fupponantur cogitative pro Angelo; ita ut connectantur etiam effentialiter cumipſoobjecto,feuAngelout eſt inſe;utfuſius ſectionibusſequentibus. modoaliam,quæattendenda deſignatur ex vi hu jusmodi reduplicationis; in re præſenti diverfos modoseſſereduplicandi: videlicetPhantasma,ut fuppofitumproAngeloapprehenditur,feuperpri mamintellectusoperationemcognoscitur:explica tur,apprehenditur ipfum phantalma, &fimulfub ftitutio illius , feu defignatio arbitraria ipfius ani mæ, & ratio cur apprehendatur tali pacto illud phantaſma, eſt ipſa ſubſtitutio arbitraria, quæ de terminavit(exſect.3.nu.8.) utilludſupponeretur locoAngeli.Affirmaturphantasma,feu dephan taſmate,ut deſubſtituto locoAngeli:hæc quidem propofitio ficexplicatur:affirmaturdirecte &pro priedeAngelo,&conditio, curillaaffirmatiodi rectè,&propriè fit deAngelo,eſt, quiaphantaf maeſt ſubſtitutum loco ipfius Angeli. Cæterùm adnotabis ſequentes terminos complexos idem fignificare: Phantasmacognitum,utsubstitutum Oppones 2. Si phantaſma eſt ſymbolum An- proAngelo: &Angelus cognitusperſpeciesalie geliv.g. eft quoquefignum ejusdem: ſedſieſt ſi gnum, excitatcognitionem diftinctam de Angelo fignificato ex th.7. lib. 1. elem.ergo&c. Prob.ma. Omniaſymbolaexterna,c.g.hieroglyphica, em blemata,infignia, ſuntetiamfigna propriè talia: er go etiam iftaphantaſinata, quæ funt ſymbolain terna. Refp.ne.ma.Adprob. conc. ant.ne.conf. Nonvaletparitas, vel inductio ab externis adin ternaſymbola,ſeuphantaſmata : utnonvaleretſi diceres: omnesignesſuntcalidi: g.omnesſpecies phantaſticæ ignisfunt calidæ:ratioverò diſparita tis,quiaſymbola externanonſupponunturcogno ſcitivè,fed ad alia muneraobeundaexſect.3.nu.21. phantaſmata verò fupponuntur cognofcitive ex dicta ſect. num. 7. Contrà1. Siapprehenditurphantaſma, &non Angelus ut eſt inſe , affirmatur etiam , &difcur ritur dephantaſmate ,&nondeAngelo uteſt in ſe, fedhoc eft abfurdum: ergo &c. Refp. 1.Ne. ſequelammai. ratio negandi patetex ſect.3. num. 20. &fequen. Refp. 2. claritatis gratia diftingu endoma. fi apprehenditur phantaſmaut ſuppoſi tum cogitativeproAngeloaffirmatur&c.ne.ma. Siapprehenditur phantaſma ſpecificativè,& non reduplicativè,ut fuppofitumproAngelo, affirma tur&c.conc. ma. &pariterdiſtincta min. ne.conf. Patetdiſtinctio exnu.7.&20.ſect. 3. Contrà2. Si apprehenditurphantaſma, ut fub nas,feuabſtractive,exſect. 3.num.5. Contrà3. magnocumfervore: ergo inappre henfione venit inrectophantaſma, & in obliquo Angelus : & in affirmationeè converſo in recto Angelus, &in obliquo phantaſma : ſedunum& idemdebeteſſe rectum apprehenfionis,& affirma tionis: alioquinnonde eo, quod apprehenditur, effetprædicatio : ergo &c. Refp.æquivocarisquam maxime: ne. igitur ſuppoſitum conſequentisſub ſumpti: fupponisapprehendiAngeluminobliquo falſumautemeſtautinobliquo,autinrecto illum ut eſtin ſe apprehendi: ſedphantaſma,&ſubſtitutio cumconnotato(fect.3.num.8)duntaxatapprehen ditur : &hoceft, cognofciAngelum per ſpecies alienas:occafionemverò æquivocandi ſumisexeo, quodexplicatio reflexailliusapprehenfionis com memoretAngelum uteſtin ſe : inde credis, illum ſaltemin obliquo repræſentari ab eaapprehenfio ne. Itaque Angelus uteſt inſenullopacto ap prehenditur: &tamenaffirmaturAngelus , uteſt inſe: quodex ſect.3.nu.20. 23.24. probatum eſt nihil abſurditatis dicere. Sicut enim, ut amem objectumv. g. Petrum ut eſt in fe,&de illo de lecter delectatione ad illum tendente uteſt in ſe, noneftneceffe,utmotivumamandi quodhabeo, fit,&cognofcatur à me,ut eſt inipſoPetro : nam quandoquepoteſt noneſſeinipſoPetro tale moti vum: Anempèexmotivovirtutis æſtimatæ in illo (qua 86 (qua tamen caret ) movear ad eum amandum: Differtatio Duodecima Logico-phyſica Contrà 6. ergo faltemid,quodcognofcitur per amoradeum,ut eſtin ſe,verètendit: licèt fit ex motivo,quodverè noneſtinPetro. Multo igitur magis apprehenſo objecto inphantafinate utfub eam apprehenfionem, diftinguitur realiterab An gelo : quiaphantaſmaillud,licetſubſtitutum , non eftrealiter Angelus. Refp. dift. antec. diftingui ſtitutopro eodem objectopoflun affirmare(quod tur realiter ab Angelo uteft in alio, nego antec. eft quoddam amarementale)deeodem,uteſtinſe, utpatetexfæpè repetitis: abAngelo ut eſt in ſe, aliquodprædicatum. Contra4. Si modo expoſito apprehenderetur co. ant. Noneftadremterminus illerealiter,cum agiturde ſtatuintentionali:intentionalitereſtidem Angelus e. g. per ſpecies alienas , Angelus co Angelus uteſt in ſe, & phantafina illud fubftitu gnofcereturabhomine merè denominativè,& ad tumpro illo cognofcitive: eſt, inquam , idem illa placitum:hoc eftpercognitionem,quænon magis identitate,quæ intervenit inter ſubſtitutum , &id, exſeeſſetdeterminata ad repræfentandumAnge pro quo illud ſubſtituitur in quocunque genere lum , quam remaliam: fedhoceftabſurdum,quia cognitio, quâ Angelumcognofco,efteffentialiter ſubſtitutionis : & in cafu noftro,quia ſubſtitutio eſtinlineaintentionali,identias illa fic exponitur: determinata adrepræfentandum fuum objectum, dum apprehenditurphantasma, utfubftitutum neque eft ficuti vocabula , fignum arbitrarium: proAngelo, perindeestacsiapprehendereturipse ergo&c. Prob. ma.ex nu. 8. ſect. 3. Nonmi Angelus,quantumadhoc,ut intellectushumanus nus ex arbitrio , & defignatione arbitraria ipfius poffit exercerefecundam,&tertiam ogerationem animæ phantaſma juvenis alati ſubſtituitur cogno fuamimmediatecircaipfumAngelumutestinse: ſcitivèpro vero Angelo , quam hæc ipſavoxAn hoceft affirmare,negare, difcurrereimmediate de gelus pro eodemcollocutive ſubſtituatur,&fup hocobjectoAngelus, utpateteſt ſect.3.à nu. 20. ponatur. Refp.negoma. Adprobationemaffero Hancporrò explicationem identitatis intentiona diſparitatem ex fect. 3. n. 9. & ex di&is ad obje lisinterphantaſma,&idpro quofupponituripsum &ionemprimam: nempèrationeconnotatorum,de phantaſmadiligenteradnotaad ufumplurimum. quibus loco citato , ita accommodatur, & appro priatur ſubſtitutio , & phantafina ut ſubſtitutum, utconnectantureffentialiter in linea phyfica cum objecto ut eſt in ſe : ut amplius in fequentibus dicaım. Contras. Saltemillaapprehenfionihilaliudco gnofcit, nifiphantaſfma ,& denominationem ex trinfecam procedentem ab arbitrio Animæ , per quamphantafinafupponitur locoAngeli: fedhoc eſt cognofcere mere denominativè, & reputative, &fictitie: ergo&c. Refp.ne.ma.cognofcitetiam in obliquo connotata quorum reſpecta fit ſubiti tutio phantafmatis : &indehocphantaſma itaap propriatur , & accommodatur Angelo , ut non poffit alteri rei convenirequantum ad hoc , ut in illo abſtractivè ,&perſpecies alienas cognofcatur. Hocautempacto cognofcere nondiciturcogno ſcere impropriè:ſed cognofcereperſpecies alienas proprièproprietate,inquam,pertinenteadmodum cognofcendi per ſpecies alienas : quemadmodum hocnomenPetrus eſt nomen propriumhominis, nonimproprium;&tameneftnomenadplacitum. Immohic modus cognofcendiperſpecies alienas, &abſtractivè tamproprius eft,utfuperet exaliquo capite proprietatis modum cognofcendi intuitive inhacvitamortali. Repeteexſect. 2. nu.8.& 11. me videntem ſolam figuram,&coloremPetri co gnofcereeundemPetrum intuitive,ſed intuitione denominativa: non enimtotumPetrum,ejusque ſubſtantiam intueor,autintuitivecognofco : adde etiam, quod per miraculum ſaltempoffumintuiti vè videre colorem, & figuram Petri , etiam ipſo Petrononmihipræſenteullotempore: exaliapar te per ea, quæ diximus ſect. 8. nu. 6. & ad oppofi tionem primam, illudphantaſma fuppofitumpro Angeloeſt itaaccommodatum, &appropria tum Angelo, ut neque per miraculum poffitalteri rei magis accommodate,&propriè convenire: unde fit , veriffimè , & propriiffimè inillo phantafinate Angelum cognofci,quantum faseſthomininatu raliterin hac vitamortali Angelos cognofcere, li cet abſtractive,&perſpecies alienascognofcantur. Oppones 3. Phantasma eſt idem , ac ſpecies phantaſtica (de qua differt. 9.fect.1. nu.2 )ſedſpe cies præfertim phantafticæ ab intellectu nonco gnofcuntur: ergo nequephantaſma: g. à fortiori, neque inillo infenfibilia objecta poffunt cognofci. Refp. terminus phantasma nomen Græcum eft, quodidem fignificat, ac apparens, feuſpectrum, à Philofophis ufurpatur tripliciter, tumpro ima ginatione , feu experientia phantafiæ ; tùm pro ſpeciebus phantafticis , quæ advenientes adphan taſiam afficiunt illa ita,ut producat illam experien tiam,quæ dicitur imaginatio; tum pro ipſo obje cto, à quo procefferuntillæ ſpecies,ſeu ad quod illæ tanquam propriæ pertinent: (vide th. 5. lib. 1. elem.& differt. 9. loco citato , & fect. 3. præfentis differt. num.4. ) Ariftoteles, & D. Thomas in li bris præfertim animafticis ufurpantnomen phan taſmapro ipſo opjecto: aliinonnulli,velpro ſpe. cie ,vel pro imaginatione id ipfumnomenacci piunt. Itaque diſt ma. phantaſima ſumptum pro objecto idem eſt acſpecies: ne. ma.fumptumpro ipſis ſpeciebus : conc. ma. & mi, & diftinguo conf. fimiliter ut ma. Species phantafiæ dicuntur ima ginari ab illa, ut quo : objectum verò dicitur ima ginari,ut quod: quod eſt idem, ac dicere: per me dium ſpecierum, feubeneficioillarumpervenien tium adphantafiam objectum percipitur ab eadem phantafia : fimilis phrafis ufurpaturetiam quoad ſpecies ſpirituales,&intellectum. Contra 1. Anima non ſubſtituit , ſeù ſupponit cognofcitive pro Angelo v. g. cognofcendo ip ſumphantaſma ,inquantum eft objectum aliquod extra animam, hoc eſt extrinfecum ipfi anunæ : quia non eſt explicabile, quo pacto hæc fuppofitio fiat: fednequefupponit,exconceſſis, ipſum phan taſma, inquantum eſt ſpecies aliqua phantaſtica repofitain memoria (dequadiffer. 10.fect. 1.n.4.) ergo nihil fupponit , aut ſubſtituit cognofcitive proAngelocontra ſect.3.nu.4. 5. Refp. dift. ma. Phantaſma, inquantum eſt objectum , non ſuppo nit,ut quod: ne. ma. ut quo: conc. ma.&dift. mi. phantaſma, inquantumeſtſpecies,nonfupponit, ut Demodocognofcendihumano, Oc. ut quod,conc. mi utquos ne. mi. &conf. Anima noftra fupponit, & fubftituit utrumque cognofci 人 87 quamfit illudidemſymbolumpliantaſticum : nam tiveproreinfenfibili: e. g. Angelo cognofcendo, fedfpeciem fupponit,& fubftituit,utquo :hoc eft permediumillarum,feubeneficioillarum,dumde terminatè excitat illas (juxta fech. 3.nu.4.) quo ties voluerit cogitare de Angelo v. g. fupponit ipfumobjectumproprium, & naturale ſpecierum adrepræfentandumipſumAngelum:quodproin dèdicitur, fupponi ,& fubflitui utquod,videlicet juvenisalatusinexemploallato. عام Contrà 2. Si hoc eft, etiam phantafiaipſa po terit imaginari ſpiritualia: e.g. Angelum per fpe cies alienas,& abſtractive : quia imaginatur phan taſima : hoceft objectumfuppofitum, utquodpro re ſpirituali:ficut intellectus cognofcens id ipſum dicitur apprehendere, & cognofcere fpiritualia perſpecies alienas:fedhoc eitabfurdum ,alioquin ctiam phantafia Deum cognofceret : ergo &c. Refp.ne. ma. Adprob.poft particulam quia diſt. imaginaturphantaſma,ut fuppofitum pro re ſpi rituali : hoc ett imaginatur, tumphantaſma, tum ipfam fuppofitionem neg.Imaginaturphantaſma ſpecificative fumptum conc.ma. &distincta paris termi, ne confeq. Sicuti lingua , & os noftrum profertquidemvocabula; fed nonquatenus ſup pofita,pro rebus , aut quatenus fignificantia res ipfas exarbitrio : quia nonprofertipſamſuppo fitionem,feuplacitum arbitrariumhominum infti tuentium linguas (extheſi8.lib.1.elem.&fect.3. nu.8. ) ita phantafia in cafunoftro. Etratioeft, quia facultates corporeæ perceptivæ , dequibus differt.9. fect. 1.nu.1.fcilicet fenfus externi,vel interninonpercipiunt concreta extrinfeca, five illafintentiarationis,fiveentiamoralia: e.g.hæc concretapariescognitus pariesamatus. Hocau tem, quod fignificatur per ſequentem terminum complexum ; phantaſmafuppofitumcognofcitive proAngelo,eftconcretumquoddam extrinfecum, ſeuens hocfoliAngelo repræfentando poteft convenire exfect. 3.nu. 6. illeautemconceptus omnibus re buspoteftconvenire: nam confuse faltem,& fe cundum aliquam confiderationemomnesresfunt aliquopacto fimiles illi ſymbolo, falteminratione entis Contra 1. cùm Angelum cognofco, quod fit res fimilis illi ſymbolo,poffumfimul multiplicem negationem cognofcere, perquamquafi corrigam illam imaginationemdeſymbolo: namfimul co gnofco,quodilla res fimilisnon fitDeus, non fit resmaterialis, non fitaccidens, nonfitanima ra tionalis &c.: fedita concipio,&cognofco imme diatèAngelum,uteſtin ſe,quiareverataliseft:g&c. Refp. correctionem iſtameffeerroremprimope jorem,namcunctæillæ negationesinmeafententia jamſetenentex parte ſymboli ,&indeprovenit, quodtalefit illudfymbolum,utnonpoffitalteri rei convenire,quâmAngelo,exſect.3.1.6.,&inrefp. adoppofitionemprimam:cunctavero illa,quæ per negationes fuperius expreſſa funt, ficuti poflunt defcribipervocabula,ut exlociscitatis,itapoffunt imaginari:unde illafuntcombinatioſpecierumplus quamfemelalienarum:namnegationesetiamipfæ perſpecies alienas cognofcuntur præfertimnega tiones materialitatis, quæ funt idemacresfpiri tualis ;identitasquoquerealis omniumillarumne gationum cum entereali perſpeciesalieniffimas &ænigmaticæ cognofcitur; itaque omiſſama. ne mi,adcujusprobationem poſtparticulam quia, diſ.reverataleeft, affirmativecon., apprehenfive ne, quæ diſtinctiopatet exſect.3.àn.20. Sicuti, quamvis videamimaginemAlexandrimagni ejus modi,utnonpoffitrepræſentareinrationepicturæ nifiAlexandrummagnum,noneoipfoillumvideo uteſt in ſe, aut illum intuitivè cognoſco exfect.3. n.22. Similitercæcus à nativitate , dumlucem co gitat, &quinunquam viditConftantinopolim, & morale.deilla cogitat,aliquodphantaſmafibirepræſen Oppones4. CumAngelum :v.g. cogito, ima ginorquidemfymbolum illudphantaſticum juve nisalati;verumtamennoninilloſymboloconfiftit, &fiutiturcogitatiomea: ſedulteriusprogreditur, &Angelumapprehendit fubhoc conceptu confu fo: res fimilis illi ſymbolophantaſtico : ergo&c. Prob.antec,namitafalvatur, quodAngelus inſe ipſo apprehendaturdirecte,&propriè, ficutidire tè,&proprièdeAngeloaffirmatur innoftrafen tentia. Refp.ne. antec. &ejusprobationem: eſt eniminexplicabile,quidfitAngeluminfeipfo di recte,& immediatècognofci,cum confuse co gnofcitur res fimilis illi fymbolo phantaſtico , ex ſect.3.nu. 16. Nam vel illa fecunda apprehenfio confequens apprehenfionem ſymboli phantaſtici fit etiam ipfa per ſpecies alienas,&jamopporte bit,ut aliud fymbolum phantaſticumper hancfe cundam cognitionemcognofcatur , &non ipfe Angelusuteſt in ſe: vel fit perſpecies proprias ipfiusAngeli,&hoc dicinonpoteſt : quia omnia quænaturalitercognofcit intellectus humanus in hacvita,beneficio ſpecierumſenſibilium idcogno ſcit: ſpecies autemſenſibileseſſenonpoffuntpro priæ ſpeciesAngeli. Addo rurfust,quodille tuus confufus conceptus: Resfimilis illifymbolophan raftico , effet quid multo minus fimile ipfiAngelo, tant, quodalterireirepræfentandæinratione ſub ſtituti cogitativèconvenirenonpoteft. Pariter de ſcriptioRhetorica , autdefinitio Logica vocalişde Angelo,quæ omniapatent éxſect:3.n. 2:21. &ini tio præſentis ſectionis: Contra2. faltèmcùm apprehendo illudfymbo lum , apprehendo quid fimile licèt confusè ipfi Angelo: g. fimulapprehendo ipſumAngelum, ut eſtinſeſubiſto conceptu, quidfimile illifymbolo : prob.conf.exdiffert. 10. ſect.3.1.5.Relativafunt fimulcognitione, ſed ſimile eſtrelativum alteri fi mili: g. cùm cognoſco ſymbolum fimileAngelo, cognofco fimulAngelum fimile ſymbolo. Refp. dif.ant.apprehendo ſymbolum,quod eft fimile,&c. quatenus fimile reduplicative reduplicando fupra fimilitudinem cognitam, ne: ant.: ſpecificative,& realitercon. ant. Ex reſponſione ad inſtantiamfe cundamoppofitionis3. patetiſtadiſtinctio. Illud primumprincipiumRelativafuntfimul&c.valet, cùmrelativumunum formaliter , &reduplicative, &uttale cognofcitur: tuncenim etiamaliudcor relativum cognofcitur : non verò cùm tantum modo ſpecificative , ſeu realiter , ſeu confuse co gnofcitur(quiterminipatebuntexdiſſer.14.ſet.r &fect.3. ad objectionem ultimam) : itaque illud ſymbolum cognofcitur quidem reduplicativè, ut fup 88 fuppofitum pro Angelo juxtàdicta ad oppofitio Differtatio DuodecimaLogico-phyſica SECTIO V. nemfecundam: nonveròcognofciturreduplica- Facilis, necinjucunda refolutio controverfiapro vè,ut fimileAngelo. Cognofcitur ſymbolum , ut fimileſeuproportionatumconno tatis,& obliquis (juxtàſect.3.n. 9.)quæper ſen fus externosperceptaexcitant animamadeffor mandum ſymbolum, illudque fupponendum pro pofitaintitulodiffert.10.deobjectotermino rum communium. Ecole, quæ depræciſione objetiva diximus Rfect.1.n 3.,&præoculis habe ſtatutamdo Angelo , e.g.quidquid auditur ,legitur , videtur pertinens adAngelos eft connotatum in ordine ctrinam fect.3. & 4. quoadmodum cogno ſcendi abſtractive: tandemadverte, quidquidper adquodexcitaturcognitio abſtractivadeAngelo: terminos communes ſeumentales ſeuvocales re quodconnotatum, feu connotataappellarifolent præſentatur, aut fignificatur, id ipſum abſtractive, etiamMotiva,ſeuDeterminativa, quæmovent, &determinant animamadcogitandumdeAngelo: &per ſpecies alienas cognoſci abhomineinhac vitamortali. adiſtaigitur correlationem (proportionis , vel fi militudinis ) exprimit ſymbolum ſuppoſitumpro Angelo:& talis correlatioexpreſse cognofcitur : Conclufio Prima. : Intellectus hominis in hacvitadum cognofcitper dumſymbolum uttalecognofcitur. Ita diligen terattende: valent enim ad omnem difficultatem tollendaminhacmateria. Contra3. faltèmAngelumineocafu immediatè apprehendo:g. Angelumapprehendo,uteſtinſe fpeciesalienasprafcinderepoteft objective, hoc est potestcognoscere unamformalitatemiden tificatamrealitercumalia,quinaliamprorsùs cognofcat. (he.ante.)prob. ant. Deus immediate cognofci P Rob. 1. unica, &validaratiocontrapræcifio nemobjectivameſt;quiaadmiſsaillâpræcifio turabhominenaturaliter inhacvita : g. &Ange lus: prob.ant. Deusimmediatèabhomineamatur inhacvita: g. etiam immediatècognofcitur : nam eſt primumprincipium: nihilvolitum, quinpra cognitum. Refp.adultimamprobat.conc.ante &ne.conf. noneft necefsèimmediatè cognofceread imme diatèamandum: ficuti neque ad immediatè affir mandum: exfect.3.n. 20.,&exdictisadoppofi tionem ſecundamcon.3. Contrault. exſect. 2. cùm cognoſcitur intuiti vèPetrus per ejus colores , & figuram cognitam intuitive ,mediatè cognofciturintuitive ſubſtan tiaPetri: g. quoquein cafunoſtro. Refp. ne. ante. falfiffimum : nunquid intuitive ſubſtantia , & quidditas hominis cognofcipoteſt abhumanointellectupro ſtatu immerſionisinma teria, qualis àveteribus dicitur vitamortalis ? ne quemediatè, neque immediatèvidens oculo Pe trumintuitivècognoſcoejus ſubſtantiam : fedtan tùm ejus accidentia, rationequorum, ut ratione partium, denominativè (non veròmediate)in ne,verificarenturduoprædicatacontradicto riade uno,eodemque objectouteſtinſe: licètilla contradictoriaeſſent extrinfeca,&fecundo inten tionalia, exfeq.differt. 14. fect.3.initio: fednon verificarentur, fi præciſio objectiva fiatperſpecies alienas,&abſtractive modo explicatoſect.3.&4. g-cellat omnisratiocontrapræciſiones objectivas. Prob. mi. fi præcifio objectiva fiat per ſpecies alienas&c. deobjecto,ut eſt inſe, ſolumverifica turnoneffecognitum,nec mediatè, nec immedia tè,exfect.3.an.8.,&fect. 4. adoppofitionem . 8. nonverificatur niſiunum contradictorium de objecto, uteſtin ſo: quodexAriftotele omninò neceffariumeft;videlicetde qualibet repoſſe affir mari , &verificari alterutrum contradictorium, cujuscumque generisfintcontradictoria. Fortèdices :deobjecto, uteſtinphantaſmate, feu ut phantaſma pro illo ſupponitur,verifican turduotaliacontradictoria : atcontendo,&pro bohoceffe falfum: nam fineullâ contradictione 1 : : verificatur ex fect. 3.&4.objectum effecognitum, tueoripſumPetrum. Cæterùmexhoc ipfoexpli coclariffimè difcrimeninterapprehenfionem,& affirmationem : intueorPetrum apprehenſive,de illoaffirmo, est bonus vir, eſtingeniofus: affirma tio hæc immediatè,& unicèterminaturadipfam naturam,& fubftantiam Petri,nonadejus colo res,&figuram , quostamenfolosintuitive cogno fco , & apprehendo : fimiliter etiam cùm illum amo,prelucente illaapprehenfioneintuitivade fo liscoloribusfedutſubſtentatis ,& receptis in fub ſtantiaPetri, amorillead ſolam naturamPetri non adcolores immediatè terminatur : ita fine ulla ad rem facientediſparitate apprehendens phantaſma, ut ſubſtitutum pro Angelo, cùmaffirmatAngelus estfpiritus, vel Angelum amat:affirmatio,&amor immediatèmodo ſuotendendi refpicit,&termi natur adAngelum uteſtinſe,quem,uteſtinſe, apprehenfioillanoncognofcit. : ut eſt inphantaſmate,&noneffe cognitumme diate, velimmediate, ut eſt inſe : quiaut,ut fit contradictio , debet utrumque contradictorium verificari deeodem objeto omnino,proeodem ſtatuomninò, &iniisdemomninòcircumftantiis, utexth.2.1.2.elem.colligitur:g. fine ullacontradi ctioneverificatur, perſpeciesalienas effecognitam unam formalitatem, &noneffecognitam (fita menparticulanonſemperaccipiaturpræcifivè, ex differt.14.fect. 1.n.vlt. ) aliamformalitatem realiter identificatam cum illa uteſtinſe. Prob.hæcconf. Verum quidemeſt,quodunaformalitas , ut eſt in ſe,eſt identificatarealiter cum alia : at una forma litas,ut eſt inphantaſmate , ſeu phantaſma ut eſt fuppofitumcognofcitivè prounaformalitate,non eſt identificatumrealiter cumaliaformalitate , quia phantaſmanonſubſtituiturad exprimendu iſtam, fedillamformalitatem: cujus ratioeft,quiaſuppo fitio per quam ſubſtituiturphantaſmanoncomen furatur cum eaipſa,proqua ſubſtituit,formalitate, utillaeſt in ſe, ſeu inquantumeſtrealiter identifi catacumaliis formalitatibus; ſed commenfuratur cumconnotato (e.g. ſenſatione)juxtavim, quam habet Demodocognofcendihumano Sc. Prob. 3.quodomnibushominibusvidetur(om nibus, inquam,nonphilofophis,necad factiones 89 habethocconnotatuminlineâintentionali(hoceft quantum adhoc,quodeſthumanituscognofci, co gnofcere,cognofcitivum,cognofcibile)determi nandipræcifivè cognitionemterminifui correlati vi:&quantùmadhocpoſtremumquæſo,netrice ris: quemadmodumenim apudomneseftincon feffo,quod relativumnifi formaliter, &expreſsè cognofcatur,nonhabetvimexcitandicognitione philofophorum adhærentibus ) explicatur,&fal vaturinhacfententia,& non ſalvatur inullâ aliâ circa diſtinctiones mentales: fed quodomnibus hominibus videtur naturâ ipsâ duce eſt verum , autſaltemprobabilisfimum: exlib. 1. Topic. cap. 1.g.&c. Prob. maj.omnibus hominibusvidetur, deſuocorrelativo, c.g. fi cogitemPetrum,quieſt Pater,fednoncogitemexpreſsè eſſePatrem,non coipſofimulcogitabofilium : itaex infraproban disaffumo:relativuin licètexpreſsècognitumnon habere vim notificandi , ſeu excitandi expreffam cognitionem, nifide correlativopræcisèſumpto: hoceſtdeſolaformalitate correlativâ formaliter: nondetotârealitate,cumquâà partereiidentifica turilla formalitas. Prob. 2.&explicatur totum ſyſtema conclufio nis noſtræ : nunquamviditquis intuitivè , aut ex perimentaliter,immò neſcit,quidfitMagnes:au dit interea nefcio quid de proprietate attrahendi ferrum: hoceft connotatum aliquod percipitſuf ficienscognoſcitivèad excitandam expreſſam co gnitionemdehacpræcisèveritate,potentiaattra hendiferrum, quinfit fufficiens illudconnotatum adexcitandam cognitionemexpreſſamde iſtaalia veritate,potentiaseconvertendiadPolum(quæ tamen eftidentificata realiter cum allâ potentia attrahendi ferrum, (utpoftulo) in hoecaſudico, illumhominemperſpeciesalienas , &inphantas mate (juxtaſeca.3.&4.)cogitare deformalitate illa:potentiaattrahendiferrum,camqueforma litatempræſcindereobjectivehoc pacto: poſt au ditionemillam , ſuccedit in audiente imaginatio tùm deconnotato audito , nempè attractio ferri, tum deprædicta auditione : poſt imaginationem apprehenfio tùm de objecto imaginato, tùmde ipsâimaginatione :poſteamveròapprehenfionem determinatur animaadexcitandas ſpecies alienas, &adſubſtituendum phantaſima proportionatum connotato antecedenteraudito,imaginato,&ap prehenſo (quodeſt idem, ac dicere phantaſma ſubſtitutumproformalitate reſpondente)acdein de rursus apprehendens illud phantaſma itafub ftitutum,&fimul connotatumexpreſsè;per eam apprehenfionem cognofcit proportionem inter connotatum ,&phantaſma fuppofitum. Itaque in hac apprehenfioneconfiftitpræciſio objetiva. Hoceft illa apprehenfio eſt cognitio , quæ per 1 E X et 0 1 2 و ſpecies alienas ,& inphantafmatehabetpro ob jecto unam formalitatem præcifam objective, & cognofcitivè in illo phantaſmate. Atqueitafem perevenit, cùmverèperintellectumdiſtinguimus formaliter diſtinctionerationis ratiocinatæ. Dico, cùmverè diftinguimus , namfæpissimècircaali qua objecta,&circa illorum objectorum formali tates notisfimas, licètvideamurdiftinguere forma liter illas, reveratotum illudobjectumexpreſsè& clarè ſecundùm totam realitatem cognofcimus, aut adſumumper diſtinctionem rationis ratioci nantis diſtinguimus. Ratioeft,quia ſpeciestùmin tellectuales ,tùm phantafticæ adeò connexæ funt interſe, ut excitata ſpecie, quæ inſerviretad co gnoſcendum unamformalitatempræciſam abalia, excitantur etiam aliæſpecies , quæ totamrealita temrepræfentant. quod cumhomo cognofcitper terminos menta les communes,e.g. hæcobjecta, bomo,animal, rationale, c. necverificenturduocontradi&o rianèquidemextrinfeca: neccognofcatur(neque clare,neque obſcure)nifi id, dequorefpondere poteſt ipſe cogitans ſecogitare: quisenim morta liumperfuaderefibi poffit , quodquando cogitat præcisèdeiſto termino objectivoanimal, vere,& proprièfimulcogitetde omnibus, & fingulis ho minibus,&brutis, tumexiftentibus, tumpossibi libus : hoceſtde infinitis rebus , licèt dicatur hæe omnia cogitare obfcurè,&confuse? Refponde bit enim quisquis fuperhoc interrogetur , ſeca pere naturaduce , quid fit cogitare , &cogno ſcere, & quiahoc capit, capere nonpoffe quo modo cumcogitat hancpræciſam veritatemani mal,fimulcogitet,licètobfcurè, infinitailla obje eta ficuti cumcogitat de Petro , nec clarènee obfcurè cogitat dePaulo : fimiliter dicetevenire, cùmanimalcogitat. Nec juvaret reponere, quod àparterei ,hæc veritas objectiva , animalfit rea liter identificata cum infinitis illis fingularibus : ex clamabit enim pesfimam illationem eſſe à ſtatu reali rerum adſtatumintentionalem, feu ab effe, ad cognofci: præfertim fiagamus deimperfecto modo cogitandi, quo homines in hac vitâpræditi ſumus. Nullum majus , & apertius argumentum haberipoteft abhomine ad reflexè cognoſcen dum,quandonam aliquidcognofcat,velnonco gnofcat , quam quodhomo incafu controverſo eandemomninomentalem experientiam habeat, quamhabet, cùm eſt certiffimus, ſe aliquidmini mècogitare : fedomninò eandem mentalem ex perientiamhabethomo dumhanc præcisè verita temanimalapprehenditquoadinfinitaillafingula ria,quamhabet quoadPaulum ,cùm folùmcogitat dePetro: ergoficutieſtcertum , quodin hocſe cundocaſunecclarè,necobfcurè cogitatdePaulo, itainprimonecclarè,necobfcurècogitatdeinfini tis illis fingularibus. Prob. 4. Cumprobabilitateſufficienti & idonea (utprofeſſus ſum ſect. 1. &defendamdiffert. 14: &15.) explicatur diſtinctio mentalis per diverſa connotata , & diverfum modum cognofcendi exparte actus ,feu cognitionis : ergò cumma jori probabilitate explicatur eademdiftinctio per eadem etiam connotata , & per diverfummo dumfubrogandi , & ſubſtituendi ſpecies alienas, ſed phantaſmata ex parte objecti. Prob. conf. nam ita admittitur , non folum diverſus modus exparte cogitationis , & actus (huncenim ad mittunt omnes ) , fedetiam exparte objecti , ſal temuteſtin alio ,& utabſtractive cognofcitur. Præterea hæc fententia nihiladmittitcontra com munem hominum opinionem : nil contra rece ptasphiloſophorumfententias: omniaevitatabſur da,&cunctaexplicatpernotiſſimas analogias , & experientias. M CON 2 R. P.ProlomæiPhileſophia. 90 Differtatio DuodecimaLogico-phyſica CONCLUSIO II. Perhujusmodipraciſionemobjectivamexplicatur PR univerſaleformale. ob.illa cadem connotata , quæ determinant in ſententia Nominalium ad cognofcendum expreſsè per cognitionem,quædiciturunitas rationis (dequadiffert, 10. ſect.2.n. 3.) formali 1 tatem , quæ realiter eſt in multis multiplicata ; illa eademconnotata determinant ad ſubſtituendum cognofcitivephantaſma pro formalitate, quæ rea liter eſt in multis multiplicata : fed illa cognitio in ſententia Nominalium eſt ſufficiens per modum formæaddenominandumhoc concretumuniver Saleformale (quod concretuin eſt extrinfecum quidem, fednon objectivum reſpectu unitatis ra tionis) ergòetiamiſta ſubſtitutio,&fuppofitioerit ſufficientisſima addenominandum hocidemcon cretumuniverfaleformale,quodeſtextrinfecum, &fimul objectivum reſpectucognitionis , quæ eſt unitas rationis. SECTIO VI Objectiones diffolvuntur. B.primo: verificarentur duo contradictoria decodemobjecto :ergò,&c.prob.ante.ve rificaretur effe cognitumanimal,&noneffe cognitumrationale:fedfunt idemanimal&ratio nale, fi de homineagatur : g.&c.Refp. ne. antec. adprobat. diſ.majverificaretureffe cognitumani maluteſt in ſe , ne. maj.ut eſt in alio cognoſcitivè, &objective, con.maj.pariterdif. mi.funtidemani mal,& rationale , utanimaleſt inſe,conc.mi.ani maluteſt in alio cognofcitve, & objective, ne. mi. &confeq. Hacdiftinctione, quæ fundamentalis eſt in hac materia, omniapenè adverfariorum argu mentadiſſolves, eamq;explicabisjuxtaſect.3.an.9. nempènilaliudeft, animal uteſtinaliocognofci tivè & objectivè,quamphantaſma,& ejusſubſtitu tioveniensin recto,&in obliquo connotatumde terminanstalem ſubſtitutionem: hocautemnonest necanimal, uteſtin ſe, nec rationale, uteſtin ſe. Exemplapræfertim adhibebis ex citata ſect. 3.de imagineAlexandri,devocabulisutſuppoſitis col locutive: delupinisut ſuppoſitis colluſive:&Con ſtantinopoli cogitata per ſpecies alienas : ficuti enimqui demonſtratdigito imaginemAlexandri, &dicit; bicfuitregummaximus,digito demon ſtratAlexandrumuteftinalio, ſcilicetinejusima gine : nonvero demonſtratdigito Alexandrum uteſt inſenequemediatè , nequeimmediatè; ita qui cognofcit animal ut eſt in alio , &c. addes ex D.Auguft. cita. lo.cit. nu. 10. ubi dicit: Romam uteſt in alio, hoceſt in mente,&quamhomoco quam fitcognofcereverè&proprièipſumcogno fcere intuitive,quodeftproprium hominis inhac vita mortali. CumcognoſcoPetrum intuitivè per ejus ſpeciesproprias ,propriasinquamtantùmde nominative, poffetcontingere faltempermiracu lum(exſect. 2. àn.8.)quodfubillaapparentiaco loris,&figuræ effetaliud individuum,alius homo, non ille , qui eſt Petrus : nihilominus tamen dicor, verè,&propriècognofcere intuitive Petrum. At incaſunoſtro eſt omnino impossibile , quod cùm cognoſco animal ut eſt in alio, non cognofcam verè,&proprièanimal: quiaphantaſmaeſt ſubſti tutumprovero,&proprio animali,licètincognito uteſtinſe,exdictisſech. 4. Contra 3. vel animal,ut eſt in alio,eſt idem,aca nimal uteſtinſe,veleſt diverſum : ſi eſt idem ergò adanimal uteitinſe terminaturtuacognitio: ſinon eſt idem, eſt fictitiumid,quod cognofcis. Refp. conc.primampropofitionem,ejusquepar tem ficdiftinguo,utpote disjunctive : animalut eſt in alio cognofcitive,intentionaliter ſubſtitutivè,& objective eſt idem , acanimaluteſtinſe co. (juxtà dictaſect. 4. ad opp.2. fub fin ) eſt idem realiter ne. ſuppoſitum: ſupponisenim idemeſſe intentiona lem,&realemſtatum: &quodcumdiciturcogno fii, adpropofituincadathic terminusrealiter: co gnosi enimrealitertamimpertinens eſt terminus, quamcalide,autfrigide cognofci. Ob. 2. excapite connotati,& fubftitutionis ,& phantafinatis:illudconnotatum, e.g.ſenſatio eft effectus , vel quaſi effectus animalis ut eſt inſe : g. habetvim determinandi , ſeu excitandi cognitio neinde animali, ut estinſe. Refp. ne. conf.quia illudconnotatumnonhabet vimdandi intellectui ſpeciesproprias caufæ fuæ,& ideononhabetvim excitandicognitionemdecau såſuâuteſtinſe, ſeduteft in alio,&ut cogno ſciturper ſpecies alienas aliter ac eft in ſe. Unde hoc ? ex eodemcapite, ex quo Nominales affir mant , relativa tunc folum excitare cognitionem deſuo correlativo,cùm expreſsè,feu formaliter, ſeuquatenus relativa cognofcuntur : utdicodif ſert.14. adobjectionemultimam. Pariterinre præ ſenti connotatum,quodeſt unum relativum, aut plura (in quacunque cognitione per ſpecies alie nas) cum cognoſeiturhumano modo, nonexci tat cognitionemnifi præcisè de formalitateprinci pii , feu caufæ fuæ fibi reſpondente formaliter: nonvero detota realitate caufæ fuæ uteſt in ſe. Verùm eſt quidem connotatum illud nonpoffe produciàſolaformalitate,ſedatota realitate caufæ gitans fingit non eſſe Romamutestinſe : illam nempequam circaTyberim nefcio quu Romulus diciturcondidiffe. Contra1.perillamcognitionem ,qua cognoſco animal, denominaturcognitumverumanimal, ſed verum animaleſt idem, acrationale: g.&c. Refp. ſimili diſtinctione verum animal ut eſt inalio co gnoſcitivè,& objective,conc.,ut eſt in ſe,ne. Contra2.illa cognitioterminaturad animal,ſeu attingitanimal vere, &propriè , fedanimal verè, &propriè eftrationale:g.&c. Reſp.eademdi ſtinctione.Hicmoduscognofcendi eſt modus co gnoſcendi verè,&proprie,licètfitperſpecies alie nas : immomagis eſt cognofcere vere,&proprie, fuæ debere produci: ſedhocmilitatin lineapby fica,ubi nonvalentpræcifiones objectivæ :neque hocquidquam facit , ut connotatumillud habeat vimintentionalem excitandi cognitionem , &ex preſſam repræfentationem detotâ realitatecaufæ ſuæ.Atq;hicnota(juxtaſect.3. n.9 )duplicem bo numufum,quempræftatilludconnotatum: primò, quia habet relationem,&connexionemtranſcen dentalem,ſeueſſentialeminlineaphyſicâcumobje touteſtinſe: e.g.animaliuteſtinſe: facit,ut co gnitio ſubſequens abſtractiva habeat mediatè ra tione dicticonnotati item ab ea repræfentati re lationem tranſcendentalem,&eſſentialem , in li nea phyſicatamen , adidem objectum uteſtin ſes ſecundo , quia connotatum illud non habet vim noti notificandi inlinea intentionali totum objectum, DemodocognofcendihumanoSc. mera:&quemadmodumaddamproillisexemplum uteſt inſe, ſed præciſam formalitatem correlati vam;facit,uteademcognitioſubſequensfitpræci. 91 deimaginefeupicturaOvi ; itainpræſenti doex fiva&nonfitimagointentionalis objectiut eſtin ſe,ſeduteſtinalio præciſive: atqueita patet quo modo connectaturcumobjectouteſt inſe,&non fit imagoejusdemuteſtin ſe. 11 Contra1.Phantaſma ſubſtituiturpro vero ani mali,feuproanimali, quodverè,& realitereſtprin cipiumſenſationis,feu pro totarealitate,quæ & eſt animal,&rationale : fedtale animaleftanimalfut eft inſe,:g.&c. Refp. dift. primomaj.ſubſtituitur proveroanimali,&c. exdeterminationeconno tati habentis in linea intentionali vim notificandi præcisèanimal: conc.maj.habentisvimnotifican di etiamrationale : neg. maj.& fimiliter diftin Eta min. neg, conf. Diftinguo rursus eandem ma. ſubſtituitur pro tota realitate , pro vero animali, &.cognofcendoaliter,aceftin ſe alietatepræci fiva,cone.cognofcendouteſtinſe ,neg.ma. &c. Hædiftinctionesfundamentalesfunt,utfuperiores duæ adobjectionemprimamoppofitæ: easqueſic explico. SicutiinſententiaNominalium,utdiffert. 15.fect.1.n.14. diceturcognitionemuniverſalizan temhujusmodieſſe,quæquantumeſtdeſeeſſetcon tenta,&haberetobjectumſufficiensinunoſingu lari;ficdicoinpræſenti, quod phantaſma,utfub ſtitutumexvitalisconnotati,licètre veraproani mali, quod eſtidem realiteracrationaleſubſtitua tur; attamenattentomotivo,¬ificationepro cedenteexconnotato,illudphantaſmaeffetcon tentum, &fufficienter eodem modo , quô eſt de fa&o,ſubſtitutumeſſet;etiam fi à parte rei animal per impossibile noneffetrationale. Quemadmo dumNominaleslococitato dicunt: ſiperimposſi bileomneshomines,præter Petrum ,eſſentchi F empluminpicturarepræfentantehominemàlate re, ſeu,utdicitur, diprofilo: illapictura effetcon tenta,&haberetexemplarſufficiens, ut habetde facto,etiamfihomoàpartereieffetdimidiatus. Ob. 3. Cognitiointuitivanon præfcindit obje &ive:g.necabſtractiva: hoceſtneq;cognitio,quæ fitperſpecies alienas modoexpofitoσίε Refp.conceffoante.ne.conf. Inprimocafu co gnitiointuitiva cognofcitobjectum,uteſt in ſe,ad coqueperillamdenominaturcognitum objectum, uteſtinſe,&perconfequens ſiillacognitiopræ ſcinderet objectivè ,verificarentur duo contradi Goria;nempecognitum, &noncognitum: nam cognitio intuitiva asſimilatur caufæ naturali , vel tactui manus ,vel viſionioculorum: tangerenon poffumusunaınformalitatem aliânontata , nec unamvidere alianonvisa : neque cauſa naturalis ( e.g.ignis) producit unam formalitatemeffectus aliânonproducta,ſedtotamrealitatem: pariterde cognitione intuitivaphilofophare. Contra, Videns animalàlongè cognofcit ani mal,&noncognofcitrationale. 1 Refp. ne.Totumcognofcit,ſi cognofcit intui tivè:clariùsquidem,velobſcuriùs;namdatur co gnitiointuitiva clarior,velobfcurior: utcùm video colorema longèpervifionem obfcuram,video & apprehendointuitivèillum colorem , non tamen difcerno,utrùmfit albus, vel niger, viridis , vel cæruleus. Similiterrufticuscum cogitat,&cogno ſcit hominem obfcurè,itacognofcit,utnefciatho minemeſſe animal : immò conviciumputaret , fi appellaretur animal , & tamen fubinde cognofcit intuitive, ſaltemintuitionedenominativa (juxta ſect.2.n.8 )hunc,vel illumhominem. : DISSERTATIO XIII. Utrùmdeturuniverſaleàparterei,quodverèfitunum intramulta , &inmultis. Atenus dicta fatis , quantum arbi 1 : : تدلعها bitror , fuperque ſuntad univerſa lia,&formalitates ſolide , &clarè exponenda;fedquiaſerviendum eft moribus , &quorundamgenio,qui verſandohujusmodi , ferède vocibus , & mo do loquendi argumentomirepaſcuntur; illacon fequentibus diſſertationibus tradam , quæadtres reliquas de diftinctione , & univerſali formali ſententias indicatas ſet. 1. diſſert. 12. potissimum pertinent: initio nimirum facto abuniverſalifor mali àparte rei, & fine conftituto indistinctione formali exnatura rei. Illaquidem primaquæftio nonminuslevis,quàmcelebris eft; fedquæ cele britate ſuadamnum levitatis compenſat,nonnihil etiam eſt utilis addetegendas aliquot ſophiſma matumtricas. Revoca in memoriam definitionem quidno minis , quamdeuniverſali dedi differt. 9. ſect. 1. num. 12. Itemquædiximusibidem ſect. 2.deuni verſali ideali , hoc eſt realiterſeparatoàmultis, quodfidaretur effet quidemuniverſaleàparte rei; ſednonilluduniverſale dequo quærimus inpræ ſenti;hocenim fi,dareturdebereteſſeunumintra multa,&in multis,hoceftrealiteridemcummul tis non verò realiter feparatum , & diſtinctum à multis: mementoetiam unitatis ,&univerſalitatis rationis, dequa diſſert. 10. ſect. 2. n. 3.&4. ac de mumrecordare definitionisquidrei, quam deu niverſali juxta ſenſum Peripateticorum expoſui diſſert. 11.ſect. 1.n.5. tandeminpræfentidiſſerta tioneſemperpræoculishabe,noshicageredeuni verfaliformali;nonveròdeuniverſalifundamen talijuxtadicta diſſert. 10,ſect.2.num.2.&4.&dif fert. 11. fubfinem. 1 SE M 2 92 DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica SECTIO PRIMA. Conclufio. Unitasformalisdequadiffert.11. nonfufficit idut conftituattotaliteruniverfaleformale:adeoq, licethujusmodiunitas deturaparteret,fcilicet independenter ànostriscogitationibus ;nonda turtamenuniverſaleformaleàparterei. P Robatur concl. Aduniverſale formale requiri tur,uttotum idquoddenominatur abuniver falitate, & venitinrecto inhoc termino con creto univerfale, totuminquam, realitermulti plicetur infingulis fingularibus,exdiffert. 11. fect. 1.num. 5. e.g.natura humana , quæ fignificatur perhunc terminumhomo, &denominaturtan quam idquodvenit inrecto univerſale formale: ſede.g. naturahumana , quæ fignificatur &c. non poteft realiter multiplicaritotainfingulis fingula ribusjuxtaveram intelligentiamhujusverbimulti plicari , quam dedi differt. 11. §. ultimo:g.unitas formalis, per quam denominaturnaturahumana quidunum ,non fufficit&c.probatur minor: na turahumana,quæ fignificaturperhunc terminum homo &perunitatem formalemdenominaturquid unum,eſt collectio omnium naturarum humana rum, feu omnium hominum,exdiſſert. 10.ſect. 2. num.2. &extotadiffert. 11. fedhæccollectio to tanonpoteft realitermultiplicariin fingulis fingu laribus,ut eſt evidens , & expofuimusdiffert. 11. fect. 3. g. natura humana per unitatem formalem nonpoteftrealiter multiplicari in fingulis fingula :: ribus. こ SECTIO II Objectionibus refpondetur. Bjic. 1. Sinon datur univerſale à parte rei; non datur univerſaleexparteintellectus:fed daturhoc fecundum : g. primum quoque: prob. ma.nihil eſt in intellectu,quodprius nonfue rit in ſenſu ex Ariftotele citatodiffert.2. fect.3.& rurfusnihileft infenfu, feuinſenſibus, quodnon fit àparterei. Refp, quemadmodum nondatur àparte rei de nominatiocogniti,hoc eftindependenteràcogita tione& intellectucogitante , datur tamendepen denter; ita incaſunoſtro:nam univerſaleformale, eſt idem ac cognitumtalipeculiari modo,& fpecie cognitionumtali , quædicitur univerſalitas ratio nis. Claritatis gratiadift. ma, finondatur àparte rei univerſale fundamentale ; nondatur exparte intellectus univerſale formale,con. maj.finonda tur àparte reiuniverſaleformale,&c.ne.maj.uni verſale fundamentale (hoceſtunum formale , feu unitasformalis)eſt fundamentumneceſſarium , ut intellectusillo genere cognitionum cogitare pos fit, quæ dicuntur univerſalitas rationis , &deno minanttanquam forma ipſumuniverſale formale : niſi ergo univerſale fundamentale dareturàparte rei;necetiamintellectuspoffetde illo cogitare co gitatione,quædicituruniverfalitas rationis,adeo quenondareturuniverſale formale. Adprobatio nemmajorisdicomeexplicuiſſecitatadiſſ.2.fect.3. ad objectionem primam , ſenſum illius Ariftote lici effati , quo profectò non defignatur , quod cognitiones exiftantàparterei,ſeu independen ter ab intellectu cogitante , vel quod cognitiones fintinſenſibus ,inoculo v. g. fitjudicium autdi fcurfus. Contra 1. daturuniverſaleformale inintelleau; g. etiamàpartereit prob.conf. alioquinintellectus falleretur: quia unumcognofceret,quodnon eſt unumàparterei. Refp. ne. con. adprobationem neg. quod intellectus falleretur, ficutinon fallitur cognofcendoaliismodiscognofcendi, ita necfalli tur cognofcendotali modocognofcendi,quidici turuniverſalitas rationis : ad caufalem illam poſt particulam quia,dico intellectumdumuniverſale formalefacit, hoceſtcognofcitper cognitionem, quæest univerfalitas rationis : (memoria retine hancexplicationem, cumaudis hancpropoſitio nemintellectusfacit univerſale)noncognofcere unum;fed cognofcerepermodumunius, ex dictis differt. 10. fect. 2.num.3.&4.&differt. 11.initio, undenon fallitur, ficuti non fallitur intellectus , cum cognofcit Angelos veluti juvenes alatos ex lococitato. 4 Contra 2. fi intellectus non erratcognofcendo univerſale; id quodcognofcit eſtuniverſale: ſed idquod cognofcit eftaparte rei : g.univerſale eſt àparterei: probaturına, alioquin intellectus erra ret, quia ficuti affirmare falſa pro veris eſt errare, ita cognofcere prouniverfali id,quodnon eſt uni verfal. Refp. di. ma. Idquodcognofcit, eſt uni vertale fundamentalecon.maj. eſt univerſale for malene. maj.&fimiliterdi.mi.&conf. Philofopha beris deuniverfalıformali;ficuti decognito:hoc concretumcognitum, fecundum id quoddicit in recto , eſt à parte rei fecundùm idquoddicit in obliquo eſt àparte intellectus , nempeeſt cogni tio; ita etiam illudconcretumuniverſaleformale: quare ficuticognitiononpotest cognofci directe, fedreflexe,ita univerſalitas rationis , quæ eſt una quædamcognitio:adeóquepercognitionem dire itam,quav.g. cognofcoHomoutfic,noncogno ſco univerfalitatem rationis , perquam illud Homo utficdicitur unverſaleformale, fed ipſa cognitio directa , qua cognoſco hominem ut fic, eſtuni verfalitas rationis. 4 Contra 3. hoc concretum univerfaleformale ſecundumid quoddicit in recto,& ex parte fubje &idatur à parterei: ergo abfolutè datur à parte rei univerſale formale :probaturconfeq. Sicuti quia hoc concretum paries albus , fecundum id quoddicitin recto eſt ſubſtantia,dicitur abfolutè, paries albus eftfubftantia; ita quia univerſalefor maleſecundùmidquoddicitin recto daturà parte rei, diceturabſolute,quod univerſale formale de turàparte rei. Refp. ne.con. adprobationemne. paritatem:ratiodiſparitatis eft, quia paries ut fit ſubſtantianonindigetullo modoalbedine';fedcol lectio omniumhominum,quæ venitinrecto inhoc concreto univerfaleformale,ut fituniverſalefor male,hoc eftposfitdici , quodfit unumquidin multis realiter multiplicatum , indiget omnino cognitione, quæ dicituruniverfalitasrationisex dictisdiſſert. 10. ſect. 2.num.3. &4. quodfi indi get,nonpoteſt dari fineilla , quod idem acnon poteſtdari à parterei , ſeu independenterab co gnitioneextrinfecèdenominante. 7 Ob. 2. daturà partereifimilitudo e.g.omnium hominuminterſe: ergo daturuniverſale à parte rei: Deuniverfali àparterei. rei:(ne. confeq.) prob.confeq. eo ipfodaturuna fimilitudoàparte rei,&datur in multis àparte rei, hoceſtin multis feu in omnibus hominibus , qui feu animalrationaleut ficnon attendendo adfin 93 gularitates , nempe ad homines fingulares ut Pe dicunturfimiles ratione unius ejusdemque fimili tudinis: feduniverſale eſt unum in multis exdis fert. I fect.1.num.5. ergo&c, Refp. dift.maj. Daturuna fimilitudo &c. &daturin multisrepli cutaconc.ma.&daturinmultismultiplicatane, ma.&concefsâmi. ne.conf.citatadiffertationedi xiuniverfale effe unum quid realiter multiplica tum,nontantummodo replicatuminmultis,item quediſſert, prædicta, ad objectionemultimamex ption difcrimen inter iftos terminos ,replicatum, &multiplicatum , + २ S S دلو Contra 1. datur una fimilitudo multiplicata in multisàparte rei: ergo &c. probaturantec. dan turàparte rei multa fimilia e. g Homines fimiles inter ſe:fedeo ipfodatur fimilitudo multiplicata à parte rei quantum fufficit ,ut detur univer fale formale, hoc eftunuminmultisà parte rei: ergodatur& : Refp. ne,antec, adprobationem ne.mires i t C • Contra 2. Eoipfo quoddanturmulta fimilia à parte rei , datur fimilitudo in multis in concreto àparterei, quæ fimilitudo eſt una inabstracto à parterei, exth.40.lib. 1.elem.fed aduniverſale formale fufficitquoddeturunum inabstracto ,& fitin multis inconcreto: quiaita exponiturabom nibusuniverfaleformaleper intellectum, nempe quodfitquidunuminabſtracto: v.g.Homoutfic, &fitinmultisinconcreto,nempe infingulis indi viduis: ergodaturàpartereifimilitudomultipli cataquantumfufficit&c.--Refp. æquivocationem latere in termino illo abstractum: exth. 40. citata ille terminus fignifi catformam feurem, quæ nonpoteftperſeſtare in rerumnatura,ſeddebetincumberealterireiut albedo,dulcedo&c.&itaetiam,fimilitudo, aqua litas&c. Inquæftionibus verò deuniverſali, & formalitatibusiſteterminus, abſtractum fignificat id, quodeftcognitumfecundum unamformalita tem,&non fecundumaliam,nempe illa formali tas exprefsè cognita dicitur effe per intellectum abſtracta , feu avulla ab aliis formalitatibus cum quibus realiteridentificatur,&eſtidem: in hoc ſenſuabſtractum eſtidem acpracifum, ſemper quetacitè fubintelligitur perintellectum. Diltin gueergoma.coipfoquoddatur&c. daturfimili tudoinmultis inconcreto, quæ eftuna inabftra Go,hoceftunaper modumformæ abſtractæà ſubjectoconcedoma,unapermodumformalitatis per intellectum abſtractæ àmultis formalitatibus, nema.&pariterdi. mi aduniverſaleſufficitquod deturunum inabſtfato per modum formalitatis perintellectumabſtractæa multisfingularibus,(quæ improprièetiamipſa dicuntur concreta)concedo mi. permodumformæ&c. ne.mi.&confequen tiam Aduniverfaleperipateticum requiriturtex differt.11. fear. num. 5. quod fit unum quid, quodtotum multiplicetur inmultis, non ſatiseſt utreplicetur in multis,&replicatione ſua multa concreta conftituat, quemadmodum multaalba conſtitueret una albedo miraculoſaex dictis ci mam. tata differtatione fect. 3. ad objectionem ulti Ob. 3. Natrabumana(hocefthomo utfic, trum,Paulum &c.) Natura humana , inquam, antequamproducatur , (hoceft confideratatan tummodo utpasfibilis ut confideraripoteft etiam nunc exiftentibus de facto pluribus hominibus) eſtuniverſale àparte rei,ergo&c.(negoantece dens ) 1.Contra licètnon exiſtatquidquid eſt posfibi le,dicitur:effe àparterei,hoceftindependentera cogitationibus noftris eſt verè possibile , adeóque eſtid, quodeſtàpartereipoffibilis, licètnon at tendaturutrumfitàpartereiexiſtentis:fednatura humanaposfibilis eſtuniverſalis: ergò eſtuniver ſalis aparterei ,(conc.maj &negoini.) Contra2.Natura humana poffibilis , feu ante quamproducatur eſt indifferens,utponatur, feu producaturpotiùsin Petro,quàm inPaulo: ergò eſtuniverfalis:quiajameadeinnaturapoteſtponi, hoceſtmultiplicari inmultis ,nempè inPetro, in Paulo&c.quodeſteſſeuniverſaleformale, ex dif fert 11. fect.n. 5. Refp.dift. antee. Natura humanaposfibilis&c. ut est,&qualis est àpartereipossibilis est indiffe rens &r. ne, antec,natura humana&c.utestà parteintellectus,nempe confiderataabſtracte tan quamnatura humanaposfibilisut fic , eſt indiffe- rens&c. fubdiftinguo antecedens indifferentia ra tionis,&mentali; conc. antec.indifferentia reali, ne.antec.&confeq. Sicuti diſſertatione 10. ſect.2. num.6.dixidaridistinctiones rationis; itadantur indifferentiarationis,nempe cogitationes , quæ tali modo repræfentant objecta,utmereanturhu jusmodi nomen fumptametaphora abindifferen tia reali:qualisv. g.eſt indifferentia realisinhomi neadloquendum,velnonloquendum&c. Itaq; fie utinihildaturàparte rei exiſtentis , quodfit fimul unumàparterei,&multiplex itemàparte rei lo quendo de unitate , &multiplicitate numérica: hocenim eftomnino chimera exDiffer. 11. fect, 1.num.5. nequeadchimeras ,hoceft adimpoffi biliadaturulla indifferentia realis; itanihilhujus modidatur àpartereiposfibilis. Poteft quidem intellectus noiter de multis posfibilibus cogitare permodumunius;ficutidemultisexiftentibus,ex diff. 10. ſect.2.1.3.&4. fedexhoctantumefficitur, quoddeturuniverfaleformaleperintellectum,per cognitionemvidelicet , quæ dicitur univerſalitas rationis, nonveròà partereinequeposſibilis,ne queexiſtentis: perhancdoctrinamplurima extri : cabis involucraverborum-Contra3.Deuspoteſtfacere hocdecretum(hoc eft habere hancvolitionem , quæ cum loquimur deDeo,appellarifolet Decretum)volocrearebo minem:polthocdecretummanetindifferensDeus indifferentia reali ad producendam naturam hu manamvel inPetro , vel inPaulo ,vel in alioho mineposfibili : ficuti qui promifit tibi librum: re manetindifferens poſt eam promisfionem ad dan dumtibi vel Virgilium, velCiceronem,vel&c ergonaturahumanaposfibilis eſtindifferensindif ferentia reali , utponatur , &producatur vel in Petro ,vehin Paulo &. Refp. (quidquid fit de poffibilitate hujus decreti :) æquivocam cavilla tionemlaterein phrafi illametaphorica adprodu cendamnaturamhumanaminPetro,velinPau. lo: 94 lo: diſt, igitur ſecundam partem antecedentis: DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica Densremanetindifferens&c.adproducendamna turamhumanaminPetro&c.hoceftadproducen dumvelPetrum,velPaulumconc.antec.hoceft adproducendam unam eandemq; naturamhuma 1 nam, unam, inquam,unitatenumericavelidentifi catamrealiter cumPetro,velcumPaulo: ne.an tec. & conſequentiam. Illehomo, feu illa natura humana fingularis , quæeſt Petrus ,noneſt illa al tera natura humana fingularis , quæ eſt Paulus, idemque dicodecæteris hominibus : necDeus eft indifferens adfaciendum, quodPetrusſitPaulus: namhoceft chimera,& impossibile. Deusitaque quiacognofcit nonmodo humano , noncogno ſcithominem utfic , nec percognitionem , quæ fituniverſalitas rationisexdi&is differtatione no na initio : ideo nec etiam vult hominem ut fic creare , adeóqueillud decretum , volo creareho minem, explicatur : volocreare aliquemhomi nem,hoceft,vel Petrum,velPaulum,ficutiexpli caturetiam promiffioquapromitto tibi librum,hoc eſt aliquem librum ex lib.2.elem. theſi1. num. 6. Hincverònonſequiturne quidemperumbramu niverſaleàparte rei. *** Contra4.Naturahumanafecundùmſe eſtcom municabilis omnibus hominibus (hoc eſt poteſt effecommunis,&exæquo participari ab omnibus hominibus; ) ſedeoipfo eſt indifferens ut fitin omnibushominibus : ergonatura humanaſecun dùm ſe eſt indifferens &c. Refp. æquivocum effe terminum illumfecundumse,poteltenim fignifi care idem acnaturahumanautfic, feu univerſali ter&abſtracte cognita:&poteſtſignificare idem acnatura humana fecundum id, quodeftàparte rei,hoc eſt ſecundùm quod plures ,&plures ho minesdanturàparterei. Itaquediſt. ma. natura humanaſecundumſe&c.hoceſt,ſecundumquod eſt àparterei iſta vel illa natura eſt communica bilis,&potefteffe communis omnibushominibus: neg.maj.natura humanaſecundum ſe,hoc eft,na tura humanautfic, &univerfaliterperintellectum accepta eft communicabilis ; fubdift. communi cabilitate rationis, nempe per intellectum , & perunitatem rationis, quæ eſt ipfisfimacommuni cabilitas rationisper aliud vocabulum,conc. maj. communicabilitate realineg.ma. &diſtinctami. exdoctrina inpræſenti,& fuperiorerefponfione datane. confeq.. Contra s. InPetroeſtnaturahumana: ſednatu rahumanaeſt communicabilis pluribus , hoceſt, omnibushominibus : ergoinPetroeſtnaturahu mana communicabilis pluribus &c. adeóque in differens , &univerſalis âparte rei : NamPetrus eſt idquodeſtà parterei. Refp. æquivocationem latereinterminoillonaturahumana (idem effet, fi dicereshomo) ſuppoſito in majoriperſonaliter,& in minori fimpliciter(deſupp.fimplici&perſona li dixi theſi49.lib.1.elem.n.16.)poffetitaque con cedimajor&minor &negaricoſequentiapropter quatuor terminos ; fedclaritatis gratiâ diſtinguo ma.inPetroeſtnatura humana , fi terminusnatu rahumanaſupponaturfimpliciter,ne.ma.nam fic uti eſtfalfumPetrus eftfpecies, itafalſum estPetrus estnatura humana in ſuppoſitione ſimplici,hoc eſtjuxtalocum citatum , naturahumanaut acce ta, & denominata per cognitionemquæ dicitur univerſalitas rationis,quiomnes modidicendifunt ſynonimi: ſi terminus naturahumana fupponatur perfonaliter: fubdiftinguo ma. inPetroeſtnatura humanacollective,velauftributiveſumpta,ne.ma. disjunctive,vel particulariter, velfingulariter ſumpta(idque ſaltemæquivalenter) conc.ma.Om nesitædiſtinctiones requiruntur ad difflandaspe nitus æquivocationes,quas facilè deprehendes, fi advertashancpropofitionem:Petrusefthomoidem æquivalenterſignificare,ac Petrusestaliquishomo, vel fimalles etiamPetrus efthicbomo. Contra6. Natura humanacommunicabilis om nibus hominibus prædicatur , hoc eftaffirmatur dePetro: ſedquod prædicaturde Petro , eſt in Petro : ergo natura humana communicabilis&c. eftinPetro : ſed natura humanacommunicabilis ' &c. eſt univerſale formale ,ergò in Petro eſt uni verſale formale. Refp.utadantecedenteminſtantiamdiſt.ma.na turahumana communicabilis&c.prædicaturdePe tro in ſuppoſitione fimplici , neg. antec. perſonali fubdiftinguo utpaulo antè feci. Quipenitus capit, quid fit fuppofitio fimplex , quid perſonalis ni hili faciet hujusmodi objectiunculas. Altè itaque infige memoriæ exTheſi43.45. &49.nu. 16. lib. 1. elem.terminos ſecundo intentionales: & fup poſitiones terminorum fimplices , &ſcito , quod e.g. terminus vocalis homo (idemdicode reliquis terminis communibus)in tali ſuppoſitione ſubſti tuitur pro collectione hominum cognita confu sè , & disjuncte æquivalenter ſeu percognitio nem , quæ dicitur univerfalitas rationis. Cla rius hocipfumexplico: ſubſtituiturpro iſto con creto extrinfecohomouniverfalis formaliter,hoc efthomo cognituspertalem cognitionem , quæ eſt univerſalitas rationis : ita ut in hujusmodi concreto reflexè cognito veniat quidem in re &o collectio hominumjuxta concretorum for malium naturamexpofitamTheſi 40.lib. 1.elem. num. 14. &in obliquo univerſalitas rationis, hoc eſt cognitio illa,dequadiſſert 10. ſect. 2. num.4. tanquam forma , velcauſa: fictamen ut per terminum vocalem homodoctrinaliteretiam ipſa cognitio deſignetur , & non merè indicative juxtadicta lib. 1. elem.the. 14. Inſuppoſitioneve ròperſonali venitquidem cognitio inobliquo,ſed permodum conditionis, juxta quartum modum reduplicandi expofitumlib.2.'elem. theſi 1. num. 14. &eaperterminumvocalem ſignificatur merè indicativè ,& nondoctrinaliterjuxta theſincita tam . Contra 7. PrædicaturdePetro quòdfit homo : ſedhomoeſt naturahumana communicabilis om nibus hominibus : ergòPetruseſt natura humana communicabilis&c. Refp.conc.'ma. &mi.&neg. conf. Obmutatamſuppoſitionem terminihomo funtquatuortermini:homo inſuppoſitioneperfo nali,&primò intentionaliprædicaturdePetro ,vi delicetafirmatur,quòdfitunusexfingularibus ho minibus:nonverò homo infuppofitione ſimplici exdi&isadantecedenteminſtantiam. Ob. 4. Naturahumana, ſeu homo àparte rei noneſtincommunicabilis pluribus ,hoceſt omni bushominibus : ergò eſt communicabilis omnibus hominibus : ergò àparte rei eſtuniverſale forma ptaper intellectum, feunatura humana utcogni le: Deuniverfali àparteret. le: probatur antec. Si naturahumana à parterei effet incommunicabilis,non poffetà partereieffe univerſale fundamentale , hoc eft fundamentum, utperintellectum fieret univerſale formale , quod eft idem ac communicabile pluribus : contra dictoriam enim nonpoteft effe fundamentum alterius contradi&orii, funt enim contradictoria communicabilis , & non communicabilis,ſeuin communicabilis. Refp. dift. antec. natura huma nonexcludit eſſe ſeu dari univerſale formale å patreîntellectus , immò eſt fundamentumadhoc ipſum:hoc eſt , eftobjectum aptum,ut poffitco gnofcipercognitionem, quæ dicituruniverſalitas rationis. Contra2. Natura humana,quæeftinPetro,eft omninòfimilis naturæ humanæ, quæ eft in Pau 10: ſediſtaeſt communicabilisPaulo: ergo& illa, idemquedicipoteſtde cæteris hominibus : ergòà na àparte rei, hoceſthæcnaturafingularis,vel illa feorfum & fingulariteracceptanoneſtincom municabilis pluribus ,ne.antec: hoc eft collectio omniumhominumàparte rei exiftens,ſubdiſtin guoante.noneftincommunicabilis pluribus com municabilitate fundamentali ,conc.antec.quiaeft fundamentum, utposſit per intellectuin abſtrahi natura humana formaliter communicabilis pluri bus,fcilicet natura humanauniverſalisformaliter: parte rei datur natura humana communicabilis pluribus. Refp. Equivocationemlatere intermi noomninòfimilis,quafieoipſoſitidem,veleadem: eſtomninò ſimilisnaturaPetri Pauli naturæ , ſed nonefteadem, adeóque,necunaunitatenumeri ca, &proprièdicta : diftinguoitaque anteced. Eft omnino fimilis, & diftincta realiter, conc.antec. omninofimilis,& indiſtincta, ſen eademrealiter, negoſuppoſitumantecedentis:contraenimdicen noneftincommunicabilis pluribus communicabili tateformali, ne. antec.&conſeq. quia naturahu manaàpartereinoneſt univerfalisformaliter,nec habetuniverſalitatem formalem , ideònec etiam eſt communicabilis formaliter , nechabetcommu nicabilitatem formalem : Cavillus hujusobjectionis idemeſtacfidiceres: pariesàpartereinoneftin cognofcibilis , fed eft cognofcibilis: ergòàparte reihoceſtindependenteràcognitioneeſtengni tus : tantùmmajorineſtconfufiointerminisobje Etionisnoftræ : quia effe cognitumpercognitio nem,quadicituruniverfalitasrationisnonfolum perparticipiumpasſivumcognitumfignificatur,ſed pervocabulaetiamexprimentiaposſibilitatem , v. g.effecommunicabilepluribus,eſſepredicabilede pluribus. Contra 1. àparte rei natura humana noneſt multiplex multiplicitateexcludenteipſumuniver fale formale: ergò eſt una unitate requifitaaduni verſaleformale.Refp.Petendoab arguendautrum ſequens illatiovaleret? Pariesàparterei non est talis,ut excludatſeeſſeviſum,feuutfit inviſibi lis ergòàparterei(hoceftindependenterabocu lovidente) eftvifus non valeretprofecto;ſed ne queincafunoftro:namàpartereinaturahumana eſtcollectio hominum , & habet multiplicitatem numericam,quæeſtfundamentumuniverfalisfor malis : cæterùmàpartereineceſt cognitaunomo do , necaltero modo. Itaque diſt. antec.à parte rei natura humananoneft multiplex, multiplici tateexcludenteuniverſaleformale àparterei, ſeu excludente,quod deturuniverſale formale à parterei ne. antec. excludenteuniverſale formale aparte intellectus , conc. antec. &nego conſeq. Patetexſect.1.&probationeconclufionis,quodà : 3 partereinaturahumana (idemquedicodecæteris 1 rerum clasſibus adarborem philoſophicam perti nentibus ) eſt ita multiplex, ut excludat eſſe, ſeu dari univerſale formale àparte rei : nihilominus daſupponisfimile, &idemin eodem genere , & ſuppoſitione eademnoneſſeterminosincompos fibiles. Contra3. Omnes homines funtejusdemeſſen tieante operationem intellectus: fednoneffent, ſi inomnibusnoneffetuna,& eadem natura , feu effentia (quodperindeeft) communicabilis pluri bus,feuomnibus hominibus : ergo&c. Refp.di ftinguendo æquivocationem majoris : funt ejus demeſſentiæ unitate, & identitate fimilitudinis; conc.ma.unitatenumericâ,&reali,ne. ma, &pa riterdiftinctaminori,ne.conſeq. Contra 4. Anteoperationem intellectus natu rahumana eſtunaunitate vera,&propria,&re quifita,atque ſufficientiad univerſale formale : er gofalfadiſtinctio. Prob.anteced. Anteoperatio nemintellectus natura humanaeſtindiviſain plu res eſſentias , feunaturas , quomodoèconver ſonaturaLeonina, naturaEquina,licètcol lectivè,&fimulaccipiantureſtdivifa inplureses ſentias , ſeunaturas : ergo ante operationem in tellectus&c. Refp. neantec.&diftinguo æquivo camprobationem,eſt indiviſa indiviſione , quæ eſtidem,mutato vocabulo, atqueunitasformalis, ſeufimilitudinis,concedo;eſtindiviſa indivifione, quæeſtidem,acunitasnumerica: nego. Diftin tio patetexdiſſert.10.ſect.1.num.6.&7. &fect. 2,num.2% Cont.ult. ante operationemintellectus Petrus, &Paulusnonfuntdiverſæ ſpeciei formalis : ergò funt ejusdemſpecieiformalis: ergòdaturhocuni verſale à parte rei ſpecies formalis tùmhumana, tumleonina&c. Refp.1.juxtadiffert.II.concedo primamconſequentiam &negofecundam:ſpecies formalisſatis habetur per unitatem formalem , de qualococitato: fecundonegoprimametiamconf: juxtaenimdicendadiſſert.15.&17.ſpeciesforma les ſunt univerſalia formalia : unde danturà parte reitantumſpecies fundamentales. DIS 96 Differtatio DecimaquartaLogico-phyſica DISSERTATIO XIV. Modus communisinhac univerſitate, quo explican tur mentales diſtinctiones , & præciſiones , ſeu vis intellectus humani cognofcendiidempermo dumplurium. Vartummodumexplicandidiſtinctio nesrationes, expofitum diff.12. ſect. 1. in præfenti defendendum ſuſcipio, tùmquia communem , tum quia fatis probabilem. In hac igitur ſententia nihil loquendo de abſtractivo, vel intuitivo modo cognofcendi, de quo differt. 12.ſect2.& 3. Sup ponitur quod cognitio noſtri intelle&us fit veluti quoddam ſpeculum vivum : utque ſpeculum re præſentatremſibi è regione proftantein ; ita co gnitio repræfentet objectin exiſtens ,& proſtans àparterei. Undeficutíaſpeculoadremrepræſen cunda idemcognofcit cum connotato actualis di ſcurſus,feuratiocinationis : tertia idem cognofcit cumutroqueconnotato : & inde fit , quodprima cognitio cognofcit exprefsè in homine eſſe hanc formalitatemanimal , cæteras vero formalitates cognofcitquidem; fednonexpreſsèhoc eftfimul cum connotato respondente illis formalitatibus : atque ita de reliquis cognitionibus , quæ funt di ſtinctiones rationis ratiocinatæ idipfum intelli gendum. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulataad rempra tataminfpeculo cum è regioneproſtet , confide rari poteft per fpatiumilludintermedium , veluti I. DI ducí lineam, quæ à ſpeculo recta procedat , terminetur ,&attingat rem ipſam ; ita (fed multò magis metaphorice ) à cognitioneadobje Sentem. ftinctio rationis ratiocinatæ eft cognitio, quætotumrectumobje&um itacognofcit, utexprefsè cognofcatur obje&umeffe id, quodeſt,licet expreſsenon cognofcatur omne id, Aum:atqueindedicitur,quod cognitiotermina tur adobjectum, illudqueattingit , quafi diceres manutangit:propterea fit,quodquemadmodum ſi vera linea, vel manus unam, eandemque remat tingeret, totam illam rem, feu totain realitatem , nonaliquamformalitatem tantummodoattingeret; ita cognitio quælibet de objecto quolibet , licet fit diſtinctio rationis , vel unitas rationis; ſemperto tum, &integrum objectum fecundumtotamreali tatem attingat,&cognofcat. Atunde eſtquoduna cognitiodicaturdiftinctio rationis ratiocinate; alia nondicatur? Nempequod illa cognitio appellata diſtinctiorationisratiocinatæcognofcatquidemto tumobjectum,quodvenitinrecto,fedcumunope culiari connotato, feuobliquo,juxtadiff.10.fect.3.n. 5.6.7. Aliaverò cognitioitemdictadiſtinctioratio nis ratiocinatæ cognofcat idem totum objectum quodvenit in recto, fedcumdiverſoconnotato, ſeu obliquo fimulcognito : atque ita fi alia tertia cognitio illud idem objectum quodvenitin recto unacum alio connotato cognofcat diftin&io alia rationis ratiocinatæ dicetur&c. Atficumomnibus connotatis illud idem objectuin alia cognitio co gnofcat; dicetur quandoque ipfa diſtinctioratio nis , fed ratiocinantis , prout comparabitur cum alia cognitione , quæ idem objectum cognofcat, quodipfumobjectumrealiter,&inſe eſt: utexpo fuimus differt. 10.ſect. 2.n. 1. II. Expreſsecognofcere,formalitercognofcere, clarècognofcere, ſuntſynonima. III. Confusecognofcere (quod eſtidem , ac co gnofcere unamrem,itautpeream cognitionem nondiftinguatur, & fecernatur ab aliis rebus )tan tumrealiter cognofcere, nonexpreſsècognofcere, funtſynonima. IV. Signatè cognofcere eſt idem , ac expreſsè cognofcere:explicaturenim,ac fi diceremſignin cate,&deſignate : videlicet quodilla cognitio fit fignum(noninſtrumentale,ſedformalejuxtadi cenda deſigno)intellectui manifeſtans , hoc eſt exprimens aliquamveritatem. Exercitècognofce re, idemeſtacrealiter,&inſenſu reali : videlicet, quodeacognitiofitoperatio (feuexercitium,quod apudphilofophos idem) tendens relatione fua in tentionaliadtalem veritatemobjectivam,juxta di eta initio differtationis: licèt nonexprimat talem veritatem. V. Idem objectumfecundum unumconfidera tionemcognofcere, &nonfecundum aliam, eſt idem, ac exprefsè fimul , & confusècognofcere idem objectum. 4 VI. Confuse, clarè,seuexpreſsè,&nonex. ſed obſcurius , aut clariusjuxtadiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. Exemplumdo quoadhoc objectum homo:poteſtcirca illudhaberi tumcognitioexpri mens animal, tùm cognitioexprimens rationale, tùmcognitio exprimens animalrationale: prima cognofcit idem objectum rectum , feu objectum, quodvenit in recto,ſeurectum objects ( quæ funt fynonima) cumconnotatoactualis ſenſationis:ſe prefsè cognofcere idem objectum nonrepugnat; fi rectè intelligatur,hoc est, quod idem objectum quodvenitinrecto fimul cum uno connotato, vel inordine adunum connotatum (quod idem eft) cognofcatur, &non cognofcatur fimul cum alio diverſo connotato , &in ordine adaliud diverfum connotatum: ita e.g.hocobjectum homoexprefsè cognofcipoteft,quodfit animal , & non exprefsè quod Dedistinctione rationis. quod fit rationale: inquo vides nullamefferepu gnantiam,aut contradictionemnam agitur dedi 97 quia tùm una cognitiototum hominem ; tùm alia verſaexpreffione,feuclaritate cumaffirmaturre flexè, quodiftud objectum homoexpreſsècogno ſcatur, quod fit animal, ab eaexpreſſione, feu cla ritate, de qua agitur cum negatur, quodilludob jectum homononcognofcatur exprefsè, quodfit rationale: undeficutihæ duępropoſitionesPetrus habitat Roma: Petrus non habitat Neapoli: non funt contradictoriæ ; ita neque prædictæ: Regula enim eft: contradictoria propofitiones eſſedebent affirmatio, &negatio omnino ejusdemdeeodem omnino in iifdem omninocircumstantiis, obliquis, &connotatis. VII. Tricari tamen plurimumpoteſt in hacre præpoſterè ufurpatis terminis communibus parti cularibus cum figno aliquis pro terminis fingula ribus & determinatis : itemque malèpræfixe par ticula non toti propofitioni. Adverte itaque hæc tria paria propofitionum. Aliqua claritate co gnofcitur obječtum : Non aliquaclaritate idem cognofcitur. Aliqua claritate cognofcitur :Ali qua claritate noncognofcitur. Cognofcitur clarè inordineadhocconnotatumfenfationis: Non co gnofciturclarèinordineadilludaliudconnotatum totumhominemcognofcit: fedunafimul cogno ſcit connotatum ſenſationis ; aliaconnotatum di ſcurſus. XIII. Idem eſt dicere : Totushomo cognofci tur ( idemque intelligas de cæteris objectis ) per diſtinctionemrationis,acdiceretotushomocogno ſciturtotalitateobjecti, &adæquationeobjecti, XIV. Dicitur quidem quod per diftin&tionem rationistotushomo cognofcitur ; ſedinadequate, inadequationecognitionis:quiaillacognitio, quæ eſtdiſtinctiorationis,non cognofcit expreſsè, & adæquatè totum ,quod expreſsè , & adæquatè adequatione cognitionisde illo objecto poffet co gnoſci&abaltera cognitionecognofceretur. XV. Infenfureali,hoceft:proutresest àpar terei,hoceft: antequamresillacognofcaturper cognitionem,queſit distinctiorationis,poteft cum veritatedici : Inhomineanimaldifcurrit ,feupo test difcurrere, poteſt etiamdici : rationalefentit, videt,poteſt videre &c. quiaà parterei animal, & rationale funt unum & idem, fimiliter in eodem ſenſu verùm eſt riſibiledifcurrit , admirativum tangit, & pariter in cæteris rebus antequam per intellectum diftinctione ratione diftinguantur: difcurfus. Primæfuntcontradictoriæ exth.3.lib 3. elem. Secundæ funt ſubcontrariæ , &poffunteffe fimulveræ ex th.ult. dicti lib. 3. Tertiæfuntomni nodiſparatæ exnum.antecedenti. VIII. Distinctiorationis ratiocinata,& diftin Etio,feupraciſio exparte actus ,feu cognitionis fignificant idem , hoc eſt ſignificantoppofitumſe quentiumterminorum: distinctioexparteobjecti, præcifio exparte objecti,ſeuobjectiva:cumtermi nisprimo locopoſitisconveniunt in ſignificatione iſta ſyncategoremata: pracifive formaliter, vel exparteactus:praciseformaliter&c.Cumtermi nis verò ſecundoloco pofitis conveniunt ſequen tia: pracifive objective,velexparte objecti: pra ciseexparteobjecti, IX. Addiftinctionemformalem rationis ratio cinatæ præter id, quod eft exprefsè cognofcere fecundum unam rationem objectum , & non ex prefsè fecundùm aliam ; requiritur etiam aliquod connotatum , ſeu aliquem effectum objecti co gnofci. X. Objectum , feu res, quæ habet,vel poteft habere plura connotata, feu obliqua ( de quibus diſſert. 10. ſect. 3.nu.6.) licèt fit unanumerice (de quoterminodiffert. 10. fect. 1.nu. 5.)dicitur vir tualiter multiplex,quianempè poteſtperdiverfas diftin&iones rationis cognofci :tales autem ſunt omnesresexiſtentes,autquæpoffunt exiftere. XI. Sicutidiſſert. 10.ſect. 1.nu. 10.dixi daridu plicem claſſem diftinctionis realis , aliamvidelicet poſitivam, aliamnegativam;itadiſtinctio rationis alia eſt negativa alia poſitiva : Poſitiva eft, cum duæexiſtunt in intellectu, vel plures cognitiones circa idem objectum, quæ fint distinctionesratio nis, e. g. unapræcisè cognoſcat anımal; alia præ cisecognoſcatrationale: ſiunatantumhujusmodi cognitionum exiftat , dicitur diftinctio rationis negativa. XII. Idemeſtdicere: In hominedistinguiturra tionenoſtraanimalàrationali,acfidiceretur:To tushomorationenoſtradiftinguituràtotohomine: unde cumanimarationalis, intellectus ,& volun tas fintunum,&idemàparterei, (utpoſtulo) in hocſenſu rectèdicitur: voluntascognofcit: intel lectus amat: rurfumque cum idem fit:faccarum dulce,&album, rectedicitur in eodemſenſu : al bumgustatur:dulcevidetur: Adtollendastamen æquivocationes, folet addi ſyncategorema reali ter,aut realiterfumptum e.g. voluntas realiter, feurealiterfumptacogitat. XVI. Infenfuformali,hoc eſt exparteintelle aushoceftinquantumres,feuensdenominatur ab illa cognitione,(dequa loquimur inpræſenti)quæ eſt talis diftinctio rationis; profecto falfum effet dicere: rationaleformaliterfumptumfentit:ani. malformaliterſumptumdifcurrit:intellectusfor maliteramat:voluntasformaliter cogitat:dulce formaliter videtur&. fignificaretenim: resilla totaquidem,fedexprefsècognitatantuminordine adtaleconnotatum(e.g.difcurfuminprimoexem plo)nontantumestexprefsècognitainordinead illudtaleconnotatum;fedetiaminordineadaliud connotatum(puta ſenſationem:)Tantum&non tantum funt contradictoria juxta doctrinam de termino excluſivo , & propoſitione excluſiva da tamth.48. nu. 21.lib. 1.&th. 1.nu. II.atqueth.12. lib. 2.elem.indepatetfalfitas illarum propofitionu. XVII. Cumdiciturvoluntasformaliterfumpta amat ( & idem intellige de reliquis ſupradictis exemplis)explicaturvoluntasinquantumcognita pertalem distinctionemrationis,nonveroexpli catur:voluntas inquantum cognitaperdistinctio nemrationisqualemcumque:ſeddebeteffecogni taper illam ſpecialem distinctionem rationis , feu cognitionem,quæanimam cogitatinordineadcon notatumamorisactualis. Quare ſynonimæſuntſe quentes propofitiones: Voluntas formaliterſum ptaamat: Anima cognitainordineadconnotatum amoris amat : Intellectus cognitus in ordine ad connotatum amoris amat : Quod diligentiffimè advertenedecipiaris per involucra verborum: fi militeridemſignificantſequentia:animalformali N teDISSERTATIO IV. Deartificio ſciendi ,quod Logica nuncupaturà fa pientibusexcogitatoadfaciliùscompa randas ſcientias. ONeſtidemposfibile, acfacile: pro N inde licet fit possibile homini ſcien tiam aliquam comparare ; idtamen fummoperèdifficileeft, quialatetve ritas plurimis involuta tenebris ,nec oculis aut mentimortalium ſeſe aperit, nifi arte,& induſtriâ reveletur. Idcircò excogitavere ſapien tes artificium ſciendi, cujus opefacilè,&expedite compararipoffent ſcientiæ. : I. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulatapramittenda. Omine Artis intelligitur collectio quæ A N dam præceptorum, ſeu regularum, quæ excogitatæ funtàſapiente quoadfacien dumaliquodartefactum: &artifexdiciturille,qui callet ea præcepta, regulasque, illisque pro oppor tunitate ad artefactum efficiendum ſcit,&poteſt faciliter uti. II. Collectio tamen præceptorum , & regula rum in ordine ad rectè,& virtuosè ( fic enimlo quiquandoquephilofophofaseftadclaram brevi tatem)adrecte,inquam,&virtuosèvivendumnon diciturars: fedPrudentia: necbenè,&virtuosè vivere,aut obedire præceptis hoc ipſum præfcri bentibus dicitur artefactum , aut artem exercere: quareiſta diftingues diligenter. III. Prædicta numero primo intelligenda funt hon folùm de artibus illis , quæ valde externæ funt, &utitadicammateriales: e.g. arsſculpto ria,pictoria&c.(quæ folentdiciartesfactiva, relinquentes opus: hoc eſt artefactum , postfe, hoceftpoft ipfum actuale exercitium artis) ve rùmetiamdeartibus quibusdam , quæ interiores, &reconditæ magis funt,&quaſiſpirituales, (quæ folent appellari artes activæ , & non relinquen tes artefactum poſt ſe : quia hoc ipfum confiftit in ipfo actualiexercitio artis:) e. g. ars loquen di,arseloquendi, ars memoriæ, ars ingenii. IV. Arsingenii , feu ars fciendi, feu' instru mentum &organumfciendi,feudeniqueLogica, velDialectica , Synonima funt diverſa, acunum idemque fignificant: fignificant autem collectio nemregularum, feupræceptorum , quæ fi obſer ventur ; infallibiliter docent tùm modum nun quam errandi in cogitando ; tùm facilè plurima ſciendi: hæcautem præcepta quicallet, &iispro opportunitatefcit ,&poteft faciliteruti , dicitur Logicus. V. Inventaeſt arslogica proportionali modo: atque inventaeſt arsgrammatica, nempeufu, & obſervatione ſapientum: quodfic explico. Idio mata , ſeu linguæ fuerunt ante artemgrammati cam,priùsenim homines loquebantur ; quam ar tificiosèdifcerent vitare omnes errores inloquen do. Proceſſu temporis fuere viriingeniofi,&at tenti rerum omnium obſervatores , ex quibus unus , velalter diligenter animadvertere incepit : modum Deartificio logicoſciendi..... modum,quohominesinterſe loquerentur,&pri VIII. Hæcautempræcepta,ſeuregulæmagna 53 J mò obſervavit quosdam homines in loquendoer rare, acproinde àcæterisderideri: errareautem expartejamexpofitæanobis ſuntinelementisper exempla,ut facilius præciperentur : quæ quidem nonexalio capite , nifi quia vocabulaproferrent exemplafacileperteipfeintotidempræceptapos disfimiliter , ac cæteri communiterhomines: inde excitatus vir ille ſapiens notavit varias fimilitudi ſis convertere : exemplaitemdediinterminisvo calibus;quia notiores ſunt : cæterumcommunes nes,& disfimilitudines vocabulorum,atque inde ſuntillæregulæ , &præcepta, immòmultòpotius deprehendit facilè poſſe omniavocabuladigeriin inftituta funtproterminis, propofitionibus& illa quasdamveluticlaſſes:quodipſumaggreffuscon tionibus mentalibus ,nempecogitationibus. Inde fecitexclasfibusvelutiarboresgrammaticales,cu jusqueclasſisproprietates adnotavit, exceptiones tamenduplexlogicaeſt, mentalis una,aliavoca lis ,una docethominemſecum loqui cogitationi adjunxit, acdeindemodumconjungendi,&con busfuis;aliadocethominemloquicumaliishomi jugandi, ſeuconftruendivocabula cumvocabulis advertit,& ordinavit:atqueitaregulas condidit& artemgrammaticam. nibus vocabulisfuis. IX. AudideniqueD.Auguſtinum,quihæc ipſa, VI. De artificio logico fic accipe :hominibus naturadatumeft cogitare&ratiocinari:hocnatu raliter poffumus non minùs immò multomagis, quam ambulare , nutriri&c. Etenim inhocipſo difcrepantvocabula àcogitationibus, illaenim ex arbitrio , & placitohominum vimhabentfuam; iftæ ànatura. Cæterùm poft adinventam artem quædiximus multo antedigefferat,quoad inven tionemartislogicæ poft adinventam grammaticam lib.2.contraAcademicoscap.13. Hacigiturra tionejamperfecta diſpoſitaquegrammatica; ad monitaeft(mensſapientis ) , quærere , ac atten derehancipfamfuamvim (feuvirtutem,) qua pepererat artem (grammaticam),nameamde finiendo,diftribuendo,colligendoquedigefferat,at grammaticam, fuerealii viriſapientes, qui adre cogitandas humanas cogitationes,&modumco queordinaverat:quomodoergòtranfiret adalia fabricanda; nifiipſa mensprius quafifuaqua gitandi ſetotos dederunt. Adnotaruntitaqueplu res homines quandoque approbarefalfaproveris, &quandoque negare vera pro falfis ,&fimiliter nonnullos fibi contradicere negantes idipfum, quod fub vocabulis ſynonimis attırmaverant,at que ex eo redargui abaudientibus,&parvifieri: inde veluti per occafionem examinare cæperunt viri ſapientes, curhomines tàmfacilèprolaberetur inerrores&falfaadftruerent?&obfervaruntquæ effet natura intellectus humani,quomodo cogita ret: adverterunt maximè abhorrere àconfufione, &ordine plurimum delectari : alia ex parte res omnes,quæfunt inmundoviderivaldèconfufas, atque permixtas: præterea vocabula , quibus lo quimur, effe æquivocationibus plurimis obnoxia. Quare utremedium pararent incommodishuma næ mentis, exemplo artis grammaticæjam reper tæ , quædocet-conftruere vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi; excogitarunt artem a liam nobiliorem , quæ certisfimis, & infallibilibus regulis , & præceptis , iisque deductis ex primis quibusdam principiis certis , & evidentibus do ceret construere cogitationesfine errore falfita tis- VII. Porrò præcepta hæc ,ſen regulæ(quod idem eſt)revocanturad tres claſſes: quia nempe tribus modis una cogitatio poteft conjungi,&co pulari cumalia,idquecum aliqua faltem tacitafal fitate,velveritate. Primaclasſisdocet conftruere ferminos complexos , fiveconjunctos, ſeumavis dicere complexas apprehenfiones,inquogenere c.g.malaeſt hæc conſtructiologica,Homo equus: namfiexplicetur inſenſu termini concretati (de quodixith.48. n.6.1.1.elementorum)huncreddit fenfum,Homoquiestequus:&itadefimilibus.Se candaclaffisdocetconſtruere propofitiones, five judicia affirmativa , autnegativa, in eoque genere prava eftconſtructio,Homoeft equus:Tertiaclas fis præceptorum logicædocetcoſtruere argumens tationes,ſeudifcurfus,feutertias operationes intel tellectus:& inhocgenere mala oſt constructio Homo:ergòequus. sism dammachinamenta, &instrumenta distingue ret,notaret, digereret,proderetque ipsamdifci plinamdifciplinarum,quamdialecticamvocant ? Hacdocetdocere,bacdocet difcere:inhacfeipfam ratiodemonstrat,atque aperit, quafit, quidve lit,quidvaleat:fcitfcire,folaſcientesfacerenon folumvult:fedetiampotest. X. Logicam dirigere operationes intelle&us , ſeu traderemodum conftruendi cogitationes fine errorefalfitatis,feu effe artem rectè cogitandi,ex plicationes funt æquivalentes,idemque ſignificant quodclariùs inſequentibus ficpropono. SECTIO 11. ConclufioPrima. Logica,feuar'sſciendi eft collectiopræcepto rum,feuregularum infallibilium ,quedo centmodumconftruendicogitationes fi Robaturconclufio: logica ad eum finem eſt neerrore falfitatis. P excogitata,utperillamhomines caveantneaf firmentfalſapro veris ,&negentverapro fal fis , atque fibi contradicant : utpatetexn. 6.fedad huncfinem eſt mediumaccommodatiffimum col lectio regularum , & præceptorum , quætradant infallibiliter modum conftruendi cogitationes fine errore falfitatis: g.logica confiftit inhujusmodi collectione. Mi. prob. (namma.exn. 6.jamconftat) exem plogrammaticæimmòcæterarumomniumartium: nam ad finem grammaticæ obtinendum (dequo n. 1. ) eftmedium accommodatisfimum collectio regularum, feu præceptorum , quæ tradant mo dum conftruendi vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi: g.adfinemlogicæ eft medium ac commodatisfimum collectioregularum&c. ut di Aumeftinmi. e 1 1 .: Goers 1 1 Con 54 DiffertatioQuintaLogico-phyſica Conclufio Secunda. Logicautenseft executio,feu mavisdicereobe dientiapraceptorum,®ularum,dequibus inconclufioneprima. Ogicadocens dicitur illa ipſa collectiopræ NO Lceptorum, ceptorum,& regularum, dequibus in con clufione prima : Logicaverò utensèconver foeft executio illorun præceptorum,adcoqueeft collectioexecutionumreſpondenscollectionipræ ceptorum,quodficprobo. LogicautenseftufusLogicæ: feduſus Logicæ eſtexecutiopræceptorumLogice:g.Logicautens eſthujusmodiexecutio. Prob. mi.quiaufus præ cepti, nihilaliudeſt, quam ipſa obedientia ,&exe cutio præcepti. Advertemetaphoras,easquecave:Logicautens eſtterminusabſtractus ,qui ſi revocetur (juxtath. 40.1. 1. clementorum)adſuumterminum concre tum:nihilaliud eftquamintellectusutensprace ptislogica:Hicautemterminusperth.48.ejusdem librin.6. explicatur: intellectusbabens ufumpra ceptorumlogice,hoceft exequens,& obfervans illa præcepta: entibiquidfitlogicautens. Notabis rurfus idemeſſeuſum hujusmodi ,& ipſam conſtructionem cogitationum fineerrore falfitatis (dequa n.6.&7.) namexnum. 3. ars lo gicanon relinquitopus, ſeuartefactumpoſt ſuum actualeexercitium,&ufum, ſedineoconſiſtit e jus opus : adeóqueidemeſt ufuspracepti logici, &artefactum prafcriptum à pracepto logico, nempe ipſa conſtructio cogitationum fine errore falfitatis : iſta adtollendas æquivocationes mire confcrunt. Conclufio Tertia. Omnes constructionesLogica,feu artefactalogi careducunturvelutiadtriafummacapita,ad tresprimariasconstructiones,quedicunturde finitio,divifio, ſyllogifmus,quæqueperantono mafiamappellarifolent modiſciendi. ſti quidfit definitioexth.49. lib. 1. elem. n. 2.quidfitSyllogifmusex lib.4. , accipemo doquid fitdivifio logica;eaetenim eſt arti ficioſadiſtributioclaffis: ſeutermini ſuperioris (de quibus in arbore philoſophica) in terminos infe riores:v.g.animaldividiturinhominem, &bru tum,ſubſtantiain ſpiritum ,& corpus:dehacdi viſione loquor,quæ diciturpotentialis;nondeilla minus artificioſa, quæ dicitur actualis , perquam nimirum verum totum dividitur in veras partes , exquibusconſtat:e.g.cumhomodividiturinani mam,&corpus. Prob.concl.infingulis tribus claſſibus dequibus n. 7. eminetcæteris conſtructionibus , quas præci pit Logica, una præcipua conſtructio: nempe in primaclafleubideapprehenfionecomplexa con ſtruenda agitur , eminet definitio , quæ eſt appre henfiocomplexa: e.g. animalrationale:inſecun daclaſſe eminetpropofitiodividens terminumfu perioremininferiores:e.g.animalaliudefthomo, aliudeft brutum : intertia claſſe eminetſyllogis mus,quieſtperfectiſſima conſtructioin tertiaope rationeintellectus:ſed exprimoprincipioidquod eſtprimum;&præcipuum in unoquoque genere, &claſſeeſt menfura,&apex cæterorum,&adil ludcætera revocantur: g. omnia artefacta logica revocanturvelutiad tria fummacapita&c. ut di &umeftinconcl. DISSERTATIO V. Facilèdeduciturexfuperioribusdoctrinade Logicæ objectis. SECTIO PRIMA Explicationes, &poftulata. I. : Ræceptum,®ulaminpræſen : H. III. tiprocodemfignificatuſumo. RegulæLogicæproindè idem funt,actotidempræcepta. Quoddeunaregula,vel præ ceptoLogicæ dicetur, idem deomnibus reliquis præceptis intelligendum eft : nam militat eadem ratiopro omnibus, quæpro fingulis. IV. Terminuspreceptum habet hæc quaſi de rivata (dixi th. 15. 1. 4. elem. paragrapho prima lex, quid fintderivata) idquodpracipit, veltota vorefalfitatis: iddequo,leuexquopracipit ſunt cogitationes ipse inquantum sunt construibiles, feucapacesexquibusefformeturartefactum logi cum:idquodpræcipittotaliterfuntipfacogitatio nesconstructarečte. V. IdexquopræcipitLogica,quiaeſt materia, circa quam verſatur Logicæ præceptum ,dicitur objectummateriale: idquodformaliterpracipio ipſa Logica dicitur objectum formale , perinde quafi fit forma,quampræcipitLogica,ut inmate riam, feuinobjectum materiale inducatur,dedu tametaphoraàrebuscorporeis, quæconſtantex veramateria,&veraforma: idquodtotaliterpræ cipit: eftobjectumtotale,conflatumnempeexma teriali &formali. VI. Ne capiaris æquivocationibus ; quoties exquoprecipit. Itaque circa præaeptum Logicæ audies hosterminos : regula,directio, verte in liter,velformaliter:idcuipracipit:id-dequo,ſcu confideraripoſſuntiſta: idcuipracipitLogica,eſt terminum praceptum , & clarè patebit exdictis intellectus hominis. Idquodformaliterpracipit, ànum.4. quod fit objectum materiale, quod for eſtipſumconftruereartificiosecogitationesfincer- male. SE DeObjectisLogica. SECTIO II. Conclufio. duplicem effelogicam: modò agiinusdementali, ejusque objecta asfignamus. Logicaobjectum materialefuntcogitationescon. Struibiles,hoc est capaces,utconstruanturar tificiosefine errore falfitatis : objectum verò formaleest ipfaconstructiocogitationum. Rob.primapars: objectum materiale P eftid,de quopræcipitLogica, ſeu exquo præcipit fieri artefactum(utpatetexn.4.&5.)ſeddecogi tationibus in quantum funt capaces conſtruiſine errorefalfitatis logicapræcipit , (utexeodem nu. 4.&5.&totaDiffertationeantecedenticonſtat)g. objectum materiale logicæ funt cogitationes in quantumconſtruibiles, &c. Prob.fecundapars:objectumformalelogicæeſt id,quodpracipit ipfalogica(utexn.4 :ſedlogica præcipit conftruere, feu conſtructionem cogita tionumfineerrorefalfitatis, (utex antecedentidif fertatione patet): g. objectum formale logicæ eſt ipſaconſtructio. SEBTIO III. Objectiones diffolvuntur. Q Contra 1. adGrammaticam ſpectat præcipere devocabulis conftruendis: g. nonſpectat adlo gicam. Refp.dif.antec. conſtruendis fine errore ſole ciſmi,velbarbariſmi,conc.antec.conftruendis fine errorefalfitatis ne. antec.&confeq. Contra 2. ad Grammaticam ſpectat explicare vocibusrescogitatas, co modo,quô cogitantur. g. adeamſpectatpræcipere de vocabulisconftruen dis fine errore falfitatis. Refp.dif. antec.adGrammaticam, &c. fiGram maticafumatur,utfumidebetpro arte(de quadis fertatione antecedenti ſectione prima n. 5. ) ;ne. antee. figrammaticafumaturpro ipſa inftitutione linguarum, fubdif.antec.:ſpectatexplicare voci bus conſtructis artificio logico res cogitatas&c. ne. ante:ſpectatexplicare vocibusutcunque veris conc. antec.&ne.confeq. Contra3. adconftruendavocabula ſcriptanon requiritur alia logica ſcripturalis : . neque advo cabulaprolatarequiritur logica vocalis. Refp.con. antec.,&ne. confeq.diſparitas clara: Uamvis importunum ſemper mihivifumfit fequentes nonparùm implexas objectiones interhæc quaficrepundiaphilofophiæinge rere,&confultisfimum eſſecenſeameas infinem logicæ amandare; uttamenuſuipaream adalter candi argumentumillasponointempeſtivas licet. Ob.1. Intellectusdirigitur perpræceptalogica: fedquoddirigitureft objectum materiale:g.intel Icctus eftobjectummateriale:prob. mi.quoddiri gitureftid,quodregulatur : fedquod regulatur eft objectum materiale, ut patet inarte ſtatutaria, à qua marmor regulatur:g.quoddirigitur eſt obje Quin materiale. Refp.diſ. ma. intellectus dirigiturper præcepta logica, tanquam id, cuipræcipiturcon. ma.,tan quamid, dequo præcipitur ne.ma., fimilimodo dif.mi., eamque ne. infenfu conceffæ majoris , & con. in fenfu negatæ æquivocatio latet in illo verbo dirigitur (quod idcircò vertere debes te cumtacitè inverbum conftruitur , &clarèpatebit æquivocatio) nampropriè magis loquendo,cùm agitur depræcepto, dicitur, quod dirigat , hoc eft, regatipſum intellectum,ſeupotentiamcogitandi; quam ipſascogitationes , feu actus productos ab intellectu: non enim præcipitur cogitationibus , ſedintellectui,ut producatea feriecogitationes: nihilominus objectum materiale præcepti logici noneſtintellectus;fed funt cogitationes: quiade cogitationibus præcipitur ipſi intellectui , uteas rectè conftruat,&fine errore producat: fimilipa toperpræcepta artis pictoriæ artificipræcipitur, noncoloribus;fedde coloribus rectèdifponendis illi præcipitur. Obj. 2. Logicanon folùmpræcipitdecogita 7 tionibus; fedetiamdevocabulisrectè conftruen dis finefalfitate: g.etiamiſtafunt objectum mate riale. Refp. dif. antec. logica,&c. mentalisne. antec. logica, &c. vocalis con. antec.&dif. conſeq. etiam iſta vocabula ſunt objectum materiale logicæ men talis , ne. confequ. logicævocalis,conc.confequ. NoſtiexDiffertationeantecedentin.8.,&aliunde, utnondaturPoeticaſcripturalis; itaneque,Logica. Ratio eft,quiapoſt artificium vocale logicum,non opus eft, ut illud ipfum fcriptura defcribatur alio artificiologico,ut neque poetico:ſed artificiúm orthographicum,feuOrthographiarequiritur,quæ eſtarslongediverſa,cujus objectum eft,&munus, artium nonnullarum , quæ non relinquunt opus poſtſe,utpotè confiftens in ipfo artificio actuali, ut jamprædixi:opusilludipſum confervare &quafi fixare &verba,quæ volantirrevocabiliter,eade ſcribendo redderepermanentia. Ob.3. ensrationis eſt objectum logica: g. non funt cogitationesintellectus objectumlogicæ. Refp.dif. antec.: ensrationisinquantumnondi ftinguitur abipfis cogitationibus,quæfunt capaces conſtrui artificio logico eft objectum logicæ, con.ante, ensrationis inquantum diftinguituràdi &is cogitationibus (fi tamen diftinguipoteft) eſt objectumlogice;he. antec.&confeq. Ensratio nis dicitur id , quod cogitatur perfecundam in tentionem, (de quath.43. 1.1.Elem.)e. g. homo cognitus , & quafi depictus in cogitatione prima, feuprimaintentione. Contra : rescognita funtobjectum logica: ſed rescognitæ funt ensrationis: g.&c. Refp.ne.ma. cognitionesipfæ conſtrutæ read, &fine errorefalfitatis,quibus res ipfæ cognofcun tur, funt objectum,&formale,&materiale, hoč eſt unà fimulobjectumtotale : res verò ipfæ funt quidem terminus quidam extrinfecè requifitus à logica:quiadárinon poteft cognitio; nifi aliquid per illam cognofcatur: nonverò funt objectumz propriè fi loquamui. Ob. 4. Objectummateriale artis debet effe in differens (huncterminumaccipio invulgári figni ficatione, hoc eſt,pro eoquodnon eft affixum, vel determinatumunipotiùs parti , quam alteri, ſedquafi verſatile in utramlibet) indifferens , in quam , reſpectuobjectiformalis , hoceft, uteva dat artefactum , vel non: fed cogitationes , feu actus intellectus non funt indifferentes , ut con ſtruantur,velnonfine falfitate ;quia(in hac cau fali 56 fali includo brevitatis gratia probationem hujus Differtatio QuintaLogico-phyfica minoris , quod notabisetiam pro confequentibus in decurfu ) cogitationes , quæ de facto erroneæ funt,nonpoffuntevadere non erroneæ,&viciffim: g. cogitationes non funt objectum materiale artis logicæ. Refp. objectum materiale debet effe indifferens indifferentiapropria illius artis, cujus eft objectum materiale; conc.ma. indifferentiapropria alterius artis , cujus non eft objectummateriale; ne.maj, &ne. mi. (quiacùm fit propofitio negat.vahabet prædicatum infuppofitioneuniverfali, ex th.49. n, 29.1.1. Elem.,&negatquamcunq;indifferentiam, adeoq; eft falfa abfolutè) Differtatione anteceden ti Sect.1.1.3. dixi artes alias eſſe activas , aliasfa. Etivas : artis activæ objectummaterialeeſtindiffe rens diverſo modo , ac objectum materiale artis factive : difcrimen confiftit in eo, quod prima in differentia nihil aliud fit,quam quodille,cuipræci pitur (dequo Sect.1.1.4)per artem activampoteſt locounius operationemponerealiam,itaintelle Aus,cui præcipitur arte activalogica, poteft loco cogitationis erroneæ ponerealiam non erroneam, &exeoquod intellectusfit ita indifferens indedi cunturetiamipfæ cogitationes dequibuspræcipi tur àlogica, ejusque funt objectummateriale) in differentes quantum fufficit. Obj. 4. Objectum formale logicæ eſt id, quod præcipitur, &ponitur per præcepta logica: fed conftructio cogitationumfinefalfitate nonponitur perpræceptalogica: quiaperhæcnullæ cogitatio nes conftruuntur, &diriguntur: g.objectumfor malelogicæ non eft conſtructio,&c. Refp. ne. mi., & ejus probationem incluſainin illa particula caufali,Quta Con. 1.: ſfi aliquæ cogitationes per præcepta lo gicaconftruerentur,&dirigerentur:veleffentillæ cogitationes , quæ funt erroneæ,vel illæ , quænon funterroneæ: fedneutræ conftruuntur, quia tam iſtæ quàmillæ funtid quodfuntper effentiamfuam, &nonperpræceptalogica: ergo &c. Refp. conc.majs, &ne. mi., ejusque probatio nemdiftinguo,ſuntformaliter, &intrinfecèper effentiam fuamidquodfunt,conc. funtdirective, &praceptive id quodfuntpereffentiam fuam, ne.: conftruunturquidem perpræcepta logica co gitationes , quæ nonfunterroneæ, &impediuntur erroneæ: licèt autem cogitationesnon erroneæ fint idquod funtpereffentiam fuam,hoc eft,ha beanttalem effentiam , per quamnon funterro neæ : ficutihomo eft id , quod eft perſeipfum, &effentiam fuam ; hoc tamen non tollit quin perpræcepta logica fiat , ut ab intellectu potiùs illæ cogitationes non erroneæ producantur, quàm aliæ erronea : & hoc eft , quod præcipit logica. Con. 2. vel per præcepta logica conftruuntur cogitationes quando funt, vel quando non funt, hoc eft vel actuales , vel posfibiles cogitationes : ſed neutræ poffuntconſtrui , quia idquodnon eft, conſtruinonpoteft, & id quod eft, amplius con ſtrui quoquenonpoteft. Refp. conc. ma. ,&ne. mi.: dico autem cogita tiones dum fiunt , & producuntur ab intellectu ; tuncconſtrui fine falfitateab eodem intellectuobe diente præceptis logicæ, hoceſt,ex præcepto los gicæ producit intellectus potius has cogitationes quamalias. Obj.ultimò : fi Logica præcipit conſtructionem 'cumveritate,præcipit conformitatemconftructio nis cumobjecto, exdictis differt.2. fect. 1. num. 3. fedhujusmodi conformitatemnonpræcipit : ergo conftructionem cogitationum cumveritate ,hoc eft veramnonpræcipit. Refp.con.ma.quæ vera eft: Nam exdictisloco citato,veritasnihilaliudeft,quam conformitas,ſeu æqualitas illa,quodres eft,ficutijudicas effe. (nem pe perjudicium illud tuum , quodeft conſtructio cogitationum , dequa hìc loquimur.) Sed quæſo cave ne confundaris termino illo objetrum: nam indiverfa fignificatione accipitur in differtatione fecundaloquendodevéritate , abilla fignificatio ne, inqua inpræfentidiffertatione accipitur cum loquimur deobjectoformali ,&materiali logicæ : res cogitata , velaffirmata eftobjectum cognitio nis,velaffirmationis: rurfus ipfa cogitatio & attır matio,cumfitconſtructio quædam plurium cogi tationum, fi fit immunis afalfitate, eftobjectum lo gicæ,hoc est, eſtid, quod præcipit ipfalogica, ſeu eſtartefactum logicum,juxtadictain conclufione: cave ergo æquivocationem.. Con. 1. fi logica præcipit conformitatemjudicii e.g.cumobjecto, præcipittotum id , quod com ponitillam conformitatem : fedillam conformita tem,feu æqualitatem componit tum ipfa cogita tiojudicativa , tum ejus objectum,ſeures cogita ta: ergo logica præcipit intellectui utponat , & producat tum illam cogitationem affirmativam ; tum ejus objectum , quod eftabfurdum. Quis enim dicet, ut intellectus eo modo , quo pro ducit iftam cogitationem Dies est ; producas etiam objectum ejusdem cogitationis , nempe diem? Refp.huc intrudi alienisſinum fophifma ex tra tatu de ente relativo : quando igitur faltandum extra chorum eft, dif. ma, fipræcipit &c. fuppo nendo unampartem,&ponendoaliamilliuscon formitatis , feu æqualitatis ; ne. ma. , fipræcipit &c.ponendo utramquepartem illius conformita tis, feu æqualitatisconc.ma.&conceſsa minorine. conf.Logica præcipit, ut intellectus judicet verè, &ita præcipiendojubet etiam, ut intellectus po natilludultimum quod requiritur, ut exiftat veri tas, feu conformitas judicii cuin objecto , & in hoc fenfu dicitur , quod intellectus obedienspræ ceptis logicæ ponat conformitatem; feu æquali tatemillam , quæ eft veritas : Notiffimum autem eſt . quodnoneft neceffe, ad ponendam æquali tatem,feu conformitatem; ponere utramque par tem,quæ illam componit: fatis enimeft,unampar temjampofitam fupponere,&aliam denovopo nere, ſtatim enim reſultat æqualitas,feuconformi tas : exemplum habes inpictore , quiutponatfi militudinem inter picturam , & hominem depi Aum, qui est exemplarpicture ; licet fimilitudo (ficut æqualitas , & conformitas ) componatur (ſecundum noftram confiderationem , quod no ta,) tùmexipſohomine, qui eſt exemplar & ex imagine hominis; non eft tamen neceſſe , ut pi tor ipſum hominemponat;fedfateſt,utſuppo nat hominemjamexiftentem,& denovo ponat ejus imaginem, ut ſtatim reſultet funilitudo quæ fita; VirumLogicafitfcientia. fita:ita intellectusdicitur ponere veritatem;ficuti 57 intellectus obediens ſtatim ponit,ac producit co pictor fimilitüdinem. Con. 2. Logicæ præceptumjubet,ponerecon formitatem inter cognitionempræceptam(hoceſt conſtructionem fineerrore,de quahicfermo,)& ipſumpræceptum:quiahoceft,quodintenditom nepræceptum, nempè obedientiam,&executio nem: ergo nonpræcipit,ut ponatur illaaliacon formitas intercognitionem,&objectum. : Refp. conc. antec.&ne, conſeq. expedias te ab his tricis dicens د gitationemveram, ſupponendo enimpræceptum, &ponendoeam cognitionem;ponitconformita tem,de quanunc agimus : rursus fupponendo ob jectum,ſeuremcognitam,&ponendo illamean dem cognitionem; ponit conformitatem , dequa fuperiùs dicebam : tandemnota hos terminos ob jectumformale: constructioartificiosafine errore, rectitudopraceptautraqueconformitascumpra quod logicæ præceptum ju bet poni utramque conformitatem , quas tamen ceptis, &rebuscognitis (ponenda utraqueſecun duinunampartem,aliisduabuspræſuppoſitis)eſſe ſynonimos, idemq;fignificare. DISSERTATIO VI. Utrùm Logica Ariftotelica ſit Scientia.. R Ecolendæ funt, quæ diximusdifferta tione2. ſect. 1. ànum. 6. quoad ſci , entiam & fcientias in particulari: item illa quæ diximus differtatione tertia , paragrapho Fiisfuppofitis &c. quoad claſſes ſcientiarum , & modum dividendi ratione argumenti ,ſeu objecti ſcientiasclasſicas: quæritur enim in præfenti ; utrum etiam logica fit unaex fimilibus ſcientiis classicis. Nempeu trùm non folùm deturlogica ars, fedquoque/o gicafcientia: quatenus poftquam logica ars do cuit omnia , velfupponitur docuiffe , & edixiffe omnia fua præcepta , & regulasconftruendi co gitationes&c. rurfus circa illas ipfas regulas , & præcepta, necnon circaartefactaipſa logica,vel uti circa materiam , &argumentum dignisfimum ſcitu,posfint totjudicia , feu conclufiones certæ, ſcientiam? &evidentes fieri ; ut conftituant unamclasficam Recoleetiam quæ diximusin elementispræſer timà thefi 9. lib. 1. usque ad finem,de illis enim omnibus potisfimum eſt quæftio : utrùm confti tuant collectionem ſcientiarum , quæ mereantur nomenſcientiæ clasſicæ. P SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. Rimo, ſcientia clasſica eſt collectio plurium fcientiarumparticularium,uti innuebam differ tatione tertia paragraphoHisfuppofitis : non tameneſt inordinatacollectiofcientiarumparticu larium, fed admodum cujusdamquafi reipublicæ conftituta : infiftendo enim fimilitudinempatriæ, dequa diſſert. 3. lococitato; quemadmodumfunt varii gradus politici reſpectu hominum ejusdem patriæ , qui inter ſe ita difpofiti , & fubordinati funt, ut tandem referantur omnes ad principem fupremum , five fupremum magiftratum conſtan tem exoptimatibus ilius patriæ ; ita in ſcientia clasſica omnia judicia , & conclufiones certæ, &evidentes invicem ordinatæ funt per diver fos gradus , aliæ fuperiores , aliæ inferiores, quæ omnes tandem revocantur ad quædam fuprema, &prima principia (quæ funt velutifupremusma giftratus inſcientia )principia, inquam , certa ,& evidentia exterminis (utiſectioneprima diſſerta tionis fecundæ explicatum eft,) & prætereain terminis communibus ,& neceffariis ; nonverò contingentibus , & fingularibus (de quibus ter minislocutus ſumtheſi49.lib. 1. eleın. à num.4.) hæcenim omniarequifita funt, ut aliqua propofi tio evidens ex terminis posfit appellari primum principium : atque hinc obiterdifce, quid fit, id quoddicitur: foientiadebet effe de univerfali bus , nempèhabere debet prima principia modo explicato. II. Logicam, quæ eft modus ,&ars ſciendi, tradiditAriftotelesin libris,quos recenfeo: in ope re, cui titulus Perihermentas,hoceſtdelocutione, ubideprop.agit , & regulastradit , veluti adpri malinguæ philofophicæ rudimenta; itemin duo. busaliis operibus ,quæ infcribuntur , Analytica, hoceftmodus refolvendi argumentationes,&in hisagit defyllogifmis , & illatione , & reliquis ad artem ſciendi maximè opportunis. Aliasquoque artespræterartemſciendidocuitAriftoteles, nem pè artemeloquendi , feu Rhetoricam, artem poe ticam, necnon artem opinandi inopereinſcripto Topicorum (quidfit opinio ex diff.2. fect. 1. num. ultimo patet, &artem fallendi , feu fallacias , & fophifmataverbistexendi, in opere , quod dicitur Elenchorum,has autem artesdiſtinguas oportetab artefciendi. 111. Obje&umſcientiarum diverſo aliquantum modo declaratur, ac objectum artium: & primò loquendodeparticulari ſcientia , ejus objectum totumcontinetur fignificatopropofitionis menta lis , ſeujudicii certi,&evidentis : hoc eft ipfius ſcientiæ particularis , quod fignificatum proindè dici foletpropofitio objectiva , hoc eft, objectum, &fignificatumpropofitionismentalis: e.g. totum est majusfuaparte:hocipfuın, quodperhæcver baſignificatur,dicitur objectumpropoſitionisaf firmantis idipſum. IV. Notabisverò,illam propofitionem objecti vamveluti induaspartesdividi poſſe , nempè in ſubjectum, &prædicatum utrumqueobjectivum: itaqueid,quodſetenetexpartefubjectidiciturob H jectum R.P.ProlomæiPhilofophia, 58 jectummaterialefcientia : idvero quodſe tenet Differtatio SextaLogico-phyſica expartepradicati,diciturobjectumformaleſcien 11.e,&totaintegrapropofitio diciturobjectum to tale,&adequatumfcientia, V. Scientia clasſicahabet proobjecto materia PR liomniafubjecta , & pro objecto formali omnia predicatapropofitionumobjectivarın , quæ ju dicanturperſcientias particulares , quas in fecol ligitilla clasfica : illæ autem propofitiones obje &ivæ facile ad unam propofitionem generalem SECTIΟ ΙΙ. Conclufio. LogicaAristotelica, prout ex ejus libris eruipo test , estperfectiffimafcientianon minus quam Geometria. . concl. Omniarequifitaadſcientiamperfe Aisfimam habet logica Ariftotelica : ergo eſt ſcientiaperfectissima: probatur antecec.nam quoddiximus num. 1.convenit logicæ Ariftoteli revocantur, velſaltemadunum generaleintermi cæ: quiaeft collectioordinatisfima plurium ſcien numcomplexum: v.g.reſpectuLogicæhujusmo tiarumparticularium,quæpervarios gradus refol di terminus eft: cogitationesconstructaperprace vuntur omnesinprimaprincipiaexterminis,& in ptafine errorefalfitatis, quiterminus complexus terminis de quibus num. 7. Quod dixià num.ter explicatur:cogitationesquafunt construita &c. tiodeobjecto ſcientiarum convenitlogicæ, utpa &hujuspropofitionis objectivæ fubjectumeft ob tet exnum. 5. Quodlogicaverò fit quoque ars; jectummaterialeſcientiæ logicæ,prædicatumverò illudnil obeſt,utinon obeſt geometriæ,dummodo eſt objectumformale. adfint cætera requifita,ut exnum. 6. Quodveluti VI. Geometriaeſtſcientia clasfica,& omnium crediturRegina ſcientiarum , ea tamen ipſa ante inappendicem,& exoccafione aliquæ conclufio nes tantummodoprobabiles adjunctas habeat, vel datpræcepta, ®ulas conftruendiartificiosè fi uti forinfecus, & extrinfecus , non nocet : ficuti guras lineares : v.g. triangulum , quadratum&. quam figuras jam factas artificiosecontempletur, non obeffet geometriæ, ex num. 8.: Ergò logica Ariftotelica habet omnia requifita ad perfectifi mamfcientiaın. casque probet evidenter, &certo , hoc eftplura judicia certa,&evidentia, ſeu ſcientiasparticula res eliciat circa illas figuras : & demonftret eas eſſe conſtructas fine errore ,aliasque earundem fi gurarumproprietates ſimilipacto judicet certo,& evidenter. Similipacto logicadoceteffingerevel utifiguras mentales ex cogitationibus : eas con ſtruendo fine errore falfitatis ,putapropofitiones, fyllogifmos&c. Etquantum adhoc,logica eft ars. Deindè verò per plurajudicia certa,& evidentia demonftrat illas ipfas conſtructiones mentales ve rè eſſe ſine errore falfitatis , & alias quoque de illis iisdem conſtructionibus proprietatesdemonftrat certò&evidenter. VII. Quemadmodumgeometriahabetquædam primaprincipiaexterminis evidentia,&inter minis communibus,&neceffariis(de quibusnum 1. generatimloquebar,) quæ principiafunt veluti fupremus magiftratus inhac ſcientia clasſica,quæ diciturGeometria e.g. totum est majus &c. Italo gicahabetquędamprimăprincipiaexterminisevi dentia,& interminis communibus,& neceffariis : v.g. contradictorianonpoffunteffefimulvera,nec fimulfalfa. Quod diciturdeterminouniverfali, diciquoque poteft determinoparticulari. Utſi dicitur: omnishomo eſt animal : dici quoquepo teſt: aliquis homo eft animal : quod primum prin cipiumobfcurèfolet itaproferri:Dictumde omni, dictumdenullo. VIII. Sicutinonvitiaretur geometria , nec de fineret efſſe ſcientia; fi peroccafionem adjunge rentur illi , ( quæ fecundumſejam eſtperfectisfi ma ſcientia) nonnullæ conclufiones tantummodò probabiles , & non evidentes , ideoque adjunge rentur , quod nonnullam affinitatem haberent, cumobjecto geometriæ; itanonvitiaturlogicada toquod fecundumſeperfecta ſitſcientia, fiilliper occafionem adjungantur aliquæ conclufionestan tummodò probabiles , quæ affinitatem nonnul lam habeant cumobjecto vel materiali,velformali logicæ. SECTIO III. Diffolvuntur objectiones. Bjiciesprimò. Logica eſtinſtrumentumſci Ο endi: fed inftrumentum ſciendi noneſt ſci entia, ergo logicanon eſt ſcientia. Refp. conc. maj. & dift. min. fed inſtrumen tum mechanicumnoneſt ſcientia ; conc. min. fed inftrumentum ſcientificumnoneſt ſcientia;ne.mi. &conſeq. Satis æquivocum nomen eſtinſtrumen tum, quandoque fignificat machinas illas, quibus utunturartes viliores, quæ proindè dicuntur me chanicæ, ut malleus, forceps funt inftrumentum artis ferrariæ : quandoquefignificat metaphoricè magis collectionem ipfam regularum , & præce ptorum alicujus artis : tunc verò hujusmodiin ſtrumentumnoneft mechanicum:immofihabue rit omnia requifitautfitobjectumfcientia ,ut ex pofuimus ſectione 1.eſſepoteſtinſtrumentumfoi entificum. Contra 1. Logicaeſtinſtrumentumadſcientias; fedipfapervos eſtſcientia: g. ipfa eft inſtrumen tumadfeipfam. Re.dift. ma.eſtinftrumentum ad ſcientias distinctas abipfa logica con. maj.eftin ſtrumentum ad ſcientias indistinctas,feuindistin ctamabipfa logicane.ma.&cn.mi.ne.conf. Ob. 2.logicacontinet plures conclufiones tan tummodo probabiles : fed conclufiones tantum modo probabiles non continentur inſcientia g. logica, quæ illas continet, noneſtſcientia. Re.dif. maj. logica continet conclufiones tantummodò probabiles,tanquampartem fubftantialem ipfius, ne.ma. tanquampartemaccidentalem &appendi cemnonneceffariam,con.ma. diftinctio explicata remanetex ſect. 2.n.8. Itaque ſimili pacto diſt. mi &ne.conf. Cont. 1. Inomnicollectioneplurium rerumfuf ficit unapars defectuoſa , & imperfecta , ut tota collectio denominetur defectuoſa juxta primum principiumpofitumth.ult.1.4.elem. Bonumexin tegro,malumexfingulis defectibus: fedLogicaeft collectio pluriuun conclufionum , & affertionum (ut UtrumLogicafitfcientia. (utdictumeſt ſet.2. n.6.) quarum quædam funt artistopicætantumdiſtatàſcientia,quantum unum Ratioverò curnequeRhetorica, nequeTopla ca, neque Grammatica, neque fimiles aliæ artes 59 defectuose, nempè ſunttantummodoprobabiles, atqueadeo deficientesàratione certæ,& eviden tisconclufionis :ergòhocfufficit, ut tota Logica denomineturdefectuoſa,hoceftprobabilis&fim contrariumabaltero. fint fcientiæ, deſumendaeſtexdictisſet.1.num. pliciteropiniononveròfcientia. Refp.dift. ma,fuf 1.&fect.2. inutraque probationeconcluſ,nempè deeft hujusmodi artibus requifitum neceſſarium : ficitunapars&c. fiillaparspertineatadſubſtanti amillius collectionis;conc.ma, fiillapars fittan ad ſcientias: ſcilicet illæ artes non refolvuntur tùmappendix,&quaſiforinfecus remanens extra in prima principia , quæ fint propofitiones cer collectionem;ne. ma.&addo,primumilludprin tæ,&evidentes interminis communibus , &ne cipiuminterpretandumeſſe in ſenſuprimæ partis ceffariis :ut notatumeſtſect. 1.nu. 1.fedadfum diftin&ionis datæ,non verò inſecundo:diftingues muminpropoſitiones licèt evidentes ,in terminis igitur min.accommodandomajoris diftinctionem, tamencontingentibus,velarbitrariis explacito,& &confequentiamnegabisjuxtadicta ſect.1.1.8. moribus,&confuetudinehominum,ſeu exdiver Objic.3. LogicafecundùmpartemTopicam & fadifpofitione,&temperamentocorporumhuma Sophiſticamnoneſtſcientia:g. totaLogicaſimpli norum,&affe&ionumdiverſarum, quæ omniain citer&abſolutènoneſt ſcientia. Prob.antec.To picaeſtars opinandi , ut notavimusſect. 1.nu.2. variis hominibus varia,&diverſa ſunt,&pro di verfitatetemporum, ætatum, regionum , &natio ledopiniononeſtſcientia,utdictumeſtdiſſert. 2. numinftabilia: itaque cum exindènon niſiinſta ſect. 1. nu. ult. ergò ars, quædocetopinarinoneſt biles,&inconſtantes ſintregulæ tum Grammatica, ſcientia. Rursusars ſophistica eſtars fallendi per tumRhetorica,tumTopicæ,tum quoqueSophi apparentes &fallaces argumentationes:ſedfallax ſtice;hujusmodi facultates , neque ſcientiæ veri argumentatiomultominus quàm opinio , &opi nominis appellari poffunt , neque ipfamappella nativaargumentatioeſt ſcientia: ergoars ſophi tionem artisfine multatranslatione , &impro ſticanoneſtſcientia. Refp.nego ſuppoſ. anteced. inquoſupponiturveluti certum,quodLogicaAri prietatemerentur. Objic. 4. Vel Logica eſt ſcientia ſpeculativa, ſtotelica,ſcilicetmodus,&arsſciendi habeat,& contineat partes illasduas,nempèartenopinandi &artemfallendi: veluti fiquisdiceret; Gramma tica ſecundùmpartem muſicamnonaddiſcitur in hoccollegio,negandum eſſet ſuppoſitum : quia Grammaticapartemillamnoncomple&titur.Itaque AriftotelinunquaminmentemvenitLogicæ fuæ, feuarti ſciendi inſerere velutipartes Topicam,& Sophiſticam. Verùm quidem eftlibros cumſcri pſiiſe quoquedearteopinandi,&fallendi , utdi &umfect.1.n.2.fedlibrosquoqueconfcripfitdear terhetorica;&poetica : numproindèartesetiam iſtæ crunt partesLogicæ,ſeuartis ſciendi ? Cæte rumAriftoteles ipſeapertisſimènegavitartemTo picam,(quamDialecticamſuisin librisſolum,ſem perqueappellat;)eſſeſcientiamperinde,acſcien tiameſſe negavit artemRhetoricam: primoRhe toricorum cap. 4. fichabetAriftoteles : Si quis autem,authanc(Rhetoricam)autDialecticam, nonutfacultates,fedutfcientiasinstruere &do cereconatur, isnaturamearumfacultatum in terimerevidetur. Quare naturaDialectice, ſeu vel eſtſcientiapractica(ſcilicet,vel tantumquie ſcit,&quaſiotiaturin ſuis affirmationibus certis, &evidentibus,vel ulteriùsipſas affirmationes, & judicia evidentia dirigit,&deſtinatad artefactum aliquodlogicum elaborandum:)ſedneutrumdici poteſt: ergòLogicanoneſtſcientia. Refp. conc. ma.&ne.min.&dicoalterutrum affirmaripoſſe prolibito , quo usque in fine tractatusLogico Phyſiciſtatuero quidfitpracticum,&fpeculati vum. Quæftio enim illaaltioriseſtindaginis, nee itabenètraditurinipſo limineLogicæ. Interea fa tis fitnoſſe,Logicamdici poſſe ſcientiamvelſpe culativam, velpracticam : ficuti dici poteft ipfa Geometria,velpractica,velſpeculativa: videlicet inquantumregulastradit , & præcepta , dicitur practica,hoc eftoperativa: idenimfignificat græ custerminuspracticus: Inquantumverò eviden tisfimè demonſtrat conclufiones fuas , appellatur ſpeculativa,ſeucontemplativaquodidemeſt,ſiſtens videlicet,&quiefcensin ipsâcontemplationeve ritatis. Unoverbo reſpondere poteris Logicam partim eſſepracticam,partimſpeculativam. DISSERTATIO VII. UtrumLogicafitneceſſariaadcomparandasnatu raliterſcientiasposſibileshominiinhac vitâmortali. Tilenoneftidemacneceffarium;Uti lemeſſeLogicamad ſcientiascompa randas conftatco ipſoquodconftat, eſſe artem ſciendi: artem enim eſſe inutilemadidipſum, cujus eſtars,eſtartemrepu gnantem,&chimericameffe. Intereatamenadhuc minimèconſtatutrùmLogicanon modo fitutilis, verùmetiamneceffariaadcomparandasſcientias: utrùmvidelicet Logicafit clavisilla , fine quâ adi tumſcientiarumfibireferarenemomortaliumpof fit H2 Differtatio SeptimaLogico-phyfica 60 fit,nullusquenonLogicus,feuadialecticus ſperare neceffarium ad melius effe: ut facilè explicentur poffit evaſurumſeinſapientem. 2 hæfignificationes diverſæ, fumo conjugatum ab ſtractum hujus nominis neceffarium, nempèhunc terminumneceffitas,&illiaddoſyncategoremata fuperius pofita modofequenti. HI: Neceffitaseffentialis eſtilla maximaneces. I. 2 SECTIO PRIMA. 1 Postulata,&Explicationespravia. Ogicameffeutilem ad ſcientias comparan L das,&Logicampoffe concurrere adacqui fitionem fcientiarumidemfignificat: figni fitas, quænullomodopoteftfuperari: quoniam fi tolleretur, coipfo verificarenturfimulduocontra ficat autem,quodintellectus humanus Logicæ re gulis &præceptis obediens,eaqueobfervans facile dictoria, quodeft fummum imposfibilium, & ma xima chimera: Hujusmodi neceffitas appellatur etiam neceffitasmetaphyfica cum eadem prædi&a acquiret ſcientias de objectis illis, quæ naturaliter ſciripoffunt. fignificatione: concretumverò nominis hujus ab II. Logicam influereinfcientias acquirendas, ſtracti eft : neceffarium effentialiter , velneceffa eft metaphoricus loquendi modus, quo fignifica tur idem,ac Logicam concurrere ad acquirendas riummetaphyficè. * IV: Neceffitas naturalis eſt illa , quæ fuperari A ſcientias. nonpoteft, nifipermiraculum,&fola DEI Om III. Influere,&concurrereLogicamad ſcien tias,feu adjudiciaſcientifica,non fignificat,quod nipotentia potelteamtollere , non verò ulla cau fa creata : v. gr. quod Sol non oriaturfpatio u Logicaverèproducat, (ut ignisproducit calorem ) illajudicia, leu cogitationes certas , & evidentes: namhæcjudicia folus intellectus producit, & ideo vocanturfecundæ operationes intellectus. Itaque niusdiei in noftro Hemifphærio : vel quodidem Solin medio Cæliconfiftat immobilis: Deus qui demmiraculose poteft hocpræftare, cæterum ne ceffarium naturaliter eſt , ne hoc fiat : hujusmodi Logicam influere , & concurrere adſcientias,de neceffitas dicituretiam neceffitas Phyfica , quod betintelligi impropriè, & lato modo : quemad. Græceideineft, adnaturalis: &abhac neceffitate modumdequolibetpræcepto , ®ula intelligi tur. Præceptum e.g.factumPetro,ut faciatelee mofynam, concurrit,&influitinillameleemofy nam : nondando eleemofynam, nampræceptum nondateleemofynam;ſedPetrus obedienspræce pto :folùm ergo præceptumillud concurrit, &in fluit in eleemofynamprafcribendo, regulando , dirigendo : idemporrò intelligas de quolibet præ ceptoLogicæ,cumdicitur concurrere,& influere inſcientias,feuinjudicia ſcientifica. IV. Loquorinpræfenti, ficuti hactenus locu tus fumdeLogicaactuali, quæ confiftit incolla Ctione regularum, & præceptorum : velillapræ cepta exiftant, velnon exiftant,juxta notatadis fert.3. 6. Hisfuppofitis & . nam quod ibi dixi de collectione ſcientiarum , in quâ confiftit ſcientia claffica ; idem dicendum eft de collectionepræ ceptorum , in quâ confiftit Logicaactualis class fica . V. Nonloquorde Logicahabituali , quæin fummanihil aliudeft,quam facilitas quædam ob fervandi præcepta, & regulasLogicas, quam fa cilitateminfinuavidiſſert,4. fect.1.1.1.De hacenim Logica habituali ſub finempræſentis tractatus di Aurusfum:ubidehabitibusingenere controver fiamovebitur. SECTIO 1011II Poftulata,&Explicationesmagispeculiares. 1 concretumappellatur neceffarium naturaliter ,vel neceffariumphyficè. *V. Neceffitas moralispropria (nam alia quo que eft impropria, dequa numero fequenti) eft illa , quæ nunquam de facto tollitur,vel fupe ratur; fedfi tolleretur ,& fuperaretur nullum eft miraculum , nec ulla ſequeretur chimera : nihilo minus nunquam continget,ut illa neceffitasmo ralis propria fuperetur, & ut ita dicam difpenfe tur: v.g. datur neceffitas moralis , ut nunc in hocmomentoteniporis aliquis homo, ex innu meris,quifunt in univerſo mundo,moveatur, vel ambulando,vel currendo,vel alio fimili fui cor porismotu: quis enim crederepoffit,autfibiper fuade,quodinaliqua diei , vel anni parte fitve rum: nuncomneshomines munditâm Europai, quam Afiatici Afri ,& Americant omnesin quamadunumquiefcunt ,&nullus omninò mo vetur.. VI. Neceffitas moralis impropriaeft illa,quam fuperari,& tolli difficillimum eft nonnunquam tamentollitur,&fuperatur,& inhoc diftinguitur àneceffitate moralipropria;e.g. quod homines vivant usqueadcentefimumannum : quod inve niatur homo , qui nunquain ægrotaveritin vitafua licet diuturna: difficillimumquidem eſt , nonnun quamtamencontingit. VII. Neceffitasadmelius effeeftneceffitas quæ dammetaphorica, quæproprio nomine appellatur utilitds,feu commoditas: v.g.adeundumNaapo I. Eceffariumeffe,&neceffe effe, funt modi Nfynonimi,& cumpropofitioni, ſeu con clufionipræfiguntur, efficiunt propofitio nem,feu conclufionemmodalem,dequalib.2.elem. th. 15.regulas tradidi : quarequæftiopræſens ex ponenda eft perpropofitionem modalem; videli cet utrum adfcientias comparandas Logicam prius addifcere,fit nereffe II.Terminus iſtemodalis neceſſariumeft,vel ne ceffe eft æquivocusvalde eft &quadrupliciterpo teſt intelligi :nempè neceffariumeffentialiter, nel ceffariumnaturaliter,neceffarium moraliter, Jim hominivalenti,&robuftonon eftneceffarius equus , velrheda proprie loquendo ; quia tamen valde commodumeft,iter facere in equo,vel rhe da, dicitur effe neceffarium equuin ,velrhedam, ſedneceffitate admelius effe : hoc eſt ad facilius faciendumid ipfum, quodaliundè fieripoteſt, ſed cumaliqua dificultate magna,velparva. . VIII. Cuique ſupradictæ neceffitati opponitur impoffibilitas cumfimilifyncategoremate:utnecef fitati metaphyfica,impoffibilitasmetaphyfica:ne ceffitatinaturali, iinpoffibilitas naturalis&c. IV. Nullusbomoin hacvitamortali ſcivit un quam DeNecessitateLogida. dòinvitafuaaffirmandofalfapro quam,autfcietnaturali,&humanainduftria(non 61 pro veris &negando enim loquorde Salomone,& aliis miraculosefa pientibus ) totumid ,quod naturaliter fciripoffe diximusDiffert. 2. & 3.adeoquehoc ipfum;nem pè ſcire de facto omnia,quæ naturaliposfibilita te fciri poffunt, eft moraliter imposfibile ex n. f. ratioverodefumitur exinfirmitate ,& negligentia humana, quæ facit, utin rebus requirentibusindu ftriam,&perfeverentiam, nunquam homines ex erant omnes fuas vires naturales : hoc eft nun i quam faciunt totum oinnino id,quod naturaliter facere poffent.-His fuppofitis controverfia præfens propter multiplices fupradictas necesfitates multiplex eva dit: quæri enim poteft,numLogicafitneceffaria effentialiter,velnaturaliter, vel moraliterpropriè, autimpropriè,velfaltem quoadmeliuseffe inor dine adcomparandasſcientias. Rurfus quæftiones in repræfenti multiplicari poffunt , addendo fi gna,feu fyncategoremata univerſalia,&particu laria (de quibus th.48. lib. 1.Elem.) iftis duobus terminis,omnesfcientias:quærendonempe, num verapro falfis. Rursus aliquæ ſcientiæ funtadeo implexæ, &difficiles, utfitimpossibile moraliter, quodilli iidem hominescircahujusmodi ſcientias nonerrentmodoprædicto : ſedhujusmodi homi nibus, in ordineadillas ſcientias comparandas, Logicampriùsaddiſcereeftneceffenecesfiatepro priamorali,g. aliquibus hominibusLogicam priùs addifcere , eftneceffenecessitate propriamorali: majorpropofitionegari non poteft, cum ab ipfa experientia comprobetur: quotenim funthomi nes,fueruntpræditi facultate intellectivanon adeò benèdifpofita, utfrequentisfimè , nonmodo ali quando errentinjudiciisfuis:minor eft etiamma nifefta, quia comparareſcientias , & errare circa objectafcibiliarepugnat , adeoquenifi ex inftru &ionelogicapræditi homines reddantur cauti & attentiquoad evitandos errores, nunquamſcien tiasfibi comparabunt. Prob. III. Concl. Nonomnibushominibuspriùs addiſcere Logicam quam fcientias eft neceffarium omnibus , veltantum aliquibus hominibus ad om nes, veladaliquasfcientiasLogicafitneceffariane cesfitatibus fupradictis. 4 SECTIO III. ה-37:30 . Conclufiones ftatuuntur. I.Conc. N : Ullis hominibus ad aliquas ſcientias comparandas Logicam priùsaddi ſcereeftneceffenecessitateeffentia li, aut neceffitatenaturali. 11. Concluf. Aliquibus hominibus ad aliquas fcientiascomparandasLogicampriùs addifcere,eft neceffeneceffitatepropria morali. : III. Concl. Omnibus hominibusLogicanon eft neceffaria ad finem fupradictum neceffitate pro priamorali. 4 IV. Concl. Plerisque hominibus ad finem fu pradictum Logica eftneceffaria neceffitate morali impropria. : V. Concl. Omnibushominibus ad omnes ſci entias comparandas Logicam priùs addifcereeſt neceffe neceffitatead melius effe... Probatur 1. Concl. Non eft neceffe neceffitate effentiali, vel naturali illud, cujus oppofitumnon eftimpoffibile impoffibilitate effentiali , velnatu rali,hoceft cujusoppofitumnoneffetmiraculum, autchimera, utex dictis fect,2.patet: fednoneffet miraculum,velchimera,fihomines addifcerento mesſcientias ante Logicam: g. Logicamprius ad difcere ante fcientias,& ad fcientias comparan das nullishominibus eft neceffenecesfitateeſſen tiali,vel naturali. Minorprobatur. Quisenimdi cat illicòtotam rerum naturam contradictoriis,& chimeris fubvertendam,fi hominesfcientias, quas naturaliter poffunt acquirere, ex notatis Differt. 2.&3., defactoacquirerentanteLogicam , quæ eft ars abipfis hominibus inventa ? autquis dicat miracula in eo cafu futuraeffenondiffimiliafufci tationimortuorum,aut immobilitati Solisinmedio Cæli, fi idquod eſtnaturaliterpoſſibilehominibus, defacto contingeret? Prob. II. Concl. Aliqui hominesea ſunt ingenii mediocritate , ut fit impoffibile moraliter(impos fibilitatemoralipropria) quodnonerrentaliquan moraliter ; fi aliquibus hominibus prius addifcere IcientiasquamLogicam eftposſibilemoraliter:fed hocipfumaliquibus hominibus eft posfibile mora liter:nempèaddifcereprius fcientias quàm Logi cam: g. illud ipfum omnibus hominibus non eft neceflemoraliter,nempèaddifcerepriusLogicam quamfcientias. Min.prob. quiade facto illihomi nes,quiartemLogicaminvenerunt fcientiasposfi debant ante Logicaminventam,&hoceftincon feffo apud omnes celebres authores, qui de hoc argumento tractaverunt : nam Logica adinventa eft afapientibus , qui cum illuftriores fcientiasjam callerent, animum reflectere cæperunt&confide rare modum,&rationem,quafcientiasipfasacqui fierant,earumque actus ſcientificos:hoceftjudicia certa, & videntia exercebant. Secundò: fuerunt, funt, & eruntin mundoplures alii hominesnon inferioresperfpicacitate ingenii illis ipfis homini bus,quiLogicam învenerunt. Aliquiex iftis ufi funt, & utunturLogicajam reperta ab aliis ; fed profecte fi repertanon fuiffet ante illos hæc ipfa Logica,perinde ſcientias acquifiviſſent, ficuti illi primi Logicæ authores independenter à Logica Icientias fibi pararunt; Aliiverò exhujusmodiho minibusperfpicacibus, &acutis operam non dant, neque dederunt ftudiis ex inſtitutovitæ fuæ ada lias occupationes addicti : atſidarent,veldediſſent operamſtudiis,&fcientiis acquirendis, eadem fe licitate evaderent ſcientes ,&fapientes indepen denteràLogica, qua veteres Philofophi fineLo gica fcientias comparavere : Hoc autem fufficit ad tollendam necesfitatem illam moralem univerſa lemhabito refpectu omnium hominum: ergò pof fibile eft moraliteridipfum, quod in minori fupe rioris fyllogifmi affirmabatur. Prob. IV. Concl. Plerisq; hominibus communi teringeniofis eftdifficillimum (ita ut rarisfimè op pofitumcontingat)addifcerepriùs ſcientias, quàm Logicam: quiadifficillimum eftfine methodo,& ordine à Logica præfcripto fcientias addifcere : fed quodita eſt difficillimum , licèt aliquando ta mencontingat,eftimpossibile moraliterimpropriè: ergò plerisque hominibus ſcientiaspriùs addiſcere quamLogicameft imposſibile moraliter: ergò ex num.8. fect.2. plerisquehominibusLogicampriùs i i addi 62 addiſcere,quamſcientias,eftneceffariumnecesfi DiffertatioSeptimaLogico-phyſica omnino id, quodnaturaliter ſciri poſſediximus tatemorali impropria. Prob.V. Concl.Logicaeſtcommodisfimumin ventumad ſcientiasomnes comparandas faciliori, &meliori methodo,quam ſiabsqueauxilioLogi cæ ſoloductu luminis naturalis ſcientiæ compa rarentur: fedquodeſthujusmodieſtneceſſarium neceflitate ad melius eſſe, utconſtat ex num. 7. ſect. 2. ergò omnibus hominibusadſcientias com parandasLogicam priùsaddiſcere eſtneceſſene cesfitate admeliuseſſe. Majorpræmiſſaeſt mani feſtisſima cuicunque confideranti, & examinanti regulas omnes , & præcepta logica , quæ tradi dimus inelementis : cui enim in mentemvenire posſit illa noneffeutilisſima , adeoque neceffaria neceffitateadmeliuseſſequantumadſcientias com parandas? SECTIO IV. Objectionibus refpondetur. B.primòcontraprimam con. Eſtimpoffibile difcere ſcientias ante artem ſciendi:ledlogi caeſtars ſciendi ; g. eſt impossibile difcere ſcientias antelogicam. Refp. ne. maj.intelligendo illudimpoffibilede imposfibilieffent.ali,velnatura li,uti ſemperintelligendumeſt,cumabſolute&fine addito profertur ille terminus impoffibile. Cæterum manifeſtumeſt, quod ficuti fine arte medicinænon eſtimpossibile eſſentialiter , vel naturaliter homi nemconſervari ſanuın; ita fimiliternoneftimpos ſibile finearte ſciendi acquirere ſcientias,quod cæ teroquinhonininaturaliter eſt possibile. Contra 1. ſcireſine ſcientia eſt effentialiterim Differt. ſecunda, idque vel cum adjumento artis logicæ,velfine illo : quare ſiadverfarius intelligat perilludperfecteacquirerefcientiastantumacqui rere ſcientiæ,quantum naturaliter homines pos funt acquirere, nega ſuppoſitum : quiaſupponit faltemcumLogicaabhominepoſſemoraliter ſciri totum id, quodnaturaliterſciripoteſt. Secundò, notabis ſcientias illas clasſicas , quarum meminit objectio, &quas infinuavimusDiſſert. tertia, in cluderedefacto nonfolas conclufiones certas ,& evidentes: hoceſt ſcientias particulares, ſedplu res etiamconclufionesprobabiles:hoceſtopinio nes , immoplurimas dubitationes , &multoplures ignorantias,hoceftreflexiones, quòdaliquidſciri nonpoteft. Porro necbeneficioLogicæ illæ quæ funt opiniones , &continenturin ſcientiis clas ficis , evadunt, aut evaderepoffunt conclufiones evidentes , multoque minus quæ funt dubitatio nes , vel ignorantiæ. Tantummodò id efficit Logica ,utclariùs,brevius ,faciliùsque percipian tur, &teneantur ſcientiæ , advertantur opinio nes ,& perpendantur dubitationes. In ittis au temcircumftantiis majoris claritatis, brevitatis &c. quæ funt ornamenta,&expolitiones ſcientiarum noneſtpoſita earundemſcientiarum genuinaper fectio. Sicuti adamantis perfectio nativa non in eo confiftit , ut variis ornamentis aureis conve ſtiatur , fed inproprio ſplendore , & integritate. Notabis tertio , viro apprimè ingeniofo noneffe moraliter impoſſibile fine logicaillas ſcientias, in dubitabilesque affirmationes & negationes in , qualibet ſcientiarum claſſe ſibi comparare , quas posfibile , ficuti eſſe albumfinealbedine: g. etiam Icire finemodoſciendi, qualis eſt logica eft impof fibile: nonminùsenimadſciendumrequiriturſci entia, quàm modusſciendi. Refp. con. ante &dif. conf.ſcire fine modo ſciendinaturali(hoc eftfine lumine intellectus ) eſt impossibile,conc.conf; ſcire ſine modo ſciendi artificioſo (hoc eſt ſinearte lo gica) eſt impossibile,ſubdif.,eſt imposſibile ſcire artificiosè,con.conf,eſtimpossibileſcireabſolutè, &inartificiosè ne.conf. Impossibile quidemeſſet fcireartificiosèfinearte,ficut imposſibileeft effe albumfinealbedine:quiailludſyncategoremaar tificiosè fignificatinobliquo ipfam artem,&expli caturſcirehabendoartem,velexercendoartem. Ob.2.contratertiam,&quartamconcl. Quæ ſtio præſens eſt de acquirendis perfectè ſcientiis clasſicis; fednullus homo moraliter poteftacqui rereperfectèſcientiasclasſicas finelogica: g.falfa eſttertiaconclufio. Refp.dif. ma.: de acquirendis perfecteperfectioneartificiali,&propria artis lo gicæ,ne.ma.: perfecte perfectionenaturaliterde bita ſcientiis clasſiciscon. maj.&fimilipacto diſtin @aminori,eaqueconceſſain ſenſumajorisnegatæ, atnegata in ſenſu majorisconceſſæne.conf.Inhac objectione nil additur de novo æquivocationijam explicatæin objectioneprimapræter ambiguamil lam,&heroicamvocemperfecte , quæ plerumque intruditur inter argumentandum adterriculamen tumpufillorum. Adnotataigiturprimò,quoddiximusSect,2.n.8. nempènullumhominemnaturaliter inhacvita ſci homines cæteri communiter ingeniofi beneficio logicæ comparareſibipoffunt,diversaquidem viâ, &faciliori methodo,fed quantumadevidentiam, &certitudinem ſcientiæ eodemfructu. Itaque ſi dehujusmodi perfectione poſita in evidentia , & certitudine fit fermo ; neganda eſt min. objectio nis propofitæ : fi verò de perfectione artificioſa conſiſtente in facilitate, brevitate , & perfpicuita temethodi ſcientificæ loqui velimus,fatendumeft ànullohomineinhocfenfuperfectè acquiripoffe ſcientias finelogica. Contra 1. Sinelogicaeſt imposſibile moraliter vitare,& diffolvere omniaſophifmata , quæ fieri poffunt contra quamlibet ſcientiam particularem, quia funt difficillima,&plurima : fed eo ipſo eſt imposfibilemoraliter ſcientias comparare finelo gica: g.&c. Refp.dift.inaj.: eſtimpossibilemora litervitare omniafophifmataillafolvendo &oſten dendofallaciam omittomaj.: eſt impossibilevitare cognoſcendo,& advertendoeſſeſophifmata,ſub dif.: eſt impossibile viris eximii ingenii fine logica, ne.ma.: viris communiteringeniofis conc. ma.& ne.mi. attendeadhoc:noneftneceſſeadſciendam certo, & evidenter aliquam veritatem,ſcirediffol vere omniaſophifmata, &tricas, quæ àcavillato ribus obtrudipoffunt:fateſtilladignofcere, veluti exvultu, quodfintfophifmata. Fuereviri ſapien tiffimi,quiprofesſiſuntſe nefcireſophifmatanon nulladiſſolvere , indètamen nondimovebantur à ſcientia , quam de aliquo objecto comparaverant. ItaAriftoteles,itaDiogenes , itaplures alii Philo ſophi, nèquidem dignati ſunt mentem advertere adfallaciamaliquamdetegendam, quæ illis fortè à viſſe unquam,nequeſcire , nequeſciturumtotum fophi DeneceffitateLogica. fophiftis obtrudebatur. Celebratur Diogenes , qui Contra ultimd : facilioreseſſentſcientiæ, &me thodomagis apertatraderentur,finonpræmiſſa lo 63 ſophiftæ cuipiam ficargutanti : quodego fumtu nones:fedegofumhomo:g.tuhomonones:fer tur ridendo dixiffe : à meincipe , & recte col liges. Ob. ultimo. Logica non poteſt eſſe neceſſaria adſeipſam: fedfieeffetneceffaria aliquomodoad ſcientias,eſſet neceſſaria adſeipſam:g.nullomodo Hogica eftneceffaria adſcientias. Refp.omittoma. &ne.mi. Si fupponitadverfariuseffeimpossibile, ut logicaadſeipfamposfit inſervire, jam evidens eft,quodlogicanoneftneceffariaadſeipfam : nulli gicaſtatimad ſcientias tractandas aggrederemur : g. falſa eſtultima conclufio,antec. prob. exD. Au guftino , qui utilitatem logicam , aut nullam, aut modicam eſſeoſtendit. Refp. adducens velutipro coronide Proemialium differtationum ipfam pul cherrimamD. Auguſtinifententiam, in qua tùm objecto , tùmejusdem folutiocontinetur, itaque lib.2. dedo&rina Chriſtiana tap. 37. hæc habetS. Doctor,Illaconclufionum, &divifionum , &di ftributionum(feries)plurimumintellectoremad enimposfibilieftneceffariumid,quodeſtimposſi bile: alioquin illudipſumnoneffetposſibile,quod juvat: quanquamplerumqueaccidat,utfacilius homines res easaffequantur ,propterquas affe eſſenonpoffet, nifidaretur aliquod intposfibile : adeoquehincpatetmanifeſtadiſparitas interipſam logicam &reliquasſcientias. Adiftasenimnoneſt imposfibile,utipſalogita inferviat : adſeipfam comparandamverò eſt impossibile,uttu ipſeobji ciendoproponis: hinc adreliquasſcientiaseritne ceffaria: adſe ipfamnon erit. Contra1. logicaeftneceſſaria adſcientiaspro pter difficultatem; fedlogicaeſtdifficilior reliquis ſcientiis: g. eft neceffarias ad ſe ipfam. Refp. con. ma.&diſ.mi.eſt difficilior reliquisſcientiis, fiillæ fine logica addiſcerentur , ne. mi. ſi poſt logicam addiſcantur,omit.mi.,&confeq. nego. Punctum controverficænoneft, utrùmlogicafitfacilior,vel difficiliorreliquisſcientiis Quomodocunque;etenim præmittendaeſtaliisſcientiis, necnovumeft,quod principiaartium,&fcientiarumfintdifficiliorafuc cedentibuspartibus: idenimferè contingit in om nibusfacultatibus. Quodfi quisobjiciat tibipro verbium illud: àfacilioribus effeincipiendum: re fpondebis id quidem obfervandum eſſe quantum fieri poteft , &methodus argumentumquetractan dumpatitur. quendas iftadifcuntur , quam talium præcepto rumnodoſiſſimas,&ſpinoſiſſimasdifciplinas: tan quamfi quis dare volens pracepta ambulandi monftret,non eſſe levandumpedempofteriorem , nifi cumpofueris priorem , deinde minutatim quemadmodum articulorum,&poplitum cardi dines oportet dimoveredefcribat : vera etenim dicit,necaliterambularipotest,fedfaciliushomi neshocfaciendoambulant,quamanimadvertunt cùmfaciunt aut intelligunt tum audiunt ; qui autemambularenonpoffunt, mültòminùseacu rant,quænecexperiendopoffunt attendere : ita plerumquecitiusingeniofusvidetnoneſſeratam conclufionem,quampracepta ejus capit ; tardus verònoneamvidet,fed multò minùs,quodde illa pracipitur: magisque inhisomnibus ipsaspectacu laveritatisfæpèdelectant ,quamex iisindifpü tando,autjudicandoadjuvamur, nififortèquia exercitatiora reddunt ingenia. HactenusAugu guftinus,ex cujus elegantissimis verbis collige quid utilitatis,&commodiex Logicacapi fasfit:nem pèexercitationem ingenii, quafiat, ut facilè , & prompte aſſueſcatde re qualibet difputare. DISSERTATIO VIII. f Deprimo modo ſciendi, ſcilicetdefinitione. Actenus prolufimus velitaribus qui busdam differtationibus, modoadju ſtumpræliumdeſcendimusinlogicam arenam. Cùmitaquediffert.4.fect.2. concl.3.ſtatutum fittotum logicum artificium quantumeftadtres celebres modosſci endirevocari,primumhorummodorum,videlicet definitionem aggredimur in præfentia, cujus oc cafioneplurimaſcitudignissimaadfabricamnoſtri intellectus,& economiam cogitationum noftra rumſpectantia pertractanda manent. SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. I. M Odusſciendiitaincommuni ſumptus ,& generatim fignificat artificium logicum, quofaciledeveniturincognitionemveri tatis cujuſpiam,quæ anteaignorabatur: hujusmodi modos ſciendi præceptis fuis ,& regulis continet Logica, quemadmodumGrammatica ſuis regulis continetmodum,viamqueloquendiemendatè. II. Definitio eſt vocabulum interpretatum ex Græco ejusdemderivationis : ac nomen græcum ὀρισμός , quoutiturAriftoteles,idemque ſignficat, acfinitio, cuiſi addas particulam De, fit definitio, quæper metaphoram translataeftadſignificandas quasdam cogitationes noftras 5 nec non locutio nes ,quæveluti terminant, & finiunt curiofitatem noftri intellectus; hoceft,illifatisfaciunt : definitio igitur inhocſenſu eſtea cogitatio,vel locutio,qua perfecte ſatisfit huic interrogationi,ſeu curiofitati, quidesthoc? III. Quia hujusmodiinterrogationiſatisfacitde finitio, ipſa diciturexplicare quidditatem rei , de quaquæriturquidesthoc?derivatovocabuloquid itas abillointerrogativoquid? IV. Propter id ipſum diciturdefinitio explicare effentiam rei, de qua quæritur quid est hoc ?de riva 64 rivato itemillovocabuloeffentia àverboEfſtpoſito Differtatio OctavaLogico-physica ininterrogatione. Unde obiterſcito, hasduas vo cesquiditas,effentia, eſſe ſynonimas. V.Cùmdifficillimumfitdequalibetre fineerro re falfitatis fcire quidfit; ideo difficillimum eftper fectè res definire:nempè cognofcere effentias ,& quiditates rerum omnium: adhancporrodifficul tatem fublevandaminventæ funtpluresclaſſes, ſeu ſpecies definitionum,quarumfaciliores primoloco pofitæ præparantintellectum fibifuccedentibus, ut tandemdeprehendatultimamillam, quæperfectis fima fimul,& difficillima eft. V. Clasfis prima definitionum dicitur definitio abetymologia nominis,quo res appellatur (έτυμον vocabulorumeſt vera derivatio nominis anomine primitivo)v. g. cumdico homo per etymologiam し derivatur ab humo, & inde deſignaturhominem fecundùm corpus factum effe ex terra : Angelus eſt nomen, quod habet etymologiam averbogræ coαγγέλω ſignificante Annuncio, inde defignatur Angelorum effemunus aliquidhominibusDeino minedenunciare. Ex hac definitione dignofcitur nonnullaproprietas rei nominata , non vero per fectèeffentia ejusdemrei. VII. Clasfis fecunda dicitur abſolute definitio nominis, quæ multùmdiverſa ab antecedentieſt: fit autem , cùmquis advertens nomen æquivocum effe, antequamloquatur, declarat, & prænunciat, quodnomenillud ufurpare intendithoc potius fi gnificato, quàmalio: v.g. nomen Spiruus æqui vocumeft;poteſtenim fignificare flatum , &ven tum, vel ſubſtantiam incorpoream,Angelum, & animam rationalem: fidicamſpiritumappellofub Stantiam incorpoream ,feu qua potest cogitare, Dicorfeciffe definitionem nominis. Hæc autem definitio utilisfima eft ad tollendas inanes quæftio homoestcreaturapotensloqui,velpotensridere, autquid fimile ;vocatur definitio quid rei perpro prietatem. Si refpondeas denique quintohomo eft animalrationale ; hæc eſt definitio quid reiper genus&differentiam ultima,&perfectisfima,diffi cillimatamen; quiaplurima oportetſcire,uthujus modidefinitio fine errore cudatur. X. Quatuorpriores definitiones quid rei appel lanturcommuniter defcriptiones , ut diftinguan turàquinta,quæ abfolutè diciturdefinitioquidrei: cæteræ enim quafi defcribuntremillam de qua in terrogatur quid eft hoc ? & profecto hujusmodi interrogationipropriè non reſpondent , fed aliis interrogationibus, de quibus nonnulladiximus th. penult.1. 4. ele. XI. Sunt leges quædam obſervandæpræfertim in elaboranda artificio logico ultimadefinitione: prima eſtut definitiofit clarior definito : hoc eft quodclariùs intelligatur idem objectum cum ex plicaturperdefinitionem , quam dum deſignatur pernomenillius objecti, quodfubinde eſtterminus communis:unde res,quæ clarisfimè repræfentatur quantum hominibus fas eſt per fuum terminum proprium,definirinon poteft; e. g.res, bonum &c. &fimilia. Secunda lex:utdefinitum(hoceft ter minusformalis, qui per definitionein proponitur explicandus)noningrediaturdefintionem : unde abfurda effet definitio : Lomoesthomorationalis, Tertia ut definitio logicafolamexplicet effentiam rei , &nit ulterius : hoc eft neque caufa effi ciens,neque finis, neque partes componentes , nec denique proprietates exprefsè in definitione ex plicentur : unde peccaret hæc definitio : homo eft animalrationale rifibileproductumàDeo.Leges autem hæ exacte ſervabuntur fi definitio lo د gica tantùm explicet genus , & differentiam rei nes de vocibus, quæ exeocontingunt,quod e.g. loquensper unum,&idem nomen intenditmani feftare unam cogitationem, & unam rem cogita tam;duminterim audiens,quiaillud nomenæqui vocumeſt,exiftimatloquentemde aliare cogitare, &loqui , adeóque negat quodnon affirmatur ab alio,vel affirmat quod ille non negat , &hæc eft quæſtio deNomine. VIII. Clasfis 3. definitionum , dicitur definitio quidnominis (difcrimennonnullum eftàfuperio ri:) fit autem,cum explicoquidhominesvel indo Ai,vel docticommuniterintelligant audito illono mine ? e.g. audito hoc nomine homo excitatur in omnibus hominibus cogitatio de ſe ipfis ſeorsum fumptis&decæteris fui fimilibus, quodfintcreatu ræ perfectisfimæ fupra omnes alas vifibiles, quod loquiposfint,converfari ,poft mortemdurare&c. hæc autem eſt definitio quid nominis. IX. Clasſis 4. definitionum dicitur definitio quidrei , qua plenius fatisfit interrogationi quid est hoc ? dividitur tamen inplures alias claſſes. Namfi interroganti quid eſt homo ? refpondeas primo homo eft creatura Dei ; dicitur definitio quid rei per caufam efficientem ipſam rem. Si refpondeasfecundohomo est creatus proptervită eternamconfequendam;vocaturdefinitioquidrei perfinem,feucaufam finale. Sitertiohomo eftcrea turaconstansexanimaratioali, corpore;eſtde finitio quid rei permateriam,&formam , feu per caufammaterialem &caufamforinalem. Siquarto definiendæ at cum nonunumgenus, necunam differentiam cujusque rei th.46. &47. lib. 1. elem. indicaverim, datur locus quæftioni quodnam ge nus,& quæ differentia indefinitione logica adhi benda fit, SECTIO 11. Conclufio. Definitio logica, eft explicatio,five mentalis,five vocalis effentia cujuslibet reiper ultimum rei genus, &primamproximamque ejusdemdif ferentiam. Robatur conclufio : illaeſt definitio artificio quæperſpicuè breviter,& ve rè refpondet dere propofita interrogationi Plogicoperfecta, C quidefthoc?fedquodita reſpondet eſt explicatio effentiæ per ultimum rei genus,&primam diffe rentiam:ergo definitio logica eſt explicatio effen tiæper ultimum rei genus &c. Ma.patetexn. 10. 11. mi. verò pro. diftinctius , brevius , & veriùs refponderi non poteft prædictæ interrogationi , quamexponendo quidilla res fimile habeat cum reliquis omnibus rebus ,&quiddisfimile item ha beat neceffario cumomnibus rebus, quæ ad ipfius claffem non pertinent, fedhoc exquifite præftat prædictadefinitio: g.&c.mi. pro. Naminultimo generevelutin fructu includuntur omnia fuperio ra generav. g. in animali includitur vivens,corpo reum,substantia,ens, adeoque illo ultimo genere prola Deprimomodofciendi. prolatobreviſſune explicantur omnes fimilitudi nes, quas res definienda habetcuin reliquis omni 85 caturhoctermino cognitio: hæc autemrepræfen bus rebus contentis,& inclufis, tum inillo gene re,tum in omnibus fuperioribus generibus: inpri mavero ,& proxima differentia velut inradice continenturomnes ſecundæ differentiæ, ſeupro prietates ,adeóque per illam primam explicantur breviffimè omnes diſſimilitudines rei definiendæ cumcæteris omnibusrebus: igiturpereamdefini tionemexplicatureffentia ,&quidditas cujuslibet reimodoperfectiori,quoexplicaripoteft artficio Logico. Nectibividearisparum fcire , cumſcis dequali betreejus fimilitudines,&fimilitudines cum cæte ris omnibus: id enim tantuminodo de rerumeſſen tia fcire datum eſt hominibus in hac vita mortali: indeeftquodtota ſcientia humana appellari folet comparativa, quia videlicet comparatione,& fi militudine rerum invicem continetur: hincveluti ad fundamentum omnium fcientiarumveteres fa pientes opefimilitudinum,&diffimilitudinumdivi feruntresomnes ingenera,&fpecies. Itaque ex dictis habes , quo pacto definitiones artificiofas efformare poffis de qualibet re ſeu claſſe rerum , quæ termino communi fignifica tur , quidquid fit utrum res in fingulari definiri poffit: tantùm laborandumtibi eſtin reperiendo genere ultimo, &prima differentia reidefiniende: nonenim eftpronum, quoad res omnesduoilla venari. SECTIO III. Objectiones diluuntur. Bjicies primò: inhac conclufione definitur ipfa definitio, feddefiniridefinitionem repu gnatficuticalefieri calefactionem,& frigefie rifrigus: g. repugnat conclufio. Refp. con.maj & neg.mi.ficuti cognofci cognitionemnonrepugnat, ita definitionem mentalem alia cognitioneexpli cativa effentiæ illius cognofci,& ita definitionem vocalem aliis vocabulis illam declarantibus expli cari: hoceftdefinitionem definiri : diſparitas ca lefactionis , & fimilium hæc eft, quiain rebus phy ficis &corporeisnondatur e.g.calefactioreflexa; at datur in intellectu cognitio reflexa cognofcens ſecognofcere. Contraprimo:definitioutfic,ſeuclaſſisomnium definitionumdefinitur in noſtra conclufione &eſt definitum :feddefinitioreflexa, qua definiturdefi nitiout fic, includiturinipſa definitioneut fic,uti in claſſe omnium definitionum : g. eademdefinitio reflexa eſt fimuldefinitum,fimulque eſt directa, & reflexa quod repugnat. Re.co.ma.&dift.mi.de finitio reflexa includitur confusè,& per modum unius in definitione, ut fic: con.mi. includiturex preſsè,&folitarie ne.min &dift.con.eademdefi nitio reflexaeft fimul definitio expreſse , &feor fimfumpta,&eftdefinitumconfusefumpta&per modumuniuscumreliquisdefinitionibuscon.conf. eadem definitio eftfimul definitio,&definitum ex prefsè,&feorfim utrobiquefumpta ne.cof.in ſen ſu primæpartis diftin&ionis datæ nulla involvitur repugnantia :quod facilè percipies ſi veluti prin cipium indubitabile aſſumas cognitiones noftras alias eſſe directas , alias reflexas ,& inter iſtas reflexas dari etiamhanc cognitionem , quæ expli R. P. ProlomæiPhilofophia. tat,& fignificatpermodumobjectiomnesomninò cognitiones confusè ſumptas& per modumunius, tamdirectas , quàm reflexas , adeoque inter illas omnes fignificat , & repræfentat etiam ſe ipſam confusèſumptam &per nodumuniuscumcæteris omnibus : ficuti itaque cognitio cognitionis ut fic nonrepugnat;itadefinitiodefinitionisutfic:quid enimeſtdefinitio,nifi moduscognofcendi,&ex plicandi objecta definitive : hoc eft cognitio talis ſpeciei nempè definitiva ?ficuti igitur cognitiout ficcognofcipoteft; ita modusut ficcognofcendi, &explicandi objecta definitivèpoteſt cognoſci, & explicaridefinitive. Con. 2. Exdictis veraeſſetpropofitioſequens: definitioeſt explicatioeſſentiæ pergenus &diffe rentiam : atnon minùs eſſet verapropofitio ſe quens: explicatioeffentiæ per genus & differen tiameſtdefinitio:fed repugnatutramquepropofi tionumeffeveram,uti repugnatſequentes effeve ras: homo eft animal,& animaleſthomo : g.&c. Refp.primo conceffamajorinegandominorem:di ſparitasplurimaeft cumexemploallato:inpræſen ti tamenfateſt: quod ficuti dicebamnondaricale factionemreflexam,itaàpartereinondanturHo minesreflexi , &animaliareflexa, fedutiq; dan turcognitionesreflexa:itaque definitioutfic,ſeu claffis omnium definitionum accepta per modum uniusfi confideretur&cognofcaturapparet,quod fit explicatio , ſeu clasſis explicationum effentiæ pergenus,&differentiam:rursusfi alia reflexione hanc ipfam explicationem reflexam confiderem affirmare poffum,quodillaipſaexplicatio effentia definitionms utficper genus, & differentiamfit definitio : nempe fit aliqua definitio ex illis , quæ continenturconfuse,&permodumuniusinclaffe ſpecifica,quæ dicitur definitiout fic : nam exth. 49.n.27.1.1.elem.prædicatumilluddefinitio ſuppo nitur particulariter. Refp.fecundonegando rurfus minorem ,&adillas propofitiones in exemplum allatas dico fibiinvicem non repugnare,& utran queeſſe veram,ſiſecunda itaexplicetur : a'iquod animal eft homo : juxta quam explicationem hu jusmodi propofitionesvocantur indirectaprædi cationis : hoc eft ex parte ſubjecti terminum fupe riören & latepatentiorem habentes,quàm expar te prædicati,&faltem vocaliteradmittidebent: u trùm reveradenturinmentealibidifputo. Contratertiòfidefinitiopoffet definiri;definitio eſſet clarior,& obfcuriorſeipſa:fedhoc repugnat ficuti quod idem aer fit clarior &obfcurior: g. nonpoteft definiri. Refp.dift.maj. effet clarior,& obfcurior fubdiverſo conceptu, ſeu per diverfam cognitionem manifeftata,con.ma.fub eodemcon ceptu ne. ma. &mi. ficutieadem res modovideri poteftclariùs modo obfcuriùs ratione diverſæ lu cis,ita cognofcimodò clariùs modo obfcuriuspo teſt eademres: e.g. homo ratione diverſæ cogni tionis: paritasdeaereretorquetur. Qb.fecundò fidaretur ulla bona definitio,quid quidaffirmaturde definitione , affirmari deberet dedefinito : fed hoc repugnat, quiav. g. de defini tione affirmatur, quod fitmodus ſciendi: hoc au temaffirmari nonpoteftde definito. Homo enim noneſt modus ſciendi, attamen pervos dicitur definitum: g.&c. Refp.dift.maj.quidquidaffirına tur 1 1 66 tur de definitioneobjectiva (hoc eſtdeipſo obje DiffertatioNonaLogico-phyfica deiisdemrebus haberipoteſt, tum ſecundùmmul todefinitionis)affirmari deberetde definitoitem objetivo: con.maj.quidquid affirmaturde defini tione formali (hoc eft de ipfa cogitationedefiniti va)affirmarideberetdedefinito objectivo,veletiam formali : ne. maj.& fimiliter diftincta min.nego conf.cognitiohominemcognofcensnonefthomo, ita cognitiodefinitiva,nempè ipfadefinitio forma lis hominemdefiniens non eft homo,nequeeftani mal rationale: eftquidem modus ſciendi,&cogno ſcendiipſum hominemejusqueeffentiam. Ob. 3. omnia poffuntdefiniri: fed nonomnia habent genus , & differentiam ex dictis : g. non omnis definitio eſt per genus , & differentiam: prob.maj.quiade omnibuspoteft interrogariquid efthoc?g. de omnibus poteſt reſponderi explican doquiditatem , & effentiam illius rei. Refp.dift. maj. definitione perfectè artificiofa , neg. maj. definitione , vel inaartificiofa, vel utcunque imi tantedefinitionem artificiofam conc. maj. &min. &fimili pacto confequens diftinguo. Resillæ,vel entia illa , quæ genus,& differentiamlogicam non habent, hoc eft revocari non poffunt ad aliquam claſſem arboris philofophicæ per modum generis, veldifferentiæ ,habentquidem effentiamfuam, & quiditatem fuam:hoceftfuntidquodfunt,&de illis poteft refponderefaltemAngelus,& certisſi mèDeus ad interrogationem quid est hoc ? ſed quia artificium logicumdefiniendiadinventum eſt propterillas res , quæ revocantur ad claſſes arbo ris philofophicæ veluti ad genus , & differentiam; ideòde prædictis rebus definitioperfectè artificio ſahaberi nonpoteft. Cæterum definitio nonnulla 1 tiplices modosdefiniendi, quos ſectione 1.a n. 6. recenfuimus : tum etiam efformanturdefinitiones ad imitationem logicæ definitionis , quæ dici pos funt ſemiartificiofæ explicantes quidem effentiam reiquanto majori claritate fieripoteft, fednonper genus , & differentiam. Notabis etiam res illas, quælogice definiri nonpoffunt adeòperſenotas, &manifeſtas hominibus effe, utvixclariùs expli cariposfint, quàmfiunpliciter nominari. Ob. 4. noneft recta definitio homo eft animal rationale : g. &c. probaturant. animaleſt genus: ſedhomononeftgenus:g.homononeftanimal:g. multò minùs eſt animalrationale. Refp.nego an tecedens , adprobationem conceffamaj &mi.ne. utramq;conf. argumentum peccat contra primam legemfyllogifticam , habet enim4.terminos;nam terminus animalinduplicifuppofitioneufurpatur, nempèinſuppoſitionedirecta,& perſonali,ufur paturinconfequente:infuppofitioneveròreflexa, &fimpliciufurpatur in majori,utpatere tibipoteft exth.49. 1. 1. Elem. n. 16. Co. quod eſt unum non poteſt eſſe quid du plex,fedhomoeftquidunum:animal,&rationale eft quidduplex , aliud enim eſt animal, aliud ratio nale:g.homononeft animalrationale. Refp.hoc argumentum fundariin ignorantia differtationum ſequentium , in quibus de objecto , & fignificato terminorum cominunium agendum eft : videlicet de univerfalibus , & formalitatibus: interim ſcias, quod necanimal, necrationaleres funt, fedfunt formalitates: miraberis fortèquæ dico, ſedſtupo remdepones eruditusdicendis. DISSERTATIO IX. Demaxima difficultate , & antiquisfima controver ſia apud Philofophos , quo ad deſignandum ve rum , &genuinum fignificatum , feu objectum termini communis ( & univerfalis ) indefinitè : ſumpti , de quo th. 22. &38. cum fequentibus lib. 1. elem. unde ad varia abfurda delapſi ſunt plures , quorum primum univerſale PSEUDOPLA TONICUM hic expenditur. I terminis duntaxat fingularibus ho mines loqueremur & de rebus د tantummodo fingularibus cogitare mus, aut bruta effemus , aut Deus, hochabet peculiare intellectus hu manus,utderebus nonfolùminfingulari:verum etiam in communi,&utdicituruniverfaliter co gitareposfit: (nil hicdecerno quantumadAnge. los, qui utrùmuniverfaliter,&in communi res in telligant ſubjudice eſt) exemplum pono: cumin tellectus cogitat de hoc objeto homo , & cum de eodemlinguanoſtraloquimurperhuncipſum ter minumvocalemhomo:nonvidemur cogitare, aut loquide hominibusfingularibus , de hoc homine , &de Deuniverſali Ideali. &deillo;ſeddehomine incommuni. Hocvero pactoper ſuas imaginationespercipere,autſenſa tiones brutanonpoffunt: nonenim vident , aut imaginanturhominem in communi,vel animalin communi,ſedhunc hominem,aut illumhominem: e.g. equus Dominumfuumvidet,autſervumſtabu dum,&multòmaximè adintelligendum exdictis loco citato. III. Intellectus,ſeu animanoſtra ſubnominein tellectus ſpeciesſpirituales adintelligendumnecef ſarias fibi elaboratut loco citato dixi : appellatur autem ſecundumiftam confiderationem peculia larium : illosque eosdem imaginatur , aut alios , quosviderit. MultòpotiorijureDeuscognofcere remintellectus agens:fecundumveròillamconfi derationem,quaipſemetintellectus experiturſpe univerfaliter, &incommuninonpoteſt;v.g.ho 67 ciesjamelaboratas &cognitionesproducit,dicitur minemincommuni,&utfic;fedperfe&iffimaco intellectuspaſſibilis,ſenpatiens. gnitioneomnes omninòhomines fingulares cum omnibusfuis circumftantiis,&proprietatibusexa Aisfimè comprehendit. Indèvero eſt, quodDeo fimul&brutisanimantibusdenegandusfit iſtemo dus cognoſcendiobjectaincommuni,&utfic,quia hujusmodi moduscft quidem aliquaperfectione brutis denegatâ perfectus , ſedmultametiamin cluditimperfe&ionem,quælongisfimèabeſtàDeo, nempèobfcuritas,&confufio. Atſtatuerequidfitilludobjectum, illudcogni tum, illud fignificatum , quodperterminoscom munes mentales , autvocales homini intelligenti repræſentatur ; hocopus,hiclabor: numvideli cetfintomniaſingufaria,quibus terminus ille com munis accommodaripoteſt,Petrus,Paulus,&cæ teri homines infingulari ,quo adterminum com munemhomo?anpotiùsilludobjectum fitaliquid diſtinctum ab omnibus illis ? difficultas eſtmaxi ma, &antiquissima ,nec adhucomninò dilutaaut explicata : licet enimex hacoccafioneplura à Philoſophis excogitata fint vocabula,distinctio num,precisionum,formalitatum,univerfalium 1 6. Nontamenextotoperfpicuaveritas reddi IV. Præcipua differentia inter ſpecies hinc ſenſuum externorum , indephantaſticas & intel lectuales hæc eft:quodillæ,poftquame g. oculus ceſſavitvidere,fimuletiamexoculoceſſant,&cva nefcunt : ſpecies verò phantafticæ , poftquam phantafia ceſſavit imaginari ; & ſpecies intelle ctuales,poftquam intellectus ceſſavit cogitarenon evanefcunt; ſedreponunturmirabiliterin duplici interiori quaſi thefauro : qui dicitur memoria phantaſtica,&intellectualis:unde rurfus proop portunitate ab anima educantur ad imaginan dumrurfus, &cognofcendumresolim imagina tas,&cognitas : hoc autem eſtquod dicimus re cordari. V. Quotieshomo cogitat aliquidintellectu, il ludipſumquoqueperphantafiamimaginaturima ginationequadam faltemſymbolica, &fimilitudi naria: utcumAngelumvelutijuvenemalatum ima ginamur: nonveròquoties aliquid imaginamur, illud ipſumquoque intelligimus , & cogitamus: quodfatisapertèpatetinfomniis. VI. Quidfitfingulareeſtluminenaturæ notis fimum,unaquæqueenim res , quædigito oftendi taeft. SECTIO PRIMA. Explicationes,&poftulataadremprafentem. I. H Omoinhac vitamortalitres habetfacul tates repræſentativas,ſeu perceptivas,qui bus animafibi repræfentat,&percipit res externas,quæpræcipipoſſunt: primadiciturfacul tasfenfitivaexterior,&dividiturinquinque ſen ſus viſum,auditum, guſtatum, olfactum,&tactum: porròhi ſenſus ſunt anima ipſa unita partibus il lis humani corporis , quæ accommodatæfunt ad aliquam perceptionem rerumexternarumhaben dam: partesq; illæ corporeæ vocanturorganaſen ſus illius,quipercipitperillas objectumfibiaccom modatum: e.g. oculusdicitur organum facultatis viſivæ,feu viſus. Secundadiciturfacultasfenfitiva interior ,quæ licet pluribus nominibusgaudeat communioritamendiciturPhantasia , ſeufacultas imaginativa, quæ eſt ipſa animaunitapartibuscor poris accommodatisadimaginandum:nempèce rebri parti præcipuæ , quæ indè dicitur organum phantafiæ. Tertiadiciturfacultas intellectiva,ſeu Mens,ſeu potentiacognoſcitiva, & eſt ipſa homi nis anima,quæ licetcorporiunitaper ſeſola(cum aliquo tamen famulatuipfius corporis) habetvim intelligendi, &cogitandi. II. Ithomoactuvideataliquod objectum,ſeu remviſibilemrequirunturſpecies illæ, feuradiiab objecto adoculum evibrati , dequibusth. 5. 1. 1. elem.diximus:itemadaudiendum,guſtandum&c. quidfimile ſpeciebus prædictis requiritur. Multò magisſpecies interiores requiruntur ad imaginan quodammodopoteſt (immò,&quæ oftendinor poteft ) dicitur res fingularis , utex th.46. lib. 1 elem.falileliquet:porro hicterminus individuum idem fignificat, ac fingulare,&communiquadam deſcriptionedici foleteſſeid,quodeſt indivifum infe, &divifumàquocunquealto;utalibi excu tiendum. VII. Intellectushominispoteſt cognofcere,& cogitare fingularia diverfo modocogitandi , nem pèquadruplici. Primòfeorfumdeunotantummo dòfingulari, utcumdePetrocogito; ſecundòco pulativè, & quiacopulatio eft genus adcollectio nem,&diſtributionem (dehis enim terminis ar borquædamphiloſophica fieripoſſet) copulatio necollectivapoteſtintellectus de ſingularibus co gitaree. g.Petrus ,&Paulusfunt duo. Tertiòdi ſtributive, ſeu copulatione diſtributiva e. g. & Pe trus currit, Paulus ambulat. Quartodisjun &iveper particulam vel expreſsè poſitam inter fingularia cogitata e. g. velPetrus currit , vel Paulus ambulat: omnibus hujusmodimodis fin gularia verè cognoscit &diftin&èintelligitintelle aushominis. VIII Non tamenhoc folum intellectus poteft; ſedpercognitaquomodocunque fingulariaafcen ditadduplicem aliamclaſſemcognitionum:nempè adcognofcendauniverfalia,&particularia:un deomnia : quæ poteft intellectus cognofcere ad tresclaſſes revocantur,fingularia, univerfalia, particularia. IX. Clasfis univerſalium , quæ poffuntcogno ſci, ſubdividitur juxta regulas arboris philofophi cæ induas alias claſſes: inuniverſaliacum figno, Ieu t 12 68 ſeuſyncategoremate, ut omnishomo , nullusbo Differtatio Nona Logico-phyfica &fingulariin fimilipropofitione,Petrusefthomo: mo;&inuniverſaliaindefinita,uthomo,equus&c. qui funttermini communes, & indefinite ſignifi cant,ut nofti exth.44.&45. X. Claſſis particularium etiam fubdividitur in particulariacumfignoparticulari disjunctive ſum pto,&inparticulariacumfignoparticularidisjun Aèſumptodequorumfignorumexplicationedixi th.48.n.19.1.1.elem. XI. Difficultas inpræfentipropofitatotaverſa tur, quoduniverfaleindefinitum,quodeſtſignifi catum,& objectum termini communis mentalis, Teu vocalis indefinite ſumpti:quid namque repræ fentetur, &apprehendatur(namtota quæftio eft circaprimamoperationem intellectus)abintelle Etu, cum perhunc fimplicemmentalem terminum, feu apprehenfionem cogitat ? Quodfitdifcrimen interuniverfaleindefinitum,& univerſalecum figno?eft quidem maximum, namrectè dices, ani malrationaleeſthomo, fedmatè diceres , animal rationale eſtomnishomoLib.2.elem.th.20.Exquo colligitur univerſale cum fignopotius repræfenta re univerfaliter fingularia : hoc eft copulativè, quàmverè&proprie ipfum univerſale,feuhomi nemut ficrepræfentare. Obiternota progreſſum intellectushumani: àfingularibus ſe ſolis, vel ex preſsè faltem cumaliis cognitis afcendit mens no itra adcognofcendauniverfaliterfingularia: abhis rurfus adcognofcendum ipſumproprium, &ge nuinumuniverſale,hoc'eſtobjectumtermini com inunis indefiniteſumpti. XII. Univerſaleperdefinitionemabetymologia dicitur eſſe unumversus multa,exquadefinitio necolligiturperhuncterminumuniverſaleexcita ri cognitionem fimuldealiquouno,ac demultis: adeóque, ſiterminushomoappellari reflexèpoteſt terminus univerſalis, debet fignificare unumquid, &fimuletiammulta: fiveifta multa finttantum posſibilia,vel etiam actu exiſtant. SECTIO II, Conclufio Prima.. Univerſaleinquantumeftobjectum,&fignifica tumterminicommunise.g.homo) abfurdedi ceretureffeunumfeparatumrealiteràmultis,-Seu abomnibusfingularibus:quodunum appel-laripoffit Idea,velexemplar,&illa multafint-velutiveftigia,&imagines illiusunius,feu-idea. Alsohocuniverſaleitaexplicatumattribuitur HPlatoni,utmoxvidebimus;declaraturautem 1 effeunumextramulta:ideanempeabæter noexiſtens extra,&ultraomniafingularia,&in dividuae.g.ſpecieihumanæ ,quæ ideaquotiesho mo gignitur applicetur quafi forma,&figillumin cera, ineaque relinquatimpreſſam ſui imaginem, autveftigium. 1 Probaturconcl. unumextramulta, ſeu ſepara tumrealiter abindividuisnon eft fignificatum hu jus termini communis homo; fed univerſale , de quoquæritur,eſt ſignificatum hujus termini com munis: g.unumextra multa,&c.noneſt univer ſale ,de quo quæritur : probatur ma. fignificatum hujus termini communishomo debet effe tale , ut affirmari posfit,& prædicaridequolibet individuo, 201 fedunumextrainulta noneſthujusmodi,quia de quolibet individuoaffirmarinonpoteſtid,quodeft realiter feparatum ,&distinctumàquolibetindivi duo,uteſtmanifeſtisfimum: namideòfalſa eſt hæc propofitioPaulus estPetrus, quiaPaulus eſt reali terſeparatus àPetro:ergo,&c. Prob. 2. vel illa idea,hoc eft illud unum extra multa eſt aliquid increatum,vel creatum:ſieſt ali quidincreatum eſt ipſeDeus : ſi eſt aliquid crea tumeftaliquodindividuum ,&fingulare: fedne que Deus, neque aliquod fingulare eſt univerſale, dequoquæritur : nam nequeaffirmaripoteft, e.g. Petrus eftDeus: nequePetrus estPaulus , & ta men dicipoteſtPetrus efthomo:g.univerſalis ,de quo quæritur , nempè ſignificatum hujus termini communishomo,noneſtaliquidſeparatumrealiter àfingularibus hominibus. Ob.aliter explicari nonpoteft, quidfituniver fale: nempè unumversus multa, quodfit obje tuin termini communis:g.&c. Refp.exſequen tibus differt. patebit , quopacto ſine abſurdo id ipſumexplicari poffit. Contra 1.Effentiæ rerumdicuntur effeab æter no:fedab æterno nulla funt fingularia: g.effentiæ funtquidunumrealiterſeparatumàfingularibus g. iſtæ funtuniverſale , de quo quæritur. Refp.omi. ma,&ne. mi.Effentiæ rerumposfibilesnihilaliud funt quamipfa fingularia poſſibilia : ficuti eſſentiæ exiſtentes funtipfa fingularia exiſtentia : nec ſunt quidunum,fedquidplura, &plurima , &ideò exprimuntur num.pluralieſſentiæ rerum. Contra 2. Obje&um hujus termini communis homononeſtaliquid fingulare: g. eftaliquid ſepa ratum àfingularibus. Refp. 1.retorquendoantec. jamenimilludobjectumnon effet idea, quæ con vincitur effe aliquid fingulare ex probatione ſe cundaconclufionis. Refp. 2.dift. antec.noneſtaliquidfingulare fin gulariter repræfentatumconc. antec.univerſaliter, &abſtracte confideratumne,antec.&confeq. CONCLUSIO II. Platoni nunquam in mentemvenit hujusmodi univerfale:quodeffet unumextramulta,nec- admifit ideasfeparatas àmentedivina, &à : ScientiaDei. (Vicunque operatur cum ratione, hoceftra. tionabiliter , dicitur operari ex idea : nempè concipitpriùs mente idipfum,quod opere moliri vult: ita Pictor : itaquilibetArtifex: ita quicun que homo ſapienter agit: cùm itaque de DEO fentiendumfit ſapientisfimè; ideòdiciturinmente ipfius divina ideas ſemperexifterererumomnium, quæDeus creavit,velcrearepoteft. Hocaffeve ravit Plato,nectamen dixit has ideas divinas eſſe univerſale; fumpto univerſalipro objecto termini communis. Prob. concl. exPlatone ipſo,quiinParmenide fic ait: Admirabileeffetfermo illius,quiideastol leret, quoniamDeumcognitioneprivaret :& in Hippia: Illum, qui dicitur δημιεργός ( hoc est Mundi artifex) certarationeagere,&dumho. minem,velequumproducithabereinfeipfoeorum ſpecies,fenideas : g. Plato nomineidearumnil 1 aliud DeVaiverfali Ideali. < aliudintelligit , nifimentemdivinamcognofcen temcreaturas,quaspoteſtproducere.-69 Deus:g. ideainquantumeſtidem,&c.Patetenim, Addoteftimonium ſapientissimorum virorum proPlatoneita intelligendoſtantium : DivumAu guftinuminprimis lib.3. retrac. cap.3.&alibipas fim: prætereaPlatonicosomnesPhilophos,quos cæteris omnibusDivus Auguftinusmerito ſeante poneredicitlib. 8. deCivitateDei: quorumomni umunamſententiamMarfiliusFicinuseſſeteſtatur: Platonicinunquam voluerunt ideasabintellectu divinofeparatas, DicesAriftoteleminoppofitumſtare. Refp. ex pluribus, quæpoſſemreponerehocunum ajo:A riftotelemnullis inlocis oppofitumejus , quod in hacconcl. defendo,dixiffe: fedpotius ejusdicta adſequentemſpectare. CONCLUSIO III. IdeeinquantumJuntidemcummentedivina, nonfunt objectum, autfignificatum termini PR communis. obatur:obje&umterminicommunisaffirma tur,& prædicaturdequolibetfingulari,utcùn e. g.diciturPetrus esthomo : ſed affirmari nonpoteſt,aut prædicaride quolibetfingulariid, quodeſt idemcum mentedivina,hoceſtipſeinet quodnequeexemplar,aut ideaartificialis reſidens e.g. inmentePictoris,dum imaginempingit,po teſtaffirmarideipſa imagine externa,&dici hæc imagoeftidea. Notabis vero ideasdivinas modo ſuperiori ex plicatas nondiciquidem poſſe univerfales inco Tenfu , quem ufurpamus inpræſeatiDiffert., ubi loquimurdeuniverſali ineſſendo,&univerſali,in prædicando:hoceftde eo, quod eſt , & dicitur (nempè prædicatur) unum,&plura:c. . homo, eſt univerſale in eſſendo in quantum inomnibus fingularibus hominibus confideraripoteſt , &re periri ſignificatumhujus termini : homo , &rursus deomnibus fingularibus hominibus affirmari po teſt &prædicariilludipſum ſignificatum: cæterum ideasipſasdivinas alio ex capite dici poſſe univer ſales advertes , nempèuniverſales in cauſando; quod eſt idem acdicere ,eſſe cauſas univerſales. Illa enim eft caufa univerſalis , feu univerfalis in cauſando, quæplures,&plurimos effectuspoteſt producere:itaexideahominisinmentedivinare ſidente exemplariter,&idealiteromnes homines producti funt,&producentur: atque hac diftin &ioneuniverſaliuminutiles &pluresaltercationes demerisvocibusàveterumquibusdamobfcurèdi tisfacilè ſubmoventur. DISSERTATIO X. : Peroccafionemtermini communis , ejuſque ſignifi cati declarandi deprehenfum eft , quod intelle Etushumanushabetvimcognofcendiidemobje Etum,ſeueandemrempermodumpluriumobje : " Etorum,&rursusvim habet cognofcendi objecta plura per modum unius : unde pluravocabula metaphorice applicata funt ſignificandis cogita tionibus noftris , quæ propriè res duntaxat à parte rei exiſtentes ſignificabant, ut exponitur in præfentia. Oſtquam àPhilofophiscognitum eſt, fignificatum termini communis eſſe nonpoffequidunum extra multa, &feparatumrealiteràmultis:nempe ideas illas,de quibus fuperiùs; ſta tuêre fignificatum illudpoſſeeſſe idem, ac fignifi catum hujus termini complexi omnis homo,de quoDiffert, antec. letu.n.9. nempèomnesom ninòhominesfingulares,fedperdiverſummodum cognofcendi cognitos,&apprehenfos dumfunt objectum hujus termini communis , & fimplicis homo , acquando objectum funt hujus alterius complexi, omnishomo : adeóquenihilaliud eſſe univerfale, quamipſas res fingulares modoquo dammirabili cognitas , quo permodumunius in numeracognofcuntur. Indequodammodòrevea lata-O 70 fataeſtintellectus humani prærogativacognofcen Differtatio DecimaLogico-phyſica di plura per modum unius , itemque exparitate rationis & posfibilitatis , cognofcendi unum, & idemper modumplurium,& multorum: tametfi intellectus ita cognofcendo non erret , fed cum veritate,&cum conformitate adobjectade obje &iscogitet. SECTIO PRIMA. Terminiquidem tranſcendentales,cumfuisde rivatisfenfuproprioexplicantur. DEterminotranſcendentalidixith.35.1.1.Ele. fimiles terminos explicandos fufcipio , qui nemperebusomnibus accomodaripoffunt, &indèdicunturtranſcendentales:ſuntautem:Res, Realitas,Ens,Entitas,Formalitas,Unum,Unitas, Idem,Identitas,Distinctum,Distinctio. I. Res,ſeuEns,vocaturquidquidexiſtit,velpo teſt exiſtere in rerumnatura,&hancpropriamfi gnificationem illorumterminorumefledico,reli quæveròfuntimpropriæ,&accommodatitiæ. II. Realitas eſtderivatum tanquamàprimitivo àvocabuloRes,&fignificatomninoidem,acejus primitivum,licèt mododiverſo : nempèpermo dumabſtracti,&formæ,cùmResſignificetpermo dumconcretiſubſtantivi,&juxtath.49.1.1. Elem. explicari posfithabensrealitatem. III. Entitas idemfignificat,acRealitas: nempè permodumabſtractiidipſum,quodfignificatter minusconcretusEns. IV. Formalitas ,&formalitatesdicuntur illæ veritates ,quas intelle&us cognofcitcummodoſe cundùm unamconfiderationem, modoſecundum aliamcogitat deuna , eademquere, v.g. Petrus ſecundum iſtam confiderationem cogitatus,quod fit fimilis in ſentiendo , videndo , &c. leoni , & equo,&c. dicitur verè, quod fit animal:entibi unaformalitasnempèuna veritas. Rursusfecun dùmaliam confiderationemidem Petrus inquan tum poteſt diſcurrere, & ratiocinaridiciturverè, quodfit Rationalis:fecundum aliam inquantum poteſt ridere dicitur Rifibilis : ſecundùm aliam in quantumpoteft mori dicitur mortalis ,rurfusque ſecundùm aliam in quantum eſtunus homo, & noneſtplureshominesdiciturfingularis,ſeuin dividuum,&c. omnesiſtas,& fimiles vocafor malitates Petri , idemque intelligas de cæteris re bus, quæfuntinMundo,auteffepoffunt: inuna quaque enimre ,& realitate confiderari poffunt plures formalitates , ut ex fuperiori exemplo conftat. V. Unumquidfignificet difficilius eſt explica re, quamfcire: omnibusenim hominibusclariffi mumeſt ſfignificatum hujus termini unum , vel unus. Itaque eſſeunumeſtnoneffeplura ejusdem denominationis , &appellationis adequate,& omnimoda,necpoſſenumerarifecundùmeandem denominationem : c. g. Petrus eſt unusPetrus; quianonpoteſt dividi in duos , vel tres Petros, videlicet in duas , vel tres res , quæ denominen tur,&appellentur eadem denominatione omni moda,&eodemnomine Petrus : hinc fit , quod Petrusdicitur eſſe unus numericè , hocest,quod inpluresPetrosdividi itanon poteſt,utfaciatnu merumpluriumrerum , quæ codem omnimodè nominePetru appellentur : porrò additur illud ſyncategoremaauaquatum&omnimodum,neſta timtricemurquodlignum bipalmareposfit dividi induoligna,ſeupartes ligni:vides enimnonpoffe dividi in duo ligna bipalmariahoc eſtejusdem om ninoappellationis,utilludunumtotumlignum.Ca terumhoc totumquoad intelligentiam termini u numſatisdocetGrammatica ,excujusregulisha bes, quodunus,a, meſtnomenadjectivum,&ca retplurali : quia eſt adjectivum; indefit,quod con jungendus ſemper eftcumſubſtantivo, faltemim plicitoin neutrounumjuxtadictatheſi 48. n.6. lib. 1.elem. audito ergò adjectivounus,vel unumita timquærendumeſt deejusſubſtantivo , quod cum reſciverisv. qunus homo,anuslapu&c.ſtatimin telliges, quidfignificetilludunus,& quidfuperad datfignificatoterminiillius homo, lapis&c. nempè ſignificat non effeplures homines , non multiplex homo,nonduplex, non triplex,cumdiciturunus homo:quodipfumcomprobaturex eo , quod in propria fignificatione nomen unus caret plurali, necdices unihomines, unoshominespropriè lo quendo,nempèquiaunum effeeſtidem,acnoneife plura ,necpoſlenumerari. VI. Unitas eſtderivatumàprimitivo unum ,& fignificat idem, ac fuumprimitivuın , ſed diverſo modoſcilicetper modumabſtracti,ut num.2. dice bamde realitate. Explicatur autem fatisclarèuni tascumdicitur : eſtformalitas illa,ratione cujus res unanumericedenominaturunanumerice. VII. ldemnomen eſt, quod claritate laborat ſuâ ,perindeacnomenunum, intantum,utaper tiusexplicaridifficileposfit : quid enimamplius ca piesſidixero,eſſe idem est remeſſeid:fumcum feipfa,veleſſeidem est remeſſeidquodest ?faci lius , & felicius ex folo vocabulo idem , eadem, idem,quam exilla circumlocutione ejusdemvo cabuli fignificationem intelligis. Interim ſpeculare hæcſynonimacandor.albedo.velhæcalia, apis.fa xum:petenti quot resduo hæc vocabula fignifi cent? Itatim reſpondes fignificare idem , hoc eſt unam,eamdemquerem,nonverò fignificareduas res,quarum unafit ab alia diſtincta , ſicuti hi termi nifaxum,&arbornonſignificantidem: quiares duasverè interſediftinctas ſignificant: entibiquid fiteffeidem , hoceſt eſſe indiſtinctum (quod eſt idem,) Sæpècopulantur inloquendo hi termini: unum&idem:quia illorum ſignificatio omnibus rebus accommodaripoteft aliquopacto. VIII. Identitas eſtderivatumà primitivo idem, ejusdemqueeſt ſignificationis : ſeddiverſo modo, nempèpermodumabſtra&i juxtadicta num. 2.& 6. &explicaripoteſt: identitas eft formalitas ra tionecujusid,quodeſtidem, eſt idipfum cum ſe ipſo. Adverteshaspropofitiones: Petrus eftidem fecum: Petrus est ipse: daturidentitas Petri cum feipfo;explicarifaciliùs&clariùs perhancpropo ſitionem Petrus non eſtdiſtinctus àfe ipfo: nota bis etiamaliaderivataabeodemprimitivoidemſci licet identificare, identificatum , identificabile: hoceſtproprièloquendo facere eſſe idem,poſſe fieri idem , effefactumidem ,qui termini nifi me taphorice , &improprièuſurpentur ; funt falfisfi miſenſus: quodenimreipſanoneſtidem; fed eſt verèdiſtinctum ab alio, nullo modo fieri poteſt, utevadat idem cum illoalio: inſenſu verometa :: pho Demodocognofcendiplura &c. phorico vocabula illa ufurpantur ad cogitationes noftras explicandas. IX. Diftinctum, ſeudiſtinctam eſſeunamrem enimunitas(quæfoletànonnullis appellariunitas 7 fumilitudinis ) nil aliudeft,quàm illaformalitas, ra abalia fignificatid, quod notissimumeſt, nempè unamremnoneffealiamſeuremunamnoneffeid, quodreveranoneft. X. Distinctio derivatum eſtnomenàprimitivo diſtinctum, idemque fignificat; fedper modumab tracti ,ut num.8. deidentitatedicebam : explica tur autemhocpacto: distinctioestformalitas,ra tione cujusresnon est id , quod reveranon est: porrò duplex eſt clasſis diſtinctionum (utraque realis,)aliadicitur distinctiopoſitiva; alianegati va:prima interceditinterduas resde factocoexi ſtentes : utraque enim diftinctione poſitiva ab alia diftinguitur : fecunda interceditinterremexiſten tem,&aliam nonexiftentem : primadicitur di ſtinguidiſtinctionenegativaabalia,necaliud figni ficat terminus illenegativa , quamnonexiftere rem àquares exiſtensdiftinguitur. XI. Res&realitas:unum,&unitas:idem,& idemtitas:distinctum,&distinctio inproprio,& primigenio fignificato plura funtvocabuladiverſo imodofignificantiaunain ſolam,&eandemrem& cuilibet rei exiſtenti,velpotenti exiſterecum veri tate accommodari poffunt. Quia verò prædicta vocabulaàPhiloſophisſæpèufurpanturimpropriè, &metaphorice;idcircoadtollendas æquivocatio nes, quotiescunque illisutivisinproprio &primi geniofignificatoillis adjungeshoc ſyncategorema realisvelrealiter,&dicesunitasrealis,unumre aliter identitasrealis&c. SECTIO 11. Superiores termini fecundum impropriam , & metaphoricam illorum fignificationem expli cantur. PR imò. Ensrationis,feuresrationisnonſigni ficatremaliquam,quæverafit res,ſcilicet exi ſtens , velpotens exiſterein rerumnatura,& parterei : hoc eſtindependenter àreflexionibus& ponderationibus noſtri intellectus ; ſed ſignificat denominationes quasdam confequentes diverfos modos cogitandi , quæque idem funt, ac objecta ſecundæ intentionis,de quibus th.44. lib. 1,elem. ex.g. cumdePetro cogito; quia poteſt affirmari, quodPetrus eft cogitatus,feu cognitus àme;inde confidero veluti objectumhoc,quodeſtPetrusco gnitus: hocconcretumdicitur ens rationis,feu enslogicum,quodidemeſt,&communiusappel lari folet denominatio extrinfeca , &concretuin extrinfecum:quodinſumına nilaliud, quàmquod proferaturpasfivè , &perparticipium pasſivum ubipasfio nulla eſtvera &propria; cum dicitur Petruscognitus;licet fitvera & propria actio per quamverèdicitur intellectus cognofcens Petrum, quæ eft vera denominatio intrinfeca, &concre tum intrinfecum : non minus quam hujusmodifit paries albus , ignis calefaciens &c, cave itaque ſemperqueretineeſſeſynonimoshosterminos: eſt denominatioextrinfeca,hacdenominationonda turàparterei, II. Unumformale,&unitasformaliseſtimpro pria unitas, & latiuspatet , quam unitas numeri ca,ſuperius expofitaſectione 1.num. 6. præſens tionecujusaliquideftitaunumquidin aliquade nominatione,utdividinonpoffit inpluraomnino diffimilia interfe:e.g.collectio hominumeſtuna unitate formali : quiaeſtunumquid quod dividi nonpoteſtniſi inplura inter ſeſimilia , nempèin homines fingulares fimiles inter ſe quoad omnia prædicataeſſentialia; Itaetiamcolle&io omniuma nimaliumeſt unumquid,quoddividinonpoteftnifi in pluraſimilia, nempè in fingularia animalia inter ſe ſimilia quoad prædicatum effentiale genericum. Econverſo ſifingas hanc collectionem: collectio neminquamarboris,angeli,faxi, albedinis,chi mera&c. Hæccollectiononeſtunumquid unitate formali,quiapoteſt , velſi poteſt(namhocpoſtu lo)dividiinplura omnino disfimilia inomnipræ. dicato,ſeuformalitate reali faltem&vera: ideo queadunum fimilitudinis, feu unum formale iſta collectio non pertinet. Simili de cauſa in Petro eſthæc quoque unitasformalis: quiafinonpoteft dividi inplures Petros ,nec etiam poteſt dividi inplurafive illa fintomnino disfimilia five fini lia invicem aliquo pacto : quæ plura fint totidem Petri : unde definitio unitatis formalisinPetro e flam&omnialiouno numericè verificatur. Unitas porrò formalis ſuperius expofita, licet fitimpro priaquædam unitas , ſi comparetur cum unitate, dequa ſect. 1. num.6. Lihilominus fiabſolutècon fideretureſtſatispropria: tumquiatameſtimpoffi bile dividere Petrum induosPetros ; quàmcolle &ionemhominuminduoex.g.individuaomninò invicemdisfimilia : namomnes erunt homines,hoc eſt invicem fimiles : tum quianon pendet hujus modiunitas à noftris cogitationibus : ideoquedici folet, quodexistatinrebusanteoperationem in tellectus: namficutidaturcollectiohominum(da tur inquam, velactualiter , vel poſſibiliter) ante operationem intellectus,hoc eftetiamfinemoco gitetdehujusmodicollectione; ita etiamante ope rationem intellectus datur fimilitudo omniumho minuminterſe,atque ita tandemdatur unitasfor malis omniumhominum. Notabisobiter unita temiſtam formalem ſolereappellari àſcholaſticis univerſalefundamentale. III. Unitasrationis,feu intentionalis , eſtme taphoricaufurpatiohujusterminiunitas, fimiliter acufurpaturterminusens,&entitas , cumdicitur ensrationis,vel entitas rationis : fignificat autem cognitioneın, quæ talis proprietatisfit , &talem habeat modumtendendi,ſeucognofcendi;ut co gnoſcat plura ( quæ cæteroquin funt unum quid unitate formali,de quanum.2)permodumunius, quafi effent unum numericèjuxta explicationem datam fect.1. num. 5. & inpluramultiplicari ,& dividi nonpoffet,licetreveranonitafit:quia reve railla , quæ cognofcuntur per talem cognitionem funtplura: quiatamen illa cognitionondifcernit interilla plura unum ab alio ; indè appellatur uni tasrationis: e.g. cognitio, ſeu terminus mentalis homoita cogitatdehomine utfic; utdePaulo,in quantumdiftinguituràPetro,&ita decæteris ni hil cogitet , ſaltem expreſsè; inde nomenclatura metaphoricâterminusillediciturunitas mentalis, velintentionalis,velrationis,quodidemeft;qua fi ita adunetin ſua repræfentatione omneshomi nes, / 72 nes, licètinnumeros,utnoncognofcat effeplures autplurimos; fedperinde ſe habeat repræfentati Differtatio DecimaLogico-phyfica nu.5.&diſiert.5.ob.ult.:cumhoctamendifcrimi vè,ac fieffet unushomo unitate numerica obje Aum illius termini mentalis , qui dicitur homo: advertes quod hac cognitione,&perhanccogni tionemjuxta plurimorumfententiamdicitur con ſtitui tanquam concretumextrinfecum hoc quod eſtuniverfaleformale. IV. Univerfalitas rationis eſt idem , acunitas rationis , de qua numero antecedenti,nempe co gnitiocognofcens plura permodumunius, aqua cognitione objectum cognitumdenominaturuni verfaleformale, quod eftidem, ac unumunitate rationis , & mentali : quæ denominatio pertinet adclaſſem generalem denominationis extrinfecæ cognitum,de quanum. I. nam fiex illotermino cognitum arborphilofophica conficeretur , fub dividendo claſſes ex clatibus , adunam claffem arboris illius pertineretuniverſaleformale,hoc eſt cognitumcogntione, quædicituruniverfalitas ra tionis. V.Identitasrationis,velmentalis eft cognitio talis proprietatis , ratione cujus rescognita deno minaturindiſtinctaratione,hoc eltquanondiftin guitur diftin&ione rationis , de qua distinctione moxdicam :v.g, animaleſtanimalinterprædica tum,&fubje&umdaturidentitas, &indistinctio ra tionis,nempènondaturdiftinctio rationis. VI. Diftinctiorationis eft metaphoricaufurpa tio termini distinctio , &explicari poteft, quod nempefit cognitioexpreſsè cognofcens objectum AD ne,quodſubjectum hujus concretiplura funt om nes partes , ſeu omnia fingularia fimul, &collecti vè ſumpta ; non autem hoc neceffe eft quoad illa concreta,æqualitas,conforinitas, utexlocis citatis patere poteit. Sed pluralitas rationis in fenfu fuo accommodatitio,& metaphorico fignificatoppo fitum ejus, quod fignificat unitas rationis , de qua num. 4.fcilicet deſignat cognitiones, quæ cogno ſcant objectum unum realiter,&numericè permo dumplurium: iſtaveropluralitas rationis femper comitaturdistinctionemrationispoſitivam: datur enimdiftinctiorationis pofitiva, &negativa, ficuti daturdiftinctio realispoſitiva,& negativa, de qua fect. 1. nu. 10. VIII. Semper : autferè ſemper(quodaddo ad tollendastricas)cognitio illa, quæ eſtunitas ratio nis ,eſt etiam diftinctiorationis , & viciffim; quia, dumcognofcunturplura per modum unius fingu la ex illis pluribus cognofcuntur fecundum unam formalitatem exprefsè ( nempè ſecundùm illam formalitatem, inqua fibi funt illaplurainvicemfi milia ) & non fecundum aliam formalitatem ex preßè,nempè ſecundam illam,in qua fibifunt illa plurainvicem diffimilia ,ut cognitio ſeu unitasra tionis,quæ cognofcit animalutfic. SECTIΟ ΙΙΙ. Claſſes varia distinctionum rationis exponuntur cumnonnullis alius terminis ad distinctionem rationis pertinentibus. eſſe id,quodeft; fednon exprefsè cognofcens I. quidquid objectum (ipfius cognitionis)realitereft ſecundum efle fuum,quod objectum habet in fe ipfo. Propterformalitates,dequibus ſectioneante cedenti num. 4. incepti ſunt ufurpari metapho ricè hi termini distinctum, distinctio , distingui, tres claſſes revocantur omnes appre henfiones , quaspoffumusin hacvitana bere de una,eademq;re: ficuti ad totidem claffes revocantur nomina,quibuspoffumus unam, eandemqueremfignificare. Prima clafis, utcon tinet nomina ,feu terminos ſynonimos propriè cum fuis derivatis(licet deinde aliquatenusetiam adrealitates , de quibusloco cit. num. 2. iidemter mini metaphorici accommodati fint,utpatebitſe Etione ſequenti) perinde quaſi cogitare ,& co gnofcere unam , eandemque rem , ſeu objectum modo ſecundum unam confiderationem , modo ſecundùm aliam,effet illam unam, & eandemrem, &objectum diftinguerein plures, nonpropria,& tales,qui licet fint fono diverfi; idem tamen,& eodem modo fignificant, ut enfis ,&gladius : ita etiamcontinet cogitationes prædictis terminis re ſpondentes , quæ proindè cogitationes ſynonimæ dicipoflent,vel illæ in aliquo fint diſſimiles inter ſe,utittanomina, enfis,&gladius, velfolo numero diftinguantur , ficuti unum individuum ab alio. Claffis fecunda continet terminos mentales, five reali diſtinctione,de quaſect.antecedentinum.10. (etenim hoceffetimpoffibile,) ſedmetaphoricâ quadam ,&mentali diftinctione. Itaque diſtinctio rationis (quæ dicitur etiam àquibusdam diftinctio formalis, nil aliud eft, quàm quædam inadæqua tacognitio(hoceftnonæquansveladæquans co gnoſcendototum idquod cognofci poffetab ho minede objecto propofito)quæ expreſsècogno fcit,&clarè remunam fecundùmunamformalita tem, quin expreſsè ,&clarè cognofcat ſecundum aliam formalitatem. VII. Pluralitasrationis ,ſeumultitudo, &mul tiplicitas rationis eft metaphorica ufurpatio ter minorum illorumpluralitas &c. nam proprièlo quendopluralitas realis , ſeu multitudo realis eſt collectio plurium, quæ fint inter ſe realiter diſtin Eta,itautdenominenturplurarealiter,ſeu multa re aliter ab ipfa collectioneplurium,quæ permodum formæ denominat fingula illa plura fimulſumpta effeverèplura codeinprorfus modo, quode con formitate,&æqualitate diximus differt. 2. fect. Is vocales,quorum unus clarius,&explicatius fignifi catidipfumquodalterobfcurius &confufius figni ficat; e. g.hic terminus complexus animalratio naleidemfignificat, ac terminushomo , clariùs ta menille,quamifte. Claffis tertia continet terminos quorumunusnon folum clariùs , quod alter ob ſcurius fignificat : verum unus quoque terminus plures veritates de unare , feu de objetodocet, quamalterterminus : e. g. hic terminus animal rationale plus dicit, & docet dehomine,quam hic folitarius terminus rationale : nam ex illo primo termino complexo diſco,quod homopoſſit vide re, audire, tangere, ambulare,&infuper cogitare, &diſcurrere: ex alio verò pofteriore termino tan tummodòdiſco , quodhomopoffit cogitare , & difcurrere. II. Omnes cogitationes ad ſecundam claſſem prædictam pertinentes nomine reflexo,&ineta phoricoappellaturdistinctiones rationis ratioci nantis ,&finefundamentoinre , hoc eft cogi tationes (feu terminimentales , quod idem eſt,) qaæ Demodocognofcendiplura. quæintantummerenturnomendiftinctionis,etiam metaphoricum;inquantumunacognitioclariusid 73 nem fignificant ; ita ferèomnia nomina,velali ipſuinrepræfentat,quod altera:cæterumquantum unadocetderecognita;tantumdocet&altera. III. Cogitationes,feuterminimentalespertinen tesadtertiamclaffempofitamnum. 1.nominere flexoappellanturdiftinctionesrationis ratiocina ta,&cumfundamentoinre,hoceftcogitationes, quarumunapluresveritatesdocetdeuno,codem queobjecto,quam alteracogitatio: velſaltemdi verſamveritatemunacogitatio docet abeaverita te,quamalteradocet:utcognitio,quâcogitoani. mal,&cognitio,quâcogitorationale. quod paffivam , vel aliquodactivum fignificant, hoceſtvelaliquamcaufam,velaliquem effectum (latisfimè fumendo tùmcauſam,tum effectum:) terminusanimalfignificatprincipium,ſeupoten tiam,feucauſamſentiendi:terminusrationalefi gnificat principium diſcurrendi ; undeaudito illo terminoexcitaturduarumrerum cognitio,nempè effectus &caufæ,utdixideterminoPater,atq;ita dereliquis terminis: namut breviter dicam , vel aliquamvirtutem productivam,vel aliquampro portionem,velaliquamfimilitudinem,velaliquam correſpondentiam, velaliquam comparabilitatem 1.V. Formalitates folæ (dequibus dixi ſect.r. num.4.)cognofcunturperiſtasultimasdiſtinctio nesrationisratiocinatæ:hoceſtunafaltemex co gitationibus interſe reſpondentibus , quæ dicun turdistinctiones rationis ratiocinata, debet re præfentare formalitatem objecti cogniti ,nonve ròutraquecognitiorepræfentaredebettotamrea litatem(dequadixifect.1.n. 2.)ejusdemobjecti: contraverocogitationes:quædicunturdiſtinctio nesrationis ratiocinantis: utræqueenim repræſen tarepoffunttotamrealitatemobjecti:ut homo,& animalrationale... V.Omnesterminivocales,autferèomnes,etiam fi fimplicesfint, licetvideantur unam tantummodo rem fignificare , reverà tamenres duas ſaltem in ter ſerealiter diſtinctas fignificant: idemquedico defimpliciapprehenfione,ſeuterminomentali:ra-- tioeft:quia omnes ferè termini funt relativi,non abſoluti:(determinorelativodixi th.48. lib.1.E lem.)terminus autem relativusresduas fignificat, licetprounatantum ſubſtituatur, &fupponatur juxtaintelligentiam ſuppoſitionis tùmactivæ,tùm paffivæ, dequath.20.lib. 1. elem. e. g. terminus Paterfignificat,&cogitationem excitatin audien tenonfolumPatris; fedetiamFilii: impoffibile e nim eftcogitaredePatre , nifi fimul cogitetur de filiojuxtaprimumprincipium: relativafuntfimul natura , &cognitione : quod igitur dicimus de hisduobus terminis Pater;& Lilius, dicendum eſtdeomnibus aliisterminis,ſeunominibus, idem quedeapprehenfionibus ,feu terminis mentalibus refpondentibus: namficuti dixith. 26.lib. 1.elem. quodomniaverbaadjectiva pasfionem,autactio ſemper deprehendesinquolibetterminofignifica tivo,adeoqueilledeſignataliquam correlationem duarum reruminterſe. VI. Diſcrimeninterduasillas res , quas fignifi catquilibet terminus in eoconfiftit,quodpro unâ reterminus ille ſupponatur,&fubſtituatur: aliam veròremtantummodòfignificet:terminusanimal ſupponitur, &fubftituiturpro causâ,&principio fenfationis, puta auditionis, viſionis&c. fenfatio nemverotantummodò fignificat: id,quodfignifi cattantummodòquilibetterminusappellaturrefle xèobliquum,connotatum,respectus,specificati vumextrinfecum,&terminusconnotatus: Id, pro quo fupponitur quilibet terminus reflexe ap pellaturrectum:id.quodvenitinrecto,principale fignificatum&c,hujustermini Paterrectumeſt il lehomo,quideſtPater:obliquumveròconnotatum c. eſtillehomo ,quidiciturFilius. VII.Exrectaintelligentiarecti &obliquiexpo fitâ explicanturfacillimèdiftin&tiones rationis ra tiocinatæ , feu cumfundamento inre, de quibus num.3. nimirum, quandouna entitas,ſeuresper plures terminos relativospoteſtappellari;id,quod venit inobliquo in uno terminorelativo , dicitur fundamentuminre,nimirum,utres,quævenit in recto expreſsè cognofcatur fecundum unam for malitatem,quinexpreßècognofcatur ſecundum aliam. Animaleſt terminusrelativus ,cum igitur cognofcohominem,&hominemnominoperhunc terminumanimal; inobliquovenit ſenſatio , quæ eſtfundamentuminre,unde illa cognitio, feu ter minus mentalisanimal dicaturdiftinctiorationis ratiocinatæ. DISSERTATIO XI. ct Unitas formalis , & fimilitudinis fatis fuperque eftad ٠٦ refellendum univerſalePfeudoplatonicum,&ad asfignandum objectumſcientiarum. Uæhactenus diſſertavimus extra con troverfiam funtpofita,& ideò utilis : Aum,quodeſtunum,&idemàparterei,&quafi fima, quia certa,certoqueindicantia remdigniſſima ſcitu,nempèmodum, quointellectus inhac vitamortalide rebus cogitat , quafi dividendo mentaliter obje uniendo,&identificandomentaliter objecta, quæ funt plura,&diſtinctaàparterei. Nontamenhic reftitit curiofitas Philofophorum;ſedulteriuspro greſſa examinavit , quo nam pacto ſalva veritate fupradi&i modicognofcendi contingerent, vide K tur R. P. ProlomæiPhiloſophia. 74 turenimerrare,quiunum,& idem cognofcit tan DiffertatioUndecimaLogico-phyfica quamduo,&qui deduobuscogitat,velpluribus tanquamdeuno,&eodem: ſedhujus dificultatis refolutiototaconcluditur in illaparticula veluti, aut fimilialia: nonenimerrat,quiunam rem co gnofcitvelutiduasres,autpermodumduarumre rum:namfiilludvelutirectè intelligatur;nilaliud deſignat,quamfacultatemquandam noſtri intelle Etus cogitandi de rebus minutatim , & quafiper plex?& fimultiplex, quomodounum? Uthæcdi Icordia componatur,veloportetimproprièintelli gereterminumunum vel improprièterminum , multiplex. Inpræſentidiffertationeexaininandum utrumillumterminumunumſufficiatita impropri are,hoceftimproprieintelligere,ut fignificetunum unitateformali,dequadiff.10. ſect.2.n.2. VI. Diftinguunt Peripatetici univerſale fuum velutiinduasclaſſesinuniverfale ineſſendo, &u partes: non quodrevera dum intellectus itaco niverfaleinpredicando, ſeujudicando, quodni gnofcit,cognofcateffeduo,quæverèfuntunum, hilaliudeft,quam ſecundum diverſas confidera aut viciffim; fedpropter fimilitudinem quandam cogitationum illarum, quæplures funt& tamen tiones unam,eandemqueformalitatem (namuni verſale eftaliquaformalitas ) confiderare: ficonfi omnesfuntdeeodem objecto, cumcogitationibus deroquod fignificatumhujus termini bomo,quod illis quæplures ſunt, &depluribus objectis reali eit ipſumuniverſale , reperiturin multis immo in ter diftin&isfunt: nondisfimili pacto quononer ramus, cumAngelos velutijuvenesalatosappre pluribus , hoc eitomnibus hominibus,dicitur, il ludfignificatum univerſaleineſſendo,quia eft in hendimus,erraturi profecto ,ſiAngelos effe reve rajuvenes alatosjudicaremus. Indedefluxitvel plurimis: fiveroconſidero,quod de Petro , da Paulo ,& cæteris hominibuspoteftilludipfum fi uti proverbium philofophicum per modum no Strumconcipiendi,aut cognofcendi res itaseba gnificatum termini homo prædicari , feu affirmari in propofitione vocali ,vel mentali ; diciturillud bet,velnonitafehabet. Nonquodresipſa,uteſt ſignificatum univerſale in prædicando, feu præ inſe,&àparterei diverfos illos habeat modos ſe: dicabile,quod idemeſt : attendead mysteriaho habendi; ſed ſimilitudinarièitade illacogitamus: rum vocabulorum,quæ ignorantibusmultam ob aliter enim nonpoffumus. Verumenimvero,ne ſcuritatempotius grainmaticalem , quamphiloſo que inprædicta explicatione, &particula veluti quievitfubtilitasſapientum:deilloenim ipſomodo phicampariunt. 0 cogitandidiverfimode res easdem cæpit ſpeculari, &quomodo ifte modus declarandus effet difce ptavit : occafionemdeditAriftoteles, utex le .... quentibuspatet. SECTIO PRIMA. Explicationes,&postulata adrempreſentem. Π... SECTIO II. Conclufio. Unitasformalis,dequadiffert. 10 feet.2 n.2., "unumformate ab illa unitate denominatum 1 Sufficienterdiftingu turabuniverfalılicali& eftfufficiens objeétumfcientiarum. I. ! 1 Riftoteles in co totus eft,ut refellat uni A verſale Pſeudoplatonicum,quod etiam di citur univerfale ideale, quod abeodem Ariftotele defcribitur lib. 1. Pofteriorum cap.XI. Effe unumquidprater, &ultra muita , hocest ſeparatum realiter àmultis,dequo differt.9.fect.2. differuimus. : 11. Ariftoteles idem loco citato,&alibiconclu dit,univerſaleneceffariumeſſe,hoc eftneceffarium effe,utexplicentur objecta terminorum.commu-, niumfineabfurdo,adhocut fint possibiles , & exi-, ſtantſcientiæhumanæ: etenim ſcientia humanaeſt de univerſalibus, ut explicavi differ.6.fect.1.1.1. III. Adhosduos finesdeuniverfalibuslocutus eſt Ariftoteles,&tantùmde illis difputavit ; quan tùmfatis erat, utrepudiareturuniverſaleideale;& aſſignareturobjectum ſcientiarum. : IV. VerbaAriftotelis, quibus loquitur deuni verſali lib. 1. Poſterior.cap.x1.funt : Oportetigitur aliquidunum, &idem inpluribus effenonaqus vocè, nempè oportetadhoc,utposfintdarifcien tiæ,&utexcludatur univerſaleideale, quodeſt u num extramulta. Notabis illudaliquid unum: deſignat enim quomodocunque unum ,nonpro priè,&rigoroseunumeſſeillud,dequoibiloqui turAriftoteles. Vio Peripatetici ex verbis prædictis Ariftotelis, itadefiniuntuniverſaleAriftotelicuin;nempèquod fitunuminmultis realiter multiplicatun , quæ verba,ſirigorosèacciperentur,videnturſignificare aliquidnon minus repugnans,quamrepugnetuni verſaleideale : fi enim eſtunum quomodo multi K Rob. conclufionis primapars. Unitasfornalis conttituitit per modum concreti; e.g.exomni bushominibus (idemq;dico de omni aliacol lectione pertinente ad arboremphilofophicam ) aliquid unum, quodrealiternon eſtſeparatumab ipfis omnibus hominibus : fed aliquidunumquod realiter nonest ſeparatuinab omnious hominibus fufficienter diftinguitur ab univerfali ideali , học eftad aliquo uno ,quod realiter eit feparatum ab omnious hominibus: g. unitas formalis,& unum abeadenominatumfufficienterdiftinguiturabuni verſali ideali. Majorpatetexdiffert. anteced. loco citato in concluf.unitas enimformalis est collectio omniumhominum, eodem pacto, quoconformi tas,aqualitas,fimilitudo eſtcollectio illarum par tium,quæ denominantur conformes, æquales &c. utidicebamdiflert.5.adobjectionemultimam: fed collectio omnium hominumnoneft realiter ſepa rata ab omnibus hominibus , uteſt evidens : ergò unitas formalisnoneſt realiter ſeparata & . Rurfus unuinformale(nempeunumunitateprædicta,quod ſemperadverte , ne confundaris : quia aliquando unum mentale,feuuniverfale dicitur anumfor male: cave ergo æquivocationem ) unum , in quam,formale per modum concretidicitexparte ſubjecti eandem collectionem : v. g. omnium ho minum,quiabipſa unitateformali denominantur eſſe unum quid,quodnoneft diviſibile,niſiinplu reseſſentialiterfimiles inter ſe ; g. unum formale etiamex parte ſubjecti non eft realiter feparatum àmultis , feuabomnibus componentibus unam claffem arboris philoſophicæ. ر Pro .... Deunitateformali, &fimilitudinis. Prob.fecundaconclufionispars: ſufficiensobje Aumfcientiarumeft illud,quod,licètfitmultæres, immòplurimæ?utomneshomines:)inordineta eſtincaſu obliquoexparteprædicatiponiturter 75 minus;decujus fignificato controvertitur : e. g. menadeasdemſcientiaseſtitacognoſcibile, acfi eſſetaliquidunumnon attendendo,utrumillæres exiſtant actualiter,veltantùm poffintexiſtere: fed perunitatemformaleme.g.omneshomines, licèt fintmulti,&plurimi;inordinetamenad ſcientias funt ita cognofcibiles , acſieſſentaliquidunum:g. perunitatemformalemdenominaturaliquidunum, quodeſtſufficiensobjectumſcientiarum:Majoreſt certa: quia ideòperAriftotelemdicitur,quodſci entiaeſtdeuniverſalibus,quiaſcientiænonatten dunt fingularia,&individua , hoceft non ſpecu lantur ipfamfingularitatem: quodvidelicetPetrus nonfitPaulus,in eaenimfingularitatefingulariter accepta nihil relucetdignumſcitu : fedillud con templantur , inquo funt fimilesPetrus& Paulus : videlicethocquodeſt animalrationale , & ita de cæteris: mi.prob.quia in ordine ad fcientias hu manas:v.g.omneshomines ſuntcognofcibilesſe cundùmquodfunt fimiles interſe: ſedilludidem ſecundumquodfuntfimiles interſe,eſtunitas for malis, ſeu fimilitudinis,ut ex diſſer. 10. ſect. 2.n. 2. g.perunitatem formalem. SECTIO 1. Objectionibus refpondetur. : licètnondicesparies eſtalbedo ; tamendicispa rieseſt albus;quia inprimapropofitioneAlbedo prædicaturinrecto,infecundaveròprædicaturin obliquo: ita incafunoſtrodehominibus feorfum, &diſtributivèſumptisnonpoteſt affirmari,&præ dicari inrectounitasformalis, velcollectio,&di cit: c. g. Petrus estcollectio, veleſtunitas forma lis: poteft tamen idipſumaffirmari in obliquo,& diciPetrweft unus unitateformali cumcateris hominibus,Petrus eft collectuscumcaterishomi nibusinunacollectione. Objic.2. Illaunitasformaliseſt valdèimpropria unitas,utfatemurdiffert. 10. citata: fedobjectum ſcientiarumdebeteffeunumpropriètale: quiade beteffe quid neceffarium,&æternum,quemadmo dumexAriftoteledecantatur:g.&c. Refp. diſt. maj. eſtvaldè impropria unitas, atta menmagis propria,quam fit unitas rationis,feu univerſalitas rationis , de qua citatadiſſert. ſet.2. num.3.conc.maj.nonmagispropria&c. ne.maj. Certumeft,quodhæcunitasformaliseſtunitasne ceffariònonnumerica , alioquin chimera effet ex dictis ſect. 1. n. 5. Adprobationem min. quæcon cedi &negaridebetfubdiſtinctioneunitatisnume ricæ,vel formalis dicoobjectum ſcientiarum dici effeneceffarium,&æternumex eo,quodilludob Bjiciesprimò. Illaunitas formaliseſtdepen operatione intellectus: ergoeſtali jectum,ſeuilludunum formaliter,hoceſt illacolle &iononattendaturquoadejus exiftentiam acqua quid realiterſeparatumabomnibushomini lem; fedtantummodo quoadejus effentiam: ſci busv.g.: Probaturanteced. quia quod eſtrealiter licet à ſcientiis objectum fuum confideraturcon multiplex,feuplurimæres,nonpoteſteſſe unum, niſipercogitationem,&operationemintellectus. ditionate, finempeexiſteret; quideſſet?juxtaex plicationemconditionalisillativæ datamlib.2.clem. Refp. ne.antec.probationem dift. quodeſt reali th...n.8.necnonjuxtadicta departicula est, cum ter multiplex &c. non poteſt eſſeunuminea ra tione ,inquaeſt multiplex conc. indiverſaratio tantummodòinvicopulæ fignificatth.49. num. 4. lib. 1, elem. ne ne. Quodestmultiplex numericè,nonpoteft effeunumnumericè &dehocunodixidiſſert. 10. ſect.1.nu. 5.&6. quodvero eſtmultiplexnumeri cè,poteſteſſe unumunitateformali,feueffentialis num. 2. fimilitudinis , de quo unodixi citatadiffert,ſect.2. Cont. r. Illaunitas formalis noneſt inmultis, itautdeomnibus illis multis poffitprædicari & af firmari : g. eſt aliquid realiter feparatum ab illis multis: Prob.anteced.dicinonpoteft:e.g.Petrus eſtunitas formalis. Refp. Nec etiamdici poteft 1 parieseſt ſimilitudo,baculusA. eft æqualitas, fi cutidicinonpoteſtunumeſtduo : igiturdift. ant. Illaunitas&c.utdeomnibusfeorfumſumptispos fit affirmari conc.antec.utde omnibus fimul ſum ptis&c.ne. antec.&confeq. Itaqueipſacollectio multorum,feumulticollectivefumptieſtipſauni tas formalis exdiſſert. 10, ſect.2.nu.2.adeoquedici poteſt : e.g. omneshominesfimul ſumptifuntuni tasformalis,ficutifunt collectio, nequedehocin telligentiterminosdubitare licet. Notatamenhæc verbaaffirmari,prædicari,capaciaeffe æquivoca tionis:etenimaliquandointelliguntur(utproprie fignificant)deaffirmatione , &prædicatione in recto, utin exemplis allatis unitas formalis&col lectioprædicatur in recto, hoc eft in nominativo dicitur: omnes hominesfimul funtcollectio,vel funt unitas : aliquandoverò illa verbaintelliguntur de affirmatione , & prædicatione inobliquo, hoc Cont. I. illaunitas formalis eſtadeo impropria, utnonposfit eſſe objectumſcientiarum: ergo&c. Prob.antec. illaunitasformalis applicatur fingulis individuis,&facitcumillistotidemconcreta: e.g. Petrus eſt unus formaliter,Paulus&c. utconceffi mus adobjectionem primam: fedunitas, quæeſt objectum ſcientiarum nondebet poſſe applicari fingulis,&cum illis faceretotidemconcreta;quia nonpoteftdici: Petruseſtgenus : Petruseſtuni verſale,ergo &c. Refp.ne.antec.adprobationem conc.ma. Quidenimabſurdieſt,quodeadem for ma:e.g.fimilitudodenominetpluraconcreta:e.g. parietemA.fimilem,&parietemB. fimilem? immo aliter eſſenonpoteft inhujusmodiformis &con cretis ,ut æqualitas, conformitas &c. Ita incaſu noftro illa unitas formalis , quæ in reipfa eft colle &ioomniumfingulariumdenominatfingulaſingu laria ,undèdicipoteft : Petrus eſtunusformaliter cum cæteris: item Paulus &c. Itaque negomin. ad cujus probationem poſitam poft particulam caufalem , quia,dico fieri æquivocationeminter terminosprimæintentionis &fecundæintentionist exth.44.45.46.lib.1.elem.&49. n.21.terminige nus,ſpecies ,univerfale, funtſecundæintentionis, undenonpoffuntaffirmaridetérminofingularipri mæintentionis,qualis eſtPetrusPaulus&c.unitas veròformalis , & unus formaliterſunt termini primæintentionis,ut terminusfimilitudo,&fimi lis,aqualitas c K2 : Con 1 76 Differtatio DuodecimaLogico-physica Contra2.Unumformaliter,quoddenominatur per unitatem formalem, non multiplicaturtotum inmultis, hoc eftinfingulis feorfum(hominibus, v.g.)totumnonponitur,uteſtevidens,nam illud unumformalitertumexparte formæ,tùmexpar te ſubje&i eſt tota collectio hominum, quæ tota noneftinPetro,autinPaulo&c.namfalfumeffet dicerePetrus eft omnis homo,hoceft totahomi numcollectio:ſedobjectumſcientiarumdebeteſſe quid unuminmultis multiplicatum exfect.1.n. 4. &5.ergounitasformalisnondenominat,necfacit unumaliquod, quod fit ſufficiens objectumſcien tiarum. Refp.conc.maj.modoadvertas hæcduo verba:multiplicari&replicarieſſediverſeſigni ficationis: primumfignificat,quodverè fintplures res , vel formæ illæ , quæ dicuntur multiplicata; ſecundumveròverbumnon ſignificathoc ipſum: ſedquodeademres,velformamanens eadempo : naturinpluribuslocis,velſubje&is,v.g. fiunaea demque albedoper miraculum ponereturinplu ribus parietibus diceretur illa albedo replicata, nonveròdiceretur multiplicata , autmultiplex: quia noneffetplures albedines:ſedunaalbedoin pluribus ſubjectis. Itaque adobjectionemne. mi. ad objectum enim ſcientiarum non requiritur , quod illudunumformale fit verè multiplicatum: ſedſufficitquod formadenominans unum forma le,hoc eſt ipſa unitas formalis modo fuo replice tur infingulis individuis, itautdenominet fingula individua,&dici poffit : v.g. Petrus eſtunus for maliter cum cæteris hominibus. Idquodadditur inobjectione ex citataſect. non eſtad rem, nam pertinet aduniverſale formale, de quo inpræſen ti nonquæro : non enim contendo,quoduniver ſale formale deturàparterei, utdiffertat. 13. cxa minabimus. DISSERTATIO XII. OmniumLogico-phyſicarumfacilèprinceps,inqua demodo cognofcendi intuitivè , & abſtractive : fusè diſquiritur : & inde clara, diſtincta, &ve terimethodo evolvitur, quidquid ad univerfalia, &præciſiones pertinet. Acilitati, & claritati ſtudeo ,&perfa-, ; :: quæeſtuniverſalitas rationis eſt una imagomenta ciliora,&magis certaad obfcura,& incertaprogredior. Idcirco cumfuf ficienter terminorum communium, ſeu univerſalium objecta explicata , fint differtationibus antecedentibus 9. 10.&11. in præſenti exactius examinandum eft , quid tan demfit illaunitasrationis, dequadiffert.10.fect.2. n.3. ? eâdemque via,&opera , quidfitdiftin&io rationis diſcutiendumeft : cum enim lococitato n.7. unitatem rationis dixerimus plerunque co mitari diftin&ionem rationis, una utriusque crit difputatio. Cæterùm quia univerſale , ut dixidis fert. antecedenti ſect. 1. n.5. Peripatetici itaexpli cant, ut ipfiusuniverſalis univerſalitas fit hujus modi,uttotumid,quod dicitur univerſale multi plicetur realiter in pluribus, immòin omnibus in dividuis, quæpertinent ad illud,modomirabilio ri , quam e.g. Solin pluribus ſpeculis repræfenta tivèmultiplicetur: inde inconfeſſoeft apudphi lofophosfaltemplurimos hujusmodi univerſalea liomodoexplicarinonpoffe,quamper diverſos modos cogitandi , ita ut univerſalitas rationisde qua dicebamdiffert. 10,ſect.2. num.4. cogitatio quædamfit,quæhabeatproprietatem reſponden temèdiametroexemplo Solis allato;namficutiSol eſtunus realiter,&plures ejus imagines inpluri bus ſpeculis eſſe poſſunt, ita è converſo cogitatio,-20) lisrepræfentans plures,& plurimas res diftinctas realiter inter ſe,ſedita repræſentatut fingulæex illis rebus repræſentatis quodammodo dicerepos fint: illa cognitiocogitatde me. Facilèeſt unita temrationis,ſeuuniverſalitatemrationis explicare, fi explicetur anteadiſtinctiorationis,quaredehac primolocodicendum erit. SECTIO PRIMA. Exponunturquatuor modiexplicandidistinctio nesrationis, P Oftquam fapientes animadverterunt mirabi lem vim intellectus noſtri in producendis iis cognitionibus ,quæ dicunturdistinctiones ra tionis, diſputare cæperunt, quomodo explican dumeffet, quod illæ cognitiones ad tertiam clas ſempertinentes , de quadiſſert. 10, ſect. 3.num. 3. quæque diſtinctiones rationis ratiocinatæ nuncu pantur , quomodo inquam, explicandum effet, quodunamformalitatemdoceant&repræſentent, aliamverò, autalias formalitates nondoceant,aut repræſentent, licètomnes illæ formalitates reali ter fint una eademque res ? utrùm propriè lo quendo ,& inrigoredici poffit, quodhujusmo di cognitiones unam veritatem cognofcant,non verò aliam : licètutraque veritas idem omninò fit : an potiùs propriè loquendo dicendum fit, quod quodcognitionesillætotamrem,quantaeft,cogno Demodocognofcendihumana Sc. cognofcit alteraprorsus incognita,nonquia for ſcant cumomnibus fuis formalitatibus, quamvis vi deantur unamtantùmformalitatemejusdemreire 77 malitas a formalitateullopacto diftinguaturreali præſentare,& docerc: e.g. cognitio, quæhomi nemrepræfentattantummodofecundumiftamco fiderationem,quodfit animal,utrùmreveranila liuddehominecognofcat?velpotiustotum,quod cognofcipoteftdehominecognofcat,quamquam cumtantaobfcuritate,utvideatur folumhancfor malitatem, animal,repræfentare? Sicdices dealiis formalitatibus,rationale,riſibile, mortale&c. ter, autvirtualiter; (quæ diftinctiones reverafunt imaginariæ, & impoffibiles,)fed quia intellectus humanus bonumhuncufumpercipit ignorantiæ fuæ,&hisviribus in infirmitate ſuapollet,utcum nonpoffit omniafcire , quæ deuna, eademque re ſcri poffunt, aliquidfaltem cognofcat,&fciat, licèt plurimadeunaeâdemquereinterimneſciat: inde appellantur hujusmodi cognitiones . quibus de una re aliquidcognofcimus , & aliquid aliud 4 Adhancigiturquæftionemquadrupliciterreſpo deripoteſt , &hactenusrefponfumeſtàSapienti verè,&propriènoncognofcimuspracifionesob jective, quiaobjectumillarum, feuquodabillis, bus. Primòquòdintellectusperdiſtinctiones illas &perillas eſt cognitum,eſt aliquaveritasmenta rationisratiocinatæunam formalitatemcognofcat, liter,ſeurepræfentative,ſeuobjective abſciſſa,& reliquasque formalitates,licèt realiter fint unum præciſaabaliis veritatibus, quibuſcum realiter illa &idemcumillaprima propriè &rigorose lo quendononcognofcatexeo,quodiſtæ formalita tes, licèt fint unum & idem realiter (juxta intel ligentiamhorumterminorum, unum& idem,ex eſtunum,&idem, Quarto reſponderipoteſt, quòd intellectus no fterpercognitionesmemoratasreveraremtotam, ſcutotum objectum realecognofcit, licètfibi vi pofitamdiffert. 10. ſect1. nu.5.&7.) funttamen aliquo mododiſtinctæ realiter inter ſe, diftinctio ne quidemminima, fedquæ realis eſt , ſcilicet nonconfiftens,necdependens àcognitioneno ſtra , necà modisnoftris cogitandi:(confer,quæ diximuscitatadiffert.& fect.n. 10.)ficutinonde pendetàcogitationibus noftris,quode.g. Petrus fit realiter diftinctus àPaulo : unde non mirum, quodcognitiones illa , quæ dicuntur diſtinctiones rationisunamformalitatemcognofcantaliânonco gnita: utinulluseffe poteftſtupor;quodcognitio repræfentansPetrumnullomodorepræfentetPau lum:quianimirum realiterdiftinguuntur Petrus, &Paulus. Vocaturabautoribusfuis distinctio il la realis mininima: Distinctioformalis exnatura rei,fou distinctiomedia, quædiftinctiononoppo nitur (fi credere fas eſt , ſed componitur cum identitate reali actuali , &ideonon diciturab iis demautoribusdiftinétioactualis,utieſtdiſtinctio interPetrum,&Paulum, ſedformalıs, ſeu effen. tialis, quiavidelicet intercedit inter formalitates ejusdem rei independentertamen ab operatione intellectus. 1 Secundòreſpondetur , aut refponderi poteſt, quòdintellectusper cognitionesprædictascogno fcit quidem unam formalitatem aliâprorfusinco gnitaex eoquodformalitates illæ,licètfintunum, &idemrealiter,nec reveradiftinguanturreali terillaminima diſtinctioneſuperiùs expofita,per inde tameneftac fidiftinguerentur realiter,hoc eftæquivalenter,& virtualiter diftinguuntur : eo pacto,quodiciturpecuniaæquivalenter&virtua liter omnia; licètrevera,&propriènon ſit om nia,ſedquiaomniaufui humanoneceſſariapecu niâ poffunt comparari : fic etiam hæc distinctio virtualis intrinfeca (namque itavocatur) revera, &propriènoneſtdiſtinctiorealis,eſttamenvir tualis, quia ratione illius una formalitas poteſt ſe ſolacognofci finealia, perinde acfirealiterdiſtin guerenturinter fe. Diciturhæcdiſtinctiovirtua lis, ſeu aquivalens, feu fundamentalis,&eſtin ipfis rebus independenter ab operatione intelle tus,ideoquediciturintrinfecarebusipfis,hoc eft identificata realitercum ipfis Tertiòrefponderi potest,quòd intellectusno terpercognitionesprædictas unam formalitatem deatur de una tantummodoformalitateejusdem rei cogitare,adeóque objectum illarumcognitio num,feuquodobjicitur,&repræfentaturperillas intellectui elletotam realitatem e.g. totumhomi nem,nonveròunamfolam formalitatem e g.ani mal,acproindefalliintellectum , fi reflexeputet, cume.g.veritatem hanc apprehendit, rifibile, ſe illamfolamapprehendere,&de illa folâ cogitare, cogitat enim,&apprehendit totumhominem,& omnesveritates,quædehominepoffuntcognofci. Totum itaque negotium diftinctionum rationis ratiocinatæ perficitur juxta hancquartamſenten tiampercognitiones,ut itadicamobſcuroclaras, nempènecomninoobſcuras,necomninòclaras, ficutidiftin&iones rationis ratiocinantis perclari tatem,&obfcuritatem,feuconfufionemmajorem, velminoremexplicabamusdiffert. 10.fect.3.n.2. cumhoctamendifcrimine,quoddiverſaconnota ta, ſeuobliqua cognofcunturperdiverſas diftin &iones rationis ratiocinatæ , quæ inde dicuntur diftinctiones cum fundamento inre, nempè cum fundamento inconnotatodiverſojuxtadictadis fert. 10. ſect. 3. nu. 5. 6. &7. perdiverſas verò di ſtinctiones rationis ratiocinantis tum cognofcitur eadem res,tumcognofcuntur eademconnotata, tamperunam,quam per aliam distinctionem ra tionis ratiocinantis (ut ex loco citato affumo o miſſanonnulla ſubtili ſubdiviſione eaque ablegata addiffertationesdeente,&bono)itaque fitexem plum:cumcognofcohoc,quodefthomo;&cum cognoſcohocquodeftanimalrationale,idemco gnoſco,& eademconnotatatam perprimam quàmper ſecundam cognitionem:èconverſorve rò cumhominem cognofco ſecundumconfidera tionem, quodfit animal cognoſcototumhomi nem,&proconnotatoſenſationesexternas &in ternas,nempè viſionem, auditionem, imaginatio nem&c.cumveròcognofcoeundemhominemſe cundumhocquodeftrationalecognofco quidem totumhominem,utiinprimacognitione, fedpro connotatononquidemfenfationem,fedcogitatio nem,autdifcurfumcogito. Hisſuppoſitis tertiam , & quartam fententiam adopto &utramque probabilemexiftimo: hanc poſtremamquia communemper hæctemporain hac Univerſitate;priorem illam,quia communem plc 1 1 . 78 plerisque antiquorum,facilem,&talem,utcæteras DiffertatioDuodecimaLogico-physica aliasconciliarevideatur : præfertimutiillæà fuis primis autoribus promulgatæ funt , quidquidfit utrum inpræſentiaſtudio partiumànonnullis ita defendantur,utnullum præbeantfæderi,autcon cordiæ locum. Itaque inpræſentidiffertatione exponendam tuendamque fufcipio præcifionem objectivam perſpecies alienas:quodutconſequar prias ipfius Petriſpeciesemiſſas videlicetab ejus corpore,& cognofcit eundemPetrumpræſentem nonvero abſentem:cum verò cogitasdeMagno Turca,quemnunquamvidifti, nec præfentemtibi habes, nondiceris illum intuitivècognofcere. IV. Prafentia , &Prafens termini æquivoci funt,ſignificant enim tum præfentiamloci , tùm præfentiamtemporis:primapræſentiafireicorpo præmittendafuntpluranonminusutilia,quamju cundaſcitude modo cognofcendi abſtractive , & intuitivè,quo pollet intellectus humanus in hacvi ta. Adnotabis autemobiter ſub hæcinitia contro verſiæpropofitæ,diſtinctiones &preciſiones(quod idemeſt)rationisnonpoſſe multiplicari in infini tum,utcontenduntaliquiautores,ſedimmerito: revera etenimmultæ cognitiones , quævulgò di cuntureſſediſtinctiones rationis ratiocinatæ,funt cognitiones adæquatæ , &totales totumobjectum repræfentantes,fedcum infigni obfcuritate,&ad fummummerenturnomendiſtinctionisrationis ra tiocinantis , de quibusdixidiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. S SECTIO II. Demodocognofcendi intuitive, I quis arborem philoſophicam exfolis cogita tionibusnoftris extruere vellet comodo ,quo th.45.&46. arborem philoſophicamexrebus reæfit;clariusexplicarinonpoteſt,quàmperpro nominabic, ifte,ille: quotiesenim illapronomina dealiqua re corporea cumveritate ufurpari pos funt,toties illa res diciturpræſens:fide reincorpo rea præſente ſermo fit fatis commodèexplicatur peranalogiam , &æquivalentiameorundem pro nominum: quotiesigituraliquares incorporea ita ſe habet, utfieffetcorporea,cum veritatedeilla poſſentufurpariillapronomina;toties illaquoque resincorporea diciturpræſens. Secunda præfen tiaexplicaturper adverbiumNunc, Igitur præſen tialocalis rei requifita ad cognitionem intuitivam ſatiseft quodfitpræſentia,veldetemporepræteri to,veldepræfenti,veldefutuo:hocenimeltprivi legium intellectus noſtri denegatum oculo noftro, quodvidelicetintellectus poffitnuncintueri,quod illa nuncpræfens noneſt,ſedolim illi præfens fuit, dummodo per proprias ſpecies illud cognofcat: د v. g. amicummortuum cujus proprias ſpecies adhuc quis confervat in memoriapoteftintuitive ipfis, quæ mundumcomponuntextruximus; facili negotio intentum affequeretur primo dividendo velutiintres claſſes generalisfimas omnescogita tiones noſtras videlicetin apprehenfiones ,judicia, &ratiocinationes , rurfumque fubdividendo hu jusmodiclaſſesinalias minusgenerales , quemad modumlococitatoclaffeme.g.ſubſtantiæ divide bamus:fedquianonvacatomnes hujusmodiclaf ſesdigerere,tantum inpræſentia duas ex illis ſeli gopræcipuas , &adſciendum neceſſarias,quarum primacontinetcogitationes omnes, quædicuntur intuitiva , alia veròcomplectiturillas, quæ ap pellantur abstractive. Etde prima cogitationum claſſeſequentia adnoto , quæ maxime obſervari debent. I. Intueri eſt idem, acvidere perfecte , videre autemproprium eſtoculorum(licèt metaphoricè deintellectu quoque dicatur, immo & de reliquis ſenſibus ,ut cumdiciture.g.Petrus viditremdul cem)nempècuinoculus remcoloratam &illumi cognofcere ,licèt oculis intuerinon posfit: talis autemcognitio intuitivaeſt etiamrecordatio , de quadixi dumert.9.fect.1.1.4. Quiaveròdere, quæ infuturum erittibi præſensnonpotesnunchabere proprias ſpecies repofitas in memoria; ex hoc ca pitefit, quodhomoinhacvitaresfuturas nonpos fitintuitive cognofcere. V. Senfus externinimirum vifus, auditus, &c. quidquidſentiunt,id ſentiunt intuitive, nec aliter fine miraculo ſentire poffunt, quia objectum ſen fibile debet effe præſens ſenſui in proportionata diftantia,& fentiri debet per proprias ſpecies ab ipſo ſenſibili emiſſas, hoceftab ipfo objecto. Si quis contendat reliquos ſenſus externos præter oculumnon recipere ſpecies àſuis objectis ſenſi bilibus,v.g. auditumàfono, guſtum àdulci,&c. nèlitiges dehac re,dicaſquead eos ſenſus ſaltem pervenire aliquidfimile ſpeciebus,quæperveniunt adoculum. : VI. Phantaſianon omnia, quæ imaginatur in natam fibique in proportionatadiftantiapræſen tem,&emittentemfuas ſpecies viſibiles videt , ſi perfe&è videtdiciturintueri. Intueriauteminter alia conjugata, ſeuderivata ,habethunctermi Aumintuitivum,hoceſtpotens, ſeuhabenspo tentiam intuendi. 11. Intellectus metaphoricè dicitur intueri ali qua objecta', & rurfus diciturnon intuerialiqua alia objecta, quæ tamencognofcit : eademautem ratione,quadicitur intueri,diciturcognofcerein tuitive, ſeu haberecognitionem intuitivam , quæ funtſynonima. III. Intellectus tunc dicitur intuitivè cogno ſcere aliquam rem,cùm illam cognofcit fibipræ ſentem ,& per proprias ſpecies ejusdemrei: v. .cùmvides Petrum tibi occurrentem , & illum oculis intueris ; tunc mens tua eundemPetrum intuitive cognofcit , hoc eſt cognofcit per pro tuitiveimaginatur,fed tantùm illa objecta , quæ ſenſus externi ſentiunt, vel ſenſerunt : hæc enim per proprias ſpeciesphantaſticas repræfentantur phantafiæ , adeoque ab eadem intuitivè ſentiun tur : cætera verò objecta , quæ phantafia imagi gnatur , dicitur , impropriè ſaltem exdicendis, imaginari abſtractive,videlicet nonperproprias ſpecies (quæ femper exoriuntur in phantaſiaex ſpeciebus emistisadſenſus externos)ſedperfpe ciesalienas : v. g.cùm imaginaris magnumTur cam,vel Conftantinopolim , quam nunquamvi diſti imaginaris abſtractive , ſeu per ſpecies a lienas. VII. Intellectus nofterin hacvita mortali per indè acphantaſia nonomnia cognofcit intuitive, fedtantum illa objecta , quæ fenfus externi ſen tiunt , vel ſenſerunt , diciturutcumque intuitive cognofcere,quiatantum de hujusmodi obje&is in telle DemodocognofcendihumanoSc. tellectus habetſpecies proprias intellectuales , ut colligi poteft ex differt.9.lect. 1.nu.2.&3. Unde hancregulamtibiaffuune:quodquidquiddefignare ſpeciesSolis, vel alterius objectividetquidemfigu 79 ram &lucemipfiusSolis,non tameninfpeculoSo potespronominedemonftrativo,hic, ifte, ille, in propriofenfu &nonmetaphoricoilludcognofcas intuitive. VIII. Contra fuperiùs dicta , &permodum conclufionis ſtatuta:objic.primo:oculusmeusdum videt, .g.Petrumpræfentem exdictis etiamin telle&us meus deberet Petrum intuitive cogno ſcere, quianempè perſpecies propriasPetrusvi deturineocafu;ſedintellectus noncognofcitper proprias ſpeciesanimamPetri, necetiam fubſtan tiamcorporeamPetri,ſedtantummodoexternum, colorem,&figuramPetri, quæ perproprias ſpe-, cies folummodovideturaboculo:nonenimocu lus animamPetri,autſubſtantiam corporeamipfius, Petrividet: g. falfum videtur,quoddiximus n. 7. Reſp.abintellectu humano inhac vita res corpo reascognofciquidemintuitive,ſedſubdiſtinctione ſequenti,videlicetdenominative,nonveroquiddi tative. Exemplodiſtinctionemdeclaro: cumPe trus , v. g. manu vulnerat Paulum; dicitur verè, Petrus ſecundumſe totumPauluınvulneraſſe,licèt pedesPetri, caput Petri,&c. nonvulneraverint, ſed tantum manus ipfius : quia cùm manus fit parsPetri,quidquid agit manus , dicitur , &de nominatur (quod idemeft)totusPetruseffeciffe, nonquidemſecundùmomnes ſui partes , hoceſt quidditativè, fedperaliquam fui partem, nempè manumhoceſtdenominative;itain cafunoftro, quia color, &figuraPetri ad ipſum Petrumperti net,&illumdenominat;ideo cùm intuitive co gnofco,hoc eft perproprias ſpecies colorem,& figuramPetri , intueor mente,& intuendo co gnofco, fed denominative ipſum Petrum ,non, quidem quidditativè, hoc eſt ſecundùmomnesfui, partes, namper proprias ſpecies intuitivamcogni tionemtantummodo habeode colore,& figura: Petri. IX. Oppones 2. vel intellectus nofter inhac vita intuitive cognofcit per primam fuam opera tionem, velperſecundam,velpertertiamquoquei ſedpernullamintuitivè poteft cognofcere: g &. Refp. Intellectumhominis inhacvitapoſſe intui tivè cognofcere,tùmapprehendendo , tùmjudi cando,nonvero ratiocinando:dehocultimopa-i tebit differt.feq. Quantuin adapprehenfionemnul la poteſteſſe difficultas: namficutioculus intuitive videtobjectumpropofitum ; itaillud ipſum obje Aumintellectus intuitive apprehendit. Quantum adſecundamoperationem, feujudicium; certum, eſt plurahujusmodijudicia affirmativa fieriabho mineintuitive, nampropriæ ſpecieshaberipoſſunt de utroque objectivæ propoſitionis extremo , in quantumutrumque connexum, &copulatumeſt àparterei,&perhujusmodi ſpecies produci po-, teft affirmatiointuitiva:e.g.cumvideoPetrumcur rentem;affirmo intuitivè,Petrum currere : quan tùmadjudiciumnegativum;quæftio eft, utrum de negatione haberi poſſunt ſpeciespropriæ,&inde utrumdaripoffitmentalis negatio intuitiva, ſedab hacquæſtionerefolvendaabftineo inpræſentia. X. Oppones tertio , qui videtpicturamPetri, videtcolorem,&figuramPetri,nontamenvidet ipſumverumPetrum: rursus qui videtinſpeculo lenvidet:deniquepoteft contingere,ut apparen tiamaliquam permodum ſpectri repræfentantem Petrum quis videat, utfiv. g. malus dæmonaffu meret figuramipfiusPetri:g.exhisomnibusinfer turcontran.8.quodviderefiguram,&coloresPe tri v.g.nonfiteoipſonec etiamdenominativè, vi dereipſumPetrun. Refp.inpicturaPetrieffeima ginem figuræ,&colorisPetri,nonveròeſſeipſum met figuram&colorem ejusdem Petri : ficuti ibi noneftverusPetrus,ſedPetruspictus,quieſtter minusalienatus ex th.48. li. 1.Elem.undenoneft mirum,quodneque denominativèpervifionemin tuitivamvideatur,autpercognitionem intuitivam cognofcaturineocafuPetrus. Quoad illud,quod diciturdeſole , quæstio eſtdenomine , utrum in ſpeculo videaturimago Solis,velvideaturipſe Sol: loquereutvis ;tantummodò fitratum,&certum, Solemtotumvideri denominative , ſividetur in ſpeculo , finverotantuin ejus imago videtur ibi, 2 idemdicendum, quodfupradixidePetripictura : eâdemquereſponſioneſatisfit alteridubitationi de ſpectro dæmoniacoPetrumrepræfentante: quod enimdixinum. 8.intelligendumeft ubi verus co lor,&verafiguraPetrivideatur: tuncenimdeno minativètotusPetrusvidetur. X1. Oppones4.nilclariùs, &evidentiùs intel lectushominiscognofcitquamſeipſumexiftere,ex th. 1.1.1.Elem. Sed idipfumintuitivènoncogno ſcit: alioquin etiam oculis videret exiftentiam fu am,quodeffenonpoteft, cùmexiſtentiacolorata nonfit:g.àfortiori intellectus nil aliud intuitive poteftcognofcere. Refp. conc. ma &min.&ne. conſeq.tumpropterquatuor terminos; tùm quia nonvaletarguere aparticulariaduniverſale; aliud eſtcognofcereevidenter,aliudcognofcere intuiti vè:apprehenfiopoteſteſſecognitiointuitiva , non tameneritcognitioevidens, quæveleſtjudicium, veldiſcurſus,ſeuſcientiaexterminis,velſcientia permedium terminum diſtinctum , exdiffert. 2. lect. 1.n.6.contraveroomnisſcientiaeftcognitio evidensnontameneſt intuitiva, non enim omnis eſtderepræfentiperpropriasſpecies. XII. Oppones s. intellectus intuitive cogno ſcensnonpoteft errare : g.intellectusnonpoteft intuitive cognofcere, quia femper poteft errare: probaturconf. cùmoculusintuitive videtremum fractuminaqua,fiintellectus idipfum affirmetin tuitivè,errabit intuitive: fed poteft affirmare & errare:g.nonpoteſt affirmareintuitive. Refp. dif. ant.circailludnon potefterrare , quodcognofcit intuitivè con.an. circa aliquidaliud,quodfimulco gnofcitabſtractive ne.antec.&conſeq.: fiintelle ausin caſu propofitoaffirmet, quodoculusvidet intuitive; nil aliud affirmabit , quàm quod remus inaquademerfus habet talem apparentiam, qua lemſolenthabere remifractiextantes inaere: hoc autemfiaffirmat,nonerrabit: ficutinon erro, cùm vidensCæfaris picturam affirmo intuitiva: bicest Cafarpictus,feu fimilitudo , &apparentia Cæfa ris,erraturus ſi affirmaremillumeſſeCæfarem ve rumdeceptusexcolore&figura: fedinhoccafu cognofcerem,&affirmaremabſtractive, nonin tuitive , quia oculus Cæfarem verum in eo cafu nonvideret,........ Oppo 80 XIII. Oppones 6.cùmoculusvidetplura fimul Differtatio DuodecimaLogico-phyfica fingularia; intellectus illa non cognofcit intuitive quia cognofcitilla collective: oculusautemcolle divè nonvidet: quia collectionis propriam ſpe ciemnonhabet,neceamperphantaſiamtransmit titadintellectummodoexpofitodiff.9.fect. 1.n.2.: 8. faltemintellectus nonpoteft cognofcere plura intuitive. Refp. ne.antec.falfumeft,quodoculus proprias ſpecies collectionis nonhabeat,adeóque nonpoffitviderecollectionem,cùm iſta nihilaliud fit, quam ipſaplura fingularia exdiffert.9. ſect. 1. num.7. &exdictis de conformitate,&æqualitate (quæ funt quædamcollectiones) tum differt.2.fect. 1.1.1. cumdiffert.5.adobjectionemultimam:qua re ſpecies propria plurium fingulariumrerumeſt ipſamet ſpecies propriacollectionis conflatæexil lisrebus:ficutipicturaCæfaris &Cæfarpictusidem eſtdiverſisvocabulis ſignificatum. SECTIO 111. Demodo cognofcendi abstractive :feuper fpe ciesalienas. I. P Aucanimiscognofceremusinhacvitamor tales, ſi illa tantummodonobis cognitaCS ſent,quæ poffumus cognofcere intuitive,& perſpecies proprias:nilenim ampliuscogitarepof ſet intelle&uspræter colores, fonos, odores , & nonnullaaliarerummundanarum accidentia. Pro indè aliudverèmirabileartificium inditumeſtana turanoftrointelle&ui,quopoffitres etiamſenſibus inacceffascognofcere: appellatur hoc artificium moduscognofcendi abſtractive, ſeu perſpeciesa lienas (quodidemeſt) , coque modo cogitamus deDeo,deAngelis,deAnimanoſtra,desubitan tiis ipfis corporeis,quarum accidentiapoffunt qui dempercipiſenſibus,&funt ſenſibilia; ipfæ vero ſubſtantiæ nonpoffunt: eodem modocogitamus dererumclaſſibus , feu generibus ,& ſpeciebus, quas in arborem philofophicam diftinximusth.46. 1.1.Elem.:eodemdeniquemodoprimaprincipia, ſeu veritatesuniverſalesintelligimus, dequibus th. ultimâlib.4.elem. catalogumfecimus. II. Finge tibi aliquemhominem cæcumànati vitate,quicuriosèextepeteret,utexplicares illi, quidfitlux,velcolor,quem nunquamvidit: Plu rimùm profectò tibilaborandumeffet,utilleut cunquecaperetrefponfionem tuam: nec alia in duftriaid aſſequi poſſes,quamperſimilitudinem rerumillarum,quascæcus illeperalios ſenſusper cepit,putadulcedinem,fonum,odorem&c.alia enimrationenonpoffes illum deducere in aliqua lem lucis,&coloris notitiam: diceres illi: cogita lucemeſſequid fimile quoad oculum,ficuti fonus eſt,&muſicaquoadaures : notabis vero ſtatim quàmmalè, quàmtarde,quàm imperfecteper ſi militudinem ſonicæcus ille caperet quidfit lux : ſedquocunquetandemmodo ille cognofceret lu cem;diceretur illam cognofcereper ſpecies alie nas,&abſtractive: oculatusverò ,quilucemvidet, diciturcognofcere lucemper ſpeciesproprias ,& intuitive. III. Quidquidſenſibusexternis nunquamperce pimus &tamencognofcimus; idcognofcimus,& cogitamusferè,uti cæcus ille cogitaretdeluce. IV. Anima noſtra ſub nomine voluntatis,& intellectus habetvirtutemmirabilem movendi,& excitandiexthefauro memoriæ ſpeciesphantaſti cas ibidem repofitasjuxtadiffertationem9.fect.1. num.4. nondiffimili modo,quoanimaparemvir tutemhabetcumvultmovendimembracorporis, manus,&pedes&c.ita enimambulamus , &mo vemurpro libito agitantes manus,& brachia&c. Hanc vero virtutem excitandi ſpecies phantaſti cas promoduloſuoetiambruta participant. Sunt quidem hujusmodi ſpeciesex fua natura ſpecies propriæ certarumrerum, quasintuitivè tùm fen ſus externi ſenſerunt;tùmphantaſia intuitivèima ginata eſt : evaduntautem ſpecies alienæreſpectu aliarumrerummodoſequenti:Animanon folum, utdixivirtutem habet excitandi fingulas feorfum ſpeciesphantaſticasrepofitasinmemoria, nempè unamſpeciem poſt aliam; verum etiamexcitare poteſttumplures fpeciesphantaſticas fimul, tùm particulas quasdam unius ſpeciei phantaſticæ a liaparticulânonexcitata: quemadmoduminani marefidet facultastum movendifimulcaput,ma nus , &pedes; tummovendi unum, autalterum digituın reliquâ partemanus immota. Præterea virtutem habet ipfa animacombinandi , & con jungendi plures hujusmodiſpecies,tùm integras, tumdimidiatas,utperindeſeſerepræfentent&ob jiciant phantafiæ tanquam eſſentuna ſola,&inte gras ſpecies: cum vero ita objiciuntur , dicun tur,species aliena , ſeu phantasma (quod idem eſt, ) quodque enafcitur per illam ſpeciemjuxtà dictatheſi5. lib. 1.elem.&diſſert 9. ſect. 1. num. 1. & 2.dicitur imaginatio perſpecies alienas. Ta les ſuntimaginationes , quas vulgas appellat Ca fielliinaria, nempeimaginationesde rebus,quas nunquam vidimus , aut aliterſenſimus, enatas ex combinatione ſpecierum pertinentium ad res, quas ſeparatas vidimus ,aut aliter fenfimus : ut cumimaginamurcentauros,cerberos,hominesvo lantes, montesaureos,fluvios argenteos&c. Por ro hæc virtus animæ noftræ noneft inutilis , aut nugax, licètaliquando hominesper illamnugen tur; ſedinſtituta eſtad cognofcendas res inſenfi biles , aut nunquam ſenſibus perceptas ? ita cœ cus anativitate lucem imaginaturperſpecies alie nas,hoceftexcombinaris &dimidiatisquibusdam ſpeciebus foni,odoris&c. hocpacto imaginamur Deum,Angelos,Animamnoſtram&c. V. Poftimaginationes hujusmodiexcitantur in intellectu ſpecies intellectuales , (de quibus tum theſi 5.lib i.elem.tumdiſſert.9.ſect. 1. num.2. di ximus)combinatæ, &dimidiatæ eodempacto ac erant ſpeciesphantaſticæ illis refpondentes , &ap pellantur ſpecies alienæ intellectuales : cogitatio vero,feu cognitio,quæ conſequenterproducitur ab intellectu ,dicitur cognitioper ſpecies alienas, ſeu abſtractiva : ita cœæcusnatus lucem cognofcit: itacognofcimusDeum. VI. Sicuti in tabula poſſunt ita à pictore di ſtribui , & combinari particulæ variorumcolo rum, utfiat exillis pictura, quæ repræſentet v. g. leonem,&fitimago adeòproprialeonis , utnul lius alterius rei fit, aut effe poffit imago : quam quam hæcimago, ſeupictura , quoad alia præter extimam fimilitudinem multo magis fit diverſa à vero leone, quàmverus leo abhominevero: ita poffuntab anima noſtra excitari ,&combinaritot &tales talesqueparticulæſpecierumphantaſticarum,utex Demodocognofcendi humano, &c. vicaria rei infenfibilis, adhoc nempe munus, ut illis fiat imaginatio ſeu phantaſma , quod repræ 81 objiciantur intellectui loco ipfiusobjeti infenfibi 1 ſenter v.g. Angelum tantacum expreffione , ut nullius alterius rei fit , auteſſe poſlit imaginatio: licethujusmodiimaginatioquoadaliapræterphan tafticam repræfentationem magis fit diverſa ab Angelo vero,quamverusAngelus àverohomi ne:Videturenimmanifeſtum ,quod animæquoad internam imaginationem non fit impoffibile id, quod eſtpoſſibile quoadexternam imaginem pi &ori. lis ,quodperſe,&uteſtin ſenonpoteſtobjici, &quaſi ſe fiftereintellectui carentiſpeciebus pro priis ejusdemobjecti. Hæcporrò defignatio,& ſubſtitutiofitfacillime,& expeditiffimèab anima: tumquiamovere, combinare, &excitarephan taſmataex num. 4. promptiffimèvalet: tum quia ex inclinatione,&inſtinctu innato, & quadam quafi curiofitate incitaturvehementer adcogitan dumde rebus numquam fenfibusexternisperce VII. Quemadmodumnomina,& termini ſub ptis: quæquenonnifiperſpeciesalienasapprehen Aituuntur, & fupponuntur pro rebus ſignificatis, dere,&cogitarepoteft. cum loquimur extheſi 15. & 20. lib. 1. elem. ita phantaſmatailla excombinationeſpecierumena ta,& producta fubftituuntur, &fubrogantur pro rebus inſenſibilibus, velnunquam ſenſibusperce ptis , quando de illis rebuscogitamus: cum hoc difcrimine , quod nominafunt figna ex th. 7. & ſequentibus lib. 1. elem. illa verò phantaſmata propriènonfuntfigna, ſed ſymbola quædam fup poſitive ſtantia, ſeu ſuppoſitaprorebus inſenſibi libus,feu nunquam perceptis ſenſu. Difcrimen auteminter fignum, & fymbolum hoceft, quod fignumexcitat (ut patetexcitata th.7. ) cogni tionemdereab ipfo figno realiterdiftincta,nempe dere fignificata: ſymbolumverophantaſticum, ſeumentale(namdeiſtoloquor,nondeſymbolis externis , ut hieroglyphicis Ægyptiorum&c.) nonexcitatcognitionemreiàſediftinctæ,ſedloco ipfius rei, quæabhomineinhacvitacognofciali ternonpoteft, cognofcitur,&apprehenditur i pſum ſymbolum quatenus fuppofitum , & fubfti IX. Porrò adhancdeſignationem , & fubſtitu tionemmovetur,&determinatur anima à conno tatis, obliquis,effectibus , circumftantiis, quasper cipitper corporisſenſus,&pertinentadobjectum illud inſenſibile ,vel numquam ſenſibus perce ptum: feddehisconnotatisplura inſequentibus: interim fit. 1 CONCLVSIO. Intellectushumanus instatu præfenti, quidi citurstatusimmerfionisinmateria;ut cognofcat abstractive,&perſpecies alienas,excitatſpecies proprias cateroquin objectorum , quæ intuitive cognovit; easque combinat, &fubrogatprospe ciebuspropriis obječti abſtractive cognofcendi , quibus tunccaret intellectus: atque inphantaf matibus,utfuppofitis proobjectis infenfibilibusipfa 5 infenfibiliaintelligirjaxta modum loquendiAri ftotelicum. X. Probaturconclufio autoritate,ratione&ex tutum cognofcitive pro ipſa rerealiterdiſtincta à ſymbolo. Cæterum ficuti vocabula , & nomina collocutivefuppofitapro rebusſignificatispronun tiantur loco ipfarum rerum, quæ in ſe ipfis pro nuntiari , hoceſt articulatè ex ore proferrinon poffunt: v.g.hocnomen Pater, fupponitur pro hominequiverèeſtPater,& fupponiturcollocu tivè, ſeu pronunciative : fatis enim vides , quod ipſumhominem,uteſtinſe,pronunciarenonpos fes,hoc eſt exore articulate proferre unumve rum,&realemhominem: ideodiciturnomenPa ter collocutivè ſupponi pro hominequi eſt Pa ter : itafymbolum imaginarium juvenis alati in mentetuaſupponiturcognoſcitivepro ipſoverò, &realiAngelo : quia illud ſymbolum cognofcis quatenusſubſtitutum loco veri Angeli,quem, ut eftinſe, (cumilliuspropriasſpeciesinmentenon habeas)cognofcerenonpotes. Aliaplurimaex empla adhocipſumexplicanduminpromptu ef ſent: fedinpræſenti abillis abſtineo vocabulorum ſubſtitutione vocali ad exponendam mentalem : VIII. Advertes tamen ad omnes hujusmodi phantaſmatum ſubſtitutionemcontentus. fubſtitutiones &fuppofitionesuniusrei adobeun dummunus proalterarequiri arbitrariamnonnul lamdeſignationem , aut expreſſam, aut tacitam, authominis, autalterius fublimioris libertatis : ut quantum advoces notavi th. 10.lib. 1. elem. at queadeo ad ſubſtituendum quoque ſpecies alie nas, feuphantaſmatacognofcitivepro reinfenfi bili cogitanda, requiritur quædam ipfius animæ internadefignatio,&deftinatio perquam ſymbo lailla , ſeu phantaſmata evadant quodammodo ..... perientia. Quoadprimum: apertaAriftotelis au toritas eſt inpromptu:primo libr. 3. de anima àtextu30.modumillumcognoſcendiabſtractive, &declaret,&probat, actandem hisverbis con cludit: infenfibilia in ſpeciebus (feuformis) fen fibilibus intelligibiliafunthumanointellectui.Se cundolib.demem.&remini, cap.1.&2. ubiha bet, quod ficuti Mathematici defcribuntdetermi natam figuram trianguli fingularis , quam ſubſti tuunt pro triangulo utfic&univerſali: ad nihil utentes eodeterminato triangulo: hoc estnonil ludpropterilludconfiderantes, fedutſuppoſitum, &ſubſtitutumprotriangulo utfic: ita intellectus licet nonconfideret corpus,feu quantum,ponit ta men anteoculosquantum,feucorpus, confiderat autemnonutestquantum,feduteſtſubſtitutum proobjecto incorporeo,quodperſpeciesalienas, &abſtractivecogitatintellectus. Tertiò eodemlo coait: animainphantasmateCoriscum ſpectat, licet Corifcumoculis nonvideat: videlicet ſubſti tuit phantaſmapro ipſo Coriſco,ſeuhomine quo piam,utdeeocogitare abſtractivepoffit. Quartò libro 3.citatodeanimatex.39. nulla resnobisap paret (feuimmediatècognofcitur)preterfenfibi tesmagnitudines: itaque abstracta &infenfibi lia in formis .&phantasmatibus intelliguntur: exquibus&pluribusaliis,tumlib.2.phyfic.textu. 10.12.tum lib. 5. meta.cap. 4. ſenſus Ariftotelis apertèpatet. XI. Sedquodmultòpluris faciendum eſt mo dus cognofcendi per ſpecies alienas ſuperius ex poſitus Canonica,&Apoftolica autoritate ful turD. Pauli Epift. I. adCorinthios cap.3. vide L mus- R.P. ProlomæiPhilofophia, 82 mus nunc perfpeculum inanigmate: quemtex Differtatio DuodecimaLogico- phyſica tumDivusAuguftinus lib, 15. de Trinitate cap. 9. &inPfalm.48. Divus Anfelmus,& DivusTho mas adeumlocum,&aliicommuniterinterpretes ficexponunt, utperilludin anigmatedefignetur to magis , quam abfentia ſpeculatur intellectus juxtaAriftotelem. XV. D.Thomasfrequenter,&apertèhoc ipfum atteſtatur, præterejus interpretationem fuperius indicatam, 1.par. quæ.48.art.7.incorporehabet: cognofcereinobfcurofymbolo,parabola foualle goria:ut videre eft apud Patrem luftinianum in Hocquilibetinse ipsoexperiripoteft, quodquando conatur aliquidintelligere (cujusnempeſpecies candemepiftolam: necaliterprofectointelligi re proprias non habet)format fibi aliqua phan &èpoteft,cumenigmanonmanifeltet,fedoccul tet potius,&fymboli rationemhabeat,non verò figni manifeſtativi: atqueita occurriturquibusdam cvaſionibusadverfarioruminferius afferendis. : XII. Addo interim Sanctorum Patrum inhanc ipſam rem unanimes ſententias. D. Auguftinus plurima paffim,potiffimumcit.lib.15.de Irinita tepertotum:prætereadeverareligione cap. 34. tafmatapermodumexemplorum, inquibus quasi inspiciat,quodintelligerestudet, &inde estetiam quodquando aliquemvolumusfacere intelligere proponimus eiexempla,exquibusfibiphantasma taformare poffitad intelligendum. Vtque ca villationesomnescontrafentientiumprævertantur, idem 8.Doctor lectionefecunda inlib. dememo Romauna est, quamcirca Tyberım nescio quis, Romulus dicitur condiaiſſe: nonilla autem est , ria,& reminiscentiaait: Non ergo propterhocfod. lum indiget intellectus bumanus phantafinate, utacquirat intelligibilesspecies,feaetiamut eas quamcogitansfingo:nonenimibifummodò:nimi: rum in fymbolo , & phantaſmate ſubſtitutopro Romaveraillam ſe fingendodicitcogitare: quod exſequentibus ejusverbisampliuspatet: ego cer tèunusfum,&hoclocoeſſeſentiocorpusmeum,& tamenfigmentocogitationispergoquo libet, lo quorcumquolibet : adnota illud,quod dicitfig mentum cogitationis : idipfum eſt, quodPhan tafmatis nomine defignatAriftoteles. Secundo lib. inphantafmatibus quodammodoinfpic.at: hujus ratioest,quia operatioproportionaturvirtuti, effentia:intellectivumautemhominis estinfenfi tivo: ideopropriaoperatioejus eftintelligerein ligibilia inphantasmatibus ; quæ profecto alitera nifi fumma detorfione intelligi nequeunt , quam adftruendo modum cognofcendi per ſpecies alic nos,quem in præſentiaproponimus. ה XVI. Probat.2. conclufioratione: evidens eft, dequant. animæcap.24.Animapercorpuscorpora, intellectum humanum cognofcere abſtractive,& videt ficuti cælum&terram,&quaineisconfpi cuafuntoculisnoftris; spiritus autempercorporis fimilitudinesintuetur:videlicetperipfiffimacor poreaphantaſmata. XIII. Dionyfius Areopagita cap. 1. de cœlefti Hierar, impoffibileestdivinitatis radiumnos in telligerenifiobvelatum perſymbolica velamina: quibus verbis enigma, &fymbolum defignatur: inquodivina intelligerepoteſt intellectus huma nusinvitamortali: idemque intelligendum decæ teris objectis incorporeis & àmateria & mole fecretis. PergitDionyfius : impoffibile est animo noſtroadimmaterialiumafcenderecontemplatio nem,nifi materiali manuductioneutatur&vifi bilesfenfibileſque ſpecies arbitretur ( nota hoc verbum eſtgræca interpretatione) imaginationes effe invifibilispulcritudinis &materialia lumina effe imaginemfulgoris immaterialis : ex quibus collige, idipfumquodperverbumfubftituere, & Subrogarecorporeumphantasmaproreincorporca cogitanda,ànobisfignificatur ; aDionyfioexpri mi perverbum arbitretur, quod appofitiſfunum eſt,utmoxaudies.... XIV. Clemens Alexandrinus lib. 8. ſtroma tum: inanimaeffe ait : cogitata ( ſeuobjectaut cognitajuxtagræcumphrafin)quares ipfas refe rant, &exprimant ; additquequodexrebus ex ternisfubjectis (hoc eftcognofcibilibus) forma, typus ingeneratur omnium animis. Itaque co gitataforma, typimentalesfuntnobisdictaphan tamata. AnfelmusMonolog.cap.31.Cumcogito hominem abfentemfirmatur acies cogitationis mea in talemimaginemejus,qualemperufum oculoruminmentem attraxi. Illudigitur inquod firmaturacies cogitationis cumabſentemremcogi perſpeciesalienas inhacvita: ſedmodus iſteco gnofcendi aliter explicari non poteit , quam ut explicamusinconclufione: falteinnifi adinexpe Gataparadoxadelabamur: ergo &c.Probaturmi nor: dicinonpoteft recte,quod dumintellectus cognofcit abſtractive ; duplex intercedat , aut e tiammultiplex demultiplici objecto apprehenfio, &cogitatio: hoceftcognofcatur,&apprehenda turquidemphantaſina,& fymbolum, ut diximus, ſed eacognitioexcitet aliam cognitionem , quæ cognofcat objectum infenfibile ut estinfe: quæ quefitabſtractiva quidem, fedpropria, & iname diata cjusdem objeti ut eſt in ſe repræfentatio &imagointellectualis : hoc,inquam , rectè non dicitur: peto enim : velpermodum fignicogni tioex.gr. juvenis alati deducit intellectum adco gnitionem immediatam Angeliut eſt in ſe, vel per modum antecedentis illativi : neutrum read dices:ergo: prob.min. Nonper modum antece dentis illativideducituna cognitio adaliam; quia fermohiceſtdemeraapprehenfioneobjectiinſen fibilis: certum autemeft,ac apprehētione adappre henfionemdiſcurſummentalemnonfieriexlib. 3. &4. elem. (&liusindecurfu logico-phyſica patebit:)&profecto paradoxuminfigneeſt, quod in omniapprehenfione de objecto infenfibili,vel ſenſibili quidem , fednunquam ſenſibus percepto femper difcurrat intellectus humanus : quodque nonpoffitcogitareDeum,Angelum,an mam,lub ſtantias,&omnia ferequæ cogitat,nifi perſyllo giſmosmentales,aut per ſolamtertiam operatio nemfuam. Rurfusnonpermodumfigniapprehen fiojuvenis alati excitat in intellectu aliam appre henfionem immediatam de Angelo ut est inse: interrogo enim,per quas ſpeciesproducatur iſta tamusjuxta Anfelmum profecto ipſa cogitatio noneft : eſt tameninternum& inanima,atque adeophantaſmailludeft,in quo immaterialiamul fecundaapprehenfio? numperalienasaccidentium ſenſibilium? uti producta eſt apprehenfio prima phantaſtica : anperproprias ipfius Angeli? hoc 1 . fecun Demodocognofcendi humano, Sc. fecundumdicinullarationepoteſt: quiaproprias tantùm apprehendis:ſedſiphantaſmaſymbolicum 83 ſpecies Angeli ut eſt in ſe intellectus humanus naturaliterhaberenonpoteftne quidem obfcuras, confufas,&veluti àlongeAngelumrepræfentan tes: habettantum emendicatas àſenſibus , videli cetænigmaticas, &phantafticas ex combinatione ſpecierum , quæ propriæfunt accidentiumſenſibi lium: fedneque dici poteſtperhas ipſas ſpecies verealienas produci apprehenfionemimmediatam Angeli ,uteſtinſeobfcuramlicet:perillas enim alienas ſpecies produci non poteft apprehenfio niſi ſymbolica , & phantaſtica Angeli , quam jam fupponimus exiſtere in intellectu ; ( unde civitatis eflet propriè fignum , &deducerettein cognitionemveræ Conſtantinopolis , cum de iſta cogitas deberes duas civitates apprehendere mente:g.falfum eft,quodſymbolahujusmodi ſe habeant permodum figni , &excitent cognitio nemdere ſignificata,qualis ipſaeſt in ſe. Neque dicas ſymbolum illud phantaſticum eſſe ſignum formale, ( fignumformaledicitur,quodnonexci tatcognitionem ſui, ſedtantummodoreifignifica tæ : ſecus ſignum inſtrumentale , quod tum ſui cognitionem excitat , tùm rei ſignificatæ , ut fu . mus&c.) adeoqueipſumnoncognofci,fedfo otiosè, & fine neceffitate multiplicaretur, fe cunda iſta,): etenim quemadınodum homini cæ co ànativitate nunquam per ſpecies ſonorum, faporum , & odorum repræfentari poteſt lux ipſa ut eſt in ſe, aut ex illis enaſci apprehenfio poteſt immediata lucis,&coloris: idquetamcer tumeffe videtur , quam quodoculus non poffit audire , aut auris videre,velolfacere : fimiliter, immo àfortiorinegandumeſt,ſpeciesillas eafdem, nempe proprias ,& intuitivas accidentiumſenſibi lium, repræfentare poſſe immediate Angelum ut eſtinſe, licetobfcura repræfentatione : auteas lumexcitare cognitionem verę Conſtantinopolis, Hocenim falfiffimum , &contra experientiam: nam cumquis poftquam fæpiùs deConſtantino poli perſpecies alienas cogitavit , pergit in eam civitatem;deprehendit, ſeprius imaginatumfuif ſe eam civitatem cumdiverſiſſimis circumitantiis, &modoomnino diverſo , ac re ipfa illa civitas fit in ſe: nempequiaprius perſpecies alienas co gnofcebatur duntaxat ſymbolum illud phantaſti cumfuppofitum,&fubftitutumjuxtadicta. Neque ferioreponipoſſet, cognitioneadeo confufaco gnofci Conftantinopolim , ut estinJe,utab intel folas ipfaspoſſe concurrere cumintellectuhuma-, noadapprehenfionem confufam,fedimmediatam &(utloquuntur)attingentem immediate,&ter minatamimmediatèadAngelum,uteit inſe. XVII. Nequemihireponashæcvocabula: in tellectum deturarephantasmata, aut illaspiri lectunon advertaturhujusmodi cognitio diftincta àcognitio ne phantaſmatis. Qui enimadiftas oc cultas cognitiones,comminiſcendasdeveniret, fa-.. tis patet contraomnem experientiam,& fine fun damento idoneoconclufionem ſtatutameumim 4 pugnaturum. tualizare: his enimfubeffe nonpoteitalius ullus , quæ XIX. Antequam objectiones diluam probabilis fenfuspræter antiquiflimum &Arutote 1 licum expofitumn. 10.&a SanctoThomadifer tiffimèdeclaratumn. 15. videlicet quodintellectus humanus huncmirabilemufumpercipit ſpecierum ſenfibilium, & plantaſmatum : ut ænigunatice,& ſymbolicèper illas ſpecies,& in illisphantafmatis cognofcat objecta ſpiritualia. Quidquidaliudde ſignent verba illa depurare,ſpiritualizare para doxumeft&abfonum:perindeacfidiceres,cogni tionem coloris v. g.(quæappellari ſoletſpeciesex preſſa coloris ) evadereper intrinfecam fibique identificatam vim repræfentativain , cognitionem Angeli repræſentantem Angelum,& illum inten tionaliter attingentem immediatè quidem, licet obfcurè. Nonenimmajorhicrepugnantia,quàm in caſunoſtro,ubidicatur,ſpeciemimpreffam co loris evadere perintrinfecam, fibique identifica tam vimrepræſentativam,evadere, inquam , fpe ciem propriam, licet confufam objecti ſpiritualis, adeum cognofcendumimmediatè,&uteſt in ſe, licet obfcurè. XVIII. Prob.denique 3. conclufio experien tia noftrumomnium,qui nunquam vidimus Con ſtantinopolim : perinde enim eam cogitamus per ſpecies alienas & abſtractive , ac objecta ipfa in fenfibilia : videlicet imaginamur civitatem quan damſymbolicam,&phantaſticam , reſpectuhabi toadconnotata,& motiva, feuad relationes, & enarrationes, quas audivimus , vellegimus de ipſa Conſtantinopoli : & fupponimus, & fubſtituimus. cognofcitive fymbolum illud pro vera Conſtanti nopoli, cujus ſpecies propriasde facto nonhabe mus. Quæro ex te,quot civitatesapprehendis, cum deConſtantinopoli cogitas ? profectò unam fieripoffuntcontrahactenusexpofitum,&proba tummodumapprehendendi,& perprimamintel lectus operatione cogitandiabſtractive,&per ſpe ciesalienas objecta infenfibilia,autnunquamfenfi bus percepta;explicanda ſunt,quæpertinentad ſe cundam,&tertiamintellectus operationemfucce dentes fimilibus apprehenfionibus abſtractivis. XX. Quantum itaque ad ſecundam , & ter tiamoperationem noftri intellectus, fiillas appre-> henfio præcedat perſpecies alienas , eodein modo philoſophandum eft, acdevocabulis collocutivè ſuppoſitis: exn.7. ficutienim itafupponuntur iſta prorebus fignificatis ,utquidquid affirmatur, vel negatur, feudifcurritur; affirmetur, negetur,& difcurratur directè &propriede rebus , feu obje Aisfignificatis,&nullo mododevocabulis, faltem ſpecificativè ſumptis : itaetiam licet phantaſtica ſymbola fupponantur pro rebus apprehendendis nunquam ſenſu perceptis : quidquid tamen affir matur,negatur&c. affirmatur&c.directe,& pro priè derebusillis,& nullo pacto de ſymbolsfal temſpecificativè ſumptis: quodlicetvideatur mi rabile,ceffat tamen ſtuporab experientia notiffi ma, quæ deprehenditurinomnibusaliis fignis,& ſymbolis,quibushomines externèutuntur. XXI. Iſtitermini,Petrus,homo fupponuntur exth. 20. 1. 1.elem. primusprohomine fingulari, qui eſtPetrus,ſecundusprohomine in communi: ſiexillis terminispropofitiones conficias,&dicas: Petrus efthomo, quid affirmas ? tria fingi poffunt àte inillo caſuaffirmari: primum,quod hæc vox Petrus fit eadem, ac iſta voxHomo: ſecundum, quod res , cujus loco fupponitur illa vox Pe trusfit eadem ac res cujus loco fupponitur iſta L2 VOX 84 vox homo : tertium,quod tum iſta voxPetrus, Differtatio DuodecimaLogico-phyfica quamapprehenfioni : utalioinlocojuxtaſenſum tumres, cujuslocovoxilla ſupponitur, fiteadem, tùmcumvocehomo, tùm cum re, cujuslocoſup ponituriſta voxhomo:fedàteaffirmarinonpoteſt primum,neque tertium: alioquin affirmatio effet falſa: g. affirmaturſecundumquodeftid,quodcon tendimus in cafunoftro. Namfalfumeft,quodiſta vox Petrus ſpecificative , & fecundum ſonum ſuumfit eadem, aciſta vox homoitemspecificati vè&fecundùm ſonumfuumfiaccipiatur. Rurfus falfum eſt id, quodperpropofitionem copulati vamexplicareturmodoſequenti:Et hacvoxPe trusſpecificativeeft eadem,ac iſta voxhomoffe cificative, fignificatumperillamvocemeſtidem, acfignificatumperiftam.nampropoſitiocopulati vaconſtans exunafimplici propofitione vera,& aliafalsâ eſt ſimpliciter,& abfolutè falſaex th. 2. num. 1.1.2.elem.Regredior adremnoftram: cum apprehendis per ſpecies alienas, hoc eſt cogitas hæcduo,Spiritus,Angelus,duoapprehendisphan taſmataut fuppofita, primum pro Spiritu , feu re ſpirituali , quæ fe habetutgenus adAngelum, &animamrationalem. Secundumutfuppofi tumproAngelo: cum verò affirmasinterneintuo intellectu , & mentaliter dicis Angelus est Spiri tus;nonaffirmas unumphantaſma effe aliud(fpe cificativè fi loquamur ) nec fimul affirmas , tum unumphantaſmaeſſealiud , tumreminfenfibilem, cujus loco fupponitur primum phantaſma , eſſe aliam, cujus loco ſupponitur ſecundumphantaf ma; atſolum affirmas hanc remfpiritualem , nem peAngelumeſſeiſtamremitem ſpiritualem ,nem peSpiritum eopacto, quo homo eſtanimal. XXII. Adjungo alia exempla , quæ manife ſtam inductionem ad rem noftram conficiunt : cumlupini ſupponuntur pro nummis in ludendo, (ut th. 15. 1. 1. elem.dicebam) in ludi progreſſu nonvincuntur,autperdunturlupini foli,vel fimul cumnummis, namdefacto victor in ludo relin quitſupermenſamlupinos,&nummosreponitſo los inmarſupio, quiadirectè,&proprièſoli num mi vincuntur. Cum imagoAlexandriMagnie.g. videtur: & de ea loquimurſuppoſitive,nontan tùm fignificativè , & dicimus indigitando illam imaginemhicfuitmaximusregum; nonidaffir mamusdeimagineſola, nec de imagine fimul,& devero Alexandro, nameffet ludicraaffirmatio, ſedde ſoloAlexandro vero , cujus loco illaimago ſupponitur. Id ipſum comprobari poteſt quoad Proregem,Procuratorem, Tutorem quando ope rantur, velpatiuntur in quantumrigorosèſubſti tuti &fuppofiti funt loco Regis,Domini,Pupilli, Idem de imaginibus Sanctorum quando ad illas oramus,& illis nos cominendamus, ut ſuppoſitis, &fubftitutis loco Sanctorum , quos illæ imagines repræfentant. XXIII. Quæ dixi hactenus facilè capit qui rectèintelligit quid fit affirmatio,& negatio men talis: hoceft,quidfit ſecunda intellectus operatio, in quantum diftinguituràprima. Hæc enim pri maoperatio,ſeu apprehenfio eft imago,& repræ ſentatio mentalis objecti : fed affirmatio noneſt imago (&multòminùsnegatio)quidergoeſt?Eſt nutismentalisſuccedenspoft apprehenfiones, an nuensveritati ,& renuens falfitati relucenti in ap prehenfionibus , & eſt ſimilior amori, vel odio M Ariftotelis fufiusdeducă. Sicuti ergoamornoftræ voluntatis erga aliquod objectum non eft imago illius objecti (&multo minus odium eſtimago fui objecti) ſedeſtnutus ,vel motus, velquies ( pro ut eſt amordefiderii, vel gaudii) erga ipſumbo num,uteſtinſe;licètilludbonumrepræfentetur ipſivoluntati in previa cognitione , quæ ſemper neceſſaria eft ad amoremjuxta primumprinci pium,nilvolitum,quinpracognitum. Sic etiam affirmationoneft imagoſui objecti, ſedeſt nutus quidam mentalis: g. objectum verum, ut eſt inſe, licet illud objectum repræſentatum fit per appre henfiones, quæ funt imagines non quidem ipfius objecti, ut eſtin ſe,ſedphantaſmatis,ut ſubſtituti, &fuppofitipro objecto. XXIV. Quemadmodum itaque adhocut quis ſemoveatadeundumadRegem,noneftneceſse, utveniat ipſe Rex,& invitet, fed abunde eſt , ut veniatRegis nomine Legatus , & perfuadeat adire regem : ita quoque utintellectus mentaliter mo veaturadaffirmandum, vel negandum objectum, uteſtinſe,noneſtneceſſe,ut objectumipfum , ad hocutmoveat ad affirmationem, velnegationem ſui,apprehendatur,uteſt in ſe, ſedſufficit, ut ap prehendaturin ſubſtituto,&fuppofitophantafina te,hoc eftperſpecies alienas. Similiter,ut volun tasmoveatur ad amandum idem objectum ut eſt inſe fufficit, utàcognitione prævia cognofcatur idemobjectumperſpeciesalienas ,hoc eft in ſub ſtituto phantaſmate. XXV. Falfiffimum eſt hoc pronunciatum : Omneid,quodformaliter,&rationabiliter affir matur,velnegatur,debetformaliter &exprefsè apprehendi:itemfalſumeſtſequens effatum: Omne quodaffirmaturutestinfe, debetapprehendi ut eftinfe: name.g.cumnego,mecognofcerefecre taDei, vel veritates geometricas , formaliter, & rationabiliter nego idquodformaliter, & expref sè nonapprehendo,neccognofco,ſednefcio. Nec dicas me priùs quam negem, cognofcere quidem ſecretaDei,ſedinabſtracto,&confusè; nam egre giè æquivocaris : cumenimnego , me cognofcere fecretaDei, nonnego mecognofcereſecretaDei inabſtracto ,& confuse,ſednego mecognofcere clarè,&diſtincte: atquiſecretaDei clarè,&diftin &ènonapprehendo,autcognofco : g. quodfor maliter nego, id formaliter,& expreſsènon ap prehendo. Sufficitergo quod utcumq; apprehen damid,quoddiverſomodoà modo apprehenden diaffirmo,vel nego prudentiffimè licet, & ratio nabiliter. Sic pariter ſufficit adaffirmandum,quod Angelus.uteſtin ſe ſit Spiritus ut eſt in ſe, prævia apprehenfionecognofcereAngelum, &Spiritum, uteſtin ſubſtituto,&fuppofitophantaſmate , hoc eſt perſpecies alienas. XXVI. Quoddixideaffirmatione, vel nega tione fimiliter aio de volitione , & nolitione, feu amore,&odiovoluntatisnoſtræ : utvoluntasdefi deretſcireomnes veritatesclare,& expreſsè non eſt neceſse , ut intellectus prævia apprehenfione repræſentetvoluntati omnesveritatesclarè,&ex preſse: atſufficit, quod utcumque intellectus ap prehendatid,quodaliomodovoluntasdefiderat. SECTIO Demodocognofcendi humano, &c. ſtitutum,vel ut fuppofitum proAngelo , affirma ſedfiitaaffirmatur,non affirmatur directe,& pro 85 SECTIO IV. Difficultates,&oppofitionescontrapracedentem doctrinam enodantur. bituretiamphantaſma,utſuppoſitumproAngelo: •prièdeAngelo,uteſtinſe,contra num. 20. fect.3. Pponescontraid,quoddiximus ſect. antece Odenti num. . dentinum.6. eſt impoffibilis talis combina tio ſpecierum,ut reſultetphantaſma,quodni : hil aliudpoffit repræfentare e. g.quàmAngelum: nam,ficutieft impoffibilis pictura,quæ itaunumho minemrepræfentet,utaliumexinnumeris,quipof funtàDeocreari, nonpoffitrepræfentare : quis enimnegetpoffibileeſſe, utalius homo creeturà Deoomninofimilis, etiamquoadexternamappa rentiamPetro v.g.nunc exiftenti ? g. & . Refp. ne.ant. & paritatem etiamne: nam exactior eſt intellectus in naturali artificio combinandi phan tafmata,quam quilibetpictor in pingendo : cæte rùm, quia ſecluſo miraculo, ettimpoffibileduos homines inveniri omninofimiles vultu, colore, ergonulladiftinctio. Prob. ma. Quamvis pervos apprehendaturphantaſma ut fuppofitum proAn gelo,non tamenapprehenditurdirecte ,&pro prièipfeAngelusuteſtinſe,exſect.3. nu.3.&5. ergo,ſiaffirmaturphantafima, ſeu dephantaſmate utſuppoſitoproAngelo,nonaffirmaturdirecte, & propriè deAngelouteſtinſe. Refp. dift. ma. In quaeftduplexreduplicatio perparticulamut : Si apprehenditur phantaſma ut fuppofitum &c. ff primaparticulautdiverſo modoreduplicet,acfe cundaparticula ut, conc.ma.Sieodemmodoredu plicet,ne.ma. Exth.48.num.22.lib.1 &th. 1.n.14 lib. 2. elem. conftat ſi ponas diverfimodè unam partem inrecto,&aliam inobliquo: & prætereà ſi explices modo unam cauſam, ſeu rationem, &habitu corporis; ideocitatonum. 6. fatis fuit, exemplumpicturæproferre, cui addipoffetunum, &alterum exemplum ineandemrem,præfertim deſumptumàdeſcriptioneoratoria,& definitione logica: namitadefcribi , & definiri poteſt Ange lusv.g.utnullialteri rei convenire poſſit,vel illa defcriptio, vel iſtadefinitio : & tamenvocabula funtfignamerèmaterialiatoto cælo differentia ab ipſo Angelo, qualis eſtinſe: fimiliter in cafu no ftro decombinatione ſpecierum phantaſticarum ratio cineris :&præfertim memineris arbitrariæ il lius defignationis &connotatorum,&effectuum, dequibusfect.3.num. 8. &9.perhæcenimſpecies alienæ accommodantur,&evadunt, quantumfieri poteſt propriæ , ur fupponantur cogitative pro Angelo; ita ut connectantur etiam effentialiter cumipſoobjecto,feuAngelout eſt inſe;utfuſius ſectionibusſequentibus. modoaliam,quæattendenda deſignatur ex vi hu jusmodi reduplicationis; in re præſenti diverfos modoseſſereduplicandi: videlicetPhantasma,ut fuppofitumproAngeloapprehenditur,feuperpri mamintellectusoperationemcognoscitur:explica tur,apprehenditur ipfum phantalma, &fimulfub ftitutio illius , feu defignatio arbitraria ipfius ani mæ, & ratio cur apprehendatur tali pacto illud phantaſma, eſt ipſa ſubſtitutio arbitraria, quæ de terminavit(exſect.3.nu.8.) utilludſupponeretur locoAngeli.Affirmaturphantasma,feu dephan taſmate,ut deſubſtituto locoAngeli:hæc quidem propofitio ficexplicatur:affirmaturdirecte &pro priedeAngelo,&conditio, curillaaffirmatiodi rectè,&propriè fit deAngelo,eſt, quiaphantaf maeſt ſubſtitutum loco ipfius Angeli. Cæterùm adnotabis ſequentes terminos complexos idem fignificare: Phantasmacognitum,utsubstitutum Oppones 2. Si phantaſma eſt ſymbolum An- proAngelo: &Angelus cognitusperſpeciesalie geliv.g. eft quoquefignum ejusdem: ſedſieſt ſi gnum, excitatcognitionem diftinctam de Angelo fignificato ex th.7. lib. 1. elem.ergo&c. Prob.ma. Omniaſymbolaexterna,c.g.hieroglyphica, em blemata,infignia, ſuntetiamfigna propriè talia: er go etiam iftaphantaſinata, quæ funt ſymbolain terna. Refp.ne.ma.Adprob. conc. ant.ne.conf. Nonvaletparitas, vel inductio ab externis adin ternaſymbola,ſeuphantaſmata : utnonvaleretſi diceres: omnesignesſuntcalidi: g.omnesſpecies phantaſticæ ignisfunt calidæ:ratioverò diſparita tis,quiaſymbola externanonſupponunturcogno ſcitivè,fed ad alia muneraobeundaexſect.3.nu.21. phantaſmata verò fupponuntur cognofcitive ex dicta ſect. num. 7. Contrà1. Siapprehenditurphantaſma, &non Angelus ut eſt inſe , affirmatur etiam , &difcur ritur dephantaſmate ,&nondeAngelo uteſt in ſe, fedhoc eft abfurdum: ergo &c. Refp. 1.Ne. ſequelammai. ratio negandi patetex ſect.3. num. 20. &fequen. Refp. 2. claritatis gratia diftingu endoma. fi apprehenditur phantaſmaut ſuppoſi tum cogitativeproAngeloaffirmatur&c.ne.ma. Siapprehenditur phantaſma ſpecificativè,& non reduplicativè,ut fuppofitumproAngelo, affirma tur&c.conc. ma. &pariterdiſtincta min. ne.conf. Patetdiſtinctio exnu.7.&20.ſect. 3. Contrà2. Si apprehenditurphantaſma, ut fub nas,feuabſtractive,exſect. 3.num.5. Contrà3. magnocumfervore: ergo inappre henfione venit inrectophantaſma, & in obliquo Angelus : & in affirmationeè converſo in recto Angelus, &in obliquo phantaſma : ſedunum& idemdebeteſſe rectum apprehenfionis,& affirma tionis: alioquinnonde eo, quod apprehenditur, effetprædicatio : ergo &c. Refp.æquivocarisquam maxime: ne. igitur ſuppoſitum conſequentisſub ſumpti: fupponisapprehendiAngeluminobliquo falſumautemeſtautinobliquo,autinrecto illum ut eſtin ſe apprehendi: ſedphantaſma,&ſubſtitutio cumconnotato(fect.3.num.8)duntaxatapprehen ditur : &hoceft, cognofciAngelum per ſpecies alienas:occafionemverò æquivocandi ſumisexeo, quodexplicatio reflexailliusapprehenfionis com memoretAngelum uteſtin ſe : inde credis, illum ſaltemin obliquo repræſentari ab eaapprehenfio ne. Itaque Angelus uteſt inſenullopacto ap prehenditur: &tamenaffirmaturAngelus , uteſt inſe: quodex ſect.3.nu.20. 23.24. probatum eſt nihil abſurditatis dicere. Sicut enim, ut amem objectumv. g. Petrum ut eſt in fe,&de illo de lecter delectatione ad illum tendente uteſt in ſe, noneftneceffe,utmotivumamandi quodhabeo, fit,&cognofcatur à me,ut eſt inipſoPetro : nam quandoquepoteſt noneſſeinipſoPetro tale moti vum: Anempèexmotivovirtutis æſtimatæ in illo (qua 86 (qua tamen caret ) movear ad eum amandum: Differtatio Duodecima Logico-phyſica Contrà 6. ergo faltemid,quodcognofcitur per amoradeum,ut eſtin ſe,verètendit: licèt fit ex motivo,quodverè noneſtinPetro. Multo igitur magis apprehenſo objecto inphantafinate utfub eam apprehenfionem, diftinguitur realiterab An gelo : quiaphantaſmaillud,licetſubſtitutum , non eftrealiter Angelus. Refp. dift. antec. diftingui ſtitutopro eodem objectopoflun affirmare(quod tur realiter ab Angelo uteft in alio, nego antec. eft quoddam amarementale)deeodem,uteſtinſe, utpatetexfæpè repetitis: abAngelo ut eſt in ſe, aliquodprædicatum. Contra4. Si modo expoſito apprehenderetur co. ant. Noneftadremterminus illerealiter,cum agiturde ſtatuintentionali:intentionalitereſtidem Angelus e. g. per ſpecies alienas , Angelus co Angelus uteſt in ſe, & phantafina illud fubftitu gnofcereturabhomine merè denominativè,& ad tumpro illo cognofcitive: eſt, inquam , idem illa placitum:hoc eftpercognitionem,quænon magis identitate,quæ intervenit inter ſubſtitutum , &id, exſeeſſetdeterminata ad repræfentandumAnge pro quo illud ſubſtituitur in quocunque genere lum , quam remaliam: fedhoceftabſurdum,quia cognitio, quâ Angelumcognofco,efteffentialiter ſubſtitutionis : & in cafu noftro,quia ſubſtitutio eſtinlineaintentionali,identias illa fic exponitur: determinata adrepræfentandum fuum objectum, dum apprehenditurphantasma, utfubftitutum neque eft ficuti vocabula , fignum arbitrarium: proAngelo, perindeestacsiapprehendereturipse ergo&c. Prob. ma.ex nu. 8. ſect. 3. Nonmi Angelus,quantumadhoc,ut intellectushumanus nus ex arbitrio , & defignatione arbitraria ipfius poffit exercerefecundam,&tertiam ogerationem animæ phantaſma juvenis alati ſubſtituitur cogno fuamimmediatecircaipfumAngelumutestinse: ſcitivèpro vero Angelo , quam hæc ipſavoxAn hoceft affirmare,negare, difcurrereimmediate de gelus pro eodemcollocutive ſubſtituatur,&fup hocobjectoAngelus, utpateteſt ſect.3.à nu. 20. ponatur. Refp.negoma. Adprobationemaffero Hancporrò explicationem identitatis intentiona diſparitatem ex fect. 3. n. 9. & ex di&is ad obje lisinterphantaſma,&idpro quofupponituripsum &ionemprimam: nempèrationeconnotatorum,de phantaſmadiligenteradnotaad ufumplurimum. quibus loco citato , ita accommodatur, & appro priatur ſubſtitutio , & phantafina ut ſubſtitutum, utconnectantureffentialiter in linea phyfica cum objecto ut eſt in ſe : ut amplius in fequentibus dicaım. Contras. Saltemillaapprehenfionihilaliudco gnofcit, nifiphantaſfma ,& denominationem ex trinfecam procedentem ab arbitrio Animæ , per quamphantafinafupponitur locoAngeli: fedhoc eſt cognofcere mere denominativè, & reputative, &fictitie: ergo&c. Refp.ne.ma.cognofcitetiam in obliquo connotata quorum reſpecta fit ſubiti tutio phantafmatis : &indehocphantaſma itaap propriatur , & accommodatur Angelo , ut non poffit alteri rei convenirequantum ad hoc , ut in illo abſtractivè ,&perſpecies alienas cognofcatur. Hocautempacto cognofcere nondiciturcogno ſcere impropriè:ſed cognofcereperſpecies alienas proprièproprietate,inquam,pertinenteadmodum cognofcendi per ſpecies alienas : quemadmodum hocnomenPetrus eſt nomen propriumhominis, nonimproprium;&tameneftnomenadplacitum. Immohic modus cognofcendiperſpecies alienas, &abſtractivè tamproprius eft,utfuperet exaliquo capite proprietatis modum cognofcendi intuitive inhacvitamortali. Repeteexſect. 2. nu.8.& 11. me videntem ſolam figuram,&coloremPetri co gnofcereeundemPetrum intuitive,ſed intuitione denominativa: non enimtotumPetrum,ejusque ſubſtantiam intueor,autintuitivecognofco : adde etiam, quod per miraculum ſaltempoffumintuiti vè videre colorem, & figuram Petri , etiam ipſo Petrononmihipræſenteullotempore: exaliapar te per ea, quæ diximus ſect. 8. nu. 6. & ad oppofi tionem primam, illudphantaſma fuppofitumpro Angeloeſt itaaccommodatum, &appropria tum Angelo, ut neque per miraculum poffitalteri rei magis accommodate,&propriè convenire: unde fit , veriffimè , & propriiffimè inillo phantafinate Angelum cognofci,quantum faseſthomininatu raliterin hac vitamortali Angelos cognofcere, li cet abſtractive,&perſpecies alienascognofcantur. Oppones 3. Phantasma eſt idem , ac ſpecies phantaſtica (de qua differt. 9.fect.1. nu.2 )ſedſpe cies præfertim phantafticæ ab intellectu nonco gnofcuntur: ergo nequephantaſma: g. à fortiori, neque inillo infenfibilia objecta poffunt cognofci. Refp. terminus phantasma nomen Græcum eft, quodidem fignificat, ac apparens, feuſpectrum, à Philofophis ufurpatur tripliciter, tumpro ima ginatione , feu experientia phantafiæ ; tùm pro ſpeciebus phantafticis , quæ advenientes adphan taſiam afficiunt illa ita,ut producat illam experien tiam,quæ dicitur imaginatio; tum pro ipſo obje cto, à quo procefferuntillæ ſpecies,ſeu ad quod illæ tanquam propriæ pertinent: (vide th. 5. lib. 1. elem.& differt. 9. loco citato , & fect. 3. præfentis differt. num.4. ) Ariftoteles, & D. Thomas in li bris præfertim animafticis ufurpantnomen phan taſmapro ipſo opjecto: aliinonnulli,velpro ſpe. cie ,vel pro imaginatione id ipfumnomenacci piunt. Itaque diſt ma. phantaſima ſumptum pro objecto idem eſt acſpecies: ne. ma.fumptumpro ipſis ſpeciebus : conc. ma. & mi, & diftinguo conf. fimiliter ut ma. Species phantafiæ dicuntur ima ginari ab illa, ut quo : objectum verò dicitur ima ginari,ut quod: quod eſt idem, ac dicere: per me dium ſpecierum, feubeneficioillarumpervenien tium adphantafiam objectum percipitur ab eadem phantafia : fimilis phrafis ufurpaturetiam quoad ſpecies ſpirituales,&intellectum. Contra 1. Anima non ſubſtituit , ſeù ſupponit cognofcitive pro Angelo v. g. cognofcendo ip ſumphantaſma ,inquantum eft objectum aliquod extra animam, hoc eſt extrinfecum ipfi anunæ : quia non eſt explicabile, quo pacto hæc fuppofitio fiat: fednequefupponit,exconceſſis, ipſum phan taſma, inquantum eſt ſpecies aliqua phantaſtica repofitain memoria (dequadiffer. 10.fect. 1.n.4.) ergo nihil fupponit , aut ſubſtituit cognofcitive proAngelocontra ſect.3.nu.4. 5. Refp. dift. ma. Phantaſma, inquantum eſt objectum , non ſuppo nit,ut quod: ne. ma. ut quo: conc. ma.&dift. mi. phantaſma, inquantumeſtſpecies,nonfupponit, ut Demodocognofcendihumano, Oc. ut quod,conc. mi utquos ne. mi. &conf. Anima noftra fupponit, & fubftituit utrumque cognofci 人 87 quamfit illudidemſymbolumpliantaſticum : nam tiveproreinfenfibili: e. g. Angelo cognofcendo, fedfpeciem fupponit,& fubftituit,utquo :hoc eft permediumillarum,feubeneficioillarum,dumde terminatè excitat illas (juxta fech. 3.nu.4.) quo ties voluerit cogitare de Angelo v. g. fupponit ipfumobjectumproprium, & naturale ſpecierum adrepræfentandumipſumAngelum:quodproin dèdicitur, fupponi ,& fubflitui utquod,videlicet juvenisalatusinexemploallato. عام Contrà 2. Si hoc eft, etiam phantafiaipſa po terit imaginari ſpiritualia: e.g. Angelum per fpe cies alienas,& abſtractive : quia imaginatur phan taſima : hoceft objectumfuppofitum, utquodpro re ſpirituali:ficut intellectus cognofcens id ipſum dicitur apprehendere, & cognofcere fpiritualia perſpecies alienas:fedhoc eitabfurdum ,alioquin ctiam phantafia Deum cognofceret : ergo &c. Refp.ne. ma. Adprob.poft particulam quia diſt. imaginaturphantaſma,ut fuppofitum pro re ſpi rituali : hoc ett imaginatur, tumphantaſma, tum ipfam fuppofitionem neg.Imaginaturphantaſma ſpecificative fumptum conc.ma. &distincta paris termi, ne confeq. Sicuti lingua , & os noftrum profertquidemvocabula; fed nonquatenus ſup pofita,pro rebus , aut quatenus fignificantia res ipfas exarbitrio : quia nonprofertipſamſuppo fitionem,feuplacitum arbitrariumhominum infti tuentium linguas (extheſi8.lib.1.elem.&fect.3. nu.8. ) ita phantafia in cafunoftro. Etratioeft, quia facultates corporeæ perceptivæ , dequibus differt.9. fect. 1.nu.1.fcilicet fenfus externi,vel interninonpercipiunt concreta extrinfeca, five illafintentiarationis,fiveentiamoralia: e.g.hæc concretapariescognitus pariesamatus. Hocau tem, quod fignificatur per ſequentem terminum complexum ; phantaſmafuppofitumcognofcitive proAngelo,eftconcretumquoddam extrinfecum, ſeuens hocfoliAngelo repræfentando poteft convenire exfect. 3.nu. 6. illeautemconceptus omnibus re buspoteftconvenire: nam confuse faltem,& fe cundum aliquam confiderationemomnesresfunt aliquopacto fimiles illi ſymbolo, falteminratione entis Contra 1. cùm Angelum cognofco, quod fit res fimilis illi ſymbolo,poffumfimul multiplicem negationem cognofcere, perquamquafi corrigam illam imaginationemdeſymbolo: namfimul co gnofco,quodilla res fimilisnon fitDeus, non fit resmaterialis, non fitaccidens, nonfitanima ra tionalis &c.: fedita concipio,&cognofco imme diatèAngelum,uteſtin ſe,quiareverataliseft:g&c. Refp. correctionem iſtameffeerroremprimope jorem,namcunctæillæ negationesinmeafententia jamſetenentex parte ſymboli ,&indeprovenit, quodtalefit illudfymbolum,utnonpoffitalteri rei convenire,quâmAngelo,exſect.3.1.6.,&inrefp. adoppofitionemprimam:cunctavero illa,quæ per negationes fuperius expreſſa funt, ficuti poflunt defcribipervocabula,ut exlociscitatis,itapoffunt imaginari:unde illafuntcombinatioſpecierumplus quamfemelalienarum:namnegationesetiamipfæ perſpecies alienas cognofcuntur præfertimnega tiones materialitatis, quæ funt idemacresfpiri tualis ;identitasquoquerealis omniumillarumne gationum cum entereali perſpeciesalieniffimas &ænigmaticæ cognofcitur; itaque omiſſama. ne mi,adcujusprobationem poſtparticulam quia, diſ.reverataleeft, affirmativecon., apprehenfive ne, quæ diſtinctiopatet exſect.3.àn.20. Sicuti, quamvis videamimaginemAlexandrimagni ejus modi,utnonpoffitrepræſentareinrationepicturæ nifiAlexandrummagnum,noneoipfoillumvideo uteſt in ſe, aut illum intuitivè cognoſco exfect.3. n.22. Similitercæcus à nativitate , dumlucem co gitat, &quinunquam viditConftantinopolim, & morale.deilla cogitat,aliquodphantaſmafibirepræſen Oppones4. CumAngelum :v.g. cogito, ima ginorquidemfymbolum illudphantaſticum juve nisalati;verumtamennoninilloſymboloconfiftit, &fiutiturcogitatiomea: ſedulteriusprogreditur, &Angelumapprehendit fubhoc conceptu confu fo: res fimilis illi ſymbolophantaſtico : ergo&c. Prob.antec,namitafalvatur, quodAngelus inſe ipſo apprehendaturdirecte,&propriè, ficutidire tè,&proprièdeAngeloaffirmatur innoftrafen tentia. Refp.ne. antec. &ejusprobationem: eſt eniminexplicabile,quidfitAngeluminfeipfo di recte,& immediatècognofci,cum confuse co gnofcitur res fimilis illi fymbolo phantaſtico , ex ſect.3.nu. 16. Nam vel illa fecunda apprehenfio confequens apprehenfionem ſymboli phantaſtici fit etiam ipfa per ſpecies alienas,&jamopporte bit,ut aliud fymbolum phantaſticumper hancfe cundam cognitionemcognofcatur , &non ipfe Angelusuteſt in ſe: vel fit perſpecies proprias ipfiusAngeli,&hoc dicinonpoteſt : quia omnia quænaturalitercognofcit intellectus humanus in hacvita,beneficio ſpecierumſenſibilium idcogno ſcit: ſpecies autemſenſibileseſſenonpoffuntpro priæ ſpeciesAngeli. Addo rurfust,quodille tuus confufus conceptus: Resfimilis illifymbolophan raftico , effet quid multo minus fimile ipfiAngelo, tant, quodalterireirepræfentandæinratione ſub ſtituti cogitativèconvenirenonpoteft. Pariter de ſcriptioRhetorica , autdefinitio Logica vocalişde Angelo,quæ omniapatent éxſect:3.n. 2:21. &ini tio præſentis ſectionis: Contra2. faltèmcùm apprehendo illudfymbo lum , apprehendo quid fimile licèt confusè ipfi Angelo: g. fimulapprehendo ipſumAngelum, ut eſtinſeſubiſto conceptu, quidfimile illifymbolo : prob.conf.exdiffert. 10. ſect.3.1.5.Relativafunt fimulcognitione, ſed ſimile eſtrelativum alteri fi mili: g. cùm cognoſco ſymbolum fimileAngelo, cognofco fimulAngelum fimile ſymbolo. Refp. dif.ant.apprehendo ſymbolum,quod eft fimile,&c. quatenus fimile reduplicative reduplicando fupra fimilitudinem cognitam, ne: ant.: ſpecificative,& realitercon. ant. Ex reſponſione ad inſtantiamfe cundamoppofitionis3. patetiſtadiſtinctio. Illud primumprincipiumRelativafuntfimul&c.valet, cùmrelativumunum formaliter , &reduplicative, &uttale cognofcitur: tuncenim etiamaliudcor relativum cognofcitur : non verò cùm tantum modo ſpecificative , ſeu realiter , ſeu confuse co gnofcitur(quiterminipatebuntexdiſſer.14.ſet.r &fect.3. ad objectionem ultimam) : itaque illud ſymbolum cognofcitur quidem reduplicativè, ut fup 88 fuppofitum pro Angelo juxtàdicta ad oppofitio Differtatio DuodecimaLogico-phyſica SECTIO V. nemfecundam: nonveròcognofciturreduplica- Facilis, necinjucunda refolutio controverfiapro vè,ut fimileAngelo. Cognofcitur ſymbolum , ut fimileſeuproportionatumconno tatis,& obliquis (juxtàſect.3.n. 9.)quæper ſen fus externosperceptaexcitant animamadeffor mandum ſymbolum, illudque fupponendum pro pofitaintitulodiffert.10.deobjectotermino rum communium. Ecole, quæ depræciſione objetiva diximus Rfect.1.n 3.,&præoculis habe ſtatutamdo Angelo , e.g.quidquid auditur ,legitur , videtur pertinens adAngelos eft connotatum in ordine ctrinam fect.3. & 4. quoadmodum cogno ſcendi abſtractive: tandemadverte, quidquidper adquodexcitaturcognitio abſtractivadeAngelo: terminos communes ſeumentales ſeuvocales re quodconnotatum, feu connotataappellarifolent præſentatur, aut fignificatur, id ipſum abſtractive, etiamMotiva,ſeuDeterminativa, quæmovent, &determinant animamadcogitandumdeAngelo: &per ſpecies alienas cognoſci abhomineinhac vitamortali. adiſtaigitur correlationem (proportionis , vel fi militudinis ) exprimit ſymbolum ſuppoſitumpro Angelo:& talis correlatioexpreſse cognofcitur : Conclufio Prima. : Intellectus hominis in hacvitadum cognofcitper dumſymbolum uttalecognofcitur. Ita diligen terattende: valent enim ad omnem difficultatem tollendaminhacmateria. Contra3. faltèmAngelumineocafu immediatè apprehendo:g. Angelumapprehendo,uteſtinſe fpeciesalienasprafcinderepoteft objective, hoc est potestcognoscere unamformalitatemiden tificatamrealitercumalia,quinaliamprorsùs cognofcat. (he.ante.)prob. ant. Deus immediate cognofci P Rob. 1. unica, &validaratiocontrapræcifio nemobjectivameſt;quiaadmiſsaillâpræcifio turabhominenaturaliter inhacvita : g. &Ange lus: prob.ant. Deusimmediatèabhomineamatur inhacvita: g. etiam immediatècognofcitur : nam eſt primumprincipium: nihilvolitum, quinpra cognitum. Refp.adultimamprobat.conc.ante &ne.conf. noneft necefsèimmediatè cognofceread imme diatèamandum: ficuti neque ad immediatè affir mandum: exfect.3.n. 20.,&exdictisadoppofi tionem ſecundamcon.3. Contrault. exſect. 2. cùm cognoſcitur intuiti vèPetrus per ejus colores , & figuram cognitam intuitive ,mediatè cognofciturintuitive ſubſtan tiaPetri: g. quoquein cafunoſtro. Refp. ne. ante. falfiffimum : nunquid intuitive ſubſtantia , & quidditas hominis cognofcipoteſt abhumanointellectupro ſtatu immerſionisinma teria, qualis àveteribus dicitur vitamortalis ? ne quemediatè, neque immediatèvidens oculo Pe trumintuitivècognoſcoejus ſubſtantiam : fedtan tùm ejus accidentia, rationequorum, ut ratione partium, denominativè (non veròmediate)in ne,verificarenturduoprædicatacontradicto riade uno,eodemque objectouteſtinſe: licètilla contradictoriaeſſent extrinfeca,&fecundo inten tionalia, exfeq.differt. 14. fect.3.initio: fednon verificarentur, fi præciſio objectiva fiatperſpecies alienas,&abſtractive modo explicatoſect.3.&4. g-cellat omnisratiocontrapræciſiones objectivas. Prob. mi. fi præcifio objectiva fiat per ſpecies alienas&c. deobjecto,ut eſt inſe, ſolumverifica turnoneffecognitum,nec mediatè, nec immedia tè,exfect.3.an.8.,&fect. 4. adoppofitionem . 8. nonverificatur niſiunum contradictorium de objecto, uteſtin ſo: quodexAriftotele omninò neceffariumeft;videlicetde qualibet repoſſe affir mari , &verificari alterutrum contradictorium, cujuscumque generisfintcontradictoria. Fortèdices :deobjecto, uteſtinphantaſmate, feu ut phantaſma pro illo ſupponitur,verifican turduotaliacontradictoria : atcontendo,&pro bohoceffe falfum: nam fineullâ contradictione 1 : : verificatur ex fect. 3.&4.objectum effecognitum, tueoripſumPetrum. Cæterùmexhoc ipfoexpli coclariffimè difcrimeninterapprehenfionem,& affirmationem : intueorPetrum apprehenſive,de illoaffirmo, est bonus vir, eſtingeniofus: affirma tio hæc immediatè,& unicèterminaturadipfam naturam,& fubftantiam Petri,nonadejus colo res,&figuram , quostamenfolosintuitive cogno fco , & apprehendo : fimiliter etiam cùm illum amo,prelucente illaapprehenfioneintuitivade fo liscoloribusfedutſubſtentatis ,& receptis in fub ſtantiaPetri, amorillead ſolam naturamPetri non adcolores immediatè terminatur : ita fine ulla ad rem facientediſparitate apprehendens phantaſma, ut ſubſtitutum pro Angelo, cùmaffirmatAngelus estfpiritus, vel Angelum amat:affirmatio,&amor immediatèmodo ſuotendendi refpicit,&termi natur adAngelum uteſtinſe,quem,uteſtinſe, apprehenfioillanoncognofcit. : ut eſt inphantaſmate,&noneffe cognitumme diate, velimmediate, ut eſt inſe : quiaut,ut fit contradictio , debet utrumque contradictorium verificari deeodem objeto omnino,proeodem ſtatuomninò, &iniisdemomninòcircumftantiis, utexth.2.1.2.elem.colligitur:g. fine ullacontradi ctioneverificatur, perſpeciesalienas effecognitam unam formalitatem, &noneffecognitam (fita menparticulanonſemperaccipiaturpræcifivè, ex differt.14.fect. 1.n.vlt. ) aliamformalitatem realiter identificatam cum illa uteſtinſe. Prob.hæcconf. Verum quidemeſt,quodunaformalitas , ut eſt in ſe,eſt identificatarealiter cum alia : at una forma litas,ut eſt inphantaſmate , ſeu phantaſma ut eſt fuppofitumcognofcitivè prounaformalitate,non eſt identificatumrealiter cumaliaformalitate , quia phantaſmanonſubſtituiturad exprimendu iſtam, fedillamformalitatem: cujus ratioeft,quiaſuppo fitio per quam ſubſtituiturphantaſmanoncomen furatur cum eaipſa,proqua ſubſtituit,formalitate, utillaeſt in ſe, ſeu inquantumeſtrealiter identifi catacumaliis formalitatibus; ſed commenfuratur cumconnotato (e.g. ſenſatione)juxtavim, quam habet Demodocognofcendihumano Sc. Prob. 3.quodomnibushominibusvidetur(om nibus, inquam,nonphilofophis,necad factiones 89 habethocconnotatuminlineâintentionali(hoceft quantum adhoc,quodeſthumanituscognofci, co gnofcere,cognofcitivum,cognofcibile)determi nandipræcifivè cognitionemterminifui correlati vi:&quantùmadhocpoſtremumquæſo,netrice ris: quemadmodumenim apudomneseftincon feffo,quod relativumnifi formaliter, &expreſsè cognofcatur,nonhabetvimexcitandicognitione philofophorum adhærentibus ) explicatur,&fal vaturinhacfententia,& non ſalvatur inullâ aliâ circa diſtinctiones mentales: fed quodomnibus hominibus videtur naturâ ipsâ duce eſt verum , autſaltemprobabilisfimum: exlib. 1. Topic. cap. 1.g.&c. Prob. maj.omnibus hominibusvidetur, deſuocorrelativo, c.g. fi cogitemPetrum,quieſt Pater,fednoncogitemexpreſsè eſſePatrem,non coipſofimulcogitabofilium : itaex infraproban disaffumo:relativuin licètexpreſsècognitumnon habere vim notificandi , ſeu excitandi expreffam cognitionem, nifide correlativopræcisèſumpto: hoceſtdeſolaformalitate correlativâ formaliter: nondetotârealitate,cumquâà partereiidentifica turilla formalitas. Prob. 2.&explicatur totum ſyſtema conclufio nis noſtræ : nunquamviditquis intuitivè , aut ex perimentaliter,immò neſcit,quidfitMagnes:au dit interea nefcio quid de proprietate attrahendi ferrum: hoceft connotatum aliquod percipitſuf ficienscognoſcitivèad excitandam expreſſam co gnitionemdehacpræcisèveritate,potentiaattra hendiferrum, quinfit fufficiens illudconnotatum adexcitandam cognitionemexpreſſamde iſtaalia veritate,potentiaseconvertendiadPolum(quæ tamen eftidentificata realiter cum allâ potentia attrahendi ferrum, (utpoftulo) in hoecaſudico, illumhominemperſpeciesalienas , &inphantas mate (juxtaſeca.3.&4.)cogitare deformalitate illa:potentiaattrahendiferrum,camqueforma litatempræſcindereobjectivehoc pacto: poſt au ditionemillam , ſuccedit in audiente imaginatio tùm deconnotato audito , nempè attractio ferri, tum deprædicta auditione : poſt imaginationem apprehenfio tùm de objecto imaginato, tùmde ipsâimaginatione :poſteamveròapprehenfionem determinatur animaadexcitandas ſpecies alienas, &adſubſtituendum phantaſima proportionatum connotato antecedenteraudito,imaginato,&ap prehenſo (quodeſt idem, ac dicere phantaſma ſubſtitutumproformalitate reſpondente)acdein de rursus apprehendens illud phantaſma itafub ftitutum,&fimul connotatumexpreſsè;per eam apprehenfionem cognofcit proportionem inter connotatum ,&phantaſma fuppofitum. Itaque in hac apprehenfioneconfiftitpræciſio objetiva. Hoceft illa apprehenfio eſt cognitio , quæ per 1 E X et 0 1 2 و ſpecies alienas ,& inphantafmatehabetpro ob jecto unam formalitatem præcifam objective, & cognofcitivè in illo phantaſmate. Atqueitafem perevenit, cùmverèperintellectumdiſtinguimus formaliter diſtinctionerationis ratiocinatæ. Dico, cùmverè diftinguimus , namfæpissimècircaali qua objecta,&circa illorum objectorum formali tates notisfimas, licètvideamurdiftinguere forma liter illas, reveratotum illudobjectumexpreſsè& clarè ſecundùm totam realitatem cognofcimus, aut adſumumper diſtinctionem rationis ratioci nantis diſtinguimus. Ratioeft,quia ſpeciestùmin tellectuales ,tùm phantafticæ adeò connexæ funt interſe, ut excitata ſpecie, quæ inſerviretad co gnoſcendum unamformalitatempræciſam abalia, excitantur etiam aliæſpecies , quæ totamrealita temrepræfentant. quod cumhomo cognofcitper terminos menta les communes,e.g. hæcobjecta, bomo,animal, rationale, c. necverificenturduocontradi&o rianèquidemextrinfeca: neccognofcatur(neque clare,neque obſcure)nifi id, dequorefpondere poteſt ipſe cogitans ſecogitare: quisenim morta liumperfuaderefibi poffit , quodquando cogitat præcisèdeiſto termino objectivoanimal, vere,& proprièfimulcogitetde omnibus, & fingulis ho minibus,&brutis, tumexiftentibus, tumpossibi libus : hoceſtde infinitis rebus , licèt dicatur hæe omnia cogitare obfcurè,&confuse? Refponde bit enim quisquis fuperhoc interrogetur , ſeca pere naturaduce , quid fit cogitare , &cogno ſcere, & quiahoc capit, capere nonpoffe quo modo cumcogitat hancpræciſam veritatemani mal,fimulcogitet,licètobfcurè, infinitailla obje eta ficuti cumcogitat de Petro , nec clarènee obfcurè cogitat dePaulo : fimiliter dicetevenire, cùmanimalcogitat. Nec juvaret reponere, quod àparterei ,hæc veritas objectiva , animalfit rea liter identificata cum infinitis illis fingularibus : ex clamabit enim pesfimam illationem eſſe à ſtatu reali rerum adſtatumintentionalem, feu ab effe, ad cognofci: præfertim fiagamus deimperfecto modo cogitandi, quo homines in hac vitâpræditi ſumus. Nullum majus , & apertius argumentum haberipoteft abhomine ad reflexè cognoſcen dum,quandonam aliquidcognofcat,velnonco gnofcat , quam quodhomo incafu controverſo eandemomninomentalem experientiam habeat, quamhabet, cùm eſt certiffimus, ſe aliquidmini mècogitare : fedomninò eandem mentalem ex perientiamhabethomo dumhanc præcisè verita temanimalapprehenditquoadinfinitaillafingula ria,quamhabet quoadPaulum ,cùm folùmcogitat dePetro: ergoficutieſtcertum , quodin hocſe cundocaſunecclarè,necobfcurè cogitatdePaulo, itainprimonecclarè,necobfcurècogitatdeinfini tis illis fingularibus. Prob. 4. Cumprobabilitateſufficienti & idonea (utprofeſſus ſum ſect. 1. &defendamdiffert. 14: &15.) explicatur diſtinctio mentalis per diverſa connotata , & diverfum modum cognofcendi exparte actus ,feu cognitionis : ergò cumma jori probabilitate explicatur eademdiftinctio per eadem etiam connotata , & per diverfummo dumfubrogandi , & ſubſtituendi ſpecies alienas, ſed phantaſmata ex parte objecti. Prob. conf. nam ita admittitur , non folum diverſus modus exparte cogitationis , & actus (huncenim ad mittunt omnes ) , fedetiam exparte objecti , ſal temuteſtin alio ,& utabſtractive cognofcitur. Præterea hæc fententia nihiladmittitcontra com munem hominum opinionem : nil contra rece ptasphiloſophorumfententias: omniaevitatabſur da,&cunctaexplicatpernotiſſimas analogias , & experientias. M CON 2 R. P.ProlomæiPhileſophia. 90 Differtatio DuodecimaLogico-phyſica CONCLUSIO II. Perhujusmodipraciſionemobjectivamexplicatur PR univerſaleformale. ob.illa cadem connotata , quæ determinant in ſententia Nominalium ad cognofcendum expreſsè per cognitionem,quædiciturunitas rationis (dequadiffert, 10. ſect.2.n. 3.) formali 1 tatem , quæ realiter eſt in multis multiplicata ; illa eademconnotata determinant ad ſubſtituendum cognofcitivephantaſma pro formalitate, quæ rea liter eſt in multis multiplicata : fed illa cognitio in ſententia Nominalium eſt ſufficiens per modum formæaddenominandumhoc concretumuniver Saleformale (quod concretuin eſt extrinfecum quidem, fednon objectivum reſpectu unitatis ra tionis) ergòetiamiſta ſubſtitutio,&fuppofitioerit ſufficientisſima addenominandum hocidemcon cretumuniverfaleformale,quodeſtextrinfecum, &fimul objectivum reſpectucognitionis , quæ eſt unitas rationis. SECTIO VI Objectiones diffolvuntur. B.primo: verificarentur duo contradictoria decodemobjecto :ergò,&c.prob.ante.ve rificaretur effe cognitumanimal,&noneffe cognitumrationale:fedfunt idemanimal&ratio nale, fi de homineagatur : g.&c.Refp. ne. antec. adprobat. diſ.majverificaretureffe cognitumani maluteſt in ſe , ne. maj.ut eſt in alio cognoſcitivè, &objective, con.maj.pariterdif. mi.funtidemani mal,& rationale , utanimaleſt inſe,conc.mi.ani maluteſt in alio cognofcitve, & objective, ne. mi. &confeq. Hacdiftinctione, quæ fundamentalis eſt in hac materia, omniapenè adverfariorum argu mentadiſſolves, eamq;explicabisjuxtaſect.3.an.9. nempènilaliudeft, animal uteſtinaliocognofci tivè & objectivè,quamphantaſma,& ejusſubſtitu tioveniensin recto,&in obliquo connotatumde terminanstalem ſubſtitutionem: hocautemnonest necanimal, uteſtin ſe, nec rationale, uteſtin ſe. Exemplapræfertim adhibebis ex citata ſect. 3.de imagineAlexandri,devocabulisutſuppoſitis col locutive: delupinisut ſuppoſitis colluſive:&Con ſtantinopoli cogitata per ſpecies alienas : ficuti enimqui demonſtratdigito imaginemAlexandri, &dicit; bicfuitregummaximus,digito demon ſtratAlexandrumuteftinalio, ſcilicetinejusima gine : nonvero demonſtratdigito Alexandrum uteſt inſenequemediatè , nequeimmediatè; ita qui cognofcit animal ut eſt in alio , &c. addes ex D.Auguft. cita. lo.cit. nu. 10. ubi dicit: Romam uteſt in alio, hoceſt in mente,&quamhomoco quam fitcognofcereverè&proprièipſumcogno fcere intuitive,quodeftproprium hominis inhac vita mortali. CumcognoſcoPetrum intuitivè per ejus ſpeciesproprias ,propriasinquamtantùmde nominative, poffetcontingere faltempermiracu lum(exſect. 2. àn.8.)quodfubillaapparentiaco loris,&figuræ effetaliud individuum,alius homo, non ille , qui eſt Petrus : nihilominus tamen dicor, verè,&propriècognofcere intuitive Petrum. At incaſunoſtro eſt omnino impossibile , quod cùm cognoſco animal ut eſt in alio, non cognofcam verè,&proprièanimal: quiaphantaſmaeſt ſubſti tutumprovero,&proprio animali,licètincognito uteſtinſe,exdictisſech. 4. Contra 3. vel animal,ut eſt in alio,eſt idem,aca nimal uteſtinſe,veleſt diverſum : ſi eſt idem ergò adanimal uteitinſe terminaturtuacognitio: ſinon eſt idem, eſt fictitiumid,quod cognofcis. Refp. conc.primampropofitionem,ejusquepar tem ficdiftinguo,utpote disjunctive : animalut eſt in alio cognofcitive,intentionaliter ſubſtitutivè,& objective eſt idem , acanimaluteſtinſe co. (juxtà dictaſect. 4. ad opp.2. fub fin ) eſt idem realiter ne. ſuppoſitum: ſupponisenim idemeſſe intentiona lem,&realemſtatum: &quodcumdiciturcogno fii, adpropofituincadathic terminusrealiter: co gnosi enimrealitertamimpertinens eſt terminus, quamcalide,autfrigide cognofci. Ob. 2. excapite connotati,& fubftitutionis ,& phantafinatis:illudconnotatum, e.g.ſenſatio eft effectus , vel quaſi effectus animalis ut eſt inſe : g. habetvim determinandi , ſeu excitandi cognitio neinde animali, ut estinſe. Refp. ne. conf.quia illudconnotatumnonhabet vimdandi intellectui ſpeciesproprias caufæ fuæ,& ideononhabetvim excitandicognitionemdecau såſuâuteſtinſe, ſeduteft in alio,&ut cogno ſciturper ſpecies alienas aliter ac eft in ſe. Unde hoc ? ex eodemcapite, ex quo Nominales affir mant , relativa tunc folum excitare cognitionem deſuo correlativo,cùm expreſsè,feu formaliter, ſeuquatenus relativa cognofcuntur : utdicodif ſert.14. adobjectionemultimam. Pariterinre præ ſenti connotatum,quodeſt unum relativum, aut plura (in quacunque cognitione per ſpecies alie nas) cum cognoſeiturhumano modo, nonexci tat cognitionemnifi præcisè de formalitateprinci pii , feu caufæ fuæ fibi reſpondente formaliter: nonvero detota realitate caufæ fuæ uteſt in ſe. Verùm eſt quidem connotatum illud nonpoffe produciàſolaformalitate,ſedatota realitate caufæ gitans fingit non eſſe Romamutestinſe : illam nempequam circaTyberim nefcio quu Romulus diciturcondidiffe. Contra1.perillamcognitionem ,qua cognoſco animal, denominaturcognitumverumanimal, ſed verum animaleſt idem, acrationale: g.&c. Refp. ſimili diſtinctione verum animal ut eſt inalio co gnoſcitivè,& objective,conc.,ut eſt in ſe,ne. Contra2.illa cognitioterminaturad animal,ſeu attingitanimal vere, &propriè , fedanimal verè, &propriè eftrationale:g.&c. Reſp.eademdi ſtinctione.Hicmoduscognofcendi eſt modus co gnoſcendi verè,&proprie,licètfitperſpecies alie nas : immomagis eſt cognofcere vere,&proprie, fuæ debere produci: ſedhocmilitatin lineapby fica,ubi nonvalentpræcifiones objectivæ :neque hocquidquam facit , ut connotatumillud habeat vimintentionalem excitandi cognitionem , &ex preſſam repræfentationem detotâ realitatecaufæ ſuæ.Atq;hicnota(juxtaſect.3. n.9 )duplicem bo numufum,quempræftatilludconnotatum: primò, quia habet relationem,&connexionemtranſcen dentalem,ſeueſſentialeminlineaphyſicâcumobje touteſtinſe: e.g.animaliuteſtinſe: facit,ut co gnitio ſubſequens abſtractiva habeat mediatè ra tione dicticonnotati item ab ea repræfentati re lationem tranſcendentalem,&eſſentialem , in li nea phyſicatamen , adidem objectum uteſtin ſes ſecundo , quia connotatum illud non habet vim noti notificandi inlinea intentionali totum objectum, DemodocognofcendihumanoSc. mera:&quemadmodumaddamproillisexemplum uteſt inſe, ſed præciſam formalitatem correlati vam;facit,uteademcognitioſubſequensfitpræci. 91 deimaginefeupicturaOvi ; itainpræſenti doex fiva&nonfitimagointentionalis objectiut eſtin ſe,ſeduteſtinalio præciſive: atqueita patet quo modo connectaturcumobjectouteſt inſe,&non fit imagoejusdemuteſtin ſe. 11 Contra1.Phantaſma ſubſtituiturpro vero ani mali,feuproanimali, quodverè,& realitereſtprin cipiumſenſationis,feu pro totarealitate,quæ & eſt animal,&rationale : fedtale animaleftanimalfut eft inſe,:g.&c. Refp. dift. primomaj.ſubſtituitur proveroanimali,&c. exdeterminationeconno tati habentis in linea intentionali vim notificandi præcisèanimal: conc.maj.habentisvimnotifican di etiamrationale : neg. maj.& fimiliter diftin Eta min. neg, conf. Diftinguo rursus eandem ma. ſubſtituitur pro tota realitate , pro vero animali, &.cognofcendoaliter,aceftin ſe alietatepræci fiva,cone.cognofcendouteſtinſe ,neg.ma. &c. Hædiftinctionesfundamentalesfunt,utfuperiores duæ adobjectionemprimamoppofitæ: easqueſic explico. SicutiinſententiaNominalium,utdiffert. 15.fect.1.n.14. diceturcognitionemuniverſalizan temhujusmodieſſe,quæquantumeſtdeſeeſſetcon tenta,&haberetobjectumſufficiensinunoſingu lari;ficdicoinpræſenti, quod phantaſma,utfub ſtitutumexvitalisconnotati,licètre veraproani mali, quod eſtidem realiteracrationaleſubſtitua tur; attamenattentomotivo,¬ificationepro cedenteexconnotato,illudphantaſmaeffetcon tentum, &fufficienter eodem modo , quô eſt de fa&o,ſubſtitutumeſſet;etiam fi à parte rei animal per impossibile noneffetrationale. Quemadmo dumNominaleslococitato dicunt: ſiperimposſi bileomneshomines,præter Petrum ,eſſentchi F empluminpicturarepræfentantehominemàlate re, ſeu,utdicitur, diprofilo: illapictura effetcon tenta,&haberetexemplarſufficiens, ut habetde facto,etiamfihomoàpartereieffetdimidiatus. Ob. 3. Cognitiointuitivanon præfcindit obje &ive:g.necabſtractiva: hoceſtneq;cognitio,quæ fitperſpecies alienas modoexpofitoσίε Refp.conceffoante.ne.conf. Inprimocafu co gnitiointuitiva cognofcitobjectum,uteſt in ſe,ad coqueperillamdenominaturcognitum objectum, uteſtinſe,&perconfequens ſiillacognitiopræ ſcinderet objectivè ,verificarentur duo contradi Goria;nempecognitum, &noncognitum: nam cognitio intuitiva asſimilatur caufæ naturali , vel tactui manus ,vel viſionioculorum: tangerenon poffumusunaınformalitatem aliânontata , nec unamvidere alianonvisa : neque cauſa naturalis ( e.g.ignis) producit unam formalitatemeffectus aliânonproducta,ſedtotamrealitatem: pariterde cognitione intuitivaphilofophare. Contra, Videns animalàlongè cognofcit ani mal,&noncognofcitrationale. 1 Refp. ne.Totumcognofcit,ſi cognofcit intui tivè:clariùsquidem,velobſcuriùs;namdatur co gnitiointuitiva clarior,velobfcurior: utcùm video colorema longèpervifionem obfcuram,video & apprehendointuitivèillum colorem , non tamen difcerno,utrùmfit albus, vel niger, viridis , vel cæruleus. Similiterrufticuscum cogitat,&cogno ſcit hominem obfcurè,itacognofcit,utnefciatho minemeſſe animal : immò conviciumputaret , fi appellaretur animal , & tamen fubinde cognofcit intuitive, ſaltemintuitionedenominativa (juxta ſect.2.n.8 )hunc,vel illumhominem. : DISSERTATIO XIII. Utrùmdeturuniverſaleàparterei,quodverèfitunum intramulta , &inmultis. Atenus dicta fatis , quantum arbi 1 : : تدلعها bitror , fuperque ſuntad univerſa lia,&formalitates ſolide , &clarè exponenda;fedquiaſerviendum eft moribus , &quorundamgenio,qui verſandohujusmodi , ferède vocibus , & mo do loquendi argumentomirepaſcuntur; illacon fequentibus diſſertationibus tradam , quæadtres reliquas de diftinctione , & univerſali formali ſententias indicatas ſet. 1. diſſert. 12. potissimum pertinent: initio nimirum facto abuniverſalifor mali àparte rei, & fine conftituto indistinctione formali exnatura rei. Illaquidem primaquæftio nonminuslevis,quàmcelebris eft; fedquæ cele britate ſuadamnum levitatis compenſat,nonnihil etiam eſt utilis addetegendas aliquot ſophiſma matumtricas. Revoca in memoriam definitionem quidno minis , quamdeuniverſali dedi differt. 9. ſect. 1. num. 12. Itemquædiximusibidem ſect. 2.deuni verſali ideali , hoc eſt realiterſeparatoàmultis, quodfidaretur effet quidemuniverſaleàparte rei; ſednonilluduniverſale dequo quærimus inpræ ſenti;hocenim fi,dareturdebereteſſeunumintra multa,&in multis,hoceftrealiteridemcummul tis non verò realiter feparatum , & diſtinctum à multis: mementoetiam unitatis ,&univerſalitatis rationis, dequa diſſert. 10. ſect. 2. n. 3.&4. ac de mumrecordare definitionisquidrei, quam deu niverſali juxta ſenſum Peripateticorum expoſui diſſert. 11.ſect. 1.n.5. tandeminpræfentidiſſerta tioneſemperpræoculishabe,noshicageredeuni verfaliformali;nonveròdeuniverſalifundamen talijuxtadicta diſſert. 10,ſect.2.num.2.&4.&dif fert. 11. fubfinem. 1 SE M 2 92 DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica SECTIO PRIMA. Conclufio. Unitasformalisdequadiffert.11. nonfufficit idut conftituattotaliteruniverfaleformale:adeoq, licethujusmodiunitas deturaparteret,fcilicet independenter ànostriscogitationibus ;nonda turtamenuniverſaleformaleàparterei. P Robatur concl. Aduniverſale formale requiri tur,uttotum idquoddenominatur abuniver falitate, & venitinrecto inhoc termino con creto univerfale, totuminquam, realitermulti plicetur infingulis fingularibus,exdiffert. 11. fect. 1.num. 5. e.g.natura humana , quæ fignificatur perhunc terminumhomo, &denominaturtan quam idquodvenit inrecto univerſale formale: ſede.g. naturahumana , quæ fignificatur &c. non poteft realiter multiplicaritotainfingulis fingula ribusjuxtaveram intelligentiamhujusverbimulti plicari , quam dedi differt. 11. §. ultimo:g.unitas formalis, per quam denominaturnaturahumana quidunum ,non fufficit&c.probatur minor: na turahumana,quæ fignificaturperhunc terminum homo &perunitatem formalemdenominaturquid unum,eſt collectio omnium naturarum humana rum, feu omnium hominum,exdiſſert. 10.ſect. 2. num.2. &extotadiffert. 11. fedhæccollectio to tanonpoteft realitermultiplicariin fingulis fingu laribus,ut eſt evidens , & expofuimusdiffert. 11. fect. 3. g. natura humana per unitatem formalem nonpoteftrealiter multiplicari in fingulis fingula :: ribus. こ SECTIO II Objectionibus refpondetur. Bjic. 1. Sinon datur univerſale à parte rei; non datur univerſaleexparteintellectus:fed daturhoc fecundum : g. primum quoque: prob. ma.nihil eſt in intellectu,quodprius nonfue rit in ſenſu ex Ariftotele citatodiffert.2. fect.3.& rurfusnihileft infenfu, feuinſenſibus, quodnon fit àparterei. Refp, quemadmodum nondatur àparte rei de nominatiocogniti,hoc eftindependenteràcogita tione& intellectucogitante , datur tamendepen denter; ita incaſunoſtro:nam univerſaleformale, eſt idem ac cognitumtalipeculiari modo,& fpecie cognitionumtali , quædicitur univerſalitas ratio nis. Claritatis gratiadift. ma, finondatur àparte rei univerſale fundamentale ; nondatur exparte intellectus univerſale formale,con. maj.finonda tur àparte reiuniverſaleformale,&c.ne.maj.uni verſale fundamentale (hoceſtunum formale , feu unitasformalis)eſt fundamentumneceſſarium , ut intellectusillo genere cognitionum cogitare pos fit, quæ dicuntur univerſalitas rationis , &deno minanttanquam forma ipſumuniverſale formale : niſi ergo univerſale fundamentale dareturàparte rei;necetiamintellectuspoffetde illo cogitare co gitatione,quædicituruniverfalitas rationis,adeo quenondareturuniverſale formale. Adprobatio nemmajorisdicomeexplicuiſſecitatadiſſ.2.fect.3. ad objectionem primam , ſenſum illius Ariftote lici effati , quo profectò non defignatur , quod cognitiones exiftantàparterei,ſeu independen ter ab intellectu cogitante , vel quod cognitiones fintinſenſibus ,inoculo v. g. fitjudicium autdi fcurfus. Contra 1. daturuniverſaleformale inintelleau; g. etiamàpartereit prob.conf. alioquinintellectus falleretur: quia unumcognofceret,quodnon eſt unumàparterei. Refp. ne. con. adprobationem neg. quod intellectus falleretur, ficutinon fallitur cognofcendoaliismodiscognofcendi, ita necfalli tur cognofcendotali modocognofcendi,quidici turuniverſalitas rationis : ad caufalem illam poſt particulam quia,dico intellectumdumuniverſale formalefacit, hoceſtcognofcitper cognitionem, quæest univerfalitas rationis : (memoria retine hancexplicationem, cumaudis hancpropoſitio nemintellectusfacit univerſale)noncognofcere unum;fed cognofcerepermodumunius, ex dictis differt. 10. fect. 2.num.3.&4.&differt. 11.initio, undenon fallitur, ficuti non fallitur intellectus , cum cognofcit Angelos veluti juvenes alatos ex lococitato. 4 Contra 2. fi intellectus non erratcognofcendo univerſale; id quodcognofcit eſtuniverſale: ſed idquod cognofcit eftaparte rei : g.univerſale eſt àparterei: probaturına, alioquin intellectus erra ret, quia ficuti affirmare falſa pro veris eſt errare, ita cognofcere prouniverfali id,quodnon eſt uni verfal. Refp. di. ma. Idquodcognofcit, eſt uni vertale fundamentalecon.maj. eſt univerſale for malene. maj.&fimiliterdi.mi.&conf. Philofopha beris deuniverfalıformali;ficuti decognito:hoc concretumcognitum, fecundum id quoddicit in recto , eſt à parte rei fecundùm idquoddicit in obliquo eſt àparte intellectus , nempeeſt cogni tio; ita etiam illudconcretumuniverſaleformale: quare ficuticognitiononpotest cognofci directe, fedreflexe,ita univerſalitas rationis , quæ eſt una quædamcognitio:adeóquepercognitionem dire itam,quav.g. cognofcoHomoutfic,noncogno ſco univerfalitatem rationis , perquam illud Homo utficdicitur unverſaleformale, fed ipſa cognitio directa , qua cognoſco hominem ut fic, eſtuni verfalitas rationis. 4 Contra 3. hoc concretum univerfaleformale ſecundumid quoddicit in recto,& ex parte fubje &idatur à parterei: ergo abfolutè datur à parte rei univerſale formale :probaturconfeq. Sicuti quia hoc concretum paries albus , fecundum id quoddicitin recto eſt ſubſtantia,dicitur abfolutè, paries albus eftfubftantia; ita quia univerſalefor maleſecundùmidquoddicitin recto daturà parte rei, diceturabſolute,quod univerſale formale de turàparte rei. Refp. ne.con. adprobationemne. paritatem:ratiodiſparitatis eft, quia paries ut fit ſubſtantianonindigetullo modoalbedine';fedcol lectio omniumhominum,quæ venitinrecto inhoc concreto univerfaleformale,ut fituniverſalefor male,hoc eftposfitdici , quodfit unumquidin multis realiter multiplicatum , indiget omnino cognitione, quæ dicituruniverfalitasrationisex dictisdiſſert. 10. ſect. 2.num.3. &4. quodfi indi get,nonpoteſt dari fineilla , quod idem acnon poteſtdari à parterei , ſeu independenterab co gnitioneextrinfecèdenominante. 7 Ob. 2. daturà partereifimilitudo e.g.omnium hominuminterſe: ergo daturuniverſale à parte rei: Deuniverfali àparterei. rei:(ne. confeq.) prob.confeq. eo ipfodaturuna fimilitudoàparte rei,&datur in multis àparte rei, hoceſtin multis feu in omnibus hominibus , qui feu animalrationaleut ficnon attendendo adfin 93 gularitates , nempe ad homines fingulares ut Pe dicunturfimiles ratione unius ejusdemque fimili tudinis: feduniverſale eſt unum in multis exdis fert. I fect.1.num.5. ergo&c, Refp. dift.maj. Daturuna fimilitudo &c. &daturin multisrepli cutaconc.ma.&daturinmultismultiplicatane, ma.&concefsâmi. ne.conf.citatadiffertationedi xiuniverfale effe unum quid realiter multiplica tum,nontantummodo replicatuminmultis,item quediſſert, prædicta, ad objectionemultimamex ption difcrimen inter iftos terminos ,replicatum, &multiplicatum , + २ S S دلو Contra 1. datur una fimilitudo multiplicata in multisàparte rei: ergo &c. probaturantec. dan turàparte rei multa fimilia e. g Homines fimiles inter ſe:fedeo ipfodatur fimilitudo multiplicata à parte rei quantum fufficit ,ut detur univer fale formale, hoc eftunuminmultisà parte rei: ergodatur& : Refp. ne,antec, adprobationem ne.mires i t C • Contra 2. Eoipfo quoddanturmulta fimilia à parte rei , datur fimilitudo in multis in concreto àparterei, quæ fimilitudo eſt una inabstracto à parterei, exth.40.lib. 1.elem.fed aduniverſale formale fufficitquoddeturunum inabstracto ,& fitin multis inconcreto: quiaita exponiturabom nibusuniverfaleformaleper intellectum, nempe quodfitquidunuminabſtracto: v.g.Homoutfic, &fitinmultisinconcreto,nempe infingulis indi viduis: ergodaturàpartereifimilitudomultipli cataquantumfufficit&c.--Refp. æquivocationem latere in termino illo abstractum: exth. 40. citata ille terminus fignifi catformam feurem, quæ nonpoteftperſeſtare in rerumnatura,ſeddebetincumberealterireiut albedo,dulcedo&c.&itaetiam,fimilitudo, aqua litas&c. Inquæftionibus verò deuniverſali, & formalitatibusiſteterminus, abſtractum fignificat id, quodeftcognitumfecundum unamformalita tem,&non fecundumaliam,nempe illa formali tas exprefsè cognita dicitur effe per intellectum abſtracta , feu avulla ab aliis formalitatibus cum quibus realiteridentificatur,&eſtidem: in hoc ſenſuabſtractum eſtidem acpracifum, ſemper quetacitè fubintelligitur perintellectum. Diltin gueergoma.coipfoquoddatur&c. daturfimili tudoinmultis inconcreto, quæ eftuna inabftra Go,hoceftunaper modumformæ abſtractæà ſubjectoconcedoma,unapermodumformalitatis per intellectum abſtractæ àmultis formalitatibus, nema.&pariterdi. mi aduniverſaleſufficitquod deturunum inabſtfato per modum formalitatis perintellectumabſtractæa multisfingularibus,(quæ improprièetiamipſa dicuntur concreta)concedo mi. permodumformæ&c. ne.mi.&confequen tiam Aduniverfaleperipateticum requiriturtex differt.11. fear. num. 5. quod fit unum quid, quodtotum multiplicetur inmultis, non ſatiseſt utreplicetur in multis,&replicatione ſua multa concreta conftituat, quemadmodum multaalba conſtitueret una albedo miraculoſaex dictis ci mam. tata differtatione fect. 3. ad objectionem ulti Ob. 3. Natrabumana(hocefthomo utfic, trum,Paulum &c.) Natura humana , inquam, antequamproducatur , (hoceft confideratatan tummodo utpasfibilis ut confideraripoteft etiam nunc exiftentibus de facto pluribus hominibus) eſtuniverſale àparte rei,ergo&c.(negoantece dens ) 1.Contra licètnon exiſtatquidquid eſt posfibi le,dicitur:effe àparterei,hoceftindependentera cogitationibus noftris eſt verè possibile , adeóque eſtid, quodeſtàpartereipoffibilis, licètnon at tendaturutrumfitàpartereiexiſtentis:fednatura humanaposfibilis eſtuniverſalis: ergò eſtuniver ſalis aparterei ,(conc.maj &negoini.) Contra2.Natura humana poffibilis , feu ante quamproducatur eſt indifferens,utponatur, feu producaturpotiùsin Petro,quàm inPaulo: ergò eſtuniverfalis:quiajameadeinnaturapoteſtponi, hoceſtmultiplicari inmultis ,nempè inPetro, in Paulo&c.quodeſteſſeuniverſaleformale, ex dif fert 11. fect.n. 5. Refp.dift. antee. Natura humanaposfibilis&c. ut est,&qualis est àpartereipossibilis est indiffe rens &r. ne, antec,natura humana&c.utestà parteintellectus,nempe confiderataabſtracte tan quamnatura humanaposfibilisut fic , eſt indiffe- rens&c. fubdiftinguo antecedens indifferentia ra tionis,&mentali; conc. antec.indifferentia reali, ne.antec.&confeq. Sicuti diſſertatione 10. ſect.2. num.6.dixidaridistinctiones rationis; itadantur indifferentiarationis,nempe cogitationes , quæ tali modo repræfentant objecta,utmereanturhu jusmodi nomen fumptametaphora abindifferen tia reali:qualisv. g.eſt indifferentia realisinhomi neadloquendum,velnonloquendum&c. Itaq; fie utinihildaturàparte rei exiſtentis , quodfit fimul unumàparterei,&multiplex itemàparte rei lo quendo de unitate , &multiplicitate numérica: hocenim eftomnino chimera exDiffer. 11. fect, 1.num.5. nequeadchimeras ,hoceft adimpoffi biliadaturulla indifferentia realis; itanihilhujus modidatur àpartereiposfibilis. Poteft quidem intellectus noiter de multis posfibilibus cogitare permodumunius;ficutidemultisexiftentibus,ex diff. 10. ſect.2.1.3.&4. fedexhoctantumefficitur, quoddeturuniverfaleformaleperintellectum,per cognitionemvidelicet , quæ dicitur univerſalitas rationis, nonveròà partereinequeposſibilis,ne queexiſtentis: perhancdoctrinamplurima extri : cabis involucraverborum-Contra3.Deuspoteſtfacere hocdecretum(hoc eft habere hancvolitionem , quæ cum loquimur deDeo,appellarifolet Decretum)volocrearebo minem:polthocdecretummanetindifferensDeus indifferentia reali ad producendam naturam hu manamvel inPetro , vel inPaulo ,vel in alioho mineposfibili : ficuti qui promifit tibi librum: re manetindifferens poſt eam promisfionem ad dan dumtibi vel Virgilium, velCiceronem,vel&c ergonaturahumanaposfibilis eſtindifferensindif ferentia reali , utponatur , &producatur vel in Petro ,vehin Paulo &. Refp. (quidquid fit de poffibilitate hujus decreti :) æquivocam cavilla tionemlaterein phrafi illametaphorica adprodu cendamnaturamhumanaminPetro,velinPau. lo: 94 lo: diſt, igitur ſecundam partem antecedentis: DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica Densremanetindifferens&c.adproducendamna turamhumanaminPetro&c.hoceftadproducen dumvelPetrum,velPaulumconc.antec.hoceft adproducendam unam eandemq; naturamhuma 1 nam, unam, inquam,unitatenumericavelidentifi catamrealiter cumPetro,velcumPaulo: ne.an tec. & conſequentiam. Illehomo, feu illa natura humana fingularis , quæeſt Petrus ,noneſt illa al tera natura humana fingularis , quæ eſt Paulus, idemque dicodecæteris hominibus : necDeus eft indifferens adfaciendum, quodPetrusſitPaulus: namhoceft chimera,& impossibile. Deusitaque quiacognofcit nonmodo humano , noncogno ſcithominem utfic , nec percognitionem , quæ fituniverſalitas rationisexdi&is differtatione no na initio : ideo nec etiam vult hominem ut fic creare , adeóqueillud decretum , volo creareho minem, explicatur : volocreare aliquemhomi nem,hoceft,vel Petrum,velPaulum,ficutiexpli caturetiam promiffioquapromitto tibi librum,hoc eſt aliquem librum ex lib.2.elem. theſi1. num. 6. Hincverònonſequiturne quidemperumbramu niverſaleàparte rei. *** Contra4.Naturahumanafecundùmſe eſtcom municabilis omnibus hominibus (hoc eſt poteſt effecommunis,&exæquo participari ab omnibus hominibus; ) ſedeoipfo eſt indifferens ut fitin omnibushominibus : ergonatura humanaſecun dùm ſe eſt indifferens &c. Refp. æquivocum effe terminum illumfecundumse,poteltenim fignifi care idem acnaturahumanautfic, feu univerſali ter&abſtracte cognita:&poteſtſignificare idem acnatura humana fecundum id, quodeftàparte rei,hoc eſt ſecundùm quod plures ,&plures ho minesdanturàparterei. Itaquediſt. ma. natura humanaſecundumſe&c.hoceſt,ſecundumquod eſt àparterei iſta vel illa natura eſt communica bilis,&potefteffe communis omnibushominibus: neg.maj.natura humanaſecundum ſe,hoc eft,na tura humanautfic, &univerfaliterperintellectum accepta eft communicabilis ; fubdift. communi cabilitate rationis, nempe per intellectum , & perunitatem rationis, quæ eſt ipfisfimacommuni cabilitas rationisper aliud vocabulum,conc. maj. communicabilitate realineg.ma. &diſtinctami. exdoctrina inpræſenti,& fuperiorerefponfione datane. confeq.. Contra s. InPetroeſtnaturahumana: ſednatu rahumanaeſt communicabilis pluribus , hoceſt, omnibushominibus : ergoinPetroeſtnaturahu mana communicabilis pluribus &c. adeóque in differens , &univerſalis âparte rei : NamPetrus eſt idquodeſtà parterei. Refp. æquivocationem latereinterminoillonaturahumana (idem effet, fi dicereshomo) ſuppoſito in majoriperſonaliter,& in minori fimpliciter(deſupp.fimplici&perſona li dixi theſi49.lib.1.elem.n.16.)poffetitaque con cedimajor&minor &negaricoſequentiapropter quatuor terminos ; fedclaritatis gratiâ diſtinguo ma.inPetroeſtnatura humana , fi terminusnatu rahumanaſupponaturfimpliciter,ne.ma.nam fic uti eſtfalfumPetrus eftfpecies, itafalſum estPetrus estnatura humana in ſuppoſitione ſimplici,hoc eſtjuxtalocum citatum , naturahumanaut acce ta, & denominata per cognitionemquæ dicitur univerſalitas rationis,quiomnes modidicendifunt ſynonimi: ſi terminus naturahumana fupponatur perfonaliter: fubdiftinguo ma. inPetroeſtnatura humanacollective,velauftributiveſumpta,ne.ma. disjunctive,vel particulariter, velfingulariter ſumpta(idque ſaltemæquivalenter) conc.ma.Om nesitædiſtinctiones requiruntur ad difflandaspe nitus æquivocationes,quas facilè deprehendes, fi advertashancpropofitionem:Petrusefthomoidem æquivalenterſignificare,ac Petrusestaliquishomo, vel fimalles etiamPetrus efthicbomo. Contra6. Natura humanacommunicabilis om nibus hominibus prædicatur , hoc eftaffirmatur dePetro: ſedquod prædicaturde Petro , eſt in Petro : ergo natura humana communicabilis&c. eftinPetro : ſed natura humanacommunicabilis ' &c. eſt univerſale formale ,ergò in Petro eſt uni verſale formale. Refp.utadantecedenteminſtantiamdiſt.ma.na turahumana communicabilis&c.prædicaturdePe tro in ſuppoſitione fimplici , neg. antec. perſonali fubdiftinguo utpaulo antè feci. Quipenitus capit, quid fit fuppofitio fimplex , quid perſonalis ni hili faciet hujusmodi objectiunculas. Altè itaque infige memoriæ exTheſi43.45. &49.nu. 16. lib. 1. elem.terminos ſecundo intentionales: & fup poſitiones terminorum fimplices , &ſcito , quod e.g. terminus vocalis homo (idemdicode reliquis terminis communibus)in tali ſuppoſitione ſubſti tuitur pro collectione hominum cognita confu sè , & disjuncte æquivalenter ſeu percognitio nem , quæ dicitur univerfalitas rationis. Cla rius hocipfumexplico: ſubſtituiturpro iſto con creto extrinfecohomouniverfalis formaliter,hoc efthomo cognituspertalem cognitionem , quæ eſt univerſalitas rationis : ita ut in hujusmodi concreto reflexè cognito veniat quidem in re &o collectio hominumjuxta concretorum for malium naturamexpofitamTheſi 40.lib. 1.elem. num. 14. &in obliquo univerſalitas rationis, hoc eſt cognitio illa,dequadiſſert 10. ſect. 2. num.4. tanquam forma , velcauſa: fictamen ut per terminum vocalem homodoctrinaliteretiam ipſa cognitio deſignetur , & non merè indicative juxtadicta lib. 1. elem.the. 14. Inſuppoſitioneve ròperſonali venitquidem cognitio inobliquo,ſed permodum conditionis, juxta quartum modum reduplicandi expofitumlib.2.'elem. theſi 1. num. 14. &eaperterminumvocalem ſignificatur merè indicativè ,& nondoctrinaliterjuxta theſincita tam . Contra 7. PrædicaturdePetro quòdfit homo : ſedhomoeſt naturahumana communicabilis om nibus hominibus : ergòPetruseſt natura humana communicabilis&c. Refp.conc.'ma. &mi.&neg. conf. Obmutatamſuppoſitionem terminihomo funtquatuortermini:homo inſuppoſitioneperfo nali,&primò intentionaliprædicaturdePetro ,vi delicetafirmatur,quòdfitunusexfingularibus ho minibus:nonverò homo infuppofitione ſimplici exdi&isadantecedenteminſtantiam. Ob. 4. Naturahumana, ſeu homo àparte rei noneſtincommunicabilis pluribus ,hoceſt omni bushominibus : ergò eſt communicabilis omnibus hominibus : ergò àparte rei eſtuniverſale forma ptaper intellectum, feunatura humana utcogni le: Deuniverfali àparteret. le: probatur antec. Si naturahumana à parterei effet incommunicabilis,non poffetà partereieffe univerſale fundamentale , hoc eft fundamentum, utperintellectum fieret univerſale formale , quod eft idem ac communicabile pluribus : contra dictoriam enim nonpoteft effe fundamentum alterius contradi&orii, funt enim contradictoria communicabilis , & non communicabilis,ſeuin communicabilis. Refp. dift. antec. natura huma nonexcludit eſſe ſeu dari univerſale formale å patreîntellectus , immò eſt fundamentumadhoc ipſum:hoc eſt , eftobjectum aptum,ut poffitco gnofcipercognitionem, quæ dicituruniverſalitas rationis. Contra2. Natura humana,quæeftinPetro,eft omninòfimilis naturæ humanæ, quæ eft in Pau 10: ſediſtaeſt communicabilisPaulo: ergo& illa, idemquedicipoteſtde cæteris hominibus : ergòà na àparte rei, hoceſthæcnaturafingularis,vel illa feorfum & fingulariteracceptanoneſtincom municabilis pluribus ,ne.antec: hoc eft collectio omniumhominumàparte rei exiftens,ſubdiſtin guoante.noneftincommunicabilis pluribus com municabilitate fundamentali ,conc.antec.quiaeft fundamentum, utposſit per intellectuin abſtrahi natura humana formaliter communicabilis pluri bus,fcilicet natura humanauniverſalisformaliter: parte rei datur natura humana communicabilis pluribus. Refp. Equivocationemlatere intermi noomninòfimilis,quafieoipſoſitidem,veleadem: eſtomninò ſimilisnaturaPetri Pauli naturæ , ſed nonefteadem, adeóque,necunaunitatenumeri ca, &proprièdicta : diftinguoitaque anteced. Eft omnino fimilis, & diftincta realiter, conc.antec. omninofimilis,& indiſtincta, ſen eademrealiter, negoſuppoſitumantecedentis:contraenimdicen noneftincommunicabilis pluribus communicabili tateformali, ne. antec.&conſeq. quia naturahu manaàpartereinoneſt univerfalisformaliter,nec habetuniverſalitatem formalem , ideònec etiam eſt communicabilis formaliter , nechabetcommu nicabilitatem formalem : Cavillus hujusobjectionis idemeſtacfidiceres: pariesàpartereinoneftin cognofcibilis , fed eft cognofcibilis: ergòàparte reihoceſtindependenteràcognitioneeſtengni tus : tantùmmajorineſtconfufiointerminisobje Etionisnoftræ : quia effe cognitumpercognitio nem,quadicituruniverfalitasrationisnonfolum perparticipiumpasſivumcognitumfignificatur,ſed pervocabulaetiamexprimentiaposſibilitatem , v. g.effecommunicabilepluribus,eſſepredicabilede pluribus. Contra 1. àparte rei natura humana noneſt multiplex multiplicitateexcludenteipſumuniver fale formale: ergò eſt una unitate requifitaaduni verſaleformale.Refp.Petendoab arguendautrum ſequens illatiovaleret? Pariesàparterei non est talis,ut excludatſeeſſeviſum,feuutfit inviſibi lis ergòàparterei(hoceftindependenterabocu lovidente) eftvifus non valeretprofecto;ſed ne queincafunoftro:namàpartereinaturahumana eſtcollectio hominum , & habet multiplicitatem numericam,quæeſtfundamentumuniverfalisfor malis : cæterùmàpartereineceſt cognitaunomo do , necaltero modo. Itaque diſt. antec.à parte rei natura humananoneft multiplex, multiplici tateexcludenteuniverſaleformale àparterei, ſeu excludente,quod deturuniverſale formale à parterei ne. antec. excludenteuniverſale formale aparte intellectus , conc. antec. &nego conſeq. Patetexſect.1.&probationeconclufionis,quodà : 3 partereinaturahumana (idemquedicodecæteris 1 rerum clasſibus adarborem philoſophicam perti nentibus ) eſt ita multiplex, ut excludat eſſe, ſeu dari univerſale formale àparte rei : nihilominus daſupponisfimile, &idemin eodem genere , & ſuppoſitione eademnoneſſeterminosincompos fibiles. Contra3. Omnes homines funtejusdemeſſen tieante operationem intellectus: fednoneffent, ſi inomnibusnoneffetuna,& eadem natura , feu effentia (quodperindeeft) communicabilis pluri bus,feuomnibus hominibus : ergo&c. Refp.di ftinguendo æquivocationem majoris : funt ejus demeſſentiæ unitate, & identitate fimilitudinis; conc.ma.unitatenumericâ,&reali,ne. ma, &pa riterdiftinctaminori,ne.conſeq. Contra 4. Anteoperationem intellectus natu rahumana eſtunaunitate vera,&propria,&re quifita,atque ſufficientiad univerſale formale : er gofalfadiſtinctio. Prob.anteced. Anteoperatio nemintellectus natura humanaeſtindiviſain plu res eſſentias , feunaturas , quomodoèconver ſonaturaLeonina, naturaEquina,licètcol lectivè,&fimulaccipiantureſtdivifa inplureses ſentias , ſeunaturas : ergo ante operationem in tellectus&c. Refp. neantec.&diftinguo æquivo camprobationem,eſt indiviſa indiviſione , quæ eſtidem,mutato vocabulo, atqueunitasformalis, ſeufimilitudinis,concedo;eſtindiviſa indivifione, quæeſtidem,acunitasnumerica: nego. Diftin tio patetexdiſſert.10.ſect.1.num.6.&7. &fect. 2,num.2% Cont.ult. ante operationemintellectus Petrus, &Paulusnonfuntdiverſæ ſpeciei formalis : ergò funt ejusdemſpecieiformalis: ergòdaturhocuni verſale à parte rei ſpecies formalis tùmhumana, tumleonina&c. Refp.1.juxtadiffert.II.concedo primamconſequentiam &negofecundam:ſpecies formalisſatis habetur per unitatem formalem , de qualococitato: fecundonegoprimametiamconf: juxtaenimdicendadiſſert.15.&17.ſpeciesforma les ſunt univerſalia formalia : unde danturà parte reitantumſpecies fundamentales. DIS 96 Differtatio DecimaquartaLogico-phyſica DISSERTATIO XIV. Modus communisinhac univerſitate, quo explican tur mentales diſtinctiones , & præciſiones , ſeu vis intellectus humani cognofcendiidempermo dumplurium. Vartummodumexplicandidiſtinctio nesrationes, expofitum diff.12. ſect. 1. in præfenti defendendum ſuſcipio, tùmquia communem , tum quia fatis probabilem. In hac igitur ſententia nihil loquendo de abſtractivo, vel intuitivo modo cognofcendi, de quo differt. 12.ſect2.& 3. Sup ponitur quod cognitio noſtri intelle&us fit veluti quoddam ſpeculum vivum : utque ſpeculum re præſentatremſibi è regione proftantein ; ita co gnitio repræfentet objectin exiſtens ,& proſtans àparterei. Undeficutíaſpeculoadremrepræſen cunda idemcognofcit cum connotato actualis di ſcurſus,feuratiocinationis : tertia idem cognofcit cumutroqueconnotato : & inde fit , quodprima cognitio cognofcit exprefsè in homine eſſe hanc formalitatemanimal , cæteras vero formalitates cognofcitquidem; fednonexpreſsèhoc eftfimul cum connotato respondente illis formalitatibus : atque ita de reliquis cognitionibus , quæ funt di ſtinctiones rationis ratiocinatæ idipfum intelli gendum. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulataad rempra tataminfpeculo cum è regioneproſtet , confide rari poteft per fpatiumilludintermedium , veluti I. DI ducí lineam, quæ à ſpeculo recta procedat , terminetur ,&attingat rem ipſam ; ita (fed multò magis metaphorice ) à cognitioneadobje Sentem. ftinctio rationis ratiocinatæ eft cognitio, quætotumrectumobje&um itacognofcit, utexprefsè cognofcatur obje&umeffe id, quodeſt,licet expreſsenon cognofcatur omne id, Aum:atqueindedicitur,quod cognitiotermina tur adobjectum, illudqueattingit , quafi diceres manutangit:propterea fit,quodquemadmodum ſi vera linea, vel manus unam, eandemque remat tingeret, totam illam rem, feu totain realitatem , nonaliquamformalitatem tantummodoattingeret; ita cognitio quælibet de objecto quolibet , licet fit diſtinctio rationis , vel unitas rationis; ſemperto tum, &integrum objectum fecundumtotamreali tatem attingat,&cognofcat. Atunde eſtquoduna cognitiodicaturdiftinctio rationis ratiocinate; alia nondicatur? Nempequod illa cognitio appellata diſtinctiorationisratiocinatæcognofcatquidemto tumobjectum,quodvenitinrecto,fedcumunope culiari connotato, feuobliquo,juxtadiff.10.fect.3.n. 5.6.7. Aliaverò cognitioitemdictadiſtinctioratio nis ratiocinatæ cognofcat idem totum objectum quodvenit in recto, fedcumdiverſoconnotato, ſeu obliquo fimulcognito : atque ita fi alia tertia cognitio illud idem objectum quodvenitin recto unacum alio connotato cognofcat diftin&io alia rationis ratiocinatæ dicetur&c. Atficumomnibus connotatis illud idem objectuin alia cognitio co gnofcat; dicetur quandoque ipfa diſtinctioratio nis , fed ratiocinantis , prout comparabitur cum alia cognitione , quæ idem objectum cognofcat, quodipfumobjectumrealiter,&inſe eſt: utexpo fuimus differt. 10.ſect. 2.n. 1. II. Expreſsecognofcere,formalitercognofcere, clarècognofcere, ſuntſynonima. III. Confusecognofcere (quod eſtidem , ac co gnofcere unamrem,itautpeream cognitionem nondiftinguatur, & fecernatur ab aliis rebus )tan tumrealiter cognofcere, nonexpreſsècognofcere, funtſynonima. IV. Signatè cognofcere eſt idem , ac expreſsè cognofcere:explicaturenim,ac fi diceremſignin cate,&deſignate : videlicet quodilla cognitio fit fignum(noninſtrumentale,ſedformalejuxtadi cenda deſigno)intellectui manifeſtans , hoc eſt exprimens aliquamveritatem. Exercitècognofce re, idemeſtacrealiter,&inſenſu reali : videlicet, quodeacognitiofitoperatio (feuexercitium,quod apudphilofophos idem) tendens relatione fua in tentionaliadtalem veritatemobjectivam,juxta di eta initio differtationis: licèt nonexprimat talem veritatem. V. Idem objectumfecundum unumconfidera tionemcognofcere, &nonfecundum aliam, eſt idem, ac exprefsè fimul , & confusècognofcere idem objectum. 4 VI. Confuse, clarè,seuexpreſsè,&nonex. ſed obſcurius , aut clariusjuxtadiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. Exemplumdo quoadhoc objectum homo:poteſtcirca illudhaberi tumcognitioexpri mens animal, tùm cognitioexprimens rationale, tùmcognitio exprimens animalrationale: prima cognofcit idem objectum rectum , feu objectum, quodvenit in recto,ſeurectum objects ( quæ funt fynonima) cumconnotatoactualis ſenſationis:ſe prefsè cognofcere idem objectum nonrepugnat; fi rectè intelligatur,hoc est, quod idem objectum quodvenitinrecto fimul cum uno connotato, vel inordine adunum connotatum (quod idem eft) cognofcatur, &non cognofcatur fimul cum alio diverſo connotato , &in ordine adaliud diverfum connotatum: ita e.g.hocobjectum homoexprefsè cognofcipoteft,quodfit animal , & non exprefsè quod Dedistinctione rationis. quod fit rationale: inquo vides nullamefferepu gnantiam,aut contradictionemnam agitur dedi 97 quia tùm una cognitiototum hominem ; tùm alia verſaexpreffione,feuclaritate cumaffirmaturre flexè, quodiftud objectum homoexpreſsècogno ſcatur, quod fit animal, ab eaexpreſſione, feu cla ritate, de qua agitur cum negatur, quodilludob jectum homononcognofcatur exprefsè, quodfit rationale: undeficutihæ duępropoſitionesPetrus habitat Roma: Petrus non habitat Neapoli: non funt contradictoriæ ; ita neque prædictæ: Regula enim eft: contradictoria propofitiones eſſedebent affirmatio, &negatio omnino ejusdemdeeodem omnino in iifdem omninocircumstantiis, obliquis, &connotatis. VII. Tricari tamen plurimumpoteſt in hacre præpoſterè ufurpatis terminis communibus parti cularibus cum figno aliquis pro terminis fingula ribus & determinatis : itemque malèpræfixe par ticula non toti propofitioni. Adverte itaque hæc tria paria propofitionum. Aliqua claritate co gnofcitur obječtum : Non aliquaclaritate idem cognofcitur. Aliqua claritate cognofcitur :Ali qua claritate noncognofcitur. Cognofcitur clarè inordineadhocconnotatumfenfationis: Non co gnofciturclarèinordineadilludaliudconnotatum totumhominemcognofcit: fedunafimul cogno ſcit connotatum ſenſationis ; aliaconnotatum di ſcurſus. XIII. Idem eſt dicere : Totushomo cognofci tur ( idemque intelligas de cæteris objectis ) per diſtinctionemrationis,acdiceretotushomocogno ſciturtotalitateobjecti, &adæquationeobjecti, XIV. Dicitur quidem quod per diftin&tionem rationistotushomo cognofcitur ; ſedinadequate, inadequationecognitionis:quiaillacognitio, quæ eſtdiſtinctiorationis,non cognofcit expreſsè, & adæquatè totum ,quod expreſsè , & adæquatè adequatione cognitionisde illo objecto poffet co gnoſci&abaltera cognitionecognofceretur. XV. Infenfureali,hoceft:proutresest àpar terei,hoceft: antequamresillacognofcaturper cognitionem,queſit distinctiorationis,poteft cum veritatedici : Inhomineanimaldifcurrit ,feupo test difcurrere, poteſt etiamdici : rationalefentit, videt,poteſt videre &c. quiaà parterei animal, & rationale funt unum & idem, fimiliter in eodem ſenſu verùm eſt riſibiledifcurrit , admirativum tangit, & pariter in cæteris rebus antequam per intellectum diftinctione ratione diftinguantur: difcurfus. Primæfuntcontradictoriæ exth.3.lib 3. elem. Secundæ funt ſubcontrariæ , &poffunteffe fimulveræ ex th.ult. dicti lib. 3. Tertiæfuntomni nodiſparatæ exnum.antecedenti. VIII. Distinctiorationis ratiocinata,& diftin Etio,feupraciſio exparte actus ,feu cognitionis fignificant idem , hoc eſt ſignificantoppofitumſe quentiumterminorum: distinctioexparteobjecti, præcifio exparte objecti,ſeuobjectiva:cumtermi nisprimo locopoſitisconveniunt in ſignificatione iſta ſyncategoremata: pracifive formaliter, vel exparteactus:praciseformaliter&c.Cumtermi nis verò ſecundoloco pofitis conveniunt ſequen tia: pracifive objective,velexparte objecti: pra ciseexparteobjecti, IX. Addiftinctionemformalem rationis ratio cinatæ præter id, quod eft exprefsè cognofcere fecundum unam rationem objectum , & non ex prefsè fecundùm aliam ; requiritur etiam aliquod connotatum , ſeu aliquem effectum objecti co gnofci. X. Objectum , feu res, quæ habet,vel poteft habere plura connotata, feu obliqua ( de quibus diſſert. 10. ſect. 3.nu.6.) licèt fit unanumerice (de quoterminodiffert. 10. fect. 1.nu. 5.)dicitur vir tualiter multiplex,quianempè poteſtperdiverfas diftin&iones rationis cognofci :tales autem ſunt omnesresexiſtentes,autquæpoffunt exiftere. XI. Sicutidiſſert. 10.ſect. 1.nu. 10.dixi daridu plicem claſſem diftinctionis realis , aliamvidelicet poſitivam, aliamnegativam;itadiſtinctio rationis alia eſt negativa alia poſitiva : Poſitiva eft, cum duæexiſtunt in intellectu, vel plures cognitiones circa idem objectum, quæ fint distinctionesratio nis, e. g. unapræcisè cognoſcat anımal; alia præ cisecognoſcatrationale: ſiunatantumhujusmodi cognitionum exiftat , dicitur diftinctio rationis negativa. XII. Idemeſtdicere: In hominedistinguiturra tionenoſtraanimalàrationali,acfidiceretur:To tushomorationenoſtradiftinguituràtotohomine: unde cumanimarationalis, intellectus ,& volun tas fintunum,&idemàparterei, (utpoſtulo) in hocſenſu rectèdicitur: voluntascognofcit: intel lectus amat: rurfumque cum idem fit:faccarum dulce,&album, rectedicitur in eodemſenſu : al bumgustatur:dulcevidetur: Adtollendastamen æquivocationes, folet addi ſyncategorema reali ter,aut realiterfumptum e.g. voluntas realiter, feurealiterfumptacogitat. XVI. Infenfuformali,hoc eſt exparteintelle aushoceftinquantumres,feuensdenominatur ab illa cognitione,(dequa loquimur inpræſenti)quæ eſt talis diftinctio rationis; profecto falfum effet dicere: rationaleformaliterfumptumfentit:ani. malformaliterſumptumdifcurrit:intellectusfor maliteramat:voluntasformaliter cogitat:dulce formaliter videtur&. fignificaretenim: resilla totaquidem,fedexprefsècognitatantuminordine adtaleconnotatum(e.g.difcurfuminprimoexem plo)nontantumestexprefsècognitainordinead illudtaleconnotatum;fedetiaminordineadaliud connotatum(puta ſenſationem:)Tantum&non tantum funt contradictoria juxta doctrinam de termino excluſivo , & propoſitione excluſiva da tamth.48. nu. 21.lib. 1.&th. 1.nu. II.atqueth.12. lib. 2.elem.indepatetfalfitas illarum propofitionu. XVII. Cumdiciturvoluntasformaliterfumpta amat ( & idem intellige de reliquis ſupradictis exemplis)explicaturvoluntasinquantumcognita pertalem distinctionemrationis,nonveroexpli catur:voluntas inquantum cognitaperdistinctio nemrationisqualemcumque:ſeddebeteffecogni taper illam ſpecialem distinctionem rationis , feu cognitionem,quæanimam cogitatinordineadcon notatumamorisactualis. Quare ſynonimæſuntſe quentes propofitiones: Voluntas formaliterſum ptaamat: Anima cognitainordineadconnotatum amoris amat : Intellectus cognitus in ordine ad connotatum amoris amat : Quod diligentiffimè advertenedecipiaris per involucra verborum: fi militeridemſignificantſequentia:animalformali N teDISSERTATIO IV. Deartificio ſciendi ,quod Logica nuncupaturà fa pientibusexcogitatoadfaciliùscompa randas ſcientias. ONeſtidemposfibile, acfacile: pro N inde licet fit possibile homini ſcien tiam aliquam comparare ; idtamen fummoperèdifficileeft, quialatetve ritas plurimis involuta tenebris ,nec oculis aut mentimortalium ſeſe aperit, nifi arte,& induſtriâ reveletur. Idcircò excogitavere ſapien tes artificium ſciendi, cujus opefacilè,&expedite compararipoffent ſcientiæ. : I. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulatapramittenda. Omine Artis intelligitur collectio quæ A N dam præceptorum, ſeu regularum, quæ excogitatæ funtàſapiente quoadfacien dumaliquodartefactum: &artifexdiciturille,qui callet ea præcepta, regulasque, illisque pro oppor tunitate ad artefactum efficiendum ſcit,&poteſt faciliter uti. II. Collectio tamen præceptorum , & regula rum in ordine ad rectè,& virtuosè ( fic enimlo quiquandoquephilofophofaseftadclaram brevi tatem)adrecte,inquam,&virtuosèvivendumnon diciturars: fedPrudentia: necbenè,&virtuosè vivere,aut obedire præceptis hoc ipſum præfcri bentibus dicitur artefactum , aut artem exercere: quareiſta diftingues diligenter. III. Prædicta numero primo intelligenda funt hon folùm de artibus illis , quæ valde externæ funt, &utitadicammateriales: e.g. arsſculpto ria,pictoria&c.(quæ folentdiciartesfactiva, relinquentes opus: hoc eſt artefactum , postfe, hoceftpoft ipfum actuale exercitium artis) ve rùmetiamdeartibus quibusdam , quæ interiores, &reconditæ magis funt,&quaſiſpirituales, (quæ folent appellari artes activæ , & non relinquen tes artefactum poſt ſe : quia hoc ipfum confiftit in ipfo actualiexercitio artis:) e. g. ars loquen di,arseloquendi, ars memoriæ, ars ingenii. IV. Arsingenii , feu ars fciendi, feu' instru mentum &organumfciendi,feudeniqueLogica, velDialectica , Synonima funt diverſa, acunum idemque fignificant: fignificant autem collectio nemregularum, feupræceptorum , quæ fi obſer ventur ; infallibiliter docent tùm modum nun quam errandi in cogitando ; tùm facilè plurima ſciendi: hæcautem præcepta quicallet, &iispro opportunitatefcit ,&poteft faciliteruti , dicitur Logicus. V. Inventaeſt arslogica proportionali modo: atque inventaeſt arsgrammatica, nempeufu, & obſervatione ſapientum: quodfic explico. Idio mata , ſeu linguæ fuerunt ante artemgrammati cam,priùsenim homines loquebantur ; quam ar tificiosèdifcerent vitare omnes errores inloquen do. Proceſſu temporis fuere viriingeniofi,&at tenti rerum omnium obſervatores , ex quibus unus , velalter diligenter animadvertere incepit : modum Deartificio logicoſciendi..... modum,quohominesinterſe loquerentur,&pri VIII. Hæcautempræcepta,ſeuregulæmagna 53 J mò obſervavit quosdam homines in loquendoer rare, acproinde àcæterisderideri: errareautem expartejamexpofitæanobis ſuntinelementisper exempla,ut facilius præciperentur : quæ quidem nonexalio capite , nifi quia vocabulaproferrent exemplafacileperteipfeintotidempræceptapos disfimiliter , ac cæteri communiterhomines: inde excitatus vir ille ſapiens notavit varias fimilitudi ſis convertere : exemplaitemdediinterminisvo calibus;quia notiores ſunt : cæterumcommunes nes,& disfimilitudines vocabulorum,atque inde ſuntillæregulæ , &præcepta, immòmultòpotius deprehendit facilè poſſe omniavocabuladigeriin inftituta funtproterminis, propofitionibus& illa quasdamveluticlaſſes:quodipſumaggreffuscon tionibus mentalibus ,nempecogitationibus. Inde fecitexclasfibusvelutiarboresgrammaticales,cu jusqueclasſisproprietates adnotavit, exceptiones tamenduplexlogicaeſt, mentalis una,aliavoca lis ,una docethominemſecum loqui cogitationi adjunxit, acdeindemodumconjungendi,&con busfuis;aliadocethominemloquicumaliishomi jugandi, ſeuconftruendivocabula cumvocabulis advertit,& ordinavit:atqueitaregulas condidit& artemgrammaticam. nibus vocabulisfuis. IX. AudideniqueD.Auguſtinum,quihæc ipſa, VI. De artificio logico fic accipe :hominibus naturadatumeft cogitare&ratiocinari:hocnatu raliter poffumus non minùs immò multomagis, quam ambulare , nutriri&c. Etenim inhocipſo difcrepantvocabula àcogitationibus, illaenim ex arbitrio , & placitohominum vimhabentfuam; iftæ ànatura. Cæterùm poft adinventam artem quædiximus multo antedigefferat,quoad inven tionemartislogicæ poft adinventam grammaticam lib.2.contraAcademicoscap.13. Hacigiturra tionejamperfecta diſpoſitaquegrammatica; ad monitaeft(mensſapientis ) , quærere , ac atten derehancipfamfuamvim (feuvirtutem,) qua pepererat artem (grammaticam),nameamde finiendo,diftribuendo,colligendoquedigefferat,at grammaticam, fuerealii viriſapientes, qui adre cogitandas humanas cogitationes,&modumco queordinaverat:quomodoergòtranfiret adalia fabricanda; nifiipſa mensprius quafifuaqua gitandi ſetotos dederunt. Adnotaruntitaqueplu res homines quandoque approbarefalfaproveris, &quandoque negare vera pro falfis ,&fimiliter nonnullos fibi contradicere negantes idipfum, quod fub vocabulis ſynonimis attırmaverant,at que ex eo redargui abaudientibus,&parvifieri: inde veluti per occafionem examinare cæperunt viri ſapientes, curhomines tàmfacilèprolaberetur inerrores&falfaadftruerent?&obfervaruntquæ effet natura intellectus humani,quomodo cogita ret: adverterunt maximè abhorrere àconfufione, &ordine plurimum delectari : alia ex parte res omnes,quæfunt inmundoviderivaldèconfufas, atque permixtas: præterea vocabula , quibus lo quimur, effe æquivocationibus plurimis obnoxia. Quare utremedium pararent incommodishuma næ mentis, exemplo artis grammaticæjam reper tæ , quædocet-conftruere vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi; excogitarunt artem a liam nobiliorem , quæ certisfimis, & infallibilibus regulis , & præceptis , iisque deductis ex primis quibusdam principiis certis , & evidentibus do ceret construere cogitationesfine errore falfita tis- VII. Porrò præcepta hæc ,ſen regulæ(quod idem eſt)revocanturad tres claſſes: quia nempe tribus modis una cogitatio poteft conjungi,&co pulari cumalia,idquecum aliqua faltem tacitafal fitate,velveritate. Primaclasſisdocet conftruere ferminos complexos , fiveconjunctos, ſeumavis dicere complexas apprehenfiones,inquogenere c.g.malaeſt hæc conſtructiologica,Homo equus: namfiexplicetur inſenſu termini concretati (de quodixith.48. n.6.1.1.elementorum)huncreddit fenfum,Homoquiestequus:&itadefimilibus.Se candaclaffisdocetconſtruere propofitiones, five judicia affirmativa , autnegativa, in eoque genere prava eftconſtructio,Homoeft equus:Tertiaclas fis præceptorum logicædocetcoſtruere argumens tationes,ſeudifcurfus,feutertias operationes intel tellectus:& inhocgenere mala oſt constructio Homo:ergòequus. sism dammachinamenta, &instrumenta distingue ret,notaret, digereret,proderetque ipsamdifci plinamdifciplinarum,quamdialecticamvocant ? Hacdocetdocere,bacdocet difcere:inhacfeipfam ratiodemonstrat,atque aperit, quafit, quidve lit,quidvaleat:fcitfcire,folaſcientesfacerenon folumvult:fedetiampotest. X. Logicam dirigere operationes intelle&us , ſeu traderemodum conftruendi cogitationes fine errorefalfitatis,feu effe artem rectè cogitandi,ex plicationes funt æquivalentes,idemque ſignificant quodclariùs inſequentibus ficpropono. SECTIO 11. ConclufioPrima. Logica,feuar'sſciendi eft collectiopræcepto rum,feuregularum infallibilium ,quedo centmodumconftruendicogitationes fi Robaturconclufio: logica ad eum finem eſt neerrore falfitatis. P excogitata,utperillamhomines caveantneaf firmentfalſapro veris ,&negentverapro fal fis , atque fibi contradicant : utpatetexn. 6.fedad huncfinem eſt mediumaccommodatiffimum col lectio regularum , & præceptorum , quætradant infallibiliter modum conftruendi cogitationes fine errore falfitatis: g.logica confiftit inhujusmodi collectione. Mi. prob. (namma.exn. 6.jamconftat) exem plogrammaticæimmòcæterarumomniumartium: nam ad finem grammaticæ obtinendum (dequo n. 1. ) eftmedium accommodatisfimum collectio regularum, feu præceptorum , quæ tradant mo dum conftruendi vocabula fine errore folœciſmi, velbarbarifmi: g.adfinemlogicæ eft medium ac commodatisfimum collectioregularum&c. ut di Aumeftinmi. e 1 1 .: Goers 1 1 Con 54 DiffertatioQuintaLogico-phyſica Conclufio Secunda. Logicautenseft executio,feu mavisdicereobe dientiapraceptorum,®ularum,dequibus inconclufioneprima. Ogicadocens dicitur illa ipſa collectiopræ NO Lceptorum, ceptorum,& regularum, dequibus in con clufione prima : Logicaverò utensèconver foeft executio illorun præceptorum,adcoqueeft collectioexecutionumreſpondenscollectionipræ ceptorum,quodficprobo. LogicautenseftufusLogicæ: feduſus Logicæ eſtexecutiopræceptorumLogice:g.Logicautens eſthujusmodiexecutio. Prob. mi.quiaufus præ cepti, nihilaliudeſt, quam ipſa obedientia ,&exe cutio præcepti. Advertemetaphoras,easquecave:Logicautens eſtterminusabſtractus ,qui ſi revocetur (juxtath. 40.1. 1. clementorum)adſuumterminum concre tum:nihilaliud eftquamintellectusutensprace ptislogica:Hicautemterminusperth.48.ejusdem librin.6. explicatur: intellectusbabens ufumpra ceptorumlogice,hoceft exequens,& obfervans illa præcepta: entibiquidfitlogicautens. Notabis rurfus idemeſſeuſum hujusmodi ,& ipſam conſtructionem cogitationum fineerrore falfitatis (dequa n.6.&7.) namexnum. 3. ars lo gicanon relinquitopus, ſeuartefactumpoſt ſuum actualeexercitium,&ufum, ſedineoconſiſtit e jus opus : adeóqueidemeſt ufuspracepti logici, &artefactum prafcriptum à pracepto logico, nempe ipſa conſtructio cogitationum fine errore falfitatis : iſta adtollendas æquivocationes mire confcrunt. Conclufio Tertia. Omnes constructionesLogica,feu artefactalogi careducunturvelutiadtriafummacapita,ad tresprimariasconstructiones,quedicunturde finitio,divifio, ſyllogifmus,quæqueperantono mafiamappellarifolent modiſciendi. ſti quidfit definitioexth.49. lib. 1. elem. n. 2.quidfitSyllogifmusex lib.4. , accipemo doquid fitdivifio logica;eaetenim eſt arti ficioſadiſtributioclaffis: ſeutermini ſuperioris (de quibus in arbore philoſophica) in terminos infe riores:v.g.animaldividiturinhominem, &bru tum,ſubſtantiain ſpiritum ,& corpus:dehacdi viſione loquor,quæ diciturpotentialis;nondeilla minus artificioſa, quæ dicitur actualis , perquam nimirum verum totum dividitur in veras partes , exquibusconſtat:e.g.cumhomodividiturinani mam,&corpus. Prob.concl.infingulis tribus claſſibus dequibus n. 7. eminetcæteris conſtructionibus , quas præci pit Logica, una præcipua conſtructio: nempe in primaclafleubideapprehenfionecomplexa con ſtruenda agitur , eminet definitio , quæ eſt appre henfiocomplexa: e.g. animalrationale:inſecun daclaſſe eminetpropofitiodividens terminumfu perioremininferiores:e.g.animalaliudefthomo, aliudeft brutum : intertia claſſe eminetſyllogis mus,quieſtperfectiſſima conſtructioin tertiaope rationeintellectus:ſed exprimoprincipioidquod eſtprimum;&præcipuum in unoquoque genere, &claſſeeſt menfura,&apex cæterorum,&adil ludcætera revocantur: g. omnia artefacta logica revocanturvelutiad tria fummacapita&c. ut di &umeftinconcl. DISSERTATIO V. Facilèdeduciturexfuperioribusdoctrinade Logicæ objectis. SECTIO PRIMA Explicationes, &poftulata. I. : Ræceptum,®ulaminpræſen : H. III. tiprocodemfignificatuſumo. RegulæLogicæproindè idem funt,actotidempræcepta. Quoddeunaregula,vel præ ceptoLogicæ dicetur, idem deomnibus reliquis præceptis intelligendum eft : nam militat eadem ratiopro omnibus, quæpro fingulis. IV. Terminuspreceptum habet hæc quaſi de rivata (dixi th. 15. 1. 4. elem. paragrapho prima lex, quid fintderivata) idquodpracipit, veltota vorefalfitatis: iddequo,leuexquopracipit ſunt cogitationes ipse inquantum sunt construibiles, feucapacesexquibusefformeturartefactum logi cum:idquodpræcipittotaliterfuntipfacogitatio nesconstructarečte. V. IdexquopræcipitLogica,quiaeſt materia, circa quam verſatur Logicæ præceptum ,dicitur objectummateriale: idquodformaliterpracipio ipſa Logica dicitur objectum formale , perinde quafi fit forma,quampræcipitLogica,ut inmate riam, feuinobjectum materiale inducatur,dedu tametaphoraàrebuscorporeis, quæconſtantex veramateria,&veraforma: idquodtotaliterpræ cipit: eftobjectumtotale,conflatumnempeexma teriali &formali. VI. Ne capiaris æquivocationibus ; quoties exquoprecipit. Itaque circa præaeptum Logicæ audies hosterminos : regula,directio, verte in liter,velformaliter:idcuipracipit:id-dequo,ſcu confideraripoſſuntiſta: idcuipracipitLogica,eſt terminum praceptum , & clarè patebit exdictis intellectus hominis. Idquodformaliterpracipit, ànum.4. quod fit objectum materiale, quod for eſtipſumconftruereartificiosecogitationesfincer- male. SE DeObjectisLogica. SECTIO II. Conclufio. duplicem effelogicam: modò agiinusdementali, ejusque objecta asfignamus. Logicaobjectum materialefuntcogitationescon. Struibiles,hoc est capaces,utconstruanturar tificiosefine errore falfitatis : objectum verò formaleest ipfaconstructiocogitationum. Rob.primapars: objectum materiale P eftid,de quopræcipitLogica, ſeu exquo præcipit fieri artefactum(utpatetexn.4.&5.)ſeddecogi tationibus in quantum funt capaces conſtruiſine errorefalfitatis logicapræcipit , (utexeodem nu. 4.&5.&totaDiffertationeantecedenticonſtat)g. objectum materiale logicæ funt cogitationes in quantumconſtruibiles, &c. Prob.fecundapars:objectumformalelogicæeſt id,quodpracipit ipfalogica(utexn.4 :ſedlogica præcipit conftruere, feu conſtructionem cogita tionumfineerrorefalfitatis, (utex antecedentidif fertatione patet): g. objectum formale logicæ eſt ipſaconſtructio. SEBTIO III. Objectiones diffolvuntur. Q Contra 1. adGrammaticam ſpectat præcipere devocabulis conftruendis: g. nonſpectat adlo gicam. Refp.dif.antec. conſtruendis fine errore ſole ciſmi,velbarbariſmi,conc.antec.conftruendis fine errorefalfitatis ne. antec.&confeq. Contra 2. ad Grammaticam ſpectat explicare vocibusrescogitatas, co modo,quô cogitantur. g. adeamſpectatpræcipere de vocabulisconftruen dis fine errore falfitatis. Refp.dif. antec.adGrammaticam, &c. fiGram maticafumatur,utfumidebetpro arte(de quadis fertatione antecedenti ſectione prima n. 5. ) ;ne. antee. figrammaticafumaturpro ipſa inftitutione linguarum, fubdif.antec.:ſpectatexplicare voci bus conſtructis artificio logico res cogitatas&c. ne. ante:ſpectatexplicare vocibusutcunque veris conc. antec.&ne.confeq. Contra3. adconftruendavocabula ſcriptanon requiritur alia logica ſcripturalis : . neque advo cabulaprolatarequiritur logica vocalis. Refp.con. antec.,&ne. confeq.diſparitas clara: Uamvis importunum ſemper mihivifumfit fequentes nonparùm implexas objectiones interhæc quaficrepundiaphilofophiæinge rere,&confultisfimum eſſecenſeameas infinem logicæ amandare; uttamenuſuipaream adalter candi argumentumillasponointempeſtivas licet. Ob.1. Intellectusdirigitur perpræceptalogica: fedquoddirigitureft objectum materiale:g.intel Icctus eftobjectummateriale:prob. mi.quoddiri gitureftid,quodregulatur : fedquod regulatur eft objectum materiale, ut patet inarte ſtatutaria, à qua marmor regulatur:g.quoddirigitur eſt obje Quin materiale. Refp.diſ. ma. intellectus dirigiturper præcepta logica, tanquam id, cuipræcipiturcon. ma.,tan quamid, dequo præcipitur ne.ma., fimilimodo dif.mi., eamque ne. infenfu conceffæ majoris , & con. in fenfu negatæ æquivocatio latet in illo verbo dirigitur (quod idcircò vertere debes te cumtacitè inverbum conftruitur , &clarèpatebit æquivocatio) nampropriè magis loquendo,cùm agitur depræcepto, dicitur, quod dirigat , hoc eft, regatipſum intellectum,ſeupotentiamcogitandi; quam ipſascogitationes , feu actus productos ab intellectu: non enim præcipitur cogitationibus , ſedintellectui,ut producatea feriecogitationes: nihilominus objectum materiale præcepti logici noneſtintellectus;fed funt cogitationes: quiade cogitationibus præcipitur ipſi intellectui , uteas rectè conftruat,&fine errore producat: fimilipa toperpræcepta artis pictoriæ artificipræcipitur, noncoloribus;fedde coloribus rectèdifponendis illi præcipitur. Obj. 2. Logicanon folùmpræcipitdecogita 7 tionibus; fedetiamdevocabulisrectè conftruen dis finefalfitate: g.etiamiſtafunt objectum mate riale. Refp. dif. antec. logica,&c. mentalisne. antec. logica, &c. vocalis con. antec.&dif. conſeq. etiam iſta vocabula ſunt objectum materiale logicæ men talis , ne. confequ. logicævocalis,conc.confequ. NoſtiexDiffertationeantecedentin.8.,&aliunde, utnondaturPoeticaſcripturalis; itaneque,Logica. Ratio eft,quiapoſt artificium vocale logicum,non opus eft, ut illud ipfum fcriptura defcribatur alio artificiologico,ut neque poetico:ſed artificiúm orthographicum,feuOrthographiarequiritur,quæ eſtarslongediverſa,cujus objectum eft,&munus, artium nonnullarum , quæ non relinquunt opus poſtſe,utpotè confiftens in ipfo artificio actuali, ut jamprædixi:opusilludipſum confervare &quafi fixare &verba,quæ volantirrevocabiliter,eade ſcribendo redderepermanentia. Ob.3. ensrationis eſt objectum logica: g. non funt cogitationesintellectus objectumlogicæ. Refp.dif. antec.: ensrationisinquantumnondi ftinguitur abipfis cogitationibus,quæfunt capaces conſtrui artificio logico eft objectum logicæ, con.ante, ensrationis inquantum diftinguituràdi &is cogitationibus (fi tamen diftinguipoteft) eſt objectumlogice;he. antec.&confeq. Ensratio nis dicitur id , quod cogitatur perfecundam in tentionem, (de quath.43. 1.1.Elem.)e. g. homo cognitus , & quafi depictus in cogitatione prima, feuprimaintentione. Contra : rescognita funtobjectum logica: ſed rescognitæ funt ensrationis: g.&c. Refp.ne.ma. cognitionesipfæ conſtrutæ read, &fine errorefalfitatis,quibus res ipfæ cognofcun tur, funt objectum,&formale,&materiale, hoč eſt unà fimulobjectumtotale : res verò ipfæ funt quidem terminus quidam extrinfecè requifitus à logica:quiadárinon poteft cognitio; nifi aliquid per illam cognofcatur: nonverò funt objectumz propriè fi loquamui. Ob. 4. Objectummateriale artis debet effe in differens (huncterminumaccipio invulgári figni ficatione, hoc eſt,pro eoquodnon eft affixum, vel determinatumunipotiùs parti , quam alteri, ſedquafi verſatile in utramlibet) indifferens , in quam , reſpectuobjectiformalis , hoceft, uteva dat artefactum , vel non: fed cogitationes , feu actus intellectus non funt indifferentes , ut con ſtruantur,velnonfine falfitate ;quia(in hac cau fali 56 fali includo brevitatis gratia probationem hujus Differtatio QuintaLogico-phyfica minoris , quod notabisetiam pro confequentibus in decurfu ) cogitationes , quæ de facto erroneæ funt,nonpoffuntevadere non erroneæ,&viciffim: g. cogitationes non funt objectum materiale artis logicæ. Refp. objectum materiale debet effe indifferens indifferentiapropria illius artis, cujus eft objectum materiale; conc.ma. indifferentiapropria alterius artis , cujus non eft objectummateriale; ne.maj, &ne. mi. (quiacùm fit propofitio negat.vahabet prædicatum infuppofitioneuniverfali, ex th.49. n, 29.1.1. Elem.,&negatquamcunq;indifferentiam, adeoq; eft falfa abfolutè) Differtatione anteceden ti Sect.1.1.3. dixi artes alias eſſe activas , aliasfa. Etivas : artis activæ objectummaterialeeſtindiffe rens diverſo modo , ac objectum materiale artis factive : difcrimen confiftit in eo, quod prima in differentia nihil aliud fit,quam quodille,cuipræci pitur (dequo Sect.1.1.4)per artem activampoteſt locounius operationemponerealiam,itaintelle Aus,cui præcipitur arte activalogica, poteft loco cogitationis erroneæ ponerealiam non erroneam, &exeoquod intellectusfit ita indifferens indedi cunturetiamipfæ cogitationes dequibuspræcipi tur àlogica, ejusque funt objectummateriale) in differentes quantum fufficit. Obj. 4. Objectum formale logicæ eſt id, quod præcipitur, &ponitur per præcepta logica: fed conftructio cogitationumfinefalfitate nonponitur perpræceptalogica: quiaperhæcnullæ cogitatio nes conftruuntur, &diriguntur: g.objectumfor malelogicæ non eft conſtructio,&c. Refp. ne. mi., & ejus probationem incluſainin illa particula caufali,Quta Con. 1.: ſfi aliquæ cogitationes per præcepta lo gicaconftruerentur,&dirigerentur:veleffentillæ cogitationes , quæ funt erroneæ,vel illæ , quænon funterroneæ: fedneutræ conftruuntur, quia tam iſtæ quàmillæ funtid quodfuntper effentiamfuam, &nonperpræceptalogica: ergo &c. Refp. conc.majs, &ne. mi., ejusque probatio nemdiftinguo,ſuntformaliter, &intrinfecèper effentiam fuamidquodfunt,conc. funtdirective, &praceptive id quodfuntpereffentiam fuam, ne.: conftruunturquidem perpræcepta logica co gitationes , quæ nonfunterroneæ, &impediuntur erroneæ: licèt autem cogitationesnon erroneæ fint idquod funtpereffentiam fuam,hoc eft,ha beanttalem effentiam , per quamnon funterro neæ : ficutihomo eft id , quod eft perſeipfum, &effentiam fuam ; hoc tamen non tollit quin perpræcepta logica fiat , ut ab intellectu potiùs illæ cogitationes non erroneæ producantur, quàm aliæ erronea : & hoc eft , quod præcipit logica. Con. 2. vel per præcepta logica conftruuntur cogitationes quando funt, vel quando non funt, hoc eft vel actuales , vel posfibiles cogitationes : ſed neutræ poffuntconſtrui , quia idquodnon eft, conſtruinonpoteft, & id quod eft, amplius con ſtrui quoquenonpoteft. Refp. conc. ma. ,&ne. mi.: dico autem cogita tiones dum fiunt , & producuntur ab intellectu ; tuncconſtrui fine falfitateab eodem intellectuobe diente præceptis logicæ, hoceſt,ex præcepto los gicæ producit intellectus potius has cogitationes quamalias. Obj.ultimò : fi Logica præcipit conſtructionem 'cumveritate,præcipit conformitatemconftructio nis cumobjecto, exdictis differt.2. fect. 1. num. 3. fedhujusmodi conformitatemnonpræcipit : ergo conftructionem cogitationum cumveritate ,hoc eft veramnonpræcipit. Refp.con.ma.quæ vera eft: Nam exdictisloco citato,veritasnihilaliudeft,quam conformitas,ſeu æqualitas illa,quodres eft,ficutijudicas effe. (nem pe perjudicium illud tuum , quodeft conſtructio cogitationum , dequa hìc loquimur.) Sed quæſo cave ne confundaris termino illo objetrum: nam indiverfa fignificatione accipitur in differtatione fecundaloquendodevéritate , abilla fignificatio ne, inqua inpræfentidiffertatione accipitur cum loquimur deobjectoformali ,&materiali logicæ : res cogitata , velaffirmata eftobjectum cognitio nis,velaffirmationis: rurfus ipfa cogitatio & attır matio,cumfitconſtructio quædam plurium cogi tationum, fi fit immunis afalfitate, eftobjectum lo gicæ,hoc est, eſtid, quod præcipit ipfalogica, ſeu eſtartefactum logicum,juxtadictain conclufione: cave ergo æquivocationem.. Con. 1. fi logica præcipit conformitatemjudicii e.g.cumobjecto, præcipittotum id , quod com ponitillam conformitatem : fedillam conformita tem,feu æqualitatem componit tum ipfa cogita tiojudicativa , tum ejus objectum,ſeures cogita ta: ergo logica præcipit intellectui utponat , & producat tum illam cogitationem affirmativam ; tum ejus objectum , quod eftabfurdum. Quis enim dicet, ut intellectus eo modo , quo pro ducit iftam cogitationem Dies est ; producas etiam objectum ejusdem cogitationis , nempe diem? Refp.huc intrudi alienisſinum fophifma ex tra tatu de ente relativo : quando igitur faltandum extra chorum eft, dif. ma, fipræcipit &c. fuppo nendo unampartem,&ponendoaliamilliuscon formitatis , feu æqualitatis ; ne. ma. , fipræcipit &c.ponendo utramquepartem illius conformita tis, feu æqualitatisconc.ma.&conceſsa minorine. conf.Logica præcipit, ut intellectus judicet verè, &ita præcipiendojubet etiam, ut intellectus po natilludultimum quod requiritur, ut exiftat veri tas, feu conformitas judicii cuin objecto , & in hoc fenfu dicitur , quod intellectus obedienspræ ceptis logicæ ponat conformitatem; feu æquali tatemillam , quæ eft veritas : Notiffimum autem eſt . quodnoneft neceffe, ad ponendam æquali tatem,feu conformitatem; ponere utramque par tem,quæ illam componit: fatis enimeft,unampar temjampofitam fupponere,&aliam denovopo nere, ſtatim enim reſultat æqualitas,feuconformi tas : exemplum habes inpictore , quiutponatfi militudinem inter picturam , & hominem depi Aum, qui est exemplarpicture ; licet fimilitudo (ficut æqualitas , & conformitas ) componatur (ſecundum noftram confiderationem , quod no ta,) tùmexipſohomine, qui eſt exemplar & ex imagine hominis; non eft tamen neceſſe , ut pi tor ipſum hominemponat;fedfateſt,utſuppo nat hominemjamexiftentem,& denovo ponat ejus imaginem, ut ſtatim reſultet funilitudo quæ fita; VirumLogicafitfcientia. fita:ita intellectusdicitur ponere veritatem;ficuti 57 intellectus obediens ſtatim ponit,ac producit co pictor fimilitüdinem. Con. 2. Logicæ præceptumjubet,ponerecon formitatem inter cognitionempræceptam(hoceſt conſtructionem fineerrore,de quahicfermo,)& ipſumpræceptum:quiahoceft,quodintenditom nepræceptum, nempè obedientiam,&executio nem: ergo nonpræcipit,ut ponatur illaaliacon formitas intercognitionem,&objectum. : Refp. conc. antec.&ne, conſeq. expedias te ab his tricis dicens د gitationemveram, ſupponendo enimpræceptum, &ponendoeam cognitionem;ponitconformita tem,de quanunc agimus : rursus fupponendo ob jectum,ſeuremcognitam,&ponendo illamean dem cognitionem; ponit conformitatem , dequa fuperiùs dicebam : tandemnota hos terminos ob jectumformale: constructioartificiosafine errore, rectitudopraceptautraqueconformitascumpra quod logicæ præceptum ju bet poni utramque conformitatem , quas tamen ceptis, &rebuscognitis (ponenda utraqueſecun duinunampartem,aliisduabuspræſuppoſitis)eſſe ſynonimos, idemq;fignificare. DISSERTATIO VI. Utrùm Logica Ariftotelica ſit Scientia.. R Ecolendæ funt, quæ diximusdifferta tione2. ſect. 1. ànum. 6. quoad ſci , entiam & fcientias in particulari: item illa quæ diximus differtatione tertia , paragrapho Fiisfuppofitis &c. quoad claſſes ſcientiarum , & modum dividendi ratione argumenti ,ſeu objecti ſcientiasclasſicas: quæritur enim in præfenti ; utrum etiam logica fit unaex fimilibus ſcientiis classicis. Nempeu trùm non folùm deturlogica ars, fedquoque/o gicafcientia: quatenus poftquam logica ars do cuit omnia , velfupponitur docuiffe , & edixiffe omnia fua præcepta , & regulasconftruendi co gitationes&c. rurfus circa illas ipfas regulas , & præcepta, necnon circaartefactaipſa logica,vel uti circa materiam , &argumentum dignisfimum ſcitu,posfint totjudicia , feu conclufiones certæ, ſcientiam? &evidentes fieri ; ut conftituant unamclasficam Recoleetiam quæ diximusin elementispræſer timà thefi 9. lib. 1. usque ad finem,de illis enim omnibus potisfimum eſt quæftio : utrùm confti tuant collectionem ſcientiarum , quæ mereantur nomenſcientiæ clasſicæ. P SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. Rimo, ſcientia clasſica eſt collectio plurium fcientiarumparticularium,uti innuebam differ tatione tertia paragraphoHisfuppofitis : non tameneſt inordinatacollectiofcientiarumparticu larium, fed admodum cujusdamquafi reipublicæ conftituta : infiftendo enim fimilitudinempatriæ, dequa diſſert. 3. lococitato; quemadmodumfunt varii gradus politici reſpectu hominum ejusdem patriæ , qui inter ſe ita difpofiti , & fubordinati funt, ut tandem referantur omnes ad principem fupremum , five fupremum magiftratum conſtan tem exoptimatibus ilius patriæ ; ita in ſcientia clasſica omnia judicia , & conclufiones certæ, &evidentes invicem ordinatæ funt per diver fos gradus , aliæ fuperiores , aliæ inferiores, quæ omnes tandem revocantur ad quædam fuprema, &prima principia (quæ funt velutifupremusma giftratus inſcientia )principia, inquam , certa ,& evidentia exterminis (utiſectioneprima diſſerta tionis fecundæ explicatum eft,) & prætereain terminis communibus ,& neceffariis ; nonverò contingentibus , & fingularibus (de quibus ter minislocutus ſumtheſi49.lib. 1. eleın. à num.4.) hæcenim omniarequifita funt, ut aliqua propofi tio evidens ex terminis posfit appellari primum principium : atque hinc obiterdifce, quid fit, id quoddicitur: foientiadebet effe de univerfali bus , nempèhabere debet prima principia modo explicato. II. Logicam, quæ eft modus ,&ars ſciendi, tradiditAriftotelesin libris,quos recenfeo: in ope re, cui titulus Perihermentas,hoceſtdelocutione, ubideprop.agit , & regulastradit , veluti adpri malinguæ philofophicæ rudimenta; itemin duo. busaliis operibus ,quæ infcribuntur , Analytica, hoceftmodus refolvendi argumentationes,&in hisagit defyllogifmis , & illatione , & reliquis ad artem ſciendi maximè opportunis. Aliasquoque artespræterartemſciendidocuitAriftoteles, nem pè artemeloquendi , feu Rhetoricam, artem poe ticam, necnon artem opinandi inopereinſcripto Topicorum (quidfit opinio ex diff.2. fect. 1. num. ultimo patet, &artem fallendi , feu fallacias , & fophifmataverbistexendi, in opere , quod dicitur Elenchorum,has autem artesdiſtinguas oportetab artefciendi. 111. Obje&umſcientiarum diverſo aliquantum modo declaratur, ac objectum artium: & primò loquendodeparticulari ſcientia , ejus objectum totumcontinetur fignificatopropofitionis menta lis , ſeujudicii certi,&evidentis : hoc eft ipfius ſcientiæ particularis , quod fignificatum proindè dici foletpropofitio objectiva , hoc eft, objectum, &fignificatumpropofitionismentalis: e.g. totum est majusfuaparte:hocipfuın, quodperhæcver baſignificatur,dicitur objectumpropoſitionisaf firmantis idipſum. IV. Notabisverò,illam propofitionem objecti vamveluti induaspartesdividi poſſe , nempè in ſubjectum, &prædicatum utrumqueobjectivum: itaqueid,quodſetenetexpartefubjectidiciturob H jectum R.P.ProlomæiPhilofophia, 58 jectummaterialefcientia : idvero quodſe tenet Differtatio SextaLogico-phyſica expartepradicati,diciturobjectumformaleſcien 11.e,&totaintegrapropofitio diciturobjectum to tale,&adequatumfcientia, V. Scientia clasſicahabet proobjecto materia PR liomniafubjecta , & pro objecto formali omnia predicatapropofitionumobjectivarın , quæ ju dicanturperſcientias particulares , quas in fecol ligitilla clasfica : illæ autem propofitiones obje &ivæ facile ad unam propofitionem generalem SECTIΟ ΙΙ. Conclufio. LogicaAristotelica, prout ex ejus libris eruipo test , estperfectiffimafcientianon minus quam Geometria. . concl. Omniarequifitaadſcientiamperfe Aisfimam habet logica Ariftotelica : ergo eſt ſcientiaperfectissima: probatur antecec.nam quoddiximus num. 1.convenit logicæ Ariftoteli revocantur, velſaltemadunum generaleintermi cæ: quiaeft collectioordinatisfima plurium ſcien numcomplexum: v.g.reſpectuLogicæhujusmo tiarumparticularium,quæpervarios gradus refol di terminus eft: cogitationesconstructaperprace vuntur omnesinprimaprincipiaexterminis,& in ptafine errorefalfitatis, quiterminus complexus terminis de quibus num. 7. Quod dixià num.ter explicatur:cogitationesquafunt construita &c. tiodeobjecto ſcientiarum convenitlogicæ, utpa &hujuspropofitionis objectivæ fubjectumeft ob tet exnum. 5. Quodlogicaverò fit quoque ars; jectummaterialeſcientiæ logicæ,prædicatumverò illudnil obeſt,utinon obeſt geometriæ,dummodo eſt objectumformale. adfint cætera requifita,ut exnum. 6. Quodveluti VI. Geometriaeſtſcientia clasfica,& omnium crediturRegina ſcientiarum , ea tamen ipſa ante inappendicem,& exoccafione aliquæ conclufio nes tantummodoprobabiles adjunctas habeat, vel datpræcepta, ®ulas conftruendiartificiosè fi uti forinfecus, & extrinfecus , non nocet : ficuti guras lineares : v.g. triangulum , quadratum&. quam figuras jam factas artificiosecontempletur, non obeffet geometriæ, ex num. 8.: Ergò logica Ariftotelica habet omnia requifita ad perfectifi mamfcientiaın. casque probet evidenter, &certo , hoc eftplura judicia certa,&evidentia, ſeu ſcientiasparticula res eliciat circa illas figuras : & demonftret eas eſſe conſtructas fine errore ,aliasque earundem fi gurarumproprietates ſimilipacto judicet certo,& evidenter. Similipacto logicadoceteffingerevel utifiguras mentales ex cogitationibus : eas con ſtruendo fine errore falfitatis ,putapropofitiones, fyllogifmos&c. Etquantum adhoc,logica eft ars. Deindè verò per plurajudicia certa,& evidentia demonftrat illas ipfas conſtructiones mentales ve rè eſſe ſine errore falfitatis , & alias quoque de illis iisdem conſtructionibus proprietatesdemonftrat certò&evidenter. VII. Quemadmodumgeometriahabetquædam primaprincipiaexterminis evidentia,&inter minis communibus,&neceffariis(de quibusnum 1. generatimloquebar,) quæ principiafunt veluti fupremus magiftratus inhac ſcientia clasſica,quæ diciturGeometria e.g. totum est majus &c. Italo gicahabetquędamprimăprincipiaexterminisevi dentia,& interminis communibus,& neceffariis : v.g. contradictorianonpoffunteffefimulvera,nec fimulfalfa. Quod diciturdeterminouniverfali, diciquoque poteft determinoparticulari. Utſi dicitur: omnishomo eſt animal : dici quoquepo teſt: aliquis homo eft animal : quod primum prin cipiumobfcurèfolet itaproferri:Dictumde omni, dictumdenullo. VIII. Sicutinonvitiaretur geometria , nec de fineret efſſe ſcientia; fi peroccafionem adjunge rentur illi , ( quæ fecundumſejam eſtperfectisfi ma ſcientia) nonnullæ conclufiones tantummodò probabiles , & non evidentes , ideoque adjunge rentur , quod nonnullam affinitatem haberent, cumobjecto geometriæ; itanonvitiaturlogicada toquod fecundumſeperfecta ſitſcientia, fiilliper occafionem adjungantur aliquæ conclufionestan tummodò probabiles , quæ affinitatem nonnul lam habeant cumobjecto vel materiali,velformali logicæ. SECTIO III. Diffolvuntur objectiones. Bjiciesprimò. Logica eſtinſtrumentumſci Ο endi: fed inftrumentum ſciendi noneſt ſci entia, ergo logicanon eſt ſcientia. Refp. conc. maj. & dift. min. fed inſtrumen tum mechanicumnoneſt ſcientia ; conc. min. fed inftrumentum ſcientificumnoneſt ſcientia;ne.mi. &conſeq. Satis æquivocum nomen eſtinſtrumen tum, quandoque fignificat machinas illas, quibus utunturartes viliores, quæ proindè dicuntur me chanicæ, ut malleus, forceps funt inftrumentum artis ferrariæ : quandoquefignificat metaphoricè magis collectionem ipfam regularum , & præce ptorum alicujus artis : tunc verò hujusmodiin ſtrumentumnoneft mechanicum:immofihabue rit omnia requifitautfitobjectumfcientia ,ut ex pofuimus ſectione 1.eſſepoteſtinſtrumentumfoi entificum. Contra 1. Logicaeſtinſtrumentumadſcientias; fedipfapervos eſtſcientia: g. ipfa eft inſtrumen tumadfeipfam. Re.dift. ma.eſtinftrumentum ad ſcientias distinctas abipfa logica con. maj.eftin ſtrumentum ad ſcientias indistinctas,feuindistin ctamabipfa logicane.ma.&cn.mi.ne.conf. Ob. 2.logicacontinet plures conclufiones tan tummodo probabiles : fed conclufiones tantum modo probabiles non continentur inſcientia g. logica, quæ illas continet, noneſtſcientia. Re.dif. maj. logica continet conclufiones tantummodò probabiles,tanquampartem fubftantialem ipfius, ne.ma. tanquampartemaccidentalem &appendi cemnonneceffariam,con.ma. diftinctio explicata remanetex ſect. 2.n.8. Itaque ſimili pacto diſt. mi &ne.conf. Cont. 1. Inomnicollectioneplurium rerumfuf ficit unapars defectuoſa , & imperfecta , ut tota collectio denominetur defectuoſa juxta primum principiumpofitumth.ult.1.4.elem. Bonumexin tegro,malumexfingulis defectibus: fedLogicaeft collectio pluriuun conclufionum , & affertionum (ut UtrumLogicafitfcientia. (utdictumeſt ſet.2. n.6.) quarum quædam funt artistopicætantumdiſtatàſcientia,quantum unum Ratioverò curnequeRhetorica, nequeTopla ca, neque Grammatica, neque fimiles aliæ artes 59 defectuose, nempè ſunttantummodoprobabiles, atqueadeo deficientesàratione certæ,& eviden tisconclufionis :ergòhocfufficit, ut tota Logica denomineturdefectuoſa,hoceftprobabilis&fim contrariumabaltero. fint fcientiæ, deſumendaeſtexdictisſet.1.num. pliciteropiniononveròfcientia. Refp.dift. ma,fuf 1.&fect.2. inutraque probationeconcluſ,nempè deeft hujusmodi artibus requifitum neceſſarium : ficitunapars&c. fiillaparspertineatadſubſtanti amillius collectionis;conc.ma, fiillapars fittan ad ſcientias: ſcilicet illæ artes non refolvuntur tùmappendix,&quaſiforinfecus remanens extra in prima principia , quæ fint propofitiones cer collectionem;ne. ma.&addo,primumilludprin tæ,&evidentes interminis communibus , &ne cipiuminterpretandumeſſe in ſenſuprimæ partis ceffariis :ut notatumeſtſect. 1.nu. 1.fedadfum diftin&ionis datæ,non verò inſecundo:diftingues muminpropoſitiones licèt evidentes ,in terminis igitur min.accommodandomajoris diftinctionem, tamencontingentibus,velarbitrariis explacito,& &confequentiamnegabisjuxtadicta ſect.1.1.8. moribus,&confuetudinehominum,ſeu exdiver Objic.3. LogicafecundùmpartemTopicam & fadifpofitione,&temperamentocorporumhuma Sophiſticamnoneſtſcientia:g. totaLogicaſimpli norum,&affe&ionumdiverſarum, quæ omniain citer&abſolutènoneſt ſcientia. Prob.antec.To picaeſtars opinandi , ut notavimusſect. 1.nu.2. variis hominibus varia,&diverſa ſunt,&pro di verfitatetemporum, ætatum, regionum , &natio ledopiniononeſtſcientia,utdictumeſtdiſſert. 2. numinftabilia: itaque cum exindènon niſiinſta ſect. 1. nu. ult. ergò ars, quædocetopinarinoneſt biles,&inconſtantes ſintregulæ tum Grammatica, ſcientia. Rursusars ſophistica eſtars fallendi per tumRhetorica,tumTopicæ,tum quoqueSophi apparentes &fallaces argumentationes:ſedfallax ſtice;hujusmodi facultates , neque ſcientiæ veri argumentatiomultominus quàm opinio , &opi nominis appellari poffunt , neque ipfamappella nativaargumentatioeſt ſcientia: ergoars ſophi tionem artisfine multatranslatione , &impro ſticanoneſtſcientia. Refp.nego ſuppoſ. anteced. inquoſupponiturveluti certum,quodLogicaAri prietatemerentur. Objic. 4. Vel Logica eſt ſcientia ſpeculativa, ſtotelica,ſcilicetmodus,&arsſciendi habeat,& contineat partes illasduas,nempèartenopinandi &artemfallendi: veluti fiquisdiceret; Gramma tica ſecundùmpartem muſicamnonaddiſcitur in hoccollegio,negandum eſſet ſuppoſitum : quia Grammaticapartemillamnoncomple&titur.Itaque AriftotelinunquaminmentemvenitLogicæ fuæ, feuarti ſciendi inſerere velutipartes Topicam,& Sophiſticam. Verùm quidem eftlibros cumſcri pſiiſe quoquedearteopinandi,&fallendi , utdi &umfect.1.n.2.fedlibrosquoqueconfcripfitdear terhetorica;&poetica : numproindèartesetiam iſtæ crunt partesLogicæ,ſeuartis ſciendi ? Cæte rumAriftoteles ipſeapertisſimènegavitartemTo picam,(quamDialecticamſuisin librisſolum,ſem perqueappellat;)eſſeſcientiamperinde,acſcien tiameſſe negavit artemRhetoricam: primoRhe toricorum cap. 4. fichabetAriftoteles : Si quis autem,authanc(Rhetoricam)autDialecticam, nonutfacultates,fedutfcientiasinstruere &do cereconatur, isnaturamearumfacultatum in terimerevidetur. Quare naturaDialectice, ſeu vel eſtſcientiapractica(ſcilicet,vel tantumquie ſcit,&quaſiotiaturin ſuis affirmationibus certis, &evidentibus,vel ulteriùsipſas affirmationes, & judicia evidentia dirigit,&deſtinatad artefactum aliquodlogicum elaborandum:)ſedneutrumdici poteſt: ergòLogicanoneſtſcientia. Refp. conc. ma.&ne.min.&dicoalterutrum affirmaripoſſe prolibito , quo usque in fine tractatusLogico Phyſiciſtatuero quidfitpracticum,&fpeculati vum. Quæftio enim illaaltioriseſtindaginis, nee itabenètraditurinipſo limineLogicæ. Interea fa tis fitnoſſe,Logicamdici poſſe ſcientiamvelſpe culativam, velpracticam : ficuti dici poteft ipfa Geometria,velpractica,velſpeculativa: videlicet inquantumregulastradit , & præcepta , dicitur practica,hoc eftoperativa: idenimfignificat græ custerminuspracticus: Inquantumverò eviden tisfimè demonſtrat conclufiones fuas , appellatur ſpeculativa,ſeucontemplativaquodidemeſt,ſiſtens videlicet,&quiefcensin ipsâcontemplationeve ritatis. Unoverbo reſpondere poteris Logicam partim eſſepracticam,partimſpeculativam. DISSERTATIO VII. UtrumLogicafitneceſſariaadcomparandasnatu raliterſcientiasposſibileshominiinhac vitâmortali. Tilenoneftidemacneceffarium;Uti lemeſſeLogicamad ſcientiascompa randas conftatco ipſoquodconftat, eſſe artem ſciendi: artem enim eſſe inutilemadidipſum, cujus eſtars,eſtartemrepu gnantem,&chimericameffe. Intereatamenadhuc minimèconſtatutrùmLogicanon modo fitutilis, verùmetiamneceffariaadcomparandasſcientias: utrùmvidelicet Logicafit clavisilla , fine quâ adi tumſcientiarumfibireferarenemomortaliumpof fit H2 Differtatio SeptimaLogico-phyfica 60 fit,nullusquenonLogicus,feuadialecticus ſperare neceffarium ad melius effe: ut facilè explicentur poffit evaſurumſeinſapientem. 2 hæfignificationes diverſæ, fumo conjugatum ab ſtractum hujus nominis neceffarium, nempèhunc terminumneceffitas,&illiaddoſyncategoremata fuperius pofita modofequenti. HI: Neceffitaseffentialis eſtilla maximaneces. I. 2 SECTIO PRIMA. 1 Postulata,&Explicationespravia. Ogicameffeutilem ad ſcientias comparan L das,&Logicampoffe concurrere adacqui fitionem fcientiarumidemfignificat: figni fitas, quænullomodopoteftfuperari: quoniam fi tolleretur, coipfo verificarenturfimulduocontra ficat autem,quodintellectus humanus Logicæ re gulis &præceptis obediens,eaqueobfervans facile dictoria, quodeft fummum imposfibilium, & ma xima chimera: Hujusmodi neceffitas appellatur etiam neceffitasmetaphyfica cum eadem prædi&a acquiret ſcientias de objectis illis, quæ naturaliter ſciripoffunt. fignificatione: concretumverò nominis hujus ab II. Logicam influereinfcientias acquirendas, ſtracti eft : neceffarium effentialiter , velneceffa eft metaphoricus loquendi modus, quo fignifica tur idem,ac Logicam concurrere ad acquirendas riummetaphyficè. * IV: Neceffitas naturalis eſt illa , quæ fuperari A ſcientias. nonpoteft, nifipermiraculum,&fola DEI Om III. Influere,&concurrereLogicamad ſcien tias,feu adjudiciaſcientifica,non fignificat,quod nipotentia potelteamtollere , non verò ulla cau fa creata : v. gr. quod Sol non oriaturfpatio u Logicaverèproducat, (ut ignisproducit calorem ) illajudicia, leu cogitationes certas , & evidentes: namhæcjudicia folus intellectus producit, & ideo vocanturfecundæ operationes intellectus. Itaque niusdiei in noftro Hemifphærio : vel quodidem Solin medio Cæliconfiftat immobilis: Deus qui demmiraculose poteft hocpræftare, cæterum ne ceffarium naturaliter eſt , ne hoc fiat : hujusmodi Logicam influere , & concurrere adſcientias,de neceffitas dicituretiam neceffitas Phyfica , quod betintelligi impropriè, & lato modo : quemad. Græceideineft, adnaturalis: &abhac neceffitate modumdequolibetpræcepto , ®ula intelligi tur. Præceptum e.g.factumPetro,ut faciatelee mofynam, concurrit,&influitinillameleemofy nam : nondando eleemofynam, nampræceptum nondateleemofynam;ſedPetrus obedienspræce pto :folùm ergo præceptumillud concurrit, &in fluit in eleemofynamprafcribendo, regulando , dirigendo : idemporrò intelligas de quolibet præ ceptoLogicæ,cumdicitur concurrere,& influere inſcientias,feuinjudicia ſcientifica. IV. Loquorinpræfenti, ficuti hactenus locu tus fumdeLogicaactuali, quæ confiftit incolla Ctione regularum, & præceptorum : velillapræ cepta exiftant, velnon exiftant,juxta notatadis fert.3. 6. Hisfuppofitis & . nam quod ibi dixi de collectione ſcientiarum , in quâ confiftit ſcientia claffica ; idem dicendum eft de collectionepræ ceptorum , in quâ confiftit Logicaactualis class fica . V. Nonloquorde Logicahabituali , quæin fummanihil aliudeft,quam facilitas quædam ob fervandi præcepta, & regulasLogicas, quam fa cilitateminfinuavidiſſert,4. fect.1.1.1.De hacenim Logica habituali ſub finempræſentis tractatus di Aurusfum:ubidehabitibusingenere controver fiamovebitur. SECTIO 1011II Poftulata,&Explicationesmagispeculiares. 1 concretumappellatur neceffarium naturaliter ,vel neceffariumphyficè. *V. Neceffitas moralispropria (nam alia quo que eft impropria, dequa numero fequenti) eft illa , quæ nunquam de facto tollitur,vel fupe ratur; fedfi tolleretur ,& fuperaretur nullum eft miraculum , nec ulla ſequeretur chimera : nihilo minus nunquam continget,ut illa neceffitasmo ralis propria fuperetur, & ut ita dicam difpenfe tur: v.g. datur neceffitas moralis , ut nunc in hocmomentoteniporis aliquis homo, ex innu meris,quifunt in univerſo mundo,moveatur, vel ambulando,vel currendo,vel alio fimili fui cor porismotu: quis enim crederepoffit,autfibiper fuade,quodinaliqua diei , vel anni parte fitve rum: nuncomneshomines munditâm Europai, quam Afiatici Afri ,& Americant omnesin quamadunumquiefcunt ,&nullus omninò mo vetur.. VI. Neceffitas moralis impropriaeft illa,quam fuperari,& tolli difficillimum eft nonnunquam tamentollitur,&fuperatur,& inhoc diftinguitur àneceffitate moralipropria;e.g. quod homines vivant usqueadcentefimumannum : quod inve niatur homo , qui nunquain ægrotaveritin vitafua licet diuturna: difficillimumquidem eſt , nonnun quamtamencontingit. VII. Neceffitasadmelius effeeftneceffitas quæ dammetaphorica, quæproprio nomine appellatur utilitds,feu commoditas: v.g.adeundumNaapo I. Eceffariumeffe,&neceffe effe, funt modi Nfynonimi,& cumpropofitioni, ſeu con clufionipræfiguntur, efficiunt propofitio nem,feu conclufionemmodalem,dequalib.2.elem. th. 15.regulas tradidi : quarequæftiopræſens ex ponenda eft perpropofitionem modalem; videli cet utrum adfcientias comparandas Logicam prius addifcere,fit nereffe II.Terminus iſtemodalis neceſſariumeft,vel ne ceffe eft æquivocusvalde eft &quadrupliciterpo teſt intelligi :nempè neceffariumeffentialiter, nel ceffariumnaturaliter,neceffarium moraliter, Jim hominivalenti,&robuftonon eftneceffarius equus , velrheda proprie loquendo ; quia tamen valde commodumeft,iter facere in equo,vel rhe da, dicitur effe neceffarium equuin ,velrhedam, ſedneceffitate admelius effe : hoc eſt ad facilius faciendumid ipfum, quodaliundè fieripoteſt, ſed cumaliqua dificultate magna,velparva. . VIII. Cuique ſupradictæ neceffitati opponitur impoffibilitas cumfimilifyncategoremate:utnecef fitati metaphyfica,impoffibilitasmetaphyfica:ne ceffitatinaturali, iinpoffibilitas naturalis&c. IV. Nullusbomoin hacvitamortali ſcivit un quam DeNecessitateLogida. dòinvitafuaaffirmandofalfapro quam,autfcietnaturali,&humanainduftria(non 61 pro veris &negando enim loquorde Salomone,& aliis miraculosefa pientibus ) totumid ,quod naturaliter fciripoffe diximusDiffert. 2. & 3.adeoquehoc ipfum;nem pè ſcire de facto omnia,quæ naturaliposfibilita te fciri poffunt, eft moraliter imposfibile ex n. f. ratioverodefumitur exinfirmitate ,& negligentia humana, quæ facit, utin rebus requirentibusindu ftriam,&perfeverentiam, nunquam homines ex erant omnes fuas vires naturales : hoc eft nun i quam faciunt totum oinnino id,quod naturaliter facere poffent.-His fuppofitis controverfia præfens propter multiplices fupradictas necesfitates multiplex eva dit: quæri enim poteft,numLogicafitneceffaria effentialiter,velnaturaliter, vel moraliterpropriè, autimpropriè,velfaltem quoadmeliuseffe inor dine adcomparandasſcientias. Rurfus quæftiones in repræfenti multiplicari poffunt , addendo fi gna,feu fyncategoremata univerſalia,&particu laria (de quibus th.48. lib. 1.Elem.) iftis duobus terminis,omnesfcientias:quærendonempe, num verapro falfis. Rursus aliquæ ſcientiæ funtadeo implexæ, &difficiles, utfitimpossibile moraliter, quodilli iidem hominescircahujusmodi ſcientias nonerrentmodoprædicto : ſedhujusmodi homi nibus, in ordineadillas ſcientias comparandas, Logicampriùsaddiſcereeftneceffenecesfiatepro priamorali,g. aliquibus hominibusLogicam priùs addifcere , eftneceffenecessitate propriamorali: majorpropofitionegari non poteft, cum ab ipfa experientia comprobetur: quotenim funthomi nes,fueruntpræditi facultate intellectivanon adeò benèdifpofita, utfrequentisfimè , nonmodo ali quando errentinjudiciisfuis:minor eft etiamma nifefta, quia comparareſcientias , & errare circa objectafcibiliarepugnat , adeoquenifi ex inftru &ionelogicapræditi homines reddantur cauti & attentiquoad evitandos errores, nunquamſcien tiasfibi comparabunt. Prob. III. Concl. Nonomnibushominibuspriùs addiſcere Logicam quam fcientias eft neceffarium omnibus , veltantum aliquibus hominibus ad om nes, veladaliquasfcientiasLogicafitneceffariane cesfitatibus fupradictis. 4 SECTIO III. ה-37:30 . Conclufiones ftatuuntur. I.Conc. N : Ullis hominibus ad aliquas ſcientias comparandas Logicam priùsaddi ſcereeftneceffenecessitateeffentia li, aut neceffitatenaturali. 11. Concluf. Aliquibus hominibus ad aliquas fcientiascomparandasLogicampriùs addifcere,eft neceffeneceffitatepropria morali. : III. Concl. Omnibus hominibusLogicanon eft neceffaria ad finem fupradictum neceffitate pro priamorali. 4 IV. Concl. Plerisque hominibus ad finem fu pradictum Logica eftneceffaria neceffitate morali impropria. : V. Concl. Omnibushominibus ad omnes ſci entias comparandas Logicam priùs addifcereeſt neceffe neceffitatead melius effe... Probatur 1. Concl. Non eft neceffe neceffitate effentiali, vel naturali illud, cujus oppofitumnon eftimpoffibile impoffibilitate effentiali , velnatu rali,hoceft cujusoppofitumnoneffetmiraculum, autchimera, utex dictis fect,2.patet: fednoneffet miraculum,velchimera,fihomines addifcerento mesſcientias ante Logicam: g. Logicamprius ad difcere ante fcientias,& ad fcientias comparan das nullishominibus eft neceffenecesfitateeſſen tiali,vel naturali. Minorprobatur. Quisenimdi cat illicòtotam rerum naturam contradictoriis,& chimeris fubvertendam,fi hominesfcientias, quas naturaliter poffunt acquirere, ex notatis Differt. 2.&3., defactoacquirerentanteLogicam , quæ eft ars abipfis hominibus inventa ? autquis dicat miracula in eo cafu futuraeffenondiffimiliafufci tationimortuorum,aut immobilitati Solisinmedio Cæli, fi idquod eſtnaturaliterpoſſibilehominibus, defacto contingeret? Prob. II. Concl. Aliqui hominesea ſunt ingenii mediocritate , ut fit impoffibile moraliter(impos fibilitatemoralipropria) quodnonerrentaliquan moraliter ; fi aliquibus hominibus prius addifcere IcientiasquamLogicam eftposſibilemoraliter:fed hocipfumaliquibus hominibus eft posfibile mora liter:nempèaddifcereprius fcientias quàm Logi cam: g. illud ipfum omnibus hominibus non eft neceflemoraliter,nempèaddifcerepriusLogicam quamfcientias. Min.prob. quiade facto illihomi nes,quiartemLogicaminvenerunt fcientiasposfi debant ante Logicaminventam,&hoceftincon feffo apud omnes celebres authores, qui de hoc argumento tractaverunt : nam Logica adinventa eft afapientibus , qui cum illuftriores fcientiasjam callerent, animum reflectere cæperunt&confide rare modum,&rationem,quafcientiasipfasacqui fierant,earumque actus ſcientificos:hoceftjudicia certa, & videntia exercebant. Secundò: fuerunt, funt, & eruntin mundoplures alii hominesnon inferioresperfpicacitate ingenii illis ipfis homini bus,quiLogicam învenerunt. Aliquiex iftis ufi funt, & utunturLogicajam reperta ab aliis ; fed profecte fi repertanon fuiffet ante illos hæc ipfa Logica,perinde ſcientias acquifiviſſent, ficuti illi primi Logicæ authores independenter à Logica Icientias fibi pararunt; Aliiverò exhujusmodiho minibusperfpicacibus, &acutis operam non dant, neque dederunt ftudiis ex inſtitutovitæ fuæ ada lias occupationes addicti : atſidarent,veldediſſent operamſtudiis,&fcientiis acquirendis, eadem fe licitate evaderent ſcientes ,&fapientes indepen denteràLogica, qua veteres Philofophi fineLo gica fcientias comparavere : Hoc autem fufficit ad tollendam necesfitatem illam moralem univerſa lemhabito refpectu omnium hominum: ergò pof fibile eft moraliteridipfum, quod in minori fupe rioris fyllogifmi affirmabatur. Prob. IV. Concl. Plerisq; hominibus communi teringeniofis eftdifficillimum (ita ut rarisfimè op pofitumcontingat)addifcerepriùs ſcientias, quàm Logicam: quiadifficillimum eftfine methodo,& ordine à Logica præfcripto fcientias addifcere : fed quodita eſt difficillimum , licèt aliquando ta mencontingat,eftimpossibile moraliterimpropriè: ergò plerisque hominibus ſcientiaspriùs addiſcere quamLogicameft imposſibile moraliter: ergò ex num.8. fect.2. plerisquehominibusLogicampriùs i i addi 62 addiſcere,quamſcientias,eftneceffariumnecesfi DiffertatioSeptimaLogico-phyſica omnino id, quodnaturaliter ſciri poſſediximus tatemorali impropria. Prob.V. Concl.Logicaeſtcommodisfimumin ventumad ſcientiasomnes comparandas faciliori, &meliori methodo,quam ſiabsqueauxilioLogi cæ ſoloductu luminis naturalis ſcientiæ compa rarentur: fedquodeſthujusmodieſtneceſſarium neceflitate ad melius eſſe, utconſtat ex num. 7. ſect. 2. ergò omnibus hominibusadſcientias com parandasLogicam priùsaddiſcere eſtneceſſene cesfitate admeliuseſſe. Majorpræmiſſaeſt mani feſtisſima cuicunque confideranti, & examinanti regulas omnes , & præcepta logica , quæ tradi dimus inelementis : cui enim in mentemvenire posſit illa noneffeutilisſima , adeoque neceffaria neceffitateadmeliuseſſequantumadſcientias com parandas? SECTIO IV. Objectionibus refpondetur. B.primòcontraprimam con. Eſtimpoffibile difcere ſcientias ante artem ſciendi:ledlogi caeſtars ſciendi ; g. eſt impossibile difcere ſcientias antelogicam. Refp. ne. maj.intelligendo illudimpoffibilede imposfibilieffent.ali,velnatura li,uti ſemperintelligendumeſt,cumabſolute&fine addito profertur ille terminus impoffibile. Cæterum manifeſtumeſt, quod ficuti fine arte medicinænon eſtimpossibile eſſentialiter , vel naturaliter homi nemconſervari ſanuın; ita fimiliternoneftimpos ſibile finearte ſciendi acquirere ſcientias,quod cæ teroquinhonininaturaliter eſt possibile. Contra 1. ſcireſine ſcientia eſt effentialiterim Differt. ſecunda, idque vel cum adjumento artis logicæ,velfine illo : quare ſiadverfarius intelligat perilludperfecteacquirerefcientiastantumacqui rere ſcientiæ,quantum naturaliter homines pos funt acquirere, nega ſuppoſitum : quiaſupponit faltemcumLogicaabhominepoſſemoraliter ſciri totum id, quodnaturaliterſciripoteſt. Secundò, notabis ſcientias illas clasſicas , quarum meminit objectio, &quas infinuavimusDiſſert. tertia, in cluderedefacto nonfolas conclufiones certas ,& evidentes: hoceſt ſcientias particulares, ſedplu res etiamconclufionesprobabiles:hoceſtopinio nes , immoplurimas dubitationes , &multoplures ignorantias,hoceftreflexiones, quòdaliquidſciri nonpoteft. Porro necbeneficioLogicæ illæ quæ funt opiniones , &continenturin ſcientiis clas ficis , evadunt, aut evaderepoffunt conclufiones evidentes , multoque minus quæ funt dubitatio nes , vel ignorantiæ. Tantummodò id efficit Logica ,utclariùs,brevius ,faciliùsque percipian tur, &teneantur ſcientiæ , advertantur opinio nes ,& perpendantur dubitationes. In ittis au temcircumftantiis majoris claritatis, brevitatis &c. quæ funt ornamenta,&expolitiones ſcientiarum noneſtpoſita earundemſcientiarum genuinaper fectio. Sicuti adamantis perfectio nativa non in eo confiftit , ut variis ornamentis aureis conve ſtiatur , fed inproprio ſplendore , & integritate. Notabis tertio , viro apprimè ingeniofo noneffe moraliter impoſſibile fine logicaillas ſcientias, in dubitabilesque affirmationes & negationes in , qualibet ſcientiarum claſſe ſibi comparare , quas posfibile , ficuti eſſe albumfinealbedine: g. etiam Icire finemodoſciendi, qualis eſt logica eft impof fibile: nonminùsenimadſciendumrequiriturſci entia, quàm modusſciendi. Refp. con. ante &dif. conf.ſcire fine modo ſciendinaturali(hoc eftfine lumine intellectus ) eſt impossibile,conc.conf; ſcire ſine modo ſciendi artificioſo (hoc eſt ſinearte lo gica) eſt impossibile,ſubdif.,eſt imposſibile ſcire artificiosè,con.conf,eſtimpossibileſcireabſolutè, &inartificiosè ne.conf. Impossibile quidemeſſet fcireartificiosèfinearte,ficut imposſibileeft effe albumfinealbedine:quiailludſyncategoremaar tificiosè fignificatinobliquo ipfam artem,&expli caturſcirehabendoartem,velexercendoartem. Ob.2.contratertiam,&quartamconcl. Quæ ſtio præſens eſt de acquirendis perfectè ſcientiis clasſicis; fednullus homo moraliter poteftacqui rereperfectèſcientiasclasſicas finelogica: g.falfa eſttertiaconclufio. Refp.dif. ma.: de acquirendis perfecteperfectioneartificiali,&propria artis lo gicæ,ne.ma.: perfecte perfectionenaturaliterde bita ſcientiis clasſiciscon. maj.&fimilipacto diſtin @aminori,eaqueconceſſain ſenſumajorisnegatæ, atnegata in ſenſu majorisconceſſæne.conf.Inhac objectione nil additur de novo æquivocationijam explicatæin objectioneprimapræter ambiguamil lam,&heroicamvocemperfecte , quæ plerumque intruditur inter argumentandum adterriculamen tumpufillorum. Adnotataigiturprimò,quoddiximusSect,2.n.8. nempènullumhominemnaturaliter inhacvita ſci homines cæteri communiter ingeniofi beneficio logicæ comparareſibipoffunt,diversaquidem viâ, &faciliori methodo,fed quantumadevidentiam, &certitudinem ſcientiæ eodemfructu. Itaque ſi dehujusmodi perfectione poſita in evidentia , & certitudine fit fermo ; neganda eſt min. objectio nis propofitæ : fi verò de perfectione artificioſa conſiſtente in facilitate, brevitate , & perfpicuita temethodi ſcientificæ loqui velimus,fatendumeft ànullohomineinhocfenfuperfectè acquiripoffe ſcientias finelogica. Contra 1. Sinelogicaeſt imposſibile moraliter vitare,& diffolvere omniaſophifmata , quæ fieri poffunt contra quamlibet ſcientiam particularem, quia funt difficillima,&plurima : fed eo ipſo eſt imposfibilemoraliter ſcientias comparare finelo gica: g.&c. Refp.dift.inaj.: eſtimpossibilemora litervitare omniafophifmataillafolvendo &oſten dendofallaciam omittomaj.: eſt impossibilevitare cognoſcendo,& advertendoeſſeſophifmata,ſub dif.: eſt impossibile viris eximii ingenii fine logica, ne.ma.: viris communiteringeniofis conc. ma.& ne.mi. attendeadhoc:noneftneceſſeadſciendam certo, & evidenter aliquam veritatem,ſcirediffol vere omniaſophifmata, &tricas, quæ àcavillato ribus obtrudipoffunt:fateſtilladignofcere, veluti exvultu, quodfintfophifmata. Fuereviri ſapien tiffimi,quiprofesſiſuntſe nefcireſophifmatanon nulladiſſolvere , indètamen nondimovebantur à ſcientia , quam de aliquo objecto comparaverant. ItaAriftoteles,itaDiogenes , itaplures alii Philo ſophi, nèquidem dignati ſunt mentem advertere adfallaciamaliquamdetegendam, quæ illis fortè à viſſe unquam,nequeſcire , nequeſciturumtotum fophi DeneceffitateLogica. fophiftis obtrudebatur. Celebratur Diogenes , qui Contra ultimd : facilioreseſſentſcientiæ, &me thodomagis apertatraderentur,finonpræmiſſa lo 63 ſophiftæ cuipiam ficargutanti : quodego fumtu nones:fedegofumhomo:g.tuhomonones:fer tur ridendo dixiffe : à meincipe , & recte col liges. Ob. ultimo. Logica non poteſt eſſe neceſſaria adſeipſam: fedfieeffetneceffaria aliquomodoad ſcientias,eſſet neceſſaria adſeipſam:g.nullomodo Hogica eftneceffaria adſcientias. Refp.omittoma. &ne.mi. Si fupponitadverfariuseffeimpossibile, ut logicaadſeipfamposfit inſervire, jam evidens eft,quodlogicanoneftneceffariaadſeipfam : nulli gicaſtatimad ſcientias tractandas aggrederemur : g. falſa eſtultima conclufio,antec. prob. exD. Au guftino , qui utilitatem logicam , aut nullam, aut modicam eſſeoſtendit. Refp. adducens velutipro coronide Proemialium differtationum ipfam pul cherrimamD. Auguſtinifententiam, in qua tùm objecto , tùmejusdem folutiocontinetur, itaque lib.2. dedo&rina Chriſtiana tap. 37. hæc habetS. Doctor,Illaconclufionum, &divifionum , &di ftributionum(feries)plurimumintellectoremad enimposfibilieftneceffariumid,quodeſtimposſi bile: alioquin illudipſumnoneffetposſibile,quod juvat: quanquamplerumqueaccidat,utfacilius homines res easaffequantur ,propterquas affe eſſenonpoffet, nifidaretur aliquod intposfibile : adeoquehincpatetmanifeſtadiſparitas interipſam logicam &reliquasſcientias. Adiftasenimnoneſt imposfibile,utipſalogita inferviat : adſeipfam comparandamverò eſt impossibile,uttu ipſeobji ciendoproponis: hinc adreliquasſcientiaseritne ceffaria: adſe ipfamnon erit. Contra1. logicaeftneceſſaria adſcientiaspro pter difficultatem; fedlogicaeſtdifficilior reliquis ſcientiis: g. eft neceffarias ad ſe ipfam. Refp. con. ma.&diſ.mi.eſt difficilior reliquisſcientiis, fiillæ fine logica addiſcerentur , ne. mi. ſi poſt logicam addiſcantur,omit.mi.,&confeq. nego. Punctum controverficænoneft, utrùmlogicafitfacilior,vel difficiliorreliquisſcientiis Quomodocunque;etenim præmittendaeſtaliisſcientiis, necnovumeft,quod principiaartium,&fcientiarumfintdifficiliorafuc cedentibuspartibus: idenimferè contingit in om nibusfacultatibus. Quodfi quisobjiciat tibipro verbium illud: àfacilioribus effeincipiendum: re fpondebis id quidem obfervandum eſſe quantum fieri poteft , &methodus argumentumquetractan dumpatitur. quendas iftadifcuntur , quam talium præcepto rumnodoſiſſimas,&ſpinoſiſſimasdifciplinas: tan quamfi quis dare volens pracepta ambulandi monftret,non eſſe levandumpedempofteriorem , nifi cumpofueris priorem , deinde minutatim quemadmodum articulorum,&poplitum cardi dines oportet dimoveredefcribat : vera etenim dicit,necaliterambularipotest,fedfaciliushomi neshocfaciendoambulant,quamanimadvertunt cùmfaciunt aut intelligunt tum audiunt ; qui autemambularenonpoffunt, mültòminùseacu rant,quænecexperiendopoffunt attendere : ita plerumquecitiusingeniofusvidetnoneſſeratam conclufionem,quampracepta ejus capit ; tardus verònoneamvidet,fed multò minùs,quodde illa pracipitur: magisque inhisomnibus ipsaspectacu laveritatisfæpèdelectant ,quamex iisindifpü tando,autjudicandoadjuvamur, nififortèquia exercitatiora reddunt ingenia. HactenusAugu guftinus,ex cujus elegantissimis verbis collige quid utilitatis,&commodiex Logicacapi fasfit:nem pèexercitationem ingenii, quafiat, ut facilè , & prompte aſſueſcatde re qualibet difputare. DISSERTATIO VIII. f Deprimo modo ſciendi, ſcilicetdefinitione. Actenus prolufimus velitaribus qui busdam differtationibus, modoadju ſtumpræliumdeſcendimusinlogicam arenam. Cùmitaquediffert.4.fect.2. concl.3.ſtatutum fittotum logicum artificium quantumeftadtres celebres modosſci endirevocari,primumhorummodorum,videlicet definitionem aggredimur in præfentia, cujus oc cafioneplurimaſcitudignissimaadfabricamnoſtri intellectus,& economiam cogitationum noftra rumſpectantia pertractanda manent. SECTIO PRIMA. Explicationes , &poftulata. I. M Odusſciendiitaincommuni ſumptus ,& generatim fignificat artificium logicum, quofaciledeveniturincognitionemveri tatis cujuſpiam,quæ anteaignorabatur: hujusmodi modos ſciendi præceptis fuis ,& regulis continet Logica, quemadmodumGrammatica ſuis regulis continetmodum,viamqueloquendiemendatè. II. Definitio eſt vocabulum interpretatum ex Græco ejusdemderivationis : ac nomen græcum ὀρισμός , quoutiturAriftoteles,idemque ſignficat, acfinitio, cuiſi addas particulam De, fit definitio, quæper metaphoram translataeftadſignificandas quasdam cogitationes noftras 5 nec non locutio nes ,quæveluti terminant, & finiunt curiofitatem noftri intellectus; hoceft,illifatisfaciunt : definitio igitur inhocſenſu eſtea cogitatio,vel locutio,qua perfecte ſatisfit huic interrogationi,ſeu curiofitati, quidesthoc? III. Quia hujusmodiinterrogationiſatisfacitde finitio, ipſa diciturexplicare quidditatem rei , de quaquæriturquidesthoc?derivatovocabuloquid itas abillointerrogativoquid? IV. Propter id ipſum diciturdefinitio explicare effentiam rei, de qua quæritur quid est hoc ?de riva 64 rivato itemillovocabuloeffentia àverboEfſtpoſito Differtatio OctavaLogico-physica ininterrogatione. Unde obiterſcito, hasduas vo cesquiditas,effentia, eſſe ſynonimas. V.Cùmdifficillimumfitdequalibetre fineerro re falfitatis fcire quidfit; ideo difficillimum eftper fectè res definire:nempè cognofcere effentias ,& quiditates rerum omnium: adhancporrodifficul tatem fublevandaminventæ funtpluresclaſſes, ſeu ſpecies definitionum,quarumfaciliores primoloco pofitæ præparantintellectum fibifuccedentibus, ut tandemdeprehendatultimamillam, quæperfectis fima fimul,& difficillima eft. V. Clasfis prima definitionum dicitur definitio abetymologia nominis,quo res appellatur (έτυμον vocabulorumeſt vera derivatio nominis anomine primitivo)v. g. cumdico homo per etymologiam し derivatur ab humo, & inde deſignaturhominem fecundùm corpus factum effe ex terra : Angelus eſt nomen, quod habet etymologiam averbogræ coαγγέλω ſignificante Annuncio, inde defignatur Angelorum effemunus aliquidhominibusDeino minedenunciare. Ex hac definitione dignofcitur nonnullaproprietas rei nominata , non vero per fectèeffentia ejusdemrei. VII. Clasfis fecunda dicitur abſolute definitio nominis, quæ multùmdiverſa ab antecedentieſt: fit autem , cùmquis advertens nomen æquivocum effe, antequamloquatur, declarat, & prænunciat, quodnomenillud ufurpare intendithoc potius fi gnificato, quàmalio: v.g. nomen Spiruus æqui vocumeft;poteſtenim fignificare flatum , &ven tum, vel ſubſtantiam incorpoream,Angelum, & animam rationalem: fidicamſpiritumappellofub Stantiam incorpoream ,feu qua potest cogitare, Dicorfeciffe definitionem nominis. Hæc autem definitio utilisfima eft ad tollendas inanes quæftio homoestcreaturapotensloqui,velpotensridere, autquid fimile ;vocatur definitio quid rei perpro prietatem. Si refpondeas denique quintohomo eft animalrationale ; hæc eſt definitio quid reiper genus&differentiam ultima,&perfectisfima,diffi cillimatamen; quiaplurima oportetſcire,uthujus modidefinitio fine errore cudatur. X. Quatuorpriores definitiones quid rei appel lanturcommuniter defcriptiones , ut diftinguan turàquinta,quæ abfolutè diciturdefinitioquidrei: cæteræ enim quafi defcribuntremillam de qua in terrogatur quid eft hoc ? & profecto hujusmodi interrogationipropriè non reſpondent , fed aliis interrogationibus, de quibus nonnulladiximus th. penult.1. 4. ele. XI. Sunt leges quædam obſervandæpræfertim in elaboranda artificio logico ultimadefinitione: prima eſtut definitiofit clarior definito : hoc eft quodclariùs intelligatur idem objectum cum ex plicaturperdefinitionem , quam dum deſignatur pernomenillius objecti, quodfubinde eſtterminus communis:unde res,quæ clarisfimè repræfentatur quantum hominibus fas eſt per fuum terminum proprium,definirinon poteft; e. g.res, bonum &c. &fimilia. Secunda lex:utdefinitum(hoceft ter minusformalis, qui per definitionein proponitur explicandus)noningrediaturdefintionem : unde abfurda effet definitio : Lomoesthomorationalis, Tertia ut definitio logicafolamexplicet effentiam rei , &nit ulterius : hoc eft neque caufa effi ciens,neque finis, neque partes componentes , nec denique proprietates exprefsè in definitione ex plicentur : unde peccaret hæc definitio : homo eft animalrationale rifibileproductumàDeo.Leges autem hæ exacte ſervabuntur fi definitio lo د gica tantùm explicet genus , & differentiam rei nes de vocibus, quæ exeocontingunt,quod e.g. loquensper unum,&idem nomen intenditmani feftare unam cogitationem, & unam rem cogita tam;duminterim audiens,quiaillud nomenæqui vocumeſt,exiftimatloquentemde aliare cogitare, &loqui , adeóque negat quodnon affirmatur ab alio,vel affirmat quod ille non negat , &hæc eft quæſtio deNomine. VIII. Clasfis 3. definitionum , dicitur definitio quidnominis (difcrimennonnullum eftàfuperio ri:) fit autem,cum explicoquidhominesvel indo Ai,vel docticommuniterintelligant audito illono mine ? e.g. audito hoc nomine homo excitatur in omnibus hominibus cogitatio de ſe ipfis ſeorsum fumptis&decæteris fui fimilibus, quodfintcreatu ræ perfectisfimæ fupra omnes alas vifibiles, quod loquiposfint,converfari ,poft mortemdurare&c. hæc autem eſt definitio quid nominis. IX. Clasſis 4. definitionum dicitur definitio quidrei , qua plenius fatisfit interrogationi quid est hoc ? dividitur tamen inplures alias claſſes. Namfi interroganti quid eſt homo ? refpondeas primo homo eft creatura Dei ; dicitur definitio quid rei per caufam efficientem ipſam rem. Si refpondeasfecundohomo est creatus proptervită eternamconfequendam;vocaturdefinitioquidrei perfinem,feucaufam finale. Sitertiohomo eftcrea turaconstansexanimaratioali, corpore;eſtde finitio quid rei permateriam,&formam , feu per caufammaterialem &caufamforinalem. Siquarto definiendæ at cum nonunumgenus, necunam differentiam cujusque rei th.46. &47. lib. 1. elem. indicaverim, datur locus quæftioni quodnam ge nus,& quæ differentia indefinitione logica adhi benda fit, SECTIO 11. Conclufio. Definitio logica, eft explicatio,five mentalis,five vocalis effentia cujuslibet reiper ultimum rei genus, &primamproximamque ejusdemdif ferentiam. Robatur conclufio : illaeſt definitio artificio quæperſpicuè breviter,& ve rè refpondet dere propofita interrogationi Plogicoperfecta, C quidefthoc?fedquodita reſpondet eſt explicatio effentiæ per ultimum rei genus,&primam diffe rentiam:ergo definitio logica eſt explicatio effen tiæper ultimum rei genus &c. Ma.patetexn. 10. 11. mi. verò pro. diftinctius , brevius , & veriùs refponderi non poteft prædictæ interrogationi , quamexponendo quidilla res fimile habeat cum reliquis omnibus rebus ,&quiddisfimile item ha beat neceffario cumomnibus rebus, quæ ad ipfius claffem non pertinent, fedhoc exquifite præftat prædictadefinitio: g.&c.mi. pro. Naminultimo generevelutin fructu includuntur omnia fuperio ra generav. g. in animali includitur vivens,corpo reum,substantia,ens, adeoque illo ultimo genere prola Deprimomodofciendi. prolatobreviſſune explicantur omnes fimilitudi nes, quas res definienda habetcuin reliquis omni 85 caturhoctermino cognitio: hæc autemrepræfen bus rebus contentis,& inclufis, tum inillo gene re,tum in omnibus fuperioribus generibus: inpri mavero ,& proxima differentia velut inradice continenturomnes ſecundæ differentiæ, ſeupro prietates ,adeóque per illam primam explicantur breviffimè omnes diſſimilitudines rei definiendæ cumcæteris omnibusrebus: igiturpereamdefini tionemexplicatureffentia ,&quidditas cujuslibet reimodoperfectiori,quoexplicaripoteft artficio Logico. Nectibividearisparum fcire , cumſcis dequali betreejus fimilitudines,&fimilitudines cum cæte ris omnibus: id enim tantuminodo de rerumeſſen tia fcire datum eſt hominibus in hac vita mortali: indeeftquodtota ſcientia humana appellari folet comparativa, quia videlicet comparatione,& fi militudine rerum invicem continetur: hincveluti ad fundamentum omnium fcientiarumveteres fa pientes opefimilitudinum,&diffimilitudinumdivi feruntresomnes ingenera,&fpecies. Itaque ex dictis habes , quo pacto definitiones artificiofas efformare poffis de qualibet re ſeu claſſe rerum , quæ termino communi fignifica tur , quidquid fit utrum res in fingulari definiri poffit: tantùm laborandumtibi eſtin reperiendo genere ultimo, &prima differentia reidefiniende: nonenim eftpronum, quoad res omnesduoilla venari. SECTIO III. Objectiones diluuntur. Bjicies primò: inhac conclufione definitur ipfa definitio, feddefiniridefinitionem repu gnatficuticalefieri calefactionem,& frigefie rifrigus: g. repugnat conclufio. Refp. con.maj & neg.mi.ficuti cognofci cognitionemnonrepugnat, ita definitionem mentalem alia cognitioneexpli cativa effentiæ illius cognofci,& ita definitionem vocalem aliis vocabulis illam declarantibus expli cari: hoceftdefinitionem definiri : diſparitas ca lefactionis , & fimilium hæc eft, quiain rebus phy ficis &corporeisnondatur e.g.calefactioreflexa; at datur in intellectu cognitio reflexa cognofcens ſecognofcere. Contraprimo:definitioutfic,ſeuclaſſisomnium definitionumdefinitur in noſtra conclufione &eſt definitum :feddefinitioreflexa, qua definiturdefi nitiout fic, includiturinipſa definitioneut fic,uti in claſſe omnium definitionum : g. eademdefinitio reflexa eſt fimuldefinitum,fimulque eſt directa, & reflexa quod repugnat. Re.co.ma.&dift.mi.de finitio reflexa includitur confusè,& per modum unius in definitione, ut fic: con.mi. includiturex preſsè,&folitarie ne.min &dift.con.eademdefi nitio reflexaeft fimul definitio expreſse , &feor fimfumpta,&eftdefinitumconfusefumpta&per modumuniuscumreliquisdefinitionibuscon.conf. eadem definitio eftfimul definitio,&definitum ex prefsè,&feorfim utrobiquefumpta ne.cof.in ſen ſu primæpartis diftin&ionis datæ nulla involvitur repugnantia :quod facilè percipies ſi veluti prin cipium indubitabile aſſumas cognitiones noftras alias eſſe directas , alias reflexas ,& inter iſtas reflexas dari etiamhanc cognitionem , quæ expli R. P. ProlomæiPhilofophia. tat,& fignificatpermodumobjectiomnesomninò cognitiones confusè ſumptas& per modumunius, tamdirectas , quàm reflexas , adeoque inter illas omnes fignificat , & repræfentat etiam ſe ipſam confusèſumptam &per nodumuniuscumcæteris omnibus : ficuti itaque cognitio cognitionis ut fic nonrepugnat;itadefinitiodefinitionisutfic:quid enimeſtdefinitio,nifi moduscognofcendi,&ex plicandi objecta definitive : hoc eft cognitio talis ſpeciei nempè definitiva ?ficuti igitur cognitiout ficcognofcipoteft; ita modusut ficcognofcendi, &explicandi objecta definitivèpoteſt cognoſci, & explicaridefinitive. Con. 2. Exdictis veraeſſetpropofitioſequens: definitioeſt explicatioeſſentiæ pergenus &diffe rentiam : atnon minùs eſſet verapropofitio ſe quens: explicatioeffentiæ per genus & differen tiameſtdefinitio:fed repugnatutramquepropofi tionumeffeveram,uti repugnatſequentes effeve ras: homo eft animal,& animaleſthomo : g.&c. Refp.primo conceffamajorinegandominorem:di ſparitasplurimaeft cumexemploallato:inpræſen ti tamenfateſt: quod ficuti dicebamnondaricale factionemreflexam,itaàpartereinondanturHo minesreflexi , &animaliareflexa, fedutiq; dan turcognitionesreflexa:itaque definitioutfic,ſeu claffis omnium definitionum accepta per modum uniusfi confideretur&cognofcaturapparet,quod fit explicatio , ſeu clasſis explicationum effentiæ pergenus,&differentiam:rursusfi alia reflexione hanc ipfam explicationem reflexam confiderem affirmare poffum,quodillaipſaexplicatio effentia definitionms utficper genus, & differentiamfit definitio : nempe fit aliqua definitio ex illis , quæ continenturconfuse,&permodumuniusinclaffe ſpecifica,quæ dicitur definitiout fic : nam exth. 49.n.27.1.1.elem.prædicatumilluddefinitio ſuppo nitur particulariter. Refp.fecundonegando rurfus minorem ,&adillas propofitiones in exemplum allatas dico fibiinvicem non repugnare,& utran queeſſe veram,ſiſecunda itaexplicetur : a'iquod animal eft homo : juxta quam explicationem hu jusmodi propofitionesvocantur indirectaprædi cationis : hoc eft ex parte ſubjecti terminum fupe riören & latepatentiorem habentes,quàm expar te prædicati,&faltem vocaliteradmittidebent: u trùm reveradenturinmentealibidifputo. Contratertiòfidefinitiopoffet definiri;definitio eſſet clarior,& obfcuriorſeipſa:fedhoc repugnat ficuti quod idem aer fit clarior &obfcurior: g. nonpoteft definiri. Refp.dift.maj. effet clarior,& obfcurior fubdiverſo conceptu, ſeu per diverfam cognitionem manifeftata,con.ma.fub eodemcon ceptu ne. ma. &mi. ficutieadem res modovideri poteftclariùs modo obfcuriùs ratione diverſæ lu cis,ita cognofcimodò clariùs modo obfcuriuspo teſt eademres: e.g. homo ratione diverſæ cogni tionis: paritasdeaereretorquetur. Qb.fecundò fidaretur ulla bona definitio,quid quidaffirmaturde definitione , affirmari deberet dedefinito : fed hoc repugnat, quiav. g. de defini tione affirmatur, quod fitmodus ſciendi: hoc au temaffirmari nonpoteftde definito. Homo enim noneſt modus ſciendi, attamen pervos dicitur definitum: g.&c. Refp.dift.maj.quidquidaffirına tur 1 1 66 tur de definitioneobjectiva (hoc eſtdeipſo obje DiffertatioNonaLogico-phyfica deiisdemrebus haberipoteſt, tum ſecundùmmul todefinitionis)affirmari deberetde definitoitem objetivo: con.maj.quidquid affirmaturde defini tione formali (hoc eft de ipfa cogitationedefiniti va)affirmarideberetdedefinito objectivo,veletiam formali : ne. maj.& fimiliter diftincta min.nego conf.cognitiohominemcognofcensnonefthomo, ita cognitiodefinitiva,nempè ipfadefinitio forma lis hominemdefiniens non eft homo,nequeeftani mal rationale: eftquidem modus ſciendi,&cogno ſcendiipſum hominemejusqueeffentiam. Ob. 3. omnia poffuntdefiniri: fed nonomnia habent genus , & differentiam ex dictis : g. non omnis definitio eſt per genus , & differentiam: prob.maj.quiade omnibuspoteft interrogariquid efthoc?g. de omnibus poteſt reſponderi explican doquiditatem , & effentiam illius rei. Refp.dift. maj. definitione perfectè artificiofa , neg. maj. definitione , vel inaartificiofa, vel utcunque imi tantedefinitionem artificiofam conc. maj. &min. &fimili pacto confequens diftinguo. Resillæ,vel entia illa , quæ genus,& differentiamlogicam non habent, hoc eft revocari non poffunt ad aliquam claſſem arboris philofophicæ per modum generis, veldifferentiæ ,habentquidem effentiamfuam, & quiditatem fuam:hoceftfuntidquodfunt,&de illis poteft refponderefaltemAngelus,& certisſi mèDeus ad interrogationem quid est hoc ? ſed quia artificium logicumdefiniendiadinventum eſt propterillas res , quæ revocantur ad claſſes arbo ris philofophicæ veluti ad genus , & differentiam; ideòde prædictis rebus definitioperfectè artificio ſahaberi nonpoteft. Cæterum definitio nonnulla 1 tiplices modosdefiniendi, quos ſectione 1.a n. 6. recenfuimus : tum etiam efformanturdefinitiones ad imitationem logicæ definitionis , quæ dici pos funt ſemiartificiofæ explicantes quidem effentiam reiquanto majori claritate fieripoteft, fednonper genus , & differentiam. Notabis etiam res illas, quælogice definiri nonpoffunt adeòperſenotas, &manifeſtas hominibus effe, utvixclariùs expli cariposfint, quàmfiunpliciter nominari. Ob. 4. noneft recta definitio homo eft animal rationale : g. &c. probaturant. animaleſt genus: ſedhomononeftgenus:g.homononeftanimal:g. multò minùs eſt animalrationale. Refp.nego an tecedens , adprobationem conceffamaj &mi.ne. utramq;conf. argumentum peccat contra primam legemfyllogifticam , habet enim4.terminos;nam terminus animalinduplicifuppofitioneufurpatur, nempèinſuppoſitionedirecta,& perſonali,ufur paturinconfequente:infuppofitioneveròreflexa, &fimpliciufurpatur in majori,utpatere tibipoteft exth.49. 1. 1. Elem. n. 16. Co. quod eſt unum non poteſt eſſe quid du plex,fedhomoeftquidunum:animal,&rationale eft quidduplex , aliud enim eſt animal, aliud ratio nale:g.homononeft animalrationale. Refp.hoc argumentum fundariin ignorantia differtationum ſequentium , in quibus de objecto , & fignificato terminorum cominunium agendum eft : videlicet de univerfalibus , & formalitatibus: interim ſcias, quod necanimal, necrationaleres funt, fedfunt formalitates: miraberis fortèquæ dico, ſedſtupo remdepones eruditusdicendis. DISSERTATIO IX. Demaxima difficultate , & antiquisfima controver ſia apud Philofophos , quo ad deſignandum ve rum , &genuinum fignificatum , feu objectum termini communis ( & univerfalis ) indefinitè : ſumpti , de quo th. 22. &38. cum fequentibus lib. 1. elem. unde ad varia abfurda delapſi ſunt plures , quorum primum univerſale PSEUDOPLA TONICUM hic expenditur. I terminis duntaxat fingularibus ho mines loqueremur & de rebus د tantummodo fingularibus cogitare mus, aut bruta effemus , aut Deus, hochabet peculiare intellectus hu manus,utderebus nonfolùminfingulari:verum etiam in communi,&utdicituruniverfaliter co gitareposfit: (nil hicdecerno quantumadAnge. los, qui utrùmuniverfaliter,&in communi res in telligant ſubjudice eſt) exemplum pono: cumin tellectus cogitat de hoc objeto homo , & cum de eodemlinguanoſtraloquimurperhuncipſum ter minumvocalemhomo:nonvidemur cogitare, aut loquide hominibusfingularibus , de hoc homine , &de Deuniverſali Ideali. &deillo;ſeddehomine incommuni. Hocvero pactoper ſuas imaginationespercipere,autſenſa tiones brutanonpoffunt: nonenim vident , aut imaginanturhominem in communi,vel animalin communi,ſedhunc hominem,aut illumhominem: e.g. equus Dominumfuumvidet,autſervumſtabu dum,&multòmaximè adintelligendum exdictis loco citato. III. Intellectus,ſeu animanoſtra ſubnominein tellectus ſpeciesſpirituales adintelligendumnecef ſarias fibi elaboratut loco citato dixi : appellatur autem ſecundumiftam confiderationem peculia larium : illosque eosdem imaginatur , aut alios , quosviderit. MultòpotiorijureDeuscognofcere remintellectus agens:fecundumveròillamconfi derationem,quaipſemetintellectus experiturſpe univerfaliter, &incommuninonpoteſt;v.g.ho 67 ciesjamelaboratas &cognitionesproducit,dicitur minemincommuni,&utfic;fedperfe&iffimaco intellectuspaſſibilis,ſenpatiens. gnitioneomnes omninòhomines fingulares cum omnibusfuis circumftantiis,&proprietatibusexa Aisfimè comprehendit. Indèvero eſt, quodDeo fimul&brutisanimantibusdenegandusfit iſtemo dus cognoſcendiobjectaincommuni,&utfic,quia hujusmodi moduscft quidem aliquaperfectione brutis denegatâ perfectus , ſedmultametiamin cluditimperfe&ionem,quælongisfimèabeſtàDeo, nempèobfcuritas,&confufio. Atſtatuerequidfitilludobjectum, illudcogni tum, illud fignificatum , quodperterminoscom munes mentales , autvocales homini intelligenti repræſentatur ; hocopus,hiclabor: numvideli cetfintomniaſingufaria,quibus terminus ille com munis accommodaripoteſt,Petrus,Paulus,&cæ teri homines infingulari ,quo adterminum com munemhomo?anpotiùsilludobjectum fitaliquid diſtinctum ab omnibus illis ? difficultas eſtmaxi ma, &antiquissima ,nec adhucomninò dilutaaut explicata : licet enimex hacoccafioneplura à Philoſophis excogitata fint vocabula,distinctio num,precisionum,formalitatum,univerfalium 1 6. Nontamenextotoperfpicuaveritas reddi IV. Præcipua differentia inter ſpecies hinc ſenſuum externorum , indephantaſticas & intel lectuales hæc eft:quodillæ,poftquame g. oculus ceſſavitvidere,fimuletiamexoculoceſſant,&cva nefcunt : ſpecies verò phantafticæ , poftquam phantafia ceſſavit imaginari ; & ſpecies intelle ctuales,poftquam intellectus ceſſavit cogitarenon evanefcunt; ſedreponunturmirabiliterin duplici interiori quaſi thefauro : qui dicitur memoria phantaſtica,&intellectualis:unde rurfus proop portunitate ab anima educantur ad imaginan dumrurfus, &cognofcendumresolim imagina tas,&cognitas : hoc autem eſtquod dicimus re cordari. V. Quotieshomo cogitat aliquidintellectu, il ludipſumquoqueperphantafiamimaginaturima ginationequadam faltemſymbolica, &fimilitudi naria: utcumAngelumvelutijuvenemalatum ima ginamur: nonveròquoties aliquid imaginamur, illud ipſumquoque intelligimus , & cogitamus: quodfatisapertèpatetinfomniis. VI. Quidfitfingulareeſtluminenaturæ notis fimum,unaquæqueenim res , quædigito oftendi taeft. SECTIO PRIMA. Explicationes,&poftulataadremprafentem. I. H Omoinhac vitamortalitres habetfacul tates repræſentativas,ſeu perceptivas,qui bus animafibi repræfentat,&percipit res externas,quæpræcipipoſſunt: primadiciturfacul tasfenfitivaexterior,&dividiturinquinque ſen ſus viſum,auditum, guſtatum, olfactum,&tactum: porròhi ſenſus ſunt anima ipſa unita partibus il lis humani corporis , quæ accommodatæfunt ad aliquam perceptionem rerumexternarumhaben dam: partesq; illæ corporeæ vocanturorganaſen ſus illius,quipercipitperillas objectumfibiaccom modatum: e.g. oculusdicitur organum facultatis viſivæ,feu viſus. Secundadiciturfacultasfenfitiva interior ,quæ licet pluribus nominibusgaudeat communioritamendiciturPhantasia , ſeufacultas imaginativa, quæ eſt ipſa animaunitapartibuscor poris accommodatisadimaginandum:nempèce rebri parti præcipuæ , quæ indè dicitur organum phantafiæ. Tertiadiciturfacultas intellectiva,ſeu Mens,ſeu potentiacognoſcitiva, & eſt ipſa homi nis anima,quæ licetcorporiunitaper ſeſola(cum aliquo tamen famulatuipfius corporis) habetvim intelligendi, &cogitandi. II. Ithomoactuvideataliquod objectum,ſeu remviſibilemrequirunturſpecies illæ, feuradiiab objecto adoculum evibrati , dequibusth. 5. 1. 1. elem.diximus:itemadaudiendum,guſtandum&c. quidfimile ſpeciebus prædictis requiritur. Multò magisſpecies interiores requiruntur ad imaginan quodammodopoteſt (immò,&quæ oftendinor poteft ) dicitur res fingularis , utex th.46. lib. 1 elem.falileliquet:porro hicterminus individuum idem fignificat, ac fingulare,&communiquadam deſcriptionedici foleteſſeid,quodeſt indivifum infe, &divifumàquocunquealto;utalibi excu tiendum. VII. Intellectushominispoteſt cognofcere,& cogitare fingularia diverfo modocogitandi , nem pèquadruplici. Primòfeorfumdeunotantummo dòfingulari, utcumdePetrocogito; ſecundòco pulativè, & quiacopulatio eft genus adcollectio nem,&diſtributionem (dehis enim terminis ar borquædamphiloſophica fieripoſſet) copulatio necollectivapoteſtintellectus de ſingularibus co gitaree. g.Petrus ,&Paulusfunt duo. Tertiòdi ſtributive, ſeu copulatione diſtributiva e. g. & Pe trus currit, Paulus ambulat. Quartodisjun &iveper particulam vel expreſsè poſitam inter fingularia cogitata e. g. velPetrus currit , vel Paulus ambulat: omnibus hujusmodimodis fin gularia verè cognoscit &diftin&èintelligitintelle aushominis. VIII Non tamenhoc folum intellectus poteft; ſedpercognitaquomodocunque fingulariaafcen ditadduplicem aliamclaſſemcognitionum:nempè adcognofcendauniverfalia,&particularia:un deomnia : quæ poteft intellectus cognofcere ad tresclaſſes revocantur,fingularia, univerfalia, particularia. IX. Clasfis univerſalium , quæ poffuntcogno ſci, ſubdividitur juxta regulas arboris philofophi cæ induas alias claſſes: inuniverſaliacum figno, Ieu t 12 68 ſeuſyncategoremate, ut omnishomo , nullusbo Differtatio Nona Logico-phyfica &fingulariin fimilipropofitione,Petrusefthomo: mo;&inuniverſaliaindefinita,uthomo,equus&c. qui funttermini communes, & indefinite ſignifi cant,ut nofti exth.44.&45. X. Claſſis particularium etiam fubdividitur in particulariacumfignoparticulari disjunctive ſum pto,&inparticulariacumfignoparticularidisjun Aèſumptodequorumfignorumexplicationedixi th.48.n.19.1.1.elem. XI. Difficultas inpræfentipropofitatotaverſa tur, quoduniverfaleindefinitum,quodeſtſignifi catum,& objectum termini communis mentalis, Teu vocalis indefinite ſumpti:quid namque repræ fentetur, &apprehendatur(namtota quæftio eft circaprimamoperationem intellectus)abintelle Etu, cum perhunc fimplicemmentalem terminum, feu apprehenfionem cogitat ? Quodfitdifcrimen interuniverfaleindefinitum,& univerſalecum figno?eft quidem maximum, namrectè dices, ani malrationaleeſthomo, fedmatè diceres , animal rationale eſtomnishomoLib.2.elem.th.20.Exquo colligitur univerſale cum fignopotius repræfenta re univerfaliter fingularia : hoc eft copulativè, quàmverè&proprie ipfum univerſale,feuhomi nemut ficrepræfentare. Obiternota progreſſum intellectushumani: àfingularibus ſe ſolis, vel ex preſsè faltem cumaliis cognitis afcendit mens no itra adcognofcendauniverfaliterfingularia: abhis rurfus adcognofcendum ipſumproprium, &ge nuinumuniverſale,hoc'eſtobjectumtermini com inunis indefiniteſumpti. XII. Univerſaleperdefinitionemabetymologia dicitur eſſe unumversus multa,exquadefinitio necolligiturperhuncterminumuniverſaleexcita ri cognitionem fimuldealiquouno,ac demultis: adeóque, ſiterminushomoappellari reflexèpoteſt terminus univerſalis, debet fignificare unumquid, &fimuletiammulta: fiveifta multa finttantum posſibilia,vel etiam actu exiſtant. SECTIO II, Conclufio Prima.. Univerſaleinquantumeftobjectum,&fignifica tumterminicommunise.g.homo) abfurdedi ceretureffeunumfeparatumrealiteràmultis,-Seu abomnibusfingularibus:quodunum appel-laripoffit Idea,velexemplar,&illa multafint-velutiveftigia,&imagines illiusunius,feu-idea. Alsohocuniverſaleitaexplicatumattribuitur HPlatoni,utmoxvidebimus;declaraturautem 1 effeunumextramulta:ideanempeabæter noexiſtens extra,&ultraomniafingularia,&in dividuae.g.ſpecieihumanæ ,quæ ideaquotiesho mo gignitur applicetur quafi forma,&figillumin cera, ineaque relinquatimpreſſam ſui imaginem, autveftigium. 1 Probaturconcl. unumextramulta, ſeu ſepara tumrealiter abindividuisnon eft fignificatum hu jus termini communis homo; fed univerſale , de quoquæritur,eſt ſignificatum hujus termini com munis: g.unumextra multa,&c.noneſt univer ſale ,de quo quæritur : probatur ma. fignificatum hujus termini communishomo debet effe tale , ut affirmari posfit,& prædicaridequolibet individuo, 201 fedunumextrainulta noneſthujusmodi,quia de quolibet individuoaffirmarinonpoteſtid,quodeft realiter feparatum ,&distinctumàquolibetindivi duo,uteſtmanifeſtisfimum: namideòfalſa eſt hæc propofitioPaulus estPetrus, quiaPaulus eſt reali terſeparatus àPetro:ergo,&c. Prob. 2. vel illa idea,hoc eft illud unum extra multa eſt aliquid increatum,vel creatum:ſieſt ali quidincreatum eſt ipſeDeus : ſi eſt aliquid crea tumeftaliquodindividuum ,&fingulare: fedne que Deus, neque aliquod fingulare eſt univerſale, dequoquæritur : nam nequeaffirmaripoteft, e.g. Petrus eftDeus: nequePetrus estPaulus , & ta men dicipoteſtPetrus efthomo:g.univerſalis ,de quo quæritur , nempè ſignificatum hujus termini communishomo,noneſtaliquidſeparatumrealiter àfingularibus hominibus. Ob.aliter explicari nonpoteft, quidfituniver fale: nempè unumversus multa, quodfit obje tuin termini communis:g.&c. Refp.exſequen tibus differt. patebit , quopacto ſine abſurdo id ipſumexplicari poffit. Contra 1.Effentiæ rerumdicuntur effeab æter no:fedab æterno nulla funt fingularia: g.effentiæ funtquidunumrealiterſeparatumàfingularibus g. iſtæ funtuniverſale , de quo quæritur. Refp.omi. ma,&ne. mi.Effentiæ rerumposfibilesnihilaliud funt quamipfa fingularia poſſibilia : ficuti eſſentiæ exiſtentes funtipfa fingularia exiſtentia : nec ſunt quidunum,fedquidplura, &plurima , &ideò exprimuntur num.pluralieſſentiæ rerum. Contra 2. Obje&um hujus termini communis homononeſtaliquid fingulare: g. eftaliquid ſepa ratum àfingularibus. Refp. 1.retorquendoantec. jamenimilludobjectumnon effet idea, quæ con vincitur effe aliquid fingulare ex probatione ſe cundaconclufionis. Refp. 2.dift. antec.noneſtaliquidfingulare fin gulariter repræfentatumconc. antec.univerſaliter, &abſtracte confideratumne,antec.&confeq. CONCLUSIO II. Platoni nunquam in mentemvenit hujusmodi univerfale:quodeffet unumextramulta,nec- admifit ideasfeparatas àmentedivina, &à : ScientiaDei. (Vicunque operatur cum ratione, hoceftra. tionabiliter , dicitur operari ex idea : nempè concipitpriùs mente idipfum,quod opere moliri vult: ita Pictor : itaquilibetArtifex: ita quicun que homo ſapienter agit: cùm itaque de DEO fentiendumfit ſapientisfimè; ideòdiciturinmente ipfius divina ideas ſemperexifterererumomnium, quæDeus creavit,velcrearepoteft. Hocaffeve ravit Plato,nectamen dixit has ideas divinas eſſe univerſale; fumpto univerſalipro objecto termini communis. Prob. concl. exPlatone ipſo,quiinParmenide fic ait: Admirabileeffetfermo illius,quiideastol leret, quoniamDeumcognitioneprivaret :& in Hippia: Illum, qui dicitur δημιεργός ( hoc est Mundi artifex) certarationeagere,&dumho. minem,velequumproducithabereinfeipfoeorum ſpecies,fenideas : g. Plato nomineidearumnil 1 aliud DeVaiverfali Ideali. < aliudintelligit , nifimentemdivinamcognofcen temcreaturas,quaspoteſtproducere.-69 Deus:g. ideainquantumeſtidem,&c.Patetenim, Addoteftimonium ſapientissimorum virorum proPlatoneita intelligendoſtantium : DivumAu guftinuminprimis lib.3. retrac. cap.3.&alibipas fim: prætereaPlatonicosomnesPhilophos,quos cæteris omnibusDivus Auguftinusmerito ſeante poneredicitlib. 8. deCivitateDei: quorumomni umunamſententiamMarfiliusFicinuseſſeteſtatur: Platonicinunquam voluerunt ideasabintellectu divinofeparatas, DicesAriftoteleminoppofitumſtare. Refp. ex pluribus, quæpoſſemreponerehocunum ajo:A riftotelemnullis inlocis oppofitumejus , quod in hacconcl. defendo,dixiffe: fedpotius ejusdicta adſequentemſpectare. CONCLUSIO III. IdeeinquantumJuntidemcummentedivina, nonfunt objectum, autfignificatum termini PR communis. obatur:obje&umterminicommunisaffirma tur,& prædicaturdequolibetfingulari,utcùn e. g.diciturPetrus esthomo : ſed affirmari nonpoteſt,aut prædicaride quolibetfingulariid, quodeſt idemcum mentedivina,hoceſtipſeinet quodnequeexemplar,aut ideaartificialis reſidens e.g. inmentePictoris,dum imaginempingit,po teſtaffirmarideipſa imagine externa,&dici hæc imagoeftidea. Notabis vero ideasdivinas modo ſuperiori ex plicatas nondiciquidem poſſe univerfales inco Tenfu , quem ufurpamus inpræſeatiDiffert., ubi loquimurdeuniverſali ineſſendo,&univerſali,in prædicando:hoceftde eo, quod eſt , & dicitur (nempè prædicatur) unum,&plura:c. . homo, eſt univerſale in eſſendo in quantum inomnibus fingularibus hominibus confideraripoteſt , &re periri ſignificatumhujus termini : homo , &rursus deomnibus fingularibus hominibus affirmari po teſt &prædicariilludipſum ſignificatum: cæterum ideasipſasdivinas alio ex capite dici poſſe univer ſales advertes , nempèuniverſales in cauſando; quod eſt idem acdicere ,eſſe cauſas univerſales. Illa enim eft caufa univerſalis , feu univerfalis in cauſando, quæplures,&plurimos effectuspoteſt producere:itaexideahominisinmentedivinare ſidente exemplariter,&idealiteromnes homines producti funt,&producentur: atque hac diftin &ioneuniverſaliuminutiles &pluresaltercationes demerisvocibusàveterumquibusdamobfcurèdi tisfacilè ſubmoventur. DISSERTATIO X. : Peroccafionemtermini communis , ejuſque ſignifi cati declarandi deprehenfum eft , quod intelle Etushumanushabetvimcognofcendiidemobje Etum,ſeueandemrempermodumpluriumobje : " Etorum,&rursusvim habet cognofcendi objecta plura per modum unius : unde pluravocabula metaphorice applicata funt ſignificandis cogita tionibus noftris , quæ propriè res duntaxat à parte rei exiſtentes ſignificabant, ut exponitur in præfentia. Oſtquam àPhilofophiscognitum eſt, fignificatum termini communis eſſe nonpoffequidunum extra multa, &feparatumrealiteràmultis:nempe ideas illas,de quibus fuperiùs; ſta tuêre fignificatum illudpoſſeeſſe idem, ac fignifi catum hujus termini complexi omnis homo,de quoDiffert, antec. letu.n.9. nempèomnesom ninòhominesfingulares,fedperdiverſummodum cognofcendi cognitos,&apprehenfos dumfunt objectum hujus termini communis , & fimplicis homo , acquando objectum funt hujus alterius complexi, omnishomo : adeóquenihilaliud eſſe univerfale, quamipſas res fingulares modoquo dammirabili cognitas , quo permodumunius in numeracognofcuntur. Indequodammodòrevea lata-O 70 fataeſtintellectus humani prærogativacognofcen Differtatio DecimaLogico-phyſica di plura per modum unius , itemque exparitate rationis & posfibilitatis , cognofcendi unum, & idemper modumplurium,& multorum: tametfi intellectus ita cognofcendo non erret , fed cum veritate,&cum conformitate adobjectade obje &iscogitet. SECTIO PRIMA. Terminiquidem tranſcendentales,cumfuisde rivatisfenfuproprioexplicantur. DEterminotranſcendentalidixith.35.1.1.Ele. fimiles terminos explicandos fufcipio , qui nemperebusomnibus accomodaripoffunt, &indèdicunturtranſcendentales:ſuntautem:Res, Realitas,Ens,Entitas,Formalitas,Unum,Unitas, Idem,Identitas,Distinctum,Distinctio. I. Res,ſeuEns,vocaturquidquidexiſtit,velpo teſt exiſtere in rerumnatura,&hancpropriamfi gnificationem illorumterminorumefledico,reli quæveròfuntimpropriæ,&accommodatitiæ. II. Realitas eſtderivatum tanquamàprimitivo àvocabuloRes,&fignificatomninoidem,acejus primitivum,licèt mododiverſo : nempèpermo dumabſtracti,&formæ,cùmResſignificetpermo dumconcretiſubſtantivi,&juxtath.49.1.1. Elem. explicari posfithabensrealitatem. III. Entitas idemfignificat,acRealitas: nempè permodumabſtractiidipſum,quodfignificatter minusconcretusEns. IV. Formalitas ,&formalitatesdicuntur illæ veritates ,quas intelle&us cognofcitcummodoſe cundùm unamconfiderationem, modoſecundum aliamcogitat deuna , eademquere, v.g. Petrus ſecundum iſtam confiderationem cogitatus,quod fit fimilis in ſentiendo , videndo , &c. leoni , & equo,&c. dicitur verè, quod fit animal:entibi unaformalitasnempèuna veritas. Rursusfecun dùmaliam confiderationemidem Petrus inquan tum poteſt diſcurrere, & ratiocinaridiciturverè, quodfit Rationalis:fecundum aliam inquantum poteſt ridere dicitur Rifibilis : ſecundùm aliam in quantumpoteft mori dicitur mortalis ,rurfusque ſecundùm aliam in quantum eſtunus homo, & noneſtplureshominesdiciturfingularis,ſeuin dividuum,&c. omnesiſtas,& fimiles vocafor malitates Petri , idemque intelligas de cæteris re bus, quæfuntinMundo,auteffepoffunt: inuna quaque enimre ,& realitate confiderari poffunt plures formalitates , ut ex fuperiori exemplo conftat. V. Unumquidfignificet difficilius eſt explica re, quamfcire: omnibusenim hominibusclariffi mumeſt ſfignificatum hujus termini unum , vel unus. Itaque eſſeunumeſtnoneffeplura ejusdem denominationis , &appellationis adequate,& omnimoda,necpoſſenumerarifecundùmeandem denominationem : c. g. Petrus eſt unusPetrus; quianonpoteſt dividi in duos , vel tres Petros, videlicet in duas , vel tres res , quæ denominen tur,&appellentur eadem denominatione omni moda,&eodemnomine Petrus : hinc fit , quod Petrusdicitur eſſe unus numericè , hocest,quod inpluresPetrosdividi itanon poteſt,utfaciatnu merumpluriumrerum , quæ codem omnimodè nominePetru appellentur : porrò additur illud ſyncategoremaauaquatum&omnimodum,neſta timtricemurquodlignum bipalmareposfit dividi induoligna,ſeupartes ligni:vides enimnonpoffe dividi in duo ligna bipalmariahoc eſtejusdem om ninoappellationis,utilludunumtotumlignum.Ca terumhoc totumquoad intelligentiam termini u numſatisdocetGrammatica ,excujusregulisha bes, quodunus,a, meſtnomenadjectivum,&ca retplurali : quia eſt adjectivum; indefit,quod con jungendus ſemper eftcumſubſtantivo, faltemim plicitoin neutrounumjuxtadictatheſi 48. n.6. lib. 1.elem. audito ergò adjectivounus,vel unumita timquærendumeſt deejusſubſtantivo , quod cum reſciverisv. qunus homo,anuslapu&c.ſtatimin telliges, quidfignificetilludunus,& quidfuperad datfignificatoterminiillius homo, lapis&c. nempè ſignificat non effeplures homines , non multiplex homo,nonduplex, non triplex,cumdiciturunus homo:quodipfumcomprobaturex eo , quod in propria fignificatione nomen unus caret plurali, necdices unihomines, unoshominespropriè lo quendo,nempèquiaunum effeeſtidem,acnoneife plura ,necpoſlenumerari. VI. Unitas eſtderivatumàprimitivo unum ,& fignificat idem, ac fuumprimitivuın , ſed diverſo modoſcilicetper modumabſtracti,ut num.2. dice bamde realitate. Explicatur autem fatisclarèuni tascumdicitur : eſtformalitas illa,ratione cujus res unanumericedenominaturunanumerice. VII. ldemnomen eſt, quod claritate laborat ſuâ ,perindeacnomenunum, intantum,utaper tiusexplicaridifficileposfit : quid enimamplius ca piesſidixero,eſſe idem est remeſſeid:fumcum feipfa,veleſſeidem est remeſſeidquodest ?faci lius , & felicius ex folo vocabulo idem , eadem, idem,quam exilla circumlocutione ejusdemvo cabuli fignificationem intelligis. Interim ſpeculare hæcſynonimacandor.albedo.velhæcalia, apis.fa xum:petenti quot resduo hæc vocabula fignifi cent? Itatim reſpondes fignificare idem , hoc eſt unam,eamdemquerem,nonverò fignificareduas res,quarum unafit ab alia diſtincta , ſicuti hi termi nifaxum,&arbornonſignificantidem: quiares duasverè interſediftinctas ſignificant: entibiquid fiteffeidem , hoceſt eſſe indiſtinctum (quod eſt idem,) Sæpècopulantur inloquendo hi termini: unum&idem:quia illorum ſignificatio omnibus rebus accommodaripoteft aliquopacto. VIII. Identitas eſtderivatumà primitivo idem, ejusdemqueeſt ſignificationis : ſeddiverſo modo, nempèpermodumabſtra&i juxtadicta num. 2.& 6. &explicaripoteſt: identitas eft formalitas ra tionecujusid,quodeſtidem, eſt idipfum cum ſe ipſo. Adverteshaspropofitiones: Petrus eftidem fecum: Petrus est ipse: daturidentitas Petri cum feipfo;explicarifaciliùs&clariùs perhancpropo ſitionem Petrus non eſtdiſtinctus àfe ipfo: nota bis etiamaliaderivataabeodemprimitivoidemſci licet identificare, identificatum , identificabile: hoceſtproprièloquendo facere eſſe idem,poſſe fieri idem , effefactumidem ,qui termini nifi me taphorice , &improprièuſurpentur ; funt falfisfi miſenſus: quodenimreipſanoneſtidem; fed eſt verèdiſtinctum ab alio, nullo modo fieri poteſt, utevadat idem cum illoalio: inſenſu verometa :: pho Demodocognofcendiplura &c. phorico vocabula illa ufurpantur ad cogitationes noftras explicandas. IX. Diftinctum, ſeudiſtinctam eſſeunamrem enimunitas(quæfoletànonnullis appellariunitas 7 fumilitudinis ) nil aliudeft,quàm illaformalitas, ra abalia fignificatid, quod notissimumeſt, nempè unamremnoneffealiamſeuremunamnoneffeid, quodreveranoneft. X. Distinctio derivatum eſtnomenàprimitivo diſtinctum, idemque fignificat; fedper modumab tracti ,ut num.8. deidentitatedicebam : explica tur autemhocpacto: distinctioestformalitas,ra tione cujusresnon est id , quod reveranon est: porrò duplex eſt clasſis diſtinctionum (utraque realis,)aliadicitur distinctiopoſitiva; alianegati va:prima interceditinterduas resde factocoexi ſtentes : utraque enim diftinctione poſitiva ab alia diftinguitur : fecunda interceditinterremexiſten tem,&aliam nonexiftentem : primadicitur di ſtinguidiſtinctionenegativaabalia,necaliud figni ficat terminus illenegativa , quamnonexiftere rem àquares exiſtensdiftinguitur. XI. Res&realitas:unum,&unitas:idem,& idemtitas:distinctum,&distinctio inproprio,& primigenio fignificato plura funtvocabuladiverſo imodofignificantiaunain ſolam,&eandemrem& cuilibet rei exiſtenti,velpotenti exiſterecum veri tate accommodari poffunt. Quia verò prædicta vocabulaàPhiloſophisſæpèufurpanturimpropriè, &metaphorice;idcircoadtollendas æquivocatio nes, quotiescunque illisutivisinproprio &primi geniofignificatoillis adjungeshoc ſyncategorema realisvelrealiter,&dicesunitasrealis,unumre aliter identitasrealis&c. SECTIO 11. Superiores termini fecundum impropriam , & metaphoricam illorum fignificationem expli cantur. PR imò. Ensrationis,feuresrationisnonſigni ficatremaliquam,quæverafit res,ſcilicet exi ſtens , velpotens exiſterein rerumnatura,& parterei : hoc eſtindependenter àreflexionibus& ponderationibus noſtri intellectus ; ſed ſignificat denominationes quasdam confequentes diverfos modos cogitandi , quæque idem funt, ac objecta ſecundæ intentionis,de quibus th.44. lib. 1,elem. ex.g. cumdePetro cogito; quia poteſt affirmari, quodPetrus eft cogitatus,feu cognitus àme;inde confidero veluti objectumhoc,quodeſtPetrusco gnitus: hocconcretumdicitur ens rationis,feu enslogicum,quodidemeſt,&communiusappel lari folet denominatio extrinfeca , &concretuin extrinfecum:quodinſumına nilaliud, quàmquod proferaturpasfivè , &perparticipium pasſivum ubipasfio nulla eſtvera &propria; cum dicitur Petruscognitus;licet fitvera & propria actio per quamverèdicitur intellectus cognofcens Petrum, quæ eft vera denominatio intrinfeca, &concre tum intrinfecum : non minus quam hujusmodifit paries albus , ignis calefaciens &c, cave itaque ſemperqueretineeſſeſynonimoshosterminos: eſt denominatioextrinfeca,hacdenominationonda turàparterei, II. Unumformale,&unitasformaliseſtimpro pria unitas, & latiuspatet , quam unitas numeri ca,ſuperius expofitaſectione 1.num. 6. præſens tionecujusaliquideftitaunumquidin aliquade nominatione,utdividinonpoffit inpluraomnino diffimilia interfe:e.g.collectio hominumeſtuna unitate formali : quiaeſtunumquid quod dividi nonpoteſtniſi inplura inter ſeſimilia , nempèin homines fingulares fimiles inter ſe quoad omnia prædicataeſſentialia; Itaetiamcolle&io omniuma nimaliumeſt unumquid,quoddividinonpoteftnifi in pluraſimilia, nempè in fingularia animalia inter ſe ſimilia quoad prædicatum effentiale genericum. Econverſo ſifingas hanc collectionem: collectio neminquamarboris,angeli,faxi, albedinis,chi mera&c. Hæccollectiononeſtunumquid unitate formali,quiapoteſt , velſi poteſt(namhocpoſtu lo)dividiinplura omnino disfimilia inomnipræ. dicato,ſeuformalitate reali faltem&vera: ideo queadunum fimilitudinis, feu unum formale iſta collectio non pertinet. Simili de cauſa in Petro eſthæc quoque unitasformalis: quiafinonpoteft dividi inplures Petros ,nec etiam poteſt dividi inplurafive illa fintomnino disfimilia five fini lia invicem aliquo pacto : quæ plura fint totidem Petri : unde definitio unitatis formalisinPetro e flam&omnialiouno numericè verificatur. Unitas porrò formalis ſuperius expofita, licet fitimpro priaquædam unitas , ſi comparetur cum unitate, dequa ſect. 1. num.6. Lihilominus fiabſolutècon fideretureſtſatispropria: tumquiatameſtimpoffi bile dividere Petrum induosPetros ; quàmcolle &ionemhominuminduoex.g.individuaomninò invicemdisfimilia : namomnes erunt homines,hoc eſt invicem fimiles : tum quianon pendet hujus modiunitas à noftris cogitationibus : ideoquedici folet, quodexistatinrebusanteoperationem in tellectus: namficutidaturcollectiohominum(da tur inquam, velactualiter , vel poſſibiliter) ante operationem intellectus,hoc eftetiamfinemoco gitetdehujusmodicollectione; ita etiamante ope rationem intellectus datur fimilitudo omniumho minuminterſe,atque ita tandemdatur unitasfor malis omniumhominum. Notabisobiter unita temiſtam formalem ſolereappellari àſcholaſticis univerſalefundamentale. III. Unitasrationis,feu intentionalis , eſtme taphoricaufurpatiohujusterminiunitas, fimiliter acufurpaturterminusens,&entitas , cumdicitur ensrationis,vel entitas rationis : fignificat autem cognitioneın, quæ talis proprietatisfit , &talem habeat modumtendendi,ſeucognofcendi;ut co gnoſcat plura ( quæ cæteroquin funt unum quid unitate formali,de quanum.2)permodumunius, quafi effent unum numericèjuxta explicationem datam fect.1. num. 5. & inpluramultiplicari ,& dividi nonpoffet,licetreveranonitafit:quia reve railla , quæ cognofcuntur per talem cognitionem funtplura: quiatamen illa cognitionondifcernit interilla plura unum ab alio ; indè appellatur uni tasrationis: e.g. cognitio, ſeu terminus mentalis homoita cogitatdehomine utfic; utdePaulo,in quantumdiftinguituràPetro,&ita decæteris ni hil cogitet , ſaltem expreſsè; inde nomenclatura metaphoricâterminusillediciturunitas mentalis, velintentionalis,velrationis,quodidemeft;qua fi ita adunetin ſua repræfentatione omneshomi nes, / 72 nes, licètinnumeros,utnoncognofcat effeplures autplurimos; fedperinde ſe habeat repræfentati Differtatio DecimaLogico-phyfica nu.5.&diſiert.5.ob.ult.:cumhoctamendifcrimi vè,ac fieffet unushomo unitate numerica obje Aum illius termini mentalis , qui dicitur homo: advertes quod hac cognitione,&perhanccogni tionemjuxta plurimorumfententiamdicitur con ſtitui tanquam concretumextrinfecum hoc quod eſtuniverfaleformale. IV. Univerfalitas rationis eſt idem , acunitas rationis , de qua numero antecedenti,nempe co gnitiocognofcens plura permodumunius, aqua cognitione objectum cognitumdenominaturuni verfaleformale, quod eftidem, ac unumunitate rationis , & mentali : quæ denominatio pertinet adclaſſem generalem denominationis extrinfecæ cognitum,de quanum. I. nam fiex illotermino cognitum arborphilofophica conficeretur , fub dividendo claſſes ex clatibus , adunam claffem arboris illius pertineretuniverſaleformale,hoc eſt cognitumcogntione, quædicituruniverfalitas ra tionis. V.Identitasrationis,velmentalis eft cognitio talis proprietatis , ratione cujus rescognita deno minaturindiſtinctaratione,hoc eltquanondiftin guitur diftin&ione rationis , de qua distinctione moxdicam :v.g, animaleſtanimalinterprædica tum,&fubje&umdaturidentitas, &indistinctio ra tionis,nempènondaturdiftinctio rationis. VI. Diftinctiorationis eft metaphoricaufurpa tio termini distinctio , &explicari poteft, quod nempefit cognitioexpreſsè cognofcens objectum AD ne,quodſubjectum hujus concretiplura funt om nes partes , ſeu omnia fingularia fimul, &collecti vè ſumpta ; non autem hoc neceffe eft quoad illa concreta,æqualitas,conforinitas, utexlocis citatis patere poteit. Sed pluralitas rationis in fenfu fuo accommodatitio,& metaphorico fignificatoppo fitum ejus, quod fignificat unitas rationis , de qua num. 4.fcilicet deſignat cognitiones, quæ cogno ſcant objectum unum realiter,&numericè permo dumplurium: iſtaveropluralitas rationis femper comitaturdistinctionemrationispoſitivam: datur enimdiftinctiorationis pofitiva, &negativa, ficuti daturdiftinctio realispoſitiva,& negativa, de qua fect. 1. nu. 10. VIII. Semper : autferè ſemper(quodaddo ad tollendastricas)cognitio illa, quæ eſtunitas ratio nis ,eſt etiam diftinctiorationis , & viciffim; quia, dumcognofcunturplura per modum unius fingu la ex illis pluribus cognofcuntur fecundum unam formalitatem exprefsè ( nempè ſecundùm illam formalitatem, inqua fibi funt illaplurainvicemfi milia ) & non fecundum aliam formalitatem ex preßè,nempè ſecundam illam,in qua fibifunt illa plurainvicem diffimilia ,ut cognitio ſeu unitasra tionis,quæ cognofcit animalutfic. SECTIΟ ΙΙΙ. Claſſes varia distinctionum rationis exponuntur cumnonnullis alius terminis ad distinctionem rationis pertinentibus. eſſe id,quodeft; fednon exprefsè cognofcens I. quidquid objectum (ipfius cognitionis)realitereft ſecundum efle fuum,quod objectum habet in fe ipfo. Propterformalitates,dequibus ſectioneante cedenti num. 4. incepti ſunt ufurpari metapho ricè hi termini distinctum, distinctio , distingui, tres claſſes revocantur omnes appre henfiones , quaspoffumusin hacvitana bere de una,eademq;re: ficuti ad totidem claffes revocantur nomina,quibuspoffumus unam, eandemqueremfignificare. Prima clafis, utcon tinet nomina ,feu terminos ſynonimos propriè cum fuis derivatis(licet deinde aliquatenusetiam adrealitates , de quibusloco cit. num. 2. iidemter mini metaphorici accommodati fint,utpatebitſe Etione ſequenti) perinde quaſi cogitare ,& co gnofcere unam , eandemque rem , ſeu objectum modo ſecundum unam confiderationem , modo ſecundùm aliam,effet illam unam, & eandemrem, &objectum diftinguerein plures, nonpropria,& tales,qui licet fint fono diverfi; idem tamen,& eodem modo fignificant, ut enfis ,&gladius : ita etiamcontinet cogitationes prædictis terminis re ſpondentes , quæ proindè cogitationes ſynonimæ dicipoflent,vel illæ in aliquo fint diſſimiles inter ſe,utittanomina, enfis,&gladius, velfolo numero diftinguantur , ficuti unum individuum ab alio. Claffis fecunda continet terminos mentales, five reali diſtinctione,de quaſect.antecedentinum.10. (etenim hoceffetimpoffibile,) ſedmetaphoricâ quadam ,&mentali diftinctione. Itaque diſtinctio rationis (quæ dicitur etiam àquibusdam diftinctio formalis, nil aliud eft, quàm quædam inadæqua tacognitio(hoceftnonæquansveladæquans co gnoſcendototum idquod cognofci poffetab ho minede objecto propofito)quæ expreſsècogno fcit,&clarè remunam fecundùmunamformalita tem, quin expreſsè ,&clarè cognofcat ſecundum aliam formalitatem. VII. Pluralitasrationis ,ſeumultitudo, &mul tiplicitas rationis eft metaphorica ufurpatio ter minorum illorumpluralitas &c. nam proprièlo quendopluralitas realis , ſeu multitudo realis eſt collectio plurium, quæ fint inter ſe realiter diſtin Eta,itautdenominenturplurarealiter,ſeu multa re aliter ab ipfa collectioneplurium,quæ permodum formæ denominat fingula illa plura fimulſumpta effeverèplura codeinprorfus modo, quode con formitate,&æqualitate diximus differt. 2. fect. Is vocales,quorum unus clarius,&explicatius fignifi catidipfumquodalterobfcurius &confufius figni ficat; e. g.hic terminus complexus animalratio naleidemfignificat, ac terminushomo , clariùs ta menille,quamifte. Claffis tertia continet terminos quorumunusnon folum clariùs , quod alter ob ſcurius fignificat : verum unus quoque terminus plures veritates de unare , feu de objetodocet, quamalterterminus : e. g. hic terminus animal rationale plus dicit, & docet dehomine,quam hic folitarius terminus rationale : nam ex illo primo termino complexo diſco,quod homopoſſit vide re, audire, tangere, ambulare,&infuper cogitare, &diſcurrere: ex alio verò pofteriore termino tan tummodòdiſco , quodhomopoffit cogitare , & difcurrere. II. Omnes cogitationes ad ſecundam claſſem prædictam pertinentes nomine reflexo,&ineta phoricoappellaturdistinctiones rationis ratioci nantis ,&finefundamentoinre , hoc eft cogi tationes (feu terminimentales , quod idem eſt,) qaæ Demodocognofcendiplura. quæintantummerenturnomendiftinctionis,etiam metaphoricum;inquantumunacognitioclariusid 73 nem fignificant ; ita ferèomnia nomina,velali ipſuinrepræfentat,quod altera:cæterumquantum unadocetderecognita;tantumdocet&altera. III. Cogitationes,feuterminimentalespertinen tesadtertiamclaffempofitamnum. 1.nominere flexoappellanturdiftinctionesrationis ratiocina ta,&cumfundamentoinre,hoceftcogitationes, quarumunapluresveritatesdocetdeuno,codem queobjecto,quam alteracogitatio: velſaltemdi verſamveritatemunacogitatio docet abeaverita te,quamalteradocet:utcognitio,quâcogitoani. mal,&cognitio,quâcogitorationale. quod paffivam , vel aliquodactivum fignificant, hoceſtvelaliquamcaufam,velaliquem effectum (latisfimè fumendo tùmcauſam,tum effectum:) terminusanimalfignificatprincipium,ſeupoten tiam,feucauſamſentiendi:terminusrationalefi gnificat principium diſcurrendi ; undeaudito illo terminoexcitaturduarumrerum cognitio,nempè effectus &caufæ,utdixideterminoPater,atq;ita dereliquis terminis: namut breviter dicam , vel aliquamvirtutem productivam,vel aliquampro portionem,velaliquamfimilitudinem,velaliquam correſpondentiam, velaliquam comparabilitatem 1.V. Formalitates folæ (dequibus dixi ſect.r. num.4.)cognofcunturperiſtasultimasdiſtinctio nesrationisratiocinatæ:hoceſtunafaltemex co gitationibus interſe reſpondentibus , quæ dicun turdistinctiones rationis ratiocinata, debet re præfentare formalitatem objecti cogniti ,nonve ròutraquecognitiorepræfentaredebettotamrea litatem(dequadixifect.1.n. 2.)ejusdemobjecti: contraverocogitationes:quædicunturdiſtinctio nesrationis ratiocinantis: utræqueenim repræſen tarepoffunttotamrealitatemobjecti:ut homo,& animalrationale... V.Omnesterminivocales,autferèomnes,etiam fi fimplicesfint, licetvideantur unam tantummodo rem fignificare , reverà tamenres duas ſaltem in ter ſerealiter diſtinctas fignificant: idemquedico defimpliciapprehenfione,ſeuterminomentali:ra-- tioeft:quia omnes ferè termini funt relativi,non abſoluti:(determinorelativodixi th.48. lib.1.E lem.)terminus autem relativusresduas fignificat, licetprounatantum ſubſtituatur, &fupponatur juxtaintelligentiam ſuppoſitionis tùmactivæ,tùm paffivæ, dequath.20.lib. 1. elem. e. g. terminus Paterfignificat,&cogitationem excitatin audien tenonfolumPatris; fedetiamFilii: impoffibile e nim eftcogitaredePatre , nifi fimul cogitetur de filiojuxtaprimumprincipium: relativafuntfimul natura , &cognitione : quod igitur dicimus de hisduobus terminis Pater;& Lilius, dicendum eſtdeomnibus aliisterminis,ſeunominibus, idem quedeapprehenfionibus ,feu terminis mentalibus refpondentibus: namficuti dixith. 26.lib. 1.elem. quodomniaverbaadjectiva pasfionem,autactio ſemper deprehendesinquolibetterminofignifica tivo,adeoqueilledeſignataliquam correlationem duarum reruminterſe. VI. Diſcrimeninterduasillas res , quas fignifi catquilibet terminus in eoconfiftit,quodpro unâ reterminus ille ſupponatur,&fubſtituatur: aliam veròremtantummodòfignificet:terminusanimal ſupponitur, &fubftituiturpro causâ,&principio fenfationis, puta auditionis, viſionis&c. fenfatio nemverotantummodò fignificat: id,quodfignifi cattantummodòquilibetterminusappellaturrefle xèobliquum,connotatum,respectus,specificati vumextrinfecum,&terminusconnotatus: Id, pro quo fupponitur quilibet terminus reflexe ap pellaturrectum:id.quodvenitinrecto,principale fignificatum&c,hujustermini Paterrectumeſt il lehomo,quideſtPater:obliquumveròconnotatum c. eſtillehomo ,quidiciturFilius. VII.Exrectaintelligentiarecti &obliquiexpo fitâ explicanturfacillimèdiftin&tiones rationis ra tiocinatæ , feu cumfundamento inre, de quibus num.3. nimirum, quandouna entitas,ſeuresper plures terminos relativospoteſtappellari;id,quod venit inobliquo in uno terminorelativo , dicitur fundamentuminre,nimirum,utres,quævenit in recto expreſsè cognofcatur fecundum unam for malitatem,quinexpreßècognofcatur ſecundum aliam. Animaleſt terminusrelativus ,cum igitur cognofcohominem,&hominemnominoperhunc terminumanimal; inobliquovenit ſenſatio , quæ eſtfundamentuminre,unde illa cognitio, feu ter minus mentalisanimal dicaturdiftinctiorationis ratiocinatæ. DISSERTATIO XI. ct Unitas formalis , & fimilitudinis fatis fuperque eftad ٠٦ refellendum univerſalePfeudoplatonicum,&ad asfignandum objectumſcientiarum. Uæhactenus diſſertavimus extra con troverfiam funtpofita,& ideò utilis : Aum,quodeſtunum,&idemàparterei,&quafi fima, quia certa,certoqueindicantia remdigniſſima ſcitu,nempèmodum, quointellectus inhac vitamortalide rebus cogitat , quafi dividendo mentaliter obje uniendo,&identificandomentaliter objecta, quæ funt plura,&diſtinctaàparterei. Nontamenhic reftitit curiofitas Philofophorum;ſedulteriuspro greſſa examinavit , quo nam pacto ſalva veritate fupradi&i modicognofcendi contingerent, vide K tur R. P. ProlomæiPhiloſophia. 74 turenimerrare,quiunum,& idem cognofcit tan DiffertatioUndecimaLogico-phyfica quamduo,&qui deduobuscogitat,velpluribus tanquamdeuno,&eodem: ſedhujus dificultatis refolutiototaconcluditur in illaparticula veluti, aut fimilialia: nonenimerrat,quiunam rem co gnofcitvelutiduasres,autpermodumduarumre rum:namfiilludvelutirectè intelligatur;nilaliud deſignat,quamfacultatemquandam noſtri intelle Etus cogitandi de rebus minutatim , & quafiper plex?& fimultiplex, quomodounum? Uthæcdi Icordia componatur,veloportetimproprièintelli gereterminumunum vel improprièterminum , multiplex. Inpræſentidiffertationeexaininandum utrumillumterminumunumſufficiatita impropri are,hoceftimproprieintelligere,ut fignificetunum unitateformali,dequadiff.10. ſect.2.n.2. VI. Diftinguunt Peripatetici univerſale fuum velutiinduasclaſſesinuniverfale ineſſendo, &u partes: non quodrevera dum intellectus itaco niverfaleinpredicando, ſeujudicando, quodni gnofcit,cognofcateffeduo,quæverèfuntunum, hilaliudeft,quam ſecundum diverſas confidera aut viciffim; fedpropter fimilitudinem quandam cogitationum illarum, quæplures funt& tamen tiones unam,eandemqueformalitatem (namuni verſale eftaliquaformalitas ) confiderare: ficonfi omnesfuntdeeodem objecto, cumcogitationibus deroquod fignificatumhujus termini bomo,quod illis quæplures ſunt, &depluribus objectis reali eit ipſumuniverſale , reperiturin multis immo in ter diftin&isfunt: nondisfimili pacto quononer ramus, cumAngelos velutijuvenesalatosappre pluribus , hoc eitomnibus hominibus,dicitur, il ludfignificatum univerſaleineſſendo,quia eft in hendimus,erraturi profecto ,ſiAngelos effe reve rajuvenes alatosjudicaremus. Indedefluxitvel plurimis: fiveroconſidero,quod de Petro , da Paulo ,& cæteris hominibuspoteftilludipfum fi uti proverbium philofophicum per modum no Strumconcipiendi,aut cognofcendi res itaseba gnificatum termini homo prædicari , feu affirmari in propofitione vocali ,vel mentali ; diciturillud bet,velnonitafehabet. Nonquodresipſa,uteſt ſignificatum univerſale in prædicando, feu præ inſe,&àparterei diverfos illos habeat modos ſe: dicabile,quod idemeſt : attendead mysteriaho habendi; ſed ſimilitudinarièitade illacogitamus: rum vocabulorum,quæ ignorantibusmultam ob aliter enim nonpoffumus. Verumenimvero,ne ſcuritatempotius grainmaticalem , quamphiloſo que inprædicta explicatione, &particula veluti quievitfubtilitasſapientum:deilloenim ipſomodo phicampariunt. 0 cogitandidiverfimode res easdem cæpit ſpeculari, &quomodo ifte modus declarandus effet difce ptavit : occafionemdeditAriftoteles, utex le .... quentibuspatet. SECTIO PRIMA. Explicationes,&postulata adrempreſentem. Π... SECTIO II. Conclufio. Unitasformalis,dequadiffert. 10 feet.2 n.2., "unumformate ab illa unitate denominatum 1 Sufficienterdiftingu turabuniverfalılicali& eftfufficiens objeétumfcientiarum. I. ! 1 Riftoteles in co totus eft,ut refellat uni A verſale Pſeudoplatonicum,quod etiam di citur univerfale ideale, quod abeodem Ariftotele defcribitur lib. 1. Pofteriorum cap.XI. Effe unumquidprater, &ultra muita , hocest ſeparatum realiter àmultis,dequo differt.9.fect.2. differuimus. : 11. Ariftoteles idem loco citato,&alibiconclu dit,univerſaleneceffariumeſſe,hoc eftneceffarium effe,utexplicentur objecta terminorum.commu-, niumfineabfurdo,adhocut fint possibiles , & exi-, ſtantſcientiæhumanæ: etenim ſcientia humanaeſt de univerſalibus, ut explicavi differ.6.fect.1.1.1. III. Adhosduos finesdeuniverfalibuslocutus eſt Ariftoteles,&tantùmde illis difputavit ; quan tùmfatis erat, utrepudiareturuniverſaleideale;& aſſignareturobjectum ſcientiarum. : IV. VerbaAriftotelis, quibus loquitur deuni verſali lib. 1. Poſterior.cap.x1.funt : Oportetigitur aliquidunum, &idem inpluribus effenonaqus vocè, nempè oportetadhoc,utposfintdarifcien tiæ,&utexcludatur univerſaleideale, quodeſt u num extramulta. Notabis illudaliquid unum: deſignat enim quomodocunque unum ,nonpro priè,&rigoroseunumeſſeillud,dequoibiloqui turAriftoteles. Vio Peripatetici ex verbis prædictis Ariftotelis, itadefiniuntuniverſaleAriftotelicuin;nempèquod fitunuminmultis realiter multiplicatun , quæ verba,ſirigorosèacciperentur,videnturſignificare aliquidnon minus repugnans,quamrepugnetuni verſaleideale : fi enim eſtunum quomodo multi K Rob. conclufionis primapars. Unitasfornalis conttituitit per modum concreti; e.g.exomni bushominibus (idemq;dico de omni aliacol lectione pertinente ad arboremphilofophicam ) aliquid unum, quodrealiternon eſtſeparatumab ipfis omnibus hominibus : fed aliquidunumquod realiter nonest ſeparatuinab omnious hominibus fufficienter diftinguitur ab univerfali ideali , học eftad aliquo uno ,quod realiter eit feparatum ab omnious hominibus: g. unitas formalis,& unum abeadenominatumfufficienterdiftinguiturabuni verſali ideali. Majorpatetexdiffert. anteced. loco citato in concluf.unitas enimformalis est collectio omniumhominum, eodem pacto, quoconformi tas,aqualitas,fimilitudo eſtcollectio illarum par tium,quæ denominantur conformes, æquales &c. utidicebamdiflert.5.adobjectionemultimam: fed collectio omnium hominumnoneft realiter ſepa rata ab omnibus hominibus , uteſt evidens : ergò unitas formalisnoneſt realiter ſeparata & . Rurfus unuinformale(nempeunumunitateprædicta,quod ſemperadverte , ne confundaris : quia aliquando unum mentale,feuuniverfale dicitur anumfor male: cave ergo æquivocationem ) unum , in quam,formale per modum concretidicitexparte ſubjecti eandem collectionem : v. g. omnium ho minum,quiabipſa unitateformali denominantur eſſe unum quid,quodnoneft diviſibile,niſiinplu reseſſentialiterfimiles inter ſe ; g. unum formale etiamex parte ſubjecti non eft realiter feparatum àmultis , feuabomnibus componentibus unam claffem arboris philoſophicæ. ر Pro .... Deunitateformali, &fimilitudinis. Prob.fecundaconclufionispars: ſufficiensobje Aumfcientiarumeft illud,quod,licètfitmultæres, immòplurimæ?utomneshomines:)inordineta eſtincaſu obliquoexparteprædicatiponiturter 75 minus;decujus fignificato controvertitur : e. g. menadeasdemſcientiaseſtitacognoſcibile, acfi eſſetaliquidunumnon attendendo,utrumillæres exiſtant actualiter,veltantùm poffintexiſtere: fed perunitatemformaleme.g.omneshomines, licèt fintmulti,&plurimi;inordinetamenad ſcientias funt ita cognofcibiles , acſieſſentaliquidunum:g. perunitatemformalemdenominaturaliquidunum, quodeſtſufficiensobjectumſcientiarum:Majoreſt certa: quia ideòperAriftotelemdicitur,quodſci entiaeſtdeuniverſalibus,quiaſcientiænonatten dunt fingularia,&individua , hoceft non ſpecu lantur ipfamfingularitatem: quodvidelicetPetrus nonfitPaulus,in eaenimfingularitatefingulariter accepta nihil relucetdignumſcitu : fedillud con templantur , inquo funt fimilesPetrus& Paulus : videlicethocquodeſt animalrationale , & ita de cæteris: mi.prob.quia in ordine ad fcientias hu manas:v.g.omneshomines ſuntcognofcibilesſe cundùmquodfunt fimiles interſe: ſedilludidem ſecundumquodfuntfimiles interſe,eſtunitas for malis, ſeu fimilitudinis,ut ex diſſer. 10. ſect. 2.n. 2. g.perunitatem formalem. SECTIO 1. Objectionibus refpondetur. : licètnondicesparies eſtalbedo ; tamendicispa rieseſt albus;quia inprimapropofitioneAlbedo prædicaturinrecto,infecundaveròprædicaturin obliquo: ita incafunoſtrodehominibus feorfum, &diſtributivèſumptisnonpoteſt affirmari,&præ dicari inrectounitasformalis, velcollectio,&di cit: c. g. Petrus estcollectio, veleſtunitas forma lis: poteft tamen idipſumaffirmari in obliquo,& diciPetrweft unus unitateformali cumcateris hominibus,Petrus eft collectuscumcaterishomi nibusinunacollectione. Objic.2. Illaunitasformaliseſt valdèimpropria unitas,utfatemurdiffert. 10. citata: fedobjectum ſcientiarumdebeteffeunumpropriètale: quiade beteffe quid neceffarium,&æternum,quemadmo dumexAriftoteledecantatur:g.&c. Refp. diſt. maj. eſtvaldè impropria unitas, atta menmagis propria,quam fit unitas rationis,feu univerſalitas rationis , de qua citatadiſſert. ſet.2. num.3.conc.maj.nonmagispropria&c. ne.maj. Certumeft,quodhæcunitasformaliseſtunitasne ceffariònonnumerica , alioquin chimera effet ex dictis ſect. 1. n. 5. Adprobationem min. quæcon cedi &negaridebetfubdiſtinctioneunitatisnume ricæ,vel formalis dicoobjectum ſcientiarum dici effeneceffarium,&æternumex eo,quodilludob Bjiciesprimò. Illaunitas formaliseſtdepen operatione intellectus: ergoeſtali jectum,ſeuilludunum formaliter,hoceſt illacolle &iononattendaturquoadejus exiftentiam acqua quid realiterſeparatumabomnibushomini lem; fedtantummodo quoadejus effentiam: ſci busv.g.: Probaturanteced. quia quod eſtrealiter licet à ſcientiis objectum fuum confideraturcon multiplex,feuplurimæres,nonpoteſteſſe unum, niſipercogitationem,&operationemintellectus. ditionate, finempeexiſteret; quideſſet?juxtaex plicationemconditionalisillativæ datamlib.2.clem. Refp. ne.antec.probationem dift. quodeſt reali th...n.8.necnonjuxtadicta departicula est, cum ter multiplex &c. non poteſt eſſeunuminea ra tione ,inquaeſt multiplex conc. indiverſaratio tantummodòinvicopulæ fignificatth.49. num. 4. lib. 1, elem. ne ne. Quodestmultiplex numericè,nonpoteft effeunumnumericè &dehocunodixidiſſert. 10. ſect.1.nu. 5.&6. quodvero eſtmultiplexnumeri cè,poteſteſſe unumunitateformali,feueffentialis num. 2. fimilitudinis , de quo unodixi citatadiffert,ſect.2. Cont. r. Illaunitas formalis noneſt inmultis, itautdeomnibus illis multis poffitprædicari & af firmari : g. eſt aliquid realiter feparatum ab illis multis: Prob.anteced.dicinonpoteft:e.g.Petrus eſtunitas formalis. Refp. Nec etiamdici poteft 1 parieseſt ſimilitudo,baculusA. eft æqualitas, fi cutidicinonpoteſtunumeſtduo : igiturdift. ant. Illaunitas&c.utdeomnibusfeorfumſumptispos fit affirmari conc.antec.utde omnibus fimul ſum ptis&c.ne. antec.&confeq. Itaqueipſacollectio multorum,feumulticollectivefumptieſtipſauni tas formalis exdiſſert. 10, ſect.2.nu.2.adeoquedici poteſt : e.g. omneshominesfimul ſumptifuntuni tasformalis,ficutifunt collectio, nequedehocin telligentiterminosdubitare licet. Notatamenhæc verbaaffirmari,prædicari,capaciaeffe æquivoca tionis:etenimaliquandointelliguntur(utproprie fignificant)deaffirmatione , &prædicatione in recto, utin exemplis allatis unitas formalis&col lectioprædicatur in recto, hoc eft in nominativo dicitur: omnes hominesfimul funtcollectio,vel funt unitas : aliquandoverò illa verbaintelliguntur de affirmatione , & prædicatione inobliquo, hoc Cont. I. illaunitas formalis eſtadeo impropria, utnonposfit eſſe objectumſcientiarum: ergo&c. Prob.antec. illaunitasformalis applicatur fingulis individuis,&facitcumillistotidemconcreta: e.g. Petrus eſt unus formaliter,Paulus&c. utconceffi mus adobjectionem primam: fedunitas, quæeſt objectum ſcientiarum nondebet poſſe applicari fingulis,&cum illis faceretotidemconcreta;quia nonpoteftdici: Petruseſtgenus : Petruseſtuni verſale,ergo &c. Refp.ne.antec.adprobationem conc.ma. Quidenimabſurdieſt,quodeadem for ma:e.g.fimilitudodenominetpluraconcreta:e.g. parietemA.fimilem,&parietemB. fimilem? immo aliter eſſenonpoteft inhujusmodiformis &con cretis ,ut æqualitas, conformitas &c. Ita incaſu noftro illa unitas formalis , quæ in reipfa eft colle &ioomniumfingulariumdenominatfingulaſingu laria ,undèdicipoteft : Petrus eſtunusformaliter cum cæteris: item Paulus &c. Itaque negomin. ad cujus probationem poſitam poft particulam caufalem , quia,dico fieri æquivocationeminter terminosprimæintentionis &fecundæintentionist exth.44.45.46.lib.1.elem.&49. n.21.terminige nus,ſpecies ,univerfale, funtſecundæintentionis, undenonpoffuntaffirmaridetérminofingularipri mæintentionis,qualis eſtPetrusPaulus&c.unitas veròformalis , & unus formaliterſunt termini primæintentionis,ut terminusfimilitudo,&fimi lis,aqualitas c K2 : Con 1 76 Differtatio DuodecimaLogico-physica Contra2.Unumformaliter,quoddenominatur per unitatem formalem, non multiplicaturtotum inmultis, hoc eftinfingulis feorfum(hominibus, v.g.)totumnonponitur,uteſtevidens,nam illud unumformalitertumexparte formæ,tùmexpar te ſubje&i eſt tota collectio hominum, quæ tota noneftinPetro,autinPaulo&c.namfalfumeffet dicerePetrus eft omnis homo,hoceft totahomi numcollectio:ſedobjectumſcientiarumdebeteſſe quid unuminmultis multiplicatum exfect.1.n. 4. &5.ergounitasformalisnondenominat,necfacit unumaliquod, quod fit ſufficiens objectumſcien tiarum. Refp.conc.maj.modoadvertas hæcduo verba:multiplicari&replicarieſſediverſeſigni ficationis: primumfignificat,quodverè fintplures res , vel formæ illæ , quæ dicuntur multiplicata; ſecundumveròverbumnon ſignificathoc ipſum: ſedquodeademres,velformamanens eadempo : naturinpluribuslocis,velſubje&is,v.g. fiunaea demque albedoper miraculum ponereturinplu ribus parietibus diceretur illa albedo replicata, nonveròdiceretur multiplicata , autmultiplex: quia noneffetplures albedines:ſedunaalbedoin pluribus ſubjectis. Itaque adobjectionemne. mi. ad objectum enim ſcientiarum non requiritur , quod illudunumformale fit verè multiplicatum: ſedſufficitquod formadenominans unum forma le,hoc eſt ipſa unitas formalis modo fuo replice tur infingulis individuis, itautdenominet fingula individua,&dici poffit : v.g. Petrus eſtunus for maliter cum cæteris hominibus. Idquodadditur inobjectione ex citataſect. non eſtad rem, nam pertinet aduniverſale formale, de quo inpræſen ti nonquæro : non enim contendo,quoduniver ſale formale deturàparterei, utdiffertat. 13. cxa minabimus. DISSERTATIO XII. OmniumLogico-phyſicarumfacilèprinceps,inqua demodo cognofcendi intuitivè , & abſtractive : fusè diſquiritur : & inde clara, diſtincta, &ve terimethodo evolvitur, quidquid ad univerfalia, &præciſiones pertinet. Acilitati, & claritati ſtudeo ,&perfa-, ; :: quæeſtuniverſalitas rationis eſt una imagomenta ciliora,&magis certaad obfcura,& incertaprogredior. Idcirco cumfuf ficienter terminorum communium, ſeu univerſalium objecta explicata , fint differtationibus antecedentibus 9. 10.&11. in præſenti exactius examinandum eft , quid tan demfit illaunitasrationis, dequadiffert.10.fect.2. n.3. ? eâdemque via,&opera , quidfitdiftin&io rationis diſcutiendumeft : cum enim lococitato n.7. unitatem rationis dixerimus plerunque co mitari diftin&ionem rationis, una utriusque crit difputatio. Cæterùm quia univerſale , ut dixidis fert. antecedenti ſect. 1. n.5. Peripatetici itaexpli cant, ut ipfiusuniverſalis univerſalitas fit hujus modi,uttotumid,quod dicitur univerſale multi plicetur realiter in pluribus, immòin omnibus in dividuis, quæpertinent ad illud,modomirabilio ri , quam e.g. Solin pluribus ſpeculis repræfenta tivèmultiplicetur: inde inconfeſſoeft apudphi lofophosfaltemplurimos hujusmodi univerſalea liomodoexplicarinonpoffe,quamper diverſos modos cogitandi , ita ut univerſalitas rationisde qua dicebamdiffert. 10,ſect.2. num.4. cogitatio quædamfit,quæhabeatproprietatem reſponden temèdiametroexemplo Solis allato;namficutiSol eſtunus realiter,&plures ejus imagines inpluri bus ſpeculis eſſe poſſunt, ita è converſo cogitatio,-20) lisrepræfentans plures,& plurimas res diftinctas realiter inter ſe,ſedita repræſentatut fingulæex illis rebus repræſentatis quodammodo dicerepos fint: illa cognitiocogitatde me. Facilèeſt unita temrationis,ſeuuniverſalitatemrationis explicare, fi explicetur anteadiſtinctiorationis,quaredehac primolocodicendum erit. SECTIO PRIMA. Exponunturquatuor modiexplicandidistinctio nesrationis, P Oftquam fapientes animadverterunt mirabi lem vim intellectus noſtri in producendis iis cognitionibus ,quæ dicunturdistinctiones ra tionis, diſputare cæperunt, quomodo explican dumeffet, quod illæ cognitiones ad tertiam clas ſempertinentes , de quadiſſert. 10, ſect. 3.num. 3. quæque diſtinctiones rationis ratiocinatæ nuncu pantur , quomodo inquam, explicandum effet, quodunamformalitatemdoceant&repræſentent, aliamverò, autalias formalitates nondoceant,aut repræſentent, licètomnes illæ formalitates reali ter fint una eademque res ? utrùm propriè lo quendo ,& inrigoredici poffit, quodhujusmo di cognitiones unam veritatem cognofcant,non verò aliam : licètutraque veritas idem omninò fit : an potiùs propriè loquendo dicendum fit, quod quodcognitionesillætotamrem,quantaeft,cogno Demodocognofcendihumana Sc. cognofcit alteraprorsus incognita,nonquia for ſcant cumomnibus fuis formalitatibus, quamvis vi deantur unamtantùmformalitatemejusdemreire 77 malitas a formalitateullopacto diftinguaturreali præſentare,& docerc: e.g. cognitio, quæhomi nemrepræfentattantummodofecundumiftamco fiderationem,quodfit animal,utrùmreveranila liuddehominecognofcat?velpotiustotum,quod cognofcipoteftdehominecognofcat,quamquam cumtantaobfcuritate,utvideatur folumhancfor malitatem, animal,repræfentare? Sicdices dealiis formalitatibus,rationale,riſibile, mortale&c. ter, autvirtualiter; (quæ diftinctiones reverafunt imaginariæ, & impoffibiles,)fed quia intellectus humanus bonumhuncufumpercipit ignorantiæ fuæ,&hisviribus in infirmitate ſuapollet,utcum nonpoffit omniafcire , quæ deuna, eademque re ſcri poffunt, aliquidfaltem cognofcat,&fciat, licèt plurimadeunaeâdemquereinterimneſciat: inde appellantur hujusmodi cognitiones . quibus de una re aliquidcognofcimus , & aliquid aliud 4 Adhancigiturquæftionemquadrupliciterreſpo deripoteſt , &hactenusrefponfumeſtàSapienti verè,&propriènoncognofcimuspracifionesob jective, quiaobjectumillarum, feuquodabillis, bus. Primòquòdintellectusperdiſtinctiones illas &perillas eſt cognitum,eſt aliquaveritasmenta rationisratiocinatæunam formalitatemcognofcat, liter,ſeurepræfentative,ſeuobjective abſciſſa,& reliquasque formalitates,licèt realiter fint unum præciſaabaliis veritatibus, quibuſcum realiter illa &idemcumillaprima propriè &rigorose lo quendononcognofcatexeo,quodiſtæ formalita tes, licèt fint unum & idem realiter (juxta intel ligentiamhorumterminorum, unum& idem,ex eſtunum,&idem, Quarto reſponderipoteſt, quòd intellectus no fterpercognitionesmemoratasreveraremtotam, ſcutotum objectum realecognofcit, licètfibi vi pofitamdiffert. 10. ſect1. nu.5.&7.) funttamen aliquo mododiſtinctæ realiter inter ſe, diftinctio ne quidemminima, fedquæ realis eſt , ſcilicet nonconfiftens,necdependens àcognitioneno ſtra , necà modisnoftris cogitandi:(confer,quæ diximuscitatadiffert.& fect.n. 10.)ficutinonde pendetàcogitationibus noftris,quode.g. Petrus fit realiter diftinctus àPaulo : unde non mirum, quodcognitiones illa , quæ dicuntur diſtinctiones rationisunamformalitatemcognofcantaliânonco gnita: utinulluseffe poteftſtupor;quodcognitio repræfentansPetrumnullomodorepræfentetPau lum:quianimirum realiterdiftinguuntur Petrus, &Paulus. Vocaturabautoribusfuis distinctio il la realis mininima: Distinctioformalis exnatura rei,fou distinctiomedia, quædiftinctiononoppo nitur (fi credere fas eſt , ſed componitur cum identitate reali actuali , &ideonon diciturab iis demautoribusdiftinétioactualis,utieſtdiſtinctio interPetrum,&Paulum, ſedformalıs, ſeu effen. tialis, quiavidelicet intercedit inter formalitates ejusdem rei independentertamen ab operatione intellectus. 1 Secundòreſpondetur , aut refponderi poteſt, quòdintellectusper cognitionesprædictascogno fcit quidem unam formalitatem aliâprorfusinco gnitaex eoquodformalitates illæ,licètfintunum, &idemrealiter,nec reveradiftinguanturreali terillaminima diſtinctioneſuperiùs expofita,per inde tameneftac fidiftinguerentur realiter,hoc eftæquivalenter,& virtualiter diftinguuntur : eo pacto,quodiciturpecuniaæquivalenter&virtua liter omnia; licètrevera,&propriènon ſit om nia,ſedquiaomniaufui humanoneceſſariapecu niâ poffunt comparari : fic etiam hæc distinctio virtualis intrinfeca (namque itavocatur) revera, &propriènoneſtdiſtinctiorealis,eſttamenvir tualis, quia ratione illius una formalitas poteſt ſe ſolacognofci finealia, perinde acfirealiterdiſtin guerenturinter fe. Diciturhæcdiſtinctiovirtua lis, ſeu aquivalens, feu fundamentalis,&eſtin ipfis rebus independenter ab operatione intelle tus,ideoquediciturintrinfecarebusipfis,hoc eft identificata realitercum ipfis Tertiòrefponderi potest,quòd intellectusno terpercognitionesprædictas unam formalitatem deatur de una tantummodoformalitateejusdem rei cogitare,adeóque objectum illarumcognitio num,feuquodobjicitur,&repræfentaturperillas intellectui elletotam realitatem e.g. totumhomi nem,nonveròunamfolam formalitatem e g.ani mal,acproindefalliintellectum , fi reflexeputet, cume.g.veritatem hanc apprehendit, rifibile, ſe illamfolamapprehendere,&de illa folâ cogitare, cogitat enim,&apprehendit totumhominem,& omnesveritates,quædehominepoffuntcognofci. Totum itaque negotium diftinctionum rationis ratiocinatæ perficitur juxta hancquartamſenten tiampercognitiones,ut itadicamobſcuroclaras, nempènecomninoobſcuras,necomninòclaras, ficutidiftin&iones rationis ratiocinantis perclari tatem,&obfcuritatem,feuconfufionemmajorem, velminoremexplicabamusdiffert. 10.fect.3.n.2. cumhoctamendifcrimine,quoddiverſaconnota ta, ſeuobliqua cognofcunturperdiverſas diftin &iones rationis ratiocinatæ , quæ inde dicuntur diftinctiones cum fundamento inre, nempè cum fundamento inconnotatodiverſojuxtadictadis fert. 10. ſect. 3. nu. 5. 6. &7. perdiverſas verò di ſtinctiones rationis ratiocinantis tum cognofcitur eadem res,tumcognofcuntur eademconnotata, tamperunam,quam per aliam distinctionem ra tionis ratiocinantis (ut ex loco citato affumo o miſſanonnulla ſubtili ſubdiviſione eaque ablegata addiffertationesdeente,&bono)itaque fitexem plum:cumcognofcohoc,quodefthomo;&cum cognoſcohocquodeftanimalrationale,idemco gnoſco,& eademconnotatatam perprimam quàmper ſecundam cognitionem:èconverſorve rò cumhominem cognofco ſecundumconfidera tionem, quodfit animal cognoſcototumhomi nem,&proconnotatoſenſationesexternas &in ternas,nempè viſionem, auditionem, imaginatio nem&c.cumveròcognofcoeundemhominemſe cundumhocquodeftrationalecognofco quidem totumhominem,utiinprimacognitione, fedpro connotatononquidemfenfationem,fedcogitatio nem,autdifcurfumcogito. Hisſuppoſitis tertiam , & quartam fententiam adopto &utramque probabilemexiftimo: hanc poſtremamquia communemper hæctemporain hac Univerſitate;priorem illam,quia communem plc 1 1 . 78 plerisque antiquorum,facilem,&talem,utcæteras DiffertatioDuodecimaLogico-physica aliasconciliarevideatur : præfertimutiillæà fuis primis autoribus promulgatæ funt , quidquidfit utrum inpræſentiaſtudio partiumànonnullis ita defendantur,utnullum præbeantfæderi,autcon cordiæ locum. Itaque inpræſentidiffertatione exponendam tuendamque fufcipio præcifionem objectivam perſpecies alienas:quodutconſequar prias ipfius Petriſpeciesemiſſas videlicetab ejus corpore,& cognofcit eundemPetrumpræſentem nonvero abſentem:cum verò cogitasdeMagno Turca,quemnunquamvidifti, nec præfentemtibi habes, nondiceris illum intuitivècognofcere. IV. Prafentia , &Prafens termini æquivoci funt,ſignificant enim tum præfentiamloci , tùm præfentiamtemporis:primapræſentiafireicorpo præmittendafuntpluranonminusutilia,quamju cundaſcitude modo cognofcendi abſtractive , & intuitivè,quo pollet intellectus humanus in hacvi ta. Adnotabis autemobiter ſub hæcinitia contro verſiæpropofitæ,diſtinctiones &preciſiones(quod idemeſt)rationisnonpoſſe multiplicari in infini tum,utcontenduntaliquiautores,ſedimmerito: revera etenimmultæ cognitiones , quævulgò di cuntureſſediſtinctiones rationis ratiocinatæ,funt cognitiones adæquatæ , &totales totumobjectum repræfentantes,fedcum infigni obfcuritate,&ad fummummerenturnomendiſtinctionisrationis ra tiocinantis , de quibusdixidiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. S SECTIO II. Demodocognofcendi intuitive, I quis arborem philoſophicam exfolis cogita tionibusnoftris extruere vellet comodo ,quo th.45.&46. arborem philoſophicamexrebus reæfit;clariusexplicarinonpoteſt,quàmperpro nominabic, ifte,ille: quotiesenim illapronomina dealiqua re corporea cumveritate ufurpari pos funt,toties illa res diciturpræſens:fide reincorpo rea præſente ſermo fit fatis commodèexplicatur peranalogiam , &æquivalentiameorundem pro nominum: quotiesigituraliquares incorporea ita ſe habet, utfieffetcorporea,cum veritatedeilla poſſentufurpariillapronomina;toties illaquoque resincorporea diciturpræſens. Secunda præfen tiaexplicaturper adverbiumNunc, Igitur præſen tialocalis rei requifita ad cognitionem intuitivam ſatiseft quodfitpræſentia,veldetemporepræteri to,veldepræfenti,veldefutuo:hocenimeltprivi legium intellectus noſtri denegatum oculo noftro, quodvidelicetintellectus poffitnuncintueri,quod illa nuncpræfens noneſt,ſedolim illi præfens fuit, dummodo per proprias ſpecies illud cognofcat: د v. g. amicummortuum cujus proprias ſpecies adhuc quis confervat in memoriapoteftintuitive ipfis, quæ mundumcomponuntextruximus; facili negotio intentum affequeretur primo dividendo velutiintres claſſes generalisfimas omnescogita tiones noſtras videlicetin apprehenfiones ,judicia, &ratiocinationes , rurfumque fubdividendo hu jusmodiclaſſesinalias minusgenerales , quemad modumlococitatoclaffeme.g.ſubſtantiæ divide bamus:fedquianonvacatomnes hujusmodiclaf ſesdigerere,tantum inpræſentia duas ex illis ſeli gopræcipuas , &adſciendum neceſſarias,quarum primacontinetcogitationes omnes, quædicuntur intuitiva , alia veròcomplectiturillas, quæ ap pellantur abstractive. Etde prima cogitationum claſſeſequentia adnoto , quæ maxime obſervari debent. I. Intueri eſt idem, acvidere perfecte , videre autemproprium eſtoculorum(licèt metaphoricè deintellectu quoque dicatur, immo & de reliquis ſenſibus ,ut cumdiciture.g.Petrus viditremdul cem)nempècuinoculus remcoloratam &illumi cognofcere ,licèt oculis intuerinon posfit: talis autemcognitio intuitivaeſt etiamrecordatio , de quadixi dumert.9.fect.1.1.4. Quiaveròdere, quæ infuturum erittibi præſensnonpotesnunchabere proprias ſpecies repofitas in memoria; ex hoc ca pitefit, quodhomoinhacvitaresfuturas nonpos fitintuitive cognofcere. V. Senfus externinimirum vifus, auditus, &c. quidquidſentiunt,id ſentiunt intuitive, nec aliter fine miraculo ſentire poffunt, quia objectum ſen fibile debet effe præſens ſenſui in proportionata diftantia,& fentiri debet per proprias ſpecies ab ipſo ſenſibili emiſſas, hoceftab ipfo objecto. Si quis contendat reliquos ſenſus externos præter oculumnon recipere ſpecies àſuis objectis ſenſi bilibus,v.g. auditumàfono, guſtum àdulci,&c. nèlitiges dehac re,dicaſquead eos ſenſus ſaltem pervenire aliquidfimile ſpeciebus,quæperveniunt adoculum. : VI. Phantaſianon omnia, quæ imaginatur in natam fibique in proportionatadiftantiapræſen tem,&emittentemfuas ſpecies viſibiles videt , ſi perfe&è videtdiciturintueri. Intueriauteminter alia conjugata, ſeuderivata ,habethunctermi Aumintuitivum,hoceſtpotens, ſeuhabenspo tentiam intuendi. 11. Intellectus metaphoricè dicitur intueri ali qua objecta', & rurfus diciturnon intuerialiqua alia objecta, quæ tamencognofcit : eademautem ratione,quadicitur intueri,diciturcognofcerein tuitive, ſeu haberecognitionem intuitivam , quæ funtſynonima. III. Intellectus tunc dicitur intuitivè cogno ſcere aliquam rem,cùm illam cognofcit fibipræ ſentem ,& per proprias ſpecies ejusdemrei: v. .cùmvides Petrum tibi occurrentem , & illum oculis intueris ; tunc mens tua eundemPetrum intuitive cognofcit , hoc eſt cognofcit per pro tuitiveimaginatur,fed tantùm illa objecta , quæ ſenſus externi ſentiunt, vel ſenſerunt : hæc enim per proprias ſpeciesphantaſticas repræfentantur phantafiæ , adeoque ab eadem intuitivè ſentiun tur : cætera verò objecta , quæ phantafia imagi gnatur , dicitur , impropriè ſaltem exdicendis, imaginari abſtractive,videlicet nonperproprias ſpecies (quæ femper exoriuntur in phantaſiaex ſpeciebus emistisadſenſus externos)ſedperfpe ciesalienas : v. g.cùm imaginaris magnumTur cam,vel Conftantinopolim , quam nunquamvi diſti imaginaris abſtractive , ſeu per ſpecies a lienas. VII. Intellectus nofterin hacvita mortali per indè acphantaſia nonomnia cognofcit intuitive, fedtantum illa objecta , quæ fenfus externi ſen tiunt , vel ſenſerunt , diciturutcumque intuitive cognofcere,quiatantum de hujusmodi obje&is in telle DemodocognofcendihumanoSc. tellectus habetſpecies proprias intellectuales , ut colligi poteft ex differt.9.lect. 1.nu.2.&3. Unde hancregulamtibiaffuune:quodquidquiddefignare ſpeciesSolis, vel alterius objectividetquidemfigu 79 ram &lucemipfiusSolis,non tameninfpeculoSo potespronominedemonftrativo,hic, ifte, ille, in propriofenfu &nonmetaphoricoilludcognofcas intuitive. VIII. Contra fuperiùs dicta , &permodum conclufionis ſtatuta:objic.primo:oculusmeusdum videt, .g.Petrumpræfentem exdictis etiamin telle&us meus deberet Petrum intuitive cogno ſcere, quianempè perſpecies propriasPetrusvi deturineocafu;ſedintellectus noncognofcitper proprias ſpeciesanimamPetri, necetiam fubſtan tiamcorporeamPetri,ſedtantummodoexternum, colorem,&figuramPetri, quæ perproprias ſpe-, cies folummodovideturaboculo:nonenimocu lus animamPetri,autſubſtantiam corporeamipfius, Petrividet: g. falfum videtur,quoddiximus n. 7. Reſp.abintellectu humano inhac vita res corpo reascognofciquidemintuitive,ſedſubdiſtinctione ſequenti,videlicetdenominative,nonveroquiddi tative. Exemplodiſtinctionemdeclaro: cumPe trus , v. g. manu vulnerat Paulum; dicitur verè, Petrus ſecundumſe totumPauluınvulneraſſe,licèt pedesPetri, caput Petri,&c. nonvulneraverint, ſed tantum manus ipfius : quia cùm manus fit parsPetri,quidquid agit manus , dicitur , &de nominatur (quod idemeft)totusPetruseffeciffe, nonquidemſecundùmomnes ſui partes , hoceſt quidditativè, fedperaliquam fui partem, nempè manumhoceſtdenominative;itain cafunoftro, quia color, &figuraPetri ad ipſum Petrumperti net,&illumdenominat;ideo cùm intuitive co gnofco,hoc eft perproprias ſpecies colorem,& figuramPetri , intueor mente,& intuendo co gnofco, fed denominative ipſum Petrum ,non, quidem quidditativè, hoc eſt ſecundùmomnesfui, partes, namper proprias ſpecies intuitivamcogni tionemtantummodo habeode colore,& figura: Petri. IX. Oppones 2. vel intellectus nofter inhac vita intuitive cognofcit per primam fuam opera tionem, velperſecundam,velpertertiamquoquei ſedpernullamintuitivè poteft cognofcere: g &. Refp. Intellectumhominis inhacvitapoſſe intui tivè cognofcere,tùmapprehendendo , tùmjudi cando,nonvero ratiocinando:dehocultimopa-i tebit differt.feq. Quantuin adapprehenfionemnul la poteſteſſe difficultas: namficutioculus intuitive videtobjectumpropofitum ; itaillud ipſum obje Aumintellectus intuitive apprehendit. Quantum adſecundamoperationem, feujudicium; certum, eſt plurahujusmodijudicia affirmativa fieriabho mineintuitive, nampropriæ ſpecieshaberipoſſunt de utroque objectivæ propoſitionis extremo , in quantumutrumque connexum, &copulatumeſt àparterei,&perhujusmodi ſpecies produci po-, teft affirmatiointuitiva:e.g.cumvideoPetrumcur rentem;affirmo intuitivè,Petrum currere : quan tùmadjudiciumnegativum;quæftio eft, utrum de negatione haberi poſſunt ſpeciespropriæ,&inde utrumdaripoffitmentalis negatio intuitiva, ſedab hacquæſtionerefolvendaabftineo inpræſentia. X. Oppones tertio , qui videtpicturamPetri, videtcolorem,&figuramPetri,nontamenvidet ipſumverumPetrum: rursus qui videtinſpeculo lenvidet:deniquepoteft contingere,ut apparen tiamaliquam permodum ſpectri repræfentantem Petrum quis videat, utfiv. g. malus dæmonaffu meret figuramipfiusPetri:g.exhisomnibusinfer turcontran.8.quodviderefiguram,&coloresPe tri v.g.nonfiteoipſonec etiamdenominativè, vi dereipſumPetrun. Refp.inpicturaPetrieffeima ginem figuræ,&colorisPetri,nonveròeſſeipſum met figuram&colorem ejusdem Petri : ficuti ibi noneftverusPetrus,ſedPetruspictus,quieſtter minusalienatus ex th.48. li. 1.Elem.undenoneft mirum,quodneque denominativèpervifionemin tuitivamvideatur,autpercognitionem intuitivam cognofcaturineocafuPetrus. Quoad illud,quod diciturdeſole , quæstio eſtdenomine , utrum in ſpeculo videaturimago Solis,velvideaturipſe Sol: loquereutvis ;tantummodò fitratum,&certum, Solemtotumvideri denominative , ſividetur in ſpeculo , finverotantuin ejus imago videtur ibi, 2 idemdicendum, quodfupradixidePetripictura : eâdemquereſponſioneſatisfit alteridubitationi de ſpectro dæmoniacoPetrumrepræfentante: quod enimdixinum. 8.intelligendumeft ubi verus co lor,&verafiguraPetrivideatur: tuncenimdeno minativètotusPetrusvidetur. X1. Oppones4.nilclariùs, &evidentiùs intel lectushominiscognofcitquamſeipſumexiftere,ex th. 1.1.1.Elem. Sed idipfumintuitivènoncogno ſcit: alioquin etiam oculis videret exiftentiam fu am,quodeffenonpoteft, cùmexiſtentiacolorata nonfit:g.àfortiori intellectus nil aliud intuitive poteftcognofcere. Refp. conc. ma &min.&ne. conſeq.tumpropterquatuor terminos; tùm quia nonvaletarguere aparticulariaduniverſale; aliud eſtcognofcereevidenter,aliudcognofcere intuiti vè:apprehenfiopoteſteſſecognitiointuitiva , non tameneritcognitioevidens, quæveleſtjudicium, veldiſcurſus,ſeuſcientiaexterminis,velſcientia permedium terminum diſtinctum , exdiffert. 2. lect. 1.n.6.contraveroomnisſcientiaeftcognitio evidensnontameneſt intuitiva, non enim omnis eſtderepræfentiperpropriasſpecies. XII. Oppones s. intellectus intuitive cogno ſcensnonpoteft errare : g.intellectusnonpoteft intuitive cognofcere, quia femper poteft errare: probaturconf. cùmoculusintuitive videtremum fractuminaqua,fiintellectus idipfum affirmetin tuitivè,errabit intuitive: fed poteft affirmare & errare:g.nonpoteſt affirmareintuitive. Refp. dif. ant.circailludnon potefterrare , quodcognofcit intuitivè con.an. circa aliquidaliud,quodfimulco gnofcitabſtractive ne.antec.&conſeq.: fiintelle ausin caſu propofitoaffirmet, quodoculusvidet intuitive; nil aliud affirmabit , quàm quod remus inaquademerfus habet talem apparentiam, qua lemſolenthabere remifractiextantes inaere: hoc autemfiaffirmat,nonerrabit: ficutinon erro, cùm vidensCæfaris picturam affirmo intuitiva: bicest Cafarpictus,feu fimilitudo , &apparentia Cæfa ris,erraturus ſi affirmaremillumeſſeCæfarem ve rumdeceptusexcolore&figura: fedinhoccafu cognofcerem,&affirmaremabſtractive, nonin tuitive , quia oculus Cæfarem verum in eo cafu nonvideret,........ Oppo 80 XIII. Oppones 6.cùmoculusvidetplura fimul Differtatio DuodecimaLogico-phyfica fingularia; intellectus illa non cognofcit intuitive quia cognofcitilla collective: oculusautemcolle divè nonvidet: quia collectionis propriam ſpe ciemnonhabet,neceamperphantaſiamtransmit titadintellectummodoexpofitodiff.9.fect. 1.n.2.: 8. faltemintellectus nonpoteft cognofcere plura intuitive. Refp. ne.antec.falfumeft,quodoculus proprias ſpecies collectionis nonhabeat,adeóque nonpoffitviderecollectionem,cùm iſta nihilaliud fit, quam ipſaplura fingularia exdiffert.9. ſect. 1. num.7. &exdictis de conformitate,&æqualitate (quæ funt quædamcollectiones) tum differt.2.fect. 1.1.1. cumdiffert.5.adobjectionemultimam:qua re ſpecies propria plurium fingulariumrerumeſt ipſamet ſpecies propriacollectionis conflatæexil lisrebus:ficutipicturaCæfaris &Cæfarpictusidem eſtdiverſisvocabulis ſignificatum. SECTIO 111. Demodo cognofcendi abstractive :feuper fpe ciesalienas. I. P Aucanimiscognofceremusinhacvitamor tales, ſi illa tantummodonobis cognitaCS ſent,quæ poffumus cognofcere intuitive,& perſpecies proprias:nilenim ampliuscogitarepof ſet intelle&uspræter colores, fonos, odores , & nonnullaaliarerummundanarum accidentia. Pro indè aliudverèmirabileartificium inditumeſtana turanoftrointelle&ui,quopoffitres etiamſenſibus inacceffascognofcere: appellatur hoc artificium moduscognofcendi abſtractive, ſeu perſpeciesa lienas (quodidemeſt) , coque modo cogitamus deDeo,deAngelis,deAnimanoſtra,desubitan tiis ipfis corporeis,quarum accidentiapoffunt qui dempercipiſenſibus,&funt ſenſibilia; ipfæ vero ſubſtantiæ nonpoffunt: eodem modocogitamus dererumclaſſibus , feu generibus ,& ſpeciebus, quas in arborem philofophicam diftinximusth.46. 1.1.Elem.:eodemdeniquemodoprimaprincipia, ſeu veritatesuniverſalesintelligimus, dequibus th. ultimâlib.4.elem. catalogumfecimus. II. Finge tibi aliquemhominem cæcumànati vitate,quicuriosèextepeteret,utexplicares illi, quidfitlux,velcolor,quem nunquamvidit: Plu rimùm profectò tibilaborandumeffet,utilleut cunquecaperetrefponfionem tuam: nec alia in duftriaid aſſequi poſſes,quamperſimilitudinem rerumillarum,quascæcus illeperalios ſenſusper cepit,putadulcedinem,fonum,odorem&c.alia enimrationenonpoffes illum deducere in aliqua lem lucis,&coloris notitiam: diceres illi: cogita lucemeſſequid fimile quoad oculum,ficuti fonus eſt,&muſicaquoadaures : notabis vero ſtatim quàmmalè, quàmtarde,quàm imperfecteper ſi militudinem ſonicæcus ille caperet quidfit lux : ſedquocunquetandemmodo ille cognofceret lu cem;diceretur illam cognofcereper ſpecies alie nas,&abſtractive: oculatusverò ,quilucemvidet, diciturcognofcere lucemper ſpeciesproprias ,& intuitive. III. Quidquidſenſibusexternis nunquamperce pimus &tamencognofcimus; idcognofcimus,& cogitamusferè,uti cæcus ille cogitaretdeluce. IV. Anima noſtra ſub nomine voluntatis,& intellectus habetvirtutemmirabilem movendi,& excitandiexthefauro memoriæ ſpeciesphantaſti cas ibidem repofitasjuxtadiffertationem9.fect.1. num.4. nondiffimili modo,quoanimaparemvir tutemhabetcumvultmovendimembracorporis, manus,&pedes&c.ita enimambulamus , &mo vemurpro libito agitantes manus,& brachia&c. Hanc vero virtutem excitandi ſpecies phantaſti cas promoduloſuoetiambruta participant. Sunt quidem hujusmodi ſpeciesex fua natura ſpecies propriæ certarumrerum, quasintuitivè tùm fen ſus externi ſenſerunt;tùmphantaſia intuitivèima ginata eſt : evaduntautem ſpecies alienæreſpectu aliarumrerummodoſequenti:Animanon folum, utdixivirtutem habet excitandi fingulas feorfum ſpeciesphantaſticasrepofitasinmemoria, nempè unamſpeciem poſt aliam; verum etiamexcitare poteſttumplures fpeciesphantaſticas fimul, tùm particulas quasdam unius ſpeciei phantaſticæ a liaparticulânonexcitata: quemadmoduminani marefidet facultastum movendifimulcaput,ma nus , &pedes; tummovendi unum, autalterum digituın reliquâ partemanus immota. Præterea virtutem habet ipfa animacombinandi , & con jungendi plures hujusmodiſpecies,tùm integras, tumdimidiatas,utperindeſeſerepræfentent&ob jiciant phantafiæ tanquam eſſentuna ſola,&inte gras ſpecies: cum vero ita objiciuntur , dicun tur,species aliena , ſeu phantasma (quod idem eſt, ) quodque enafcitur per illam ſpeciemjuxtà dictatheſi5. lib. 1.elem.&diſſert 9. ſect. 1. num. 1. & 2.dicitur imaginatio perſpecies alienas. Ta les ſuntimaginationes , quas vulgas appellat Ca fielliinaria, nempeimaginationesde rebus,quas nunquam vidimus , aut aliterſenſimus, enatas ex combinatione ſpecierum pertinentium ad res, quas ſeparatas vidimus ,aut aliter fenfimus : ut cumimaginamurcentauros,cerberos,hominesvo lantes, montesaureos,fluvios argenteos&c. Por ro hæc virtus animæ noftræ noneft inutilis , aut nugax, licètaliquando hominesper illamnugen tur; ſedinſtituta eſtad cognofcendas res inſenfi biles , aut nunquam ſenſibus perceptas ? ita cœ cus anativitate lucem imaginaturperſpecies alie nas,hoceftexcombinaris &dimidiatisquibusdam ſpeciebus foni,odoris&c. hocpacto imaginamur Deum,Angelos,Animamnoſtram&c. V. Poftimaginationes hujusmodiexcitantur in intellectu ſpecies intellectuales , (de quibus tum theſi 5.lib i.elem.tumdiſſert.9.ſect. 1. num.2. di ximus)combinatæ, &dimidiatæ eodempacto ac erant ſpeciesphantaſticæ illis refpondentes , &ap pellantur ſpecies alienæ intellectuales : cogitatio vero,feu cognitio,quæ conſequenterproducitur ab intellectu ,dicitur cognitioper ſpecies alienas, ſeu abſtractiva : ita cœæcusnatus lucem cognofcit: itacognofcimusDeum. VI. Sicuti in tabula poſſunt ita à pictore di ſtribui , & combinari particulæ variorumcolo rum, utfiat exillis pictura, quæ repræſentet v. g. leonem,&fitimago adeòproprialeonis , utnul lius alterius rei fit, aut effe poffit imago : quam quam hæcimago, ſeupictura , quoad alia præter extimam fimilitudinem multo magis fit diverſa à vero leone, quàmverus leo abhominevero: ita poffuntab anima noſtra excitari ,&combinaritot &tales talesqueparticulæſpecierumphantaſticarum,utex Demodocognofcendi humano, &c. vicaria rei infenfibilis, adhoc nempe munus, ut illis fiat imaginatio ſeu phantaſma , quod repræ 81 objiciantur intellectui loco ipfiusobjeti infenfibi 1 ſenter v.g. Angelum tantacum expreffione , ut nullius alterius rei fit , auteſſe poſlit imaginatio: licethujusmodiimaginatioquoadaliapræterphan tafticam repræfentationem magis fit diverſa ab Angelo vero,quamverusAngelus àverohomi ne:Videturenimmanifeſtum ,quod animæquoad internam imaginationem non fit impoffibile id, quod eſtpoſſibile quoadexternam imaginem pi &ori. lis ,quodperſe,&uteſtin ſenonpoteſtobjici, &quaſi ſe fiftereintellectui carentiſpeciebus pro priis ejusdemobjecti. Hæcporrò defignatio,& ſubſtitutiofitfacillime,& expeditiffimèab anima: tumquiamovere, combinare, &excitarephan taſmataex num. 4. promptiffimèvalet: tum quia ex inclinatione,&inſtinctu innato, & quadam quafi curiofitate incitaturvehementer adcogitan dumde rebus numquam fenfibusexternisperce VII. Quemadmodumnomina,& termini ſub ptis: quæquenonnifiperſpeciesalienasapprehen Aituuntur, & fupponuntur pro rebus ſignificatis, dere,&cogitarepoteft. cum loquimur extheſi 15. & 20. lib. 1. elem. ita phantaſmatailla excombinationeſpecierumena ta,& producta fubftituuntur, &fubrogantur pro rebus inſenſibilibus, velnunquam ſenſibusperce ptis , quando de illis rebuscogitamus: cum hoc difcrimine , quod nominafunt figna ex th. 7. & ſequentibus lib. 1. elem. illa verò phantaſmata propriènonfuntfigna, ſed ſymbola quædam fup poſitive ſtantia, ſeu ſuppoſitaprorebus inſenſibi libus,feu nunquam perceptis ſenſu. Difcrimen auteminter fignum, & fymbolum hoceft, quod fignumexcitat (ut patetexcitata th.7. ) cogni tionemdereab ipfo figno realiterdiftincta,nempe dere fignificata: ſymbolumverophantaſticum, ſeumentale(namdeiſtoloquor,nondeſymbolis externis , ut hieroglyphicis Ægyptiorum&c.) nonexcitatcognitionemreiàſediftinctæ,ſedloco ipfius rei, quæabhomineinhacvitacognofciali ternonpoteft, cognofcitur,&apprehenditur i pſum ſymbolum quatenus fuppofitum , & fubfti IX. Porrò adhancdeſignationem , & fubſtitu tionemmovetur,&determinatur anima à conno tatis, obliquis,effectibus , circumftantiis, quasper cipitper corporisſenſus,&pertinentadobjectum illud inſenſibile ,vel numquam ſenſibus perce ptum: feddehisconnotatisplura inſequentibus: interim fit. 1 CONCLVSIO. Intellectushumanus instatu præfenti, quidi citurstatusimmerfionisinmateria;ut cognofcat abstractive,&perſpecies alienas,excitatſpecies proprias cateroquin objectorum , quæ intuitive cognovit; easque combinat, &fubrogatprospe ciebuspropriis obječti abſtractive cognofcendi , quibus tunccaret intellectus: atque inphantaf matibus,utfuppofitis proobjectis infenfibilibusipfa 5 infenfibiliaintelligirjaxta modum loquendiAri ftotelicum. X. Probaturconclufio autoritate,ratione&ex tutum cognofcitive pro ipſa rerealiterdiſtincta à ſymbolo. Cæterum ficuti vocabula , & nomina collocutivefuppofitapro rebusſignificatispronun tiantur loco ipfarum rerum, quæ in ſe ipfis pro nuntiari , hoceſt articulatè ex ore proferrinon poffunt: v.g.hocnomen Pater, fupponitur pro hominequiverèeſtPater,& fupponiturcollocu tivè, ſeu pronunciative : fatis enim vides , quod ipſumhominem,uteſtinſe,pronunciarenonpos fes,hoc eſt exore articulate proferre unumve rum,&realemhominem: ideodiciturnomenPa ter collocutivè ſupponi pro hominequi eſt Pa ter : itafymbolum imaginarium juvenis alati in mentetuaſupponiturcognoſcitivepro ipſoverò, &realiAngelo : quia illud ſymbolum cognofcis quatenusſubſtitutum loco veri Angeli,quem, ut eftinſe, (cumilliuspropriasſpeciesinmentenon habeas)cognofcerenonpotes. Aliaplurimaex empla adhocipſumexplicanduminpromptu ef ſent: fedinpræſenti abillis abſtineo vocabulorum ſubſtitutione vocali ad exponendam mentalem : VIII. Advertes tamen ad omnes hujusmodi phantaſmatum ſubſtitutionemcontentus. fubſtitutiones &fuppofitionesuniusrei adobeun dummunus proalterarequiri arbitrariamnonnul lamdeſignationem , aut expreſſam, aut tacitam, authominis, autalterius fublimioris libertatis : ut quantum advoces notavi th. 10.lib. 1. elem. at queadeo ad ſubſtituendum quoque ſpecies alie nas, feuphantaſmatacognofcitivepro reinfenfi bili cogitanda, requiritur quædam ipfius animæ internadefignatio,&deftinatio perquam ſymbo lailla , ſeu phantaſmata evadant quodammodo ..... perientia. Quoadprimum: apertaAriftotelis au toritas eſt inpromptu:primo libr. 3. de anima àtextu30.modumillumcognoſcendiabſtractive, &declaret,&probat, actandem hisverbis con cludit: infenfibilia in ſpeciebus (feuformis) fen fibilibus intelligibiliafunthumanointellectui.Se cundolib.demem.&remini, cap.1.&2. ubiha bet, quod ficuti Mathematici defcribuntdetermi natam figuram trianguli fingularis , quam ſubſti tuunt pro triangulo utfic&univerſali: ad nihil utentes eodeterminato triangulo: hoc estnonil ludpropterilludconfiderantes, fedutſuppoſitum, &ſubſtitutumprotriangulo utfic: ita intellectus licet nonconfideret corpus,feu quantum,ponit ta men anteoculosquantum,feucorpus, confiderat autemnonutestquantum,feduteſtſubſtitutum proobjecto incorporeo,quodperſpeciesalienas, &abſtractivecogitatintellectus. Tertiò eodemlo coait: animainphantasmateCoriscum ſpectat, licet Corifcumoculis nonvideat: videlicet ſubſti tuit phantaſmapro ipſo Coriſco,ſeuhomine quo piam,utdeeocogitare abſtractivepoffit. Quartò libro 3.citatodeanimatex.39. nulla resnobisap paret (feuimmediatècognofcitur)preterfenfibi tesmagnitudines: itaque abstracta &infenfibi lia in formis .&phantasmatibus intelliguntur: exquibus&pluribusaliis,tumlib.2.phyfic.textu. 10.12.tum lib. 5. meta.cap. 4. ſenſus Ariftotelis apertèpatet. XI. Sedquodmultòpluris faciendum eſt mo dus cognofcendi per ſpecies alienas ſuperius ex poſitus Canonica,&Apoftolica autoritate ful turD. Pauli Epift. I. adCorinthios cap.3. vide L mus- R.P. ProlomæiPhilofophia, 82 mus nunc perfpeculum inanigmate: quemtex Differtatio DuodecimaLogico- phyſica tumDivusAuguftinus lib, 15. de Trinitate cap. 9. &inPfalm.48. Divus Anfelmus,& DivusTho mas adeumlocum,&aliicommuniterinterpretes ficexponunt, utperilludin anigmatedefignetur to magis , quam abfentia ſpeculatur intellectus juxtaAriftotelem. XV. D.Thomasfrequenter,&apertèhoc ipfum atteſtatur, præterejus interpretationem fuperius indicatam, 1.par. quæ.48.art.7.incorporehabet: cognofcereinobfcurofymbolo,parabola foualle goria:ut videre eft apud Patrem luftinianum in Hocquilibetinse ipsoexperiripoteft, quodquando conatur aliquidintelligere (cujusnempeſpecies candemepiftolam: necaliterprofectointelligi re proprias non habet)format fibi aliqua phan &èpoteft,cumenigmanonmanifeltet,fedoccul tet potius,&fymboli rationemhabeat,non verò figni manifeſtativi: atqueita occurriturquibusdam cvaſionibusadverfarioruminferius afferendis. : XII. Addo interim Sanctorum Patrum inhanc ipſam rem unanimes ſententias. D. Auguftinus plurima paffim,potiffimumcit.lib.15.de Irinita tepertotum:prætereadeverareligione cap. 34. tafmatapermodumexemplorum, inquibus quasi inspiciat,quodintelligerestudet, &inde estetiam quodquando aliquemvolumusfacere intelligere proponimus eiexempla,exquibusfibiphantasma taformare poffitad intelligendum. Vtque ca villationesomnescontrafentientiumprævertantur, idem 8.Doctor lectionefecunda inlib. dememo Romauna est, quamcirca Tyberım nescio quis, Romulus dicitur condiaiſſe: nonilla autem est , ria,& reminiscentiaait: Non ergo propterhocfod. lum indiget intellectus bumanus phantafinate, utacquirat intelligibilesspecies,feaetiamut eas quamcogitansfingo:nonenimibifummodò:nimi: rum in fymbolo , & phantaſmate ſubſtitutopro Romaveraillam ſe fingendodicitcogitare: quod exſequentibus ejusverbisampliuspatet: ego cer tèunusfum,&hoclocoeſſeſentiocorpusmeum,& tamenfigmentocogitationispergoquo libet, lo quorcumquolibet : adnota illud,quod dicitfig mentum cogitationis : idipfum eſt, quodPhan tafmatis nomine defignatAriftoteles. Secundo lib. inphantafmatibus quodammodoinfpic.at: hujus ratioest,quia operatioproportionaturvirtuti, effentia:intellectivumautemhominis estinfenfi tivo: ideopropriaoperatioejus eftintelligerein ligibilia inphantasmatibus ; quæ profecto alitera nifi fumma detorfione intelligi nequeunt , quam adftruendo modum cognofcendi per ſpecies alic nos,quem in præſentiaproponimus. ה XVI. Probat.2. conclufioratione: evidens eft, dequant. animæcap.24.Animapercorpuscorpora, intellectum humanum cognofcere abſtractive,& videt ficuti cælum&terram,&quaineisconfpi cuafuntoculisnoftris; spiritus autempercorporis fimilitudinesintuetur:videlicetperipfiffimacor poreaphantaſmata. XIII. Dionyfius Areopagita cap. 1. de cœlefti Hierar, impoffibileestdivinitatis radiumnos in telligerenifiobvelatum perſymbolica velamina: quibus verbis enigma, &fymbolum defignatur: inquodivina intelligerepoteſt intellectus huma nusinvitamortali: idemque intelligendum decæ teris objectis incorporeis & àmateria & mole fecretis. PergitDionyfius : impoffibile est animo noſtroadimmaterialiumafcenderecontemplatio nem,nifi materiali manuductioneutatur&vifi bilesfenfibileſque ſpecies arbitretur ( nota hoc verbum eſtgræca interpretatione) imaginationes effe invifibilispulcritudinis &materialia lumina effe imaginemfulgoris immaterialis : ex quibus collige, idipfumquodperverbumfubftituere, & Subrogarecorporeumphantasmaproreincorporca cogitanda,ànobisfignificatur ; aDionyfioexpri mi perverbum arbitretur, quod appofitiſfunum eſt,utmoxaudies.... XIV. Clemens Alexandrinus lib. 8. ſtroma tum: inanimaeffe ait : cogitata ( ſeuobjectaut cognitajuxtagræcumphrafin)quares ipfas refe rant, &exprimant ; additquequodexrebus ex ternisfubjectis (hoc eftcognofcibilibus) forma, typus ingeneratur omnium animis. Itaque co gitataforma, typimentalesfuntnobisdictaphan tamata. AnfelmusMonolog.cap.31.Cumcogito hominem abfentemfirmatur acies cogitationis mea in talemimaginemejus,qualemperufum oculoruminmentem attraxi. Illudigitur inquod firmaturacies cogitationis cumabſentemremcogi perſpeciesalienas inhacvita: ſedmodus iſteco gnofcendi aliter explicari non poteit , quam ut explicamusinconclufione: falteinnifi adinexpe Gataparadoxadelabamur: ergo &c.Probaturmi nor: dicinonpoteft recte,quod dumintellectus cognofcit abſtractive ; duplex intercedat , aut e tiammultiplex demultiplici objecto apprehenfio, &cogitatio: hoceftcognofcatur,&apprehenda turquidemphantaſina,& fymbolum, ut diximus, ſed eacognitioexcitet aliam cognitionem , quæ cognofcat objectum infenfibile ut estinfe: quæ quefitabſtractiva quidem, fedpropria, & iname diata cjusdem objeti ut eſt in ſe repræfentatio &imagointellectualis : hoc,inquam , rectè non dicitur: peto enim : velpermodum fignicogni tioex.gr. juvenis alati deducit intellectum adco gnitionem immediatam Angeliut eſt in ſe, vel per modum antecedentis illativi : neutrum read dices:ergo: prob.min. Nonper modum antece dentis illativideducituna cognitio adaliam; quia fermohiceſtdemeraapprehenfioneobjectiinſen fibilis: certum autemeft,ac apprehētione adappre henfionemdiſcurſummentalemnonfieriexlib. 3. &4. elem. (&liusindecurfu logico-phyſica patebit:)&profecto paradoxuminfigneeſt, quod in omniapprehenfione de objecto infenfibili,vel ſenſibili quidem , fednunquam ſenſibus percepto femper difcurrat intellectus humanus : quodque nonpoffitcogitareDeum,Angelum,an mam,lub ſtantias,&omnia ferequæ cogitat,nifi perſyllo giſmosmentales,aut per ſolamtertiam operatio nemfuam. Rurfusnonpermodumfigniapprehen fiojuvenis alati excitat in intellectu aliam appre henfionem immediatam de Angelo ut est inse: interrogo enim,per quas ſpeciesproducatur iſta tamusjuxta Anfelmum profecto ipſa cogitatio noneft : eſt tameninternum& inanima,atque adeophantaſmailludeft,in quo immaterialiamul fecundaapprehenfio? numperalienasaccidentium ſenſibilium? uti producta eſt apprehenfio prima phantaſtica : anperproprias ipfius Angeli? hoc 1 . fecun Demodocognofcendi humano, Sc. fecundumdicinullarationepoteſt: quiaproprias tantùm apprehendis:ſedſiphantaſmaſymbolicum 83 ſpecies Angeli ut eſt in ſe intellectus humanus naturaliterhaberenonpoteftne quidem obfcuras, confufas,&veluti àlongeAngelumrepræfentan tes: habettantum emendicatas àſenſibus , videli cetænigmaticas, &phantafticas ex combinatione ſpecierum , quæ propriæfunt accidentiumſenſibi lium: fedneque dici poteſtperhas ipſas ſpecies verealienas produci apprehenfionemimmediatam Angeli ,uteſtinſeobfcuramlicet:perillas enim alienas ſpecies produci non poteft apprehenfio niſi ſymbolica , & phantaſtica Angeli , quam jam fupponimus exiſtere in intellectu ; ( unde civitatis eflet propriè fignum , &deducerettein cognitionemveræ Conſtantinopolis , cum de iſta cogitas deberes duas civitates apprehendere mente:g.falfum eft,quodſymbolahujusmodi ſe habeant permodum figni , &excitent cognitio nemdere ſignificata,qualis ipſaeſt in ſe. Neque dicas ſymbolum illud phantaſticum eſſe ſignum formale, ( fignumformaledicitur,quodnonexci tatcognitionem ſui, ſedtantummodoreifignifica tæ : ſecus ſignum inſtrumentale , quod tum ſui cognitionem excitat , tùm rei ſignificatæ , ut fu . mus&c.) adeoqueipſumnoncognofci,fedfo otiosè, & fine neceffitate multiplicaretur, fe cunda iſta,): etenim quemadınodum homini cæ co ànativitate nunquam per ſpecies ſonorum, faporum , & odorum repræfentari poteſt lux ipſa ut eſt in ſe, aut ex illis enaſci apprehenfio poteſt immediata lucis,&coloris: idquetamcer tumeffe videtur , quam quodoculus non poffit audire , aut auris videre,velolfacere : fimiliter, immo àfortiorinegandumeſt,ſpeciesillas eafdem, nempe proprias ,& intuitivas accidentiumſenſibi lium, repræfentare poſſe immediate Angelum ut eſtinſe, licetobfcura repræfentatione : auteas lumexcitare cognitionem verę Conſtantinopolis, Hocenim falfiffimum , &contra experientiam: nam cumquis poftquam fæpiùs deConſtantino poli perſpecies alienas cogitavit , pergit in eam civitatem;deprehendit, ſeprius imaginatumfuif ſe eam civitatem cumdiverſiſſimis circumitantiis, &modoomnino diverſo , ac re ipfa illa civitas fit in ſe: nempequiaprius perſpecies alienas co gnofcebatur duntaxat ſymbolum illud phantaſti cumfuppofitum,&fubftitutumjuxtadicta. Neque ferioreponipoſſet, cognitioneadeo confufaco gnofci Conftantinopolim , ut estinJe,utab intel folas ipfaspoſſe concurrere cumintellectuhuma-, noadapprehenfionem confufam,fedimmediatam &(utloquuntur)attingentem immediate,&ter minatamimmediatèadAngelum,uteit inſe. XVII. Nequemihireponashæcvocabula: in tellectum deturarephantasmata, aut illaspiri lectunon advertaturhujusmodi cognitio diftincta àcognitio ne phantaſmatis. Qui enimadiftas oc cultas cognitiones,comminiſcendasdeveniret, fa-.. tis patet contraomnem experientiam,& fine fun damento idoneoconclufionem ſtatutameumim 4 pugnaturum. tualizare: his enimfubeffe nonpoteitalius ullus , quæ XIX. Antequam objectiones diluam probabilis fenfuspræter antiquiflimum &Arutote 1 licum expofitumn. 10.&a SanctoThomadifer tiffimèdeclaratumn. 15. videlicet quodintellectus humanus huncmirabilemufumpercipit ſpecierum ſenfibilium, & plantaſmatum : ut ænigunatice,& ſymbolicèper illas ſpecies,& in illisphantafmatis cognofcat objecta ſpiritualia. Quidquidaliudde ſignent verba illa depurare,ſpiritualizare para doxumeft&abfonum:perindeacfidiceres,cogni tionem coloris v. g.(quæappellari ſoletſpeciesex preſſa coloris ) evadereper intrinfecam fibique identificatam vim repræfentativain , cognitionem Angeli repræſentantem Angelum,& illum inten tionaliter attingentem immediatè quidem, licet obfcurè. Nonenimmajorhicrepugnantia,quàm in caſunoſtro,ubidicatur,ſpeciemimpreffam co loris evadere perintrinfecam, fibique identifica tam vimrepræſentativam,evadere, inquam , fpe ciem propriam, licet confufam objecti ſpiritualis, adeum cognofcendumimmediatè,&uteſt in ſe, licet obfcurè. XVIII. Prob.denique 3. conclufio experien tia noftrumomnium,qui nunquam vidimus Con ſtantinopolim : perinde enim eam cogitamus per ſpecies alienas & abſtractive , ac objecta ipfa in fenfibilia : videlicet imaginamur civitatem quan damſymbolicam,&phantaſticam , reſpectuhabi toadconnotata,& motiva, feuad relationes, & enarrationes, quas audivimus , vellegimus de ipſa Conſtantinopoli : & fupponimus, & fubſtituimus. cognofcitive fymbolum illud pro vera Conſtanti nopoli, cujus ſpecies propriasde facto nonhabe mus. Quæro ex te,quot civitatesapprehendis, cum deConſtantinopoli cogitas ? profectò unam fieripoffuntcontrahactenusexpofitum,&proba tummodumapprehendendi,& perprimamintel lectus operatione cogitandiabſtractive,&per ſpe ciesalienas objecta infenfibilia,autnunquamfenfi bus percepta;explicanda ſunt,quæpertinentad ſe cundam,&tertiamintellectus operationemfucce dentes fimilibus apprehenfionibus abſtractivis. XX. Quantum itaque ad ſecundam , & ter tiamoperationem noftri intellectus, fiillas appre-> henfio præcedat perſpecies alienas , eodein modo philoſophandum eft, acdevocabulis collocutivè ſuppoſitis: exn.7. ficutienim itafupponuntur iſta prorebus fignificatis ,utquidquid affirmatur, vel negatur, feudifcurritur; affirmetur, negetur,& difcurratur directè &propriede rebus , feu obje Aisfignificatis,&nullo mododevocabulis, faltem ſpecificativè ſumptis : itaetiam licet phantaſtica ſymbola fupponantur pro rebus apprehendendis nunquam ſenſu perceptis : quidquid tamen affir matur,negatur&c. affirmatur&c.directe,& pro priè derebusillis,& nullo pacto de ſymbolsfal temſpecificativè ſumptis: quodlicetvideatur mi rabile,ceffat tamen ſtuporab experientia notiffi ma, quæ deprehenditurinomnibusaliis fignis,& ſymbolis,quibushomines externèutuntur. XXI. Iſtitermini,Petrus,homo fupponuntur exth. 20. 1. 1.elem. primusprohomine fingulari, qui eſtPetrus,ſecundusprohomine in communi: ſiexillis terminispropofitiones conficias,&dicas: Petrus efthomo, quid affirmas ? tria fingi poffunt àte inillo caſuaffirmari: primum,quod hæc vox Petrus fit eadem, ac iſta voxHomo: ſecundum, quod res , cujus loco fupponitur illa vox Pe trusfit eadem ac res cujus loco fupponitur iſta L2 VOX 84 vox homo : tertium,quod tum iſta voxPetrus, Differtatio DuodecimaLogico-phyfica quamapprehenfioni : utalioinlocojuxtaſenſum tumres, cujuslocovoxilla ſupponitur, fiteadem, tùmcumvocehomo, tùm cum re, cujuslocoſup ponituriſta voxhomo:fedàteaffirmarinonpoteſt primum,neque tertium: alioquin affirmatio effet falſa: g. affirmaturſecundumquodeftid,quodcon tendimus in cafunoftro. Namfalfumeft,quodiſta vox Petrus ſpecificative , & fecundum ſonum ſuumfit eadem, aciſta vox homoitemspecificati vè&fecundùm ſonumfuumfiaccipiatur. Rurfus falfum eſt id, quodperpropofitionem copulati vamexplicareturmodoſequenti:Et hacvoxPe trusſpecificativeeft eadem,ac iſta voxhomoffe cificative, fignificatumperillamvocemeſtidem, acfignificatumperiftam.nampropoſitiocopulati vaconſtans exunafimplici propofitione vera,& aliafalsâ eſt ſimpliciter,& abfolutè falſaex th. 2. num. 1.1.2.elem.Regredior adremnoftram: cum apprehendis per ſpecies alienas, hoc eſt cogitas hæcduo,Spiritus,Angelus,duoapprehendisphan taſmataut fuppofita, primum pro Spiritu , feu re ſpirituali , quæ fe habetutgenus adAngelum, &animamrationalem. Secundumutfuppofi tumproAngelo: cum verò affirmasinterneintuo intellectu , & mentaliter dicis Angelus est Spiri tus;nonaffirmas unumphantaſma effe aliud(fpe cificativè fi loquamur ) nec fimul affirmas , tum unumphantaſmaeſſealiud , tumreminfenfibilem, cujus loco fupponitur primum phantaſma , eſſe aliam, cujus loco ſupponitur ſecundumphantaf ma; atſolum affirmas hanc remfpiritualem , nem peAngelumeſſeiſtamremitem ſpiritualem ,nem peSpiritum eopacto, quo homo eſtanimal. XXII. Adjungo alia exempla , quæ manife ſtam inductionem ad rem noftram conficiunt : cumlupini ſupponuntur pro nummis in ludendo, (ut th. 15. 1. 1. elem.dicebam) in ludi progreſſu nonvincuntur,autperdunturlupini foli,vel fimul cumnummis, namdefacto victor in ludo relin quitſupermenſamlupinos,&nummosreponitſo los inmarſupio, quiadirectè,&proprièſoli num mi vincuntur. Cum imagoAlexandriMagnie.g. videtur: & de ea loquimurſuppoſitive,nontan tùm fignificativè , & dicimus indigitando illam imaginemhicfuitmaximusregum; nonidaffir mamusdeimagineſola, nec de imagine fimul,& devero Alexandro, nameffet ludicraaffirmatio, ſedde ſoloAlexandro vero , cujus loco illaimago ſupponitur. Id ipſum comprobari poteſt quoad Proregem,Procuratorem, Tutorem quando ope rantur, velpatiuntur in quantumrigorosèſubſti tuti &fuppofiti funt loco Regis,Domini,Pupilli, Idem de imaginibus Sanctorum quando ad illas oramus,& illis nos cominendamus, ut ſuppoſitis, &fubftitutis loco Sanctorum , quos illæ imagines repræfentant. XXIII. Quæ dixi hactenus facilè capit qui rectèintelligit quid fit affirmatio,& negatio men talis: hoceft,quidfit ſecunda intellectus operatio, in quantum diftinguituràprima. Hæc enim pri maoperatio,ſeu apprehenfio eft imago,& repræ ſentatio mentalis objecti : fed affirmatio noneſt imago (&multòminùsnegatio)quidergoeſt?Eſt nutismentalisſuccedenspoft apprehenfiones, an nuensveritati ,& renuens falfitati relucenti in ap prehenfionibus , & eſt ſimilior amori, vel odio M Ariftotelis fufiusdeducă. Sicuti ergoamornoftræ voluntatis erga aliquod objectum non eft imago illius objecti (&multo minus odium eſtimago fui objecti) ſedeſtnutus ,vel motus, velquies ( pro ut eſt amordefiderii, vel gaudii) erga ipſumbo num,uteſtinſe;licètilludbonumrepræfentetur ipſivoluntati in previa cognitione , quæ ſemper neceſſaria eft ad amoremjuxta primumprinci pium,nilvolitum,quinpracognitum. Sic etiam affirmationoneft imagoſui objecti, ſedeſt nutus quidam mentalis: g. objectum verum, ut eſt inſe, licet illud objectum repræſentatum fit per appre henfiones, quæ funt imagines non quidem ipfius objecti, ut eſtin ſe,ſedphantaſmatis,ut ſubſtituti, &fuppofitipro objecto. XXIV. Quemadmodum itaque adhocut quis ſemoveatadeundumadRegem,noneftneceſse, utveniat ipſe Rex,& invitet, fed abunde eſt , ut veniatRegis nomine Legatus , & perfuadeat adire regem : ita quoque utintellectus mentaliter mo veaturadaffirmandum, vel negandum objectum, uteſtinſe,noneſtneceſſe,ut objectumipfum , ad hocutmoveat ad affirmationem, velnegationem ſui,apprehendatur,uteſt in ſe, ſedſufficit, ut ap prehendaturin ſubſtituto,&fuppofitophantafina te,hoc eftperſpecies alienas. Similiter,ut volun tasmoveatur ad amandum idem objectum ut eſt inſe fufficit, utàcognitione prævia cognofcatur idemobjectumperſpeciesalienas ,hoc eft in ſub ſtituto phantaſmate. XXV. Falfiffimum eſt hoc pronunciatum : Omneid,quodformaliter,&rationabiliter affir matur,velnegatur,debetformaliter &exprefsè apprehendi:itemfalſumeſtſequens effatum: Omne quodaffirmaturutestinfe, debetapprehendi ut eftinfe: name.g.cumnego,mecognofcerefecre taDei, vel veritates geometricas , formaliter, & rationabiliter nego idquodformaliter, & expref sè nonapprehendo,neccognofco,ſednefcio. Nec dicas me priùs quam negem, cognofcere quidem ſecretaDei,ſedinabſtracto,&confusè; nam egre giè æquivocaris : cumenimnego , me cognofcere fecretaDei, nonnego mecognofcereſecretaDei inabſtracto ,& confuse,ſednego mecognofcere clarè,&diſtincte: atquiſecretaDei clarè,&diftin &ènonapprehendo,autcognofco : g. quodfor maliter nego, id formaliter,& expreſsènon ap prehendo. Sufficitergo quod utcumq; apprehen damid,quoddiverſomodoà modo apprehenden diaffirmo,vel nego prudentiffimè licet, & ratio nabiliter. Sic pariter ſufficit adaffirmandum,quod Angelus.uteſtin ſe ſit Spiritus ut eſt in ſe, prævia apprehenfionecognofcereAngelum, &Spiritum, uteſtin ſubſtituto,&fuppofitophantaſmate , hoc eſt perſpecies alienas. XXVI. Quoddixideaffirmatione, vel nega tione fimiliter aio de volitione , & nolitione, feu amore,&odiovoluntatisnoſtræ : utvoluntasdefi deretſcireomnes veritatesclare,& expreſsè non eſt neceſse , ut intellectus prævia apprehenfione repræſentetvoluntati omnesveritatesclarè,&ex preſse: atſufficit, quod utcumque intellectus ap prehendatid,quodaliomodovoluntasdefiderat. SECTIO Demodocognofcendi humano, &c. ſtitutum,vel ut fuppofitum proAngelo , affirma ſedfiitaaffirmatur,non affirmatur directe,& pro 85 SECTIO IV. Difficultates,&oppofitionescontrapracedentem doctrinam enodantur. bituretiamphantaſma,utſuppoſitumproAngelo: •prièdeAngelo,uteſtinſe,contra num. 20. fect.3. Pponescontraid,quoddiximus ſect. antece Odenti num. . dentinum.6. eſt impoffibilis talis combina tio ſpecierum,ut reſultetphantaſma,quodni : hil aliudpoffit repræfentare e. g.quàmAngelum: nam,ficutieft impoffibilis pictura,quæ itaunumho minemrepræfentet,utaliumexinnumeris,quipof funtàDeocreari, nonpoffitrepræfentare : quis enimnegetpoffibileeſſe, utalius homo creeturà Deoomninofimilis, etiamquoadexternamappa rentiamPetro v.g.nunc exiftenti ? g. & . Refp. ne.ant. & paritatem etiamne: nam exactior eſt intellectus in naturali artificio combinandi phan tafmata,quam quilibetpictor in pingendo : cæte rùm, quia ſecluſo miraculo, ettimpoffibileduos homines inveniri omninofimiles vultu, colore, ergonulladiftinctio. Prob. ma. Quamvis pervos apprehendaturphantaſma ut fuppofitum proAn gelo,non tamenapprehenditurdirecte ,&pro prièipfeAngelusuteſtinſe,exſect.3. nu.3.&5. ergo,ſiaffirmaturphantafima, ſeu dephantaſmate utſuppoſitoproAngelo,nonaffirmaturdirecte, & propriè deAngelouteſtinſe. Refp. dift. ma. In quaeftduplexreduplicatio perparticulamut : Si apprehenditur phantaſma ut fuppofitum &c. ff primaparticulautdiverſo modoreduplicet,acfe cundaparticula ut, conc.ma.Sieodemmodoredu plicet,ne.ma. Exth.48.num.22.lib.1 &th. 1.n.14 lib. 2. elem. conftat ſi ponas diverfimodè unam partem inrecto,&aliam inobliquo: & prætereà ſi explices modo unam cauſam, ſeu rationem, &habitu corporis; ideocitatonum. 6. fatis fuit, exemplumpicturæproferre, cui addipoffetunum, &alterum exemplum ineandemrem,præfertim deſumptumàdeſcriptioneoratoria,& definitione logica: namitadefcribi , & definiri poteſt Ange lusv.g.utnullialteri rei convenire poſſit,vel illa defcriptio, vel iſtadefinitio : & tamenvocabula funtfignamerèmaterialiatoto cælo differentia ab ipſo Angelo, qualis eſtinſe: fimiliter in cafu no ftro decombinatione ſpecierum phantaſticarum ratio cineris :&præfertim memineris arbitrariæ il lius defignationis &connotatorum,&effectuum, dequibusfect.3.num. 8. &9.perhæcenimſpecies alienæ accommodantur,&evadunt, quantumfieri poteſt propriæ , ur fupponantur cogitative pro Angelo; ita ut connectantur etiam effentialiter cumipſoobjecto,feuAngelout eſt inſe;utfuſius ſectionibusſequentibus. modoaliam,quæattendenda deſignatur ex vi hu jusmodi reduplicationis; in re præſenti diverfos modoseſſereduplicandi: videlicetPhantasma,ut fuppofitumproAngeloapprehenditur,feuperpri mamintellectusoperationemcognoscitur:explica tur,apprehenditur ipfum phantalma, &fimulfub ftitutio illius , feu defignatio arbitraria ipfius ani mæ, & ratio cur apprehendatur tali pacto illud phantaſma, eſt ipſa ſubſtitutio arbitraria, quæ de terminavit(exſect.3.nu.8.) utilludſupponeretur locoAngeli.Affirmaturphantasma,feu dephan taſmate,ut deſubſtituto locoAngeli:hæc quidem propofitio ficexplicatur:affirmaturdirecte &pro priedeAngelo,&conditio, curillaaffirmatiodi rectè,&propriè fit deAngelo,eſt, quiaphantaf maeſt ſubſtitutum loco ipfius Angeli. Cæterùm adnotabis ſequentes terminos complexos idem fignificare: Phantasmacognitum,utsubstitutum Oppones 2. Si phantaſma eſt ſymbolum An- proAngelo: &Angelus cognitusperſpeciesalie geliv.g. eft quoquefignum ejusdem: ſedſieſt ſi gnum, excitatcognitionem diftinctam de Angelo fignificato ex th.7. lib. 1. elem.ergo&c. Prob.ma. Omniaſymbolaexterna,c.g.hieroglyphica, em blemata,infignia, ſuntetiamfigna propriè talia: er go etiam iftaphantaſinata, quæ funt ſymbolain terna. Refp.ne.ma.Adprob. conc. ant.ne.conf. Nonvaletparitas, vel inductio ab externis adin ternaſymbola,ſeuphantaſmata : utnonvaleretſi diceres: omnesignesſuntcalidi: g.omnesſpecies phantaſticæ ignisfunt calidæ:ratioverò diſparita tis,quiaſymbola externanonſupponunturcogno ſcitivè,fed ad alia muneraobeundaexſect.3.nu.21. phantaſmata verò fupponuntur cognofcitive ex dicta ſect. num. 7. Contrà1. Siapprehenditurphantaſma, &non Angelus ut eſt inſe , affirmatur etiam , &difcur ritur dephantaſmate ,&nondeAngelo uteſt in ſe, fedhoc eft abfurdum: ergo &c. Refp. 1.Ne. ſequelammai. ratio negandi patetex ſect.3. num. 20. &fequen. Refp. 2. claritatis gratia diftingu endoma. fi apprehenditur phantaſmaut ſuppoſi tum cogitativeproAngeloaffirmatur&c.ne.ma. Siapprehenditur phantaſma ſpecificativè,& non reduplicativè,ut fuppofitumproAngelo, affirma tur&c.conc. ma. &pariterdiſtincta min. ne.conf. Patetdiſtinctio exnu.7.&20.ſect. 3. Contrà2. Si apprehenditurphantaſma, ut fub nas,feuabſtractive,exſect. 3.num.5. Contrà3. magnocumfervore: ergo inappre henfione venit inrectophantaſma, & in obliquo Angelus : & in affirmationeè converſo in recto Angelus, &in obliquo phantaſma : ſedunum& idemdebeteſſe rectum apprehenfionis,& affirma tionis: alioquinnonde eo, quod apprehenditur, effetprædicatio : ergo &c. Refp.æquivocarisquam maxime: ne. igitur ſuppoſitum conſequentisſub ſumpti: fupponisapprehendiAngeluminobliquo falſumautemeſtautinobliquo,autinrecto illum ut eſtin ſe apprehendi: ſedphantaſma,&ſubſtitutio cumconnotato(fect.3.num.8)duntaxatapprehen ditur : &hoceft, cognofciAngelum per ſpecies alienas:occafionemverò æquivocandi ſumisexeo, quodexplicatio reflexailliusapprehenfionis com memoretAngelum uteſtin ſe : inde credis, illum ſaltemin obliquo repræſentari ab eaapprehenfio ne. Itaque Angelus uteſt inſenullopacto ap prehenditur: &tamenaffirmaturAngelus , uteſt inſe: quodex ſect.3.nu.20. 23.24. probatum eſt nihil abſurditatis dicere. Sicut enim, ut amem objectumv. g. Petrum ut eſt in fe,&de illo de lecter delectatione ad illum tendente uteſt in ſe, noneftneceffe,utmotivumamandi quodhabeo, fit,&cognofcatur à me,ut eſt inipſoPetro : nam quandoquepoteſt noneſſeinipſoPetro tale moti vum: Anempèexmotivovirtutis æſtimatæ in illo (qua 86 (qua tamen caret ) movear ad eum amandum: Differtatio Duodecima Logico-phyſica Contrà 6. ergo faltemid,quodcognofcitur per amoradeum,ut eſtin ſe,verètendit: licèt fit ex motivo,quodverè noneſtinPetro. Multo igitur magis apprehenſo objecto inphantafinate utfub eam apprehenfionem, diftinguitur realiterab An gelo : quiaphantaſmaillud,licetſubſtitutum , non eftrealiter Angelus. Refp. dift. antec. diftingui ſtitutopro eodem objectopoflun affirmare(quod tur realiter ab Angelo uteft in alio, nego antec. eft quoddam amarementale)deeodem,uteſtinſe, utpatetexfæpè repetitis: abAngelo ut eſt in ſe, aliquodprædicatum. Contra4. Si modo expoſito apprehenderetur co. ant. Noneftadremterminus illerealiter,cum agiturde ſtatuintentionali:intentionalitereſtidem Angelus e. g. per ſpecies alienas , Angelus co Angelus uteſt in ſe, & phantafina illud fubftitu gnofcereturabhomine merè denominativè,& ad tumpro illo cognofcitive: eſt, inquam , idem illa placitum:hoc eftpercognitionem,quænon magis identitate,quæ intervenit inter ſubſtitutum , &id, exſeeſſetdeterminata ad repræfentandumAnge pro quo illud ſubſtituitur in quocunque genere lum , quam remaliam: fedhoceftabſurdum,quia cognitio, quâ Angelumcognofco,efteffentialiter ſubſtitutionis : & in cafu noftro,quia ſubſtitutio eſtinlineaintentionali,identias illa fic exponitur: determinata adrepræfentandum fuum objectum, dum apprehenditurphantasma, utfubftitutum neque eft ficuti vocabula , fignum arbitrarium: proAngelo, perindeestacsiapprehendereturipse ergo&c. Prob. ma.ex nu. 8. ſect. 3. Nonmi Angelus,quantumadhoc,ut intellectushumanus nus ex arbitrio , & defignatione arbitraria ipfius poffit exercerefecundam,&tertiam ogerationem animæ phantaſma juvenis alati ſubſtituitur cogno fuamimmediatecircaipfumAngelumutestinse: ſcitivèpro vero Angelo , quam hæc ipſavoxAn hoceft affirmare,negare, difcurrereimmediate de gelus pro eodemcollocutive ſubſtituatur,&fup hocobjectoAngelus, utpateteſt ſect.3.à nu. 20. ponatur. Refp.negoma. Adprobationemaffero Hancporrò explicationem identitatis intentiona diſparitatem ex fect. 3. n. 9. & ex di&is ad obje lisinterphantaſma,&idpro quofupponituripsum &ionemprimam: nempèrationeconnotatorum,de phantaſmadiligenteradnotaad ufumplurimum. quibus loco citato , ita accommodatur, & appro priatur ſubſtitutio , & phantafina ut ſubſtitutum, utconnectantureffentialiter in linea phyfica cum objecto ut eſt in ſe : ut amplius in fequentibus dicaım. Contras. Saltemillaapprehenfionihilaliudco gnofcit, nifiphantaſfma ,& denominationem ex trinfecam procedentem ab arbitrio Animæ , per quamphantafinafupponitur locoAngeli: fedhoc eſt cognofcere mere denominativè, & reputative, &fictitie: ergo&c. Refp.ne.ma.cognofcitetiam in obliquo connotata quorum reſpecta fit ſubiti tutio phantafmatis : &indehocphantaſma itaap propriatur , & accommodatur Angelo , ut non poffit alteri rei convenirequantum ad hoc , ut in illo abſtractivè ,&perſpecies alienas cognofcatur. Hocautempacto cognofcere nondiciturcogno ſcere impropriè:ſed cognofcereperſpecies alienas proprièproprietate,inquam,pertinenteadmodum cognofcendi per ſpecies alienas : quemadmodum hocnomenPetrus eſt nomen propriumhominis, nonimproprium;&tameneftnomenadplacitum. Immohic modus cognofcendiperſpecies alienas, &abſtractivè tamproprius eft,utfuperet exaliquo capite proprietatis modum cognofcendi intuitive inhacvitamortali. Repeteexſect. 2. nu.8.& 11. me videntem ſolam figuram,&coloremPetri co gnofcereeundemPetrum intuitive,ſed intuitione denominativa: non enimtotumPetrum,ejusque ſubſtantiam intueor,autintuitivecognofco : adde etiam, quod per miraculum ſaltempoffumintuiti vè videre colorem, & figuram Petri , etiam ipſo Petrononmihipræſenteullotempore: exaliapar te per ea, quæ diximus ſect. 8. nu. 6. & ad oppofi tionem primam, illudphantaſma fuppofitumpro Angeloeſt itaaccommodatum, &appropria tum Angelo, ut neque per miraculum poffitalteri rei magis accommodate,&propriè convenire: unde fit , veriffimè , & propriiffimè inillo phantafinate Angelum cognofci,quantum faseſthomininatu raliterin hac vitamortali Angelos cognofcere, li cet abſtractive,&perſpecies alienascognofcantur. Oppones 3. Phantasma eſt idem , ac ſpecies phantaſtica (de qua differt. 9.fect.1. nu.2 )ſedſpe cies præfertim phantafticæ ab intellectu nonco gnofcuntur: ergo nequephantaſma: g. à fortiori, neque inillo infenfibilia objecta poffunt cognofci. Refp. terminus phantasma nomen Græcum eft, quodidem fignificat, ac apparens, feuſpectrum, à Philofophis ufurpatur tripliciter, tumpro ima ginatione , feu experientia phantafiæ ; tùm pro ſpeciebus phantafticis , quæ advenientes adphan taſiam afficiunt illa ita,ut producat illam experien tiam,quæ dicitur imaginatio; tum pro ipſo obje cto, à quo procefferuntillæ ſpecies,ſeu ad quod illæ tanquam propriæ pertinent: (vide th. 5. lib. 1. elem.& differt. 9. loco citato , & fect. 3. præfentis differt. num.4. ) Ariftoteles, & D. Thomas in li bris præfertim animafticis ufurpantnomen phan taſmapro ipſo opjecto: aliinonnulli,velpro ſpe. cie ,vel pro imaginatione id ipfumnomenacci piunt. Itaque diſt ma. phantaſima ſumptum pro objecto idem eſt acſpecies: ne. ma.fumptumpro ipſis ſpeciebus : conc. ma. & mi, & diftinguo conf. fimiliter ut ma. Species phantafiæ dicuntur ima ginari ab illa, ut quo : objectum verò dicitur ima ginari,ut quod: quod eſt idem, ac dicere: per me dium ſpecierum, feubeneficioillarumpervenien tium adphantafiam objectum percipitur ab eadem phantafia : fimilis phrafis ufurpaturetiam quoad ſpecies ſpirituales,&intellectum. Contra 1. Anima non ſubſtituit , ſeù ſupponit cognofcitive pro Angelo v. g. cognofcendo ip ſumphantaſma ,inquantum eft objectum aliquod extra animam, hoc eſt extrinfecum ipfi anunæ : quia non eſt explicabile, quo pacto hæc fuppofitio fiat: fednequefupponit,exconceſſis, ipſum phan taſma, inquantum eſt ſpecies aliqua phantaſtica repofitain memoria (dequadiffer. 10.fect. 1.n.4.) ergo nihil fupponit , aut ſubſtituit cognofcitive proAngelocontra ſect.3.nu.4. 5. Refp. dift. ma. Phantaſma, inquantum eſt objectum , non ſuppo nit,ut quod: ne. ma. ut quo: conc. ma.&dift. mi. phantaſma, inquantumeſtſpecies,nonfupponit, ut Demodocognofcendihumano, Oc. ut quod,conc. mi utquos ne. mi. &conf. Anima noftra fupponit, & fubftituit utrumque cognofci 人 87 quamfit illudidemſymbolumpliantaſticum : nam tiveproreinfenfibili: e. g. Angelo cognofcendo, fedfpeciem fupponit,& fubftituit,utquo :hoc eft permediumillarum,feubeneficioillarum,dumde terminatè excitat illas (juxta fech. 3.nu.4.) quo ties voluerit cogitare de Angelo v. g. fupponit ipfumobjectumproprium, & naturale ſpecierum adrepræfentandumipſumAngelum:quodproin dèdicitur, fupponi ,& fubflitui utquod,videlicet juvenisalatusinexemploallato. عام Contrà 2. Si hoc eft, etiam phantafiaipſa po terit imaginari ſpiritualia: e.g. Angelum per fpe cies alienas,& abſtractive : quia imaginatur phan taſima : hoceft objectumfuppofitum, utquodpro re ſpirituali:ficut intellectus cognofcens id ipſum dicitur apprehendere, & cognofcere fpiritualia perſpecies alienas:fedhoc eitabfurdum ,alioquin ctiam phantafia Deum cognofceret : ergo &c. Refp.ne. ma. Adprob.poft particulam quia diſt. imaginaturphantaſma,ut fuppofitum pro re ſpi rituali : hoc ett imaginatur, tumphantaſma, tum ipfam fuppofitionem neg.Imaginaturphantaſma ſpecificative fumptum conc.ma. &distincta paris termi, ne confeq. Sicuti lingua , & os noftrum profertquidemvocabula; fed nonquatenus ſup pofita,pro rebus , aut quatenus fignificantia res ipfas exarbitrio : quia nonprofertipſamſuppo fitionem,feuplacitum arbitrariumhominum infti tuentium linguas (extheſi8.lib.1.elem.&fect.3. nu.8. ) ita phantafia in cafunoftro. Etratioeft, quia facultates corporeæ perceptivæ , dequibus differt.9. fect. 1.nu.1.fcilicet fenfus externi,vel interninonpercipiunt concreta extrinfeca, five illafintentiarationis,fiveentiamoralia: e.g.hæc concretapariescognitus pariesamatus. Hocau tem, quod fignificatur per ſequentem terminum complexum ; phantaſmafuppofitumcognofcitive proAngelo,eftconcretumquoddam extrinfecum, ſeuens hocfoliAngelo repræfentando poteft convenire exfect. 3.nu. 6. illeautemconceptus omnibus re buspoteftconvenire: nam confuse faltem,& fe cundum aliquam confiderationemomnesresfunt aliquopacto fimiles illi ſymbolo, falteminratione entis Contra 1. cùm Angelum cognofco, quod fit res fimilis illi ſymbolo,poffumfimul multiplicem negationem cognofcere, perquamquafi corrigam illam imaginationemdeſymbolo: namfimul co gnofco,quodilla res fimilisnon fitDeus, non fit resmaterialis, non fitaccidens, nonfitanima ra tionalis &c.: fedita concipio,&cognofco imme diatèAngelum,uteſtin ſe,quiareverataliseft:g&c. Refp. correctionem iſtameffeerroremprimope jorem,namcunctæillæ negationesinmeafententia jamſetenentex parte ſymboli ,&indeprovenit, quodtalefit illudfymbolum,utnonpoffitalteri rei convenire,quâmAngelo,exſect.3.1.6.,&inrefp. adoppofitionemprimam:cunctavero illa,quæ per negationes fuperius expreſſa funt, ficuti poflunt defcribipervocabula,ut exlociscitatis,itapoffunt imaginari:unde illafuntcombinatioſpecierumplus quamfemelalienarum:namnegationesetiamipfæ perſpecies alienas cognofcuntur præfertimnega tiones materialitatis, quæ funt idemacresfpiri tualis ;identitasquoquerealis omniumillarumne gationum cum entereali perſpeciesalieniffimas &ænigmaticæ cognofcitur; itaque omiſſama. ne mi,adcujusprobationem poſtparticulam quia, diſ.reverataleeft, affirmativecon., apprehenfive ne, quæ diſtinctiopatet exſect.3.àn.20. Sicuti, quamvis videamimaginemAlexandrimagni ejus modi,utnonpoffitrepræſentareinrationepicturæ nifiAlexandrummagnum,noneoipfoillumvideo uteſt in ſe, aut illum intuitivè cognoſco exfect.3. n.22. Similitercæcus à nativitate , dumlucem co gitat, &quinunquam viditConftantinopolim, & morale.deilla cogitat,aliquodphantaſmafibirepræſen Oppones4. CumAngelum :v.g. cogito, ima ginorquidemfymbolum illudphantaſticum juve nisalati;verumtamennoninilloſymboloconfiftit, &fiutiturcogitatiomea: ſedulteriusprogreditur, &Angelumapprehendit fubhoc conceptu confu fo: res fimilis illi ſymbolophantaſtico : ergo&c. Prob.antec,namitafalvatur, quodAngelus inſe ipſo apprehendaturdirecte,&propriè, ficutidire tè,&proprièdeAngeloaffirmatur innoftrafen tentia. Refp.ne. antec. &ejusprobationem: eſt eniminexplicabile,quidfitAngeluminfeipfo di recte,& immediatècognofci,cum confuse co gnofcitur res fimilis illi fymbolo phantaſtico , ex ſect.3.nu. 16. Nam vel illa fecunda apprehenfio confequens apprehenfionem ſymboli phantaſtici fit etiam ipfa per ſpecies alienas,&jamopporte bit,ut aliud fymbolum phantaſticumper hancfe cundam cognitionemcognofcatur , &non ipfe Angelusuteſt in ſe: vel fit perſpecies proprias ipfiusAngeli,&hoc dicinonpoteſt : quia omnia quænaturalitercognofcit intellectus humanus in hacvita,beneficio ſpecierumſenſibilium idcogno ſcit: ſpecies autemſenſibileseſſenonpoffuntpro priæ ſpeciesAngeli. Addo rurfust,quodille tuus confufus conceptus: Resfimilis illifymbolophan raftico , effet quid multo minus fimile ipfiAngelo, tant, quodalterireirepræfentandæinratione ſub ſtituti cogitativèconvenirenonpoteft. Pariter de ſcriptioRhetorica , autdefinitio Logica vocalişde Angelo,quæ omniapatent éxſect:3.n. 2:21. &ini tio præſentis ſectionis: Contra2. faltèmcùm apprehendo illudfymbo lum , apprehendo quid fimile licèt confusè ipfi Angelo: g. fimulapprehendo ipſumAngelum, ut eſtinſeſubiſto conceptu, quidfimile illifymbolo : prob.conf.exdiffert. 10. ſect.3.1.5.Relativafunt fimulcognitione, ſed ſimile eſtrelativum alteri fi mili: g. cùm cognoſco ſymbolum fimileAngelo, cognofco fimulAngelum fimile ſymbolo. Refp. dif.ant.apprehendo ſymbolum,quod eft fimile,&c. quatenus fimile reduplicative reduplicando fupra fimilitudinem cognitam, ne: ant.: ſpecificative,& realitercon. ant. Ex reſponſione ad inſtantiamfe cundamoppofitionis3. patetiſtadiſtinctio. Illud primumprincipiumRelativafuntfimul&c.valet, cùmrelativumunum formaliter , &reduplicative, &uttale cognofcitur: tuncenim etiamaliudcor relativum cognofcitur : non verò cùm tantum modo ſpecificative , ſeu realiter , ſeu confuse co gnofcitur(quiterminipatebuntexdiſſer.14.ſet.r &fect.3. ad objectionem ultimam) : itaque illud ſymbolum cognofcitur quidem reduplicativè, ut fup 88 fuppofitum pro Angelo juxtàdicta ad oppofitio Differtatio DuodecimaLogico-phyſica SECTIO V. nemfecundam: nonveròcognofciturreduplica- Facilis, necinjucunda refolutio controverfiapro vè,ut fimileAngelo. Cognofcitur ſymbolum , ut fimileſeuproportionatumconno tatis,& obliquis (juxtàſect.3.n. 9.)quæper ſen fus externosperceptaexcitant animamadeffor mandum ſymbolum, illudque fupponendum pro pofitaintitulodiffert.10.deobjectotermino rum communium. Ecole, quæ depræciſione objetiva diximus Rfect.1.n 3.,&præoculis habe ſtatutamdo Angelo , e.g.quidquid auditur ,legitur , videtur pertinens adAngelos eft connotatum in ordine ctrinam fect.3. & 4. quoadmodum cogno ſcendi abſtractive: tandemadverte, quidquidper adquodexcitaturcognitio abſtractivadeAngelo: terminos communes ſeumentales ſeuvocales re quodconnotatum, feu connotataappellarifolent præſentatur, aut fignificatur, id ipſum abſtractive, etiamMotiva,ſeuDeterminativa, quæmovent, &determinant animamadcogitandumdeAngelo: &per ſpecies alienas cognoſci abhomineinhac vitamortali. adiſtaigitur correlationem (proportionis , vel fi militudinis ) exprimit ſymbolum ſuppoſitumpro Angelo:& talis correlatioexpreſse cognofcitur : Conclufio Prima. : Intellectus hominis in hacvitadum cognofcitper dumſymbolum uttalecognofcitur. Ita diligen terattende: valent enim ad omnem difficultatem tollendaminhacmateria. Contra3. faltèmAngelumineocafu immediatè apprehendo:g. Angelumapprehendo,uteſtinſe fpeciesalienasprafcinderepoteft objective, hoc est potestcognoscere unamformalitatemiden tificatamrealitercumalia,quinaliamprorsùs cognofcat. (he.ante.)prob. ant. Deus immediate cognofci P Rob. 1. unica, &validaratiocontrapræcifio nemobjectivameſt;quiaadmiſsaillâpræcifio turabhominenaturaliter inhacvita : g. &Ange lus: prob.ant. Deusimmediatèabhomineamatur inhacvita: g. etiam immediatècognofcitur : nam eſt primumprincipium: nihilvolitum, quinpra cognitum. Refp.adultimamprobat.conc.ante &ne.conf. noneft necefsèimmediatè cognofceread imme diatèamandum: ficuti neque ad immediatè affir mandum: exfect.3.n. 20.,&exdictisadoppofi tionem ſecundamcon.3. Contrault. exſect. 2. cùm cognoſcitur intuiti vèPetrus per ejus colores , & figuram cognitam intuitive ,mediatè cognofciturintuitive ſubſtan tiaPetri: g. quoquein cafunoſtro. Refp. ne. ante. falfiffimum : nunquid intuitive ſubſtantia , & quidditas hominis cognofcipoteſt abhumanointellectupro ſtatu immerſionisinma teria, qualis àveteribus dicitur vitamortalis ? ne quemediatè, neque immediatèvidens oculo Pe trumintuitivècognoſcoejus ſubſtantiam : fedtan tùm ejus accidentia, rationequorum, ut ratione partium, denominativè (non veròmediate)in ne,verificarenturduoprædicatacontradicto riade uno,eodemque objectouteſtinſe: licètilla contradictoriaeſſent extrinfeca,&fecundo inten tionalia, exfeq.differt. 14. fect.3.initio: fednon verificarentur, fi præciſio objectiva fiatperſpecies alienas,&abſtractive modo explicatoſect.3.&4. g-cellat omnisratiocontrapræciſiones objectivas. Prob. mi. fi præcifio objectiva fiat per ſpecies alienas&c. deobjecto,ut eſt inſe, ſolumverifica turnoneffecognitum,nec mediatè, nec immedia tè,exfect.3.an.8.,&fect. 4. adoppofitionem . 8. nonverificatur niſiunum contradictorium de objecto, uteſtin ſo: quodexAriftotele omninò neceffariumeft;videlicetde qualibet repoſſe affir mari , &verificari alterutrum contradictorium, cujuscumque generisfintcontradictoria. Fortèdices :deobjecto, uteſtinphantaſmate, feu ut phantaſma pro illo ſupponitur,verifican turduotaliacontradictoria : atcontendo,&pro bohoceffe falfum: nam fineullâ contradictione 1 : : verificatur ex fect. 3.&4.objectum effecognitum, tueoripſumPetrum. Cæterùmexhoc ipfoexpli coclariffimè difcrimeninterapprehenfionem,& affirmationem : intueorPetrum apprehenſive,de illoaffirmo, est bonus vir, eſtingeniofus: affirma tio hæc immediatè,& unicèterminaturadipfam naturam,& fubftantiam Petri,nonadejus colo res,&figuram , quostamenfolosintuitive cogno fco , & apprehendo : fimiliter etiam cùm illum amo,prelucente illaapprehenfioneintuitivade fo liscoloribusfedutſubſtentatis ,& receptis in fub ſtantiaPetri, amorillead ſolam naturamPetri non adcolores immediatè terminatur : ita fine ulla ad rem facientediſparitate apprehendens phantaſma, ut ſubſtitutum pro Angelo, cùmaffirmatAngelus estfpiritus, vel Angelum amat:affirmatio,&amor immediatèmodo ſuotendendi refpicit,&termi natur adAngelum uteſtinſe,quem,uteſtinſe, apprehenfioillanoncognofcit. : ut eſt inphantaſmate,&noneffe cognitumme diate, velimmediate, ut eſt inſe : quiaut,ut fit contradictio , debet utrumque contradictorium verificari deeodem objeto omnino,proeodem ſtatuomninò, &iniisdemomninòcircumftantiis, utexth.2.1.2.elem.colligitur:g. fine ullacontradi ctioneverificatur, perſpeciesalienas effecognitam unam formalitatem, &noneffecognitam (fita menparticulanonſemperaccipiaturpræcifivè, ex differt.14.fect. 1.n.vlt. ) aliamformalitatem realiter identificatam cum illa uteſtinſe. Prob.hæcconf. Verum quidemeſt,quodunaformalitas , ut eſt in ſe,eſt identificatarealiter cum alia : at una forma litas,ut eſt inphantaſmate , ſeu phantaſma ut eſt fuppofitumcognofcitivè prounaformalitate,non eſt identificatumrealiter cumaliaformalitate , quia phantaſmanonſubſtituiturad exprimendu iſtam, fedillamformalitatem: cujus ratioeft,quiaſuppo fitio per quam ſubſtituiturphantaſmanoncomen furatur cum eaipſa,proqua ſubſtituit,formalitate, utillaeſt in ſe, ſeu inquantumeſtrealiter identifi catacumaliis formalitatibus; ſed commenfuratur cumconnotato (e.g. ſenſatione)juxtavim, quam habet Demodocognofcendihumano Sc. Prob. 3.quodomnibushominibusvidetur(om nibus, inquam,nonphilofophis,necad factiones 89 habethocconnotatuminlineâintentionali(hoceft quantum adhoc,quodeſthumanituscognofci, co gnofcere,cognofcitivum,cognofcibile)determi nandipræcifivè cognitionemterminifui correlati vi:&quantùmadhocpoſtremumquæſo,netrice ris: quemadmodumenim apudomneseftincon feffo,quod relativumnifi formaliter, &expreſsè cognofcatur,nonhabetvimexcitandicognitione philofophorum adhærentibus ) explicatur,&fal vaturinhacfententia,& non ſalvatur inullâ aliâ circa diſtinctiones mentales: fed quodomnibus hominibus videtur naturâ ipsâ duce eſt verum , autſaltemprobabilisfimum: exlib. 1. Topic. cap. 1.g.&c. Prob. maj.omnibus hominibusvidetur, deſuocorrelativo, c.g. fi cogitemPetrum,quieſt Pater,fednoncogitemexpreſsè eſſePatrem,non coipſofimulcogitabofilium : itaex infraproban disaffumo:relativuin licètexpreſsècognitumnon habere vim notificandi , ſeu excitandi expreffam cognitionem, nifide correlativopræcisèſumpto: hoceſtdeſolaformalitate correlativâ formaliter: nondetotârealitate,cumquâà partereiidentifica turilla formalitas. Prob. 2.&explicatur totum ſyſtema conclufio nis noſtræ : nunquamviditquis intuitivè , aut ex perimentaliter,immò neſcit,quidfitMagnes:au dit interea nefcio quid de proprietate attrahendi ferrum: hoceft connotatum aliquod percipitſuf ficienscognoſcitivèad excitandam expreſſam co gnitionemdehacpræcisèveritate,potentiaattra hendiferrum, quinfit fufficiens illudconnotatum adexcitandam cognitionemexpreſſamde iſtaalia veritate,potentiaseconvertendiadPolum(quæ tamen eftidentificata realiter cum allâ potentia attrahendi ferrum, (utpoftulo) in hoecaſudico, illumhominemperſpeciesalienas , &inphantas mate (juxtaſeca.3.&4.)cogitare deformalitate illa:potentiaattrahendiferrum,camqueforma litatempræſcindereobjectivehoc pacto: poſt au ditionemillam , ſuccedit in audiente imaginatio tùm deconnotato audito , nempè attractio ferri, tum deprædicta auditione : poſt imaginationem apprehenfio tùm de objecto imaginato, tùmde ipsâimaginatione :poſteamveròapprehenfionem determinatur animaadexcitandas ſpecies alienas, &adſubſtituendum phantaſima proportionatum connotato antecedenteraudito,imaginato,&ap prehenſo (quodeſt idem, ac dicere phantaſma ſubſtitutumproformalitate reſpondente)acdein de rursus apprehendens illud phantaſma itafub ftitutum,&fimul connotatumexpreſsè;per eam apprehenfionem cognofcit proportionem inter connotatum ,&phantaſma fuppofitum. Itaque in hac apprehenfioneconfiftitpræciſio objetiva. Hoceft illa apprehenfio eſt cognitio , quæ per 1 E X et 0 1 2 و ſpecies alienas ,& inphantafmatehabetpro ob jecto unam formalitatem præcifam objective, & cognofcitivè in illo phantaſmate. Atqueitafem perevenit, cùmverèperintellectumdiſtinguimus formaliter diſtinctionerationis ratiocinatæ. Dico, cùmverè diftinguimus , namfæpissimècircaali qua objecta,&circa illorum objectorum formali tates notisfimas, licètvideamurdiftinguere forma liter illas, reveratotum illudobjectumexpreſsè& clarè ſecundùm totam realitatem cognofcimus, aut adſumumper diſtinctionem rationis ratioci nantis diſtinguimus. Ratioeft,quia ſpeciestùmin tellectuales ,tùm phantafticæ adeò connexæ funt interſe, ut excitata ſpecie, quæ inſerviretad co gnoſcendum unamformalitatempræciſam abalia, excitantur etiam aliæſpecies , quæ totamrealita temrepræfentant. quod cumhomo cognofcitper terminos menta les communes,e.g. hæcobjecta, bomo,animal, rationale, c. necverificenturduocontradi&o rianèquidemextrinfeca: neccognofcatur(neque clare,neque obſcure)nifi id, dequorefpondere poteſt ipſe cogitans ſecogitare: quisenim morta liumperfuaderefibi poffit , quodquando cogitat præcisèdeiſto termino objectivoanimal, vere,& proprièfimulcogitetde omnibus, & fingulis ho minibus,&brutis, tumexiftentibus, tumpossibi libus : hoceſtde infinitis rebus , licèt dicatur hæe omnia cogitare obfcurè,&confuse? Refponde bit enim quisquis fuperhoc interrogetur , ſeca pere naturaduce , quid fit cogitare , &cogno ſcere, & quiahoc capit, capere nonpoffe quo modo cumcogitat hancpræciſam veritatemani mal,fimulcogitet,licètobfcurè, infinitailla obje eta ficuti cumcogitat de Petro , nec clarènee obfcurè cogitat dePaulo : fimiliter dicetevenire, cùmanimalcogitat. Nec juvaret reponere, quod àparterei ,hæc veritas objectiva , animalfit rea liter identificata cum infinitis illis fingularibus : ex clamabit enim pesfimam illationem eſſe à ſtatu reali rerum adſtatumintentionalem, feu ab effe, ad cognofci: præfertim fiagamus deimperfecto modo cogitandi, quo homines in hac vitâpræditi ſumus. Nullum majus , & apertius argumentum haberipoteft abhomine ad reflexè cognoſcen dum,quandonam aliquidcognofcat,velnonco gnofcat , quam quodhomo incafu controverſo eandemomninomentalem experientiam habeat, quamhabet, cùm eſt certiffimus, ſe aliquidmini mècogitare : fedomninò eandem mentalem ex perientiamhabethomo dumhanc præcisè verita temanimalapprehenditquoadinfinitaillafingula ria,quamhabet quoadPaulum ,cùm folùmcogitat dePetro: ergoficutieſtcertum , quodin hocſe cundocaſunecclarè,necobfcurè cogitatdePaulo, itainprimonecclarè,necobfcurècogitatdeinfini tis illis fingularibus. Prob. 4. Cumprobabilitateſufficienti & idonea (utprofeſſus ſum ſect. 1. &defendamdiffert. 14: &15.) explicatur diſtinctio mentalis per diverſa connotata , & diverfum modum cognofcendi exparte actus ,feu cognitionis : ergò cumma jori probabilitate explicatur eademdiftinctio per eadem etiam connotata , & per diverfummo dumfubrogandi , & ſubſtituendi ſpecies alienas, ſed phantaſmata ex parte objecti. Prob. conf. nam ita admittitur , non folum diverſus modus exparte cogitationis , & actus (huncenim ad mittunt omnes ) , fedetiam exparte objecti , ſal temuteſtin alio ,& utabſtractive cognofcitur. Præterea hæc fententia nihiladmittitcontra com munem hominum opinionem : nil contra rece ptasphiloſophorumfententias: omniaevitatabſur da,&cunctaexplicatpernotiſſimas analogias , & experientias. M CON 2 R. P.ProlomæiPhileſophia. 90 Differtatio DuodecimaLogico-phyſica CONCLUSIO II. Perhujusmodipraciſionemobjectivamexplicatur PR univerſaleformale. ob.illa cadem connotata , quæ determinant in ſententia Nominalium ad cognofcendum expreſsè per cognitionem,quædiciturunitas rationis (dequadiffert, 10. ſect.2.n. 3.) formali 1 tatem , quæ realiter eſt in multis multiplicata ; illa eademconnotata determinant ad ſubſtituendum cognofcitivephantaſma pro formalitate, quæ rea liter eſt in multis multiplicata : fed illa cognitio in ſententia Nominalium eſt ſufficiens per modum formæaddenominandumhoc concretumuniver Saleformale (quod concretuin eſt extrinfecum quidem, fednon objectivum reſpectu unitatis ra tionis) ergòetiamiſta ſubſtitutio,&fuppofitioerit ſufficientisſima addenominandum hocidemcon cretumuniverfaleformale,quodeſtextrinfecum, &fimul objectivum reſpectucognitionis , quæ eſt unitas rationis. SECTIO VI Objectiones diffolvuntur. B.primo: verificarentur duo contradictoria decodemobjecto :ergò,&c.prob.ante.ve rificaretur effe cognitumanimal,&noneffe cognitumrationale:fedfunt idemanimal&ratio nale, fi de homineagatur : g.&c.Refp. ne. antec. adprobat. diſ.majverificaretureffe cognitumani maluteſt in ſe , ne. maj.ut eſt in alio cognoſcitivè, &objective, con.maj.pariterdif. mi.funtidemani mal,& rationale , utanimaleſt inſe,conc.mi.ani maluteſt in alio cognofcitve, & objective, ne. mi. &confeq. Hacdiftinctione, quæ fundamentalis eſt in hac materia, omniapenè adverfariorum argu mentadiſſolves, eamq;explicabisjuxtaſect.3.an.9. nempènilaliudeft, animal uteſtinaliocognofci tivè & objectivè,quamphantaſma,& ejusſubſtitu tioveniensin recto,&in obliquo connotatumde terminanstalem ſubſtitutionem: hocautemnonest necanimal, uteſtin ſe, nec rationale, uteſtin ſe. Exemplapræfertim adhibebis ex citata ſect. 3.de imagineAlexandri,devocabulisutſuppoſitis col locutive: delupinisut ſuppoſitis colluſive:&Con ſtantinopoli cogitata per ſpecies alienas : ficuti enimqui demonſtratdigito imaginemAlexandri, &dicit; bicfuitregummaximus,digito demon ſtratAlexandrumuteftinalio, ſcilicetinejusima gine : nonvero demonſtratdigito Alexandrum uteſt inſenequemediatè , nequeimmediatè; ita qui cognofcit animal ut eſt in alio , &c. addes ex D.Auguft. cita. lo.cit. nu. 10. ubi dicit: Romam uteſt in alio, hoceſt in mente,&quamhomoco quam fitcognofcereverè&proprièipſumcogno fcere intuitive,quodeftproprium hominis inhac vita mortali. CumcognoſcoPetrum intuitivè per ejus ſpeciesproprias ,propriasinquamtantùmde nominative, poffetcontingere faltempermiracu lum(exſect. 2. àn.8.)quodfubillaapparentiaco loris,&figuræ effetaliud individuum,alius homo, non ille , qui eſt Petrus : nihilominus tamen dicor, verè,&propriècognofcere intuitive Petrum. At incaſunoſtro eſt omnino impossibile , quod cùm cognoſco animal ut eſt in alio, non cognofcam verè,&proprièanimal: quiaphantaſmaeſt ſubſti tutumprovero,&proprio animali,licètincognito uteſtinſe,exdictisſech. 4. Contra 3. vel animal,ut eſt in alio,eſt idem,aca nimal uteſtinſe,veleſt diverſum : ſi eſt idem ergò adanimal uteitinſe terminaturtuacognitio: ſinon eſt idem, eſt fictitiumid,quod cognofcis. Refp. conc.primampropofitionem,ejusquepar tem ficdiftinguo,utpote disjunctive : animalut eſt in alio cognofcitive,intentionaliter ſubſtitutivè,& objective eſt idem , acanimaluteſtinſe co. (juxtà dictaſect. 4. ad opp.2. fub fin ) eſt idem realiter ne. ſuppoſitum: ſupponisenim idemeſſe intentiona lem,&realemſtatum: &quodcumdiciturcogno fii, adpropofituincadathic terminusrealiter: co gnosi enimrealitertamimpertinens eſt terminus, quamcalide,autfrigide cognofci. Ob. 2. excapite connotati,& fubftitutionis ,& phantafinatis:illudconnotatum, e.g.ſenſatio eft effectus , vel quaſi effectus animalis ut eſt inſe : g. habetvim determinandi , ſeu excitandi cognitio neinde animali, ut estinſe. Refp. ne. conf.quia illudconnotatumnonhabet vimdandi intellectui ſpeciesproprias caufæ fuæ,& ideononhabetvim excitandicognitionemdecau såſuâuteſtinſe, ſeduteft in alio,&ut cogno ſciturper ſpecies alienas aliter ac eft in ſe. Unde hoc ? ex eodemcapite, ex quo Nominales affir mant , relativa tunc folum excitare cognitionem deſuo correlativo,cùm expreſsè,feu formaliter, ſeuquatenus relativa cognofcuntur : utdicodif ſert.14. adobjectionemultimam. Pariterinre præ ſenti connotatum,quodeſt unum relativum, aut plura (in quacunque cognitione per ſpecies alie nas) cum cognoſeiturhumano modo, nonexci tat cognitionemnifi præcisè de formalitateprinci pii , feu caufæ fuæ fibi reſpondente formaliter: nonvero detota realitate caufæ fuæ uteſt in ſe. Verùm eſt quidem connotatum illud nonpoffe produciàſolaformalitate,ſedatota realitate caufæ gitans fingit non eſſe Romamutestinſe : illam nempequam circaTyberim nefcio quu Romulus diciturcondidiffe. Contra1.perillamcognitionem ,qua cognoſco animal, denominaturcognitumverumanimal, ſed verum animaleſt idem, acrationale: g.&c. Refp. ſimili diſtinctione verum animal ut eſt inalio co gnoſcitivè,& objective,conc.,ut eſt in ſe,ne. Contra2.illa cognitioterminaturad animal,ſeu attingitanimal vere, &propriè , fedanimal verè, &propriè eftrationale:g.&c. Reſp.eademdi ſtinctione.Hicmoduscognofcendi eſt modus co gnoſcendi verè,&proprie,licètfitperſpecies alie nas : immomagis eſt cognofcere vere,&proprie, fuæ debere produci: ſedhocmilitatin lineapby fica,ubi nonvalentpræcifiones objectivæ :neque hocquidquam facit , ut connotatumillud habeat vimintentionalem excitandi cognitionem , &ex preſſam repræfentationem detotâ realitatecaufæ ſuæ.Atq;hicnota(juxtaſect.3. n.9 )duplicem bo numufum,quempræftatilludconnotatum: primò, quia habet relationem,&connexionemtranſcen dentalem,ſeueſſentialeminlineaphyſicâcumobje touteſtinſe: e.g.animaliuteſtinſe: facit,ut co gnitio ſubſequens abſtractiva habeat mediatè ra tione dicticonnotati item ab ea repræfentati re lationem tranſcendentalem,&eſſentialem , in li nea phyſicatamen , adidem objectum uteſtin ſes ſecundo , quia connotatum illud non habet vim noti notificandi inlinea intentionali totum objectum, DemodocognofcendihumanoSc. mera:&quemadmodumaddamproillisexemplum uteſt inſe, ſed præciſam formalitatem correlati vam;facit,uteademcognitioſubſequensfitpræci. 91 deimaginefeupicturaOvi ; itainpræſenti doex fiva&nonfitimagointentionalis objectiut eſtin ſe,ſeduteſtinalio præciſive: atqueita patet quo modo connectaturcumobjectouteſt inſe,&non fit imagoejusdemuteſtin ſe. 11 Contra1.Phantaſma ſubſtituiturpro vero ani mali,feuproanimali, quodverè,& realitereſtprin cipiumſenſationis,feu pro totarealitate,quæ & eſt animal,&rationale : fedtale animaleftanimalfut eft inſe,:g.&c. Refp. dift. primomaj.ſubſtituitur proveroanimali,&c. exdeterminationeconno tati habentis in linea intentionali vim notificandi præcisèanimal: conc.maj.habentisvimnotifican di etiamrationale : neg. maj.& fimiliter diftin Eta min. neg, conf. Diftinguo rursus eandem ma. ſubſtituitur pro tota realitate , pro vero animali, &.cognofcendoaliter,aceftin ſe alietatepræci fiva,cone.cognofcendouteſtinſe ,neg.ma. &c. Hædiftinctionesfundamentalesfunt,utfuperiores duæ adobjectionemprimamoppofitæ: easqueſic explico. SicutiinſententiaNominalium,utdiffert. 15.fect.1.n.14. diceturcognitionemuniverſalizan temhujusmodieſſe,quæquantumeſtdeſeeſſetcon tenta,&haberetobjectumſufficiensinunoſingu lari;ficdicoinpræſenti, quod phantaſma,utfub ſtitutumexvitalisconnotati,licètre veraproani mali, quod eſtidem realiteracrationaleſubſtitua tur; attamenattentomotivo,¬ificationepro cedenteexconnotato,illudphantaſmaeffetcon tentum, &fufficienter eodem modo , quô eſt de fa&o,ſubſtitutumeſſet;etiam fi à parte rei animal per impossibile noneffetrationale. Quemadmo dumNominaleslococitato dicunt: ſiperimposſi bileomneshomines,præter Petrum ,eſſentchi F empluminpicturarepræfentantehominemàlate re, ſeu,utdicitur, diprofilo: illapictura effetcon tenta,&haberetexemplarſufficiens, ut habetde facto,etiamfihomoàpartereieffetdimidiatus. Ob. 3. Cognitiointuitivanon præfcindit obje &ive:g.necabſtractiva: hoceſtneq;cognitio,quæ fitperſpecies alienas modoexpofitoσίε Refp.conceffoante.ne.conf. Inprimocafu co gnitiointuitiva cognofcitobjectum,uteſt in ſe,ad coqueperillamdenominaturcognitum objectum, uteſtinſe,&perconfequens ſiillacognitiopræ ſcinderet objectivè ,verificarentur duo contradi Goria;nempecognitum, &noncognitum: nam cognitio intuitiva asſimilatur caufæ naturali , vel tactui manus ,vel viſionioculorum: tangerenon poffumusunaınformalitatem aliânontata , nec unamvidere alianonvisa : neque cauſa naturalis ( e.g.ignis) producit unam formalitatemeffectus aliânonproducta,ſedtotamrealitatem: pariterde cognitione intuitivaphilofophare. Contra, Videns animalàlongè cognofcit ani mal,&noncognofcitrationale. 1 Refp. ne.Totumcognofcit,ſi cognofcit intui tivè:clariùsquidem,velobſcuriùs;namdatur co gnitiointuitiva clarior,velobfcurior: utcùm video colorema longèpervifionem obfcuram,video & apprehendointuitivèillum colorem , non tamen difcerno,utrùmfit albus, vel niger, viridis , vel cæruleus. Similiterrufticuscum cogitat,&cogno ſcit hominem obfcurè,itacognofcit,utnefciatho minemeſſe animal : immò conviciumputaret , fi appellaretur animal , & tamen fubinde cognofcit intuitive, ſaltemintuitionedenominativa (juxta ſect.2.n.8 )hunc,vel illumhominem. : DISSERTATIO XIII. Utrùmdeturuniverſaleàparterei,quodverèfitunum intramulta , &inmultis. Atenus dicta fatis , quantum arbi 1 : : تدلعها bitror , fuperque ſuntad univerſa lia,&formalitates ſolide , &clarè exponenda;fedquiaſerviendum eft moribus , &quorundamgenio,qui verſandohujusmodi , ferède vocibus , & mo do loquendi argumentomirepaſcuntur; illacon fequentibus diſſertationibus tradam , quæadtres reliquas de diftinctione , & univerſali formali ſententias indicatas ſet. 1. diſſert. 12. potissimum pertinent: initio nimirum facto abuniverſalifor mali àparte rei, & fine conftituto indistinctione formali exnatura rei. Illaquidem primaquæftio nonminuslevis,quàmcelebris eft; fedquæ cele britate ſuadamnum levitatis compenſat,nonnihil etiam eſt utilis addetegendas aliquot ſophiſma matumtricas. Revoca in memoriam definitionem quidno minis , quamdeuniverſali dedi differt. 9. ſect. 1. num. 12. Itemquædiximusibidem ſect. 2.deuni verſali ideali , hoc eſt realiterſeparatoàmultis, quodfidaretur effet quidemuniverſaleàparte rei; ſednonilluduniverſale dequo quærimus inpræ ſenti;hocenim fi,dareturdebereteſſeunumintra multa,&in multis,hoceftrealiteridemcummul tis non verò realiter feparatum , & diſtinctum à multis: mementoetiam unitatis ,&univerſalitatis rationis, dequa diſſert. 10. ſect. 2. n. 3.&4. ac de mumrecordare definitionisquidrei, quam deu niverſali juxta ſenſum Peripateticorum expoſui diſſert. 11.ſect. 1.n.5. tandeminpræfentidiſſerta tioneſemperpræoculishabe,noshicageredeuni verfaliformali;nonveròdeuniverſalifundamen talijuxtadicta diſſert. 10,ſect.2.num.2.&4.&dif fert. 11. fubfinem. 1 SE M 2 92 DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica SECTIO PRIMA. Conclufio. Unitasformalisdequadiffert.11. nonfufficit idut conftituattotaliteruniverfaleformale:adeoq, licethujusmodiunitas deturaparteret,fcilicet independenter ànostriscogitationibus ;nonda turtamenuniverſaleformaleàparterei. P Robatur concl. Aduniverſale formale requiri tur,uttotum idquoddenominatur abuniver falitate, & venitinrecto inhoc termino con creto univerfale, totuminquam, realitermulti plicetur infingulis fingularibus,exdiffert. 11. fect. 1.num. 5. e.g.natura humana , quæ fignificatur perhunc terminumhomo, &denominaturtan quam idquodvenit inrecto univerſale formale: ſede.g. naturahumana , quæ fignificatur &c. non poteft realiter multiplicaritotainfingulis fingula ribusjuxtaveram intelligentiamhujusverbimulti plicari , quam dedi differt. 11. §. ultimo:g.unitas formalis, per quam denominaturnaturahumana quidunum ,non fufficit&c.probatur minor: na turahumana,quæ fignificaturperhunc terminum homo &perunitatem formalemdenominaturquid unum,eſt collectio omnium naturarum humana rum, feu omnium hominum,exdiſſert. 10.ſect. 2. num.2. &extotadiffert. 11. fedhæccollectio to tanonpoteft realitermultiplicariin fingulis fingu laribus,ut eſt evidens , & expofuimusdiffert. 11. fect. 3. g. natura humana per unitatem formalem nonpoteftrealiter multiplicari in fingulis fingula :: ribus. こ SECTIO II Objectionibus refpondetur. Bjic. 1. Sinon datur univerſale à parte rei; non datur univerſaleexparteintellectus:fed daturhoc fecundum : g. primum quoque: prob. ma.nihil eſt in intellectu,quodprius nonfue rit in ſenſu ex Ariftotele citatodiffert.2. fect.3.& rurfusnihileft infenfu, feuinſenſibus, quodnon fit àparterei. Refp, quemadmodum nondatur àparte rei de nominatiocogniti,hoc eftindependenteràcogita tione& intellectucogitante , datur tamendepen denter; ita incaſunoſtro:nam univerſaleformale, eſt idem ac cognitumtalipeculiari modo,& fpecie cognitionumtali , quædicitur univerſalitas ratio nis. Claritatis gratiadift. ma, finondatur àparte rei univerſale fundamentale ; nondatur exparte intellectus univerſale formale,con. maj.finonda tur àparte reiuniverſaleformale,&c.ne.maj.uni verſale fundamentale (hoceſtunum formale , feu unitasformalis)eſt fundamentumneceſſarium , ut intellectusillo genere cognitionum cogitare pos fit, quæ dicuntur univerſalitas rationis , &deno minanttanquam forma ipſumuniverſale formale : niſi ergo univerſale fundamentale dareturàparte rei;necetiamintellectuspoffetde illo cogitare co gitatione,quædicituruniverfalitas rationis,adeo quenondareturuniverſale formale. Adprobatio nemmajorisdicomeexplicuiſſecitatadiſſ.2.fect.3. ad objectionem primam , ſenſum illius Ariftote lici effati , quo profectò non defignatur , quod cognitiones exiftantàparterei,ſeu independen ter ab intellectu cogitante , vel quod cognitiones fintinſenſibus ,inoculo v. g. fitjudicium autdi fcurfus. Contra 1. daturuniverſaleformale inintelleau; g. etiamàpartereit prob.conf. alioquinintellectus falleretur: quia unumcognofceret,quodnon eſt unumàparterei. Refp. ne. con. adprobationem neg. quod intellectus falleretur, ficutinon fallitur cognofcendoaliismodiscognofcendi, ita necfalli tur cognofcendotali modocognofcendi,quidici turuniverſalitas rationis : ad caufalem illam poſt particulam quia,dico intellectumdumuniverſale formalefacit, hoceſtcognofcitper cognitionem, quæest univerfalitas rationis : (memoria retine hancexplicationem, cumaudis hancpropoſitio nemintellectusfacit univerſale)noncognofcere unum;fed cognofcerepermodumunius, ex dictis differt. 10. fect. 2.num.3.&4.&differt. 11.initio, undenon fallitur, ficuti non fallitur intellectus , cum cognofcit Angelos veluti juvenes alatos ex lococitato. 4 Contra 2. fi intellectus non erratcognofcendo univerſale; id quodcognofcit eſtuniverſale: ſed idquod cognofcit eftaparte rei : g.univerſale eſt àparterei: probaturına, alioquin intellectus erra ret, quia ficuti affirmare falſa pro veris eſt errare, ita cognofcere prouniverfali id,quodnon eſt uni verfal. Refp. di. ma. Idquodcognofcit, eſt uni vertale fundamentalecon.maj. eſt univerſale for malene. maj.&fimiliterdi.mi.&conf. Philofopha beris deuniverfalıformali;ficuti decognito:hoc concretumcognitum, fecundum id quoddicit in recto , eſt à parte rei fecundùm idquoddicit in obliquo eſt àparte intellectus , nempeeſt cogni tio; ita etiam illudconcretumuniverſaleformale: quare ficuticognitiononpotest cognofci directe, fedreflexe,ita univerſalitas rationis , quæ eſt una quædamcognitio:adeóquepercognitionem dire itam,quav.g. cognofcoHomoutfic,noncogno ſco univerfalitatem rationis , perquam illud Homo utficdicitur unverſaleformale, fed ipſa cognitio directa , qua cognoſco hominem ut fic, eſtuni verfalitas rationis. 4 Contra 3. hoc concretum univerfaleformale ſecundumid quoddicit in recto,& ex parte fubje &idatur à parterei: ergo abfolutè datur à parte rei univerſale formale :probaturconfeq. Sicuti quia hoc concretum paries albus , fecundum id quoddicitin recto eſt ſubſtantia,dicitur abfolutè, paries albus eftfubftantia; ita quia univerſalefor maleſecundùmidquoddicitin recto daturà parte rei, diceturabſolute,quod univerſale formale de turàparte rei. Refp. ne.con. adprobationemne. paritatem:ratiodiſparitatis eft, quia paries ut fit ſubſtantianonindigetullo modoalbedine';fedcol lectio omniumhominum,quæ venitinrecto inhoc concreto univerfaleformale,ut fituniverſalefor male,hoc eftposfitdici , quodfit unumquidin multis realiter multiplicatum , indiget omnino cognitione, quæ dicituruniverfalitasrationisex dictisdiſſert. 10. ſect. 2.num.3. &4. quodfi indi get,nonpoteſt dari fineilla , quod idem acnon poteſtdari à parterei , ſeu independenterab co gnitioneextrinfecèdenominante. 7 Ob. 2. daturà partereifimilitudo e.g.omnium hominuminterſe: ergo daturuniverſale à parte rei: Deuniverfali àparterei. rei:(ne. confeq.) prob.confeq. eo ipfodaturuna fimilitudoàparte rei,&datur in multis àparte rei, hoceſtin multis feu in omnibus hominibus , qui feu animalrationaleut ficnon attendendo adfin 93 gularitates , nempe ad homines fingulares ut Pe dicunturfimiles ratione unius ejusdemque fimili tudinis: feduniverſale eſt unum in multis exdis fert. I fect.1.num.5. ergo&c, Refp. dift.maj. Daturuna fimilitudo &c. &daturin multisrepli cutaconc.ma.&daturinmultismultiplicatane, ma.&concefsâmi. ne.conf.citatadiffertationedi xiuniverfale effe unum quid realiter multiplica tum,nontantummodo replicatuminmultis,item quediſſert, prædicta, ad objectionemultimamex ption difcrimen inter iftos terminos ,replicatum, &multiplicatum , + २ S S دلو Contra 1. datur una fimilitudo multiplicata in multisàparte rei: ergo &c. probaturantec. dan turàparte rei multa fimilia e. g Homines fimiles inter ſe:fedeo ipfodatur fimilitudo multiplicata à parte rei quantum fufficit ,ut detur univer fale formale, hoc eftunuminmultisà parte rei: ergodatur& : Refp. ne,antec, adprobationem ne.mires i t C • Contra 2. Eoipfo quoddanturmulta fimilia à parte rei , datur fimilitudo in multis in concreto àparterei, quæ fimilitudo eſt una inabstracto à parterei, exth.40.lib. 1.elem.fed aduniverſale formale fufficitquoddeturunum inabstracto ,& fitin multis inconcreto: quiaita exponiturabom nibusuniverfaleformaleper intellectum, nempe quodfitquidunuminabſtracto: v.g.Homoutfic, &fitinmultisinconcreto,nempe infingulis indi viduis: ergodaturàpartereifimilitudomultipli cataquantumfufficit&c.--Refp. æquivocationem latere in termino illo abstractum: exth. 40. citata ille terminus fignifi catformam feurem, quæ nonpoteftperſeſtare in rerumnatura,ſeddebetincumberealterireiut albedo,dulcedo&c.&itaetiam,fimilitudo, aqua litas&c. Inquæftionibus verò deuniverſali, & formalitatibusiſteterminus, abſtractum fignificat id, quodeftcognitumfecundum unamformalita tem,&non fecundumaliam,nempe illa formali tas exprefsè cognita dicitur effe per intellectum abſtracta , feu avulla ab aliis formalitatibus cum quibus realiteridentificatur,&eſtidem: in hoc ſenſuabſtractum eſtidem acpracifum, ſemper quetacitè fubintelligitur perintellectum. Diltin gueergoma.coipfoquoddatur&c. daturfimili tudoinmultis inconcreto, quæ eftuna inabftra Go,hoceftunaper modumformæ abſtractæà ſubjectoconcedoma,unapermodumformalitatis per intellectum abſtractæ àmultis formalitatibus, nema.&pariterdi. mi aduniverſaleſufficitquod deturunum inabſtfato per modum formalitatis perintellectumabſtractæa multisfingularibus,(quæ improprièetiamipſa dicuntur concreta)concedo mi. permodumformæ&c. ne.mi.&confequen tiam Aduniverfaleperipateticum requiriturtex differt.11. fear. num. 5. quod fit unum quid, quodtotum multiplicetur inmultis, non ſatiseſt utreplicetur in multis,&replicatione ſua multa concreta conftituat, quemadmodum multaalba conſtitueret una albedo miraculoſaex dictis ci mam. tata differtatione fect. 3. ad objectionem ulti Ob. 3. Natrabumana(hocefthomo utfic, trum,Paulum &c.) Natura humana , inquam, antequamproducatur , (hoceft confideratatan tummodo utpasfibilis ut confideraripoteft etiam nunc exiftentibus de facto pluribus hominibus) eſtuniverſale àparte rei,ergo&c.(negoantece dens ) 1.Contra licètnon exiſtatquidquid eſt posfibi le,dicitur:effe àparterei,hoceftindependentera cogitationibus noftris eſt verè possibile , adeóque eſtid, quodeſtàpartereipoffibilis, licètnon at tendaturutrumfitàpartereiexiſtentis:fednatura humanaposfibilis eſtuniverſalis: ergò eſtuniver ſalis aparterei ,(conc.maj &negoini.) Contra2.Natura humana poffibilis , feu ante quamproducatur eſt indifferens,utponatur, feu producaturpotiùsin Petro,quàm inPaulo: ergò eſtuniverfalis:quiajameadeinnaturapoteſtponi, hoceſtmultiplicari inmultis ,nempè inPetro, in Paulo&c.quodeſteſſeuniverſaleformale, ex dif fert 11. fect.n. 5. Refp.dift. antee. Natura humanaposfibilis&c. ut est,&qualis est àpartereipossibilis est indiffe rens &r. ne, antec,natura humana&c.utestà parteintellectus,nempe confiderataabſtracte tan quamnatura humanaposfibilisut fic , eſt indiffe- rens&c. fubdiftinguo antecedens indifferentia ra tionis,&mentali; conc. antec.indifferentia reali, ne.antec.&confeq. Sicuti diſſertatione 10. ſect.2. num.6.dixidaridistinctiones rationis; itadantur indifferentiarationis,nempe cogitationes , quæ tali modo repræfentant objecta,utmereanturhu jusmodi nomen fumptametaphora abindifferen tia reali:qualisv. g.eſt indifferentia realisinhomi neadloquendum,velnonloquendum&c. Itaq; fie utinihildaturàparte rei exiſtentis , quodfit fimul unumàparterei,&multiplex itemàparte rei lo quendo de unitate , &multiplicitate numérica: hocenim eftomnino chimera exDiffer. 11. fect, 1.num.5. nequeadchimeras ,hoceft adimpoffi biliadaturulla indifferentia realis; itanihilhujus modidatur àpartereiposfibilis. Poteft quidem intellectus noiter de multis posfibilibus cogitare permodumunius;ficutidemultisexiftentibus,ex diff. 10. ſect.2.1.3.&4. fedexhoctantumefficitur, quoddeturuniverfaleformaleperintellectum,per cognitionemvidelicet , quæ dicitur univerſalitas rationis, nonveròà partereinequeposſibilis,ne queexiſtentis: perhancdoctrinamplurima extri : cabis involucraverborum-Contra3.Deuspoteſtfacere hocdecretum(hoc eft habere hancvolitionem , quæ cum loquimur deDeo,appellarifolet Decretum)volocrearebo minem:polthocdecretummanetindifferensDeus indifferentia reali ad producendam naturam hu manamvel inPetro , vel inPaulo ,vel in alioho mineposfibili : ficuti qui promifit tibi librum: re manetindifferens poſt eam promisfionem ad dan dumtibi vel Virgilium, velCiceronem,vel&c ergonaturahumanaposfibilis eſtindifferensindif ferentia reali , utponatur , &producatur vel in Petro ,vehin Paulo &. Refp. (quidquid fit de poffibilitate hujus decreti :) æquivocam cavilla tionemlaterein phrafi illametaphorica adprodu cendamnaturamhumanaminPetro,velinPau. lo: 94 lo: diſt, igitur ſecundam partem antecedentis: DiffertatioDecimatertiaLogico-phyſica Densremanetindifferens&c.adproducendamna turamhumanaminPetro&c.hoceftadproducen dumvelPetrum,velPaulumconc.antec.hoceft adproducendam unam eandemq; naturamhuma 1 nam, unam, inquam,unitatenumericavelidentifi catamrealiter cumPetro,velcumPaulo: ne.an tec. & conſequentiam. Illehomo, feu illa natura humana fingularis , quæeſt Petrus ,noneſt illa al tera natura humana fingularis , quæ eſt Paulus, idemque dicodecæteris hominibus : necDeus eft indifferens adfaciendum, quodPetrusſitPaulus: namhoceft chimera,& impossibile. Deusitaque quiacognofcit nonmodo humano , noncogno ſcithominem utfic , nec percognitionem , quæ fituniverſalitas rationisexdi&is differtatione no na initio : ideo nec etiam vult hominem ut fic creare , adeóqueillud decretum , volo creareho minem, explicatur : volocreare aliquemhomi nem,hoceft,vel Petrum,velPaulum,ficutiexpli caturetiam promiffioquapromitto tibi librum,hoc eſt aliquem librum ex lib.2.elem. theſi1. num. 6. Hincverònonſequiturne quidemperumbramu niverſaleàparte rei. *** Contra4.Naturahumanafecundùmſe eſtcom municabilis omnibus hominibus (hoc eſt poteſt effecommunis,&exæquo participari ab omnibus hominibus; ) ſedeoipfo eſt indifferens ut fitin omnibushominibus : ergonatura humanaſecun dùm ſe eſt indifferens &c. Refp. æquivocum effe terminum illumfecundumse,poteltenim fignifi care idem acnaturahumanautfic, feu univerſali ter&abſtracte cognita:&poteſtſignificare idem acnatura humana fecundum id, quodeftàparte rei,hoc eſt ſecundùm quod plures ,&plures ho minesdanturàparterei. Itaquediſt. ma. natura humanaſecundumſe&c.hoceſt,ſecundumquod eſt àparterei iſta vel illa natura eſt communica bilis,&potefteffe communis omnibushominibus: neg.maj.natura humanaſecundum ſe,hoc eft,na tura humanautfic, &univerfaliterperintellectum accepta eft communicabilis ; fubdift. communi cabilitate rationis, nempe per intellectum , & perunitatem rationis, quæ eſt ipfisfimacommuni cabilitas rationisper aliud vocabulum,conc. maj. communicabilitate realineg.ma. &diſtinctami. exdoctrina inpræſenti,& fuperiorerefponfione datane. confeq.. Contra s. InPetroeſtnaturahumana: ſednatu rahumanaeſt communicabilis pluribus , hoceſt, omnibushominibus : ergoinPetroeſtnaturahu mana communicabilis pluribus &c. adeóque in differens , &univerſalis âparte rei : NamPetrus eſt idquodeſtà parterei. Refp. æquivocationem latereinterminoillonaturahumana (idem effet, fi dicereshomo) ſuppoſito in majoriperſonaliter,& in minori fimpliciter(deſupp.fimplici&perſona li dixi theſi49.lib.1.elem.n.16.)poffetitaque con cedimajor&minor &negaricoſequentiapropter quatuor terminos ; fedclaritatis gratiâ diſtinguo ma.inPetroeſtnatura humana , fi terminusnatu rahumanaſupponaturfimpliciter,ne.ma.nam fic uti eſtfalfumPetrus eftfpecies, itafalſum estPetrus estnatura humana in ſuppoſitione ſimplici,hoc eſtjuxtalocum citatum , naturahumanaut acce ta, & denominata per cognitionemquæ dicitur univerſalitas rationis,quiomnes modidicendifunt ſynonimi: ſi terminus naturahumana fupponatur perfonaliter: fubdiftinguo ma. inPetroeſtnatura humanacollective,velauftributiveſumpta,ne.ma. disjunctive,vel particulariter, velfingulariter ſumpta(idque ſaltemæquivalenter) conc.ma.Om nesitædiſtinctiones requiruntur ad difflandaspe nitus æquivocationes,quas facilè deprehendes, fi advertashancpropofitionem:Petrusefthomoidem æquivalenterſignificare,ac Petrusestaliquishomo, vel fimalles etiamPetrus efthicbomo. Contra6. Natura humanacommunicabilis om nibus hominibus prædicatur , hoc eftaffirmatur dePetro: ſedquod prædicaturde Petro , eſt in Petro : ergo natura humana communicabilis&c. eftinPetro : ſed natura humanacommunicabilis ' &c. eſt univerſale formale ,ergò in Petro eſt uni verſale formale. Refp.utadantecedenteminſtantiamdiſt.ma.na turahumana communicabilis&c.prædicaturdePe tro in ſuppoſitione fimplici , neg. antec. perſonali fubdiftinguo utpaulo antè feci. Quipenitus capit, quid fit fuppofitio fimplex , quid perſonalis ni hili faciet hujusmodi objectiunculas. Altè itaque infige memoriæ exTheſi43.45. &49.nu. 16. lib. 1. elem.terminos ſecundo intentionales: & fup poſitiones terminorum fimplices , &ſcito , quod e.g. terminus vocalis homo (idemdicode reliquis terminis communibus)in tali ſuppoſitione ſubſti tuitur pro collectione hominum cognita confu sè , & disjuncte æquivalenter ſeu percognitio nem , quæ dicitur univerfalitas rationis. Cla rius hocipfumexplico: ſubſtituiturpro iſto con creto extrinfecohomouniverfalis formaliter,hoc efthomo cognituspertalem cognitionem , quæ eſt univerſalitas rationis : ita ut in hujusmodi concreto reflexè cognito veniat quidem in re &o collectio hominumjuxta concretorum for malium naturamexpofitamTheſi 40.lib. 1.elem. num. 14. &in obliquo univerſalitas rationis, hoc eſt cognitio illa,dequadiſſert 10. ſect. 2. num.4. tanquam forma , velcauſa: fictamen ut per terminum vocalem homodoctrinaliteretiam ipſa cognitio deſignetur , & non merè indicative juxtadicta lib. 1. elem.the. 14. Inſuppoſitioneve ròperſonali venitquidem cognitio inobliquo,ſed permodum conditionis, juxta quartum modum reduplicandi expofitumlib.2.'elem. theſi 1. num. 14. &eaperterminumvocalem ſignificatur merè indicativè ,& nondoctrinaliterjuxta theſincita tam . Contra 7. PrædicaturdePetro quòdfit homo : ſedhomoeſt naturahumana communicabilis om nibus hominibus : ergòPetruseſt natura humana communicabilis&c. Refp.conc.'ma. &mi.&neg. conf. Obmutatamſuppoſitionem terminihomo funtquatuortermini:homo inſuppoſitioneperfo nali,&primò intentionaliprædicaturdePetro ,vi delicetafirmatur,quòdfitunusexfingularibus ho minibus:nonverò homo infuppofitione ſimplici exdi&isadantecedenteminſtantiam. Ob. 4. Naturahumana, ſeu homo àparte rei noneſtincommunicabilis pluribus ,hoceſt omni bushominibus : ergò eſt communicabilis omnibus hominibus : ergò àparte rei eſtuniverſale forma ptaper intellectum, feunatura humana utcogni le: Deuniverfali àparteret. le: probatur antec. Si naturahumana à parterei effet incommunicabilis,non poffetà partereieffe univerſale fundamentale , hoc eft fundamentum, utperintellectum fieret univerſale formale , quod eft idem ac communicabile pluribus : contra dictoriam enim nonpoteft effe fundamentum alterius contradi&orii, funt enim contradictoria communicabilis , & non communicabilis,ſeuin communicabilis. Refp. dift. antec. natura huma nonexcludit eſſe ſeu dari univerſale formale å patreîntellectus , immò eſt fundamentumadhoc ipſum:hoc eſt , eftobjectum aptum,ut poffitco gnofcipercognitionem, quæ dicituruniverſalitas rationis. Contra2. Natura humana,quæeftinPetro,eft omninòfimilis naturæ humanæ, quæ eft in Pau 10: ſediſtaeſt communicabilisPaulo: ergo& illa, idemquedicipoteſtde cæteris hominibus : ergòà na àparte rei, hoceſthæcnaturafingularis,vel illa feorfum & fingulariteracceptanoneſtincom municabilis pluribus ,ne.antec: hoc eft collectio omniumhominumàparte rei exiftens,ſubdiſtin guoante.noneftincommunicabilis pluribus com municabilitate fundamentali ,conc.antec.quiaeft fundamentum, utposſit per intellectuin abſtrahi natura humana formaliter communicabilis pluri bus,fcilicet natura humanauniverſalisformaliter: parte rei datur natura humana communicabilis pluribus. Refp. Equivocationemlatere intermi noomninòfimilis,quafieoipſoſitidem,veleadem: eſtomninò ſimilisnaturaPetri Pauli naturæ , ſed nonefteadem, adeóque,necunaunitatenumeri ca, &proprièdicta : diftinguoitaque anteced. Eft omnino fimilis, & diftincta realiter, conc.antec. omninofimilis,& indiſtincta, ſen eademrealiter, negoſuppoſitumantecedentis:contraenimdicen noneftincommunicabilis pluribus communicabili tateformali, ne. antec.&conſeq. quia naturahu manaàpartereinoneſt univerfalisformaliter,nec habetuniverſalitatem formalem , ideònec etiam eſt communicabilis formaliter , nechabetcommu nicabilitatem formalem : Cavillus hujusobjectionis idemeſtacfidiceres: pariesàpartereinoneftin cognofcibilis , fed eft cognofcibilis: ergòàparte reihoceſtindependenteràcognitioneeſtengni tus : tantùmmajorineſtconfufiointerminisobje Etionisnoftræ : quia effe cognitumpercognitio nem,quadicituruniverfalitasrationisnonfolum perparticipiumpasſivumcognitumfignificatur,ſed pervocabulaetiamexprimentiaposſibilitatem , v. g.effecommunicabilepluribus,eſſepredicabilede pluribus. Contra 1. àparte rei natura humana noneſt multiplex multiplicitateexcludenteipſumuniver fale formale: ergò eſt una unitate requifitaaduni verſaleformale.Refp.Petendoab arguendautrum ſequens illatiovaleret? Pariesàparterei non est talis,ut excludatſeeſſeviſum,feuutfit inviſibi lis ergòàparterei(hoceftindependenterabocu lovidente) eftvifus non valeretprofecto;ſed ne queincafunoftro:namàpartereinaturahumana eſtcollectio hominum , & habet multiplicitatem numericam,quæeſtfundamentumuniverfalisfor malis : cæterùmàpartereineceſt cognitaunomo do , necaltero modo. Itaque diſt. antec.à parte rei natura humananoneft multiplex, multiplici tateexcludenteuniverſaleformale àparterei, ſeu excludente,quod deturuniverſale formale à parterei ne. antec. excludenteuniverſale formale aparte intellectus , conc. antec. &nego conſeq. Patetexſect.1.&probationeconclufionis,quodà : 3 partereinaturahumana (idemquedicodecæteris 1 rerum clasſibus adarborem philoſophicam perti nentibus ) eſt ita multiplex, ut excludat eſſe, ſeu dari univerſale formale àparte rei : nihilominus daſupponisfimile, &idemin eodem genere , & ſuppoſitione eademnoneſſeterminosincompos fibiles. Contra3. Omnes homines funtejusdemeſſen tieante operationem intellectus: fednoneffent, ſi inomnibusnoneffetuna,& eadem natura , feu effentia (quodperindeeft) communicabilis pluri bus,feuomnibus hominibus : ergo&c. Refp.di ftinguendo æquivocationem majoris : funt ejus demeſſentiæ unitate, & identitate fimilitudinis; conc.ma.unitatenumericâ,&reali,ne. ma, &pa riterdiftinctaminori,ne.conſeq. Contra 4. Anteoperationem intellectus natu rahumana eſtunaunitate vera,&propria,&re quifita,atque ſufficientiad univerſale formale : er gofalfadiſtinctio. Prob.anteced. Anteoperatio nemintellectus natura humanaeſtindiviſain plu res eſſentias , feunaturas , quomodoèconver ſonaturaLeonina, naturaEquina,licètcol lectivè,&fimulaccipiantureſtdivifa inplureses ſentias , ſeunaturas : ergo ante operationem in tellectus&c. Refp. neantec.&diftinguo æquivo camprobationem,eſt indiviſa indiviſione , quæ eſtidem,mutato vocabulo, atqueunitasformalis, ſeufimilitudinis,concedo;eſtindiviſa indivifione, quæeſtidem,acunitasnumerica: nego. Diftin tio patetexdiſſert.10.ſect.1.num.6.&7. &fect. 2,num.2% Cont.ult. ante operationemintellectus Petrus, &Paulusnonfuntdiverſæ ſpeciei formalis : ergò funt ejusdemſpecieiformalis: ergòdaturhocuni verſale à parte rei ſpecies formalis tùmhumana, tumleonina&c. Refp.1.juxtadiffert.II.concedo primamconſequentiam &negofecundam:ſpecies formalisſatis habetur per unitatem formalem , de qualococitato: fecundonegoprimametiamconf: juxtaenimdicendadiſſert.15.&17.ſpeciesforma les ſunt univerſalia formalia : unde danturà parte reitantumſpecies fundamentales. DIS 96 Differtatio DecimaquartaLogico-phyſica DISSERTATIO XIV. Modus communisinhac univerſitate, quo explican tur mentales diſtinctiones , & præciſiones , ſeu vis intellectus humani cognofcendiidempermo dumplurium. Vartummodumexplicandidiſtinctio nesrationes, expofitum diff.12. ſect. 1. in præfenti defendendum ſuſcipio, tùmquia communem , tum quia fatis probabilem. In hac igitur ſententia nihil loquendo de abſtractivo, vel intuitivo modo cognofcendi, de quo differt. 12.ſect2.& 3. Sup ponitur quod cognitio noſtri intelle&us fit veluti quoddam ſpeculum vivum : utque ſpeculum re præſentatremſibi è regione proftantein ; ita co gnitio repræfentet objectin exiſtens ,& proſtans àparterei. Undeficutíaſpeculoadremrepræſen cunda idemcognofcit cum connotato actualis di ſcurſus,feuratiocinationis : tertia idem cognofcit cumutroqueconnotato : & inde fit , quodprima cognitio cognofcit exprefsè in homine eſſe hanc formalitatemanimal , cæteras vero formalitates cognofcitquidem; fednonexpreſsèhoc eftfimul cum connotato respondente illis formalitatibus : atque ita de reliquis cognitionibus , quæ funt di ſtinctiones rationis ratiocinatæ idipfum intelli gendum. SECTIO PRIMA. Explicationes ,&poftulataad rempra tataminfpeculo cum è regioneproſtet , confide rari poteft per fpatiumilludintermedium , veluti I. DI ducí lineam, quæ à ſpeculo recta procedat , terminetur ,&attingat rem ipſam ; ita (fed multò magis metaphorice ) à cognitioneadobje Sentem. ftinctio rationis ratiocinatæ eft cognitio, quætotumrectumobje&um itacognofcit, utexprefsè cognofcatur obje&umeffe id, quodeſt,licet expreſsenon cognofcatur omne id, Aum:atqueindedicitur,quod cognitiotermina tur adobjectum, illudqueattingit , quafi diceres manutangit:propterea fit,quodquemadmodum ſi vera linea, vel manus unam, eandemque remat tingeret, totam illam rem, feu totain realitatem , nonaliquamformalitatem tantummodoattingeret; ita cognitio quælibet de objecto quolibet , licet fit diſtinctio rationis , vel unitas rationis; ſemperto tum, &integrum objectum fecundumtotamreali tatem attingat,&cognofcat. Atunde eſtquoduna cognitiodicaturdiftinctio rationis ratiocinate; alia nondicatur? Nempequod illa cognitio appellata diſtinctiorationisratiocinatæcognofcatquidemto tumobjectum,quodvenitinrecto,fedcumunope culiari connotato, feuobliquo,juxtadiff.10.fect.3.n. 5.6.7. Aliaverò cognitioitemdictadiſtinctioratio nis ratiocinatæ cognofcat idem totum objectum quodvenit in recto, fedcumdiverſoconnotato, ſeu obliquo fimulcognito : atque ita fi alia tertia cognitio illud idem objectum quodvenitin recto unacum alio connotato cognofcat diftin&io alia rationis ratiocinatæ dicetur&c. Atficumomnibus connotatis illud idem objectuin alia cognitio co gnofcat; dicetur quandoque ipfa diſtinctioratio nis , fed ratiocinantis , prout comparabitur cum alia cognitione , quæ idem objectum cognofcat, quodipfumobjectumrealiter,&inſe eſt: utexpo fuimus differt. 10.ſect. 2.n. 1. II. Expreſsecognofcere,formalitercognofcere, clarècognofcere, ſuntſynonima. III. Confusecognofcere (quod eſtidem , ac co gnofcere unamrem,itautpeream cognitionem nondiftinguatur, & fecernatur ab aliis rebus )tan tumrealiter cognofcere, nonexpreſsècognofcere, funtſynonima. IV. Signatè cognofcere eſt idem , ac expreſsè cognofcere:explicaturenim,ac fi diceremſignin cate,&deſignate : videlicet quodilla cognitio fit fignum(noninſtrumentale,ſedformalejuxtadi cenda deſigno)intellectui manifeſtans , hoc eſt exprimens aliquamveritatem. Exercitècognofce re, idemeſtacrealiter,&inſenſu reali : videlicet, quodeacognitiofitoperatio (feuexercitium,quod apudphilofophos idem) tendens relatione fua in tentionaliadtalem veritatemobjectivam,juxta di eta initio differtationis: licèt nonexprimat talem veritatem. V. Idem objectumfecundum unumconfidera tionemcognofcere, &nonfecundum aliam, eſt idem, ac exprefsè fimul , & confusècognofcere idem objectum. 4 VI. Confuse, clarè,seuexpreſsè,&nonex. ſed obſcurius , aut clariusjuxtadiffert. 10. ſect.3. num. 2.&3. Exemplumdo quoadhoc objectum homo:poteſtcirca illudhaberi tumcognitioexpri mens animal, tùm cognitioexprimens rationale, tùmcognitio exprimens animalrationale: prima cognofcit idem objectum rectum , feu objectum, quodvenit in recto,ſeurectum objects ( quæ funt fynonima) cumconnotatoactualis ſenſationis:ſe prefsè cognofcere idem objectum nonrepugnat; fi rectè intelligatur,hoc est, quod idem objectum quodvenitinrecto fimul cum uno connotato, vel inordine adunum connotatum (quod idem eft) cognofcatur, &non cognofcatur fimul cum alio diverſo connotato , &in ordine adaliud diverfum connotatum: ita e.g.hocobjectum homoexprefsè cognofcipoteft,quodfit animal , & non exprefsè quod Dedistinctione rationis. quod fit rationale: inquo vides nullamefferepu gnantiam,aut contradictionemnam agitur dedi 97 quia tùm una cognitiototum hominem ; tùm alia verſaexpreffione,feuclaritate cumaffirmaturre flexè, quodiftud objectum homoexpreſsècogno ſcatur, quod fit animal, ab eaexpreſſione, feu cla ritate, de qua agitur cum negatur, quodilludob jectum homononcognofcatur exprefsè, quodfit rationale: undeficutihæ duępropoſitionesPetrus habitat Roma: Petrus non habitat Neapoli: non funt contradictoriæ ; ita neque prædictæ: Regula enim eft: contradictoria propofitiones eſſedebent affirmatio, &negatio omnino ejusdemdeeodem omnino in iifdem omninocircumstantiis, obliquis, &connotatis. VII. Tricari tamen plurimumpoteſt in hacre præpoſterè ufurpatis terminis communibus parti cularibus cum figno aliquis pro terminis fingula ribus & determinatis : itemque malèpræfixe par ticula non toti propofitioni. Adverte itaque hæc tria paria propofitionum. Aliqua claritate co gnofcitur obječtum : Non aliquaclaritate idem cognofcitur. Aliqua claritate cognofcitur :Ali qua claritate noncognofcitur. Cognofcitur clarè inordineadhocconnotatumfenfationis: Non co gnofciturclarèinordineadilludaliudconnotatum totumhominemcognofcit: fedunafimul cogno ſcit connotatum ſenſationis ; aliaconnotatum di ſcurſus. XIII. Idem eſt dicere : Totushomo cognofci tur ( idemque intelligas de cæteris objectis ) per diſtinctionemrationis,acdiceretotushomocogno ſciturtotalitateobjecti, &adæquationeobjecti, XIV. Dicitur quidem quod per diftin&tionem rationistotushomo cognofcitur ; ſedinadequate, inadequationecognitionis:quiaillacognitio, quæ eſtdiſtinctiorationis,non cognofcit expreſsè, & adæquatè totum ,quod expreſsè , & adæquatè adequatione cognitionisde illo objecto poffet co gnoſci&abaltera cognitionecognofceretur. XV. Infenfureali,hoceft:proutresest àpar terei,hoceft: antequamresillacognofcaturper cognitionem,queſit distinctiorationis,poteft cum veritatedici : Inhomineanimaldifcurrit ,feupo test difcurrere, poteſt etiamdici : rationalefentit, videt,poteſt videre &c. quiaà parterei animal, & rationale funt unum & idem, fimiliter in eodem ſenſu verùm eſt riſibiledifcurrit , admirativum tangit, & pariter in cæteris rebus antequam per intellectum diftinctione ratione diftinguantur: difcurfus. Primæfuntcontradictoriæ exth.3.lib 3. elem. Secundæ funt ſubcontrariæ , &poffunteffe fimulveræ ex th.ult. dicti lib. 3. Tertiæfuntomni nodiſparatæ exnum.antecedenti. VIII. Distinctiorationis ratiocinata,& diftin Etio,feupraciſio exparte actus ,feu cognitionis fignificant idem , hoc eſt ſignificantoppofitumſe quentiumterminorum: distinctioexparteobjecti, præcifio exparte objecti,ſeuobjectiva:cumtermi nisprimo locopoſitisconveniunt in ſignificatione iſta ſyncategoremata: pracifive formaliter, vel exparteactus:praciseformaliter&c.Cumtermi nis verò ſecundoloco pofitis conveniunt ſequen tia: pracifive objective,velexparte objecti: pra ciseexparteobjecti, IX. Addiftinctionemformalem rationis ratio cinatæ præter id, quod eft exprefsè cognofcere fecundum unam rationem objectum , & non ex prefsè fecundùm aliam ; requiritur etiam aliquod connotatum , ſeu aliquem effectum objecti co gnofci. X. Objectum , feu res, quæ habet,vel poteft habere plura connotata, feu obliqua ( de quibus diſſert. 10. ſect. 3.nu.6.) licèt fit unanumerice (de quoterminodiffert. 10. fect. 1.nu. 5.)dicitur vir tualiter multiplex,quianempè poteſtperdiverfas diftin&iones rationis cognofci :tales autem ſunt omnesresexiſtentes,autquæpoffunt exiftere. XI. Sicutidiſſert. 10.ſect. 1.nu. 10.dixi daridu plicem claſſem diftinctionis realis , aliamvidelicet poſitivam, aliamnegativam;itadiſtinctio rationis alia eſt negativa alia poſitiva : Poſitiva eft, cum duæexiſtunt in intellectu, vel plures cognitiones circa idem objectum, quæ fint distinctionesratio nis, e. g. unapræcisè cognoſcat anımal; alia præ cisecognoſcatrationale: ſiunatantumhujusmodi cognitionum exiftat , dicitur diftinctio rationis negativa. XII. Idemeſtdicere: In hominedistinguiturra tionenoſtraanimalàrationali,acfidiceretur:To tushomorationenoſtradiftinguituràtotohomine: unde cumanimarationalis, intellectus ,& volun tas fintunum,&idemàparterei, (utpoſtulo) in hocſenſu rectèdicitur: voluntascognofcit: intel lectus amat: rurfumque cum idem fit:faccarum dulce,&album, rectedicitur in eodemſenſu : al bumgustatur:dulcevidetur: Adtollendastamen æquivocationes, folet addi ſyncategorema reali ter,aut realiterfumptum e.g. voluntas realiter, feurealiterfumptacogitat. XVI. Infenfuformali,hoc eſt exparteintelle aushoceftinquantumres,feuensdenominatur ab illa cognitione,(dequa loquimur inpræſenti)quæ eſt talis diftinctio rationis; profecto falfum effet dicere: rationaleformaliterfumptumfentit:ani. malformaliterſumptumdifcurrit:intellectusfor maliteramat:voluntasformaliter cogitat:dulce formaliter videtur&. fignificaretenim: resilla totaquidem,fedexprefsècognitatantuminordine adtaleconnotatum(e.g.difcurfuminprimoexem plo)nontantumestexprefsècognitainordinead illudtaleconnotatum;fedetiaminordineadaliud connotatum(puta ſenſationem:)Tantum&non tantum funt contradictoria juxta doctrinam de termino excluſivo , & propoſitione excluſiva da tamth.48. nu. 21.lib. 1.&th. 1.nu. II.atqueth.12. lib. 2.elem.indepatetfalfitas illarum propofitionu. XVII. Cumdiciturvoluntasformaliterfumpta amat ( & idem intellige de reliquis ſupradictis exemplis)explicaturvoluntasinquantumcognita pertalem distinctionemrationis,nonveroexpli catur:voluntas inquantum cognitaperdistinctio nemrationisqualemcumque:ſeddebeteffecogni taper illam ſpecialem distinctionem rationis , feu cognitionem,quæanimam cogitatinordineadcon notatumamorisactualis. Quare ſynonimæſuntſe quentes propofitiones: Voluntas formaliterſum ptaamat: Anima cognitainordineadconnotatum amoris amat : Intellectus cognitus in ordine ad connotatum amoris amat : Quod diligentiffimè advertenedecipiaris per involucra verborum: fi militeridemſignificantſequentia:animalformali N te