Grice e Richeri – filosofia italiana -- Luigi Speranza (La Morra). Filosofo piemontese. Filosofo
italiano. La Morra, Piemonte. Nota Padoa: Peirce avait employé le signe «∨», comme lettre initiale du mot «vrai». Peano
adopta ce signe pour représenter le «tout» et le même signe renversé pour représenter
le «rien» Come anche nota Padoa, Peano «signala dans une note (Un precursore
della logica, Rev. de Math.) un ouvrage par R., Algebræ philosophicæ in usum
artis inveniendi specimen primum), dans lequel le « tout » et le « rien » étaient
représentés par les signes «∪» et «∩», bien peu différents de ceux qui avaient été adoptés dans le
Formulaire. In Mélanges de
philosophie et de mathématique de la Société Royale de Turin appare il suo
saggio, “Algebræ philosophicæ in usum artis inveniendi specimen primum,” dove
presenta il suo progetto di lingua filosofica di rigore matematico, cui da il
nome di scia-grafia. Muore a Torino. Dell'Accademia delle Scienze di Torino.
Nel saggio, R. espone i metodi per associare dei caratteri astratti, di forma
piuttosto semplice, a una ristretta rosa di significati, così come si fa
nell'algebra - e in questo dimostra di conoscere le teorie combinatorie di
Leibniz -, creando un metodo che permette di trattare della scienza metafisica
secondo un sistema universalmente comprensibile. R. distingue lo scibile nelle
categorie seguenti:l'impossibile, il contraddittorio, l'impossibilità, la
contraddizione; - il possibile, la possibilità, la
contraddizione non pura; - U il
qualcosa, la cosa, la realtà in senso lato; n
il nulla, il negativo, la negazione strettamente intesa; - S il
determinato, suddiviso ulteriormente in segni che indicano il significato di
affermativo/positivo e negativo, e la determinazione, positiva e negativa);
l'indeterminato; -Co il determinabile (positivo e negativo), la determinabilità
(positiva e negativa): - l'indeterminabile; il necessario (positivo e negativo), la
necessità; CO il contingente e la contingenza;
il mutabile (positivo e negativo), la mutevolezza (positiva e
negativa); - S l'immutabile,
l'immutabilità; +2 e, come si vede,
associa a ciascuna di queste un segno che lo determini. Il discorso filosofico
è allora dato dalla composizione di questi caratteri e di altri simboli (di cui
qui non si sono riportati che i primi esempi) che permettono di esprimere non
tanto il significato degl’oggetti in sé (rappresentati dalla parola latina
corrispondente), quanto piuttosto i rapporti tra gli stessi. Si rende noto al
lettore che in realtà R. percorre la via dell'invenzione linguistica in
“L’alfabeto della natura e dell'arte, progetto di pasigrafia empirica. ALGEBRÆ PHILOSOPHICÆ IN
USUM ARTIS INVENIENDI SPECIMEN
PRIMUM LUDOVICI RICHERI. TABULA
CHARACTERISTICA Technico-Philofophice interpretata . I
Mpoffibile , contradictorium , impoffibilitas , con tradictio . IMpot
Poffibile , poffibilitas , mera non contradictio Aliquid , res , realitas late dicta . Nihil , negativum, merum, negatio ftricte
dicta C 47 affirmative , pofitive S Determinatum negative CO
Indeterminatum Determinatio pofitiva
negativa pofitive CO Determinabile Lc?
negative СCƆ Indeterminabile ၁ C cof
Neceffarium CO pofitive
Neceffitas negative CO Contingens
S. Mutabile rs. pofitive
Mutabilitas negative S.1
Immutabile Immutabilitas pofitiva
Determinabilitas
Contingentia poſitiva C negativa
negativa 5. 37 S. &
I. Impoffibile, contradictorium ,
repugnans` a vel non a
Poffibile, effe poteft , non implicat
Impoffibilitas, contradictio , repugnantia 48
Idem in aliis In abſtracto Poffibilitas, mere non contradictio &
Quodfpectatur, ut effe, & non effe- Quod eft vel
Non Tantum Hinc
Hinc obfervatione dari
& experientia effe non poteft ယ nec ✪ nec
eft, vel non eft
vel S. II. conftat .
O ဂ non
eft S. III. Nihilum, negativum, merum, (1) ›
Aliquid, res, realitas, confer §.
4.feq, vel &
nihil, impoffibile Quod eft non
eft , vel aliquid , poffibile () Ch. Rudolph. Goglen Lexic-philoſoph.
hic. eſt. Nihil .49
eft , Nihil Quodlibet
non a &
vel Non non eſt .
datur . Tantum S.
IV. cx f. 2 C S
determinatum, determinatio non a
velviceverfa vel (2) CƆindeterminatum,
non determinatum a , c S ad
. Non a, Hinc
qua Hinc Quod C,C
affirmative , pofitive
Determinatum S. negative, negatio late V. S & C
eſt C,J (,) c)
, S. V I. eſt , eft
2 argum. §. S. 2. Quod
non eft , non eft: g (2) Cl. Bulfing. in dilucid. Wolf. §. 82. Waller Nic. hic. In arte hac philofophandi naturali ,
fimpliciffimaque via univerfaliffima &
S. VI. inconcuffa fcientiarum humanarum
fundamenta ex quotidianis , & lucidis
obfervationibus , & experientiis deducta , & nunquam fatis
expenfa ad minima, & irrefolubilia
elementa reducuntur , & in populares velut , communefque notiores fcientificæ cognitionis
primitivas , & directrices
refolvuntur mira determinationis , & connexionis fimplicitate, &
fæ cunditate illuftres . Confer. Chrift. Wolf. in Hor. fubfec. Marburg. De notionibus directricibus , & genuino
ufu Philofophiæ; ethices §. 296. & paffim
Leibnit. præcipue de Philofoph. prim. emend. in actis lipfi. Nicol. Concin. in orat. de Metaphif, Frobes
differtat. cl. Jacquier &c. 50 S.
VII. &, cɔ Determinabile, C 3 W
S, S ◇ (, CƆ Indeterminabile, CƆ C'Ɔ
ad (3)
figna vicaria ex CƆ pofitive c, cɔo
Determinabile 2 , C5 negative
S. VIII. Hinc argum §. 4.
o licet CƆ eft tamen CƆ vel c) S.
IX. (3) Carpovius de linguæ perfectione
ubi de effentialibus in vicaria mutandis &c. In
hac, utpote architectonica, velut per calculum qualitatum proprio marte inveniuntur veritates inphilofophia non minus
pura , quam in aliisfcien tiis adplicata . Elementis particularium fcientiarum
inftructus , & arte hac inveniendi
generali adjutus multa inveniet , quae ex aliorum fcriptis non fine tædio , & temporis difpendio
alias haurire vix poffet , immo omnibus
adhuc ignorata deteget . Non enim folum in mathefi , & fcientiis naturalibus , fed & in cæteris
etiam difciplinis novas, eafque illuftres
veritates inveniendas fupereffe fummis viris probatum , prae fertim indefinita
, confufa , incerta radicitus determinando , & conne tendo. Huc fpectant
combinatoriae Leibnitii, algebræ philofophicæ
Hookii , de dirigendo intellectu Lokii , medicina mentis
Tschirnhaufen, Cramer de J. Confulto
Inventore cum Wolf. epift. gratulat. Wolf.
ethic. §. 360. Cɔ, non C
vel CƆ C S. 1 X.
CƆneceffarium, neceffitas ɔ̃ vel
va Ccontingens, contingentia non
(4) CƆ C fi ad
adcharacteriſticacombinationis præcifionem
COvel CƆ ၁ ၁ လ S. X. ၁ vel W 3၁ Hinc යා $ ad C velviceversa C)
mutabilitas Hinc immutabilitas
arg. $5.2.8.5. feu CO S ex
Cɔcɔarg.55.2 S. X I. S mutabile
Şimmutabile cɔ S ♡ С g 2
qua (,) eft
(4) Neceffarium unico modo determinabile, unico modo poffibile .
Unicitas determinabilitatis rationem
formalem neceffitatis conftituit, non vero
immutabilitas fecundum Scholafticos . Hinc ejus oppo&tum eft impoffi
bile , & aliter fe habere non poteft . Notiones utique veræ , non vero primitivæ definitiones . Neceffitas nullam
determinationem fupponit , &
poffibilis ut indeterminati determinabilitatem determinat . Hinc neceffa
rium eft determinate determinabile : immutabilitas vero determinatio nem antecedentem
fupponit , & an ulterius determinabile fit, nec ne definit. Extra fyftema veri nominis facile ,
& circulum committere,&
derivationes omittere . 52
S. S vel Hinc
** qua 6)
Hinc () pofitive
mutabile negative eft
S..S C) S & S.
ос fi ab ad C S.
XII. S.
ว..
argum. S.§. ad §. 10. cit.
XIII. & viceverfa
&c. eft SCIA * En perfecta analyfeos exemplum, ex quo
intimius fcrutanti patebit , quo modo cujuslibet dati principii refolutio ,
& reductio fit inftituenda fim pliciffima connexionis via, & quomodo
methodus naturæ cum methodo
mathematicorum dicta perfecte fociari poffit : in vera namque ,
naturali, & non interrupta veritatum
concatenatione unum , idemque funt : ſub tiliori philofophice pervidendi
abſtracta in concretis minus attendentes
tenuitatis , inutilitatifque cauffabuntur fpeculationum praecipue
illarum, quae neque proxime in
naturalibus , neque in civilibus ufum fint habi turæ: fantum tamen abeft , ut
naturam, fubtilitate fpeculationum, maxi me etiamfublimium artificiorum
magiftri fuperent, ut in quamplurimis ne
adfequantur quidem . Infiniti cafus funt , in quibus nondum eo pro greffi fumus meditando , quo natura praeivit
, & ufus fequitur etiam civilis .
Liceat ergo haec faltem fpei , & voluptatis gratia adjungere . 53 SCIA GRAPHIA
C C C ၁ ex
fubfequentium unione primitiva, velut effentialia ၁ 3 , &
generaliter abftrahendo, & veluti vicaria♫ W,& () S, & CƆ ex refolutione CƆ ,
ergo vel , analogice. C
,Sverovel refolviturfimplici combinatione S
Ɔ & 14. cɔ
vicaria T C3 CƆ ergo vel
GO S. ex S quod fupponitur, fi Soi $;
quare vel o S
© ex ယ ex CƆfumta. Combinatio ❤ C o
ci ex analyſi ad S vel 2
non S feu ex CƆ C vel .
Hinc ca
cum S;hinc ၁ ၁ W ad oppofitum S 2 CƆ ♡ fi S C
$ En ergo ,; ∞ vel CƆ, velS; S
vero velC,vel Combinando cum S enafcitur C & vel ĊƆ, vel C Determinando C CƆ oritur C , dein (·) Determinatum vero fi ad oppofitum C) ,
$; S. C
fi non S; Š vel ex S Huc c5 $ 5
Huc apprime faciunt , quæ ad §. 51.Ontol. latinæ annotavit Philofophus
fum mus Chrift. Wolffius . Conqueftus eft Leibnitius de tenebris philofophiæ primæ, conqueruntur de iifdem vulgo tantum
non omnes ; & Leibni tius quidem jam monuit in Philofophia prima ( utpote
architectonica) magis luce, ac
certitudine opus effe, quam in Mathematicis ; atque ideo fingularem quandam proponendi rationem
neceffariam judicavit , cujus ope non
minus, quam euclidea methodo ad calculi inftar quæftiones refolvantur . . . . Sed fingularis illa
proponendi ratio fodus eft ,quem nemo
Philofophorum hactenus folvit, nec quomodo folvi debeat Leibni tius innuit ,
nedum docuit . Nulli tamen dubitamus quod beneficio fu pradicta analyſeos ,
& reductionis combinatoriæ nodum iftum fimpliciffi ma, &
univerfaliffima ratione folverimus . De
arte combinandi veterum multi multa dixerunt , & eas explicare , ampliare , fupplere tentarunt. Ingeniofi
utique multum habent in fuis circulis ,
ciftulis , lampadibus combinatoriis , &in variis combinationum artificiis ; aft determinationem , &
derivationem merito defideres tum in
notionibus , tum in fignis; hinc eorum characteriſtica notionibus confufis , & minus determinatis
fuperftructa , & fignis non effentialiter
derivativis, fed arbitrariis confecta , & tum pantofophicis , tum
panto metricis principiis ex intima notionum natura deductis ad combinationes determinandas deftituta tanquam inutilis fuit
neglecta . Defectum con nexionis combinationum confufe agnoverunt nonnulli; aft
verae com binatoriae univerfalis fundamenta ignorarunt, ideft notionum maxime univerfalium analyfim , & reductionem ad
primitiva, & fimpliciffima .
Igquierdo in fua Pharo in hanc rem notat ,, quod non advertunt com
binationum ex datis terminis poffibilium multas debere rejici tanquam inutiles in ordine ad faciendam fcientiam ;
utpote quorum extrema, neque connexionem
inter fe, neque oppofitionem, neque aliud néceffl tudinis genus &c.
Acutiffimus recentiorum Leibnit.fundamentum quod tunc juvenis in fua combinatoria ( edita
annis 1665., & 1668. ) quam
perficere non potuerat, neglexit , poftea in actis lipfienfibus ad
annum 1694 indicavit , quod jam olim
pervidit Ariftoteles categoriarum com binationem innuens : tametfi enim
applaufu non vulgari eruditorum fuerit
exceptus (ars combinatoria ) & novas complures meditationes non pœnitendas , quibus femina artis
inveniendi fparguntur , contineat, atque
inter cæteras palmariam illam de analyfi cogitationum humanarum in alphabetum quafi quoddam ( non
chronologicam , fed genealogicum )
notionum primitivarum, judicat tamen non fatis effe limatum &c.
act. erudit. lipf. ad an. 1491.; poftea vero in iifdem
actis ad annum 1694. de philofophiae
primae emendatione agens hæc innuit ; itaquepeculiaris quaedam proponendi ratio neceffaria eft ,
& tanquam filum in labyrin tho,
cujus ope non minus quam euclidea methodo ad calculi inftar quaeftiones refolvantur, fervata nihilominus
claritate , quæ nec popula ribus fermonibus quidpiam concedat . Ex his analyfir philofophicam inftituenti
patebit , quaenam fit veræ algebræ
philofophicae notio, dignitas , & ufus , tanquam Kuhlmahi
methodica centralis , a qua cæteræ omnes
pendent , & iterum in matrem fuamfe
filiæ refolvunt; eft namque haec ars invenier.di quaedam univerfaliffima tum Philofophorum , tum Mathematicorum
aualyfim fub fe comprehen dens , ut merito Etiofophia, & Philofophia
princeps , & architectoni ca fit
falutanda . Nihil enim aliud funt cæteræ fcientiæ , quam Æthio fo, S. XIV.
Ex antecedentibus conftat de tranfitione. 56 qua & ယ S effe
CƆ & CƆ w concatenatio TA Huc
fpectant quæ de nexu, ordine, harmonia, & mufica latius dicta paffim apud antiquos licet indeterminate fatis
proponuntur bonum in fenfum, & ufum
convertenda; apprimeenim obfervandum neceffitatem ferri non poffe ex eo quod neceffario dati
debeat aliqua in . Aliud eft effe neceffarium ; aliud eft neceſſario
concipiendam effe quæ cum fit CƆ , vel C
, exinde aliquam, erit C·Ɔ , vel (..); hinc vel S, vel S 59 TABULA, ET RATIO CHARACTERISTICE TIC
Ratio , Caufa latiffime primitiva ex O Rationatum, Cau'atum W Connexa
Y & Y derivativa ex mIn
connexa Connexio caufarum میں >ww
Connexio caufatorum y S C
inverfione concatenatio. Derivata
ex W S
ω ww wy Omnia in mundo effe W, ww S. XVIII.
ww', ordinata, harmonica, & nullam dari infulam philofophicam paffim apud Philofophos
tum veteres, tum re centiores, notione connexionis in latiffima fignificatione
fumta . Nota. funt Ciceronis, Sancti
Auguftini , Scholafticorum verba ; cum vero
paffim afcholafticis maxime in Phyficis rationes obtruderentur nihil ma
gis quam inintelligibiles; hinc acutiffimus Cartefius dubitationem in troduxit
ad feu rationes rerum intelligibili modo
explicabiles intro ducendas; optime namque intellexerat omnia habere rationem
conve nientem , fufficientem fuo modo faltem analogice , &
convenienter. Hinc ,, nulla res ,
inquit, exiftit, de qua non poffit quæri quænam fit cauffa cur exiftat; hoc enim de ipfo Deo
quæri poteft , non quod 99 "9
99 indigeat ulla cauffa , ut
exiftat , fed quia ipfa ejus naturæ immenfitas
eft cauffa propter quam ( ratio) nulla cauffa indigeat ad
exiſtendum. Hujus principii diftinétum ,
& adæquatum ufum velut de novo prope fuit, & introduxit Leibnitius
Philofophus fummus; rem poftea confe cit in variis philofophicis fcriptis
Ariftoteles Hallenfis magnus Wolff.
Dolendum tamen quod eos fequuti novitatem inventionis, & demon
ftrationem nimium affectaverint in meram logomachiam, & circulum omnia abitura; quare perfpicaciffimus
Leibnitius axiomatis inftar affu mendum
effe contendebat , a Clarkio licet ad demonftrationem provo catus . Non oportet
enim in difciplinabilibus principiis inquirere propter quid ex fe ipfis enim fidem habent , non vero ex aliis
, & ex ipfis alia demonftrantur. Ariftot. Hinc patet quid
judicandum fit de novis demon ftrationibusprincipiorum contradictionis , &
rationis fufficientis Straheleri in
examin. metaph. Wolff.
, & in differt. de exiſt. Dei, & Hagenii in commen. de method. mathem. Ex analyfi §. 14. Duo dari debent , &
dantur principia univerfaliacognofcendi,
quibus pofitis rerum omnium intelligibilitas ponitur, iifdem fublatis
tol litur. In univerfum tamen obfervandum cautionem in adplicatione adhi
bendam; præfertim fi tum notiones , tum propofitiones non fatis de terminentur,
& determinate, ac primitive inter fe conne& Bulffinger, in Dilucid. tantur &c. S. XVIII. S
Hinc CƆ cɔ C
& y,w C C <
Ergo & inter& nulla W ၁ V Hinc
CO ၁ ၁ Ş s ၁ .S
viceverfa. Hinc V S С С) <<
(.. ) co , S
• Idem de w S. XIX. Exiftentiæ, feu actualitatis fignum. ens
non ens poteft Quod effe
non poteft &c. Gɔ, ¿
exiftens L S 62
< CƆ 3 ()
S <
CƆ M & M eft (, ,
Hinc vel V
€ repugnat interne , & externe Sfi eft S quoad ,"exiftit <
< CO Eft tamen C c Quod exiftit & determinatum , &
pofitivum eft ၁ Involvit Quodlibet
Repugnat ut ☺ () , ☺ ) CO < Hinc Hinc velut in fe S S.
.S V
Quare CƆ ( ,
ens fictum qua tale eft Co CƆ
S •) five fit fit 'S ; five
S ف * En combinationischaracteriſticæ exemplum,
cujus refolutio, & ad principaliora
reductio ex antecedentium connexa combinatione inftituenda fimpliciffi
ma, breviffimaque via . Notandum tamen innumeras plurimorum Au & t orum definitiones , & propofitiones nihil
aliud effe, quam puram pu tam rerum earundem fub diverfis nominibus vagam ,
& fterilem repe titionem , quod jam magnis Viris obfervatum & authopfi
præfertim ex hac arte inveniendi probe
patebit. 63 fi in SS effentia
Ratio Rationatum In SS
€ Hinc Confufio
accidentia Ordo Veritas
Hinc Hinc Falfitas
Perfectio . Imperfectio.
Anotations by Grice. ALGEBRÆ PHILOSOPHICÆ IN USUM ARTIS INVENIENDI SPECIMEN
PRIMUM LUDOVICI RICHERI. TABULA CHARACTERISTICA Technico-philosophice
interpretata. Impossibile,
contradictorium, impossibilitas, contradictio.
IMpot possibile, possibilitas,
mera non contradictio Aliquid, res, realitas late dicta. Nihil, negativum,
merum, negatio ftricte dicta C 47 affirmative, positive S Determinatum negative CO indeterminatum determinatio
positiva negativa positive
CO determinabile Lc? negative
СCƆ indeterminabile ၁ C cof necessarium CO positive
Necessitas negative CO contingens
S. mutabile rs. positive Mutabilitas negative S.1 immutabile immutabilitas positiva determinabilitas contingentia positiva
C negativa negativa 5. 37 S. &
I. impossibile, contradictorium, repugnans a vel
non a Possibile, esse poteft ,
non implicat impossibilitas, contradictio, repugnantia.Idem in aliis In abstracto possibilitas, mere non
contradictio et Quodfpectatur, ut esse, et non esse- Quod est vel non tantum hinc hinc observatione dari et
experientia esse non potest ယ nec ✪ nec est, vel non est vel S. II. constat
. O
ဂ non est
S. III. Nihilum, negativum,
merum, › Aliquid, res, realitas, confer §. 4. seq, vel et
nihil, impossibile Quod est non est, vel
aliquid , possibile --Goglen Lexic-philosoph. hic. est.
Nihil . 49 est , Nihil Quodlibet
non a et vel
Non non eſt . datur. Tantum
S. IV. cx f. 2
C S determinatum,
determinatio non a velviceverfa vel CƆ indeterminatum, non determinatum a , c
S ad . Non a,
Hinc qua Hinc Quod
C,C affirmative , pofitive Determinatum
S. negative, negatio late V. S & C
eſt C,J (,) c)
, S. V I. eſt , eft
2 argum. §. S. 2. Quod
non eft , non eft: g (2) Cl. Bulfing. in dilucid. Wolf. Waller Nic. hic. In arte hac philosophandi
naturali, simplicissimaque via universalissima et S. VI.
inconcussa scientiarum humanarum fundamenta ex quotidianis, et lucidis observationibus,
et experientiis deducta, et nunquam fatis expensa ad minima – cf. H. P. Grice, The P. E. R. E –
the Principle of Economy of Rational Effort --, e irresolubilia elementa
reducuntur, et in populares velut,
communesque notiores fcientificæ cognitionis primitivas , &
directrices refolvuntur mira
determinationis , & connexionis fimplicitate, & fæ cunditate illuftres
. Confer. Chrift.
Wolf. in Hor. fubfec. Marburg. De
notionibus directricibus , & genuino ufu Philofophiæ; ethices §. 296. & paffim Leibnit. præcipue de Philofoph.
prim. emend. in actis lipfi. Concin. in
orat. de Metaphif, Frobes dissertat. cl. Jacquier etc. 50 S. VII.
&, cɔ determinabile,
C 3 W
S, S ◇ (, CƆ indeterminabile, CƆ C'Ɔ ad
(3) SIGNA VICARIA ex CƆ positive c, cɔo determinabile 2 , C5
negative S. VIII. Hinc
argum. o licet CƆ est tamen CƆ vel c) S.
IX. Carpovius de linguæ perfectione ubi de essentialibus in vicaria mutandis
&c. In hac, utpote architectonica,
velut per calculum qualitatum proprio marte
inveniuntur veritates inphilofophia non minus pura , quam in aliisfcien
tiis adplicata . Elementis particularium fcientiarum inftructus , &
arte hac inveniendi generali adjutus
multa inveniet , quae ex aliorum fcriptis
non fine tædio , & temporis dispendio alias haurire vix posset,
immo omnibus adhuc ignorata deteget. Non
enim solum in mathesi, et scientiis
naturalibus, sed et in cæteris etiam disciplinis novas, easque illuftres
veritates inveniendas superesse summis viris probatum, prae fertim indefinita,
confusa, incerta radicitus determinando, et conne tendo. Huc spectant
combinatoriae Leibnitii, algebræ philofophicæ Hookii, de dirigendo intellectu
Lokii, medicina mentis Tschirnhaufen, Cramer de J. Consulto inventore cum Wolf.
epist. gratulat. Wolf. ethic. Cɔ, non
C vel CƆ C
S. 1 X. CƆ necessarium, necessitas ɔ̃ vel va
C contingens, contingentia
non CƆ C fi ad adcharacteriſticacombinationis
præcifionem COvel CƆ ၁ ၁ လ S. X. ၁ vel W 3၁ Hinc යා $ ad C velviceversa C)
mutabilitas Hinc immutabilitas
arg. $5.2.8.5. feu CO S ex
Cɔcɔ arg. 55.2 S. X I. S mutabile
Şimmutabile cɔ S ♡ С g 2
qua (,) eft neceffarium
unico modo determinabile, unico modo possibile. Unicitas determinabilitatis rationem formalem necessitatis
conftituit, non vero immutabilitas secundum scholafticos. Hinc ejus oppostum est impossibile,
et aliter se habere non potest. Notiones
utique veræ, non vero primitivæ definitiones. Necessitas nullam determinationem
supponit, et possibilis ut indeterminati
determinabilitatem determinat. Hinc necessarium est determinate determinabile:
immutabilitas vero determinatio nem antecedentem supponit, et an ulterius
determinabile sit, nec ne definit. Extra
systema veri nominis facile, et circulum committere, et derivationes omittere. 52 S. S vel Hinc
** qua Hinc pofitive mutabile
negative eft S..S
C) S & S. ос fi ab ad
C S. XII. S. ว..
argum. S.§. ad §. 10. cit.
XIII. & viceversa etc. eft
SCIA * En perfecta analyseos exemplum, ex quo intimius scrutanti patebit,
quo modo cujuslibet dati principii refolutio, & reductio fit inftituenda
fimpliciffima connexionis via, & quomodo methodus naturæ cum methodo mathematicorum dicta perfecte fociari poffit:
in vera namque, naturali, & non
interrupta veritatum concatenatione unum, idemque funt: subtiliori philosophice
pervidendi abstracta in concretis minus attendentes tenuitatis, inutilitatifque
causabuntur speculationum praecipue illarum,
quae neque proxime in naturalibus, neque in civilibus usum fint habi
turæ: fantum tamen abeft , ut naturam, fubtilitate fpeculationum, maxi me
etiamfublimium artificiorum magiftri fuperent, ut in quamplurimis ne adfequantur quidem . Infiniti cafus funt ,
in quibus nondum eo pro greffi fumus
meditando , quo natura praeivit , & ufus fequitur etiam civilis . Liceat ergo haec faltem fpei ,
& voluptatis gratia adjungere . 53
SCIA GRAPHIA C C
C ၁ ex
fubfequentium unione primitiva, velut effentialia ၁ 3, & generaliter abstrahendo, & veluti vicaria
♫ W,& () S, & CƆ ex
refolutione CƆ, ergo vel , analogice.
C ,Sverovel refolviturfimplici
combinatione S Ɔ
& 14. cɔ vicaria T
C3 CƆ ergo vel GO
S. ex S quod fupponitur, fi Soi $;
quare vel o S
© ex ယ ex CƆfumta. Combinatio ❤ C o
ci ex analyſi ad S vel 2
non S feu ex CƆ C vel .
Hinc ca
cum S;hinc ၁ ၁ W ad oppofitum S 2 CƆ ♡ fi S C
$ En ergo ,; ∞ vel CƆ, velS; S
vero velC,vel Combinando cum S enafcitur C & vel ĊƆ, vel C Determinando C CƆ oritur C , dein (·) Determinatum vero fi ad oppofitum C) ,
$; S. C
fi non S; Š vel ex S Huc c5 $ 5
Huc apprime faciunt , quæ ad §. 51.Ontol. LATINÆ annotavit philosophus summus
Wolffius. Conquestus est Leibnitius de tenebris philosophiæ primæ – cf. H. P.
Grice, “first philosophy” -- , conqueruntur de iifdem vulgo tantum non omnes;
& Leibnitius quidem jam monuit in philosophia prima – H. P. Grice: “first
philosophy” -- ( utpote architectonica)
magis luce, ac certitudine opus esse, quam in mathematicis; atque ideo singularem quandam proponendi rationem
necessariam judicavit, cujus ope non
minus, quam euclidea methodo ad calculi inftar quæftiones refolvantur. Sed fingularis illa proponendi
ratio fodus eft, quem nemo Philofophorum
hactenus folvit, nec quomodo folvi debeat Leibnitius innuit, nedum docuit.
Nulli tamen dubitamus quod beneficio fu pradicta analyſeos , & reductionis
combinatoriæ nodum iftum fimpliciffi ma, & univerfaliffima ratione
folverimus . De arte combinandi veterum
multi multa dixerunt , & eas explicare ,
ampliare , fupplere tentarunt. Ingeniofi utique multum habent in
fuis circulis , ciftulis , lampadibus
combinatoriis , &in variis combinationum
artificiis ; aft determinationem , & derivationem merito defideres
tum in notionibus , tum in fignis; hinc
eorum characteriſtica notionibus
confufis , & minus determinatis fuperftructa , & fignis non
effentialiter derivativis, fed
arbitrariis confecta, & tum pantofophicis , tum panto metricis principiis
ex intima notionum natura deductis ad combinationes determinandas deftituta tanquam inutilis fuit
neglecta . Defectum con nexionis combinationum confufe agnoverunt nonnulli; aft
verae com binatoriae univerfalis fundamenta ignorarunt, ideft notionum
maxime univerfalium analyfim, &
reductionem ad primitiva, & fimpliciffima.
Igquierdo in fua Pharo in hanc rem notat ,, quod non advertunt com
binationum ex datis terminis poffibilium multas debere rejici tanquam inutiles in ordine ad faciendam fcientiam ;
utpote quorum extrema, neque connexionem
inter fe, neque oppofitionem, neque aliud néceffl tudinis genus &c.
Acutiffimus recentiorum Leibnit.fundamentum quod tunc juvenis in fua combinatoria quam perficere non potuerat, neglexit, poftea in
actis lipfienfibus indicavit , quod jam olim pervidit Ariftoteles categoriarum
combinationem innuens: tametfi enim applaufu non vulgari eruditorum fuerit exceptus (ars combinatoria) et novas
complures meditationes non pœnitendas,
quibus femina artis inveniendi fparguntur, contineat, atque inter cæteras palmariam illam de
analyfi cogitationum humanarum in
alphabetum quafi quoddam ( non chronologicam , fed genealogicum ) notionum primitivarum, judicat tamen non
fatis effe limatum &c. act. erudit. lipf. ad an. 1491.;
poftea vero in iifdem actis. de
philofophiae primae emendatione agens hæc innuit; itaque peculiaris quaedam proponendi ratio neceffaria eft,
& tanquam filum in labyrin tho,
cujus ope non minus quam euclidea methodo ad calculi inftar quaeftiones refolvantur, fervata nihilominus
claritate , quæ nec popula ribus fermonibus quidpiam concedat. Ex his analyfir philofophicam inftituenti
patebit , quaenam fit veræ algebræ
philofophicae notio, dignitas, & ufus , tanquam Kuhlmahi
methodica centralis , a qua cæteræ omnes
pendent , & iterum in matrem fuamfe
filiæ refolvunt; eft namque haec ars invenier.di quaedam univerfaliffima tum Philofophorum , tum Mathematicorum
aualyfim fub fe comprehen dens , ut merito etiosophia, et philofophia princeps,
et architectonica sit salutanda. Nihil enim aliud funt cæteræ fcientiæ, quam
Æthiofo, S. XIV. Ex antecedentibus conftat de
tranfitione. 56 qua
& ယ S esse
CƆ & CƆ w concatenatio TA Huc
fpectant quæ de nexu, ordine, harmonia, & musica latius dicta paffim apud
antiquos licet indeterminate fatis proponuntur bonum in fenfum, & ufum
convertenda; apprimeenim obfervandum neceffitatem ferri non poffe ex eo quod neceffario dati
debeat aliqua in . Aliud eft effe neceffarium ; aliud eft neceſſario
concipiendam effe quæ cum fit CƆ , vel C
, exinde aliquam, erit C·Ɔ , vel (..); hinc vel S, vel S 59 TABULA, ET RATIO CHARACTERISTICE TIC Ratio , Caufa
latiffime primitiva ex O
Rationatum, Cau'atum W Connexa Y & Y
derivativa ex mIn connexa connexio causarum میں >ww
Connexio causatorum y S C
inversione concatenatio. Derivata
ex W S
ω ww wy Omnia in mundo effe W, ww S. XVIII.
ww', ordinata, harmonica, & nullam dari infulam philofophicam paffim apud Philofophos
tum veteres, tum re centiores, notione connexionis in latiffima fignificatione
fumta . Nota. funt CICERONE (vedasi), Auguftini,
scholafticorum verba; cum vero paffim
afcholafticis maxime in Phyficis rationes obtruderentur nihil ma gis quam
inintelligibiles; hinc acutiffimus Cartefius dubitationem in troduxit ad feu rationes rerum intelligibili modo
explicabiles intro ducendas; optime namque intellexerat omnia habere rationem
conve nientem , fufficientem fuo modo faltem analogice , &
convenienter. Hinc ,, nulla res ,
inquit, exiftit, de qua non poffit quæri quænam fit cauffa cur exiftat; hoc enim de ipfo Deo
quæri poteft , non quod 99 "9
99 indigeat ulla cauffa , ut
exiftat , fed quia ipfa ejus naturæ immenfitas
eft cauffa propter quam ( ratio) nulla cauffa indigeat ad
exiſtendum. Hujus principii diftinétum ,
& adæquatum ufum velut de novo prope fuit, & introduxit Leibnitius
Philofophus fummus; rem poftea confe cit in variis philofophicis fcriptis
Ariftoteles Hallenfis magnus Wolff.
Dolendum tamen quod eos fequuti novitatem inventionis, & demon
ftrationem nimium affectaverint in meram logomachiam, & circulum omnia abitura; quare perfpicaciffimus
Leibnitius axiomatis inftar affu mendum
effe contendebat , a Clarkio licet ad demonftrationem provo catus . Non oportet
enim in difciplinabilibus principiis inquirere propter quid ex fe ipfis enim fidem habent , non vero ex
aliis , & ex ipfis alia
demonftrantur. Ariftot. Hinc patet quid judicandum fit de novis demon
ftrationibusprincipiorum contradictionis , & rationis fufficientis
Straheleri in examin. metaph. Wolff. , & in differt. de
exiſt. Dei, & Hagenii in commen. de
method. mathem. Ex analyfi §. 14. Duo
dari debent , & dantur principia univerfaliacognofcendi, quibus pofitis rerum omnium intelligibilitas
ponitur, iifdem fublatis tol litur. In univerfum tamen obfervandum cautionem in
adplicatione adhi bendam; præfertim fi tum notiones , tum propofitiones non
fatis de terminentur, & determinate, ac primitive inter fe conne& Bulffinger, in Dilucid. tantur &c. S. XVIII. S
Hinc CƆ cɔ C
& y,w C C <
Ergo & inter& nulla W ၁ V Hinc
CO ၁ ၁ Ş s ၁ .S
viceverfa. Hinc V S С С) <<
(.. ) co , S
• Idem de w S. XIX. Exiftentiæ, feu actualitatis fignum. ens
non ens poteft Quod effe
non poteft &c. Gɔ, ¿
exiftens L S 62
< CƆ 3 ()
S <
CƆ M & M eft (, ,
Hinc vel V
€ repugnat interne , & externe Sfi eft S quoad ,"exiftit <
< CO Eft tamen C c Quod exiftit & determinatum , &
pofitivum eft ၁ Involvit Quodlibet
Repugnat ut ☺ () , ☺ ) CO < Hinc Hinc velut in fe S S.
.S V
Quare CƆ ( ,
ens fictum qua tale eft Co CƆ
S •) five fit fit 'S ; five
S ف * En combinationischaracteriſticæ exemplum,
cujus refolutio, & ad principaliora
reductio ex antecedentium connexa combinatione inftituenda fimpliciffi
ma, breviffimaque via . Notandum tamen innumeras plurimorum Au & t orum definitiones , & propofitiones nihil
aliud effe, quam puram pu tam rerum earundem fub diverfis nominibus vagam ,
& fterilem repe titionem , quod jam magnis Viris obfervatum & authopfi
præfertim ex hac arte inveniendi probe
patebit. 63 fi in SS effentia
Ratio Rationatum In SS
€ Hinc Confufio
accidentia Ordo Veritas
Hinc Hinc Falfitas
Perfectio . Imperfectio.
Grice: “Richer seems to imply that his surname
is Richer, not Richeri.” Ludovico Ignazio Richeri. Richeri. Keywords: il deutero-esperanto di H. P. Grice.
Refs.: Luigi Speranza, “Grice e Richeri”. Richeri.
No comments:
Post a Comment