GRICE E RICHERI

  Filosofo piemontese. Filosofo italiano. La Morra, Piemonte. Nota Padoa: Peirce avait employé le signe «∨», comme lettre initiale du mot «vrai». Peano adopta ce signe pour représenter le «tout» et le même signe renversé pour représenter le «rien» Come anche nota Padoa, Peano «signala dans une note (Un precursore della logica, Rev. de Math.) un ouvrage par R., Algebræ philosophicæ in usum artis inveniendi specimen primum), dans lequel le « tout » et le « rien » étaient représentés par les signes «∪» et «∩», bien peu différents de ceux qui avaient été adoptés dans le Formulaire. In Mélanges de philosophie et de mathématique de la Société Royale de Turin appare il suo saggio, “Algebræ philosophicæ in usum artis inveniendi specimen primum,” dove presenta il suo progetto di lingua filosofica di rigore matematico, cui da il nome di scia-grafia. Muore a Torino. Dell'Accademia delle Scienze di Torino. Nel saggio, R. espone i metodi per associare dei caratteri astratti, di forma piuttosto semplice, a una ristretta rosa di significati, così come si fa nell'algebra - e in questo dimostra di conoscere le teorie combinatorie di Leibniz -, creando un metodo che permette di trattare della scienza metafisica secondo un sistema universalmente comprensibile. R. distingue lo scibile nelle categorie seguenti:l'impossibile, il contraddittorio, l'impossibilità, la contraddizione;  -    il possibile, la possibilità, la contraddizione non pura;  -  U  il qualcosa, la cosa, la realtà in senso lato; n  il nulla, il negativo, la negazione strettamente intesa;  -  S il determinato, suddiviso ulteriormente in segni che indicano il significato di affermativo/positivo e negativo, e la determinazione, positiva e negativa); l'indeterminato; -Co il determinabile (positivo e negativo), la determinabilità (positiva e negativa):  -  l'indeterminabile;      il necessario (positivo e negativo), la necessità; CO il contingente e la contingenza;  il mutabile (positivo e negativo), la mutevolezza (positiva e negativa);  - S l'immutabile, l'immutabilità; +2  e, come si vede, associa a ciascuna di queste un segno che lo determini. Il discorso filosofico è allora dato dalla composizione di questi caratteri e di altri simboli (di cui qui non si sono riportati che i primi esempi) che permettono di esprimere non tanto il significato degl’oggetti in sé (rappresentati dalla parola latina corrispondente), quanto piuttosto i rapporti tra gli stessi. Si rende noto al lettore che in realtà R. percorre la via dell'invenzione linguistica in “L’alfabeto della natura e dell'arte, progetto di  pasigrafia empirica.   ALGEBRÆ PHILOSOPHICÆ  IN USUM ARTIS INVENIENDI  SPECIMEN PRIMUM  LUDOVICI RICHERI.  TABULA CHARACTERISTICA  Technico-Philofophice interpretata .  I  Mpoffibile , contradictorium , impoffibilitas , con tradictio .  IMpot  Poffibile , poffibilitas , mera non contradictio  Aliquid , res , realitas late dicta .  Nihil , negativum, merum, negatio ftricte dicta  C 47  affirmative , pofitive  S Determinatum negative CO Indeterminatum  Determinatio  pofitiva  negativa  pofitive  CO Determinabile  Lc?  negative  СCƆ Indeterminabile  ၁  C  cof  Neceffarium  CO  pofitive  Neceffitas  negative  CO Contingens  S.  Mutabile  rs. pofitive  Mutabilitas  negative  S.1  Immutabile  Immutabilitas  pofitiva  Determinabilitas  Contingentia  poſitiva C  negativa  negativa  5. 37 S.  &  I.  Impoffibile, contradictorium , repugnans` a  vel  non a  Poffibile, effe poteft , non implicat  Impoffibilitas, contradictio , repugnantia  48  Idem in aliis  In abſtracto  Poffibilitas, mere non contradictio  &  Quodfpectatur, ut effe,  &  non effe- Quod eft  vel  Non  Tantum  Hinc  Hinc  obfervatione  dari  &  experientia  effe non poteft  ယ  nec  ✪ nec  eft,  vel  non eft  vel  S. II.  conftat .  O  ဂ  non eft  S. III.  Nihilum, negativum, merum,  (1)  › Aliquid, res, realitas,  confer §. 4.feq,  vel  &  nihil, impoffibile  Quod eft non eft ,  vel  aliquid , poffibile  () Ch. Rudolph. Goglen Lexic-philoſoph. hic.  eſt.  Nihil .49  eft ,  Nihil  Quodlibet  non  a  &  vel  Non  non eſt .  datur .  Tantum  S.  IV.  cx f. 2  C  S determinatum, determinatio  non a velviceverfa  vel  (2)  CƆindeterminatum, non determinatum  a , c  S ad  .  Non a,  Hinc  qua  Hinc Quod  C,C  affirmative , pofitive  Determinatum  S.  negative, negatio late V.  S & C  eſt  C,J  (,) c)  ,  S. V I.  eſt , eft  2  argum. §.  S. 2. Quod  non eft , non eft:  g  (2) Cl. Bulfing. in dilucid. Wolf. §. 82. Waller Nic. hic.  In arte hac philofophandi naturali , fimpliciffimaque via univerfaliffima &  S. VI.  inconcuffa fcientiarum humanarum fundamenta ex quotidianis , & lucidis  obfervationibus , & experientiis deducta , & nunquam fatis expenfa ad  minima, & irrefolubilia elementa reducuntur , & in populares velut ,  communefque notiores fcientificæ cognitionis primitivas , & directrices  refolvuntur mira determinationis , & connexionis fimplicitate, & fæ cunditate illuftres . Confer. Chrift. Wolf. in Hor. fubfec. Marburg.  De notionibus directricibus , & genuino ufu Philofophiæ; ethices §. 296.  & paffim Leibnit. præcipue de Philofoph. prim. emend. in actis lipfi.  Nicol. Concin. in orat. de Metaphif, Frobes differtat. cl. Jacquier &c. 50  S. VII.  &, cɔ Determinabile, C  3 W  S,  S  ◇ (, CƆ Indeterminabile, CƆ  C'Ɔ ad  (3)  figna vicaria ex CƆ  pofitive  c, cɔo  Determinabile  2 , C5  negative  S. VIII.  Hinc  argum §. 4.  o  licet CƆ eft tamen CƆ vel  c)  S. IX.  (3) Carpovius de linguæ perfectione ubi de effentialibus in vicaria mutandis &c.  In hac, utpote architectonica, velut per calculum qualitatum proprio marte  inveniuntur veritates inphilofophia non minus pura , quam in aliisfcien tiis adplicata . Elementis particularium fcientiarum inftructus , & arte  hac inveniendi generali adjutus multa inveniet , quae ex aliorum fcriptis  non fine tædio , & temporis difpendio alias haurire vix poffet , immo  omnibus adhuc ignorata deteget . Non enim folum in mathefi , &  fcientiis naturalibus , fed & in cæteris etiam difciplinis novas, eafque  illuftres veritates inveniendas fupereffe fummis viris probatum , prae fertim indefinita , confufa , incerta radicitus determinando , & conne tendo. Huc fpectant combinatoriae Leibnitii, algebræ philofophicæ  Hookii , de dirigendo intellectu Lokii , medicina mentis Tschirnhaufen,  Cramer de J. Confulto Inventore cum Wolf. epift. gratulat. Wolf.  ethic. §. 360. Cɔ,  non  C  vel  CƆ C  S. 1 X.  CƆneceffarium, neceffitas  ɔ̃ vel va  Ccontingens, contingentia  non  (4) CƆ C  fi ad adcharacteriſticacombinationis præcifionem  COvel  CƆ ၁  ၁ လ  S. X.  ၁  vel  W 3၁  Hinc  යා  $ ad C velviceversa  C)  mutabilitas  Hinc  immutabilitas  arg. $5.2.8.5. feu  CO S  ex  Cɔcɔarg.55.2  S. X I.  S mutabile  Şimmutabile  cɔ  S  ♡  С  g 2  qua  (,)  eft  (4) Neceffarium unico modo determinabile, unico modo poffibile . Unicitas  determinabilitatis rationem formalem neceffitatis conftituit, non vero  immutabilitas fecundum Scholafticos . Hinc ejus oppo&tum eft impoffi bile , & aliter fe habere non poteft . Notiones utique veræ , non vero  primitivæ definitiones . Neceffitas nullam determinationem fupponit , &  poffibilis ut indeterminati determinabilitatem determinat . Hinc neceffa rium eft determinate determinabile : immutabilitas vero determinatio nem antecedentem fupponit , & an ulterius determinabile fit, nec ne  definit. Extra fyftema veri nominis facile , & circulum committere,&  derivationes omittere . 52  S.  S vel  Hinc  **  qua  6)  Hinc  ()  pofitive  mutabile  negative  eft  S..S  C) S &  S.  ос  fi ab ad  C  S. XII.  S.  ว..  argum. S.§. ad §. 10. cit.  XIII.  & viceverfa &c.  eft  SCIA * En perfecta analyfeos exemplum, ex quo intimius fcrutanti patebit , quo modo cujuslibet dati principii refolutio , & reductio fit inftituenda fim pliciffima connexionis via, & quomodo methodus naturæ cum methodo  mathematicorum dicta perfecte fociari poffit : in vera namque , naturali,  & non interrupta veritatum concatenatione unum , idemque funt : ſub tiliori philofophice pervidendi abſtracta in concretis minus attendentes  tenuitatis , inutilitatifque cauffabuntur fpeculationum praecipue illarum,  quae neque proxime in naturalibus , neque in civilibus ufum fint habi turæ: fantum tamen abeft , ut naturam, fubtilitate fpeculationum, maxi me etiamfublimium artificiorum magiftri fuperent, ut in quamplurimis  ne adfequantur quidem . Infiniti cafus funt , in quibus nondum eo pro  greffi fumus meditando , quo natura praeivit , & ufus fequitur etiam  civilis . Liceat ergo haec faltem fpei , & voluptatis gratia adjungere . 53  SCIA GRAPHIA  C  C  C  ၁  ex fubfequentium unione primitiva, velut effentialia  ၁  3  , &  generaliter abftrahendo, & veluti vicaria♫ W,& ()  S, & CƆ ex refolutione  CƆ  , ergo vel  , analogice.  C  ,Sverovel refolviturfimplici combinatione  S  Ɔ  & 14.  cɔ  vicaria T  C3  CƆ ergo vel  GO  S.  ex S quod fupponitur, fi  Soi  $; quare vel  o  S  ©  ex  ယ  ex CƆfumta. Combinatio  ❤  C  o  ci  ex analyſi ad S vel  2  non  S feu ex CƆ C  vel  . Hinc  ca  cum S;hinc  ၁  ၁  W  ad oppofitum S 2  CƆ  ♡  fi S  C  $  En ergo ,; ∞ vel CƆ, velS; S vero velC,vel  Combinando  cum S enafcitur C & vel ĊƆ, vel C  Determinando C CƆ oritur C , dein (·)  Determinatum vero fi ad oppofitum C) , $;  S. C  fi non S; Š vel ex S  Huc  c5 $ 5  Huc apprime faciunt , quæ ad §. 51.Ontol. latinæ annotavit Philofophus fum mus Chrift. Wolffius . Conqueftus eft Leibnitius de tenebris philofophiæ  primæ, conqueruntur de iifdem vulgo tantum non omnes ; & Leibni tius quidem jam monuit in Philofophia prima ( utpote architectonica)  magis luce, ac certitudine opus effe, quam in Mathematicis ; atque  ideo fingularem quandam proponendi rationem neceffariam judicavit , cujus  ope non minus, quam euclidea methodo ad calculi inftar quæftiones  refolvantur . . . . Sed fingularis illa proponendi ratio fodus eft ,quem  nemo Philofophorum hactenus folvit, nec quomodo folvi debeat Leibni tius innuit , nedum docuit . Nulli tamen dubitamus quod beneficio fu pradicta analyſeos , & reductionis combinatoriæ nodum iftum fimpliciffi ma, & univerfaliffima ratione folverimus .  De arte combinandi veterum multi multa dixerunt , & eas explicare ,  ampliare , fupplere tentarunt. Ingeniofi utique multum habent in fuis  circulis , ciftulis , lampadibus combinatoriis , &in variis combinationum  artificiis ; aft determinationem , & derivationem merito defideres tum  in notionibus , tum in fignis; hinc eorum characteriſtica notionibus  confufis , & minus determinatis fuperftructa , & fignis non effentialiter  derivativis, fed arbitrariis confecta , & tum pantofophicis , tum panto metricis principiis ex intima notionum natura deductis ad combinationes  determinandas deftituta tanquam inutilis fuit neglecta . Defectum con nexionis combinationum confufe agnoverunt nonnulli; aft verae com binatoriae univerfalis fundamenta ignorarunt, ideft notionum maxime  univerfalium analyfim , & reductionem ad primitiva, & fimpliciffima .  Igquierdo in fua Pharo in hanc rem notat ,, quod non advertunt com binationum ex datis terminis poffibilium multas debere rejici tanquam  inutiles in ordine ad faciendam fcientiam ; utpote quorum extrema,  neque connexionem inter fe, neque oppofitionem, neque aliud néceffl tudinis genus &c. Acutiffimus recentiorum Leibnit.fundamentum quod  tunc juvenis in fua combinatoria ( edita annis 1665., & 1668. ) quam  perficere non potuerat, neglexit , poftea in actis lipfienfibus ad annum  1694 indicavit , quod jam olim pervidit Ariftoteles categoriarum com binationem innuens : tametfi enim applaufu non vulgari eruditorum  fuerit exceptus (ars combinatoria ) & novas complures meditationes  non pœnitendas , quibus femina artis inveniendi fparguntur , contineat,  atque inter cæteras palmariam illam de analyfi cogitationum humanarum  in alphabetum quafi quoddam ( non chronologicam , fed genealogicum )  notionum primitivarum, judicat tamen non fatis effe limatum &c. act.  erudit. lipf. ad an. 1491.; poftea vero in iifdem actis ad annum 1694.  de philofophiae primae emendatione agens hæc innuit ; itaquepeculiaris  quaedam proponendi ratio neceffaria eft , & tanquam filum in labyrin  tho, cujus ope non minus quam euclidea methodo ad calculi inftar  quaeftiones refolvantur, fervata nihilominus claritate , quæ nec popula ribus fermonibus quidpiam concedat .  Ex his analyfir philofophicam inftituenti patebit , quaenam fit veræ algebræ  philofophicae notio, dignitas , & ufus , tanquam Kuhlmahi methodica  centralis , a qua cæteræ omnes pendent , & iterum in matrem fuamfe  filiæ refolvunt; eft namque haec ars invenier.di quaedam univerfaliffima  tum Philofophorum , tum Mathematicorum aualyfim fub fe comprehen dens , ut merito Etiofophia, & Philofophia princeps , & architectoni  ca fit falutanda . Nihil enim aliud funt cæteræ fcientiæ , quam Æthio fo, S.  XIV.  Ex antecedentibus conftat de tranfitione.  56  qua  &  ယ S  effe  CƆ & CƆ w concatenatio  TA Huc fpectant quæ de nexu, ordine, harmonia, & mufica latius dicta paffim  apud antiquos licet indeterminate fatis proponuntur bonum in fenfum,  & ufum convertenda; apprimeenim obfervandum neceffitatem  ferri non poffe ex eo quod neceffario dati debeat aliqua  in . Aliud eft  effe neceffarium ; aliud eft neceſſario concipiendam effe  quæ cum fit CƆ , vel C , exinde  aliquam,  erit C·Ɔ , vel (..);  hinc vel S, vel S 59  TABULA, ET RATIO  CHARACTERISTICE  TIC  Ratio  , Caufa  latiffime primitiva ex O  Rationatum, Cau'atum  W Connexa  Y & Y  derivativa ex  mIn  connexa  Connexio caufarum  میں  >ww  Connexio caufatorum  y  S C  inverfione  concatenatio. Derivata ex W  S  ω ww wy  Omnia in mundo effe W, ww  S. XVIII.  ww', ordinata, harmonica, & nullam dari  infulam philofophicam paffim apud Philofophos tum veteres, tum re centiores, notione connexionis in latiffima fignificatione fumta . Nota.  funt Ciceronis, Sancti Auguftini , Scholafticorum verba ; cum vero  paffim afcholafticis maxime in Phyficis rationes obtruderentur nihil ma gis quam inintelligibiles; hinc acutiffimus Cartefius dubitationem in troduxit ad  feu rationes rerum intelligibili modo explicabiles intro ducendas; optime namque intellexerat omnia habere rationem conve nientem , fufficientem fuo modo faltem analogice , & convenienter.  Hinc ,, nulla res , inquit, exiftit, de qua non poffit quæri quænam fit  cauffa cur exiftat; hoc enim de ipfo Deo quæri poteft , non quod  99  "9  99  indigeat ulla cauffa , ut exiftat , fed quia ipfa ejus naturæ immenfitas  eft cauffa propter quam ( ratio) nulla cauffa indigeat ad exiſtendum.  Hujus principii diftinétum , & adæquatum ufum velut de novo prope fuit, & introduxit Leibnitius Philofophus fummus; rem poftea confe cit in variis philofophicis fcriptis Ariftoteles Hallenfis magnus Wolff.  Dolendum tamen quod eos fequuti novitatem inventionis, & demon ftrationem nimium affectaverint in meram logomachiam, & circulum  omnia abitura; quare perfpicaciffimus Leibnitius axiomatis inftar affu  mendum effe contendebat , a Clarkio licet ad demonftrationem provo catus . Non oportet enim in difciplinabilibus principiis inquirere propter quid  ex fe ipfis enim fidem habent , non vero ex aliis , & ex ipfis alia  demonftrantur. Ariftot. Hinc patet quid judicandum fit de novis demon ftrationibusprincipiorum contradictionis , & rationis fufficientis Straheleri  in examin. metaph. Wolff. , & in differt. de exiſt. Dei, & Hagenii in  commen. de method. mathem.  Ex analyfi §. 14. Duo dari debent , & dantur principia univerfaliacognofcendi,  quibus pofitis rerum omnium intelligibilitas ponitur, iifdem fublatis tol litur. In univerfum tamen obfervandum cautionem in adplicatione adhi bendam; præfertim fi tum notiones , tum propofitiones non fatis de terminentur, & determinate, ac primitive inter fe conne&  Bulffinger, in Dilucid.  tantur &c. S. XVIII.  S  Hinc  CƆ cɔ  C  & y,w  C  C  < Ergo & inter& nulla W  ၁  V Hinc  CO  ၁  ၁  Ş  s  ၁  .S  viceverfa. Hinc  V  S  С С)  <<  (..  )  co , S  • Idem de w  S. XIX.  Exiftentiæ, feu actualitatis fignum.  ens  non ens  poteft  Quod effe  non poteft  &c.  Gɔ, ¿  exiftens L  S  62  <  CƆ  3  () S  <  CƆ  M & M eft (,  ,  Hinc  vel  V  €  repugnat  interne , & externe  Sfi eft S quoad ,"exiftit  <  <  CO Eft tamen C  c Quod exiftit & determinatum , & pofitivum eft  ၁ Involvit  Quodlibet  Repugnat ut ☺ () , ☺ )  CO  < Hinc Hinc velut in fe  S  S. .S  V  Quare  CƆ  (  , ens fictum  qua tale eft Co  CƆ  S  •) five fit fit 'S ; five S  ف  * En combinationischaracteriſticæ exemplum, cujus refolutio, & ad principaliora  reductio ex antecedentium connexa combinatione inftituenda fimpliciffi ma, breviffimaque via . Notandum tamen innumeras plurimorum Au & t  orum definitiones , & propofitiones nihil aliud effe, quam puram pu tam rerum earundem fub diverfis nominibus vagam , & fterilem repe titionem , quod jam magnis Viris obfervatum & authopfi præfertim  ex hac arte inveniendi probe patebit. 63  fi in SS  effentia  Ratio  Rationatum  In SS  €  Hinc  Confufio  accidentia  Ordo  Veritas  Hinc  Hinc  Falfitas  Perfectio .