Powered By Blogger

Welcome to Villa Speranza.

Welcome to Villa Speranza.

Search This Blog

Translate

Thursday, January 23, 2025

LUIGI SPERANZA -- GRICE ITALO A-Z R RI

 

Luigi Speranza -- Grice e Richeri: implicature del deutero-esperanto  – la scuola di La Morra -- filosofia italiana -- Luigi Speranza (La Morra). Filosofo piemontese. Filosofo italiano. La Morra, Cuneo, Piemonte. Nota Padoa: Peirce avait employé le signe «», comme lettre initiale du mot «vrai». Peano adopta ce signe pour représenter le «tout» et le même signe renversé pour représenter le «rien» Come anche nota Padoa, Peano «signala dans une note (Un precursore della logica, Rev. de Math.) un ouvrage par R., Algebræ philosophicæ in usum artis inveniendi specimen primum), dans lequel le « tout » et le « rien » étaient représentés par les signes «» et «∩», bien peu différents de ceux qui avaient été adoptés dans le Formulaire. Laureato in ambe leggi, fu uno  dei primi sozii della reale accademia delle scienze di Torino:  diè prova di vasta dottrina in un'opera cui scrisse ed inti tolò: Alfabeto della natura e dell'arte: in quest'opera egli svi luppò il sublime concetto di una lingua universale filosofica. Il dott. R., nato alle Morra presso Mondovi, scrive un suo lavoro dal titolo:  Alfabeto della natura e dell'arte. In quest'opera, dice il Casalis nel suo Dizionario degli Stati Sardi, è sviluppato il sublime concetto d'una lingua filosofica universale.In Mélanges de philosophie et de mathématique de la Société Royale de Turin appare il suo saggio, “Algebræ philosophicæ in usum artis inveniendi specimen primum,” dove presenta il suo progetto di lingua filosofica di rigore matematico, cui da il nome di scia-grafia. Muore a Torino. Dell'Accademia delle Scienze di Torino. Nel saggio, R. espone i metodi per associare dei caratteri astratti, di forma piuttosto semplice, a una ristretta rosa di significati, così come si fa nell'algebra - e in questo dimostra di conoscere le teorie combinatorie di Leibniz -, creando un metodo che permette di trattare della scienza metafisica secondo un sistema universalmente comprensibile. R. distingue lo scibile nelle categorie seguenti:l'impossibile, il contraddittorio, l'impossibilità, la contraddizione;  -    il possibile, la possibilità, la contraddizione non pura;  -  U  il qualcosa, la cosa, la realtà in senso lato; n  il nulla, il negativo, la negazione strettamente intesa;  -  S il determinato, suddiviso ulteriormente in segni che indicano il significato di affermativo/positivo e negativo, e la determinazione, positiva e negativa); l'indeterminato; -Co il determinabile (positivo e negativo), la determinabilità (positiva e negativa):  -  l'indeterminabile;      il necessario (positivo e negativo), la necessità; CO il contingente e la contingenza;  il mutabile (positivo e negativo), la mutevolezza (positiva e negativa);  - S l'immutabile, l'immutabilità; +2  e, come si vede, associa a ciascuna di queste un segno che lo determini. Il discorso filosofico è allora dato dalla composizione di questi caratteri e di altri simboli (di cui qui non si sono riportati che i primi esempi) che permettono di esprimere non tanto il significato degl’oggetti in sé (rappresentati dalla parola latina corrispondente), quanto piuttosto i rapporti tra gli stessi. Si rende noto al lettore che in realtà R. percorre la via dell'invenzione linguistica in “L’alfabeto della natura e dell'arte, progetto di  pasigrafia empirica” (Torino). Anotations by Grice. ALGEBRÆ PHILOSOPHICÆ IN USUM ARTIS INVENIENDI SPECIMEN PRIMUM LUDOVICI RICHERI. TABULA CHARACTERISTICA Technico-philosophice interpretata.  Impossibile, contradictorium, impossibilitas, contradictio.  IMpot possibile, possibilitas, mera non contradictio Aliquid, res, realitas late dicta. Nihil, negativum, merum, negatio ftricte dicta  C 47  affirmative, positive  S Determinatum negative CO indeterminatum determinatio positiva  negativa positive CO determinabile Lc? negative  СCƆ indeterminabile C cof necessarium  CO positive Necessitas negative  CO contingens  S. mutabile  rs. positive  Mutabilitas negative  S.1 immutabile immutabilitas  positiva determinabilitas contingentia positiva C negativa negativa et  I. impossibile, contradictorium, repugnans a  vel  non a possibile, esse poteft, non implicat impossibilitas, contradictio, repugnantia.Idem in aliis  In abstracto possibilitas, mere non contradictio et  Quodfpectatur, ut esse, et  non esse- Quod est  vel non tantum hinc hinc observatione dari et experientia esse non potest nec nec est, vel non est vel  S. II. constat .  O  non est  S. III.  Nihilum, negativum, merum,  › Aliquid, res, realitas,  confer §. 4. seq,  vel et  nihil, impossibile  Quod est non est,  vel  aliquid, possibile --Goglen Lexic-philosoph. hic.  est.  Nihil . 49  est, Nihil  Quodlibet  non  a et  vel  Non  non eſt .  datur.  Tantum  S.  IV.  cx f. 2  C  S determinatum, determinatio  non a velviceverfa  vel    CƆ indeterminatum, non determinatum  a, c  S ad  .  Non a,  Hinc  qua  Hinc Quod  C,C  affirmative, pofitive Determinatum S.  negative, negatio late V.  S et C  eſt  C,J  (,) c),  S. V I.  eſt, eft  2  argum. §.  S. 2. Quod  non eft, non eft:  g  (2) Cl. Bulfing. in dilucid. Wolf. Waller Nic. hic. In arte hac philosophandi naturali, simplicissimaque via universalissima et  S. VI.  inconcussa scientiarum humanarum fundamenta ex quotidianis, et lucidis observationibus, et experientiis deducta, et nunquam fatis expensa ad  minima – cf. H. P. Grice, The P. E. R. E – the Principle of Economy of Rational Effort --, e irresolubilia elementa reducuntur, et in populares velut,  communesque notiores fcientificæ cognitionis primitivas, et directrices  refolvuntur mira determinationis, et connexionis fimplicitate, et fæ cunditate illuftres . Confer. Chrift. Wolf. in Hor. fubfec. Marburg.  De notionibus directricibus, et genuino ufu philosophiæ; ethices.  et paffim Leibnit. præcipue de Philofoph. prim. emend. in actis lipfi.  Concin. in orat. de Metaphif, Frobes dissertat. cl. Jacquier etc. S. VII.  et, cɔ determinabile, C  3 W  S,  S  (, C Ɔ indeterminabile, CƆ  C'Ɔ ad  (3) SIGNA VICARIA ex CƆ  positive  c, cɔo determinabile  2, C5  negative  S. VIII.  Hinc  argum.  o  licet CƆ est tamen CƆ vel  c)  S. IX. Carpovius de linguæ perfectione ubi de essentialibus in vicaria mutandis etc.  In hac, utpote architectonica, velut per calculum qualitatum proprio marte  inveniuntur veritates inphilofophia non minus pura, quam in aliisfcien tiis adplicata . Elementis particularium fcientiarum inftructus, et arte  hac inveniendi generali adjutus multa inveniet, quae ex aliorum fcriptis  non fine tædio, et temporis dispendio alias haurire vix posset, immo  omnibus adhuc ignorata deteget. Non enim solum in mathesi, et  scientiis naturalibus, sed et in cæteris etiam disciplinis novas, easque illuftres veritates inveniendas superesse summis viris probatum, prae fertim indefinita, confusa, incerta radicitus determinando, et conne tendo. Huc spectant combinatoriae Leibnitii, algebræ philofophicæ Hookii, de dirigendo intellectu Lokii, medicina mentis Tschirnhaufen, Cramer de J. Consulto inventore cum Wolf. epist. gratulat. Wolf.  ethic. Cɔ,  non  C  vel  CƆ C  S. 1 X.  CƆ necessarium, necessitas  ɔ̃ vel va  C contingens, contingentia  non  CƆ C  fi ad adcharacteriſticacombinationis præcifionem COvel  CƆ     S. X.    vel  W 3  Hinc  යා  $ ad C velviceversa  C)  mutabilitas Hinc immutabilitas  arg. $5.2.8.5. feu  CO S  ex  Cɔcɔ arg. 2  S. X I.  S mutabile Şimmutabile  cɔ  S    С  g 2  qua  (,)  est  neceffarium unico modo determinabile, unico modo possibile. Unicitas  determinabilitatis rationem formalem necessitatis conftituit, non vero immutabilitas secundum scholafticos. Hinc ejus oppostum est impossibile, et aliter se habere non potest. Notiones utique veræ, non vero primitivæ definitiones. Necessitas nullam determinationem supponit, et  possibilis ut indeterminati determinabilitatem determinat. Hinc necessarium est determinate determinabile: immutabilitas vero determinatio nem antecedentem supponit, et an ulterius determinabile sit, nec ne  definit. Extra systema veri nominis facile, et circulum committere, et  derivationes omittere. 52  S.  S vel  Hinc  ** qua  Hinc pofitive  mutabile  negative  eft  S..S  C) S et  S.  ос  fi ab ad  C  S. XII.  S.  ..  argum. S.§. ad §. 10. cit.  XIII.  et viceversa etc.  eft  SCIA * En perfecta analyseos exemplum, ex quo intimius scrutanti patebit, quo modo cujuslibet dati principii refolutio, et reductio fit inftituenda fimpliciffima connexionis via, et quomodo methodus naturæ cum methodo  mathematicorum dicta perfecte fociari poffit: in vera namque, naturali,  et non interrupta veritatum concatenatione unum, idemque funt: subtiliori philosophice pervidendi abstracta in concretis minus attendentes tenuitatis, inutilitatifque causabuntur speculationum praecipue illarum,  quae neque proxime in naturalibus, neque in civilibus usum fint habi turæ: fantum tamen abeft, ut naturam, fubtilitate fpeculationum, maxi me etiamfublimium artificiorum magiftri fuperent, ut in quamplurimis  ne adfequantur quidem . Infiniti cafus funt, in quibus nondum eo pro  greffi fumus meditando, quo natura praeivit, et ufus fequitur etiam  civilis . Liceat ergo haec faltem fpei, et voluptatis gratia adjungere . SCIA-GRAPHIA C C  C    ex fubfequentium unione primitiva, velut effentialia    3, et  generaliter abstrahendo, et veluti vicaria ♫ W,et  ()  S, et CƆ ex refolutione  CƆ, ergo vel, analogice.  C,Sverovel refolviturfimplici combinatione  S  Ɔ  et 14.  cɔ  vicaria T C3 CƆ ergo vel  GO S.  ex S quod fupponitur, fi  Soi  $; quare vel o  S  ©  ex    ex CƆfumta. Combinatio C  o  ci  ex analyſi ad S vel  2  non  S feu ex CƆ C  vel  . Hinc  ca  cum S; hinc      W  ad oppofitum S 2  CƆ    fi S  C  $  En ergo,; ∞ vel CƆ, velS; S vero velC,vel  Combinando  cum S enafcitur C et vel ĊƆ, vel C  Determinando C CƆ oritur C, dein (·)  Determinatum vero fi ad oppofitum C), $;  S. C  fi non S; Š vel ex S  Huc  c5 $ 5  Huc apprime faciunt, quæ ad §. 51.Ontol. LATINÆ annotavit philosophus summus Wolffius. Conquestus est Leibnitius de tenebris philosophiæ primæ – cf. H. P. Grice, “first philosophy” --, conqueruntur de iifdem vulgo tantum non omnes; et Leibnitius quidem jam monuit in philosophia prima – H. P. Grice: “first philosophy” -- ( utpote architectonica)  magis luce, ac certitudine opus esse, quam in mathematicis; atque  ideo singularem quandam proponendi rationem necessariam judicavit, cujus  ope non minus, quam euclidea methodo ad calculi inftar quæftiones  refolvantur. Sed fingularis illa proponendi ratio fodus eft, quem  nemo Philofophorum hactenus folvit, nec quomodo folvi debeat Leibnitius innuit, nedum docuit. Nulli tamen dubitamus quod beneficio fu pradicta analyſeos, et reductionis combinatoriæ nodum iftum fimpliciffi ma, et univerfaliffima ratione folverimus .  De arte combinandi veterum multi multa dixerunt, et eas explicare,  ampliare, fupplere tentarunt. Ingeniofi utique multum habent in fuis  circulis, ciftulis, lampadibus combinatoriis, etin variis combinationum  artificiis ; aft determinationem, et derivationem merito defideres tum  in notionibus, tum in fignis; hinc eorum characteriſtica notionibus  confufis, et minus determinatis fuperftructa, et fignis non effentialiter  derivativis, fed arbitrariis confecta, et tum pantofophicis, tum panto metricis principiis ex intima notionum natura deductis ad combinationes  determinandas deftituta tanquam inutilis fuit neglecta . Defectum con nexionis combinationum confufe agnoverunt nonnulli; aft verae com binatoriae univerfalis fundamenta ignorarunt, ideft notionum maxime  univerfalium analyfim, et reductionem ad primitiva, et fimpliciffima.  Igquierdo in fua Pharo in hanc rem notat,, quod non advertunt com binationum ex datis terminis poffibilium multas debere rejici tanquam  inutiles in ordine ad faciendam fcientiam ; utpote quorum extrema,  neque connexionem inter fe, neque oppofitionem, neque aliud néceffl tudinis genus etc. Acutiffimus recentiorum Leibnit.fundamentum quod  tunc juvenis in fua combinatoria quam  perficere non potuerat, neglexit, poftea in actis lipfienfibus indicavit, quod jam olim pervidit Ariftoteles categoriarum combinationem innuens: tametfi enim applaufu non vulgari eruditorum  fuerit exceptus (ars combinatoria) et novas complures meditationes  non pœnitendas, quibus femina artis inveniendi fparguntur, contineat,  atque inter cæteras palmariam illam de analyfi cogitationum humanarum  in alphabetum quafi quoddam (non chronologicam, sed genealogicum) notionum primitivarum, judicat tamen non fatis effe limatum etc. act.  erudit. lipf.; poftea vero in iifdem actis.  de philofophiae primae emendatione agens hæc innuit; itaque peculiaris  quaedam proponendi ratio neceffaria eft, et tanquam filum in labyrin  tho, cujus ope non minus quam euclidea methodo ad calculi inftar  quaeftiones refolvantur, fervata nihilominus claritate, quæ nec popula ribus fermonibus quidpiam concedat.  Ex his analyfir philofophicam inftituenti patebit, quaenam fit veræ algebræ  philofophicae notio, dignitas, et ufus, tanquam Kuhlmahi methodica  centralis, a qua cæteræ omnes pendent, et iterum in matrem fuamfe  filiæ refolvunt; eft namque haec ars invenier.di quaedam univerfaliffima  tum philofophorum, tum mathematicorum aualyfim fub fe comprehen dens, ut merito etiosophia, et philofophia princeps, et architectonica sit salutanda. Nihil enim aliud funt cæteræ fcientiæ, quam Æthiofo.  Ex antecedentibus conftat de tranfitione. qua  et  S  esse  CƆ et CƆ w concatenatio  TA Huc fpectant quæ de nexu, ordine, harmonia, et musica latius dicta paffim apud antiquos licet indeterminate fatis proponuntur bonum in fenfum, et ufum convertenda; apprimeenim obfervandum neceffitatem  ferri non poffe ex eo quod neceffario dati debeat aliqua  in . Aliud eft  effe neceffarium ; aliud eft neceſſario concipiendam effe  quæ cum fit CƆ, vel C, exinde  aliquam,  erit C·Ɔ, vel (..);  hinc vel S, vel S TABULA, ET RATIO  CHARACTERISTICE  TIC  Ratio, Causa  latiffime primitiva ex O rationatum, causatum  W Connexa  Y et Y  derivativa ex  mIn  connexa connexio causarum  میں  >ww  Connexio causatorum  y  S C  inversione  concatenatio. Derivata ex W  S  ω ww wy  Omnia in mundo esse W, ww  S. XVIII.  ww', ordinata, harmonica, et nullam dari  infulam philofophicam paffim apud philosophos tum veteres, tum re centiores, notione connexionis in latissima SIGNIFICATIONE fumta. Nota.  funt CICERONE (vedasi), Auguftini, scholafticorum verba; cum vero  paffim afcholafticis maxime in Phyficis rationes obtruderentur nihil ma gis quam inintelligibiles; hinc acutiffimus Cartefius dubitationem in troduxit ad  feu rationes rerum intelligibili modo explicabiles intro ducendas; optime namque intellexerat omnia habere rationem conve nientem, fufficientem fuo modo faltem analogice, et convenienter.  Hinc,, nulla res, inquit, exiftit, de qua non poffit quæri quænam fit  cauffa cur exiftat; hoc enim de ipfo Deo quæri poteft, non quod  99  "9  99 indigeat ulla cauffa, ut exiftat, fed quia ipfa ejus naturæ immenfitas  eft cauffa propter quam ( ratio) nulla cauffa indigeat ad exiſtendum.  Hujus principii diftinétum, et adæquatum ufum velut de novo prope fuit, et introduxit Leibnitius philosophus summus; rem poftea confe cit in variis philofophicis fcriptis Ariftoteles Hallenfis magnus Wolff.  Dolendum tamen quod eos fequuti novitatem inventionis, et demon ftrationem nimium affectaverint in meram logomachiam, et circulum  omnia abitura; quare perfpicaciffimus Leibnitius axiomatis inftar affu  mendum effe contendebat, a Clarkio licet ad demonftrationem provo catus . Non oportet enim in difciplinabilibus principiis inquirere propter quid  ex fe ipfis enim fidem habent, non vero ex aliis, et ex ipfis alia  demonftrantur. Ariftot. Hinc patet quid judicandum fit de novis demon ftrationibusprincipiorum contradictionis, et rationis fufficientis Straheleri  in examin. metaph. Wolff., et in differt. de exiſt. Dei, et Hagenii in  commen. de method. mathem.  Ex analyfi §. 14. Duo dari debent, et dantur principia univerfaliacognofcendi,  quibus pofitis rerum omnium intelligibilitas ponitur, iifdem fublatis tol litur. In univerfum tamen obfervandum cautionem in adplicatione adhi bendam; præfertim fi tum notiones, tum propofitiones non fatis de terminentur, et determinate, ac primitive inter fe conneet  Bulffinger, in Dilucid.  tantur etc. S. XVIII.  S  Hinc  CƆ cɔ  C  et y,w  C  C  < Ergo et interet nulla W    V Hinc  CO     Ş  s    .S  viceversa. Hinc  V  S  С С)  <<  (..  )  co, S  • Idem de w  S. XIX.  Exiftentiæ, feu actualitatis fignum.  ens  non ens  poteft  Quod effe  non poteft  etc.  Gɔ, ¿  exiftens L  S  62  <  CƆ  3  () S  <  CƆ  M et M eft (,,  Hinc  vel  V  €  repugnat  interne, et externe  Sfi eft S quo ad, exiftit  <  <  CO Eft tamen C  c Quod exiftit et determinatum, et pofitivum eft  Involvit  Quodlibet  Repugnat ut ☺ (), ☺ )  CO  < Hinc Hinc velut in fe  S  S. .S  V  Quare  CƆ  (, ens fictum  qua tale eft Co  CƆ  S  •) five fit fit 'S ; five S  ف  * En combinationischaracteriſticæ exemplum, cujus refolutio, et ad principaliora  reductio ex antecedentium connexa combinatione inftituenda fimpliciffi ma, breviffimaque via . Notandum tamen innumeras plurimorum Au et t  orum definitiones, et propofitiones nihil aliud effe, quam puram pu tam rerum earundem fub diverfis nominibus vagam, et fterilem repe titionem, quod jam magnis Viris obfervatum et authopfi præfertim ex hac arte inveniendi probe patebit. si in SS  essentia ratio rationatum In SS  € hinc confusio accidentia ordo – Grice: be orderly -- veritas hinc hinc falsitas perfectio imperfectio.  Richeri's Algebrae philosophicae in usum artis inveniendi (An algebra of philosophy, for use in the art of discovery) appeared in print. As the title suggests, Richeri introduced a set of notations to better express logical ideas.        Figure 3. Richeri's set of symbols for representing logical ideas in the Algebrae philosophicae (1761). Digitized by Archive.org from the copy owned by the Natural History Museum Library, London.  As we can see, two circle arcs are used in varying combination to represent logical ideas. For example, the symbol resembling the Greek letter ω  is used for statements that are deemed possible, while an inverted version of this symbol ℧  is used for contradictory statements. The text continues with an extensive list of symbol pairs that express contrasting concepts in logic: thing and nothing, positive and negative determinations, determinate and indeterminate, possibility and impossibility, mutable and immutable. Most importantly, Richeri's symbols for thing (aliquid) and nothing (nihil) resemble today's symbols for union ( ) and intersection (∩ ), respectively. This climax of this short article is a logic diagram that traces the possible outcomes of any object of critical inquiry.    Figure 4. Richeri's tree of logic symbols from the Algebrae philosophicae (1761). Digitized by Archive.org from the copy owned by the Natural History Museum Library, London.  In purely symbolic form, Richeri has given a sort of binary search for philosophical inquiry—indeed, this is the algebraic philosophy that was promised! In words, the tree begins like this:  Any statement is either impossible (contradictory, the inverted ω  in the corner) or possible (noncontradictory, the ω  at the left end of the tree);  If a statement is possible (ω ), it is either determinate (proven, the lower branch) or indeterminate (unproven, the upper branch);  Following the tree a bit further, we see that any possible, determinate statement must be either affirmative or negative. It's also interesting that Richeri viewed possible, indeterminate statements as being either determinable (provable) or indeterminable (unprovable). All told, Richeri's Algebrae philosophicae is only 16 pages long, with many of those consisting of symbolic representations for various propositions. If you have detected echoes of Leibniz in this paper, you are correct! This is no accident: Richeri specifically cited the Dissertatio de Arte Combinatoria in his work. Specifically, we can see how the subject-predicate form of a proposition has been carried over into the Algebrae philosophicae.Grice: “Richer seems to imply that his surname is Richer, not Richeri.” Ludovico Ignazio Richeri. Richeri. Keywords: il deutero-esperanto di H. P. Grice. Refs.: Luigi Speranza, “Grice e Richeri”. Richeri.

 

 

Luigi Speranza -- Grice e Ricordi: la ragione conversazionale eil Nerone di Manfridi, Seneca o dell’essere per amore, e gl’inganni dell’infinito di Leopardi sulle ceneri di Pasolini nell’inferno d’Aligheri – la scuola di Milano -- filosofia lombarda -- filosofia italiana -- Luigi Speranza (Milano). Filosofo milanese. Filosofo lombardo. Filosofo italiano. Milano, Lombardia. Se è vero che Shakespeare inventa l'umanità, è altrettanto vero che egli l'ha poi divisa, il più delle volte, tra due grandi generi di rappresentanti: e questi passano davvero per le categorie dell’accademia degli platonici e il lizio degl’aristotelici. Merk Ricordi, in arte Teddy Reno e la produttrice e distributrice cinematografica Vania Protti. Studia a Roma e Napoli. Studia l’ermeneutica con Ronconi. Attore con Stoppa, Lavia, e Filippo. Inizia la carriera registica che lo ha visto spesso anche interprete nei propri allestimenti. Questi sono stati salutati sempre da un forte e caloroso successo di critica e pubblico. Si dedicato a Shakespeare, alla drammaturgia antica, al teatro tedesco dell'età romantica, ma anche e costantemente ai contemporanei introducendo autori come Rohmer, Amann, Norén.  Si ricordano “Medea” e “Fedra” di Seneca, Trio in mi bemolle di Rohmer e Dopo la festa di Amann, Anfitrione di Kleist e Don Giovanni e Faust di Grabbe, “Canti nel deserto” e Gl’inganni dell'infinito di LEOPARDI (si veda), “Le ceneri di Roma” e Orgia di PASOLINI, Creditori di Strindberg e Demoni di Norén, Romeo e Giulietta, Macbeth e Amleto di Shakespeare, Lame e NERONE di Manfridi. Pubblicat su LEOPARDI (si veda), Shakespeare, Schiller e il concetto di teatralità: “Lo spettacolo del nulla” (Bulzoni) e Essere e libertà (Bulzoni). Pubblica "Le mani sulla cultura" (Gremese), una denuncia assai netta dell'egemonia storica della sinistra sull’arti, che si ravvisa in modo particolare nel "Teatro politico". Direttore del Teatro Stabile d'Abruzzo a L'Aquila. Inaugura il corso di questo teatro, dirigge e interpreta Edipo Re di Sofocle e Anfitrione di Kleist, e insieme dedicato vari incontri al teatro di poesia.  Consigliere di amministrazione del Teatro di Roma. Collabora a Liberal, per le cui edizioni pubblicato il saggio "Ideologia di Amleto” (Liberal). Pubblica "Shakespeare filosofo dell'essere" (Milano, Mimesis), saggio che si riassume nella tematica di una nuova “Filosofia del dramma”. Questo saggio rappresenta il sui progetto dedicato alla drammaturgia esistenzialista. Pubblica "Filosofia del bacio" (Mimesi), e "PASOLINI e le ceneri di Roma, o un filosofo della libertà" (Mimesis). Pubblica il suo saggio teoretico più rilevante, "L'essere per l'amore" (Mimesis).  ALIGHIERI (si veda) per Roma e nel mondo. Inizia un Progetto filosofico su Alighieri -- saggistico ma anche teatrale e comunicativo. "ALIGHERI per Roma", con la lettura in luoghi significativi della "Città Eterna" -- Mausoleo di Cecilia Metella, Arco di Giano, Terme di Caracalla e Terme di Diocleziano -- di VII Canti dell'Inferno. Realizza un primo documentario per Rai 5 -- ricevendo il plauso della critica e grande riscontro dal pubblico. Pubblica “Filosofia della Commedia di Aligheri,” dedicato alla cantica dell'Inferno. “Il grande teatro shakespeariano” (Mimesis); “Filosofia della Commedia di ALIGHIERI -- L’Inferno – Il Purgatorio ” (Mimesis) “ALIGHERI -- per Roma: Inferno” Rai; La grande magia di ALIGHERI può essere capita soltanto ascoltandola a viva voce", in Spettacoli, La Repubblica. Intervista di Grattarola. Franco Ricordi. Ricordi. Keywords: essere per amore, il Nerone di Manfridi, Seneca, Pasolini, le ceneri di Roma, gl’inganni dell’infinito, Leopardi, Alighieri. Refs.: Luigi Speranza, “Grice e Ricordi” – The Swimming-Pool Library.

 

Luigi Speranza -- Grice e Righetti: la ragione conversazionale e la critica della ragione ecologica, o l’etica dello spazio -- filosofia italiana -- Luigi Speranza (Roma). Filosofo italiano. Si concentra soprattutto sui temi dell’estetica. Fonda “La Stanza Rossa” sull rapporto arte-comunicazione. Affianca alle ricerche precedenti altri filoni di indagine, volti prevalentemente all’ambito della riflessione meta-etica.. Studia l’ecologia. Pubblica «Iride», «Dianoia» e «Millepiani».   Ecoinciviltà. La ragione ecologica spiegata all’umanità civile” (Mucchi, Modena); “La ragione ecologica: intorno all’etica dello spazio” (Mucchi, Modena); “Etica dello spazio: per una critica ecologica al principio della temporalità” (Mimesis, Milano); “Dall’assenza d’opera all’estetica dell’esistenza” (Mucchi, Modena); “Forme della “verità”: follia, linguaggio, potere, cura di sé” (Liguori, Napoli); “La fantasia e il potere” (Mucchi, Modena); “La Stanza Rossa. Tras-versalità artistica” (Costa, Milano); “Soggetto e identità: il rapporto anima-corpo” (Mucchi, Modena). Cf. Grice, “From the banal to the bizarre: method in philosophical psychology.” Stefano Righetti. Righetti. Keywords: la ragione ecologica, o l’etica dello spazio, linguaggio, la pietra di bismantova. Refs.: Luigi Speranza, “Grice e Righetti” – The Swimming-Pool Library.

 

Luigi Speranza -- Grice e Rignano: la ragione conversazionale della teleo-nomia -- filosofia fascista – filosofia italo-giudea – la scuola di Livorno -- filosofia toscana -- filosofia italiana -- Luigi Speranza (Livorno). FIlosofo toscano. Filosofo italiano.  Livorno, Toscana. Grice: “I love Rignano, but I would not consider him a philosopher, in that he never attended a course on philosophy!” Studia a Pisa e Torino. Laureato, si interessa subito ai problemi filosofici collegati alla ricerca scientifica. Fondatore della Rivista di Scienza. Fonda a Bologna “Rivista di Scienza” per Zanichelli. La rivista assunse il nuovo titolo di “Rivista di sintesi scientifica” -- cf. Grice on einheit der wissenschaft. La rivista nasce con il proposito di opporsi alla eccessiva specializzazione a cui era giunta la ricerca scientifica danneggiata per questo da criteri troppo specifici e restrittivi. Gli  fondatori, e in particolare R., si proponeno di superare il particolarismo delle scienze per una visione più estesa gettando un ponte fra cultura umanistica e quella scientifica ed elaborando una "sintesi" -- o unità o continuita -- tra le scienze della natura e le scienze dell'uomo.  In questo modo la filosofia, libera da legami nei confronti dei sistemi prefissati, poteva dedicarsi a promuovere la coordinazione del lavoro, la critica dei metodi e delle teorie, e ad impostare in modo più ampio i problemi delle teorie. Nei saggi che pubblica su “La rivista de sintesi scientifica” ha modo di mettere in rilievo le sue capacità di divulgatore e di condurre i suoi studi in completa autonomia dal mondo accademico ufficiale elaborando la sua concezione filosofica ispirata soprattutto dalla corrente positivistica. Chiede a Freud un'esposizione della psicoanalisi con le indicazioni di quali rami del sapere potessero essere interessati alle teorie e all'esperienze psicoanalitiche. Freud scrive “Das Interesse an der Psycho-analyse”, pubblicato sulla rivista. Si interessa di psicologia e biologia ed è noto soprattutto per la sua ipotesi della proprietà mnemonica, secondo la quale la sostanza vivente sarebbe in grado di ricordare le condizioni fisiologiche dell’iniziali situazioni fisiche determinate dall'ambiente esterno e quindi di riprodurle nel prosieguo della vita biologica.  Questa sua teoria consente a lui di operare nella biologia un compromesso tra una visione meccanicistica della realtà naturale e una finalistica, vitalistica. Per il meccanicismo infatti non è possibile pensare che nell'ambito degli organismi viventi vi sia il proposito immanente di conseguire una finalità ma d'altra parte è innegabile he nel mondo organico sia presente una sorta di TELEO-NOMIA particolare per ogni essere vivente tale da giustificare l'idea che, durante il periodo di adattamento all'ambiente, questi conservi una specie di traccia fisica mnemonica persistente e trasferibile ereditariamente. Si interessa anche di filosofia della psicologia – o psicologia filosofica --  ma quando intese indicare lo statuto epistemologico della teoria psicologica, il tipo di scientificità che ad essa compete, in modo da definire i rapporti con la scienza naturale da una parte e con quella umana dall'altra, si orienta verso soluzioni intermedie, che spesso complicavano più che risolvere i problemi. Coerentemente al suo programma di sintetizzare opposti sistemi, elabora anche una concezione economica di tipo socialista marxista che è in accordo con il liberismo. Altre saggi: “Per una riforma socialista del diritto successorio” (Bologna, Zanichelli);  “Di un socialismo in accordo colla dottrina economica liberale” (Torino, Bocca); “Sulla trasmissibilità dei caratteri acquisiti: ipo-tesi d'una centro-epigenesi” (Bologna, Zanichelli); “L'adattamento funzionale e la teleologia psico-fisica” (Bologna: Zanichelli); “Che cos'è la co-scienza?” (Bologna, Zanichelli); “Il fenomeno religioso” (Bologna, Zanichelli); “Il socialismo” (Bologna, Zanichelli); “Dell'attenzione: contrasto affettivo e unità di co-scienza” (Bologna, Zanichelli); “Dell'origine e natura mnemonica delle tendenze affettive” (Bologna, Zanichelli); “Per accrescere diffusione ed efficacia all’università popolari” (Milano, Compositrice); “La vera funzione delle università popolari” (Roma, Antologia); “Vividità e connessione” (Bologna, Zanichelli); “L'evoluzione del ragionamento” (Bologna, Zanichelli); Il nuovo programma dell'Un. pop. milanese: primo anno d'esperimento, Como, Cooperativa comense; Bari; Le forme superiori del ragionamento” (Bologna, Zanichelli); “Democrazia e fascismo” (Milano, Alpes). “Dizionario di filosofia, Treccani Dizionario biografico degl’italiani, Istituto dell'Enciclopedia Italiana. Il ragionamento in rapporto   al finalismo della vita.    Brevi parole ci basteranno per trarre la conclusione del  nostro lavoro. L'analisi di questa facoltà suprema della mente,  quale è il ragionamento, ci ha condotto a constatare come  esso sia tutto costituito, in definitiva, dal giuoco reciproco  delle due ‘attività fondamentali e primordiali della nostra  psiche : le intellettive e le aftettive; le prime consistenti nella  semplice evocazione mnemonica di percezioni od imagini del  passato ; le seconde manifestantisi come tendenze o aspirazioni  dell'animo nostro verso un dato fine, al cui raggiungimento  è rivolto il ragionamento stesso.   Abbiamo visto l’attività affettiva entrare in giuoco nel  ragionamento, non solo direttamente colla sua opera evocatrice  e selettrice ed escluditrice delle imagini sensoriali, bensì anche  sotto forma di altre facoltà dello spirito che da essa derivano.  Così la facoltà di fare attenzione a quanto si pensa, e quindi  di mantenere la coerenza del pensiero -e. di esercitare lo spi-  rito critico, quella di imaginare combinazioni nuove a mezzo  di elementi mnemonici vecchi, la facoltà di classificare e di  porre un po’ d’ordine nell’infinita e caotica congerie di fatti  che cadono sotto i nostri sensi, quella di creare concetti sempre  più generali ed astratti, e così via: tutte queste facoltà di  attenzione, di’ coerenza, di critica, d’ imaginazione, di classi-  ficazione e d’astrazione, che elevano a mano a mano il ragio-  namento dalle sne forme intuitive primordiali alle più alte  deduzioni della scienza, si sono palesate alla nostra analisi avere tutte un sostrato di natura affettiva. Abbiamo visto,  parimente, avere origine affettiva anche la deformazione che  subisce il ragionamento, quando dalla sua forma costruttrice  e creatrice passa all’altra intenzionale, puramente classifica-  toria, per lo più sterile, di cui le manifestazioni più tipiche  sono il ragionamento dialettico e il ragionamento metafisico.  Abbiamo visto, in seguito, l’ influenza che le tendenze affettive  hanno nel determinare le varie forme di mentalità logica.  Abbiamo visto, infine, le forme patologiche stesse del ragio-  namento essere dovute, esse pure, a cause di pretta natura  affettiva.   L'attività affettiva ci appare, lina come impregnante  per così dire di sè tutte le manifestazioni del nostro pensiero.  Si può dire, anzi, essere essa l’unica ed effettiva costruttrice  che, servendosi del materiale intellettivo di puri ricordi imaginativi, immagazzinati nelle nostre accumulazioni mnemoniche  sensoriali, erige ogni e qualsiasi edificio del nostro raziocinio,  dal più umile dell’animale più infimo al più sublime dell’uomo  di genio. Ma questa facoltà affettiva, che così ci appare il grande  artefice, incitatore e moderatore ad un tempo, della nostra  mente, vedemmo essere alla sua volta dovuta alla proprietà  mnemonica fondamentale; anzi, di questa proprietà mnemo-  nica della sostanza vivente essere essa la manifestazione più  genuina e più diretta. Di guisa che questa facoltà mnemonica, che già vedemmo in altre nostre opere spiegarci i fenomeni biologici più fondamentali, — dal preordinato adattamento morfologico degli  organismi e dall’inconsciamente preveggente comportamento-istinto degli animali alla trasmissibilità dei caratteri acquisiti,  della quale tanto l’evoluzione filogenetica che lo sviluppo  ontogenetico sono la diretta conseguenza, — questa facoltà  mnemonica ci si appalesa ora come capace di fornirci, da sola, anche tutte le manifestazioni più svariate della psiche.  Se ad Archimede bastava un sol punto d'appoggio per sol-  levare il mondo, alla energia vitale basta questa sua proprietà  mnemonica per dar luogo a tutte le manifestazioni finalistiche  più caratteristiche della vita e per creare tutto il meccanismo  pensante e ragionante della mente.  Già vedemmo questa facoltà mnemonica potersi definire  come la capacità di riprodurre, per cause interne, quegli stessi  stati fisiologici specifici, a produrre i quali la prima volta fu necessaria l’azione delle energie del mondo esterno. Tentammo anche di precisarne il meccanismo coll’ammettere a base di ogni fenomeno vitale l’energia nervosa e col dotare quest’ultima della proprietà dell’accumulazione specifica, cioè a dire  col supporre che ciascuna accumulazione nervosa sia atta a  dare come scarica unicamente quella medesima specificità  della corrente nervosa di carica, dalla quale l’ accumula-  zione stessa sia stata deposta. Ma mettiamo pur da banda  tale ipotesi; l’importante sta in ciò, che per avere le mani-  festazioni biologiche e psicologiche più fondamentali della vita  basta supporre nell’ energia nervosa, in più delle proprietà  comuni a tutte le energie del mondo inorganico, néent’ alt70  che la proprietà mnemonica. Non è, infatti, come molti sostengono, la proprietà di  adattamento all'ambiente ciò che distingue energia vitale  dalle energie del mondo inorganico. Tale proprietà di adattamento è comune a queste come a quella. È ciò che dimostra  qualsiasi sistema fisico-chimico, il quale, ove venga ad avere  disturbato il suo equilibrio dinamico da qualche mutamento  sopraggiunto nelle condizioni esterne, si dispone con esse  in un equilibrio dinamico nuovo, cioè a dire reagisce e si adatta a queste condizioni ambientali mutate. Così,  p. es., se fermiamo a metà colle dita la corda di un pendolo  che oscilla, questo si adatta alle nuove condizioni mettendosi  ad oscillare più rapidamente. Se le pile d’un ponte vengono  a restringere la sezione d’un fiume, l’acqua rigurgita a monte  fino a che l’aumentata sua velocità fra le pile la fincecia de-  tluire nella stessa quantità di prima. Il raggio di luce al mo-  mento di entrare in un mezzo trasparente più denso si rifrange.  E l’intensità della corrente elettrica, ferma restando la diffe-  renza di potenziale ai poli, si commisura alla resistenza del  circuito. Tutte queste sono altrettante forme di adattamento  a mutate circostanze esterne da parte delle energie del mondo  inorganico, le quali, prima di trasformarsi in altre forme ener-  getiche, assumono piuttosto, finchè è possibile, le più diverse  modalità, che permettano loro di proseguire nella forma stessa  in cui già si trovano attive. Ciò che manca loro, in confronto  all'energia vitale e nervosa, è unicamente la facoltà mnemonica, cioè la facoltà, ripetiamo, di riprodurre queste modalità  energetiche di adattamento per sole cause interne, senza bisogno che si ripresentino nella loro integrità quelle circostanze am-  bientali che la prima volta costrinsero la rispettiva forma di  energia ad assumere queste modalità di adattamento. Ora abbiamo visto questa proprietà mnemonica essere  appunto ciò che dà alla vita il suo aspetto finalistico, cioè  quello di essere mossa da forze a fronte anzichè dalle sole  forze a tergo. Il fine verso cui gravita l’uomo colle sue  tendenze affettive, le circostanze esterne ad affrontare le quali si avvia inconscio l’animale col suo comportamento complesso dettatogli dall’istinto, il rapporto ambientale ‘al quale sarà  adatto l’organo che l'embrione plasma nell’ utero materno  fungono ora da vis a fronte in quanto furono vis a tergo nel passato e in quanto le attività fisiologiche, allora determinate nell’organismo da queste circostanze esterne e da  questi rapporti ambientali, hanno lasciato un’accumulazione  mnemonica di sè, la quale costituisce ora, essa stessa, la vera  ed effettiva « vis a tergo » che dirige e muove lo sviluppo e  l'istinto e la condotta cosciente dell’essere vivente. E il ragionamento, messo in moto dall’una o dall’ altra  affettività primaria, controllato di continuo dall’affettività secondaria del relativo stato d’attenzione, e poi dalla primaria  stessa e da altre affettività ad essa strettamente connesse  sospinto verso le forme più elevate e più astratte, è di questo  aspetto finalistico della vita la manifestazione più alta e più  complessa. Da ciò il tragico eterno contrasto fra la nostra vita interiore, tutta impegnata di finalismo, che sente questo finalismo  essere carne della propria carne e sangue del proprio sangue,  e l’inanimato mondo esterno, che, per quanto ansiosamente  scrutato per secoli e secoli, da nessuna finalità sembra in-  vece essere mosso. Tragico ed eterno contrasto, questo, fra  il microcosmo essenzialmente finalistico e il macrocosmo pu-  ramente meccanico, che costituisce il sostrato profondo della  lotta più che millenaria fra la scienza e la religione, la prima  costretta dalla ragione basata sui fatti a negare una finalità  all’universo, la seconda invece irresistibilmente sospinta dalle  più intime fibre del sentimento ad affermarla. Questo contrasto fra la ragione e il sentimento non avrà  forse mai fine, a meno che l’uomo si rassegni a cercare, non  più nell’universo tutto, bensì entro l’ambito più ristretto del  solo mondo della vita, col quale ha comunanza di origine e di natura, la ragione ultima della propria condotta, la finalità  suprema della propria esistenza. E questa comunanza di ori-  gine e di natura, se profondamente intesa, non mancherà al-  lora di infondergli un sentimento di simpatia e di solidarietà  verso tutti gli esseri, in genere, capaci di godere e di sof-  frire, e di amore e di altruismo verso la famiglia umana, in  ispecie, in cui più forte e ‘più conscio, perchè all’apice del-  l'evoluzione organica, batte il ritmo della vita. Sarà tratto  pertanto dal più profondo senso stesso del dovere a combat-  tere ovunque, con opere di bene e di equità, ogni causa di  dolore e a favorire ogni occasione di letizia, — diminuzione  l’uno e aumento l’altra di attività vitale, — e a promuovere  nel tempo stesso ogni forma di progresso sociale, ogni mani-  festazione di bellezza, ogni slancio verso l’ideale, aftinchè  sempre più completa e più serena e più elevata si svolga  l’esistenza umana e sempre più radiosa e più pura risplenda  nell'universo la face della vita. Eugenio Rignano. Rignano. Keywords: diritto successorio, vitalismo, democrazia e fascismo, liberismo, liberalismo, socialismo, “Scientia”, filosofia italo-giudea, teleo-nomia. -- Refs.: Luigi Speranza, “Grice e Rignano” – The Swimming-Pool Library.

 

Luigi Speranza -- Grice e Rigobello: la ragione conversazionale o dell’allargamento interpersonale del razionale – l’intenzionalità rovesciata – la scuola di Badia Polesine -- filosofia veneta -- filosofia italiana -- Luigi Speranza (Badia Polesine). Filosofo italiano. Badia Polesine, Rovigo, Veneto. Il nostro rapporto con gl’altri deve sempre farci essere un interrogativo per loro. Fra i principali rappresentanti italiani del personalismo. Dopo gli studi liceali a Padova consegue la laurea in filosofia, quale allievo di STEFANINI e PADOVANI. Insegna a Padova, Perugia e Roma. Spazia dalla meta-fisica, all'etica e la filosofia politica, alla storio-grafia. Collaboratore a Studium. Ripensa il personalismo partendo dal presupposto per cui esso, potendo anche costituire un possibile complemento integrativo ed estensivo alla meta-fisica non puo comunque considerarsi una dottrina filosofica definita bensì una posizione che mette in primo piano il concetto di "persona" (cf. Strawson, “Il concetto di persona”). Il personalismo non è in contraddizione con la meta-fisica  bensì ne puo costituire un proficuo ampliamento psico-logico, etico, antropo-logico. Uno dei suoi contributi più originali consiste nel personificare -- proprio per il tramite del personalismo -- la ragione meta-fisica attraverso quel processo di integrazione fra l’esistenzialismo e la filosofia classica. Ri-esamina nel suo evolversi, nonché compara criticamente e storicamente, questo concetto di “persona” alla luce della storia della filosofia fino ad arrivare alla filosofia romana – il schiavo non è persona -- chiamando in causa anche l'ermeneutica, la filosofia morale e la sua storia. Ne risulta, quindi, che il concetto di persona – nel diritto romano repubblicano -- deve anzitutto essere inteso in un senso giuridico. Non deve essere confuso con quello derivante dal concetto d’esistenza della filosofia esistenzialistica, che nega la possibilità che le persone possono governare la loro vita, in quanto ritenute prive di auto-dominio. Infine, le persone, pur nella sua reale concretezza, non sono sostanze. Tutto ciò ha costituito una delle tematiche principali in cui s'è venuta a delinearsi la sua filosofia, la persona e l’interpretazione. Una seconda tematica della sua attività di ricerca scaturisce dagl’insegnamenti, per certi versi anti-tetici fra loro, dei due suoi maestri, ovvero quelli di STEFANINI, grazie ai quali egli individua un primo polo di convergenza delle sue riflessioni filosofiche attorno alla nozione fenomenologica di un mondo della vita, e quelli di PADOVANI, incentrati sulla meta-fisica tradizionale e ruotanti attorno alla nozione di trascendenza con i suoi limiti. Ogni altra questione filosofica sembra snodarsi o essere compresa fra questi due poli di convergenza che egli sintetizza nella trascendenza, la legge morale, e il mondo della vita. Altro ambito tematico apre la prospettiva personalistica al dialogo col mondo moderno e contemporaneo, con l'etica, la politica, la religione, puntualizzando in particolare la sua valenza etica e politica nell'analisi della realtà sociale in cui le persone viveno ed agisce, nonché esprime il suo dissenso non su basi ideologiche ma come critica del sistema dominante. Questo tematica puo quindi chiamarsi in dialogo con il mondo contemporaneo. Come esponente di punta del personalismo italiano, storicamente rappresentato da STEFANINI, CARLINI, SCIACCA, e PAREYSON, rivolvela sua attenzione ad una ri-visitazione originale del personalismo comparato con l'etica e la politica, grazie a cui è emersa, oltre alla limitatezza della dimensione trascendentale, sia quella rilevanza civica assunta dalla persona umana come testimone della sua epoca che la sua responsabilità di cittadini. Mette in evidenza come il personalismo si distingua nella critica mossa al sistema idealista, che non ha attecchito nella filosofia d'oltralpe.  Riprende le e tematiche più tipiche della struttura delle persone umane e le relative implicazioni metafisiche in “Prossimità e ulteriorità” (Rubbettino). Inoltre, da sempre interessato anche all'ermeneutica pubblica “L'apriori ermeneutico” (Rubbettino). Altre saggi: “Oltre lo storicismo” (Studium); “Ricchezza e povertà della metafisica classica” (Humanitas); “Il problematicismo di SPIRITO (si veda) come empirismo coscienziale assoluto: note sul significato del nostro tempo, in Rassegna di Umanesimo e antropo-centrismo; La disponibilità come abito etico del rapporto autorità-libertà, Istituto editoriale del Mezzogiorno, Napoli, Kant e l'indirizzo idealistico, Il problema del linguaggio storio-grafico, Perugia, “Condizionamenti socio-logici e linguaggio morale” in Sociologia e filosofia; Socrate e la formazione dell'uomo politico, in Civitas,  Esperienza di fede e struttura del sapere, Studium, CROCE (si veda), perché possiamo e non possiamo dirci ‘crociani’, Coscienza. Mensile del movimento ecclesiale di impegno culturale, La riflessione sull'etica, Etica oggi: comportamenti collettivi e modelli culturali, Re e Poppi, Fondazione Lanza e Gregoriana, Roma,  Il tempo nello spiritualismo, Il concetto di tempo. Società filosofica italiana, Caserta, Casertano, Loffredo, Napoli, “Persona, trascendentale, ermeneutica” in Filosofi italiani, Riconda e Ciancio (Mursia, Milano); La storia nella coscienza (AVE, Roma); L'intellettualismo in Platone (Liviana, Padova); Platone, Senofonte, Aristotele: il messaggio di Socrate” (Scuola, Brescia); “Introduzione di una logica del personalismo, Quaderni dell'Istituto di Pedagogia di Padova (Liviana, Padova); L'itinerario speculativo dell'umanesimo contemporaneo, Quaderni dell'Istituto di Pedagogia di Padova (Liviana, Padova); L'educazione umanistica e la persona. Saggio di una filosofia dell'insegnamento umanistico” (Scuola, Brescia); “Determinazione ed ulteriorità nel Kant pre-critico” (Silva, Milano-Genova); “I limiti del trascendentale in Kant” (Silva, Milano); “La certezza morale, filosofia morale relazioni tenute a Perugia nell'A.A. (CLEUP, Perugia); “Legge morale e mondo della vita” (Abete, Roma); La morale radicale” (Perugia, Perugia); “Struttura e significato” (Garangola, Padova); “Antropologia” (Antenore, Padova); “Modelli storio-grafici di morale” (Frama Sud, Chiaravalle Centrale); “Ricerche sul trascendentale kantiano” (Antenore, Padova); “Dal romanticismo al positivismo” (Marzorati, Milano); “Il regno dei fini” (Bulzoni, Roma); “Il personalismo” (Città Nuova, Roma); “L'impegno ontologico” (Armando, Roma); “Il futuro della libertà” (Studium, Roma); “Politica e pro-mozione umana” (Scuola, Brescia); “Perché la filosofia” (Scuola, Brescia); “Studi di ermeneutica” (Città Nuova, Roma); “Verso una nuova didattica della storia” (Sei, Torino); “Persona e norma nell'esperienza morale” (Japadre, L’Aquila); “Certezza morale ed esperienza religiosa” (Vaticana, Vaticano); “Kant: che cosa posso sperare” (Studium, Roma); “Lessico della persona umana” (Studium, Roma); “L'immortalità dell'anima” (Scuola, Brescia); “Soggetto e persona: ricerche sull'autenticità dell'esperienza morale” (Anicia, Roma); “Autenticità nella differenza” (Studium, Roma); “Attualità della lettera ai Romani” (AVE, Roma); “Il divino oltre i saperi: tra teologia e filosofia” (San Paolo, Milano); “Interiorità e comunità. Esperienze di ricerca in filosofia (Studium, Roma); Oltre il trascendentale, Pubblicazioni della Fondazione Spirito, Roma, L'altro, l'estraneo, la persona, Città Nuova Editrice, Roma, La persona e le sue immagini, Città Nuova, Roma, L'estraneità interiore (Studium, Roma); Le avventure del trascendentale. Contributi al Convegno del Centro studi filosofici di Gallarate (Rosenberg, Torino); “Umanità e moralità” (Studium, Roma); “Immanenza metodica e trascendenza regolativa” (Studium, Roma); “L'apriori ermeneutico: domanda di senso e condizione umana” (Rubbettino, Mannelli); “Prossimità e ulteriorità: una ricerca ontologica per una filosofia prima” (Rubbettino, Mannelli); “L'insuperabile singolarità dell'avventura umana: dalla determinazione completa alla rottura metodologica” (Ramo, Rapallo); “Vita e ricerca. Il senso dell'impegno filosofico, intervista Alici” (Scuola, Brescia); “L'intenzionalità rovesciata: dalle forme della cultura all'originari” (Rubbettino, Mannelli); “Struttura ed evento: tempo di vivere, tempo di dare testimonianza alla vita, la vita come testimonianza” (Rubbettino, Mannelli); “Dalla pluralità delle ermeneutiche all'allargamento della razionalità” (Rubbettino, Soveria Mannelli); “Ciascuno di noi nell'incontro con l'altro deve essere tale da suscitare curiosità e interesse di conoscenza reciproca (Presentazione a Alici, Grassi, Salmeri, Vinti (Studium); “La filosofia come testimonianza, Rivista bimestrale, Studium, Roma. Berti ha R. come docente supplente di filosofia quando è ancora studente liceale. Cfr. Berti, "Origini del pensiero di R.", in: Alici, Grassi, Salmeri e Vinti, “La filosofia come testimonianza” (Studium. Cfr. Berti, "Origini del pensiero", in Alici, Grassi, Salmeri, Vinti, La filosofia come testimonianza, Studium, Roma, Cfr. pure il contributo di Borghesi, "La dialettica tra struttura e significato", nella stessa collectanea.  Oltre quelli delle Parti II e III, si vedano soprattutto i vari contributi presenti nella Parte I della collectanea in suo onore: Alici, Grassi, Salmeri, Vinti, la filosofia come testimonianza,  Studium, Roma, Cfr. Alici, Grassi, Salmeri, Vinti, cit.  Cfr. i vari contributi presenti nella miscellanea:  Estraneità interiore e testimonianza. Studi in onore, Pieretti, ESI-Edizioni Scientifiche Italiane, Perugia); Cfr. pure "Biografia, pensiero e opere", Bollettino della Società Filosofica Italiana  nella rubrica Filosofi allo Specchio,  Cfr. Alici, Grassi, Salmeri, Vinti, cit.  Per questi aspetti centrali del pensiero, si vedano soprattutto i contributi presenti nella prima parte della collectanea in suo onore: Alici, Grassi, Salmeri e Vinti, La filosofia come testimonianza, Studium, Cfr. Alici, Grassi, Salmeri e Vinti, Ricordo, Umanità e moralità, in Dialegesthai. Rivista telematica di filosofia, In memoriam: In ricordo straneità interiore e testimonianza. Studi in onore, Pieretti, Scientifiche Italiane, Napoli-Perugia, Alici, Grassi, Salmeri e  Vinti, R., la filosofia come testimonianza, studio in suo onore, evento organizzato a Perugia in collaborazione con Roma Tor Vergata e la LUMSA, Perugia/Roma, i cui atti sono stati pubblicati, Alici, Grassi, Salmeri e Vinti,  Studium, Dotto, Enciclopedia filosofica, Bompiani, Milano,  Baccarini, Passione dell'originario: fenomenologia ed ermeneutica dell'esperienza religiosa, studi in onore” (Studium, Roma). Vita e ricerca. Il senso dell'impegno filosofico (Interviste), Alici recensione di Din, Padova. Video di un'intervista a cura di Valentini, fatta a Roma. Armando Rigobello. Rigobello. Keywords: l’allargamento del razionale, ‘struttura e significato’, il regno dei fini, comunita, Grice on human vs. person, Strawson, the concept of the person, Ayer, the concept of a person. In personam, persona sui iure, persona populum (Cicero).  Refs.: Luigi Speranza, “Grice e Rigobello” – The Swimming-Pool Library.

 

Luigi Speranza -- Grice e Rimini: la ragione conversazionale, o del significato totale, la percezione del pane e Socrate è seduto – scuola di Rimini – scuoladi BOLOGNA -- filosofia emiliana -- filosofia italiana -- Luigi Speranza (Rimini). Filosofo italiano. Rimini, Emilia. Il primo a conciliare gli sviluppi delle idee d’Occam ed Aureolo. Questa sua sintesi ha un impatto duraturo. Insegna a Bologna, Padova, Perugia, e Rimini. Da lezioni sulle sentenze di LOMBARDO (vedasi). Oltre alla sua opera principale, il commento alle sentenze di Lombardo, scrive diversi saggi, tra cui: “De usura,” “De IV virtutibus cardinalibus” – cf. Grice, philosophy, like virtue, is entire --  e un estratto del commento alle sentenze, il “De intentione et remissione formarum,” un’appendice sulla IV distinctio del I libro del commento alle sentenze, una tabula super epistolis. Augustin. Manifesta una certa attitudine sincretistica tra gli sviluppi d’Occam ed Aureolo. Mostra analoga tendenza anche nella ri-costruzione e dell'analisi del processo della percezione animale e umana e il conoscere umano, nelle quali si fondono in maniera originale elementi etero-genei desunti da Aristotele del Lizio, Agostino e Ockham. Causa un grave fraintendimento della sua filosofia, è qualificato come tortor infantium, per la supposizione di aver condannato alle pene eterne i bambini che muoiono senza il battesimo. In realtà espone tale dottrina senza pronunciarsi. Talvolta è indicato quale antesignano dei nominalisti. Altre saggi: “Gregorii lettura super I et II Sententiarum”; “De imprestantiis venetorum”. Mazzali, Gori, Manuale di filosofia medievale, Dizionario biografico degl’italiani, Istituto dell'Enciclopedia Italiana, Dizionario di filosofia. Now two important consequences follow from R.'s definition of the object of complex knowledge as the significatum totale of the conclusion. Firstly, it entails a proposition of a special kind which meets the requirements of both demonstration and experience.? Not every proposition does so. Indeed R. distinguishes three different kinds of propositions. They are in two categories. The first is of mental images representing actual spoken words, or statements, from which they are directly derived and which vary according to the language in which they are framed: for example Greek or Latin.3 The second is of mental images which have no direct correlation with words; it consists in purely mental concepts undiversified by language, the same for all men.  These are the mind's natural signs prior to words, which have been instituted to express them.* They are divided into those which are  (bid, pono etiam tetio quod propositio aliqua non est ipsam esse veram  2 Secundo, idem est obiectum scientie et assensus sciabilis, sive assensus sit scientia sive distinguatur. Nam ei quod quis scit assentit, sed obiectum assensus sciabilis est significatum conclusionis. Ei enim assentit quis habens demon-strationem quod significat conclusio demonstrationis (ibid., O).  a Quidam enim est earum que sunt vocalium enuntiationum imagines vel similitudines ab exterioribus vocibus in anima derivate, vel per ipsam ficte, iuxta modum qui infra dist. 3 declarabitur de abstractione et fictione in anima  conceptuum. Et iste non sunt eiusdem rationis in omnibus Quidam vero genus est enuntiationum mentalium que nullarum suntultimately founded upon sense experience and those which are not.  The former, whether they originate directly or indirectly by simple or complex knowledge, or just inhere in the mind, have their source in external things; they are as much the property of the deaf and dumb as of other men, for experience, not words, is their agent. The other group, on the contrary, owes nothing to external knowledge; its images belong to propositions which are held as matters of belief or opinion and remain unverified. ? They do not come within the province of knowledge.  Of these three groups only the second represents both know-ledge and assent.? The first consists simply of words, devoid of either knowledge or judgement; the third of judgement, or assent, divorced from knowledge. Gregory includes in the third category dissent since it is the negative act of assent.  The effect of this classification is to isolate statement, know-similitudines vocum, nec secundum illarum diversitatem in hominibus habentibus diversificantur. Sed eadem sunt secundum speciem apud omnes idipsum naturaliter significantes quid vocales eis subordinate ad significandum ad placitum et per institutionem significant; et ille sunt illa verba que nullius lingue sunt, et vocalia verba exteriorius sonantia (Prol.).  secundum enuntiationum mentalium subdividitur: quantum quedam immediate ex rerum intuitivis notitiis incomplexis, tanquam ex partialibus causis vel ex alis complexis vel incomplexis, ex illis mediate vel immediate causatis, seu ex habitibus ex talibus notitiis complexis derelictis causantur, vel forsitan etiam quedam non ex aliquibus incomplexis notitiis causantur, sed sunt simpliciter prime venientes in mentem naturaliter. Quedam vero sun que non ex talibus primis notitis rerum aliquo predic  torum modorum causantur, cuiuismodi sunt enuntiationes quibus quis enuntiat mente et iudicat sic vel sic esse aut non esse, non cognoscens tamen intuitive, aut alia notitia prima vel ex intuitiva derivata, que sic sit vel non sit, sicut enuntiat in mente quis dum credit vel opinatur. Secundi autem generis propositiones et enuntiationes sunt et notitie et  assenus propositiones primi generis sic sunt enuntiationes quod non sunt notitie formaliter, necque assensus, non plus quam enuntiationes vocales quibus sunt similies. Tertii autem generis propositiones et enuntiationes quidem sunt et assensus,  sed non notitii ibid.). Ex his autem sequitur quod dissensus non est aliquis actus intellectus a quolibet assensu distinctus, quinimmo quilibet est assensus quidam. Quod probatur, quantum cum assensus mentalis sit enuntiatio, dissensus erit enuntiatio sibi opposite] knowledge, and judgement as separable elements in a mental demons-tration. One does not imply the other, so that the statement can obtain either exclusively or in combination with knowledge or judgement.  Only when all three are joined together can there be a true demonstration. The statement alone tells whether something is or is not, according to whether it is affirmative or negative, knowledge enables us to ascertain its truth or falsity; assent or belief affords the judgement necessary to any demonstration" and is thereby the means by which a conclusion is reached. R., then, unlike Occam, keeps assent and knowledge separate; although, when present together in the same demonstration, they are all part of a single mental action, we have seen that propositions containing one do not logically imply those containing the others. The separation between them gives rise to the second consequence in R.’s treatment of complex knowledge. For since assent has to be to a proposition embodying a statement of truth, the object of assent is the proposition, not an external object. Consequently the object of assent is a complex, as opposed to a simple, signification; or as R. puts it, it is  Ulterius sequitur ex istis quod non omnis mentalis enuntiato est assensus, licet omnis assensus sit mentalis enuntiato. Et quod quamvis omnis notitia complexa... sit mentalis cuntiatio, non tamen e contrario omnis mentalis enuntiatio est talis notitia. Item quod quamvis omnis notitia complexa sit assensus, non quilibet tamen assensus est talis notitia quia est circa obiectum scientie, quod proprie est illud quod significatur per conclusionem demonstrationis, ut patet ex primo articulo, intellectus habet actum enuntiandi et actum cognoscendi et actum credendi seu assentiendi nam per ipsam conclusionem enuntiat sic esse, si est affirmativa, vel non sic esse, si est negativa. Cognoscit etiam sic esse sicut enuntiat unde primo Posteriorum dicitur,  quod scire est per demonstrationem  intelligere, et quod demonstratio est syllogismus faciens scire. Non solum autem enuntiat et cognoscit sic esse, sed etiam credit seu assentit quod ita est. Prima conclusio est quod conclusio demonstrationis mentalis propric accepte est assensus de sic esse sicut ipsa significat ga conclusio est quod circa taliter demonstratum vel scitum non sunt ponendi tres actus distincti in anima ad enuntiandum conclusionem et cogno-scendum et credendum, seu assentiendum, sic esse vel non sic esse; sed quod idem actus sufficiat ad hoc, et idem actus est conclusio, notitia, et assensus (ibid.).a complexe significabile.! Its meaning derives not from direct sen-sory experience but from mental activity. It is an expression, as opposed to thing, describing a set of relations which has no direct correspondence to an actual object. Hence, although Gregory has throughout stressed that the truth of any proposition rests upon its foundation in experience, this is not the same as saying that it can in itself be directly encountered. Its reality is of a different order; verbal rather than actual.  Now there are three ways in which something? can be said to be. In its most general sense it embraces any sign, simple or complex, true or false; secondly it can denote any sign which is true; finally in its strictest sense it is confined to that which is actually in being, and conversely by this criterion that which does not so exist is nothing. While by the first and second modes the totale significatum can be said to exist, by the third it cannot, as, for example, to say that man is an animal is both a statement and a true one but not something which can be seen in itself. R., as Élie shows in Le complese significabile, here opens the way to what is akin to scepticism in making a distinction between verbal statements and sensory reality. In his case, however, it had the opposite effect, since it enabled him to recognize a true description without seeking to identify it with any specific object in rerum natura. As applied to God's attributes, the divine persons, and sin, we shall see that the innovation of the complexe significabile was employed to reassert the most rigorous traditionalism.  If it is here that complex and simple knowledge diverge, it is also the point at which they meet, for the absence of direct experience in complex knowledge compels it to depend for its truth upon simple knowledge: no simple knowledge, no true  Ad probationem dico quod non assentimus proprie loquendo nisi signi-ficabili per complexum, nec aliunde vere dicimur assentire alicui complexo, nisi quia assentimus ei quid ipsum significat (Prol.). He regards the terms aliquid, ens, and res as synonymous. Tertio modo sumuntur ista ut significant aliquam essentiam sive entitatem  existentem, et hoc modo quid non existit dicitur nihil (ibid.).  * Cum dicitur utrum istud totale significatum sit aliquid, dico quod, si aliquid sumatur pro primo vel secundo modo, est aliquid; si vero tertio modo sumatur, non est aliquid, unde homo esse animal non est aliquid... (ibid.).complex knowledge, is the law governing all valid mental demonstration. There is a constant order between what can be known directly in itself and the judgements which can be made about it; and ultimately the guarantee for the validity of the latter lies in the truth of the former.? As R. says, a proposi-tion is true or false in accordance with the truth or falsity of that to which it refers. Experience is therefore the final arbiter, appeal to which transcends the findings of a conclusion taken in itself and so gives rise to the totale significatum.  From this there follows, finally, the conclusion, or corollary, so momentous for fourteenth-century cosmology, that knowledge of one thing does not entail knowledge of another. It springs  *logically from R.'s findings over the object of complex knowledge in which judgement must be based upon simple knowledge, and has two aspects. One is R.'s sustained re-buttal of the contention of St. Thomas and Henry of Ghent that there can be a single habit for all knowledge. Apart from in-  stancing the absurdities to which this would lead, in allowing everything to be deduced from first principles, R. bases his arguments upon the character of complex knowledge. Firstly, as we have seen above, a demonstration is true only if it can be verified, and this applies equally to each of the components which make it up. Thus the knowledge (and habit) of the conclusions is not the same as knowledge of the principles; one does not engender the other. Secondly, each proposition must be reached by a separate act of verification: far from knowledge of one lead-ing to knowledge of another, we can know one proposition and  1 Aut notitia conclusionis, id est enuntiabilis per conclusionem, sit notitia nobis naturaliter ex alia prior notitia, aut non. Si non, ergo non est scientia  proprie loquendo unde illud dicitur falsum enuntiabile, cuius enuntiatio est falsa, vel esset falsa si esset, et illud verum, cuius enuntiatio est vera, vel esset vera si formaretur.  Vel aliter, illud dicitur verum quod est enuntiabile per veram enuntiationem, illud falsum quod per falsam non sequitur notitia conclusionis eque preexigit notitiam premissarum,  sicut notitia terminorum nulla autem una enuntiatione nobis naturaliter possibili possunt tam diversa enuntiabilia enuntiari yet be ignorant of others,' for each refers to its own object;ª it can be particular, universal, affirmative, negative, according to its significatum totale. Thirdly, only that knowledge which derives from direct experience can be complete knowledge: to know something a priori is not to know something on account of some-thing else but to infer it from a premiss.' Thus the proposition which tells us that the moon is liable to eclipse does not tell us that such and such an opaque body is the cause of a particular eclipse; that can only be known directly. Knowledge, then, far from being a unity governed by a common habit and a common set of principles is individual, resting ultimately upon specific, verifiable experiences. The other aspect of the individuality of knowledge lies in the status of the subject. Duns Scotus had held that the subject of any knowledge contained virtually within itself all the truths pertain-ing to it, and that in God, as the first subject, inhered the habit of all truths." Gregory rejects this view. A subject, and its proper-ties, he says, can be understood in one of two ways: as the terms of a proposition? or as things themselves for which the terms stand. In the first sense they can obtain either formally in them-selves, if the proposition is a composite one comprising distinct  1 Notitia unius principii potest stare cum ignorantia alterius (Prol.). Significata principiorum sunt alia et alia, et unum non cognositur per  alud, igitur non est unus habitus constat autem quod demonstrationis aliqua est propositio universalis et aliqua particularis, aliquando etiam aliqua est propositio affirmativa, aliqua negativa. Item de diversus predicatis vel subiectis obiective sunt, sicut aliud significatum totale est unius propositionis demonstrationis vocalis, aliud alterius. Ad confirmationem dicendum quod aliud est dictu scire est cognoscere hoc propter hoc. Aliud est dictu scire est cognoscere quod est propter hoc.  Primum enim universaliter verum est... Secundum autem non universaliter, tum quia ille qui scit aliquid precise a priori et per causam non cognoscit quod hoc est propter hoc (Op. Ox. I, Prol. q.3, and Rep. Par. q.I.). premitto quod subiectum et passio in proposito possunt dupliciter accipi: uno modo pro terminis mentalibus quorum unus vel formaliter secundum se  vel quas significant (ibid.).parts, so that both the subject and properties are separate from each other.' Alternatively, if the proposition is not composite but simple, standing for only one term, as it were, then the subject and its properties are equivalent, in the event of which one can be predicated of the other. In every case the subject and the proper-ties, whether as terms in a mental proposition or as self-subsisting entities, are not implied in each other: that is, one does not virtually contain the other,a nor does one entail knowledge of the other. In the first place, if the property were contained virtually within the subject, it would not be a property, for it would then become a different thing from the subject, and, as Duns says, be joined to the latter in a causal relation as its effect. Thus, in the case of say a straight line which is divisible, the line and its divisibility would become separable entities, so that either, by God's power, the divisibility could exist without the line, or the line, as virtually containing its own divisibility, could divide itself both absurd. The same position is reached with whatever is con-sidered, as for example, the separation of a creature from his property of annihilability, leaving the latter with no subject.? It is equally inapplicable to God, in whom nothing inheres virtually,  and to the celestial bodies. Si vero propositio non sic componatur.. tunc inquam talis passio mentalis non nisi equivalenter dicitur predicari de subiecto. Prima (conclusio] est accipiendo subiectum et passionem secundo modo, non omme subiectum scientie vel principii continet virtualiter primo suam passionem. Secunda quod notitia subiecti non sic continet, scilicet, primo virtualiter notitiam passionis, et si subiectum et passio primo modo accepta non sunt aliud quam notitie incomplexe subiecti et passionis secundo modo acceptorum, ut aliqui volunt, tunc idem dictum, primo modo accipiendo subiectum et passionem, quod subiectum non continet passionem. Si ista passio est alia res etc., vel est aliqua res actu existens in linea, qua ipsa linea est formaliter divisibilis, que vocatur divisibilitas; vel linea non est divisibilis per huius divisibilitatem quam habet actualiter, sed per divisionem quam habet possibiliter. Si detur primum, possibile erit per dei potentiam esse lineam absque tali natura. Patet, tum quia accidens potest esse sine subiecto...  Si detur secundum, igitur linea, quando dividitur, causat divisionem in seipsa, quod est absurdum In the second place, among nothing created does knowledge of one thing entail virtual knowledge of another such that the know-ing of one thing is the cause of knowing something else.1 This conclusion shows the degree to which the Ockhamist cosmology of individual experience had gained currency, even if, as we have stressed, this does not imply scepticism or a purely critical out-look. As we have seen, all knowledge of the external world, that is knowledge which deals with creatures and their relation to one another, depends upon direct experience of what is known.  Hence immediate (intuitive) knowledge of one thing cannot by its very nature engender intuitive knowledge of another not itself directly experienced. Similarly, abstractive knowledge, since it is dependent upon what has previously been known, cannot give rise to further knowledge either intuitively or abstractively.? R. has no difficulty in showing that no virtual knowledge can meet these conditions: knowledge of man does not in itself entail virtual knowledge of his capacity for beatitude or his ability to smile;? in knowing of the existence of rhubarb we do not thereby know virtually its curative properties in purging choler. To be known these attributes have to be experienced for  themselves. Thirdly, if our propositions are true only when founded on experience, conversely our experiences do not in themselves lead to demonstrations—the source of scientia in the strict sense.» Thus we can have distinct and separate intuitive knowledge of both rhubarb and of its curative powers without thereby knowing it, as  1.. quia nulla notitia unius rei continet primo virtualiter notitiam alterius.  Loquor de rebus creatis (Prol.) per notititiam intuitivam unius rei non potest haberi intuitiva alterius... et per consequens non primo virtualiter continetur a notitia intuitiva alterius, nec secundum quia nulla talis [abstractiva notitia] potest haberi nisi pre-habita intuitiva eiusdem rei... Nec tertium potest dici. Tum quia abstractiva non potest esse prima, et per consequens nec primo continere. Tum quia multo minus per abstractivam unius rei potest haberi intuitiva alterius quam per intuitivam. Tertia conclusio probatur, nam multe sunt propositiones immediate que  sunt principia artis et scientic, in quibus predicantur passiones proprie de subiectis, nec tamen ad eas sumendas sufficit notitia incomplexa ctiam distincta  subiecti et notitia distincta passionis (ibid., 16 B).a universal truth, that rhubarb purges choler: this is the property of propositions which make up complex knowledge.' Thus, simple knowledge does not virtually contain complex know-ledge. In the same way, one principle cannot be inferred from another, for in any demonstration each has to be known imme-diately, nor can the conclusion be known from the subject or knowledge of the subject. We have thus, as it were, boxed the compass in rejecting any source of knowledge other than simple intuitive experience and any means of understanding (or scientia) other than complex propositions. In the one case each component must be given in experience; in the other a separate mental process of affirmation and negation is needed. Neither therefore permits knowledge, least of all universal knowledge, through one first and all-embracing subject; as this would short-circuit the processes necessary for reaching a true demonstration as just adumbrated. In short, since one thing cannot be known from another, and cause cannot be inferred from effect, there can be no way to the universal knowledge contained in propositions other than by individual experience; while, for their part, individual propositions must be combined into a demonstration before they yield universal truths.  What, then, is the subject of knowledge? If the subject is taken to mean that which is signified in reality, as opposed to one element in a mental proposition, and knowledge is regarded as that which is signified in a specific demonstration, then the subject of knowledge is that which is. Thus in the statement that a line is I etiam si quis novit(a) quod hoc singulare rheubarum est purgativum cholere, et illud, et sic de pluribus, ad habendum notitiam universalem, quod omne rheubarum etc, necessario requiritur quedam alia notitia universalis non causata ex illis singularibus. Ms. Univ.: noverit.  Ex his patet quod notitie incomplexe subiecti distincte et predicati seu passionis non continet primo virtualiter notitiam complexam principii. Quarta conclusio quod unum principium non continet primo virtualiter aliud seu una premissa aliam quia subiectum seu notitia subiecti non continet primo virtualiter pro-positiones immediatas, igitur nec conclusionem. Quinta [conclusio] quod subiectum scientie non continet virtualiter primo omnes veritates illius scientie divisible the subject is the line as divisible.' If, however, we speak of the subject as part of a mental demonstration, then the subject is one part of the total knowledge thus gained; for, unlike the object of knowledge, which is reached by a complex of judgement and experience, the subject is simple.? Taking knowledge in the wider sense as a collection of conclusions all pertaining to a single body of scientia, there will then be as many subjects of such knowledge as there are conclusions and objects known, as in the case of the subjects which go to make up logic or medicine. Here the determining factor will be the nature of the subject in question." Accordingly, Gregory's entire treatment of the relation of the different kinds of knowledge, and of their parts, to one another is governed by the experience which we gain of them. The validity of anything known springs from the evidence which experience provides, and that experience can only be of individuals. It is at once the bond which unites and the barrier which divides the simple and the complex, the subject and the object. There remains to be considered self-evident knowledge. It difters from both purely simple individual apprehension and trom demonstration, and indeed strictly speaking from a proposition at all, in dealing with necessary truths immediately evident to all.  As defined by Gregory, it is a statement or its equivalent, the  1 dico quod subiectum scientie est illud quid scitur per illam esse tale. Et ratio subiecti, seu esse subiectum, est scire esse tale vel tale, verbi gratia, huius scientia qua scitur omnem lineam rectam finitam esse divisibilem in duo media.  Subiectum est linea; ipsa enim scitur esse divisibilem etc., et ipsam esse subiec-tum huius scientie non est aliud quam ipsam sciri esse divisibilem etc (Prol.  supposito quodtalis conclusio mentalis non sit actus simplex...sed essenti-aliter sit composita ex subiecto et predicato sicut propositio vocalis et scripta ...et sic subiectum scientie est pars scientie actualisquia subiectum secundum omnes est aliquid incomplexum. Si vero loquamur de scientia secundo modo dicta, sicut eius sunt plures conclusiones et plura obiecta scita, sic etiam sunt plura subiecta.  Et ista patent discurrendo per ea que communiter assignantur subiecta in scientiis... quam etiam per rationem, quantum non apparet taliter qualiter tot partiales scientie dicantur ad unam scientiam totalem pertinere (ibid., P).Gregorius Ariminensis. Gregorio da Rimini. Rimini. Keywords: complesso significabile, semplice, complesso, animale, pane, l’animale percezione del pane, Socrate is seated, truth-functionality, scuola italiana, scuola di Bologna, studi generali in Italia, studio di Rimini. Refs.: Luigi Speranza, “Grice e Rimini” – The Swimming-Pool Library.

 

Luigi Speranza -- Grice e Rinaldini: la ragione conversazionale e l’implicatura conversazionale -- del cimento del Lizio – filosofia marchese --  filosofia italiana -- Luigi Speranza (Ancona). Filosofo italiano. Ancona, Marche. Studia a Bologna. A servizio di  Urbano VIII, ottenne da Barberini, nipote del papa, la supervisione delle fortezze di Ferrara, Bondeno e Comacchio. Insegna a Pisa. Amico di GALILEI e BORELLI, il quale lo soprannomina Simplicio per la sostanziale fedeltà al LIZIO. È in corrispondenza. Uno dei soci fondatori del Cimento. Tuttavia ha numerose controversie con i suoi amici e con Redi e Ruberti. Nonostante il conformismo, si oppone alla teoria della virtù zoo-genetica delle piante, sostenuta dagl’altri accademici del cimento, precedendo Malpighi con l'ipotesi che anche gl’insetti delle galle nascessero d’uova deposte da individui della stessa specie.  Insegna a Padova. Saggi: “Philosophia rationalis, atque entità naturalis.” Un'altra delle sue glorie è la sua proposta di scala termo-metrica utilizzando come riferimento fisso il congelamento e l’ebollizione dell'acqua all'ordinaria pressione atmosferica. Prropone di dividere l'intervallo in XII gradi. Altre saggi: “Opus algebricum” (Ancona, Salvioni); “Opus mathematicum” (Bologna, Dozza); “Mathematica italiana”; “Geometra pro-motus” (Padova, Frambotti); “Ars analytica mathematum” (Firenze, Cocchini); “Ars analytica mathematum” (Padova, Frambotti); “De resolutione atque compositione mathematica, Padova, Frambotti, Philosophia rationalis, naturalis, atque moralis opus in quo praesertim physica universa ex accuratis naturalium effectuum observationibus deducta et ubi rei natura patitur geometrice demonstrata exhibetur, Padova, Frambotti, Ad artem quam ipse conscripsit mathematum analyticam para-lipomena” (Padova, Frambotti); “Commercium epistolicum” (Padova, Frambotti). Redi scienziato e poeta alla corte dei Medici, Lo sviluppo delle ricerche sulle galle,  Redi scienziato e poeta alla corte dei Medici  Pighetti, Il vuoto e la quiete: scienza e mistica: Cornaro e Rinaldini (Milano: Angeli); Dizionario biografico degli italiani, Roma, Treccani Istituto dell'Enciclopedia Italiana. Museo Galileo di Firenze. crjuairKpifaf/jfrox, et quanta sit roam necefinat. CII ani)iu/r>orrpro- dtni m Ut ut NATURALI  tr nrmenlir/anNJliu. SONI auccin nomine dd>et intelligi, quod auditu percipitur ciim omne id fomnesse dicaturi noo umen 1'onus omnis cR vox sed Uleunu uti modo qui animalis orc PROFERTVR. Sonus emm ex corporum jacrirque perculEo-ne muhiriril efficitur} TONVS tamen ilJe dumtaxat qoiab animali eftcitur  non modo quocunauc> sed ons prolatione vox nunc upaturi 6c iure quidem per suturalia dicitur instrumenta formatus tum expiicacioois maions gratia tum etiam sonum excludendi  CAVSA I qui  cUi  forfan ore ab aminali prolatus nono tamen  per  vocis  instrumenta fbmutus fit  > ItekaiSr Multa pottd fum ad vocem est brmandam inAru-  uiuBe- mentanatur x; PULMONES videlicet  guttur  dentes   u W . lingua labra  et cetera. Equibus LINGVA prarertimen qu cii varia fui rexione» txKitioneque et ad palatum dencc t^ que conhmChone acrem ex p^ote in os  vitali  fiicul- cueitae vsmucf atqi pulmoni agitatione deducum nrietate mira franzit  percutit atque componit. Ita voce tn  tuodotatur  ac  tamas  vocum,  vcrbonimq;  varietates  e^rmai . Hinc mirabilis illa verboiunu» copia hinc magnus eloqueittiz thcfaunK.  Tocii diVox  autem vatiam atqve multiplicem fafaitpar- Bifioin ciiioneui elini pnmd dividatur in illam quf NIHIL SIGNIFICAT }nfcdulitz ac ARTICVLATA sic homini propriz st exteris convenire non poflint. lu qurdem philosophus T'uces inquit nrat nimiruinfi; na earum PASSIONVM qtu; SVNT IN ANIMO per passiones incelli geo mcmis CONCEPTVS. Hxc. tutem vox quam homo quatenus rationis particeps sibi vendicat propriam rc dicetur, qux mentis CONCEPTVS poteA imnifena- rc £x his quidem intelliges quid mtcnltdifitiir.i- m$ imer sermonan sonum et vocem i naaifenno  quidem  cA  hominis vox  animalis sonus autem corporis. Agd nunc quanta sit vocum vtilitii quancanecef Vnluu fitas paucis aperiamoj. Heraclitus eivsqve iorcs cq iorum numero CRATILO putabant verbis nihil exprimendum sed horum loco digttts geAi-  bufque  manuum ad mentis conceptus manifestandos vt endumi non quod voces aliquo iiabcteni odio sed quoniam nihil Aabilc>nUuiqoc firmum ARBITRABAMVR quin omma in continuo efie fluxu dicebant proinde- 9ue dum vox profenur quod exprimendum crai>cran !uAe putabant. Non inficiandum fanc quibusdam SIGNIS hominem Homine ad intimiores animi SENSVS ex promendos indtgerC. alinumio cum nihil poiTit interius latens ac in mente regium Tmint NOTIFICARI, mfiali cuius REI sensibivs opimlationc  fi- animiqut ue przfidio. Hinc fiinum ejl illud, quod prtttr fui agnitionem, quam m^rrrr sensibus, facit nos tentre  in cognitionem ALTERIVS. Vt  vox iAa»lJowo»praterfpe.r  cicin quam imprimit in auditu tanquain  lonus nos in alterius pma in humanz nanirx cognitionem deducit. HuiufnKsdi proinde li.um dic debet vt,  co per sensus cognuo  dcocniamusm  cognitioitem rei etim qua SIGNIFICAT signuiv fiabci connexionem. Iu sit VT SIGNIFICARE non fitaR quam aliquid aliud a se diflinCtm  cognoscemi reptxTcmaiO. Quam ohrcir jdco^noscentem fotciuiam cmrcprxfc, H^ai quara reptx- sentatiorji hgii».n   TamcUj I\-.  r purr, cn cogitari. Wv'aVi‘n mienram ft VOX, Vx A H aiuH Ctreli  Reiuliim Diprtttunit DuUtBic. tnleii conceptnm tlteri d atque ngiuBcet vt funt oculi manus et id genus  aUa tamen inter omnia Tcrbii princeps debetur locus aim his qaio quid humana mens perceperit longe melnis atque commodious quamc cemiignis eaprinu» declarari qocpoint Veees ad Voces ad resnianirrflandaaomnind Becclfanarnon m mtnK Tunt cum ad id non mediocri tu opportuna itgna repelcftarvd a  riantur;  nemini  tamen  infictandum idonea przler o inA tim ad hoc munus estc inArumenta, et forfan etiam necedant jptilTima, cum longe quidem facilius atque com II roodms, quaccunque concipimus ammoque gerimus per voces qudmperalia Agnanobisliceat explicare. fi Kakt lotera  in vonbus momenti sti ad CIVILEM vium ducendam neminem praterti si non nihil ad-  phirimBttcrtCTit non par lim oblidlam emiquem libet et voca-qaeetMa. Ji fennone delumcrei itemque ad amicitiam societa- cit.adci- temque exercendam conducere addocendum ad btkn vi intenogandum jaddicendum ad urxcipienduni ad ttoi de finiul et ad petenda consilia conterre. MuiIhI  WiJabtiia denique vocis potilTHinim humana qua hanlMa caterorum animantium voci multis nominibus ante- vocu e6 ccliie videtur indoles atque NATVRA. Hoccnimmaditie. xinia, si corpusculi moJcm exiguam respicias{h  vana admodum pro varietate singulorum h litauis in primis htcdrnique fuir m teneritatis ac mollitudinis maxime enim  Hqgitur frangitur ac Ace- tur niht!que pluribus flexionibus prpeipue in cantu commutatur nunc in longum trahitur continuato spiritu nune variatur infiexo  nunc conciso diiUnguitur  modo falsis voabus mollitur modo entis atque severis intenditur quandoque deorfum a furo-  ma  vel  Ultuj vel per gradus prteeps ruiti non rard fiurfumahimo pariter attollitur. Nedum autem vtilitas verom etiam neccesitas vocum cA explorata sine ipsis enim haud fieri potcA » n anmd ienla» atque conceptus hominibus loco quidem ab semibus traCfuque temporis futuris manu Acnnjr quod scribendo verba  literisque CONSIGNANDO ailcquimur iac id sine vocibus obtineri non potcAj quid cmm liceris CONSIGNAREMVS antmraUont vocibus pgncatiocoKHtmat  i Vletib. TT Veteres ilioa philosophames Heraclitum Jl CRATILOk PITAGORA CROTONE CALABRIA omnes dcnwniia t mut no cyt .t  VI dicerent NOMINA fuifle REBVS i natura  im- n na te pofica et rem vnaroquamque pro1'ui conditione for boi a M tuam luilic nomen vun et efficatiam habens ad illam tia  etireprimendam ainue repryfenandaro vc sapientis ft irapofinmnus videretur mud nova rebus IMPONERE nomina sed cuique natura tributum peculiare et prerium inquirere. Hermogenes contra SIGNIFICANDI VIM omnem in vocibus hominum voluntati penitus reterebat acceptam mhilm hoc tribuendum natur potans, cum  fonuito singulia rebus nominu quoquO lugula tuerim imposta. Vocet nfi Voces non omnes vnms modi fum; propterea quod alique vtfufpirta GEMITVS Ac. qus nimirum arti-  vomIib  ifon sum non ex homrnum IMPOSITIONE ariiom. Si sf2tuue Sed fui NATVRA SIGNIFICANC. Arcicuiaesautctn que  Ium» non  ucm SED EX HOMINVM IMPOSITIONE ac placii Oi quod AriAoicIci eleganter exprcAti  diccns nomen signifitut steimditm fUettum y nwniam natura. MminM nidlam. x\i\n, CnmUoraiiotfl SIGNIFICAT significa UtunoH iUinfinmcnumt stdstatndm fiatittmi In quo ducem habuit PLATONE apod quem lo CRATILO hzc eadem exprcAa legimus. Ab his nec facr Paginz dtflcntiunt  in  ijs  enim  cA feriptum  Dnu  om^atf>iii Rtfnrra4d^dosqu« placuerint nomina rebus imponeit. Et certe si res quolibet ab ipsa natura suum obeinuififet nome nulIi dubium quin omnes populiinationdqs omnes eodem non nncresiiias appcilare dcbuillcnt. Quod a veritate quanrurr sit alienum cuicunuc cene perspc^um animaducncmi rem aliquam duicr-fis nomirubus APVD DIVERSAS GENTES atque rutionec exprimieandem itidem vocem vel in diversis linguarum generibus diversii penitus denotare i vel in vna j  quidem aliquid finalia veru NIHIL SIGNIFICARE. Ineo em etiam IDIOMATE frequenter aqumo ex voces occurnint qus abfque omm PROPORTIONIS fundamento diversa SIGNIFICAM; sic etiam voces fynonitrx ncnipd fie SIGNIFICATIONIS ciusdeiu quam vis vocis subAantii dil-fcr.'m. Tainctfi autem res ita fi: habeat non tnficiandum MulniOt tamen multa quidem cAe nomirta determinatis rebus SIGNIFICANDI  simpefiu non temere amue fortuito sed dati opera et  ex in Aituto quod arnnlle  Platoni ttne-mori  literisque traditum cAjidque sicvsurpauduin mulca fcUictt nomina talem ac cantam cum rebus conucnienciaro ac proportionem obtinere vc ad ciprimendas illas pre cztcris idonea line Neque hino aliquem admiratio subeat inam esfi LIBERA VOLUNTAS libera cC-s stomina rebus poirme imponi cognitis tamen rerum naturis et proprietatibus congruum ac idoneum nomen l'cicc qui singulis imponere datum erit } Oc cenc hoc sapientis ac prudentii cA munus  isenia ciim rerum naturas probe cognoueric confemanea consruentiaque nomina ad tllas denotandas prudenter feliget etc  profeCld nomen iAud lebemah zpnd Hcbnros Deo Optimo Maximo congruit appnmc cum quod cAa fi;  ipso et Derfuamem fuiam quod r qucnecefle cpic necvnquam delinet et cetera. A tbns ac origo lotitii esse cuiufino Deus eA significac. Nominis ad rem iAa proportio contingit vel per Noiuis ETYMOLOGIAM in eo confiAcmem  vtcum prius fuerit ad rem nomen IMPOSITVM ad quid piam SIGNIFICANDVM fiini- ledeinde nomen ad rem itidem fiivilem denotandam ad hibeatur quamuis eo tandem deueniendum vc nomen citra quam libet ETYMOLOGIAM AD REM SIGNIFICANDUM vsurpetur. Ica quidem Logica dicitur a Itigot Physica i fityfu “homo” ab “humo”,  et id genus alu. Eli  itidem aJiud vnde proportionis ratio nempe  nominum cum REBVS SIGNIFICANDIS cognatio quadam quae penes foQum attenditur propterea quod tnultxltinc voces humiles atqfue suaves ad res qualdam prxeipud SIGNIFICANDAS talis conditionis idonea. Alta vera alperiores naturi func quaadrearcpr encandasinquibus  alpehus maxime conveniences lunt ac oppornuue.  t^id SIGNIFICAT hYoeit, cui,  et 4fuidf SIGNIFICAT. Tria igitur in praienda sum consideracu dignissima. Et quid sit vocis SIGNIFICATIO A: cui ngo aaS fiti.1 1 et quid penpiam SIGNIFICETVR. can Vt ex ocdixri prund tnepte admodum quidam Digi!ijccj !:v CjO( Nihil flBM>cc i- fiuScMit  nisi, si SiSi»Tmt4i: jf ii|^1SIGNIFICA n^aiKli^ ffi obcitiBa  m:; ti  prait ai(lAg|Acarefio (eir Ideoijircr rproirrifniu non uciiQsipdcoAofcamu$> itdur isio{>t>(!o;oiucartFrismamft^cu]us. Non inficiendam tamen  i vsii venire po(Tc, ut  re  ipsl  protcren  et Attdiwafeidem;  cum po(ntquiJ)«anieA> (ib.CKcna/eiHi VDci. Gttttioociudai dcducttur quod torfan ex cum animo Niptf et u^ueTnfiab inexciderat Nd: idctn de protcreno; oiiliuwmium j. jf» ad oinuihisf d)or» dum enim hica hi loquiiuti «eirfu d4Curto:; niti- ac notimin habnc. hac prxtcritdj nom rmiOU ruiTiHrntiririrni ffl(, inctuTdcni  rcinocitiam dedaci- i quadam  pro.  Setinoirailmvocibutabiblai  poteA quin &;  noti-  lkttv   ttamiho)aitclo]ucntis et  rem  crprcflani per  4  rriiiflitp volita ffioCTi^W IMPOSITA nec non supponit icuniquilqucderccogmca Icloqoi  cx- vivi dif   .Aie%uiAea(a tealdIi eliquciu rcspectanrcoi>  iHTicntii cognolcatjqao nonimm critd philosophan-ieA,  qui JteefiWi xubil igitur uuimui tium animos dubitatio subipde rciignihcau pci vo-fc i»o(kiI DENOMINATIONEM i^defunipiain Igiuticarc qupar, exquidem habft  I vimqt  J^i^rcndum obuocti  vt  homi 9am  iuiiTc  deum aliquid  (tbi  denoti- I illam proferat vocem illud idem imeUiga? »* ;%e£^alem eilb DENOMINATIONEM rccdaderiuatani. eandem per cari cum quali vir- )lcat in voce relatio-  animo  gignendam. cem  nito‘-c   InfuJ quibufdam est visum per vocci prinw incn  T tis CONCEPTVS secundo siiplar SIGNIFICANT ciimpotiils primo RES conceptas SIGNIFICANT ex iAiininduitUi, 51 quod degatuer apud Anllocdem ARISTOTELE LIZIO PLATONE expressum iegt-uppoaa 1  t   l inquit  1 jScri nm potffl  t vt  rct  ipsi frtenltt dtfputmui nominthu ytmirr fissis. Putalwt enitn aflumi nomina ad RES ccmccpras DENOTANDAS quod comprobatum inde pariter inrclligcs) qudd primus humani generis }»rciis animalibus nomina quidetn impgfuic» nominibus qupfuis animantia cunela nun cupauit icxquu hicilc tnicUtgcs nominibiores ipios Agnihcart.  In hanc autem Imtcncbm adducori quoniam id sx>t  Ibo  af  pnrad SIGNIFICAT ad quod prirnb DENOTANDVM itutionc liominum lini imp a Prnnd fune autem  J voces impolioe ad res  SIGNIFICANDAS has igitur priraii Jj icmrmtono-  Jiwfenir^lii^tr^» expU- e -r- X SIGNIFICAN. oho.4iiilhJ £t oend uoctbus id  prim^ SIGNIFICARI putandum iin ctiius NOTITIA iuiiiwncdt2ce»^ moqocno sillxdcdu- Aluadd»  steodum proptetta ia eunt. Jdporr6funcresips«>hx promdepfiu) 6%ai»  ctu*  r».  physice cognitio, SIGNIFICANTVR.w*„ nt concrcttone mate- QiuU ade6venim ut etiam voecsantmiooeeeMv  Vm c aiiii riamininierfo>ni vox DENOTANTES dirc^c tesngnthcare dicendsmtiotuonaafifai. Jt^propterca-tamumcioon- enim cognitiones concepcufuc cognoscimus vocibus SIGNIFICANT qqptjiichgi Bipriiis causa mentem auutimur ad ILLOS SIGNIFICANDO sicauc non fccus acre omoqfdi eaqtit hic enim ob vocis in liquz res cognitu se habeant atque ad cocognitio apHpiBii  j&cftAa quwdeipnis Conitioneha quatenus rescognicacA perproprium Agnibeatur Imi bc^Mlitttuf^co nmtctde uotormallequitur. nomen. dx««i{«  oiuff  ^l^iscwfiv et iMbe^CT picndumyVtvoxid  (it>  TatuetA autem vocibus res cognitis SIGNIFICAR di-mM  pfo nat coctionis atquin ceremus tamen id nbnfvufurpandum in uafirctn uni Qgo tpQ ja rriCxcitarequc  co i- et: comeionem ntiWaudicnttmmaU- tisuoabuscoi Atyi gflCi" fi»IT€r. 0' iVc"’^«fa«icaoubos qip»t- in wcBtt ilje^niinaiuili^SWcis prodii, quod  ||liin  quod  audietj   iK  pnmo  concepti  ct^mcioneiuc ferum vocibmn^tHcan- attingi. Careobrem  i uens  vt  iine  huiulmo-tc  voaft) ir^uat(.nuau| mirumconim loco Jubffieut Kadobic  di conceptu nequit alctri quidquam ea liqutdem est humani audicasiinc iUo percipere. lumT intflJtgcmi conditio, vt nihil afleqtacuK^tulatio»  • 'B*|karte autem loqumU praeter  commemoiamm^Tl^  ^  koi  coooqitwn alia indem NOTITIA, /iueconecinus,nuem   i^indtci »du»miftrantibus comparetur. Quod igitur in aho vlunrnumappclUfaOreqairirur. Nisi enim quilpUm   proW  tcBucrir, quodem cepitaiiima, linjuu rofc qyencc  id  ccrtddedaratc  non  poterit  picc  mirum,  vo  rkinaiS  ^ehimloccfconceptuuin  rubror^antufi  conceptos  eaim  vt ob idvenjm, quacanquc (uit i^ib SIGNIFICANDE, iu^ tinuM pommtufinmence QiMdadcoVerum. Ttfatu  ad loquendutn de re aliqua pnchabuiflenodeiam, ied oportet ut d^^liloq armilla rdc qua fkfcruiocDgnofcacur. Ninfor fu est de deba . rius  eA  animo haud Itoct nobi perctpese, ndt quibus dam  CTii'd»Ubua, prafertiin vocibus  (ucrit eapreflunr» l^unc icitur in m^iim conceptus menets vocibus iV gmhcart dicuntur hoc sentu ca iunt VSVRPANDO, quz de vocibus dtci solcnt, nCmpc qvid d  mcmiscoiv  ccpius exprimant, eorundcm qnc notufint, acli^na non ad cum modum, quo Hma remtn cHc dicuntur, sed  quaccnos conceptuum foco Tubrogantur. Hinc auditi voce bene licet arguere cognitionem Ic^ucn ecquiTpiimcarui forcnttd querem voci rqidigTtiAcario  rc aliqua  u.  jn. k...  nem  Ignorans,  certum  aliqwod  vocabulum  proferat  fr^halxiiC   quod apud alio idctermiato e igiithcationis nc SIGNIFICATIONE,  tnne  icnutit. Autem n)X non velutadH«afi50atidumapta>^dutronus quidrrn profcnir ucauibusquibuldam  contingit, dum voces qualdam o^Wnunt, quibus nihil pbnd SIGNIFICANT, cilm mhi concipiam, teli ARTICVLANS vo- mo, co MS  prononcient,  quo mattr^iter  tantum  voces  pro gnol.  Icrredicunn.  tuc   At in audieote  nullum iap^ptam, millamuc noti ri stine quibus amdetj idque ceni de coOTicionis;c i!ur i  fluueor  ad  rationem  quand?m  rcJpexit exquafccim  {uadcrcnimncun  quoniam  hac  potitis  mmiflerio iiuf^d dum quamUmi etyrroJogiam  anlam certum iiiipo vocis,  IN AVDIENTIS [H. P. Grice, RECIPIENT] meme gigni procrcaiique di; luJie «n 4f ncndinomtnde fumplttiiionaJ raiione millam»  led  non tgitur hscprzte quduaii iQa, quippe, qnxvo uuut.  i,  L.  j-.,.  T-  .it-  lt(cnuficaniiscrtwai»,Pcr'    Hinc  etiam  diuerlis  concepubus, voces diversic  vart^que  respomlemi  itari delicet  ut  eadem  in  re,  6  plures  inucmanciir  rationes,  secunduir  qaas A: plurei conceptus Ibrmari queant VOCES mdem plures extern, cum ijs proportionem habenies. Nccpropre- rca fvnomniz reputanda i huius modi  enim  ut  tint  ne  duin  rem  eandem, Icd  litcundum  eaudem  rationem»  eundcmqueconccpuim  ftgnincarc  debent.   AUcsefl  præter cundum, quovl  trequencer usii veni- oDcepnt  re ToU t, ui  alius lu  conceptivex quo Tumitur vox, et  iqriblu-  alius, ad queinalTuinitur. Primusemm nominis i»> iiiur araiiufjid qu potius ad itmiplam SIGNIFICANDAM luiJlc quidem advertens. Numcnfuprfltnum profpicere, ac pronidc-  xe, Dei proinde nomine dignum exiihinamc, non^  quod  hoc prorpicientiam>acprouidcntiam,lcd  No*  men  ipTum, cuius cil prorpiccre ac piouidcrc SIGNIFICARE vellet. ¥( tem lUud etiam libenter adi)riam, quod  »nt  voces conceptoum loco  fubrogamur ita pro eorum diUmdio-  ne, condhionequc  voces distmguumuT. Ali* igitur simplices, in complex que, primae inteHc- coiQ adeoaS hoc etiam vocis se excenda gni&ario,  uc nedum vox polTit ie mentem redttcere, qua alioqum U qui audit aliquando cognouiile ropponicuri etiam  hadlmos  prorfus incogniu iMmifi:uaie,acqi noci are  polTic  Hatc  tamennili  rcdldduteme^eRntr  facile  noi  in  ci  rorem  deducent.  Htccrte  It  absoluid  hacintcIlUan tur maxtmd fum  i iTritait remota ciim luud heri poflit,  ut AVDIENDO qtiifpiamincdligacuny  igno  RARA SIGNIFICATIONE j u nat^t profiuncict  altq^u, t sunt parw numero; jtdd senttrimmus totius orationis l^iiicatumpere re non pot Aitdingularumvo-    cum  hgniHcadonc  ignorat d   oportet enim  dc  hac  voce d no tumpiahabuffic,  St ita dc rciiq4is,  uc retn int igot  exprclTaoi p integram orationem, M  qu?tan n nullo modo tunc  in  inAte  fdideat,   introlpedioncrci proposit yiei si quidcm  fiteUe  conhoccnmctiftivcritirenullum habet coraroerciunu,  flabit in LOQUENTE,  et AUDIENTE simul ahquam cogni  ciim fi prahJcric, quam tamen obiivio delcuerit, non  ruacio.  titmcinrequiri,  qu^-cuiufmodi fu,  explicandum fufulKciat; fed-opotxc atficiliarum vocum SIGNIFICATA DypKtpcreft.  Vtautemi  uuniftfiis  ad  iiumis^rfpjcita-s  nomHc, utS'ocibus tudms vocum in memoriam is lutMii cd. gredum hietf c videamur, non pigebit in memonam SIGNIFICATIO  reccurrat, quod  «ft  eorum in habitu noti ccpnMvI.  Sed q^ere,  cognitionem,  (fueconcc^in  mentis  in  non iimicuLic  vltioMtuin/lr  ulniiiatudifiribuiiilie sonum  vocis tan I Illi;; n nim, hiercm{igaiiicatan  aumgit)  illum  on. mndnc-  ccdanmntam  cx  pane  loqucmis,  qu2m  aumcncis,  cuique  paiaiii  efl  ) ik  apenum  i non  enim  hcct  quidquam aup voce SIGNIFICARE, nisi   voce tn  ipiaoi  nos  tbqaoRcs,  et auduract iiidcm imclltgamusi quod ne miiu debet adrpirauoncm ingerere, vorenim e> ip vnum, qua subsiiilum c^ura  in igitur imeUedus  cognoicuualkqttitund in quo Vito figit obtutum tiammbere. icdpociiumco»  4ju%haiKtuco carciJtovtamut Qlibivulc mnurum  maudiouisani- «dKwero opoim. Iu parucrfxp equisptanj umcoRmtio einmducrcj qoamobrcni perfectcli- VitJum. Mrxioc«tkHK dodrinaqucaicett05td(lircit>qu2RU7t-  gntiicare. cA  «idem  perh^dam  rei  co'4nitiuBcinin;'C‘  ic  uno  qmro  iciuemi  quoniam  tt/i  pniubere  notuiaiu-  rcrc:utdar^, quiddintiu4 quefrgindctrej  cAcctcla-  iS«nut. oportet  dc  fiwgulafu/n  vocum  ftffudcati auodcA tajn grqutddtcaciuaiiiin cuiiUcntlnuiion ouiianL^ hacfaabiracpgno rc,  non  taiiicnneceflceit j ine  (farr«diAiiiAcquc  cn icci^  ranafVcqua- a Uja- idd^c ('tfn^tdarnmvocam/umiiicieBpcnitusiroo- curfVOcancqnK-nprotvrat  »qiuedarain>  peiferfam  V9a*do  rsc  i imde  nec  a&a, nec  habitiulU  cogp^cic  t nuita. ue cor; nitioncra non pntheat   ptoGsCld  rem  ii  pcrli>  wmenexillts  vocibus  apud  cam£pndcandivmiol  daamq(icnocitiatqaflcqiiatur; ille procu!du- C^tmiantreipil voxnullam  SIGNIFICAT  adtviinolHmec biopcrfcClc>diIUiidcquerem  ti^itacallc dicetur, urtloqttonitfk^atidiauisammiiu  conuemaiK  0|  Voccatamcttuon poliunt  pcilediuifera audienti i  luc prolati vo hucincci ligetubimiV. quimlunottloqucnti, SIGNIFICARE jacque adedpr - AAsalis   mcdli es.  ut  opmor  yqoidde  cognitionis  bemio  nouamrci  notinam  cura  aoJicna  res  abundo  pcrfn«dumpnrreqQi^per rpcdaooai'ucnt»prati]3rcultnnumcpo :enc rem  au«  fvi  isip^  (tcanoneilyTcd Aad/ica adom  i et exercitium  lign^  Nec  inconiubo  |nmcul«m  ajt(.Cbmi  raiAitocs»  d^m    vcchecn»  uc  eun  co£oorcar)'cdmtierinoapoin i^notx> e^a  hic  ell  fermo: vel  per  raodumcxcitan- qii   diexercitio.   Rnamyoxqtnnhrem prout concepu inlignihcat, tt  >n   Non fie impedimento ertt> in habitu nodtia  con>  igitur  perti^lid^quaniipfa  concepta  tuent jii^n  i|. filUus  hac cnimhabitif vokadhdcpotefVattditmch  .care  poteticjquamobccm  ut  voccj  quod  non concept- Bniiuuin in mX^tun coKiMifi: endi|ebi tantam babim mustiigobSc noobcec|icanec perfectiuii mr.va-peteepomdediscere) l^autero  fi^iiicaciore^di* rciniiuisi«led^cotKeptumt%niticareliccj4.  v'u-cetut  ca«quxreuocat  inCiciiiem«qaod  aiias/iocum»  cctcnim  luun c  conceptui  j ijideniquc  pru rnu.  a tqoepmpcdbsin fuerat. Dcrci'pondcnc}cuiuImudii^ituxiufum>casquu.^-j.:   Hincf adliqaidem iBceUiges^fktiusqQidpiafliene   cHeooercc,  loquir qudraltdni Bciretcdm iliudvechiaro^iprot' £t«rtc^voc«KC(Mcepcuttmfocolubro?amur>n i''«*  ” fcae,vtlprC| Telniemepn*clcrat$fiocautcfttiddat  liuiitmcJbgo*  curhis  mx pcifcclioms  mcnturi  k-  iiK0^ttx’rei./4iidiemit  Bainvo  cognitioncith ing> . ponBere non  tkbeamsioco  tiqmdem conccpiiisim xaciqud ad Oaun loquimur» cui uunen nihil  lignifi-perf^Ic  rcpfxlbicamti  fubfVttuta  vox  impcirc Cic  ti*   caxeUctt  i ei  oOTon^ia  pc^pedb  tine, aeexdorau   ai^abit   (^ctmdraodum  lococonccpius  rem  p;r«    Sedhlc  noniidulscquirp Umf^upcibituidubium. KdcxcprxlcmajKiBTot itidem  subUuuta  pcrtlclc  li mpq£  otunufBvnnrepoAitj  utaliquisuceodo  uocil^ps  Sc  gmticabic.  Ncqtiemlrum»  namrocesomnem  lii^ni-  veltmponctidoyVd un|dmpro^iend6 iiias»qwA. hcanfli  vim  hab^cdictimur.. quatenus  loco  conevp-  SIGNIFICASSEpoihint  rcmperkclius  dgttiHca»  quano^  xusun  fubfUtuamdr»  'quibus  natotd  mamitliarc.  icait  u*  ip&mee  ct^no&ax . rcprxfemaxc  conuenit d>*"i^S cbnsqmdcmdiAicultxs mamca inen«x parte d parucc bancueriu temrum in opere conHnnat. ortum  ducem ex diverso modo  acraiendi  pertedio-  Si quis rei conceptum immediate quidem altcnpol  ratiT'^  lKmcoerfiriorBB/&e Bdmct{bca4laodint^O) quo fcconendcxetcarcis»cmraani felutioricrct maio m f«||Voxxei%miic3t no6tiamprxbcrepqtefi{ec(taucera  xems- ct^oremue  notitiam  rei  conceptx ct  ua  Bliona mnnqngfuppctant  j dc adoftcndcndain  fen-  maoilmaii conceptus  aDcqtu  non  poflex quam iit e nuamaifirmaiuem ik  ad  MmoiJbandim negan- idem conceptus. Hoc nis  autem  de  uocc  dicem  im|tarncnc?»r>ediun  SIGNIFICATIO vocis sed etiam QOXpcrlcCtiOfrm qujm m LOQUENTE (H. P. GRICE, UTTERER)  notitiam  indu per/edbo dpt^catioms dqpc cti  (iquiJem  iu»a. ceie poliet.Vndemautem  m loqucntc  non  poHcc.  XRJiomniBinorrmucreitigniiicatxBOtitiamvoKiJia £t ut ingmuc sive arihuc tantum abc/liutlrcqucnccr  cis*  mifitifoe icm  ipbun percie %oihcaie  dicitur,  penire  usu soleat aocibosndura pcricciacnnomiam B^rtita rcidefl  lUafBtl^tO >quxmcogniuonOj  ini udiencss ammuniiaduci  quam  m loqmntelk. %ni/}c4Xioaeq»c'pot^^*ttendi>iicmpecIarias»acqne  Qisod Plarodi l^le  pcrfpc umi  ac  expioraramac-  'ddhiHSiodiuTi  ciBriuBjdiiluB^ufoefcs ognolctcur)  cepimus cum  de  Deo  loqueos  diceie  conlueuiilct*  fcppnecas  iodexa  conerpo^   dum  pcopriou  quiddi dt^ile  cliopeumi i^udlcCtu peicipcte cioqut  ucid  impoHibilc. A.W.- u »1 d»tl$  RrntUin^ Dijftriatmet DUUBit^, Skfr»U- 7d am«ni passim cMitingere nobis com namcA)  iit> caTu»mcnucr(>tprotuIcr(t>  uodfam  aJhaeai  0a  «i^fii|uisenim qui(lpiafn ocuIis vf Drpct«  atque  adc6in > lert quid piam fj^nificaiunn  (k; cilm concepms attcrv  tue« Tttr« haud potcricemif voQibuireinocicumal»  didcocat cuius loooivudIioininesh Qiuiipodtrcmio  Mt«acc6  teri  pate^icere»  qui  rem  eandem  aiueocuida  non  ha-  fubAtiw  (blctj  quainiMrcm  fi  duo  lint » qniljabcanc boerit»ruxqucTifionisv aqndcIaramnotkiamnoiu inzquaics conceptus > ijfdcrotamciivocibusutaj^r»  iucrtt  coiUecutusi  quoniam»  ut  hoc  pauos  perfi/in-  coDdcn>qticremK>ncniadhibcaat) a^taliter SIGNIFICAT ftni» DequiiUQiPCT sed res  oocibosea primi buht  Vt cntm  cadeui de    conceptus  haberi  pofTunt   fi|nirican Loqueos Non eotansctiiddico»  quasi taoi dtuerCts  adinue  cmm  videndo  claram  aeque  findam  ret  notuian\,  ntri  vam>  Icmt  conceptus mcnco  i sed c»haitn  allero, diuerial   imungdpntbcndumaflcnfnminducK. JUeigiturvi»  iDflttutasfuiilcvocrsps nmabilcmdtucrliutcnicon>  iusopituJationecoputionem  adipilcitui':  alceraite»  cepeuum*  Non  negandum  tamen  voces ccoKepnbtucI,   fiacionis»n-.cdijs vocibus  fkdbem prxMiojrci  nottoam-» proportione  rdpon^ere » m quo  dariortf sic diflro acqniru Igitur qui foquuor miniflecio vocum nequic chores quis 4o rcquspiaiuiIiM ^bucrit co ctianu audienti tanipcdrdbmbotiriam ingerere I quoniam  chnutydifiinChust  dc  aperriu^rctoipram  vocibuf  bic  non  eodem  utitur  CDCnolccnds  modo   Iciitca  explicare  ibieat  propriae  visionis  qmi  Ulc  ruam  sibi  notitiam  coiopa  Qua  autcinvtruas  in  humana  mmisconceptiboi   rautiat  iocfi» csdcmipntad ex xcrn et sroc^traasiundicursut usietn-  Sed hic aliam veritatem qccadtare non licet nimi-  enhn cognitio verd vel/aUo repnrrentet  obieCtum: ita ingttjvt >}[nlxpe  contingere Ut  vores  pcrlrciiUs  rem  au;licn>  nxcogiuuo^mexprmicns  rem illam nl  falso'  tifignificenc»quamnou  iiiloqoenci «ocitandolciii-  /tgriilkat'  Ncqucmltumvoxenimtdt  rmi  •0^'j^i   cec  m audiente  cognliioncm  in  labita  conliuutam  clt  qnontam  concepsns  loco  cadenp  de  re  rtiblVuat-  fieniMt  iquttenim reialicuiasc Urani dinhiaamucnodtiai)i  tut  ita  vcrffigiiiMa^ptopuereaqDdtilocovericon-  quioinD  filcrit adeptus»  poOir. odumea dc It nibU cc^iunss Geptus; rals6auteui^qtfDnumrd U'C>nceprisloco{ui>   M (k  fa>.ilumdeipiaJoqucrta»atidic»  quaniuii  indiimuma  togauir*   qiKMi*  vdutiiiuui»inquoeiurdcmtc; notitia admoduniim*  'Vroz>inumcA nequid  vcrlus quidque firasfit  Qpij   pertecta  cfi»AioL'^rai  txpexictur  utiquccogmtio>  invoabaa»ufenamu>.  £amporr6dcno«mnacioncm  riacsraunucnr»  fiiii'zquc  iint»^  mqutr^  notitiam»  quam  in  l'c  habeat»  induci. fign)ncactoncprobcMCi(or'/qu«  ciiincxhancmis  Ji Hoc  plausibikihncnuximd  rationi  con  entaneom butaus in exuinfc quadam detximmatton; coa'N  quoniam  nedum  voci  concedenda  vis  ilia  ingerendi  ibt  hun modi  qu  vocibmclK»puuidum   Pfoiivlclthounnesootlcnc  xificntemuidemexcita Mipuliuin  iQlubicu»  quacfi  anipUu subccminiidt qua rignirica aorieQrurpare  »nu!  pciic Clionc  mneat  aefuperet  stlam  qui IeK]uemts  laeausinu-ujOrcdpmuiiunela .itcdpcrlolasciRrin  amrrnsmtrirroatur cuiNcaiprafie^quarnouiiercxcv'  finsdcnotmnauOflfts  ueruatem auxl^i(atcm  amic- tatttr  nulli  dubtmu»cum  pcrtedlior^ura  fit  co^m*  itrcc.  Vtcomra*»  ri  uo>  nihil ItgniliCins ad aliquid no annno qimkm auditmus ingefia qudm  ca   qux  l|gniitcanduiii  aUbnicrctur  rchdct  mloqueme, Voces y itur prterem c rf i tando  Hax amcmdcnd Mlmtiofico  imcUuttuscogmtKK  Oenoaii-   numtam»  inaudiente  pctltiibns»  ^tiufqoc  rcfn«a  ne  dcrumiiur  >. Ucperconnouuoocm 'ipsaramrcruin  iMtto  ex*  fi^niHcarc  poliunt et cetera- s^mlia pttdt  iAam  noiitiamnoncx  ri  vocis»  rigo^cMiooifue  aj  lqaucruatc»lainuu'quccognicioms»cuio>iocovo.  da*cmas  notiuamrci  aliasigno&nouiicvprocrcandamdedpo.  «tsTubrogamor»  dcmmlTiatioventatis»  ac fallTcaus  CIUS  ad  rei  pratcoemtxvctetcra  excittodain  haben . in  vodbus  er  vcM  j fehaqoc coghiuone  dscctur  dio Non enim hxclu, ruhcardivis adnm per fedilamrci  dcTntnpu. Aii cu ni Dom iain gignendam dcteunin .ell sed penitus inut et fane in audicmisanimotiutlljei signlfica arco- incmeeogrfi loocm uaam oppolicum tamen  e«tet- g^tioncDouiicrgenicaAfcti  pri0mitaotrimcxciuti  ms  uocibus  alfirinac uaut  eucma*I^usio tmemo twxadhuc SIGNIFICATIO aiscifccliniiobu DuilhriSttn conceptui nonconniat Prion ruedo vocalu talla OicmemaudtciMiscogniuoncm iaduxiJle dicetur JocutroaUlUTUcncisnotmadc nomtnacur bccundo  Hic  libenter  iubi dam  aliquid  notatu  dignilhniums  modo  non  quoniam  iemu> vocibus cipreliusmcmii aempe si quempiam accidat, au ccrfeChis sit rei con> coiKeprui, cmm veruni luppommus congrhir hinc ceptus» uti uoeibos niiiuisper ptofeiTc uocca perfcdiabfiunih te$n^(cruli>  cum quaicnusde iplu longdtaciliusilJa prxeepu-uj of dirigtf. Ier ut aiunt» (altcm perfedierem significaiuniim ad  uadumuriquxdeincnrt$concepcibus»quonnu*oco e«r> couc»  eiuinfiJoquciisnuiiuiiicucooccptujo  habuc*,  iub(tuutziwu»ihuUtgcndikvo&mu$»(.vr4(/wjiny/tfr/u>  Vnmftf»*  r^^f ffnprmctpiat et conclusiones Yniticrfalit dicuntur si juonijmcHmmat tumbxqufdamYtti'- l«pj'r'ri(» mrffUttmmcidtHmti^edebent. In complexum aucununmrrfaiccftrcsijuedam simjilcx inconipicio  tcrmi-  Maltipl«  i'  niuerfaledicituT mcaufando, cUquci placiula untuer-Vmueifi.  Iklis rfj  dtfiu, mmiam  ud  plures, ac plures si extendit effectus, iuxta muUilndinim quorum, prout  nimirum u i..com.  plMTifpaucior^qMefmS,  eaufa  tna^it  minufue  dict  fdet  Yniuerfdis.  1'niuerfaUlfmaommimtH  caufa prima fleiom. Yt animalis natura tqua inomnibus animals et Vntutrf bcMinii;  omniimi spcasdmucmturt boc  sdem  dtcitur  et:.:myniutrfait  in prsdicandu, quoniam  quod  in  mtdtiseJUe  le  id  fig.  omUisqmifm pradtcaTipottll.  £jlautemm figmficando (pmependo seu prædicando vniversali illud, in cumi simil. Logicus mcumbit X immeritd, cum buiiu. Artificis omnis eo coUimet imittflria» vi inteOe^ius co. Vcu«c£»* gmtmm dirigat, iure ihtudmem in tllam inducat I quod prafertim Yniversalism hic medii traiimioHeconfe- ialm\Timquta ad pradicamentorum notatam sntellKlmtisre Utudini fsmm opera conferentem tnedsmYtilii ijla y, umV. io^^fod mtuffaria efls pradicamenta si quidem borum qumaueYnmerfalnm fme prædica et ilium funt tndma- k« pr«. Tmoiti Meonm quemlibet af^misgeneTioui, mfpeaeiperdtfferetttias Yfquead Yliima indiuidita dividatufi (p djcaaio. fnprutaUt^ oUrsbuta ifsadnectaniur, ita Yt in eorb errainattone nihil frequentius Mam haec de quibus loquim ut  l>c  q«t>  ymmrfaiuttYfwrpentMr.' Tum qniaadfmgsda infirumenta lcgka hac magno pereconducst notitta et quidtmad iueilaii dtffMitiemts quemau Ynius cuutfqi res definitio per genus et differentiam: deferiptio per proprium,Yei  per  multae  afwuuai safmsdfumpta tradcndaffi Jl£ divismemmern poptcreaqsMin^entiaJabusdmfiwdsus^^^  ftntm  JfrrmiM  I ataiJnlMii3 fiibirit MmmacciJ mudiflTiSMwrvIlmilxo  y^irms,  xnplinmus.   M ima Otiakmt, mipiiiutmfiiim est definitio, veldferntia, u ohniodoffiflimeidefnbitbodimm-  ffrmdut  ifiettiamad  olt4o  VrMtpuatauunYtilitati  ob  quaerat  opera  pretium hanc (r.a^i^toii/m m/iiiHerrj uetfait t^^amiiufouda  t qmmiamYtdapradicamentitdifceptatioadintelleaionmdirigendamcondiKit,  qitstenus ante  bw,  yitit  ociimfeTmnomns smgnnafi spectei, differentiafqne conjlstuit, Yt fuhindHong melius, atque facilius in du, i*T*^ V  peretpertipc  bac  contemplaiio,quatenus  nuais  tamen  ab^rabie  omnia  ad  hac  qusnqt   t^sredigit,  imdle&umdocen^,qMulfitgenHs,qntdfpecies et Cn ut uleriti suas extreere poGit  operatmet  m id  supg^ttdm  proteli, &adtsunent9n. Carlo Renaldini. Carlo Rinaldini. Rinaldini. Keywords: cimento, cimentare, provando e riprovando, del Cimento, filosofia naturale, filosofia razionale, Refs.: Luigi Speranza, “Grice e Rinaldini” – The Swimming-Pool Library.

 

Luigi Speranza -- Grice e Rindaco: la ragione conversazionale o, la setta di Lucania – Roma – filosofia calabrese -- filosofia italiana – Luigi Speranza (Crotone). Filosofo italiano. Crottone, Calabria. Lucania. A Pythagorean, cited by Giamblico. Giamblico sometimes spells his name “Bindaco” (non si veda).

 

Luigi Speranza -- Grice e Riondato: la ragione conversazionale o del metodo dell’etologia filosofica – la scuola di Padova -- filosofia veneto -- filosofia italiana. Luigi Speranza (Padova). Filosofo padovano. Filosofo veneto. Filosofo italiano. Padova, Veneto. Studia a Padova sotto STEFANINI, FERRABINO, PADOVANI, e DIANO. Studia l’Aristotele neo-latino. Uno dei galileiani. Ezio Riondato. Riondato. Keywords: il metodo dell’etologia, morale, morale classica, Aristotele neo-latino, Epitteto, l’enuniciazione, dell’interpretazione in Aristotele, crisi, metafisica e scienza in Aristotele. Refs.: Luigi Speranza, “Grice e Riondato” – The Swimming-Pool Library.

 

No comments:

Post a Comment