Posts
i abfolotc ca- firuChis TuppcditarepolTc > quod e(^ eos erudirc*Scire Secoidic
men feientiam fecundum fc noitrd contemplatione non reifid nequimus > opinari non re^d valemtis > per
perfecuti fumusiarburanccsopporcuniusiuxtaprio- hoc itaque fcientia ab opinione fecernttur» qttaudo*
rfmconliderationcmtdeipfa, Oiirertationefcquenti» quidem opinatur etiam illc > qui de re quapiam erro» '
difpucarc inecimmcritdi nam ibi fiuuracll tratflano neam habet notitiam >non tamen lcic>cn;tnuerdeum
de demonliratione » cuius benelicio nobis feientiam errore coharet opinio ) fcientia autem non item • Vc
comparare licet . Interim non pigebit pauctqttndais enim Sol ingenti fulgore laminis profundas cenebrasa
attributa fcientix perpendere. acfpidasumbrasdeijcic ' ita fcientia claritudine re- _ ^
DcRegno Exquibus primum illud occurrit c Platonis fen- ricatis caliginem ignorationis diicutic . Scientis finis Scpeira*|
Priauoi feieifriaomncsmalaabijciunt y dtbona cflfuaiu ignorationem agnofcerCi folus enim Deos
quod adeo clamm j ut fupcruacaneum fit fapicnseft/Cuiuscflomnialcire.HocttanuepropriBin
“* io cius probatione tempus infumerc; neminem enim Inimanxfcientizyquacplurimumdcficitifuromap^
proterit cuiuflibet (bienti* > proprium id exiftiman- iedione ( undecunque oriatur defeciusj quadereirt-
dum elTc? quandoquidem fcientia prsftantifiima cft fra ; fcientia nanque prout in ndais» noneaelt » qus
animi humani dos> qualis profci^o non foret* nifi alioquin foret* nili mens eam impedita paterer .Cake*
hoc haberet attributum adiun^um j non enim orna- rum Icientio plurinu noHra causa accidunt * quando*
tns animi dici poficr,nifi mala abijeeree* & bona aflli* quidem feire * ali j volunt * ut fdanc > curpifquc cotio*
1biProta> meret. Sciemid cx codem Platone nihdprxliamius* htaseP taJijut fcianturipfi > nimium amantcsUlud.
gora • cum femper ubicunque repcriacur* & voluptati*dc re- Srire (kjiw nihil efi » mft te fcireboCt fciat alter * Sc tor»
liquisomnibusdominetur.HoceciamperlpicuumcR pis cll vanitas: aliiucfcientiamhabcantTcnaiemkfo-
non enim alia ratione licet nobis fensus alfedlibus do- idm pecuniam * vel honorem refpicienccs » tuivic
minari * nifi veritatem cmitemplando * atque pr; ocu- cft qu^ftus : alijuc altos doceant* & cft laudabilis
lis illam femper habendo * qu<^ per feientiam effici- ritatis feruor .* ali j ut habeant, quo mentem polTiot di«
mos jfiquidcmfoluro inopia fciencix peccant illi* qui rigere , & aberratis caucre, debscTumma prndcrt*
circa voluptatum * atque merorum eledioiKin pcc- tra cft /ftaftra enim fapit* qui libi non fapit:maximd
eant. ” proprium fcicnri» cft preirc cultum virtutis* Nomo ‘ "
Tenfas). iHud cliam Sciemlx perhibetur attributum* fcili- hquidcm poteft fideliter appetere * quod ignorat , mu-
cet ut initio fit amarore confpcrfa/ huc pertinet*quod lumque timere nifi illud cognofeae , quod adeo vc»
MatfiFic.dicifolet. 5ci>«i4:4r^vr,ei/»fudifer nonwihi/ rum « ad maiorem culpam pcnincat, feire quidre-
ioli.li.x, labereYideatur t fhefius tamen quam fuanijjimospro- qui debeamus * fcqui nolle ,qu(^fcimus. Maxime
ftrt . ^im verd primordia kientiarum fune relati proprium autem i nam dici c^nfucuit datum nobis
radices earundum / quemadmodum enim arbor opi- cfTe perteientiamad difciplmam * perdtfciplinamad
lulationc radicum alimenti fuccum trahit dtcrra_Ji bonitatem* wr^itaicm ad beatitudinem ire* Ve-NoofS^
& hunc in modum ado!efcit,adeour initio exi^ajtra- r* feiendz cft afficere , non cx tollere : nec rupecbieti-
fiu temporis magnam in molem «xerefeat ; ne etiam tes*quosimplcucrit*fcd lamentantes faccrej cum enim
fcientia principiorum ope nutritur, 8c augeturj mens, ed repletus quifpUtu fucritipriori loco fc feire appccic,
enim fecunditate fui primordia foucUjfqtveritatis ali- fuique iam coiilcius per ilJam canto robuftitls fagit , M«|C^
memumfuppeditat *& hoc ipfumfcicniif per illa im- quanto fc infirmum inilla vcriiis cognofcit j j^opte-
pcriit, ut inde fcientia ipfa magnum incrementum rc- rea dicebat Plutarchus . VtaCTicolzIubentiusvideii»
cipiat * utq« radices infuaui minufqignto faporegu- fticas inclinatas* ouam in altum credias: nam illas
flantur fic& feientiarum primordia ; illz quidem eo- fruAu euidem onuftas incelligunc, has autem inanes :
quddm4tefidminusconcoda,niinnfqucdigclUcoir fic adoJefccntcs priufquam in Philofophia profcce»
ftant : Iwc autem proptcrca quod non dura digcftaj rim , atque adeo veram feientiam fu-rinc adepti * pln-
iunt*quodnon nili diutumiute temnoris , pertinaci- rimiim rumem : ubt autem do^rinz ftu^um pcrcepe»-
que I^re mens aflequt poceft . Et {an^ It quis aducr- rint * fefc fubmictunt . Illud ni^uc przcipuum fcleo* Occiqaik
cac* vcl Arithmetiez , vel Geometriz &c- prima ele- tiz videtur attributum , quod ipfa Iit vcluti lumciu*»
tncrua*nthil ijs amarius experietur* ut nihil fuauius quodde iuolumme JunKnacccitdcns* propriamftbi
carundem fruwbus * cuiulmodi funt ea * quz cx pri- retinet lucem, & accipienti tenebras aUkrt . Et ut fi»
misillis rudimentis deducuntur. Amplius etli feire, fic quantumuis lucernas mulus acccndcric nihil dclo»
ignorare inuiccro opponantur* Icirc tamen unomo- nunc depcfdcns,ciul'dciii femper magnitudiiusrema^
do. nimirum habitu > A ignorare altero* Ictlicct aciu, net : fic etiam fcientia in homine nihil diminuitur »
^ nullum cft inconucniens . Hoc itaque fcientiz pro- ecfi docendi ratione transfundatur in muicoSi namie
prium* utcademderc quodammodo polFit ignora- verl*uc ilIediccbac*qucmadmodurefontesralienicsa
doDcm admittere. Neque mtrum* nam fcientia in ha- fi multum aqozipfisdetrahuur* nonfohimnondiim«>
bitnconfiftens ita fc liabcc* ucmensMripfamnon_» nuamur *fed etiam dulciores multo redduntur: ita^
p^n*fedpoteftacccantiinicogno(cat*lcn cognitionem rcientianondccrcfcitdoccndiofficio* fedlqngd dul»
exerceat} nihiligitur obftac quominus a^ nonco- ciorcuadit; plerumque vero augetur fiin diicipuJoa**
cnofeae* atque adeo ignoret aliquid habitu feientiam atque lamiliares transferatur. His alia multa addi
habens* cum habmis fine atftupoffitconfifterc» mens poftcnca^quibusbreuitatiftuden» iibcttcr abftiaeo«
enim induu habuu * cft rcluti doRutcos t a^u autem
*
' J>ISi
I
yi/ijimd SeEikpmi , 5*^ r
tt?)
Senmit
dissertatio xxvil
Dc Demonftratione.
Cibi fcientU fit fnifaut demonflrattonit , fimme neeejfarium erat , prim6 Jcientiam ifh
fem expidne, tfttomam effeiiut ad cognitionem caufa, tfuemadmodnm finii ad notitiam tonmf sis ©iJo
^K4 ipfins fjatia fmt > plurimum habet momenti • Ita quidem ad probi , rithque franum ela~ &c.
fandum t equi diredionem pracognofcere t qus illius efi fints , necefiarium mnino. Efi porro demori
firatio pr^antifimum infirmuentorum t quibus humana dirigitur wo». Tametfi nanque Syllogifimui ge-
fieratim, commune fit injlrumentum huinfmodi direfiioni coMiuensi demonflratio tamen piacipuumt ve-
lut iUud,qM mens pradarifiimam notitiam t ”rmpe fcientiam atqi fapientiam adipifcitur i nam ut mens
ad apprehenfionis , aiq\ iudtcu exercitium: ita ad Jcienti-t conftcutionem aliquo indiget injlrunnntOt quod
^monjhatio dicitutieoqus magis, quoipfa in hac exercenda optYaiione, longe facilius decipitur, lime non
viepti fapientes Logica facultatis finem effe demonfirationem crediderunt , atque 'Pbilofopho magnoperi
conuenire , communi animi cemfenfione exifimaxunt^ De hoc igitur iiifirumento nobis Inc differendum-^ ^
protnde^e de natura, 0- affecUonibus eiufdem paucis quoad peri poterit, ineunda trablatio,
fic concedatur proceflus in infinitam • facUdoboiam
itur dicendo dcmonfiracioncoi pcr&i , cootexiqtio
poiTc cx principijs notioribus , ac cvidcncioribus coi»>
ciuiione > noii canicn per alias demonAntioDes> fci
per i‘e ipla; idcirco nullus eflprocc/Tusin infinitam*
nullulijue circulus. Duo nanque concedendaprt^o
lluonum genera • Qiiadam enim Tunc proponiiones
adeo per fcnotxi ut cogniu (ignificacionc termino
rum» nequeat inteilc^us dillentiri j huiuimodi c/l ,
exempli gratia propolitio Ula . Omne totum efi maius
fua parte. Si quis enim probe noucrit» qutdfignificcc
cllc maiusjquid totum > quid parsj nonpotefi non il4
allcnciii . A lix verd funt pKmofitiones * qus non fla-
tim cognitis terminis adeo uint euidentes » ut ei de-
beat intdlcif}usatfmari<red indigent mcdio>perqu<^
demonflrcmur* eo qu6d catiema j qux inter le conne*
61umur» ut& eorum connciio non adeo euidaucA •
fi tamen cum medio connccUmur«euidcnsconncxio '
fii>cx qua iproruin eatreinorum connexio landem eu^
dens deducitur • Priori5gcnenspropoiitioDesimme>
diatf dicuntur i iecundiautem mc<Luif / ilJz 1'unt per
fc notz* hz autem per alias j ilix Ium prima principia*
ad quxeum incclIcSus pcrucncrit* non amplius pro*
gre^tar* fedmipfisfifiit * utpotdnocunaturxlumi*
nci hx autem funt condulioncsj quaruui veritas ex oo-
gnita veritate primorum principiorum innotefeit.
Non igitur abeundum in infinitum * quoniam perue*
niiur ad proditiones naturx lumine notas , quarum
veritas fine tulo dUcuriu obuia efi» Sc ob eandem cau-
faoi nullus contingit circolus > quoniam ad iiJas pro*
polsiones deucnitur* qux nulla ratiocinatione co>
gnolcuntur.
Nondilfimulandum Uinen aliquando contingere*
ut intelkcius uutur ptincipijs , quorum veritas non^ q« pni»ci
eftnou naturz lumine > cuiufiv^i fune principia^ robl.*
Phyfiica * & idcirco videturadiiuc difiiculus urgere * Mocnoca
Sed hoc nihil cll »nam huiuliuodi principia «quanuis oararc ki-
naturx lumine no» non fine* nec eorum veritas ex per* ■■uae*
ccjHione terminorum iniioicfeac} non omni uincruj
funt dclUiuta prafidio* propterra qivdd experientij
cognotcomur * fcnluumque n-mifieno nou fiunt* dc
quibus infra cumulatius agendum .
Hinc fcicncix non funt atque ccitx , ac cuidentes i
illa eniaii qux cx ptmcipip per fe notis , ac fimpUeiter
primis dcducitur»ut Machefis* fumtuum habet cuiden*
(ixf ac ccrtiiadinis gradam • Qnx autem inttnurcx
piin«pi;s a|twMgwcsis jr quxdicut«vu no» \
Bbbb
SECTIO PRIMA.
Uh * 0 quid fit Demoi^ratio .
y^uinfdentiadaripofnt» cend fit ipfa demonfira*
uotcumenimlcicDtiaquxidimficcoPniciodi*
fcarfiua*qoa deducitur cx prxroilIisconclufioi& inte-
~ ' graaegumentatioex przmifiisadconclafionemdedu*
censifitdetnonnratio ; confcqucnsfitfUi datdfcien*
tii) dari etiam &demonfiraciopo0it«
rsiiRflil* Tametfi autem reseuidens fit» in ea tamen jA^nix
cftdilHcoltas. Cumenim demonfiratiodcbca^irc.»
ftts deis6- ** pnsniffis euidcncibus , atque notioribus conclufio-
jftrgtvrg ne* admifsIdcoxMifirationc» trahimur in infinitum;
popani; de quacumque fiquidem prxuulTa , perpetud deberet
Tos. alia dari demoofimio. Nifi enim ucRque prxmifla
eir* d^nionfi ratiti fuerit coidentei ofienfa * non poterit
inteUcAus illas pcrfpicuc cognofccxc» quod umen efi
I oi^ nccef^ariumad^cicmiam , ctim hxccuidens>acccrca
, debeat cfle , nec talis cfle pofiit * nifi ex euidentibus ,
certifque prxmilTis dedum • Quod cum de pnemifiis
etiam alterius demonfirationis qui prxmiflas prioris
demonfirationis oficndxmus > & iu dc reliquis omni-
bus) dici poffiiiclarum di futorum> ui imeliedns de-
beat in infinitum abire •
Hoc adeo manifefium quibnfdam efi vifum>at non
alia ratione dudi > demonlirationcm oamem de me-
dio tollcndamcrcdidcrint.
Aiijvcrdin non minus abfurdom inciderunt > co-
namesenim fcientiam* atque demonfirationem tueri*
concedebant omnium etiam principiorum cuius re*
rumqi demonfirationis dari dcinonnrationem;fcd ut
proc. fitim in infinitum dccltnarenc*diccbanc demon-
fiutioncm non fieri per alu ulteriora principia » fed
per eandem ipiamcondufionemj nux ex ip principijs
deduda fuit* adeouc circulum in ocmonfirando con-
cederent •
• ^ Propofita tamen difficultas neminem commoneat *
cum inde nullum immineat abfurdum.Quamuis enim
demonfiratioconfiare debeat ex prxmifits notioribus
- ’ condufione*non proptcica fcquiturproceflusininfi-
/litum > neque circulus ui demonfirando • Enimuerd
dum quifpum arguit; admiiU demonfirationc* altet-
uirum abiurdum Iccuturuin * aut muiirum in infini-
tum abeundum in demonfirando* ut fciliretdcmon-
firatioprocedatci prxmiifis notioribus* ac euiden*
effe »d^aegdain|
SW/ Rituldiity Dl^trtMitnti DUleSitit ;
Ktct primt » inAfridni ell ecrutudinis t accaidcntic ,
ut nacaralisPhiIcrophia&c«
Quid Ht dcmonflracio explicuit Pbijorophu$»getiii>
vdidc^nitioDe» (itamen fecunda exiflimaodalitdcH'
fiicio* cum alioquini t|utbufdam credatur poiiua cni><
tncratio qunlam conditionum dcmonlirattonis-.
Prima cA illa dcmonArationls dcAnitio* quam ipfe
radit diccn$>DemoRy2r4i2i(mnn aKtem dt<ofyll(^ifmumt
mus care accipi in a Au exercito I & i^uidem (btmaU*
tcr;fcicncia vero accipiatur^ prout in atAuconltftit ,
quzquc cAconcludoDis cognitio» demonAratiodi*
cctur Icicntixcaula j non prout dicit prxmiiTas» Sc
concluiioneni » Icd praimfias duncaxit» qux tan^^tii
non iint proprie caulic cAicientesii quibus producatur
^•Pnfl« Prima cA illa dcmonArationls dcAnitio» quam ipfe condaHonis cognitio j fc tenent nihiion.inus ex parte
^ca«t, ttii^'nd\ccn$yDemottflrationetnaKtemdt<ofyllogtfmumt caufz» nimirumintcllcdus » cum hic dctcnuinctur
fciattialem > frientialem autem dico fecundum ejuemeo ab illis ad przbcnduin aAcnlumconcIulloni*
cpM if>ftmhaheamus,fcmus> Quam definitionem In- Si^ verd fumpta fuerit fcicntia » piouc in habitu *r‘*P***i
terpretcspaucisperArintrendo, ita concipiunt» T)e- conllAit ,demonAratio»fiucacccpra proconclulione»
$nonhraiioeflfyUogtfmusfeient^\s» feucjuiparitfcien^ fiuc pro przmillis» dicetur caufa IcicnriXi' cognitio
hquidem conclufionis cA caiifa habutis illi rerpon-
dencis t Sc quoniam cognitio concluiionis pendeta
pramillis* proptcrcaconciuAoniscognitio » proxima
quidem (prxmiflarumauUni rcinoTadicidcbcbitcau*
fafcicncix hunc in modum acccptnrt habitus cnitn_>
fciemix procreatur ab aiAu > nempe concludonc ror-
inali protime , remote autem i prxmi Ais •
v>v> Quod A dciuonAracio iucHt acccpta» Ut aiunc obic-
concluiione»& fcientiapropriccAdcconfequentidi* Aiuc» hoc cA pro obiceto cognitionis» quzdicuur
Aindo ab antecedenti» unde demonArotio nequit elTc dcmonHratio » tuncdcmoiiOratio ipta dicetur Icicn-
* • - tix caula ad cum modum » quo obiwum dicitur fu*
cognitionis cauia • Ex comnK*mora:is nxidis videtur
ille magis ad rem » nempe cum demon Aratio luniitur •
vel prout folum dicit praniiHas » <)uo pacio dicitur
cauia IcicniiamcKlo nuper caplicato • Vel etiam pro
toto aggregato ex cogni: ioncpra;nnliarum»& condu-
lionc iquanuisenimconchillononfccAcCtus» aut fi-
nis cxcimlccus » cA tamen quodammodo intrinfccus >
nimirum quadam pars inirinicca demonllratioms >
cdcd^camcn» & hnis alterius partis * Ac enim de-
tiam- Vbi /y/i^ifmitr»ponicuf loco generis, quo exclu-
duntur non folUm omnia illa tnAnimenia » quae ad
prioresduas operationes imeileAtis dirigendas con-
ducunt > fed etiam alia » ea ijs » qux deferuiune inccl-
Icdui ad dirigendum dilcorlum » uci funt alis a fyllo-
gilmo argumentationis fpccics > nempe Confftfnentta »
Enthymema » Indutho » & Exemplum ; proptercaquod
demonAratio procedere debee exinedio diAinaoi
mera confequentia per conucriionem eiufdcm pro-
poAtionis * vel perdcfccnfumi propolicione uniucr-
uliad particularem» fxcmpfsm foliiin probabiliter»
DriNonAriirioautemccrtoconcladit» Sicettam Indu-
{iUf qus vel tantum probabiliter concludit»’ vel ad
fyll^ifmi formam reduci debet » Enthymema landcni»
vccmcaxAt » reduci debet ad fyllogihmimpcr addi-
tionem alicuius ex pcsmilfis» Imnto Enthymema po^
dus in voce , qflain in mente datur ) unde fit, ut omnis
demonAratio lyllogifmus eflc debeat • Particula veid
altera» nempe fcientialis differentis monere fungitur» monAratio definiri dicetur per ci^e^um »& finem in*
per quam conflitukur» de determinatur demonAratio» trinlccum » nimirum qui ita e A p3rs>uifIceA'ctAus»dc
& ab omni alio fyliogifmo diflinguieur» Auefophi- finis alterius panis»
Aico»fTDcdiaieAico»)>monAratiopropterea dicitur Catcruin» cum Pliilofophus in hac dcHnitionO
lyllogtfmus pariens fcicmiam coadunonis > atq^uc Icicntiamcommciv.orac» Icicntisnominc videnirin-
aideo Iccoodum quem c6 quod ipfum habeamus » ici* tclk-xi Ac canu qus perfe^ cA » quam prius definio-
mos « rat » videlicet illam » qus per catilam comparatur .
Soprait- HarcdeAnitiocenfcrar tradita percAcdum » vd A- SecundacAabcodemcradica dchnitiodemonAra-
Aorum ex nem » quicA fcicntia »* vel per differentiam eAcntia- tionishsc» E’i rf/nu^ «»d>- t. Wt’
plirjttoilc ]nn explicatam per ordinem adeffedium » & finem •
^‘^‘'‘•‘“•Hactameoinrcjdifficaitasnonciiguiraomcntijprt^ 15 diTtm ri
pterca quod a^os Icicntis e A intrini^ pars demon- . Si ^tfur feire efl, w pofumuu neeejfe
Arationis» non cA^us» & Anis; vd demonAratio ejl itiam demonflratiuam fcientiamexYerueJJet^ pri-
dici deba potiusdifeorfus fcicncificusjfiuo iplxfcien- mit, & immediatis, C notimbus, 0- prio^us,0casf
lia, quam caufaipfius. fis conclufmit . Vnde illud ctAuxit . Desusm^ratio
Aduertendumpropterea quodlibct inArumentum ^llfylloy_iJmMsc<mfiansexy>eris , primis ,0 immediatis
iciendi » atque adeo ryUogifmun) ufurpari multtfa- prio/ibus, notioribur, 0 caufisconcluftonts. CviusdeH^»
riam pofle » vel nimirum per modum ides» vel in a^u nitionis hic intcliccius » ut qtisdam conditiones per
excrcttotprstereavcIuttUcicprsmiffast&concIulio- hanc definitionem exprimantur demonArationts» e
nem » vel folas prsmiffas , vel folam concfuAoncm » quibusquariamconucnhinc przmiilism fe»& abtblu-
quod etiam de demonAratione intclligcndum » cum te fpcctaiis , & ut propoiitionibus ; qusiam autem io
7ri^ •f'lyllogilmiqusda,nlit fpccics» His diligenter adnoca- ordine ad concluiionem » &vc cius principia funt.
us»haudmuluJaboriseritdcccmcrc,quidinrcpro- Prinid ponitur in definitione, nprsmur* iinlver.€, Condido*
polita diccn.lum» fn namque demonAratio fuerit ac- cum enim conclulio, inqua fcien::! conliAitiVcra rAc usprs*
cepea» velundca » cuius inAar demonAratio omnis debeat» liquidem iu icieniului natura poAulat » con» >u>d«rutn
contexenda Iit , q^madmoduin cstcra in Arumcni u> clulio vero Ac ex pramiHis rli-na» debebunt <
fcicndifuim poliunt» ad cum modum dicetur caufa» ’
quo cxanp'ar dictcur;concurri( enim inAar procotypi»
nue exemplaris ad fcientis confccucioncmi nam inccl-
ieAus ad hanc rcfpiciens idcain»in haciveJ illa nutcria
demonArationes conAcic» ac proinde feientiam adi- _
pifcitur» Si igitur demonAratio hoc modo fumpta» Asdcdudla » cAfalfa, quoniam hoc moJo /tiniCati-
dicatur hfcdcHnica» dicetur fcicmiscjufa modo nu- uampr^inillaruminciudic»quatcnusconcit:rtoeA effe-
per i nobis explicato . Non dilTimuIamium umen_> blus, preniiffe autem Ic tenent ex parte caule .
hanc minus propriam ufurpacionem effe demonAra- Falfuin cA’autcm conclufioncra veram ett^ cffcdhmi
Sttnnii lionU»cumcamdicin>usclfcctu(amfcicntis. refpcCiu falle preoiifs^; imcUcausenim prcilataUcn-
Si amem, dum i«c dcfimiurdcmpoAtatio, dica- famcorKlu/loni dctcnninatuspccaJTcnlimi^tmiff^^
’ lun' ,
Solacm*
cllc prsimlls;quanuiscnim et fallb quandoque fc-
quacur rerum » hoc cA per accidens » 8c ratione for.ns
fyllogiAics, nonaucc.npcrfe» & ratione materis.
Imd illud etiam addi potdl , qubd licctconclulioilla
fccunduni Icfpe^ca vera lic» tamen ut cxilitspremui
I ^ ' I ik
rigefirM feptimi > StSiofrimi .
«um. feJ qnjnJo iwetltStts. <jni cjufa cond»
fionii. ex 61& primillisconclufionem ipfim deducit,
«une deripitur, & dcIuTus opera iur,adcout conciuSo-
nem eliciat veram» non per fe veritaccmcxpr^^min»
dedocendo •
Secundo dicitor» vtprpmilTj/inrprrmdC»
>;quf quidem panicule qoanois ab aliquibus exi«
Himentur diJluuSe » pro eo^mumen fumuncur » fo-
Iiimquc videtur PKiIofopKus adiunzide particulam il*
lam inmediatis ad /ignincandum non eodem fenfu hfc
accipi particulam pronif , quo fumicor particula pia-
tUrtu . Debent iguur dcmonftrationis principia efle
quidem immediaca» hoc efl indernoflrabilia per aliud
medium» d priori tamen rt aiunt>& in eodem genere »
& quidema priori, fiue pcrcaufam, quianihifobiiae»
Juominus i pofteriori»& per cfFc^m demonfiremur»
heicur etiam in eodem genere ,cd quod ru>n repagtut
caufam unam demonft rari per altam alterius generis»
adhuc enim dicetur prima, &unmcdiaca in proprio
J'enerc • Huius autem conditionis ratio faris obuia,*
I nanque principia forent dcmonfirabijia , 6c euiden-
tia per alia » & h^ nirfus per alia * abeundum eflet in
infintfnm>qaod nonefl admittendum / quamobrem
minedticipUna Hruicur» acHabilitur* Hoc idem ia
alijs quoque difctplinis licebit intueri* Qi^ fi pro*
pofitio fuerit > quf per medium aliquod oflendi poffic»
ut ex nomine liquet» propofitio immediata dici non
potcfit»cuiufmodi efti^tnwiabomo *
Complexa principia fecundi generis , ncgatiui^ 0»mpi^
nuncupata»ca fune» in quibus extrema fc ipfis di(Un>
fuuntur nullo intercedente medio » cuiofmodi foret LDet.s,
K propofitio Mimal raftonir particeps non «fl *
Ut nullum enim fuppetit medium» cuius beneficio
pofiitofiendi » fed fui natura hutufinodi propoikionis
cmcmafciuniaafunt. Secusaucem \\xc bt^nonefi
arbor » hxc enim immediata non ell » cum per ani-
mal poiTie dcmonflrari *
Hucufq; conditiones explicutmos» quzconueniunc Ceodiiio-
piiilTls m fc»6c abfolut^ lpcdad$>Nunc de conditio* «•» P^**
DblexM'
mt
deueniendumefl ad principia quedam indemonfira-
bilia t & per fe nota , in auibus fidendum fit canquam
in immediatis» ac in inuemonfirabilibus per aliud
jnediom prius» & intimius fuhicAo» non enim alii ra-
uone prcNxffus in infinitum vitari potefl *
Hic tamen obfetuandum d principmaliqua dici in-
demonftrabilia formahter » cdquddfe ipfis talia fum
alia autem vtrtuaiiier » fi videlicet euidentiam ha-
beant ab ali js principijs prioribus » per qu« demon-
Jlraripofiint» ita tamen» ucdcmonifrationemconfi»
ciens kiac ilb rcfolucre in priora principia * Tamecfi
autem principia foroialitcr indemonfirabilia fintad
Mtfei^ifiimam dcmonflratioacm requifita » ad perfi>
cUm tamen demonfirauonem fufiiccre poffum prin-
cipia » qua virtute foliim immediata dicuntur» quem*
aamodnmfc habent principia fcientuefubalcematx»
qnz virtute cannim immediata dicuntur > fc quibus
contenta cfi huiulinodi fciencia} fi ramen (ciens » Sc
habens feiemiam fubaltcmacam per feientiam fubal-
cemaneemfeiat illa rcfolucre » canquam conclufioncs
ciufdero ad prima principia fonnalitcr immedUca_» *
Coaste- lUtem principia complexa funt» quz per ince-
na prti^ graspropoficionesfignificantur» peoindeque funtaf*
pia primi nrmaiiua » & nc-^tiua ; fc quidem prioris generis
gtocn , principia funt »qu«non habent caufam »cur pr«dica-
tum iniit fubie&opit quando definitio efleutialis» aut
proprium genus » vel differentia prxdicacur de defini-
to , & aim prima affedf io dc definitione dicitur » & in
■uniuerium quandocunque eftcdfus de fua proxiuia
caufa prxdicatur • Hxc uc darius imclligas exemplis
declarabo* Hominis definitio dfcnualis perhibetur
animal rationale, quando isUur hxc definitio dc ho-
mine enuncia tur » dicendo pomo efi animal rattonale »
fit principmm formaliur immediatum * Siccciam fi-
tnilc principium fit cum genus proximum , nempe
amnul de homine przdicacur dicendo homo efi ani-
eiul» Non abfimili modo cum eflentialis cnunciatur
differentia ratioTUtle, ut cum dicimus hotno efi ratio-
malit. Ita pariter» cum prima a&dfio pnedicaturde
definitione i ncrope admirativum de ammali rationali
dicendo» animal rationale efi admirativumjatuon ita
ic haberer propofitio qua dicitur feonoqf? fenfbilit,
quomam per anima! ofiendi potefi j nec etiam hxc ho-
fnoefirifibilis/iuoaiini pcrrauonale potefi oficndi.ln
iEfiencu igitur de homine » hfc erunt principia prima
lecodicci imiucduca/ fupctquibus uniuafa d(
quzfcquumur.T^/wtfconditiocftjUt principiacoHa-
ta cum conclufione fint priora>Hotiora*caufaqxonclufN^ ^ '
ffinPrincipia igitur coniplexa»de quibus loquimur -de-
bent ciTc caufx conclufionis > eo qudd fcire pcrfei^um
efircmpercaulaincognofccrej quare principia »fi-
uc prxmiflqiicbcnt efte caufx conclufionis » quod non
fic intelligcndum, uc cognitio pr^mifianim» fiteaufa»
vrl fc teneat ex parte caufx » nimirum intcUcdfiis » qui
efi cognitionis cuiufcumquc» aeque adeo illius» que
cfi conclufionis» caufa ifrd caufx dicuntur »quoniaii)
in fc continere debent medium » quod fit caula inha>
rentix prxdicati in fubicdo conclufionis . It omne ani-
mal rationale efi admiYat&umi omnis htsmo efianim^
rationale, funt principia* quxdict*pofiunc caufx iihus
conclufionis» nimirum omnis. hamo efi admiratirus ,
edquod in ipfis comtnetur rationalitas » qux dt caufa»
Cur admirativum homini conucniac *
H(c tamen adnocandumcaufam in uniucrfom bi- Cai^a '>>-
parcito diuidi » fiquidem una dicitur in cognolccn^lo» f<n>a n fa-
altera verd in efiendo. Prima efi ratio» curaJiquid •
ab intcliedu cognofeatur » quo paCto fi per eth:ciuii>
caufa cognoicacur»eficdus rdpc<^ caufx dicitur cau-
fa in cognofecndo } ita dum cognofeimus rationale^
per rifibile » hoc rcfpcdu illius , caufx > fcUicet in co-
gnofecndo» rationem obtinet* Secunda dicitur» a qua
aliquid in efle dependet » qux pariter in cognofeendo
caula efijdum per tpfam criccius cognolcttur / undo
dicitur in efiendo » & cognofecndo fimul j ut cum ri-
fibile per rationale cognolci mus, rationale fiquidem »
tainincflcndo, quim in cognofecndo rifibilis com-
paratione caufa dicitur*
Hxc autem in duplici diferimine cft , cum una fir jq.
fonmlis» leu propria, qux fctlicct vere effitfids » feii plexnrra*
phyfica» fcumctaphylica caufa efi; aliavirtuaJisdi- pc /brmi-
cituc» qux proprie non efi caula, 1'cd ita mordinead Ix.acfit*
aliud fc habet » quod fi illud ab aliquo pendetet » id *
non nifiab co proucmrci, quo fcn(u mmntahilitas »
caufa dicitur xtcmitaris in Oco , O" infinitas in eo-
dem, dicitur caufa incomprehcnlibihtacis*Cuni igitur
dicitur demonfiratio propter quid, veiut aiunt, d
priori» percaufatn procedere »caufxnoniine Inceili-
gendum» nonfolum illa» quxcft in cognofecndo »
Icd etiam » qux re ipsa in efiendo caula cfi » fiue fbp*
malis > (rac virtualis caufa fic .
In hanc fentemiam adducor > quoniam nifi admit-
tamus fufiiccre caufam viriuaJcmiani explicatam ad
conficiendas dcmonfiraiioncs» nullx forem Mathc-
macicz difciplinx / in Geomeerta fiquidem ofitmlt-
iims omnetTiat^nlnm habere tres angulos atfuales duo-
bus rsHis, at manUefium dcmooflrationcm p<t vit-
tualemduouat procedere» fiquidem habere trr» an- ^
£uJm ftquilcs du^us XC^;Don cit quMpUim 1« ^ VA
t.Aift»
tci.i5«
ffinn c6
^so.
5«4
Ciutli D^utuimti DutltSk^ ;
difiindtim i triiRgbld ( proindeque j cum hoc de
triangulo deroonnretur > nonninper virtualcmcau'
famoftendipotcfl. Hoc igitur caufxgcnusad pcrfe-
£amdcmonilrationcm propter quid contexendam-»
fufHcerc fatendum erit ; hocitaque modo prxmifTz »
conciulioniscaufzdicidcbem » quxerat una cx con-
ditionibus prztniflarum in ordine ad conefufionem •
Secmtda conditio ex hoc eodem ecnerc eft> ut premif-
Ik Hnt priores coHchifiiMf > Vbi acmotandum conditio*
nem Hanc long^ ditferre ab iUa , qudd prxmiila: Ane
priour ; nam udes dicuntur refpeifiu antecedemiDm >
coquod priores non habeant > per quas dcmonnrcn-
lur > atque adeo immediatae dicantur ; redpriores ap-
pellantur per ordinem ad concluhonem > propterea-a
qudd funteaufe modoiameipltcato» proindequ^
prior cs efle debent * quoniam omniscaufa > omnilqas
ratiofe tenens ex parte cauiie» prior cHe debet cife^u »
cum igitur in prcmiHls demorulratioms pri^terquid
contineatur cauia conci uhonis>con 'equens nt> ut prx-
mdfz priores dici debeam conclullonc unquam eAe-
^u fuo 9 atque adeo abfolutc priores dicantur •
Tertia > atque poftrcma conditio eA > ut prsmi^*
^tnottorejcoMriH/xme j funtenim canfxtnenendo ,
cognofoendo hmul » quando przmiflxTunt demon-
ilrationis propter quid > ob id conelulio certitudinem
omnem >acomr>cm cuidemiain defumit ex pramiiliis <
propterea notiorcscHc debent concluhonc > quodex
co axiomate hteuidens » nimirum j du ytf /i «
(««rar, UsTre/M^Mr tirdp^. Stmperenm id mi^/rcale
c/i , propter quod unumijuodtjue efl tale . Seu uc vulgd
dicitur* Vropterijuod imHmqModqweto/e i^/wi ma-
gi/ > Ccd intcHcCius aflcmicur concluitoni pr^er prx-
ini^as ; crg6 multo magis debet prxraiAts ail^tiri •
aliqua tamen circa prqdit^uuiaxiomaconHdcran-
da occurrunt » diAicultatcs enimnon defunc» quibus
Milctur eios veritas infirmari» qu( ut probe conftee» li-
mitationibus quiburdatn eA opus > quibus cA promit-
tendum buiufmodt axioma propoiitionem enecaufa-
lem» quo propterea vcrihcacurinijs» quxfe habent»
vt cama» dccAecius» ciufquc veritas ex co pendet »
quoniam nulla caufa» htotalisfueru» profertim fpe-
ad ciAcientis gcnus»& in umuerfum nulla faliem
ut caufa » ac indcpcndrns caufae cAciAum fe ipsi
nobiliorem » ut enim huiufmodi » maiorem dicit per-
icdionem quam cAc^us » independentia (iquidem.*
pcrfcAionem» dependentia vero impccfeciioncmiaK
|K>r(ac; icaHt» ut commemorate condicionesadhu-
pfmodi axiomatis requihtoprocipuchnc ille » ex qui-
bus pendet maior pcrfc^lio caule rcfpciAu cAcdus •
Conditiones autem» acqueadeo limitationes plures
xeccnferi folenc » ad has tamen videntur commode re-
Uoeari»quarum.
Trima annumeranda conditio i ut id» de quoAt
fermo» dum inilituitur coiuparatio cum cAcau» Ac
vere caufa influens in illomsqua ratione non fcquitur»
corpora cstejha in htec infitatnt inferiora pernetum;
ergomotuf ma^is infiuit ) nammotus» non cauio» fed
conditionis rationem fibi vend cat< Ininro caufa dcbcc
efle tocalisj&perfc.
5eevxd4 conduio ea cA » utpredicacum» in quo fle
comparatio» competat formaliter tam cauf|^ » quam-»
e Aeauiiproirde non valet» compofititm tde «ji propter
formam » propter materiam : rigd mraque debet efse
Mtdgi/ empofita • H(c cnimcA ratio» non quia utraque
fle caufa partialis » & ad veritatem axiomatis requira-
tur » ut caufa (ocahsflc I propterea quod uttaque in_*
fuo genere totalis canfa cit • Prztcrca non lequitur
, 5otrii(r/ deambulat propter fanitatem i ngu /auttat ma-
ps deambulat.
Tmitfconditio cA » m id» quod efie^m deitomi-
nat talem» proucniatd caufa quatenus tali MU non fe- * *
quitur i^msM/ «7 alba propter adijicatorcm i ei^badtfi-
cator e/l ffu^is albus » quoniam ctfl^diflca tori compa-
nt albido j fdifleatoris umen albedo non cA caufa»
d qua domus aibedo proucniac •
ea cA conditio » ut forma in qua comparan- q^,bji ;
tur» iufeipiat magis» & minus; hinc propterea non fe-
quitur Antonius' efi homo propter Francifeum ; ergb
IrasuifcHseJl magishomo.
QuiHca» atque poflrcma conditio cA» uc parctcuU Qvian*
magis, & minus haud ncccilarid femper imcn/ionem »
fitrciniflloncm gTaduumiiiiporccc ; fcd quandoquO
maiorem perfeaionem quoad modum Jiabcndi ta-
lem formam» quia videlicet cum maiori independen*
tia» uc fl aer hc calidus» ut quacuor» & calctaciac
aquam etiam uc quatuor > adhuc acr dicetur migis
calidus» quoniam particula m^gt/ » non importat
maiorem inicnikmcm in aere »qii.im inaqua, Icdpir-
feriorem modum pnffidcndiitjuonianiacr cum maio*
ti independentia polHdec calorem » urpote caufa *
Hoc tamen ut exemplum accipias Vs-lim, propterea Adoenu
quoi non huius cfl loci decernere » an acr iit calidus » no*
quenudmodum & aqua ratione qualitatis , qux dica-
tur calor I an potius admixtione calidx fubAamiz »
qocarulogicc qualitas dicitur» vcluc illa, a qua habe-
tur denominatio per modum qualis » dcci pofl.um ap-
tari» aliquo modoca , quz calori conucnirent jlica-
locqualitaspropridforcc>iuide» &tnccnfloi ^ rcinif- ^
flo» licet pcranilogiain» qua dere in Phyiici^*
Aducrius tamen dic^aquxdam occurrunt » notu» pHnadif? ^
enim videtur admiticndutii ex falfo verum deduci 6^a»«d
non poAc » nam ex xcernitate motds » cum tamen faj- ■erfuspri*
flimflc motum stcmumcAc » xccU colligimus Moto-
rem primumexiflere» quod verum cA . azioocm,
Hoc tamen per accidens cfl> nam ratione formxfyt- Solntio.
iogifliez colligitur vera concluflo* Ve przccccaiucurv*
cluiloncm hanc veram clfc fpcclatam fecundum fe*
non uc illatam ex praanilAs*
In dcmonflractonc ducentead impqfTtbile una ex
pr^iillis cA taJu » cum tamen ex ijs inlcratur conclu- difieolus*
(io veta .
Sed in hoc dcmonflrationis genere ncgitiu^con- Matio»
eluditur » Se falta propoflcio aifumitur fub comittionc»
fl vera foret » ut fl quis arguat > ft Ifomo haberet alastfe»
ejueretur poffe volare; co^tejuens falfum\ ergo & id
unde [equitur . Maior aflumiiur lub condicione » &
Vera nimirum eflet • Ac hic fermo eA» non de demon-
Arationc dcduccmc ad incommodam» Icd de sila»
qux cll oflenflua » & non de quacumque » fcd de ea »
qux cA propter quid > quxquc per caufam procedit »
in qua non ailumitur propoflcio fub conditione fl ve-
ra lu» fcd abfoluce vera; propterea difhculusnullins
momenti c(t •
De Inrimio» Se Vacuo » qux fune non cntia»mulu Tmia
demonAramus,^ concluiioncs veras colligimus» cum firaltas.
camcnpra.niflx m huiufmodi ditcurfll>us non nili faJ-
fx poinnt adhiberi ; liccbu icuur ex t^fo verum col-
ligere.
fametii autem inflnitum » Se vacuum entia pofltioa Sotouo l
non flne > nihil tamen prohibet» quominus veras pro-
politioncs eAoniKnius, fl non aAirmando prxdicaium
politivum» tahem illud negando» undcexpraimifl»
rK>n fallis» fed veris» veram concJuflonem dcdgcimtis .
Aduerfuf conditionem alteram fcnfua nobi» ira- Rriina 4if-
dito» illud negoti) ^cclTit» quod caulx virtualcs ,Scnitasa4
caulx non flnt» nifl fecundum nos» non autem cxrci*'*"*®®*
natura ; ergo fi iHx intdliganturcauli uinousexcrcc-
ie.inKlUs«uili!fumj _
■ " ' , Googie
^iJStrtdtU SeSio frimi l 5^5
Sofadfl* H b«n£ res expliceiur > oOftiecriugituieflapatrequateniis magno*
^uonum vimuieseaur^rant etiam rc ipsi tales» qua- Amplius quemadmodum eoqudd mediramemum Tertia dil
tenus una perfeAio in re cft ratio» cur altera ilii initt » e(i expetendum propter raniucetu» iaoitas ipia ell ma* fieoUat .
Sinde pnrcisa dependentia > verum eil illam clTc cau* gis expetenda ; ita etiam quoniam praaniHk funteui»
fam » qu< propterea Virtual is dicitor > dentes propter concIulioDem i Cie Sc condono erit m»>
Seeunda Pramreacaufa etiam in cognolcendotamdin» vir- giscuidcns.
atficokat» loaliscauGi dici poteft } proinde requeretur demon- Neganda tamen ell paritas ob deferam tertie con- Soloiio.
Arationem ab emCiu dicendam ede demonihatto- ditionis f conclu/io enim utfinis non eft caula cui-
nem propter quid •
Spurio. Oenxanltrado ab dfeiAu dici non potcA propter
Jjuid » quoniam eficAus dici non potcA viitualiscau>
2» ad <|iuiTi requiritur» utUtiacioquedam» mento
cuius aIiqtupertc(AioiAcA illi» m quoiaiisvirtualis
caula inelle dicitur •
Amplius» rcqucreturdeprincipijsdari/cienciam»
Cumapprchcn/Soicrminorum» quibus principia con-
tinemur * virtualiscauradicipoincnotitieconcluTio-
nis.
* Neque hoc fcquiiur incommodum» quoniam ut ali-
quid habeat rationem caufe virtuiiis»racio elTc debet»
cur alicui predicatum initt» quod cend principijs ab-
folutc primis non conuente > cum non detur ratio »
cuius merito predicacumrubicdo initt «Quod autem
* ' appreheniio terminorum» quibus illa con(Unc»vircua^
lucaufa dicatur notitie conclo/lonis» ideoeA» quia
^preheniio terminorum prefuponitur ad iudicium
mendum dc principip» ute-x ijs conci udo deducatur*
Ptimadil^ Aduerfus tertiam conditionem» quod premiiTedc-
iiesftMtii beant eile notiores concludone» atqueadeocontra_>
oerf«tceii axioma illud» prt^erquod unumquodque tale »& il-
dicenda occurrunt.
* Pnind quidem» quoniam tam obieAum » qudm fpe-
cies ipiius cognolcibilia fune » non propterea camen_>
fequitur obicAuoi cognoCeitur propter fpecicm»&
iimulacrum ipiius I ergo Tpecies magis cognolcitur»
cum vel Ipccies ipfa nuUo modo cognofcacur > ut pa»
cecdc rpecte fcnlibili » non enim nius videt imaginem
obiedt» quanaisperhanc illud videat. £tlicogno*
icicur » ralcem non per illum a6^um »cuirpecicsiKre-
ruit» ut de Cpecie intclligibili pctrpicaum eli»naro in-
tclIcAus illam intelitgtt»non tamen eo aiAu»cuius fpc-
cies principium fuit»red aAu -liuerro. unde laltem lo-
quendo dc a£tu» CUIUS ipla principium ell» non feqm-
tutiobiediiiin iptelligicur propter Ipecicin } ergd ipe-
cies magis intclligitur*
^slaool . Pact^dilaitur» idco enimnonTcquicur «quoniam
^ rpecies non cfl.cauia totalis relpjAu cognitionis » ne-
que concurrit» quatenus cl) cognorcibilts» uc qux» fcd
potius ut ^Mu» nimirum quircprcrcntaiurobiccium»*
ua Ht ut prima conditio in hoc caludclit > quz erat uc
caula Ii: totalis * Oeiic etiam» «V terua * ncuipc uc id >
qoodcrt.dum denominat talem » proucniata caufa »
quatenus tali» at obicclu n denominatur cognitum ra-
tione rpeciei» non tamen quatenus hzc cognita l;c *
Adoocaiio Ceterum fuppono hic Ipccicm eile talem > qualem
Peripatetici adiiruunc » & cognitionem heri » ut ipli
dicunt }iiue lernx> itcdecognicionc inceUecliua» Sc
fpecic intelligibili ; liue de cognitione fenhtiaa > de
ipecie rcnlibiUiquomodc' tamen feres habeat oppor-
lunolocodilputandum* ^
Seconda Infuper non fequitur hlius cft parvus propter pa*
difituhas» cremj ergo pater cfl magis parvusi Uc quamuisiple^
parvus (it » non bene tamen lo^rtur» ex eo nuia pater
.tnparvusjutitifupcrnon requitur»hlius eu magnus
propter patrem; vrso patet magis erit magnus »*&
quanmis iu lit» non bene tamen infcnur» cx co quia^
niiusJu magnus*
asi . Ideo hzc noo fequuntur» quoniam deeA tertia con*
dhio f 09n emm iiUas panus cA i patre quateaos pai-
dcntizconcluiionisi fcd cAcaufa amabilitatis ipl^ t
nim; idcirco h ipfx non aliunde haberent» uc dknc
appcubiles»uciquc fcqucteturiprarmiAzrunt appeti-
biles propter concluiionem i conclulio propterea ma-
gis erit appetibilis » & hoc modo pariuscurric cum_j
medicamento refpeiAu (anitatis » hzc enim le habet »
uc rinis » cftquc ratio ob fui appccibilitacera» ut medi-
camentum luappctibilc • Taluigicur funccomplcxn
dcmoiiAratioms principia » qux przmiAx dicuntur»
dc quibus Iterum paulo poA termo redibit .
Ceterum i duabus przmilfis dcHnitionibus prior Awmad*
dicuurtbrmalis » quoniam traditur perfcicntiam_i,
qux dcmonArationiscA Anis» ac vero Anis ad forma-
lem caufam reducitur; vclctiani dici poceA dcAni-
cio tradita per dilfercnttam circumferiptam per or-
dinem ad Icicmiam» tanquamad eAeduoi» qui Anis
induit naturam •, altera vero dcAnicio maienalis ap-
pellaturi uepote tradita pcrcondicioacsprzunnarum»
qux nuicrix locum obtinent in dcmonltratione •
Non pneterjundum tamen » quod i quibofdam_a Arm«i*
animadncrfmn Aiit» hanc non tam dcinonllrationis **
eile dcnnicioncm » quam enumerationem quandao) '
conditionum ciufdem » ut feientiam parere poiTlt» Uc
quidem Ampliciier diiAam » acque adeo PcrtcAi^Ti-
uiam; nam hiflenustraJita inielligenialunc dc dc-
nionAratioacproprcr quid » quxexcauAsprimis . ^
immediatis» liuc proximis » & adMuacts ad olten-
denilamconcluAuncm procedic;idco dicitur propter
quid » quoniam non foium ollcndic prxdtcatum con-
uenite lubic<^ inoonclulionc » Icd etiam reddit cau-
Aim > propter quam illi conucniat*
Vt auiciu explicetur JemonAratio » prout commu- DiAnttf-i
nisad propter quid* & quia «quopadlo difeuri us ric.dc<no>i in
quidam a topico dillmCtus » rcct^ dicetur cum Ahi Io* 8-*
i^he Demviflrjtio gen/ratim accepta efl /vllegi/wi«f
conflans ex principijs r>eris, aut primis, aut talihus , tjuee •
exprimis fuje cognitionis fumplere principium. Quod
ex coconAac» quoniam nxe dennido traditur per di-
Imn^ionem» nempe vrrd»iut primir» principia enim
deinonAracionis cfuia, fune vera > Iiccc non prima » ac
immediata . Cum enim ibidiAin?ucrc volens fvllo-
gifmumtoptcum » liuc probabilmid dcmonAraciuo
ucriulquc dehnidoncin attulerit * lyliogtfmus pcrd
copicus nuzimc diAerac ab omni demonArationO
etiam qxiu» illuini]uc dehnieric» quiconAacex pro-
babilibus ; confequens Ac» ut ibi Philofophus demon-
Arationem dcAmcrit gcneracim» prout communem^
demonllrationi propter quta » d£ uc conAan-
tem cx principijs euidcnttbus » quanms talia reddan-
turi poAetiori > vcl per induiAioncm innoccfcanc.
Itaque demonAratio in uniucrfum huiufmoiii erit» Ct^elndi-
nempe Syllogifmus cx cuidentibus conAans princi- rur quid
pijs» utcumque Jia^lint cuidemiaiuc nuper luit expU- Cedeinoa-
catum* Ac demonAratio propter quid erit fyllogif- (huia*
cnus faciens icire » dequidem Ampliutcr» hoccApa-
riens fcieotiam pcrfeaair». Vel dicetur fyllogifmus
conAans ex veris» primis» immediatis * notioribus »
prioribus > caulis conclufionis * TametA enim his
verbis videatur Philofophus voluiAe» non tam dcAni-
re demonArationem propter qaid » qoitn nume*
tuc sondiuoncspiincipiorum ciuldcm, **
\
il. '-I
'jdi Smfi R/idlMity DJJfttiiuuw/ DhUelhtil
Icientiam tlonobfcur^ tamen conftabic eoqu6dcaa(am ipfa continea(^*T<^^ pro altera jieqtii
ratio cx ijs conditionibus contexendi definitionem nonmulto pofteanobisi^turusell lem» .
denionfirationifi pnrdidbe* Ad au<^oritatem autem illam Arinotclit quod at-
Sopcrefl igirur> ut explicetur natura demonfiratio* linet i fatis mirari non poflum coi inde colligere vo-
nis tjuia . Sedeuni hoc demonflrationisgenus noruj lui/Tc demonllrationcn] vanum efle fismemum * ac^di •
ainiafmodifii>proptcreaivuabit quadam pr^mitte^e^ tndifciplinis nullius cficusiis» quali dcMitioneduo}» -
nempe demonfirationis partitionem in fpecici fuas > taxat nobis datum fit i jias adipifci/proptereaqudd iit*
pri^terea fit hoc fc^onisfequcntii argumentum* dc colligere canciim licet feientiam ufurparinon mo*
Difficti- Czterum filentio prKtcrire non polium temerita- dd pro illa cognitione j quam intellectus habet de re
|ai« tem quoruTuIamdicenciDmdemonilraiioncmnomt- proutalicui afie^ioni fuoiccta, feu procognicionc»
nc celebrem efie» re tamen nolJam; hi porro fum» qui quz probat aliquid de aliquo >fod etiam pro illa» qu£
dicunt Arifiotcli vifum fuifie (cientia quidem inllru- rei naturnm arungit>& qui alterum altert non tribui*
nientum demonfirationem effe» Platoni autem defi- cuci non foldmenim dicimur fcirc» dumpcrcaufam <
nitionem { exhorum femcntii qualem Ariftoteles de*
monfirationem defcripfit » in nullo rerum gettercli*
cetreperirc j quoniam non in primis illiscntibusie*
paratis» ut ipfi dicunt»quz vel nullam caufam habent»
vcl fi habent ullam » ca non cfi per fc tam nota » ut
principium dcmonnrationisefTeppITtt* Non in na-
turalibus» quz necelfarianon fune » fed folum ut plu-
rimum cuenientia » iKCuniuerfalia » nec per fenota •
Non in Mathematicis» quoniam in ipfis nullam apud
robatos feriptores earundemque celebriores magi-
ros datum cR obferuarc dcmonllrationem ijscon«
ditionibus przditam» quas illi philofophus adrcripfir .
Multo mintis in rebus humanis »cum hp nullam fecum
ijcccllitatcm habeant . Hinc inferunt nullam demon»
Arationem conltrui » nullamque feiemiam compara-
ri polTc » fi modo fola dcmonftratio feientiam pjric •
Ac Plato» inqaiam»definirione cuiufcunque rei fcien-
tiam acquiri pluribus locis affimiauic » dtcens ad eam
inuenienHam apci/Timum inilrumcntum diuiiioncin
elTc-ArUtotcIcs autem cum tam magnifice de ea loqui
cur » nullam feientiam nobiseius przilidio comparari
dicit » eoqudd nulla demonfiratio reperiatur » quod
S. CKvm, cx illis verbis colligunt •Kw'T»/-r«r«|id3«v/fAtt'^*
csp»*U. yiimfxoiAtmfnTirrmtiritm »i
/HftBfiSf. Tantjvtm mnit difciplma per pr/cco^nita
yel omnia » Yel ^nadam e(l » atque vel per denumfira-
iionemt>el per definitiones- C!um autem dcmonftra*
tio in rerum natura non fit»pcripfacertdnullam-i
felcmiam acquirere licebit ,proindcgue fiquzfci^
tia datur > quz profe^d datur» non nifi per definitto-
nem poterit comparari*
Sefodo 4 Hos autem dcccpic non aduercilTe feientias » feo di*
fciplinas gemino modo fpeC^ari» vel pro ut rr ipsa in
humana 'refidet mente •’ vcl prout fuapte naturi dari
polTunt . luxta priorem ufurpationem » ultrd faten»
dum fic impcrfcaas elle » ut in iplis nulla reperiacue
demonfiraiio » quaiem Philofophus delineatam rcli-
quic>negandum tamen tuxta poRcriorcm» propeerea-
qudd quzlibetdilciplina inipc6)a fecundum fe » talis
eft» ut cxpolcatpcrdemonftmioncinaPhilofopho
dcfcriptain comparari \ proindeque negandum m di*
fciplinis iuxea fignificaiionem hanc ufurpatts non da-
ti dcmonfirationcin iusta leges abArifioteic pronrnl*
gacas* Iniuria igitur Stagiritz dodlrinamOiblannant»
ipfumquc carpunt eo nomine , qudd oleum opcrain-
que perdiderit in eo claborandoiquod nullius fit usus*
&imvcrd nullum eR inRramentum aptius > nuUum-
que magis accommodatum ad fciemtz confccucio-
nem > quim demonRratio i non propeexea tamen ext-
mius Przceptor definitionem negli^» quin potius
Siis laudibusextollic» veluc iium»quz uniuf-
ijuerei naturam aperiendo dcmonRrationidc-
feruit » fiquidem hzc cum fuerit omnibus abfoluta^
numeris i quzque pocilfima nuncupatur » definitione
indiget ihiccamm accepti non pro illa » quz folum
lennimuum p^iu^ i dcmonfiiaiiope fcccouniri
cognofeimus attributum conuemre fubic^o» qiAxl
prafidio dcmonltrationis aHi-quimur ; fed etiam dum
rei naturam percipimus» quod opituladone definitio»
msobdnemus*
SECTIO SECVNDA.
Q^upUx fit demonflratio , & quam btm diuidatur i»
demonjhratione propter quid , trquia*
DEmonRrationis partitio quemadmodum omnis
fyllogifitn poreft inltttul»vel ratione foimz»vel ^
ratione materiz exqua , vcl ratione materiz
quam \ fed cum inprxfcntia dcinonnrationisdiuific^
nem aggredimur» non deprimo vel fecundo diuifio*
nis modo » cx tribus rcccnfitis» fed de tertio tantiim
in animo cR diipueare» iuxta quem modum diuifionu
demonRratio fpecies quzdameR elTentialitcra topi-
co» A elencho fyllogifmo diRin^a ob ncccflariani
materiam » in qua demonRratio ipfavcrfacur»' diRb-
rentiam fiquidem cx huiufmodi principio defump*
uro» uc inferios oRendam» non accidcatariamcan-
commodo » fed cfientialcm cile philolbphi melioris-
notzcTedidcninc*llludigtturin controucrliant voca-
tur » an demonRratio prout ratione materiz fyllogif^
mus eit a topico» & elencho JiRin^ius» diuifioocm ia
fubie^as fpecies admittar .
Vulgata falis dcmonRrationis cR illapattieio > cu* Vii^asi
jus non multo antea meminimus» in dcmonRrationcin .
propter qitrd » tiquia» Primum dcmonRrationis ge-
nusex proxime difputaiis» cuique poieReflc prtlpc-*^^
dium «quandoquidem non folum quid dcroqnRratio ^
fic in uiuucrfum cxplscuiums» fed hinc etiam na^
occafionc» dcmonRrationis propter quid naturam •
adumbrauimus» diccmescRc fyllogifmum > cuius eft
Icientiam» videlicet perfc(Samparerc»quzubrriusm
fequentibm: pcrfcqucmur>explicacuri etiam in quo de*
monfirationis quia ratio» Icu natura pofitafit • Solum
igttur in przlcncia nobis incumbit onus explicandi
panitionem dcmonRrationis in uniuetfuro » quod
iniuo praRandum duximus» quoniamut plurimum*
ea* quz dc dcmonRrationc conficienda trailumur noa
eodem modo dc omni demonRiauone pcoccduoc •
quin potius diuctfa przcepta dcnionRrationibusdi-
ucefis accommodata iunt ; non tmmcritd igitur pri-
ro6 dcmonRrauonem ipfam in cas» quas fob fc cond*
net ipcciesidiuidimusih&c enim lege deinceps»que ge-
nerarim addcmonRrationem» de^eciatiniad lingu-
las ci us fubicdlas panes acunent» f^cuei aoRra co»
temp latione pcricquemur*
DcmonRrationis partitionem allatam nonpnoin AofioclD
loco Philofophus cxprclfit » ptzfcrdm ubi dixec ex
necefiatijsucramque procedere» & luculentius ubi de **^*“®“i
demonRracionc quia, tat^uam dc dcmonRrationc di*
Rtndla ab altera t quz dicitur proprer ^ar/d» fcrmoneoi
inRuuui
_ piat*
SeSit prlm^ 5^7
tliiriKd 2eH'0*'^^tionw inrelligcnda qui- mftnftntio potiflima pronlfdio Iiabctfolum caufam
eum modum) ttlocrnonftratio proptrr quid fotmaJem t conflat « terminis reciprocis { 9c ipiios
dicatur efle iam tipUcatl» qua videlicet dcmonflratur pnemiflx notz fune natuil * 8c nobis, nullo intcrrntdio
fcfeicuT propter quid res fit > &quacon<:fufiopcrcau« per fenfum ,&fincdrmonflracionc^rtf .
fam oflenditur» per quam ven CK} bacilla qua perfe- Alijtandcm {'cmmam faciunt Ipecicm dcmonflra-
Aa comparatur Icicmia ^nimirum illa, qua cognofei- tloniS) niv/tiTum quia » Oc Proptarquid , licet in cxpl*> *
tnus caolam propterquam res efl « Hxc ctian^efl de* cando quales huiufiti^i nnc Ipccies , an videlicet ipe*
monfliatio > qux 4 ^rari dici Confucuic. Demon- claliirimzyan ver6fubaltcm«> diikntianc • Ptina'afk
ftratio autem quia cenfetur illa > per quam abfolutd Aflerendum omnino vere dandam ciTc dcn.onflra- ,
dcmonflramus> acrcunusfcmefle) dtconclufioncm tic>ncm » atque adeo duas efle dcinonflraitonu
efle veram» fed vel non per rei caufam» vel falcem non fpecies » cafquc lubaiicrnas» videlicet > propTrr^wid ,
•er proximam , & adequatam » per quam res ipfa fit . & ^
Fer banc enim demonflracioncm etfi nos euidenter » f=*nc de dcmonflracioneproMcr^Mtd, nemini du-
oftendamusprardicaium competere fubicCio» non ea* btum > non minus ramen certum dandam efle demon-
menita»uc intcllcCius perfcdd arquiclcat» cumul- Arationem quia , tanquani vcrani dcmonflratioius f^idaar.
teritisadpropriam venandam caufamprocedat • Di- fr^ciemabaiirs difliniflam. Hoc primo conflat Ari-
cicur portddemonflratio fumpta particula quia notcltstcflimonio, qui de demonflcationc^JMi»! tan-
nonutfignificame caufam , fcdutfungcnte coniun- quam de fpecic diflinda a dcinonflrationc prupicr
Bionis munere » quandc^uldcm oflendit boc eflta quidfcrmoncm ha bcc»d icens »t*.V •?»> AteaW' ^ v* *
hoc » ita tamen m propriam , & adzquatam caufam ^orr»r fh' i* 7;«vT?fl?rquf , ijl»
non reddat; idcircdfolec etiam dcmonflratio qubdejl Scire autem quM Ct,^atr Cittd^erunt primum
appellari propterca quodfacitnoscognofccrc» qu6d quidem in eadimfcuntia » atquainbacftfariam. Non
res fit* Per hanc autem acquiritur fcicnua minus per- ignobilis tamen interpres a/bitratur hocloco philo-
feda» fcitntia quia dici confueuit > qua multi- lophiconiiiiom» baudefle danonflrationem in fpc-
fariam contingit»utinInflitationibusaducrti • Cum cies diflribucrc , quoniam» inquit» ibi confiderac
autem moccdit ab eflcdu ad caufam demonflrandam» etiam modum quondam Icicndi quod e/7 » qui non per
proprie dicitur dcmonflratio d ^fiermi\ ut pauld demonlirationem» fed per feofomefl» aeque iuuilucr
etiam infra docebitur» ubi conflaoitj non omnem de- hoc mododtflinguitrcirc quia» a (cxxt^optftquid;
cnonflrationem quia ab efle^u ad caufam procedere t qiiamobrcm Philofophum cxi/limat ibi nil aliud fibi
quanuUemm uniucrscdemonflratio quia dicifoleat > quanifccemerc feire quodeli» d fcire propter-
api^iori, idtamenfic denominatione fumpti » ab » siuc feire ,sitpcr aliquam iinpcrfc-
ea » qua procedit abefle^u ad caufam » coqudd hzc Ctamdcmonflrationcm; siuc alio quam per demon-
direCae quidem opponitur dcinonflraciont propter- flrationecnmodo*lncpcccatiKn»nametsiPhiIofophus
quidtquui caula4&dpriortproccdit- diilmguat feire per efledum» a fiurc imperfe^o» di-
VarisPU Dcbacdcmonflrattonis partitione non idem phi- catquclciieiinpcrfcflum pcrqucndamaJiummodum
Iqftiphotfl lofophoruin confiliuin > cum eorum picrique folam ^ dcmonftrationc comparari > non diffitendum tamen
dcmonflrationcro propter quid admittendam exifti- ibi duplex demonflrationis genus» videlicet propter-
li de^D* nienc » acobid inficientur dicmonflratioocm quia ve- * &^>^'^r^ipondcns duplici feiendi modo rcco-
Autioms ram efle dcmonflrationis fpcciem • Abbisporrd non SnouiUc»adcoucfc!cn:bpirici:^zdciuonflrauqpro-
^iiionc* muluirorcccdcre videntur alij » qui tamctficonccdanc pterquid , inipcrlci^ s'i;r6dcraonnrauo quia rclpoiv
basdcmonflraiionesimcrfcrp^icdiflinzui»ncganc deat» quod alibi difertis etiam verbis teflatiim rcli-
tamen ab tpfis generari aflenfus conciufionuni quit » vlu fub nomine» vel dcn:onflrationis > rei (cien-
cicdiuerfos» quando ad unam » fleeandem periincnc dcioonflracioms boc genus al%nauic » Uc ubi
* fcientiam. AIijver6 conceduneab bifccdemonflra- etiam deutroque dcmonflratioms genere djlertelo-
tionibos aflenfus quidem rpccicdiucrfos» noncamen quens» ex propositionibus ncccflari;$gcnusutrur.que
diflindos habitus > fed eondemfpecie procreari. Alij conflare luculenter oflendit, ua ut hoc nonum ad
ex aductfo Auerrocm fecuti tres dcmonflrationis dcmonflrationcmproptfrq;<id, quimadquidrcquisi-
fpecics admittunt» quarum una dicatur dcmonllratio velit .
quxa ! aliadcmonftratlo proptcrqMtdj & alia tandem ^ his tamen dicitur ratio, qua fuperior affertio Pnma ti*
danonflratio ftmplicitfr , fiuc p^JiM^ Prijna» in- pcrlpicut fuaderi potcll j ex cocniinqudd duplex cll
quiunc toflendu, quod rcs fit, lecunda dcmonflrac Icicntia » nimirum quia propter q::id i ut nuper di»
caufam» propterquam rcslit» fupponensrcm ipfam ccbatur» gemina quoque dciuoaflracioconuiaciturj
cife; ut quando feimus diem efle , vel Lunam ccciipfa- propccrcaqubd liU icicnciz diflnbutio non aliunde »
ri } dcmonflramus tamen per proprias caulas» cur d ics quam ab ipfius dcmoafl racioms fzpelzpius inculcati
fit, & cur Luna deliquio laboret } inhuiufitiodi enim diuifionc originem trahit) icaui (iquisfatcacurdirpli-
calibus Icitur» anfit Se foliim queritor propterquid ccmfcicntiam, lcilicct7mir,^t propterquid, ctiamdc
fit- Tertia dcmonflrit utrunque» &quod videlicet duplicem iicmonllration..'m»qiiui]ciliccc» ikpropter
retfit» & propterquid fit - Vtftquifpiam ignoraret, qittJ lateatur oportet.
Lunxccc]ipliin»& eiufdetncaulam j at vero per inter- hoc etiam ex eo confirmatum rcd-Iitar, quoniam CooStma.
poluionem terr* inter Solem, & Lunam oftcndcrcc dcmonllratiooc quia de medio iublata » tollituriti-
Lunainipfam ccciipfari» huiufmodidciuonflrationc dem Jciiwnflratio propterquid, i5qui_detii tue ab lUa
icirct an fu , Hcprojfterquidftt » promdeque pocitlima» prolicilcitur j quandoquidem ex eflettuum coanitio-
&fimpliCttcrdemonflra(io diceretur. nccepcranthominesphilofophari » uc rccle Pinlofo-
AliquiautcmadduntilludcfledifcriminisiisCerde- phu5notauit.^«>v hit9p»r»i> i.Kwa,
mooflrationein propterquid, 6cpotiffimam,quddpri- , propter a.imiratiouem^j c«p.x.
ma quamlibet caulam prxtct formalem hahwi pro tnc- enim, O nune,0- primo inceperunt homines pbilofopha-
sliO) nonconflat ex terminis conuercibilibus; atque n>utnimtiuin caufasaflcqucrcncur » qutbuscoiupa-
prenillx natura quidem»non autem oobis note fum» ratisdcmonflrationcs propterquid contexerem, qoi-
lcdr«4ni)99^>li«»«ii]i«iiii9tai(c<l(lufuur)a(il»' BuV.m alum nabis adpl>‘b>*
fophaa-
CHH Si^dlMn^ DlitUdthnet DUl^iTs
&phtnjtim ii f(l(iiri coDftantib^ idem Phi-
9«nTd lo^ophus aidnertit dicens /i U rSt yniptfuiTi'
> tv yf ravra tifJr n yfmft/tt. <Va w .
Imata autem «fi iX netioribut nobitYia$ 0 maniftfiiO’
ributadtiHfora , &man^«fiiora mtttirdi non mim ea-
dm fmt nobisnotat&fm^xiter •
Pnuerea > cognitio genita per demonftrationem^
fuio. ^i4e(icerta> &enidens> 6c neceflaria diitin^aab
omni opinione > qoamuis per caafani non iit; ergo
^uamuisoon p^ caufam (cientis naturam induic
cum non appareat ad quam rpeciem habicAs Kfidentis
in mente pertinere delibat •
bUo fpe- Has autem fpecirs demonflrationis efle Tubalcer*
Me6e(« nas > non autem atomas fatis cuidens inde videtur j
* qnia fpecifica principionam dtueriitaS) demonftratio*
num Ipecificam diiiindiionem arguit) at principia.^
haiulmodi demon(lracionum fpccie differunt» nam^
in demonnratione ejuia proceditur ab effe^ » veJ i
caufa remota » in demonfiratione autem propter quid
proceditur ex diucrlis caufamm generibus proximis »
& adaquatis \ ergo prsdidis dcmonflrationes (juia » de
p*TMter tjuid fpccie differant oportet) fcd tanta ef) fpe*
cifica differentia eorum» quzdi/)inguuntur»quanta
eA differentia fpecifica eorum » i quibus buiufmodi
difUndiodefumitur • Hacautem fpccifica diftercn-
tia cA fecundum fpecies fubaltcmas » iic enim fc ha-
bent demonAraiionum principia^ ergo fpecifica diA^
renria demonAracien ument fecundum fpccies fubal-
temas>quod propositumerat oAendere«Non infician*
dum tamen hunc feiendi demonArandiqoe modum »
vel pcrcA'c<^fum » vel per caufam remotam» longd qui-
dem impcrfcCiiorcm effe altero » qui cft per caufam_»
proximam » & adaquatam • Hinc autem cA ut feiert-
tis dcmonArationifque nomine picrunqoc perfeAo^
lamiim imelligi foleat» ad quod forfan rcfpcxerunt
ilJi» qui demonfcradoncin ^14 de medio tollebant
folam dctnonAratioitem cxilthnantes illam » qus per-
fe<Aa efc»omncmque complexionem habet nnmcro-
rum-
P»int dif Aduerfus tamen fuperiorem do(Arinam pleriqmhi
ncuUaaei lofophorQminlurgunc Ariftotelis auAoriute futml-
aorkiM ’ coqudd isharc habeat Iv>X»><*;uiV /5'
i.poA.* Ji »» fnu . $v Htn/Ju/»
Ut f. Syllocifnms tnim fine his quidem erit : demonftratio Y^e-
Tonon rr/f. Quia non e^iet fcientiam. Manifefium
autem demonltrationem quia non habere conditio-
nes illas aflignatas) nec hutus demonftracionis prxfi-
dio cognitionem acquisitam effe feientiam » prout
iiscabeo dchnita fuit - Deinde circulum indemon-
ftrando dari non pofle » exeo probat» quia unade-
snonftratio foret i pofteriori» quod aic admittendum
none Ac )at demonftrttio ^tu4 > ut plurimum d polte-
liort cft • Amplius demonftrationem quia similem
tacit indutAtotii » cui demonftrationis ratio non con-
venit ciufdcm Ariftotelis icliimonio , nym ex cius
rementia» inducens non demonfirat» Prxterea fy/lo-
gifmum j nuo fcitur aliquid non per caufam» fyJIogif-
mum quidem d ligno» non autem demonAratioricm
tpptllati quoniam per ipfum fcitur quod cft per fc,
non quatenus tamen |>er fc cft • Docet infuper petitio-
nem prirKipij committi cum ex poftcrioribiis priora
^ , detnonftrentur •
8l^***®i At quis non imeliigit Philolbphum priori loco
docere tantiim velle sine iamd fc conditionibus enar-
ratis haberi quidem pofle demonfirationcm » & feien-
ciam » non tamen adeo pcrfedlam » utcfi demonftra-
lio» &fcicmia» de quinus ha^enus locutus fuerat -
Petnde cun «it ciicvum ui dcmonftt«tione miiume
admittendum cAe>Ioquitiir de deironficationc i prio^
ri » ut veteres redarguat) eoqood in huiuihiodi eenete
demonflrationis circulum admitti pofle credebant .
Similem autem induclioni demonflrationem quia di-
cebat cAc quatenus inmodo procedendi conucniunc
ex notioribus nobis ; eum tamen in reliquis difleranc
quandoquidem dcmonflratio quia <x untuerfalibus»
& exneceflarijs procedit » at inductio cxpariieulari-
bus, nec omnino poAulatex neceflari)sncri • Syllo
gifluum» quo rcituraliquidnonpercaufamtfyllogif*
mum a ligno »noo autem demonArationem appellat >
quoniam ad peric^iiTiirain fcieruiam» atque demon-
llrationciiirefpcxit. Tandem aflirmai petitionem-*
prmcipijcommicu cum priora per poAeriora demon-
itrantur»poAcriorum nomine nobis i;;notiora defi-
gnans» coqudd omnis lyllogiftnui probandi vim ha-
bensex notioribus > noncxignoiionbus, rcl sequO
igiYoiis ad ignota debet p rocede rc .
Q^dd (i aliquando Pjulofophus demonflrationis Difictfc
definitionem attulit » qux dcinoruflrationi qtda no~
quit accommodari , hoc ideo cfl » quoniam ipfc d^ auiMtL
luonflrationctn propter quid definiendam fulccpit. fbiou-
Audioritatibusautcmpraiermillis» plcriquc ratio» Secunda
nibusutemes iuperiorem ailertionemconucllcrc ni- diffindat
cumur» lic eniinobiKiunt . Omnis dcmonflratio ab
Internis principi;s habet ut per feientiam» quam paric
uietmn reddat intellectum; athuiuflnodi non cA
cmonflratio quiat nam intellectus etfi per ipfim fu>
ht feientiam auepeus » adhuc aiuiusrcmanct > atque,*
piurinulm exagiiacui ob ignorationem cauix, quaia
in primis anhelat • v
Haic difficultas fuit ab alijs tafia» paritPrquefolua
refpondendo dc ratione dcmonflranoois efle utpec
Icientiam» quam parit» pcrfcAe quietum reddat imef-
le^um » quantum ad obie^um » quod per huiulhiodc
demonflrationem» feientiam attingit ) non aucenu^
Quantum ad obieram » quod non accingit ) acobie*
tum demonflrationis» Sc leicniix quia cA 4N^r;circa
quod pcrfcdtd reddit quietum intelleifhira» non quic*
cum relinquens circa propter quid»quod non attingit»
cdm dc eius ratione noalic illud attingere > quamob-
tem hxc dcmonflraiio veram feiemiam paric , coqudd
proprium obieaum» quemadmodum Icicntia requi-
rit » vere » ccrid» ac cuidexucr attingit •
Amplius- JIU ratiocinatio in qua coifcingicajiqua TenUdlf
prxdicacto non naturalis » non naretur dici demon- ,
Aratio; icd progreAus» q^ui noneA per cautam proxb
mati>»i?c adaquatain»ita Ic habet) ergo huiufmodi pro-
grcllu&iKm nu-rcturdici dcmonflratio . Maiorem.*
oflendo» cx vo quu» dciiionflracio proprie» feientiam
paric , acqu.’ adeo » quod non pcrtmciad feientiam»
cuiufniodi clt prxdicatio non naturalis, haud bene in
dciiionitiatione adhibetur • Minor probatione noo
eget ) nam m tali progreflu de przdicatur cau-
fa ; ut cum tca taiiocinaiuurOfflire rif btlecfi rationale:
fed omnis hoino eji rifibilis j rrgo omnis homo efi rationem
Us i lie autem rauounando * in maiori ex prauiillis »
caulatn puta rationale » de cAcCtu puta de rifibili
cnunciaiiius-
liuicdiificultati Neoterici refponfiofatisfiicit»qal ^chitiqf
dicitur naturaiitatcm &innaturalitatcm prxdicacio-
nis non attendi meer caufam » de eflenum > Icd imer
terminos fc habentes, veJ ut fupenus , & inferius )tc1
ut fubieC^um» & formam inharencem» ucc- Icd hac dc
re cumulatius infla.
MaiortamcncAdifficuftas ineo » quod ratiocinia ~
lio, de qua loquimur, conflat cj proFK>fitiOT»ibusob»
fcurc» & Ane certitudine cognitis, adeo ut carum non .
coqAcc ncceflaru ycuus j ob id feteouam nor pariet^
quo;
DiQiti/cc by Cu)()^Ie
Vmftma ftpnma^ SeBiefecnnii^ 5tfp
‘ .- . S««n»*»h*c iebet rt P^^^CiDi j, euidcntibu*> ccrtij , '
1 •• #c neccHacib veris dcduc* • u autem non parir fcifn-
tiani» utique dcmonnrationis naturam (>bi venditare
nonpoicft j huius enim cffc<ftus efl Icicmiam parere*
Affumptum probam quoniam in huiufmod; demon-
Krauonc del^t afttdiio cum fua caufa » fubiidoquO
toniungi j ut fi quisprobarc velit hominem efll* ratio-
nalcm» c* eo qudJ nc admirativus > debet cognofccrc
admitativumcomungi ncccflaridcurn rationalii & cu
bominc/ Tcd hoc iirtpofTibilc; rropicrcaqudd accidens
^ccf/Tarjo conucnic fubieCto propter caufam> a qua
ncctfiarldproucnitj cum autem quis caufam ignorat }
nonpotcfi non ignorare nrcefiitatem connexionis»
qoanj habet accidens cum i'ubic(fto,A cum iplj caufa^
l^roindcQucnon potcmcuuicntcm accertam de prx-
Ilu^fi5 habete notitiam, adeo utcascognolcat nccefia-
tio veras efle, quxad veram dcmonltrationcni tcqui-
lunturj r uni quia fi afteCiionis caufa co^nol’ccrctur^ut
eaufa »* cosnicio illa non foret fjuid , fcd proptenjuid |
Tumquiaficognofccrctur affectionis connexio cum
eaula , certd fcqucrcturcognofci in ipfo lubie^to fie-
fi» & hoc modo antequam p:rconclul;onctn cogno-
sceretur m caufa coniiqnirclubic^o, illi quideinco-
goofccretur ineflejX; idcirco fic arguendo petitio prin*
cipij fieretifx aductfo nequit cognofei affectionem oc.
ceffario uniri caufie» nifi quia hxcfcl^abcnt uccaufie
& efi^us»cum non alia fuppetat ncccifitatis ratio .
^ $olaetotts Ad hinc difficultatem enodandam cft nobis cxnli-
f candum qu > ratione poffic intclIcC^us dcmonfcraiionis
‘ yffl” clFcdtu pramiflas ncccfliihas effe cognofccrc , cifi
1 S^ue* no*» ™ cauli ad cfteaum; quod fi
i * htncdicatarauingcre ifiuc cognofccrc » cur non de-
beat cqgniciodici a priori ifiuc percautam, cum reuc*
ric^cCfuspcrcaufiim cognolcatur* In qdorum gra-
tiam notarum nonobfcuri nominis interpretes due^
bnsmodiscaulam per effciflum dcmonfirari; primd
cumexcfie^usexirccntia»colligicurcxiftcntiacaulz »
TOca» dicendo cft fumus ; ergoefe ignis fitque propo-
too, ut aiunt » de fecundo adiaccntci fecundo cum cx
co qu6d efle^s alicui conneniat » eidem quoque talis
cffcdiiscaufa conuenire concluditur» fitque propofi-
ttode tertio adtacente . luxca priorem dcmonftratio-
nis tuodum* ut rcsexplicetur» dicendum ex multiplici
expcrienciai citra erroris periculum» po^fc quidem in-
tclleCium cognofccrc exifeentiam cffcdblis» indCJ
caufz pariter exifccntiam colligere; vtposeftquifpiam
cercd cognofccrc fumum habere connexionem cum
igne , & hinc ignis exifccmiam inferre » ita ut cx himi»
quamvidcc»exifccntia»ignis»quamnon vidccextfcen-
^ tiam»drducat»aique hunc in modum poteft intcllcdius
antecedens» vcipmninasdemonitracionis abeffcdu
necellarid veras clle cognofccrc » cciamfi habitudinem
cautz ad effectum ignoret; & quanuiscognofccrecur
fumum ib igne pro<iirc,canquam a caufa,non fubinde
liceret inferre dcmonftraiioncm efle per caufam »‘ ut
cninidernofiTtratio fit talis» cx vi caufii debet efledius
exifccnm ab intelicffu cognofei ; oppofiium au:cm_»
accidit in przfcntia» nam ex vi cffcCtds infertur exi-
ftcmtacaulX’ Ac tuxta fecundum modum pntniifTz
pcrcxpcrt.ntianunnotcfcunt, vd faltcni minorin_>
qua etfei^usireupafliodcfubic^o pradicatur » hoc
cnim fub experientia cadit; maior autem in qua ymfa
de eftedtu» fcu paflionc przdicatur» vel cvpcricmia» vcl
diudionis przfidionota redditur • Vtfi quis ofiende-
icc hominem efle rationalem coquod fic admirativus
propofitionem maiorem faceret » in qua caufj pntdica-
fctur de ctfeC^u » leu paflionc » nempe rationale dc ad-
jmratiuo; minorem autem» in qua paffio dc fubicd^
dc honws «c ad cxtie;
mum concluderet intentum* videlicet rationale inefie
homimcanquamfubicdo/ huius porro ratiocinatio-
nis pramifiascognofccrci modo iam explicato» de Ius
(amen paulo intra*
Interimtlilucuir propofita difficultas negando qui-j^pniuis
denianumpenm » nempe dcnionfiiaiioncni ^Mixnondu^rulca*
conQarc cx propolltionibus euidcntibus, cems i^c> &tis folutio.
ad cius proDaiionem neganda cft aftumptio » cumop-
cime fieri ppffit» ut cognofcaiur accidens alicui con-
uenire» fcilicct per experientiam ,quanuis ignoretur
caufa » vcl faltcmignorccQrfubrationc caufx» ucprz-
tercam inca »de qua loquimur dcmonftrationc quia»
ignorari quidem caufam» non abfoiutc» fed quodam-
modo» quatenus ignoratur inefte fubicrloi caufam
autem incflc fubicCTo cx przmilfis in concluiione col-
ligitur» Ita tamen uiiu pramiffiscognotcattir caufaj
coniungi cumpalfionc »paftioncm vero cum fubicflo*
Ad fecundam probationem» qua dicebatur fi fcuctur
caufa » ut caufa > fcqucrccurcogmtioncmcftc propter- «
quid, 3i non quid f rclpondcndum malam illationem
cfte , cuni dcmonilratio propterquid, talisiit » ut per
ipfam mm folum cognofeamus paifionem a tali caufa
prodire» fcd etiam pKir caufam fubieCto paiTionem
Ipfam cooucnirc dcmonftremus ; ut non iblum co-
gnofeimus admirativum a rationali » tanquam i cauf^
proucnirc >lcd etiam per rationale cognofcimuscon-
ucnirc homini admirativum cfte; hzcaatemdc dc-
monftracionc^Mtc di«i nnnpoOunt » cum in ea folum
feiamusper painonemcauiamciufdcmconucnirefu-
biecto , ut per admirativum cognofeimus rationale *
homini coniKnire • Ad tertiam probationem negan-
da cft fcqucla » qua dicebatur fccucurum fi fcirccor co-
niundioadmlratiuicum lationali^tc non cnimin^
przmilfishuiufmodi dcmonflrationis diciturcaufa^
palfionis indic lubie<^o; nam hoc cx pnrnuftis in con-
clufioncdcducuurjfcdloium tn ipfiscognofcituipaf-
lio cum caufa » dccum 1'ubicdlo cftcconiunda • Oo
hiscamen latids Sectione quana » ubi de dcmonftra-
tionc qMMfutuiuscftfcrmo •
Nonlcuis porro difficultascftin alfignandodifcri- '
mine quo commemorata dcmonftracioncsmtcrfe di- do demi-
ftinguantur * Plcriquc philofophonim negarunt has
demonftrationcs cflcntuiitcr inter fc diftingui .
Aflerendum tamen exiftimo denMollrationem fro-
pterquid,Sc cflcmialiier differte . cut. '
Nec immerud» nam fi philolbphi mentem requiras» Secunda .
nihil Certius reperies, qui^ipfi vifum fulfle rccogno* «lianto,
fccndura inter has demonftrationcs cffcniialc dilcri-
men ; ait cnim dcmonflrationcm quia , cx non imme- *“^'*^*
diaris» leu non proximis, at veto proptnquid exim- ^j*^*®*'
mediatis » feu proximis , & adaquatis cauns procede- ' *
re; confequens igitur ut commemoratas dcmonftra-
cionesfpecie naturaque differre crediderit . Ex quo
facile intcliigcs cos deceptos fuifte » qui ad aures Ari-
ftotelis putant per dcmonflrationcm quia generari
quidem feientiam» valde tauKn imperfectaUu non
in ratione habitds» fcddifpoficionisi necfpcciedi-
ftindlamcfftafcicntiapcrdemonftrationcm propier-
quid, proJudtain, qua pertcfta fcicntuciliik habitus
rationem habet* CumcnunPhilofophushasdcmoii-
ftrationes cx principijs diucrlls procedere , immd 2c
conclufiones habere diucrfis in eadem , intcgraquc
Icicncia exiftimarct; cogebatur alfcrcrc habitus itidem
cx illis conclufionum alfeofibus procreatos fpccie na-
turaqnc differre ; aclus cnim fpccie diucrfi,diuctfos
etiam fpccie habitus progignunt , Nec Uih intclligi
poteft per demonftrationcm generati Icicntiam, .
non in ranene habitds , fcd dtlpofuionu; habitus
WDii & dtfpofiwoa ut de qualitate oftcndir
57®
'dttdl Differtdtlttiii DUltSki i
Bius» folura pctieJ graduum intfnfioneni j remifllo-
aiemqucdircriminamurf adeo ut eadem imcnfa qua*
}ica$ dicatur habitus > cum alioquin reinilTa diceretur
dif|>o(itio< Supponatur igitur reiterari adh)s demon-
Jbratibnis <juia > nulli dubium quin futurum} Oc cx ho*
rumTrcquencatione nulloquidem interueniente aCiu
demonftrattonispr0/>/er^id,intcnra qualitasprocree-
tur> quxcx premilla doCirina rationem habitus libi
vcndicarc polTit «quod cum nullo aciu dcmonlfra^io-
«is propierquiJ interueniente contigerit » per de-
mondrationcm^M/u.finc dcmonflrationcpr^fnrqMiVf
Tcientiam non folum in rationcdifpolitionisjlcd etiam
. habitflscomparari fateamur oportet •
^laa ri» EQicax autem ratio fuperiorem alTertioncm con-
vincensea ell} quoniam hmurmodi demonftrationcs
cx mcdi;s procedunt cUcntialitcr diftini^s . Hinc
cnimert « ut feientuex iplis dcdu^lz debeant clTcn-
lialitcrdifcriminari .
Et ilimi accedit » quod magis di/ferunc demon-
f(rat:ones>^«u 8cpropter(juuiiqnimduz demonltra-
^lones profterqvia { at duxdcmonftfttionespr^/er-
etiam in una codemqoe integra fcicncia Ipccic
naturiqucdifcriniinantitr) ergo dcmonfirationcm^
anut » & pTOftcr^uid non minori diltcrcmia inter fc
ailiingui mccflecfc*
Qpoao* Co^-leranrtcim autem » qiu nam ratione conue-
do coiD niant inter fc • Plcritpte philofoph urum in ea exntere
iiKtnota ffntcmia , ut arbitrarentur has dcmonfiracioneS} &
»* dv»>fl fj.jcniiasjnuiccmcoliafa»ljcfchabcic» ut non pani*
«rtuo^ cipenc quanJam communem rationem dcmonftra»
e«n”e*^ lionis/To; ur^uid» ik tjitia» ncc feienti* . In hanc por*
, rd fcntcntumcl ratione dubii abierunt , quoniam } dc
Opinio feientix demotilirationipropicrquid ,fcienti*,&
qoorun- demonll rationis non>cn}itemquc ratio (impliciter con*
daoi oe* uenit} at fcicmixydr demonfcratiotti^mufolumquo-
giBiium tl^tnniodo, &ut Scholafiici loquuntur » fecundum-»
L^ooS^ (jHld, ita ut illis dcmonftrationufcientixquc nomen
•fcMeniix Aflerendum tamen has demonltrationes » « feten-
tuiiJaicS ciasde fc habere » ut feientix > incommuni quadam
«um. ratione icicniix > &demonUrauonesincommuni ra*
Tecria al- (lonc dcmonCtratioms umuocc conucniant •
ft4(io . Aflcrtioiwm hanc Ariftotcli placuiflc dilHtebitur
Ani^e* nemo > proptcrca qudd non 1'emcl ipfc difcicis verbis
liiaM^w» veritatem exprcflit, quanuis uniuocationem-j
Jiwe pro* quadiiH analogia rccogoolctndam vo-
luerit.
Jtuio» Rationem autem validiflimam puto ex eo dedu-
dlani «quoniam concedendus omnino demonftratio*
«is conceptus utrique communis» quemadmodum.»
conceptus Icientiz ab utroqueparcicipatusi quando-
quidem mhil prohibet quominus imellc^us conce-
ptum crtbrmct difcur»u$ » & lyllogiltni cuidi-ntis» ccr*
tii ac ncceilirijabltrahcndo ab utroque (ciendi modo
d priori ,& i po/lenori, ficctiaincdormct conceptum
icientix cum ptacidonc ab eo » quod iit comparat t.»
per dircurfiim i prtori » vel i poltcrtori ; Icd quan*
docunque haberi polTlt huiufmMi conceptus demon*
ftrationis » & feientie latendum ucranque demonftea-
tionem& fcicntiam in communi quadam ratione dc-
monftrationu»dc icieniie umuocc conuemrej pro-
pteica fatendum itidem Ucuionlirationcs przdicfjs
incommuni dcmonftrationis ratione » & commcnio-
:'A latas feientias in communi quadam fcicntif natura.*
^ unmocOconacnirei adeoutdcturqmdamJcmotiltra*
tionis communis conceptus clTemialitcr utriquc con*
uemens » pariterque communisqutdam feienu^ ratio
circmialucr ab utraque participata •
Amerfx autem Icicntig t & dcmoflftratibai
fcicnri^ dcmonftrationifque ndmcii quodamniodo
dumtaxat conucniatrul roiiimeuincit quandamana» nmiifil
logiam maioris» minorirqurperfciSioniS} adeoutde* at|
inonfiratio quij. minus perfcbla (it» qttdm demonfera-
vopropterquidi ittmauclciemia q»U}minoris (it per*
fcctionis» quamfeien la prep/rr iuxtaquan-
damftridliorcm ulurpationenullis» nomina conue-
nirc non poilinct non tamen ita» ut quali perdeno-
minationem cxtrinfccam » aut per metaphoram» per
attributionem > ac dependentiam iplis conucniredicf
debeant » cum potiosiit ain.-rcndum ijs huiulmodi no-
mina tanquamuniuoca accommodata clTe • Necdif^
(imiluer li communis ilia demonfirationis ratio (ic
utriquc dcnionJcrationi» dc communis ratio fcicntie
utriquc rcicntue»^uc autem priird» non camen eque
pcrfcblc conucniac i nihiJ cl'i , cum hinc ibliiiii inferre
liceat uniuocationem hanc fecum iiabcrc quandam
analogiam adiunbtam» illam videlicet »qu^ cum unt*
uocatione coheret •
Sed has demonftrationcs non ciTc clTenciaUccr di- Ptiaudit
ftinctas conabitur quifpiainruaderc» ex co quia dc- ficskrM^
inonUratioqMia, potefteuadere dcnionltraciopropfrr
^uid , ut videtur ab Ariftotelc quidem cxprcilmn r.
I’o(i«Iib. non ergo cncntialiter d]l'crin>in3Dtur»ncc
funt fpccies clfcntialtccr dtftinclc> cum cx una Ipccie #
alialpccieslicrinonpolli: .
Occurritur negando cx Jcmonftrationc tjuia (teri Solati» j
dcmonftiationcm proptnauid , ita ut que erat una.**
cuadat altera, retentis i:(deni pran:ilfi$*t hcc retert
quicquam Arillotclis tcllimomum (i tamen hoc ad-
mittatur» nam cius conliiium ed tendit» ut proMt
lii per muucionctn nicdij » conci u/ionifquc in alce-
ram^ramilTaruin conongcie ) tunc autein non ea-
dem cfldcmonllratio» Vc (iquis ita ractccinccur ab
cttcCfu ad caulam . Omne admirativum ejl an;nudra^
tionale i fed omnis homo efi admiraiivusf ergo omnis
homo efi animal rationale i ad mutaituncm medtj» Oc
conclulionis inalterant przir.idarumhuac innioduia
acauU ad cftcclum ratiocinando poterit dcmonftra*
tioiKM‘ Contexere. Omne anima! ratimale efl admi^
raiivum j fed omnis bomo eji antmal rationale j erg»
omnis homo eji admirativus • Nihil profcbtd clarius»
qtiamcx demonflrationc quia fablamfuillc demon-
llrtitioncm propterquid» noniu tamen ac eodem (ic
dcioonllratio •
Dcmdcitcobijcics.Demondrationes, quzfcicn-
tiam eandem» tum in abfa » tum in habitu politam gi-
gnun; dc codeni obiero» nequeunt cirentialiccrclTc
dillinCtx ; at demondrationes dc quibus Itabetur fer-
1UO lie fc habent » ut dc codem obicilo (cicmiam eao-
ocm pariant ; ergo non poterunt cdemiatiicrcilcdi-
(lindlx. Motor propofitto probatione non eget»* ac
svrd minor xque clara c(l } nam quando fune de eo-
dem ooiecto fcientiain eandem actualem prOtreant^
quoniam utriufquc pramiilx iubcadem (umabllr»-
<Uionc a materia » & idcirco ciufdcm fpccici m ctlcj
fubtlis; quod (i dicantur fpecte diderre ,nihil edi
cum enim cau(z lini xquiuocx, poterunt c‘undcro fpc-
cic ailcniumicicnuncutn parere } Itabiiualciu etiam»
proj^rca quddvcl i^htloiopht tcAm\onio,dcaioo*
llraiioncs > dc quibus agimus ad eandrin pertmene dW
Iciplifiam » quod pcoicClo non mii dc habituali potcll
intelligi •
Neganda cdaflumptb» &ad prime partis proba* SoTutio^
lioncm quod attinet» negandum przmilfas utrid^
que dcmondracionis in cl)-* fcibiU ciufdcm elTelpc-
cici} nonenuii obAraCtio a materia ad td conducit «
cum fpedficaiio non hinc » fcJ aliundd » vidc'icec ab
obicCUlotou^i raiioncdclismi dcbc&. Qudddlpd*
: t, GoOglc
Vigifimi /tfflmt, SeSwfecund^, J71
cI«dUrt«ptnt,neganiom poftcetmdemaflcnromab M*c tamen Bcfponsio non fatisfacit» proptercaj siiperiorh
ip/lsprociapi;nccprnbatioalicQiuscnomeinicfttcum qadd inter utntnquc procedendi modum jlcilicet ex
foliim admitti polUt quando cauf* zquiuocx fuerint caufa proxima , &non ex caufa proxima » non datur oiteonfu*
ittadxquai*, ac illimirat* > non autem cum determi-
TUQc liminatxque fuerint •
«dVniadif Ad probandum autem hutufmodi demonOratio-
fies uniudee non conuenire in communi quadam ra»
* cionci fic licet argumentari. Qgandocunque duo fic fc
habent* ut unum ile iimpliciter tale* aliud autem-*
dunraxac quodammodo * nequeunt in communi qo>
dam ratione uniuocc conuenire j ac has dcmonltra*
tionesiic fc habere perfpicuum eit» quandoquidem
demondratio proptertp/id diciturfimpficitcrdcmon-
dratio * ut notum cft . dcmonftratioautcmqK/iidici-
tur folum quodammodo demondracio ; ergo ules dc-
mondrationes non poterunt* in communi raiionO
quadam * puta demondrationis * uniuocc conuenire .
* Miior propofitio concedenda tantummodo, quan>
do illa duo icafe habent* ut unum concipi non poirit,
nid concipiaturad modum ahenuSj neganda vcr6 *
quando non fuerit ncccilc, ut ad alterius modum con*
cipiacur; at dcmondratio4»i<> uc concipiatur fccun>
dum ede proprium * quod nabet * non debee concipi
ad modum demondrationis propterquid * quin potius
« conc vere concipitur * cum cognoicitur Iccundum ra-
./ tionemdiueriam* nimirum quatenus* vcl non proce*
dit per caufam proximam * vcl pcrcHcdum ,5enon_j
per caul^ procedit; de his tamen cumulatius Sediio*
ne quana* ubi de demonferatione tjHta futura nobis
efe difputacio •
_^^uarT« Dicendum prarterea demondrationis adxquatam
ille medius* quemadacrfari)comminifcuntur ; namtario.
re vera commemorati modiconiradidfori^ opponun-
tur * protndeque medium non admittunt; iiKdiinau-
tcmillc modus ab ipsis excogitatus in idem recidit
cum illotqui Aiciiux proptcrqHid * ab co enim caruiim
accidentano difcriminc iciungitur .(
Amplius fic arcuo.NulIa fuppetit ratio diftingnen- 5ecmj<l»
di teniam hanc ao ipsis intentam demondrationis fpc-
cicmiineptc igitur illam rccognofcunt-AiTumptum cx
co mihi compertum , quoniam si qux ratio foret ma-
ximi quidem illa , quoniam dari potefe demonferano*
qux probet , propterquid res sit, minime demonltrans
rem ipfam ede; i>oc tamen a veritate tam remotum ett*
quam quod rcinotilHmum ; quandoquidem omnis dc-
monftratio propterquid, non modo probat caulam,
perquam ressit,fed etiam rem ipfaindic,vcl non dfc »
utfplcndidcdocuit Philolophusdiccns* E’t/, *r«« ^
Ti Tfftf JitKrur/fj •Ttr f Srtlf/0 • ili* • «* *
‘Prd‘tereaomnif dtmon/irjlio prolutt aliquid de ali^ »
Y-elutefie, yelrrone/Jc , cx Ariftotclis igitur consilio
demonicratto omnis oUendit*aut quod res elc*auc ■
quodnoneft* adeoutet nuUasic* quxreinell'e*vcl •
non cflc , non denionftret . •
Prxtcrca nulla cft dcmonftratio per caufam, in-> -Terti».,
cuiusconclusionc $U illaiuni aliquid efle caufam rei * oc».
quin potius rem ipum ede * quz tamen illatio habetur
viraufz* perquam reseft . Vtcum dcmonftrationcm
conteximus ad oftendendum hominem admirativum
^nio* ede diuilionem in demonferationem proprerqvid & ede *coqndd sic rationis particeps, hominemquidcm-i
qiric* tanquam generis in fpeciesj nec aiiam dari fpc*
ciem demonftracionis * ab ilJis diftindfam * qiue dica-
tur dcmonfcrattodmpltciter *daepotidima .
Kdfti ao* Hanc adertioneoi ptocuidubionos Ariftoeilesdo-
Aerinte Coit * cum loco nuper laudato feientuediuidonem in-
prebatur . ftitucns* demonfirationemiplaminduasiilasfpccics
I. Pod. adxqua^diuifcrit* nec unquam alterius dcmonftra*
tionisracratncritjnihil igitur apertius*quimPhilo-
fopho dcmonftrationis banc paitiiioncm aJxquatani
• • vidatn fuidc .
Racioquoque fappem non inelegans; nam omnis
demonferatio * aut ex propria condudoniscaubi pro-
^ cdlit* ubi caude nomine* non modo phydeam * fed
- mecaphydeam intclligo , dummodo tamen proxima *
^adequita* & non in cognol«ndo tancum*d;d in ef-
fendo hmul * & cognolccndo de ; aut ex alio procedat
mcdio*quod non Iu propria concludonis caufa* quia
nimirum , vel ed edemus* vcl caufa remota* ergo oo>*
‘ nisdemondratto » vcl erit proptertjuidj vcl ut
« enim inter utrunque demondrationis proccdiim* nul-
lum cft medium; ita inter ipfa$dcmonfcraciones*pro-
ptcrcaqudd per dcmonftrationcm propterquid intelli-
genda uia*que cx caufa proxima»&c.& per demonfera-
(ipnem *qiif<r quar non ex caufa proxtnu procedit •
AdoerU* Kcfpondcnt fallum ede nullum dari medium inter
ooram-j utTunquepoccdcndtmodum;nam,inquiunr* intcril-
fc^ooda juni * qui dicitur quia quique dumtaxat oftendic*qu6i
rcsdt, non raanifcftans tamen propterquid de; al-
terum* qui dicitur propterquid , quique caufam^
•dendit quare rcfdc I non tamen monrtracoudddt*
. quin potius hoc fupponit * datur medius quidam pro-
cedendi modus * quo indagatur * quod res dt * Se pro-
pterquid dt; idcirco inter urranque Jcmonfirationcm
Icilicctquii» dcpropffri/xid medium obtineat locum
potilfinudcmonftratio neceflcefc > Velntilla quxut-
runquc quxdtuia oftCRcUc» ^quodanopcccslu» Se
ede fldmirativom*non autem ratiocinandi principium
admirationis cflc caufa tu inferimus .
In huius autem confirmationem illud addaci po- CoiSr*
icfc,ncmpcgu6d omnis dcmonftracio ratiocinatio «ft» •
qui incclleaus unumex alio*videlictt ignotam cx no-
to infert * adeo ut cx noto ad ignotum eicurrac * ne t
obidhzc operatio* difcurfusir.crucrit appellari; ac in
uniucrfutr. difeurfus omnis ita fc habet * ut tnteJle^ns
periplum non folum rei caulam *siue rema tali caufa
pendere cogftofcat, icd etiam ut conclusioni cx vi an-
tecedentis adcnsiis alTcntiatur * ita ut per illatum in-
dicium rem iuede * vel non ede percipiat *
Nec refert quicquam * qudd aliunde exifeencia eiuf- Aduerf»-
dcmeffedfilsin i’e iplo pricognolcatur; quandoqui- tiom®
dcmhicprafupposita noticiS per dcmonftrationcm , Kipoofi»
adhuc elici poteft alter afscnfus illationem inuoiucns
deeodcmcfteAa, quem in modum veritate perpetud
improbatur, imcllcftum ratiocinando quodammo-
do a notis principijs ad ignotam conclusionem pro* .
cedere. Per accidens autem omnino mentem aliun-
de notitiam eiufdcm conclusionis prxhabuide • £c
illud amplius addendum* fciltcechuiuliqodi aflifus
natura dtferepantes ede* videlicet unum qui de con-
clusione habetur* cxpramidaruin vi; alterum ver6 *
quem inccllei^us aliunde emrequitur* Quando igi-
iur*ut rcmillufrrcmus exemplo, menscognoucrit ho-
minem admirativum ede *quatcnus expcticndofucric
id anccuca,potcfi adhuc per dcmonftrationcm idem
attributum pollca cognofeere tnelTe homini * id nem-
pe deducendo exeo qudd homo sic rationis pateiceps*
quia ratiocinando per caufam, cognofeie tale at tribu-
tum homini conuenire * quod prius experiendo dun*
taxat abfque caufa noucrac * adeO uc ita procedendo
cognolcac caufam* cur hemo sit admirativus * & quod
admirativus sit . Hoc autem eo vcl maxime fatendum»
quoniam alioquin nihilobftarct * quoifiinus vadem-
dcmonfvaiio apud unum ciVet proctermiui ^
rr
5 7 * CmH Rmsldiny Bijfttiitimi DiidiSiu ;
a}\nm potijftmat proot ptiQi de extftemia cfteAiis > alx* accidem enim cft illa prYmiflarnm roedirauc cogni-
aluviaidenion/lratione prchabuilTet noticiam* cto ad eam > de qua loquimur» demonflrationcio;
alius aucem non item: eadem enim demonllratio loree quod ex co plan^ lucc clariu» videtor » quoniam inde
dumtaxat propferqjrid» apudillum» cuiusmens exi* nonexiguimomenti icqucrciurincotmtodum » vide*
ftentiam e^cAAs prznoudTet; foret auc potiflima » licet tuuif) » candemQue demonArationem rcfpe^
apudalium» incuiusmente huiufmodi notitia non UDius»eAeproptcrquiu>accomparauoncaiterius»ef>
prfccflllTec • Vt prateream aduerfariorum admirsi do* fe potilTioiam •
Cirinj fecuturom» m gemina quoq^ue diAinguenda^ Auerrocsianquaminadfquatamfuperiorcraderooi^ Oi/Seak*
foret fpecicsdemonArationb aDenc^uadcaufain-») ftrationis partitionem improbat «potillimam demon- *** ptnf*
tina fane quando mens cau£c notitiaui nullam pr»- ftraiionemabalijsdifcinAaniconcedcndanienecon-
habuilTet; hoc enim modo ct^norceretcaufarocnc» tendens > cd qudd demonfcraciofaid dontaxat ^eti»
atque talem clfeAum habere : altera quando przco dic» qu6d reslk» neque declarat propterquidltcide-
gnouiActeaufam» quia tunc folum quinam cauGefo- fnonitracio autem propterqNuf» ofcendic caufampreh*
retclTcdhiscognorccrct • pter quam res (ic» non tamen ofcaidit»rcdrupponic
Quanuis autem dcroonftratio propferqirrd, reinipfamclTc. Aucrrois doArinam proAtentearem
* (/^)ins»rpecieinceTre differrent» quia tamen tn hac declarant cxcmp]o> Cuique» inquiunt» notilTimum cfc
«ommuni ratione conuenionc » qu^ per proximam » diem cfle» A tamen quifpiam ira ratiocinarcnir»
iramediaumqueeaufam dcnwnnrant» deberaame- iocmque Sd efundrt lumen fupra noflnm kmijpke^
dam dcmondracionis fpecies abflrahens ab illis aua- riitm» dies nobis efl i fed eleuatns fupra hori^on/riBi^
bus alTignari » adquamcommunis dcmonAracio de- fsmditltmenfupranofirumhemifphxrntmi er^o^iutu
finderet * non fecus ac dc demonAra tion^mn» con- docunejue Sol efl elfuatus fupra oori^ntem » ^ies nohts
iingiC}hxcenimtametAfpeciemultipIexenedtcaiur» ejli tantummodo notum laceret» propterquid nobis
unatamen» veluc immediata fpccies fubalcemata fnb dicsAt»nulloauicmmodo»qu6ddicslic> Nondiffi-
demonArattone generatim accepta AaiuUur»diAin^a milts cs eorum femexuia foret demonftratio » qua quis
quidem a dcmonArationeproplcfqHri»’ adeomdiA^ videns Lunam deliquio laborantem » cciipAui de ea*
renti»* quibus demon Aratio generatim diuiditur»Ant dem Lur.a demonftrarct. Taliscciam ex opinionCj • etU’
demonArare per immediata» & per non immediata» cuiufiamintcrprctis»cftilladeinonrtrario» qoaSca-^
ien pcrcaufam proximam» &non proximam » per girites probae • Theorema quoddam infra explican- * -
cAedum* Dux igiturtantum erunt demonArationis dum»coqudd motusdiredus» ^rcAcxusnonpoAunc
Ipccies» & quidem fuhaicernx • unum numero motum coiuinuum coir»poncrc; &uni-
Accedit qu^ diAcrcntiz » quibus commemoratae uers^ » quandocunque pcrcipiiiius cAedum » Sc cau-
fpccicsdcmonArationiscxiAimanturdiAerre»Adili- fam inquirimus» tunclolum quarrimus» propterquid
gcntcrcxpcndamur » minusidonexdeprebendentur ) res At» non autem quod res ipixAti enim vero ci>*
quandoquidem prima differentia erat » qudd demon- gnicuni l>oc eAc fupponicuc •
Aranoprofrrrf/NiJjoAendatpropte^uidres At}at ve- Hzc illa cognitio» quam homines habcflcincA^
10 fotijfima l<< an jit, & propterquid fu perfpicuc dc- duum admirationem tradudi » qui tamen n on con-
roonllrct • Sed lixc inania 1'unt \ quandoquidem ut tenti cognolcccc quod res Ac » agitatione uKnus
jion multo antea diccbatur»omnisdemonuratio/rro- ulterius ad cognognoicendum propterquid .r*rogro*
|«erqMid»oAendicetiain»qa6drcsAt>licethocaIiun* diumur- Potilnmam vcr6 demonftrationem illc di-
de pcrfpcdum fuerit! per hanc enim demonAracio- ccbatcAe»quxutrunqucquxAcum»nempc&q lidrcs
nem cenitis » & pcrleaids » qudm experientia » vel At > & propterquid At Amul dcmonfttac > cum cl^
alio quouis modo » res ipfa cognofeitor • De czpe- dus antea minime notus fuerit .
rientia nulli dubium ; de modu ali)s perfpicuuin In huius autem opinionis gratiam ad tertiam il- FncuaM
fatis» unuscnim exiliis prxfertunpcrcaaram remo* lam dcmonlcracionis fpccicmofccndendamd duabus ficukaide
cam» velpcr cAcdumloiet* Ac quis nonincelligtc» reliquisdifiindainAriliotelisccrtimoiuumairerunc» ^***P**«
ficaula remota» & cAcdos facit Icire ^^e^» multo dicentes id abeo traditura fuilTc» quando nos dc^ulc
m.-»gispfoximamcaufam idprxAare poAc? Secunda quofdam tcirc» gud d»& non propterquid» alios autem
diAercntia erat» qu6d demonAratio potitAma per for- habere dcnionCtracioncm caularum » & non fcice ip ^
inaiem caulam procedat» RcA^ quidem » fed non_» ittmqu6d»’dtinumucrlumfcicnctanifubaIcemancemdorit« '
nugis formalis caufa diAert icxtcriscauAs» quam_» fcir. propterquid » & lubaltcrnataiu (circ qudd / Ae i.Poa!
iilxdiAcrant interfe t Aigitur racionecaufzfbrmalis» rurfis quandoque notiAcariqudd resefe» aliquando tex. loi.
quzdam peculiaris demonArationis fpccies debet al^ propurqusd ctt i aliquando utcunque Amul) ac ooru» Seemim
ngnatt » ratione quoque caiuAibec cx reliquiscauiis » repugnat modus a'tcr cognofecndi Amul utrunqoe |
peculiaris quaedam demonArationis fpeciesAacucnda idcirco tertiam dcnionltcacionis Ipccicm dandam e ?c
erit ) proindeque non tres » ut adm rfarijconcendunc» concludunt • ^
fed quinque Ipccics demonArationis concedere opor- Imptc tamen Phtlofophum tcrtemaDpcllam»enin>» Tfrtil** .».
t^tc • Tertia erae differentia » quod potilAma de* vero pr’on loco hxc habet » St Sn.im»
tnonAracio procedat ex caulis conucrtibilsbus > ac ob «Ar«» t« /'• «Tvi^cai.
idextermims reciprocis) fed hoc etiam demonAia* r^«irj«rT<tr «e r* a.Poft.
tionipropcerquid»confcmaneumeA>quaccnasadc- cn. Hic enim fcire quod At proprium cA ecrMni» qai*^-)*!'
fnonltrattone quiaAxernuar; ut proptcrca Stagirites fensiss rationem habent ; fcirc dxremcMr Ac» mathem^ ^wio
r idemonArationeqinirpcr immediatum» &conucrti- ticorum t bi nanque caujarumbabentdemmjlrationet ^
bilem cAcdum » rcgteilum dari ad demonArationent ac [ape if^norant quod res tu; hoc loco folum diA|n,|^
•roflerqitid per caulam immediatam» &conucrtibi- gucnsdcmonArationcmpropferqurd^qji/ufcuqMdi/. *
femnon inArieiur • Quarta conditioerac» qudd prx- docce »quofdam iubcredemonitraiioncmquudeca»
nuAx Anenoex natura » &nobi$» nullo quidem inter- dem concluAonc » quoldam ver6 dcmonltratiooeuv
medio» per fenfum abfqoc demonAratiooc quia • Hxc propterquid j non proptcrca tamen n^auic per
umen dilfcremta peiiwamaAignatur tanquamilla» etiam dcmonArationcin fcicircm cAc) omnis
pcc $UUB fpccKS o€BBQf|(bfU^ conftuuitur i per demo^otio aliquid cAc demonAtat . Secundat»*
)
. Kin1oco^t6tni\tut
titmiu ra 7... I
S73
^^itionis pro^
Ta JVtTi Efi autm prior, tpiam pierquid bifariamcontin^,^^^'
^f*/f*^^wn!€m/e?4»quapcrcipKur^«^fitC^f«r demon flramuspallioncm ificiic « «^r tfCj
^*a^w/eor/ioii^iiW^<>^iMwicientiatantiim«r6t. palTtonc pr^cogncuerimus f*®^*^*^ 9u/</ nomini* $
St-itu^JT 9 T*' Aot# , quod de ea ornum pracognofccndomc/li nam qudd
d*yirtw»' fit , nonprzcognofcicurylcd demon/traturjcumcflc
•rtats^^n/tU.A — ..>.. >w pjj]^onis Hc incHe rubiedio; inc/7eaucem paiToncm
rubic^odemonflracionecognolcimus. Secundooim
dctnonftramus per caulam palHonem inefle fubicCio »
ita tamen ut pr9noueriinus>vcl /cnluivclaliqul alia vU
ipfam inefle. Hoc autem, ut dicebam» ex accidenti cftj
adeo ut hac fit demonferationis accidentaria dlfTc»
rentia. Prior demon. trationis roodiu frequentionn
Mathematicis crtdifciplmis» in ipfiscnim raro ufu vc>
nit, ut pracognofeamus palHonem incifc 1'ubicdo ,
quin potius ratiocinando per ncceffariasconiccutio*
ncslunulcaufam > perquam pafHo Tubicdo ukU, jc
Tiacf yi Te Am AuMt7er^v*f/e«/Tv »T4^ktt
ig T^ ri &4ST^«’k «Mif Te ?Ti «Wf dAiMler ^ Wmu r/ ^r,
«}>re*a»|«r i« , Vt tnmqusTiniMi cur ht , cumfcimtts
qwid /It , mirrdfpn t*rrd gmbofmul manifeffafiunt , fed
tum triut ngnofei poteft cur fj» qum quod fit; ita plaw
quiifit cognofei mm poteft fmtco^amonequodfit.
prri enim mquit, ut qui ignorant an fit» co^nofeant quid
h'
fc Jn his tamen duobus locis palam , Sc apertum ScagU
cua^tt riram diftinguere duncaxai cognitionem ^N^e^To*
liim j a cognitione q»ode/J ,a£priip/er quideflCmul -
ftita* dii
Ccttbas
non autem alTignare voluifle tertiam quandam cogiu- iofam pafPoncm inene» quod cfi efle paflloius,cogno-
cionem» quetantummodo propter quid attingat. Icimus* At inna'
Ex aliis a utein difticultatii>us noo in poftremis lUat
Keinpe datur dcnionftratiopropter^idi f'eu demon-
ftracio caulae tantum , ubicnedlus , dt inharemia pal^
ftonis in Tobicdo eft per fc nota j fed ignota quoad
fropterquidf ergo dcmonftrario » qui ollcnditur cfle
cfteftiis , & eiufdcm caula, Ipccie diftinguctur ab hu-
jarmodi demonftrationci fed demonftrationo
Mm eciam diftinguicur } ergd non dua » l'cd tres erunt
demonftracionii ^cics,vi£;licet quia^ fropterquid,
& altera nuper infmuaea demonftranselTccftedlus* Sc
innaturalibus contrariam euenit) praoo-
feimus enim Tubic^lo paltjoncm incire» deinde cau-
fam inquirimus, prenouiHc autem panioncmTubie^o
inefle, non prohibet quin hoc idem per caufamcogno*
fcamusi id enim diucrsa ratione contingit, prout di«
uerfa cft cognolccndi ratio aliud enim eft cognofee-
xe aliquid exiftere» vcl cognoftxre cfte^um Icupaf^
fioncm inene TubicClo per experientiam | & aliud hac
iplapcr demonlirationem cognofccre- Sed ut un-
dem aliquando ab hac diiHcuhatis enodatione meex"
pediam, rerpondeo negando illud afTumptum, nempe
^ ^ otaiicra ucu,uniii«n»ciic cucviu» , **. icipuMuew iK^anaviuuu «Huui^nuuj,iKiupe
pToptnquid ipftus, quap9ri/^»M, nuncupatur. A Ifum* dari demonilrationcm, qua cognolcicurproprer^atd
ptiim exemplo probant dcmonftrationis , qua utitur
^ Piiilofophus in phyftcis; ubi demonOrat unde fit »
qu6d fi duo mooilia cqualis velocitacis moueantur
* liiper aqualibus Tpatip ea lege > ut unum mobile per-
ceanfeae totum fpauum feuicl , aliud vero pcnranreac
racdiecatcm tllus (pati) bis, citius primum mobile per-
tranleac totum fpatium , qudm fecundum pertranfeat
incdieutcm iterato ipfam pertranfeundo « qudd enim
hoc iu fit , eft ad fenfum euidens > fed cius ignoratur
caula , ineo polita , quod inter iteratos tnoaus , cum
line contrari) , media accidit quies \ hinc enim eft , ut
tardius fecundum pertranlcat bis medietatem « quam
primum pertranfeat totum , quia motus eius conti-
nuus eft ,* at motus fecundi cft intercifus kx quietem
mediam » ftitcndum igitur dari demonftraitoncm ,
qna foium cdleoditar propterquid cHcdus, non autem
eO'c ipfius , cum boc pracognuum ante demonftratio-
nemfitper fenfum, &adcaqunlcnfu conftam nulla
lic opus dcmonftratione *
Muti#* ^hucufquedifputatis operofum nonefi propoli-
cam dilHcultacem emollire; ^cium eft enim fupra dc-
monftrationis propterqjfid ingenium ciTc, utoften-
dendopropccrquidcft , oftendae etiam q«^f/i;qu«
nanquedenionuratio facit ut cognofeam caulam-*
propter quam homo fit rilibilis, faacctiam, ut cognt^
Icam ipluniefrcfiIibUcm;&caqUftmibiofceDditcau-
• fam > ratione cuius triangulum habet tres angulos
«quales duobus rtCiis ; oltcndtc itidem triangulum
cresha^rc angulos duobus reflis «quales. Hocclc-
gancer expreffte Philofophus dicens»
“*• ♦*• i^Ti /f^lr yirhdftirutt. Cum OMtm-J
iuMUimus: fimul cognofcimtqt^Gtt&curfit,fiper
fuedia demonferatum /ir . Vbtpcr medium ioteiligic
canlam propter quam res cft : Neque dicas tunc non
fupponi przcognitum aliundo haberi a triangulo
ctes angulos «quales duobus reiftis; namutfupiadi-
c^aoijid ex accidenti eft* autem cftet^dds
[upcfius
ii
tantum , cum repugnet cognolci propter qiti.i tfl , &:
non cognolci quod e(l eadcin cognitione , qud infum
propter quid co^nofeitm • Ncc exemplum illud mul-
tum aduerfarijs fauce , proptcreaqudd eadem ipfa dc-
inonftratio,q'iamin exemplum alTcrunt, oftendendo
propterquidt etiam oftendit quod eji» licci non eodcitr
modo , cadem^ue ratione , qua fcnfu expericntiaquc
idem ipfum quod ejl , cognolcitur .
Eft etiam Hc altera difhcuhai crrollienda, quando Secunda
quidem quatuor enumerantur qo^ta, nimirum an (iti difieuha*
quid ft i quale fit j A: propter qudfti cum itaque duo
buspoflrcmisqualiusdiiz poiiremxdcmonftrationes **
paulo antea commcmoraix rel‘pondean(,& quocqtue*
lita fune, tot etiam Ipecics dcmonftrationis elie de-
beant i confequens m , ut duobus prioribus qtiafitis*
duaifpecies demonllraiionis rdpondeam, proinde-
que non binario, f ed quaternario numero fpccics de-
inonftrationis contineantur*
Tota huius difhcultatis vis in hac fola confecutio- Solatio -
ne confifttc ; quatuor funt quslica , qu«dc rc quacun- *
que Heri poliunt i ergo quatuor fune demooftrandi
modi , fmc dcmonftrationis fpccics ■ Aequam inlul-
la hxclit illatio neminem fugit} quis enim non intcl-
ligit quatuor cnarracisquaficts per duos demonttran-
di modos abunde Heri facis? Non enim ex qustuo
rum numeros demonftracionum numerus eft coUi-
gendus; cum quzlibecqu«ftio duplici dcmonftrandi
ratione tranari pofftt ;vel nimirum ^caufaadcftc-
dium, vcl ab effeClu ad caufam) omnes igitur lil^ qu«-
ftiones ad duo hzc deinonftrationum genera perti-
nent i enim verb fi dcmonftrantur per proprum , Sc
adequaum caufam, fpcdamaddcmonftracioncm-»
propterquidi Ha autem , ad dcmonftracionem quia*
Pneterca datur eciam ca dcmonftrandi ratio, qua ^
cx pntdiMto fuperiori concludimus aliud itidem Iu* **
pcriusiolcrioricoaucnire ;utctim cxeoquodnomo . *
ikvioefls, concludimus eife fubftantiatn ; ergo
«qgoMiota w ^«n&aiianis iUu: '
^ 74 Renaldtn^ Dijfaiiilmf ‘DiUeSicil
^alia i ndnigtniMtu tantum fpeciesdcmonflratio
&)uio. HocautemnihiIeftiproptercaqn^<l prafdicatum
Tupcrius per proximam » & adzquaeam caulam dc It>-
ftrriorij Iit nnimal per rcnHbile dc hominftodendatur»
cftdcmonftraiio propter quid , fi amem non per prt^
priamcaufamcricdcmonuracioquia •
Quna Eaqooquc ratio facit ad onenilendam maiorem.»
Qifficalras numerum fpccicrum demonflrationis,quia prarter il-
las duas i nobis alfignatas , datur ^ illa quz dicitur >
ducens ad incomtn^om , fiuc impofiibiJcj non igitur
demonnrationisfpcciesbinario numerocomprehen*
duntur»
Solotio. Non huiuscA loctdcmonArationem ducentem ad
impo/fibilc declarare , cum hac dc re non multo
foAitt nobis futura difputatio: facis nunc critadfii-
ciendum fatis difficuluti breoiter aduencre j quod
paulo antea notauimus» demonfirationem ducentem
adimpolTibile > vcluiillaminouaunaex pracmifiiseA
falfa j haud rcuera dici demonurationem pofic » nam
foliim vna prj mifli vera cft ex hypothefi non abfolut^ j
dcinonOririoautcmex veris abfoluid proccdir : num
autem ex fallo> pofiit verum dcdncij poAcadifcuticn-
dum.
SECTIO TERTI
De demonf^ratione propter ^id*
TriAattc^ Vid gencratim demonAratio fic pracedentt Se-
ni* crdo, dUonedcclararctcntauimus;demonAraciont»
enim nomen ad cuiuflibcioAcnfiewis» pro»
bacionifque genus extendi poteli » iuxta quam fignifi»
loPbx- cationcni Plato demonArationem accepit» cumaic
j? /h Tf»u. /«MTr
TUc favf'den:cmnratio erit > arguti/ tptidem irteredibi-
hs , fjpiet)tihufverd credtbilis l & paulo poA .
Prmcipwm veroienitm^tftitwir» hoc
cA* Immo&Ariltotclcs hoc idem nomen laxa qua»
iiamufurpanoncfumpfit. Cum autem lupcriils dCj
demonAratione loqueremur» Icuentis illam accepi-
mus» atque definitione explicuimus. Tametfinanque
dcmonAratio qualibet cum Vpeufippo dict polTit »
eV*JV<5/< Jii DenO*h
jlr;:tio ftrmo declarati^Ht per pr^tr^nita . quinimo
. Sermo fyllo^iflieus fferus •
Prclfioti tamen acceptione dcmonrtrationis nomen-»
adhibuimus, cum eius dcl.nitioncm tradcrcmus.Nunc
longe prciTius lioc idem nomen ulurpamus > ad li^ni-
ficandam fcilicrt demonArationem » qua per caulam
, . procedit » quique proprio nomine dicitur propter
V* ejuidt deqiia priinddifpucandum Aaruimus» deinceps
explicaturi demonAmionem ^aM,utperfc(Aionuor-
^ donem ferualTc videremur.
Explicandum autem quomodo dcmonAraitopra/>-
fer q«id, cxcaufa conclufionis procedere dicenda lu»
dc quo non unus dicendi modus, proptcreaqubd lunc»
qui putant huiufmodi caufamefle debere cauiam ex-
tremorum fecundum fc » dc quantum ad elTe fuum ab-
(olutum i alijvcro quantum ad cxiAcntiam unius ex-
tremi in alio» fciiicec maioris in minori • Priorem di-
cendi modum Aucrroes» fecundum autcinAuiccn-
nas videtur amplellus» ita tamen oc Aucrroes credi-
derit dcinonArationis medium cA'c caufain minoris
extremi fecundum le » & quantum ad clfe abfolutum ;
alij veru caufamclTc maiori» ememi paritet fccuib
dum fc •
Aflerendum tatren hanc demonArationem requi-
Rxc medium f quod fic ca^a cv pnedicatum conuc-
niatfubic^^oj dcquodicituf irtWMlAfione» fead^lii
idem recidit , ut ht caufa inexi Aenti» pnedteau in fo-
biciAo conclufionis .
Hocfplcndidd videtur AriAotelcsdocuific cum.»
ait . f eKMrtif X? PnfU
I\fiauitm<:r id miuseflcaftfktTru jfl
&idatieficonjidetareftcundMmai(idens.fednon'iti^
dentur efie problemata • Xfanisenim cxtrcmumvocac
id cuius medium eA caufa: Minus aurem extremum
appellat >idcui medium eA caufa »qu:a IciJicer me-
dium cA caufa inexi Aenttspmdicati in fubicdio . Et
hoc etiam ex eius do^IrinapatHm colligitur» adeque
de mente ipfius nulla pofTit cfle dubitatio .
Ratione quoque veritas airertioniseuinclcnr ;qoo-'
niam medium huius demon Arationis caufa debet ei^
fe illius» circa quod vertitur fcicntiarhutufmodi por-
t6 cA incxiAcntia pridteaci in fubied^oj ergo demon-
Arationis'huius»tqedium debet eficconimenKirarc in-
exiltcmiz caufa . AAumpiio facUe conAat exeo, qui»
pcrfcicmiamnil aituJ attingimus» qu^m inexiAen*
tiam pmdidlam, atque tunc dicimur fcire» bocfcien-
tiz genere fcilicet propter quando per caulanu» —
roximam , & adzquatani cognolicimus ralem inext- ^
cnitam . Cauia igitur » ex qua procedit demonOr»-
tio propter qiHd, caufa inexifl emi» pmdicaci in robic<
Qo cAc debet •
Confirmatur autem ex eo , qudd hululfcodi de*
monAratio procedere debet excaufaconclufionis»fcd
conclufioniscaufa nilaiiud dicipoteA, qu^m caufii
incxiAcnttz przdicati in fubiedcqu» habeor in coo-
clufionc , fiuc c A illa » per quam attributum inc A ve*
icquc fubieiSo conuenit ; caufa propterea» ex qua pro-
cedit demonAratio propterfjuid » ea cAc debet » qiueeft
caufa inexilienciz przdicatt in fubiedo.
Cum autem eadem caufa inexiAencic prsrdicatiui
fubiedo» fit etiam caufa» uc predicatum fimpliciter fiu
quoniam tunc pradicaium nmplicitcr cA » oim fabie*
do inc A; idcirco non immerito dicipoteA caufam
eandem efic , ut przdicatum fimpliciter fit» feu uccum
ScholaAicis loquar » in fuoefieiit •
Nec oppofitum Philofophus docuic» quando
dium afierte cA*e debere caufani maioris extremi; itaqr
fiquiseius auAoricaccm obi)ciac» fiet ei facis » ut nupef
dicebatur ; przcipua nanque videtor illa » ubi haber »
Sfrripat rit titri9drtp0f rvi;^ s«Pofil
. S ijMf . Vel Utrum contradiSionij ratio ***•
fit , mwm bjhendi duos angulos reiiot » <tn non habendi »
Si namque Philofophi fentemiam rede pcrpendas,fa-
cilccomperies nilaiiud fibi velle » quamquod nupec
dicebam» dumatcnKdium efierationemmaiorisex-
tremi • PotcA etiam talis cfiecaofa» uc fiiciac fubie-
dum ipfumfimpticiccrene »’fed demonAratio» dequ»
loquimur» hoc non neceAarid requinc , fed id per ac*
cidens omnino ad demonArationem fc habet; ut id* .
circo non liceat hinc plures IpcciesdemonArationif .
diAinguerc .
Sed aduerfusbancaAcrttonem iHud licere videtur •
quddfaitem cum demonAratio propiirqNiii » perdefi-
nitionem fubiccii vel alTcdioniS » atque adeo per for-
malisgcnus caufx proceAcric » probaretur Idem pCt
idem; quandoquidem Aatunimfuit mciiAenttaiw a.
przdicatt in fubiedo dcmonflrari ; at verd quemad*
modum przdicatum» fciiicec afiedio re ipsi non di-
Ainguicura fubiedo»& multo minusafcipfa: ita neo
definitio fubiedi d fubiedo» necafTedionis abafi^-
dione »protndeque alterutrius definitio ab inexiActi-
tia przdida ; contendimus autem inexiAcnciam iplaai
per alterutram definicionenvoAcndt | ergo idem pec
idem dcmcmArardac •
1' , C 'tO< vilc
NomnigJihatiel‘"ltt»ni<rciiffcaioi.e difficnl-
«surge( . cum dicctc™"* affedlioneni rc ipsSnon-j
dminguia fubw6to \ P*^pterc3 non ab/5mi/i modo
net uuadiiFcaluti > rcfpo^endo videlicet in rc pro-
ponta non clfc opus dtftin^iionc cx rei naturxj fed ab*
iHsdefufliccrcdiftinfiioncm rationis aim fundamen^
winre t nam uc alias aducriimus jnon maior diRin*
V ttio cadit inter triangolam » &cius attrtbutunb fcili-
cte habere iscs angulos arquales duobus re^^is, quam
quz per mentis opus erticitar,fuppofito tamen funda-
mento in re ; quis enim audeat afletere dtflinciionem
ex reinatura>quxcunquc illa iit i inter triangulum >&
comn^moratum attributum cadere ?qu6d li attribu-
tum» nutaHcCiio 'non maiori dininClioned fubicCW
diftm^iiur } nec etiam a medio per quod alfeftio de
iobieuo debet demondrari »ncc medium a liibiccio »
snaiori diUinCiione diAingui Aaiuendumeric* Ad-
uerfs autem fcnccntix fautores decepit non aduertii^
j Cum dicimus hoc deinonArationis genus pcrcau-
lam procedere» cauia nomine incclligendam efle » &
ph)i/icam » 6r metaphyficam ; eamctli enim caufa phy-
fica re ipsa ab cfFcdutliflinguacui*» pota vel diftinciio-
nemodali* qualiscAiniermodiim» &rcracuiuscft
ntodus i velrealt j cuiulmodi clt illa » quxincerduas
fcs cadere diciebr; metaphyrtea tamen non item» ut
aliis aduerti» cum hxciicquxdam ratio» merito cuius
unum alteri c<yi>pecit , id autem (ic explicuimus • Ho-
mo exemph gratia » habet ut fentiat ,*& habet etiam ,
^ Utadmirclur^ de quanuU in homine feofationisprin-
^ cipiura»ucvcriorl’entcntiadocct»rcipsanondtAin-
guatur i principio admirationis j nonproptcrca ta-
xnende homine licebit oAcndere admirativmitclle >
proptcrca quod femiendi principium habeat » Auc <it
animali neo etiam cllc talem » ut poflit fcnlationes
exercere» eoquod admirationis principium iiabeac»
flue lit rationis particeps. Nec diffimili moderem ei*
plicare licce exemplo ex Geometria defumpto; trian-
gnluni enimKXempIi gratia» figura cft plana, & cft ta-
iis figura, nempe iribuslatenbus comprchcnfa, ratio
autem figurxa talis ficurz ratione rcipsd nondiAin-
guicur; nihilominus de triangulo non licet per ratio-
nem figurxdcmonfirarc attributum» quod illi conuc-
nit »quatcnus iprum talis cA figura ; deaitribucum fi-
gonedeipib demonArari nonpoccft» eoquod talis
oon..cni«,(:« JciKOno^
mudunccflcpc,f«?.(?.m3'
fuiimia
caufamad-aquatani, .S; iimJCti^^raoi conumihi/fin-
qaccuineA'c6iu »fcu pafTIonC»
ratum j nunquam enim futurum» ui nums acquiefeat *
nificailfam hanc fuerit affccutaiquin perpetuo do/ore
torquebitur » quoad illam ignoraucrtt; caufa igitur
immediatai&conucrtibilis cumefic^udtue pa/fione,
ea efc» quam harc demonftratio requirit .
Amplius clt inquifitionc dignum an huiufinodi Antilii
caufa » qux in hac adhibetur dcmonftracionc debear caufi >ie.
phylica cfse afscrcndum iuxta prxditSa haud ne- t»:i: erts
ccAarium cA’c » ut caufa vere phyfica lir » fed potius 1’hy^c» -
fufficcre , ut fu quadam ratio prior , unde habeat afte- .^l"***
^lo ut fubicdo conucniat. Hoc cx antea traditis per-
fpicuumcftjcumfcicntix dcfinitioncmc»pIicarcr/.us,
& cum paulo anicacii am pofircmz difirculiati occur-
rere nueremur. £t ultvritis ctiaiu ratione luxdctur Ratione
afiertio » quoniam dcmciftraiio propter quid fuaptd (oadetut .
natura tanuim |>ol(u!at» uc reddat caufam» & ipfum
propter quidues fu; iuxta tamen ingcnium»rei de qua
agitun namfiafttfCiio dcmonftranda caufam habue-
rit phyficam»oporiebitphyiicam caufam adhibere in
demonftrationa comc-xcnda/ac fiphyiicam non ha-
buerit caufam» fed tantum rationem cuandamprio-
rem,ptiorJt3tc prafuppofitionis,qux aliquo fenlu di-
ci pocciceciamnaturx» ut fuo loco fuit csplicatuni »
humfinodi ratio liitficia.
Hoc etiam m.!uCl iqn e proba ri fiteiH potcA » fi nan- In Ju flio*
que Mathcmaticasdilcipl«naspcrcurramu$,prcfcrtmi "•
Arithmeticam» dr Geometriam prxftaniifiimas’carum *****
p3tccs»nul!o labore compcricmus in dcmonftraciom-
hnspropUrqmd, contexendis > haud necclTarium elle
phyficamcaulam adhiberi* quandoquidem comme*
moraixdcmonftrationcs pcr.nuiuGnodi cauiz genus
in laltbuslcicntijsfornnriminim^poliunc.
Neque dicas dcmonUrationcs illas d numero de- Rerpor;!?»
monArationum proptfrquid eliminandas cAc » nam prauccu*
id ultro fatebor h ad huiufmodt demonArationem re* pata li.
quin phyficam caufam cxiAimcs , aiioquinhaud facis
video cur demonArationesillx( de oAcnfiuis camen^ tcieQa.
loquor) dici propterquid non mereantur* Sed hoc
etiam admiifo » videlicet MathcfcosdcmonAraiiones
bgura fi: * Concludendum igitur incxiAcntiam prxdi- ‘non cAe dicendas propterquid iconlidcremus diuinam
cati in lubiedlo» cAc id > rcl^ilu cuius cA cauta id ,
quod caula clt » perquam demonftratio propterquid,
procedit in dcmonfirando » etiam fi huiufmodi caufa»
anjuc adeo dcmonftratioms medium fubic^ > vel af-
icAionis dtfinitio fit .
Qttalis Sequitur coiifiderandum qualis nam hvc debeat
^*^**_ . effe caufa » qua demonftratio propterquid utitur . Si
coein de* mentem attcndas-faciJcrcperics ipfum vo-
OMiara. caufam» de qua loquimur» propriam , Oc imme-
iiooe /rU diataiUjhoceftadxquatam ,&cumcAvciucomierti-
ftrr^mU Wemdrc. Quandoquidem ipfe caufam remotam &
adhibe- inadxquatam» quaque cumcnciSu rion reciprocatur»
ruf , lien, ad demonArationem profcdd <yxw pertinere cxiAmia-
pc (ccu ba t ; huiufmodi fiq u idem dctnonftrat ionis genus per-
• fici credebat perjjroccfium non modo ab clTcdii ad
lis caufam; fed etiam dcaufa»rcmoca tamen, ad elfcciuitu
/»«a*enc* f^Adehoc ScClionc fcquetui dati opera diipuubituc-
hxHt . ' certum cx Anltotclis fcmcncia dcmonfiratio-
nem prop/rr^Nid, fieri per caulam proximam , & adx-
quatam.
^teiaoe Ratio etiam cuidenter hanc veritatem conuincit,
' quoniam hxc demonftratio caulam illam requirit,
qw habiti mens ommno acquiefeie » dum (ibi propo*
ut suxitam altcui
Philofc^hiam » quz taicntibusetiainaducrfarijs om-
nium cA prxAanciifimi» adeo uc fapicncia mereatur
appellari,& repenemus dcmonAntioncs, quibus ipfa
ucitur»iilas nimirum»qux communi omnium conlen-
fu dicuntur propter^Mid» non procedere pt.-r caufam
phyficam» non enim dum priums Philofophus de en-
te demonitrat attributa» dcuionltratione propierqkidt
phyficam caulam adhibet iquxium phyfica pocertelfe
caufa » unde habet em uc fit unum » uc fit verum » uc
lit bonum? £t quando etiam idem de Oeo prim.i.j
caufi craciaiioncminfcicuit» contendens olundcro
ncccllarid dandam cAc caufam prunam , ean.qutL»
unicam effe» & inlinitx pcrfcCciouis,a!ijfquc attributis
aficc^am ; certe phylica non umur caufa in i]sconi;-
ciendis demonfcracionibus » quas ad ofccndenda hu-
)ufmodi attributa de prima caula polfim uluipaciquod
Si in ali}s rebus idem primus Philofophus frequentat »
horum autem fuperior clt ratio tada > quia nmiirum
dcmonfiracio propterquid , iuxta tci , de qua agitur ,
indolem ftrui debet i li itaque rei non conucmt attn-
butumper phy (icam caufam» Icdfolum ptrquandam
priorem raiioncincllendi, haudpoAum animum ti
informare fententia, uc credam adiUud aiinbutum .
dcfflonlirandum pbyficain caulauv . QS9'^
• ^ dica»
’%’TjS Cmli Sinatdin^ Didkpitii'.
Ht&asrodequidemdemonferationemperilJameirendt dua» ttoGiS) nctnp^ finalem, atijutf tnitCrialemeim*
rationem elaborari} non tamen efle dicendam propccn> dem effedum dcmonftrare valeamus ) auamloqaidem
quid, de nomine contenrionem lacies, inepeetaiuen lutchabct- liif %,pti(L
loquens ; propterea qudd ad hoc dcmonftrationis gc- , Accidit auiiniiUt idtm alicttius gratia »
naselaborandum>nilaliudrequiritur,nilIuKperiprum ^'I>i pergu& propoiuiim latcmz dcclaratrxn];fio«
aflignetur pafHo lubieiSoinefi ; ai hu- • Pracipua mihi vidaurratioiquoniam ut rcsleha- fjriijjii
iufmodi elicndi rationem aderendo , utique propter* bccadellc,itaadcognoTci:quicquidaurcmmnatura fuadenr«
quidalTicnainus ,
No comments:
Post a Comment